"Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры" акционерлік қоғамының 2009 жылғы жылдық қаржылық (шоғырландырылған және жеке) есептілігін бекіту, 2009 жыл үшін жай акциялар бойынша дивидендтер төлеу және "Самұрық-Қазына" ұлттық әл-ауқат қоры" акционерлік қоғамының бір жай акциясына шаққандағы 2009 жылғы дивидендтің мөлшері туралы

      «Ұлттық әл-ауқат қоры туралы» Қазақстан Республикасының  2009 жылғы 13 ақпандағы Заңының 9-бабы 3-тармағының 2) және 10) тармақшаларына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
      1. Қоса беріліп отырған «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры» акционерлік қоғамының 2009 жылғы жылдық қаржылық (шоғырландырылған және жеке) есептілігі бекітілсін.
      2. Қазақстан Республикасы, 010000, Астана қаласы, Қабанбай батыр даңғылы, 23, мекенжайында орналасқан, деректемелері: салық төлеушінің тіркеу нөмірі (СТН) 620200333937, жеке сәйкестендіру коды (ЖСК) KZ456010111000026976, «Қазақстанның халық банкі» акционерлік қоғамындағы банктік сәйкестендіру коды (БСК) HSBKKZKX, Астана қаласы, «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры» акционерлік қоғамының (бұдан әрі – Қор) жай акциялары бойынша дивидендтерді төлеу 7 056 000 000 (жеті миллиард елу алты миллион) теңге мөлшерінде жүзеге асырылсын.
      3. Қордың бір жай акциясына шаққандағы 2009 жылғы дивидендтің мөлшері – 2 (екі) теңге 3 (үш) тиын болып бекітілсін.
      4. Осы қаулыға қол қойылған күн дивидендтерді төлеудің басталған күні деп белгіленсін.
      5. Дивидендтерді төлеу 10 (он) жұмыс күні ішінде 201301 бюджеттік жіктеу коды бойынша республикалық бюджетке қолма-қол ақшасыз аудару жолымен ақшалай нысанда жүргізілсін.
      6. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

      Қазақстан Республикасының
      Премьер-Министрі                           К.Мәсімов

Қазақстан Республикасы  
Үкіметінің        
2011 жылғы 4 сәуірдегі  
N 354 қаулысымен     
бекітілген        

Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры»
АҚ Шоғырландырылған қаржылық, есептілік

МАЗМҰНЫ

Беті

Тәуелсіз аудиторлардың есебі

Шоғырландырылған қаржылық есептілік

Шоғырландырылған бухгалтерлік теңгерім
Жиынтық кіріс туралы шоғырландырылған есеп
Капиталдағы өзгерістер туралы шоғырландырылған есеп
Ақша қаражатының қозғалысы туралы шоғырландырылған есеп
Шоғырландырылған қаржылық есептілікке ескертпелер

Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры»
АҚ Шоғырландырылған қаржылық, есептілік

ШОҒЫРЛАНДЫРЫЛҒАН БУХГАЛТЕРЛІК ТЕҢГЕРІМ

      31 желтоқсандағы жағдай бойынша

      *Осында келтірілген кейбір цифрлар 2008 жылғы шоғырландырылған қаржылық есептіліктегі цифрларға сәйкес келмейді және 3-қосымшада нақтыланып енгізілген түзетулерді көрсетеді

      9 - 12 беттегі есеп саясаты мен ескертпелер осы шоғырландырылған қаржылық есептіліктің ажырамас бөлігі болып табылады.

      Басқарушы директор - Басқарма мүшесі
                                           __________________________
                                                Қайрат Әйтекенов

      Бас бухгалтер                        __________________________
                                               Алмаз Әбдірахманова

ЖИЫНТЫҚ КІРІС ТУРАЛЫ ШОҒЫРЛАНДЫРЫЛҒАН ЕСЕП

31 желтоқсанда аяқталатын жылдар үшін

      31 желтоқсанда аяқталатын жылдар үшін

      *Осында келтірілген кейбір цифрлар 2008 жылғы шоғырландырылған қаржылық есептіліктегі цифрларға сәйкес келмейді және 3-қосымшада нақтыланып енгізілген түзетулерді көрсетеді

      9 - 12 беттегі есеп саясаты мен ескертпелер осы шоғырландырылған қаржылық есептіліктің ажырамас бөлігі болып табылады.

      Басқарушы директор - Басқарма мүшесі
                                           __________________________
                                                Қайрат Әйтекенов

      Бас бухгалтер                        __________________________
                                               Алмаз Әбдірахманова

КАПИТАЛДАҒЫ ӨЗГЕРІСТЕР ТУРАЛЫ ШОҒЫРЛАНДЫРЫЛҒАН ЕСЕП

      31 желтоқсанда аяқталатын жылдар үшін

      *Осында келтірілген кейбір цифрлар 2004 жылы шоғырландырылған қаржылық есептіліктегі цифрларға сәйкес келмейді және 3-қосымшада нақтыланып енгізілген түзетулерді көрсетті Миллион теңгемен

      * Осында келтірілген кейбір цифрлар 2008 жылы шоғырландырылған қаржылық есептіліктегі цифрларға сәйкес келмейді және 3-қосымшада нақтыланып енгізілген түзетулерді көрсетеді.

      9 - 121 беттегі есеп саясаты мен ескертпелер осы шоғырландырылған қаржылық есептіліктің ажырамас бөлігі болып табылады.

      Басқарушы директор - Басқарма мүшесі
                                           __________________________
                                                Қайрат Әйтекенов

      Бас бухгалтер                        __________________________
                                               Алмаз Әбдірахмнов

АҚША ҚАРАЖАТЫНЫҢ ҚОЗҒАЛЫСЫ ТУРАЛЫ ШОҒЫРЛАНДЫРЫЛҒАН ЕСЕП

      31 желтоқсанда аяқталатын жылдар үшін

      31 желтоқсанда аяқталатын жылдар үшін

      * Осында келтірілген кейбір цифрлар 2008 жылы шоғырландырылған қаржылық есептіліктегі цифрларға сәйкес келмейді және 3-қосымшада нақтыланып енгізілген түзетулерді көрсетеді.

      9-121 беттегі есеп саясаты мен ескертпелер осы шоғырландырылған қаржылық есептіліктің ажырамас бөлігі болып табылады.

      Басқарушы директор - Басқарма мүшесі
                                           __________________________
                                                Қайрат Әйтекенов

      Бас бухгалтер                        __________________________
                                               Алмаз Әбдірахмнов

«Самұрық» мемлекеттік активтерді басқару
жөніндегі қазақстандық холдингі» АҚ

Шоғырландырылған қаржылық есептілік

ШОҒЫРЛАНДЫРЫЛҒАН ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕПТІЛІККЕ ЕСКЕРТПЕЛЕР

1. ЖАЛПЫ АҚПАРАТ

      Корпаративтік ақпарат
      «Самұрық-Қазына» ұлттық ал ауқат қоры» АҚ (бұдан әрі мәтін бойынша «Қор» немесе «Самұрық-Қазына;) Қазақстан Республикасы Президентінің 2008 жылғы 13 қазандағы Жарлығына және Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 жылғы 17 қазандағы N 962 қаулысына сәйкес құрылды. Құрылу «Қазына» орнықты даму қоры» акционерлік қоғамы («Қазына») мен «Самұрық» мемлекеттік активтерді басқару жөніндегі қазақстандық холдингі акционерлік қоғамын («Самұрық») біріктіру және Мемлекеттік қорға Қазақстан Республикасы Үкіметіне («Мемлекет» немесе «Үкімет») тиесілі кейбір кәсіпорындардағы өз меншік құқығын қосымша беру жолымен жүзеге асырылды. Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру комитеті білдіретін Үкімет Қордың жалғыз акционере (бұдан әрі мәтін бойынша «Акционер»), болып табылады.
      Қор 41-ескертпеде санамаланған бірқатар мемлекеттік кәсіпорындарды (бұдан әрі мәтін бойынша «Топ») біріктіретін холдинг болып табылады. Басқарушылық мақсаттар үшін Топтың қызметі ендірілетін өнімнің түріне және көрсетілетін қызметтің түріне сәйкес алты операциялық сегментке бөлінеді (46-ескертпе). Мұнай-газ сегменті мұнай мен газды барлау және өндіру, мұнай мен газды тасымалдау, шикі мұнай мен өңдеу өнімдерін қайта өңдеу және сату жөніндегі операцияларды қамтиды. Тасымалдау сегменті жүктер мен жолаушыларды темір жол және әуе тасымалы жөніндегі операцияларды қамтиды. Телекоммуникациялар сегменті жергілікті, қалааралық және халықаралық (ТМД-ға кіретін және кірмейтін елдерді қоса алғанда) байланысты қоса алғанда, тіркелген байланыс қызметтері жөніндегі операцияларды, сондай-ақ байланыс арналарын жалға беру және деректер мен сымсыз байланыспен беруді қамтиды. Энергетикалық сегмент электр энергиясын өндіру және беру жөніндегі, электр энергиясын электр энергетикасы жүйесіне босатуды техникалық диспетчерлеу және импортталатын электр энергиясын тұтыну жөніндегі операцияларды, Қазақстан Республикасы бірыңғай электр энергетикасы жүйесінің орталықтандырылған жедел-диспетчерлік басқару объектілерінің функцияларын қамтиды. Тау-кен өндіру сегменті минералдық ресурстарды кейіннен қайта өңдеп, сата отырып оларды барлау және ендіру жөніндегі операцияларды қамтиды. Қаржы институттары мен Даму институттары сегменті Қазақстан Республикасының барлық сегменттеріндегі инвестициялық қызметті дамыту және ынталандыру жөніндегі операцияларды қамтиды. Сондай-ақ бұл сегмент 2009 жылы Қор сатып алған банктерді де қамтиды (5-ескертпе).
      Үкіметтің қайта ұйымдастыру кезіндегі негізгі мақсаты Үкіметтің тиісті бағдарламалары мен даму жоспарларында белгіленген осы компаниялардың стратегиялық міндеттерді табысты орындауы мақсатында олардың менеджмент! тиімділігін арттыру және ұйымдық құрылымын оңтайландыру болып табылады. Самұрық пен Қазынаның қосылуы және қосымша беру кәсіпорындарды жалпы бақылауға біріктіруді білдіреді, оны Қор бұл 3-ескертпеде ашылғандай, үлестерді біріктіру ретінде ескереді.
      Компанияның тіркелген офисі Қазақстан Республикасы, Астана, Қабанбай батыр даңғылы, 19 мекенжайында орналасқан.
      Осы қаржылық есептілікті шығаруға 2010 жылғы 21 маусымда Басқарушы директор - Қордың Басқарма мүшесі мен Бас бухгалтері бекітті.
      Экономикалық жағдайлар
      Нарықтық экономиканың жағдайлары талап етіп отырғанындай, Қазақстан Республикасы экономнкалық реформаларды жүзеге асыруды және өзінің құқықтық, салықтық және нормативтік базасын дамытуды жалғастыруда. Осы реформалар мен әзірленімдер және үкімет қабылдаған экономикалық, қаржылық және монетарлық шаралардың тиімділігі Қазақстан экономикасының болашақтағы тұрақтылығын ұстау мақсатын қояды.
      Қазақстан экономикасы іскерлік белсенділіктің бәсендеуіне және әлемдегі экономикалық даму қарқындарының төмендеуіне сезімтал. Жалғасқан әлемдік қаржы дағдарысы капитал нарығының, тұрақсыздығын, банк секторындағы өтімділіктін елеулі нашарлауын және Қазақстанда кредит берудің неғұрлым қатаң шарттарын тудырды.
      Топтың басшылығы ол Топтың осы жағдайлардағы экономикалық орнықтылығын қолдау жөніндегі барлық қажетті жағдайларды қабылдайды деп санайды. Алайда жоғарыда көрсетілген салалардағы жағдайдың одан әрі нашарлауы Топтың нәтижелері мен қаржылық жағдайына теріс әсер етуі мүмкін. Қазіргі кезде бұл әсердің қандай болатынын айқындау қиын.
      2009-2010 жылдарға арналған экономика мен қаржы жүйесін тұрақтандыру жоспары
      Әлемдік қаржы дағдарысы жағдайында елдің экономикасы мен қаржы жүйесін тұрақтандыруды қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 жылғы 25 қарашадағы № 1058 қаулысымен Қазақстан Республикасы Үкіметінің, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің және Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігінің Экономикасы және қаржы жүйесін тұрақтандыру жөніндегі 2009-2010 жылдарға арналған бірлескен іс-қимыл жоспары («Тұрақтандыру жоспары») бекітілді. Тұрақтандыру жоспары мынадай мақсаттарға бағытталған бірқатар іс-шараларды көздейді:
      - Қаржы секторын тұрақтандыру
      - Жылжымайтын мүлік нарығындағы проблемаларды шешу
      - Шағын және орта бизнесті қолдау
      - Агроөнеркәсіптік кешенді дамыту
      - Инновациялық, индустриялық және инфрақұрылымдық жобаларды іске асыру
      Қор Үкіметтің атынан Тұрақтандыру жоспарын іске асыру жөніндегі негізгі оператор болып табылады. Осы қаржы есептілігінле одан әрі ашылатындай, Қаржы секторын тұрақтандыру жөніндегі шаралар (Тұрақтандыру жоспары) шеңберінде Қор «БТА Банк» АҚ («БТА Банк») және «Альянс Банк» АҚ («Альянс Банк») акцияларының бақылау пакетін (5-ескертпе) және «Қазақстанның Халық банкі» АҚ мен «Казкоммерцбанк» АК елеулі үлестерін (9-ескертпе) сатып алды. Бұл шаралар банктерге қосымша өтімділік беруге және олардың төлем қабілетін қамтамасыз етуге бағытталды.
      Қор «БТА Банк» АК «Альянс Банк» АҚ, «Қазакстанның Халық банкі» АҚ мен «Казкоммерцбанк» АҚ үлестерін ұзақ мерзімді перспективада ұстап тұруды жоспарламайды. 2010 жылғы 30 наурызда «Альянс Банк» АҚ өз борыштарын қайта құрылымдау үдерісін аяқтады. «БТА Банк» АҚ борыштарын қайта құрылымдау осы қаржы есептілігін шығару күніне аяқтау сатысында түр. Осы банктердің үздіксіз қызмет қағидатын ұстауы қабілеті қайта құрылымдау шарттарына сәйкес жаңа бизнес-модельдерді табысты іске асыруына елеулі дәрежеде байланысты болады. Осы қаржылық есептілікте ескерілген БТА Банк пен Альянс Банктін біріктірілген таза міндеттемелері 676.019 миллион теңгені құрайды. Осы банктердің үлесін сатып алған күннен бастап Топтың жалпы таза шығыны 983.636 миллион теңгені құрады.
      Тарифтерді белгілеу
      Топтың бірқатар еншілес ұйымдары Қазақстан Республикасы Табиғи монополияларды реттеу агенттігі тарапынан реттеу объектілері болып табылады. Бұл Агенттік тарифтерді есептеу әдістемесі мен тарифтік ставкаларды бекітуге жауап береді, олардың негізінде еншілес ұйымдар өз кірістерінің елеулі бөлігін алады.

2. ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕПТІЛІКТІ ДАЙЫНДАУ НЕГІЗІ

      Осы шоғырландырылған қаржылық есептілік есеп саясатында және осы шоғырландырылған қаржылық есептілікке ескертпелерде сипатталған жағдайларды қоспағанда, бастапқы күн қағидаты негізінде дайындалды.
      Осы шоғырландырылған қаржылық есептілік теңгемен ұсынылған және арнайы шарттасқан қоспағанда, ақша сомалары миллион теңгеге дейін дөңгелектелген.
      Сәйкестігі туралы мәлімдеме
      Топтың осы шоғырландырылған қаржылық есептілігі Қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттары жөніндегі комитеттің басқармасы («ХСКБ») шығарған Қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттарына («ҚЕХС») сәйкес дайындалды.
      Шоғырландырылған қаржылық есептілікті ҚЕХС-ка сәйкес дайындау белгілі бір сыни есептемелік бағалауды талап етеді, сондай-ақ басшылықтан есеп саясатын қолдану барысында жол берулер бойынша пікірлер қолдануда талап етеді. Жоғары күрделілік деңгейі мен жол берулерді қолдануды қамтитын қолданылу саласы, сондай-ақ бағалау мен жол берулерді қолдану шоғырландырылған қаржылық есептілік үшін елеулі болып табылатын салалар 4-ескертпеде ашылған.
      Топтың құрылуы
      Toп 2008 жылы Мемлекеттің жалпы бақылауында болған «Қазына» орнықты даму қоры» акционерлік қоғамы мен «Самұрық» мемлекеттік активтерді басқару жөніндегі қазақстандық холдингі» акционерлік қоғамын біріктіру және Мемлекеттің кейбір мемлекеттік кәсіпорындардағы өз меншік құқығын қосымша беру арқылы құрылды. Топ жалпы бақылауда болган компанияларды қайта ұйымдастыру арқылы құрылғандықтан осы шоғырландырылған қаржылық есептілік үлестерді біріктіру әдісі қолданыла отырып дайындалды. Сөйтіп, қаржылық есептілік егер еншілес ұйымдардағы иелік етудің бақылау үлесін ауыстыру барынша бұрынырақ ұсынылған кезеңнің басында немесе кешірек, еншілес ұйымның жалпы бақылаудағы компанияларды ауыстыру жолымен сатып алған күнінде ұсынылғандай болды. Берілген еншілес ұйымдардың активтері мен міндеттемелері осы шоғырландырылған қаржылық есептілікте капиталдың шотына тиісті түзетумен беруші ұйымдардың қаржылық есептілігінде көрсетілген теңгерімдік күн бойынша көрсетілді. Акционерлік капиталдың номиналдық құны бөлінбеген пайданы, ақша және мүлік жарналары капиталдандыру есебінен қалыптастырылды.
      Шетелдік валютаны қайта есептеу
      Функционалдық валюта және ұсыну валютасы
      Осы шоғырландырылған қаржылық есептілікке енгізілген Топ кәсіпорындары әрқайсысының қаржылық есептілігінің элементтері кәсіпорын өз қызметін жүзеге асыратын негізгі экономикалық ортаның валютасы пайдаланыла отырып, бағаланады («функционалдық валюта). Шоғырландырылған қаржылық есептілік Топ есептілігін ұсыну валютасы болып табылатын теңгемен ұсынылды.
      Операциялар және шоттар сальдосы
      Шетелдік валютадағы операциялар, операциялар жүзеге асырылған күнгі валюта бағамдар пайдаланыла отырып, функционалдық валютаға қайта есептеледі. Осындай операциялар бойынша есептеулер нәтижесінде және жыл аяғындағы бағамдар бойынша шетелдік валютада берілген монетарлық активтер мен міндеттемелерді қайта есептеуден туындағаны бағамдық айырмадан болатын кірістер мен шығындар пайда мен шығындарда танылады.
      Тарихи құнның негізінде шетелдік валютада бағаланатын монетарлық емес баптар бастапқы мәмілелер жасалған күні қолданыста болған бағамдар бойынша қайта есептеледі. Әділ құн бойынша шетелдік валютада бағаланатын монетарлық емес баптар әділ құн белгіленген күні қолданыста болған бағамдар бойынша қайта есептеледі.
      Топтың кәсіпорындары
      Функционалдық валютасы ұсыну валютасынан ерекшеленетін Топтық барлық еншілес ұйымдарының, бірлескен кәсіпорындары мен қауымдасқан компанияларының (олардың бір де бірі гиперинфляциялы экономикалардың валютасында операция жасамайды) кірістері, шығындары және қаржылық позициясы ұсыну валютасына мынадай түрде қайта есептеледі:
      - ұсынылған бухгалтерлік теңгерімдердің әрқайсысы бойынша активтер мен міндеттемелер қаржылық жағдай туралы осындай есептер күні жабылған бағамдар бойынша қайта есептеледі;
      - жиынтық кіріс туралы есептердің әрқайсысы бойынша кірістер мен шығыстар орташа бағамдар бойынша қайта есептеледі (орташа бағам бағамдардың жиынтық әсерінің операция жүзеге асырылған күнгі бағамға ақылға қонымды жақындауы болып табылмайтын жағдайлардан басқа бұл жағдайда кірістер мен шығыстар операциялар жүзеге асырылған күнгі бағам бойынша қайта есептеледі); және
      - барлық бағамдық айырмалар өзге жиынтық кірісте жеке компонент ретінде танылады.
      Валюта айырбастау бағамдары
      Қазақстандық қор биржасы («ҚҚБ») белгілеген валюта айырбастаудың орташа салмақталған бағамдары Қазақстан Республикасында ресми айырбастау бағамдары ретінде пайдаланылады.
      Мына кестеде 31 желтоқсандағы шетелдік валютаның теңгеге айырбастау бағамы ұсынылған:

      2010 жылғы 21 маусымда ҚҚБ айырбастау бағамы 1 АҚШ доллары үшін 146,95 теңге болды.

3. ЕСЕП САЯСАТЫНЫҢ ЕЛЕУЛІ АСПЕКТІЛЕРІНЕ ШОЛУ

      Төменде көрсетілгенді қоспағанда, осы шоғырландырылған қаржылық есептілікті дайындау кезінде қолданылатын есеп саясаты 2008 жылғы 31 желтоқсанда аяқталатын жыл ішіндегі жылдық қаржылық есептілікті дайындау кезінде пайдаланылғанға сәйкес келеді:
      Жаңа стандарттар мен түсіндірулер
      2009 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша Топ мынадай жаңа немесе қайта қаралған Стандарттар мен түсіндірулерді қолданды:
      - ҚЕХС 2 «Акцияларга негізделген төлемдер» (жаңа редакцияда): 2009 жылғы 1 қаңтарда күшіне енген «Құқық беру шарттары және сыйақыны жою»
      - ҚЕХС 7 «Қаржы құралдары: ақпаратты ашу» (жаңа редакцияда): 2009 жылғы 1 қаңтарда күшіне енген «Қаржы құралдары туралы ақпаратты ашуды жетілдіру»
      - ҚЕХС 8 «Операциялық сегменттер», 2007 жылғы 1 қаңтарда мерзімінен бұрын қабылданды
      - БЕХС 1 2009 жылғы 1 қаңтарда күшіне енген «Қаржылық есептілік ұсыну»
      - БЕХС 23 «Қарыздар бойынша шығындар», 2007 жылғы 1 қаңтарда мерзімінен бұрын қабылданды.
      - БЕХС 32 «Қаржы құралдары: ақпарат ұсыну» және БЕХС I «Қаржылык есептілік ******** 2009 жылғы 1 қаңтарда күшіне енген «Эмитентке кері сату құқығымен қаржы құралдарын_және тарату кезінде туындаған міндеттемелер».
      - «Самұрық» мемлекеттік активтерді басқару жөніндегі қазақстандық холдингі» АҚ Шоғырландырылған қаржылық есептілік
      - 9-түсіндіру есепті кезеңдер үшін күшіне енетін, 2009 жылғы 30 маусымда немесе осы күннен кейін аяқталатын «Қосылған туынды құралдарды қайта бағалау» және БЕХС 39 «Қаржы құралдары: тану және бағалау»
      - 13-түсіндіру 2008 жылғы 1 шілдеде күшіне енген «Клиенттердің ниеттестігін қолдауға бағытталған бағдарламалар»
      - 16-түсіндіру 2008 жылғы 1 қазанда күшіне енген «Таза инвестицияны шетелдік бөлімшеге хеджирлеу»
      - Қабылданған стандарттар немесе интерпретациялыр шоғырландырылған қаржы есептілігіне немесе Toп қызметінің нәтижелеріне әсер еткен жағдайларда, бұл әсер төменде сипатталған:
      - ҚЕХС (IFRS) 7 «Қаржы құралдары: ақпаратты ашу» (жаңа редакцияда) 2009 жылғы наурызда шығарылған стандарттың жаңа редакциясына сәйкес әділ құн және өтімділік тәуекелі бойынша бағалау туралы қосымша ақпаратты ашу қажет. Әділ құн бойынша бағалау туралы ақпаратты әділ құн бойынша бағаланатын қаржы құралдарының әрбір сыныбы үшін үш деңгейлі иерархияны пайдалана отырып, пайдаланылатын бастапқы деректерге қарай ашу қажет. Сондай-ақ стандарттың жаңа редакциясы 3 иерархия деңгейіне қатысты ақпаратты, сондай-ақ иерархия деңгейлерінің арасында құралдардың орын ауыстыруы туралы ақпаратты егжей-тегжейлі ашуды талап етеді. Түзетулер сондай-ақ өтімділікті басқару мақсаттары үшін пайдаланылатын туынды қаржы құралдары мен активтерге қатысты өтімділік тәуекелі туралы ақпаратты ашу туралы талаптарды түсіндіреді. Әділ құн бойынша бағалауға қатысты ақпаратты ашу 44-ескертпеде ұсынылған. 44-ескертпеде ұсынылған өтімділік тәуекеліне қатысты ақпаратты ашуға түзетулер елеулі әсер еткен жоқ.
      БЕХС 1 «Қаржы есептілігін ұсыну» (жаңа редакцияда)
      Жаңа редакциядағы стандарт меншік иелерімен операцияларға түсіндірілген капиталдағы өзгерістердің, және капиталдағы өзге де өзгерістердің ара жігін ажыратады. Капиталдағы өзгерістер туралы есеп меншік иелерімен операциялар туралы ақпаратты ғана қамтитын болады, капиталдағы барлық өзге өзгерістер капиталдың әрбір компонентін салыстыруда ұсынылатын болады. Оның үстіне Стандарт не бір жалғыз есепте, не өзара байланысты екі есепте ұсынылуы мүмкін деп танылған кірістер мен шығыстардың барлық баптарын қамтитын жиынтық кіріс туралы есеп жасау туралы талапты енгізеді. Toп талап етілетін ақпаратты бір есепте ұсыну туралы шешім қабылдады.
      Топ 2007 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша БЕХС 23 «Қарыздар бойынша шығындар», және ҚЕХС S «Операциялық сегменттер» мерзімінен бұрын қабылдады. БЕХС 23 «Қарыздар бойынша шығындар, мерзімінен бұрын қабылдау тиімділігі 7-ескертпеде ашылған. ҚЕХС 8 «Операциялық сегменттер» мерзімінен бұрын қабылдау сегменттік есептілік бойынша ашуды түрлендіруге әкелді (46-ескертпе).
      Шығарылған, бірақ әлі күшіне енбеген стандарттар мен интерпретациялар
      Топ шығарылған, бірақ әлі күшіне енбеген мынадай стандарттарды қолданған жоқ:
      - ҚЕХС 2 «Акцияларға негізделген төлемдер»: 2010 жылғы 1 қаңтарда күшіне енетін «Топтың бірнеше компанияларының қатысуын көздейтін олар бойынша есептер ақша қаражатымен жүзеге асырылатын акцияларға негізделген төлемдермен жасалатын мәмілелер».
      - ҚЕХС 3 2009 жылғы 1 шілдеде күшіне енген ҚЕХС 7, БЕХС 21, БЕХС 28, БЕХС 31 және БЕХС 39 қоса алғанда, «Бизнесті біріктіру» (жаңа редакцияда) және БЕХС 27 «Шоғырландырылған және жеке қаржылық есептілік» (өзгерістерімен).
      - БЕХС 39 «Қаржы құралдары: мойындау және бағалау» - 2009 жылғы 1 шілдеде күшіне енген «Хеджирлеуге рұқсат етілген объектілер».
      - Интерпретация 17 2009 жылғы 1 шілдеде күшіне енген «Сенімсіз актттерді меншік иелерінің арасында бөлу».
      - Интерпретация 18 2009 жылғы 1 шілдеде күшіне енген «Клиенттерден активтерді бөлу».
      - Интерпретация 19 2010 жылғы 1 шілдеде күшіне енген «Қаржы міндеттемелерін үлестік құралдармен өтеу»
      - ҚЕХС 9 «Қаржы құралдары».
      - БЕХС 24 «Байланысты тараптар туралы ақпаратты ашу», түзету.
      - БЕХС 27 «Шоғырландырылған және жеке қаржылық есептілік», түзету.
      - БЕХС 32 «Құқықтар эмиссиясын жіктеу».
      - БЕХС 39 «Хеджирлеуге рұқсат етілген объектілер».
      Басшылық осы Стандарттар мен Интерпретацияларды қабылдау болашақтағы кезеңдерде Топтың шоғырландырылған қаржылық есептілігіне айтарлықтай әсер етпейтінін күтеді, мыналарды қоспағанда:
      ҚЕХС 9 «Қаржы құралдары» қаржы активтерінің жіктемесі мен бағасын анықтайды. ҚЕХС 9 кәсіпорынның барлық қаржы активтері қаржы активтерін басқару үшін қабылданған бизнес-модельге және қаржы активтері ақша ағындарының сипаттамаларына сәйкес жіктелгенін талап етеді. Сондай-ақ стандарт қаржы активтері амортизациялық және әділ құн бойынша бағалануын талап етеді. ҚЕХС 9 қабылдаудың Қордың шоғырландырылған қаржылық есептілігіне болашақтағы әсері сенімді бағаланбайды.
      ҚЕХС жетілдіру
      2008 жылғы мамырда және 2009 жылғы сәуірде ҚЕХС жөніндегі кеңес негізінен ішкі сәйкессіздіктерді жою және тұжырымдарды нақтылау мақсатында өз стандарттарына түзетулер шығарды. Әрбір стандартқа қатысты жеке етпелі ереже бар. Төменде санамаланған стандарттарды қолдану (өзгерістерімен) есеп саясатына өзгерістерге әкелді, алайда Топтың қаржылық жағдайына немесе оның қызметінің нәтижелеріне әсер еткен жоқ.
      БЕХС 1 «Қаржылық есептілікті ұсыну»: сауда операцияларын жүргізу үшін БЕХС 39 «Қаржы құралдары: мойындау және бағалау» сәйкес ұсталатын ретінде жіктелген активтер мен міндеттемелер бухгалтерлік теңгерімде қысқа мерзімді ретінде жіктелмейді. Топта сауда операцияларын жүргізуге арналған ретінде жіктелетін активтер немесе міндеттемелер жоқ, сөйтіп, түзету Топтық қаржылық жагдайына немесе қызметінің нәтижелеріне әсер еткен жоқ.
      БЕХС 16 «Негізгі құралдар» түзету «сатудың таза бағасы» терминін «сату шығынын шегеріп терминіне ауыстырылды. Топ тиісті түрде өзінің есеп саясатын өзгертті, ол оның қаржы өзгерістер әкелген жоқ.
      БЕХС 18 «Түсім»: Кеңес басшылықты (стандарты толықтырушы) Топ қағидатшыл немесе агент ретінде түсетіндігін анықтау жөнінде толықтырды. Төменде бұл ретте ескерілуі қажет негізгі сәттер санамаланды:
      - Toп тауарларды немесе қызметтерді бергені үшін негізгі жауаптылықта бола ма
      - Топ қорлардың құнсыздануына немесе жоғалуына ұшырағыш па
      - Топ баға белгілеу кезінде бостандыққа ие ме
      - Топ кредит тәуекеліне ұшырағыш па
      Топ осы өлшемдерге сәйкес түсімдер алуды көздейтін өз шарттарына талдау жүргізді және барлық шарттарда ол кагидатшыл ретінде түседі деген қорытындыға келді. Түсімді мойындауға қатысты есеп саясаты тиісті түрде өзгерді.
      БЕХС 20 «Мемлекеттік субсидияларды есепке any және мемлекеттік көмек туралы ақпаратты Ашу»: Енгізілген өзгерістерге сәйкес пайызсыз қарыздар немесе нарықтағыдан төмен пайыздық ставкамен берілген қарыздар енгізілген пайыздарды есептеу туралы талаптардың қолданылу саласынан енді шығарылмайтын болады. Енгізілген пайыздар нарықтағыдан төмен ставка бойынша берілген қарыздарға есептелетін болады. Осы түзету Топқа әсер еткен жоқ, өйткені Toп алған мемлекеттік субсидиялар қарыз болып табылмайды.
      БЕХС 23 "Қарыздар бойынша шығындар»: Қарыздар бойынша шығындарды айқындау «қарыздар бойынша шығындар» құрамдас бөліктері болып саналатын баптардың екі түрін біріктіру мақсатында қайта қаралды, біріне - БЕХС 39 сәйкес тиімді пайыздық ставка әдісін пайдалана отырып, есептелетін пайыздық шығыстар. Топ тиісті турде өзінің есеп саясатын өзгертті, ол оның қаржылық жағдайына өзгерістер әкелген жоқ.
      БЕХС 36 «Активтердің құнсыздануы»: Егер «сатуға арналған шығындарды шегергендегі әділ құнды» бағалау үшін дисконтталған ақша агындары пайдаланылса, онда енгізілген түзетуге сәйкес дисконттау ставкасы туралы қосымша ақпаратты, сондай-ақ оны «пайдаланудан болатын құндылықтар» бағалау үшін дисконтталған ақша ағындарын пайдалану кезінде ашу талап етілетін тиісті ақпаратты ашу талап етіледі. Аталған түзету осы есепті кезеңде Топтың қаржылық есептілігіне әсер еткен жоқ.
      БЕХС 38 «Материалдың емес активтер»: Жарнамаға жұмсалатын шығындар және сұранымды ынталандыру жөніндегі іс-шаралар Топ не тауарларға қол жетімділік құқығына ие болған, не қызмет алған сәтте шығыстардың құрамында деп танылады. Осы түзету Топтың қызметіне әсер еткен жоқ, өйткені Ton сұранысты ынталандыру жөніндегі осындай қызмет түрлеріне тартылған жоқ.
      «ҚЕХС жетілдіру» жобасының нәтижесінде қабылданған төменде санамаланған стандарттарға өзге де түзетулер Топтың есеп саясатына, қаржылық жағдайына немесе оның қызметінің нәтижелеріне әсер еткен жоқ:
      - ҚЕХС 2 «Акцияларға негізделген төлемдер»
      - ҚЕХС 7 «Қаржы құралдары: ақпаратты ашу»
      - БЕХС 8 «Есеп саясаты, есеп бағаларындағы өзгерістер  және қателіктер»
      - БЕХС 10 «Есепті кезеңнен кейінгі оқиғалар»
      - БЕХС 19 «Қызметкерлерге сыйақылар»
      - БЕХС 27 «Шоғырландырылған және жеке қаржылық есептілік»
      - БЕХС 28 «Қауымдасқан компанияларға инвестицияларды есепке алу»
      - БЕХС 31 «Бірлескен қызметке қатысу»
      - БЕХС 34 «Аралық қаржылық есептілік»
      - БЕХС 38 «Материалдық емес активтер»
      - БЕХС 40 «Инвестициялық жылжымайтын мүлік»
      - БЕХС 39 «Қаржы құралдары: тану және бағалау»
      - Интерпретация 9 «Қосылған туынды құралдарды қайталап бағалау»
      - Интерпретация 16 «Таза инвестицияларды шетелдік бөлімшелерге хеджирлеу»
      Есеп саясатының жаңа аспектілері
      Міндетті резервтер. Міндетті резервтер Топ құн сайынғы банк қызметін қаржыландыруға пайдалана алмайтын қажетті резервтік салымдар мен ақша қаражатын білдіреді және демек, ақша қаражатының қозғалысы туралы шоғырландырылған есепте және шоғырландырылған бухгалтерлік теңгерімде ақша қаражаты мен олардың баламаларына қосылмайды.
      Репо және кері репо келісімдері және бағалы қағаздармен жасалатын қарыз операциялары. Бағалы қағаздарды сату және кері сатып алу шарттары («репо» шарттары) еселтілікте қаржыландырудың құнсызданған операциялары ретінде көрсетіледі. «Репо» шарттары бойынша сатылған бағалы қағаздар шоғырландырылған бухгалтерлік тенгерімде көрсетіле береді және контрагента келісімшарттың талаптарынан немесе жалпы қабылданған практикадан туындайтын осы бағалы қағаздарды сату немесе қайта кепілге беру құқығы болған жағдайда «репо» шарты бойынша кепіл ретінде ұсынылған бағалы қағаздардың санатына көшіріледі. Тиісті міндеттемелер кредиттік мекемелер немесе клиенттер қаражатының құрамына енгізіледі. Бағалы қағаздарды қайта сату шарттары бойынша сатып алу (кері «репо») жағдайына қарай кредиттік мекемелердегі қаражаттың немесе клиенттерге қарыздардың құрамында көрсетіледі. Сату бағасы мен кері сатып алу бағасынын арасындағы айырма пайыздар ретінде қаралады және тиімді кірістілік әдісі бойынша «репо» шарттары қолданысы мерзімі ішінде есептеледі.
      Қарыз шарттарында контрагенттерге берілген бағалы қағаздар  шоғырландырылған бухгалтерлік теңгерімде көрсетіле береді. Қарыз шарттарында тартылған бағалы қағаздар шоғырландырылған бухгалтерлік теңгерімде оларды үшінші тұлғаларға сату кезінде ғана көрсетіледі. Бұл жағдайда сатып алу-сату мәмілесі жиынтық кіріс туралы шоғырландырылған есепте сауда бағалы қағаздарымен жасалатын операциялар бойынша шығыстар шегеріліп, кірістердің құрамында ескеріледі. Осындай бағалы қағаздарды қайтару жөніндегі міндеттеме сауда операциялары жөніндегі міндеттемелердің құрамында әділ құн бойынша көрсетіледі.
      Кредиттік мекемелердегі қаражаттың және клиенттер қарыздарының құнсыздануы. Кредиттік мекемелердегі қаражатқа және клиенттер қарыздарына қатысты есеп амортизациялық құн бойынша жүргізіледі. Топ бастапқыда жеке маңызы бар қаржы активтері үшін құнсызданудың объективті белгілері болуын жеке негізде немесе жеке маңызы бар болып табылмайтын қаржы активтері үшін жеке негізде немесе жиынтығында бағалайды. Егер Топ жеке негізде бағаланған қаржы активі бойынша оның маңызды болып табылатындығына қарамастан құнсызданудың объективті белгілері жоқ деп шешсе, Топ бұл активті кредиттік тәуекелдің осыған ұқсас сипаттамалары бар қаржы активтері тобына қосады. Құнсыздану мәніне жеке негізде бағаланатын, оларға қатысты құнсыздану шығындары танылатын активтер құнсыздану мәніне жиынтық негізде бағаланбауға тиіс.
      Құнсызданудан шығындар туындауының объективті куәліктері болған жағдайда, шығынның сомасы активтің баланстық құны мен ақша қаражатының бағаланған болашақтағы ағындарының келтірілген құны арасындағы айырманы білдіреді (ол әлі ұшырамаған қарыздар бойынша болашақта күтілетін шығындарды ескермейді). Активтің теңгерімдік құны резерв шотын пайдалану есебінен азаяды және шығын сомасы пайдалар мен шығындарда танылады. Пайыздық кірістер актив бойынша бастапқы тиімді пайыздық ставка негізінде төмендетілген теңгерімдік құн бойынша есептеле береді.
      Қарыздар мен тиісті резерв өтеудің нақты перспективалары болмағанда, және барлық қамтамасыз ету сатылған немесе Топқа берілген жағдайда шығысқа шығарылады. Егер келесі жылы құнсызданудың бағаланған шығындарының сомасы құнсыздану шығыны танылғаннан кейін болған оқиғаларға бай ұлғайса немесе азайса, құнсыздану шығындарының бұрын танылған сомасы резерв шотын түзету арқылы ұлғаяды немесе азаяды. Егер бұрын шығысқа шығарылған сомалар кейін қалпына келтірілсе.у келтірілген сома пайдалар мен шығындарда көрсетіледі.
      Болашақта күтілетін ақша ағандарының келтірілген құны актив бойынша бастапқы тиімді пайыздық ставка бойынша дисконтталады. Егер қарыз ауыспалы пайыздық ставка бойынша ұсынылса, онда құнсыздану шығындарын бағалау үшін дисконттау ставкасы ағымдағы тиімді пайыздық ставка болады. Қамтамасыз ету ретінде ұсынылған қаржы активтері бойынша болашақта күтілетін ақша ағындарының келтірілген құнының есебі өндіріп алу өтініші мүмкіндігінің болғанына қарамастан қамтамасыз ету алуға және сатуға жұмсалған шығындарды шегергенде өндіріп алу өтініші жағдайында болуы мүмкін ақша қаражатын көрсетеді.
      Құнсыздану белгілерінің болуын жиынтық бағалау мақсатында қаржы активтері активтің түрі, саласы, географиялық орналасуы, қамтамасыз ету түрі, төлемдердің уақтылығы және өзге де факторлар сияқты кредит тәуекелінің сипаттамалары ескере отырып, Топтың кредиттік рейтингілерінің ішкі жүйесінің негізінде топтарға бөлінеді.
      Құнсыздану мәніне жиынтық немесе бағаланатын қаржы активтерінің тобы бойынша болашақтағы ақша ағындары актив бойынша шығындарға қатысты тарихи ақпаратын, олар бойынша топ активтері жөніндегі сипаттамаларға ұқсас кредиттік тәуекелдің сипаттамалары негізінде анықталады. Шығындар жөніндегі тарихи ақпарат олардың ішінде шығындар бойынша тарихи аппарат бар жылдарға әсер етпеген қазіргі жағдайлардың әсерін көрсету және қазіргі сәтте жоқ тарихи кезең ішінде жағдайлардың әсерін болдырмау мақсатында қадағаланатын нарықтағы ағымдағы ақпарат негізінде түзетіледі. Болашақтағы ақша ағындарындағы өзгерістердің бағалары әрбір жыл үшін қадағаланатын нарықтағы тиісті ақпараттағы өзгерістерді көрсетеді және оларға сәйкес келеді (мысалы, жұмыссыздық деңгейіндегі, жылжымайтын мүлік бағасындағы, тауар бағасындағы, төлем мәртебесіндегі немесе Топ ұшыраған шығындар мен олардың мөлшері туралы куәландыратын басқа да факторлардағы өзгерістер). Болашақтағы ақша ағындарын бағалау үшін пайдаланылатын әдіснама мен жол берілімдер шығын бағалаулары мен іс жүзіндегі нәтижелер арасындағы қиылыспаушылықты қысқарту үшін тұрақты түрде қайта қаралады.
      Қарыздарды қайта құрылымдау. Топ мүмкіндігіне қарай кепілге өндіріп алу айналымының орнына қарыз бойынша шарттарды қайта қарауға, мысалы төлемнің шартты мерзімін ұзартуға және кредит берудің жаңа шарттарын келісуге тырысады. Егер шарттар қайта қаралмаса, қарыз мерзімі өткен болып табылады. Басшылық болашақтағы төлемдерді жүзеге асырудың барлық өлшемдері мен мүмкіндіктерін сақталғанына көз жеткізу үшін қайта құрылымдалған қарыздарды үнемі қайта қарайды. Мұндай қарыздар құнсыздану мәніне жеке немесе жиынтық негізде бағалана береді, және олардың өтелетін құны қарыз бойынша бастапқы тиімді пайыздық ставка пайдаланыла отырып, бағаланады.

Есеп саясатының өзгеруіне және жалпы бақылаудағы кәсіпорындардың берілуіне байланысты бұрын ұсынылған деректерді қайта есептеу

      Бірлескен кәсіпорындарға қатысты есеп саясатының өзгеруі
      2009 жылы Топ бірлескен кәсіпорындардағы өз үлесін есепке алуға қатысты есеп саясатын пропорционалдық шоғырлану әдісінен үлестік қатысу әдісіне өзгертті. Топтың басшылығы бірлескен кәсіпорындардағы үлеске қатысты үлестік қатысу әдісі неғұрлым сенімді және қолайлы ақпаратты қамтамасыз етеді.
      Есеп саясатындағы бұл өзгеріс ретроспективті ескерілді және нәтижесінде 2008 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша салыстырмалы бухгалтерлік теңгерім мен осы күні аяқталатын жыл ішіндегі жиынтық кіріс туралы шоғырландырылған есеп қайта есептелді.
      «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ, «Тұрғынүйқұрылысбанкі» АҚ және басқа да кәсіпорындар акцияларын беру
      2009 жылғы 19 қаңтарда Үкіметтің 2008 жылғы 17 қазандағы № 962 қаулысына сәйкес Үкіметі «Қазатоманеркәсіп» ұлттық атом компаниясы» АҚ («Қазатомөнеркәсіп») акцияларын берді.
      2009 жылғы 20 тамызда Үкіметтің 2009 жылғы 27 шілдедегі N 1148 қаулысына сәйкес «Қазақстан Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ (ТҚЖБ) акцияларын берді.
      «Қазатомөнеркәсіп» және ТҚЖБ акцияларын беруге қосымша 2009 жылы Үкімет Қор мен оның еншілес ұйымдарына кейбір басқа да кәсіпорындардың («Өзге кәсіпорындар») акцияларын берді.
      Акцияларды беру кәсіпорындарды жалпы бақылауға біріктіруді білдіретіндіктен, шоғырландырылған қаржылық есептіліктегі осы транзакциялар үлестерді біріктіру әдісі пайдаланыла отырып, ескерілді. Тиісінше осы шоғырландырылған қаржылық есептілік егер Қазатомөнеркәсіп, ТҚЖБ және басқа ұйымдар акцияларын беру бірінші ұсынылған кезеңнің басында, яғни 2008 жылғы 1 қаңтарда болса, нәтиже ретінде 2008 жылғы 31 желтоқсандағы салыстырмалы есептілік қайта есептелді. Қазатомөнеркәсіп, ТҚЖБ және басқа ұйымдар активтері мен міндеттемелері осы шоғырландырылған қаржылық есептілікте капиталға тиісінше есептелумен олардың қаржылық есептілігіндегі теңгерімдік құн бойынша ескерілді.

      Салыстырмалы деректердегі өзгерістердің әсері мына кестеде келтірілген:

      Жоғарыда сипатталған қайта есептеуге қосымша ретінде Топтың 2008 жылғы 31 желтоқсанда аяқталатын жыл ішіндегі шоғырландырылған қаржылық есептілігінде 2009 жылы қабылданған есептілік форматына келтіру мақсатында кейбір қайта жіктеу жүргізілді.
      Осы өзгерістердің Топтың 2008 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша шоғырландырылған бухгалтерлік есептілігіне әсері мынадай түрде ұсынылған:

      Сондай-ақ 2009 жылы Топ 2008 жыл ішіндегі жиынтық кіріс туралы шоғырландырылған есепте белгілі бір қайта жіктеулер жасады. 2009 жылы Топ жиынтық кіріс туралы шоғырландырылған есептегі кірістер мен шығыстар ұсынымын қайта қарады және нетто негізде туынды құралдар бойынша іске асырылған және іске асырылмаған кірістердің есебі және оларды түсімнен іске асырудың өзіндік құнына қайта топтау неғұрлым орынды ұсыным деп белгіледі. 2008 жылдың салыстырмалы деректеріне әсер кірістер мен іске асырудың өзіндік құнының іске асырылған кірістер үшін 23.166 миллион тенгеге және іске асырылмаған кірістер үшін 3.846 миллион теңгеге төмендеуде болды.
      Бұдан басқа, Топ 2008 жылдың деректері бойынша тоқтатылған қызметтің көрсеткіштеріне қатысты 6-қосымшада ашылғандай кейбір қайта топтауды ескерді.
      Шоғырландыру қағидаттары
      Шоғырландырылған қаржылық есептілік Компанияның және ол бақылайтын еншілес ұйымдар мен бірлесіп бақыланатын кәсіпорындардың қаржылық есептілігін қамтиды (41-ескертпе).
      Еншілес ұйымдар
      Еншілес ұйымдар, бұл Топ бақылайтын кәсіпорындар. Топтың осындай түрде оның қызметінен пайда ала отырып, кәсіпорынның қаржы және операциялық саясатын тікелей немесе жанама басқару өкілеттігі болғанда бақылау болады. Жалпы бақылаудағы кәсіпорындар арасындағы мәміледе сатып қоспағанда, еншілес ұйымдар өздерін сатып алған сәттен бастап шоғырландырылады, ол мұнда тоқтатылған күнге дейін Топтың оларды бақылауды сатып алған күні болып табылады. Еншілес, сатып алған кезде сатып алу құны олардың сату күніндегі әділ құны негізіндегі, міндеттемелерге бөлінеді. Еншілес ұйымдардың қаржылық есептілігі келісілген есеп саясат/ отырып, Компанияның қаржылық есептілігі сияқты есепті кезеңде дайындалады, Мәмілелер бойынша барлық фирмаішілік сальдо мен топ ішілік мәмілелер бойынша туындайтын іске асырылмаған кірістер алғандағы мәмілелер есептіліктен толығымен шығарылды. Іске асырылмаған шығындар, олар құнсыздану туралы куәлік болмағандай дәрежеде ғана шығарылатынын қоспағанда, іске асырылмаған кіріс сияқты шығарылды.
      Азшылық үлесі Топқа тиесілі емес және шоғырландырылған бухгалтерлік теңгерімде жеке, негізгі компанияның акционерлік капиталынан жеке көрсетілетін еншілес ұйымдардағы кірістің немесе шығынның бөлігін және таза активтерді білдіреді.
      Бірлескен кәсіпорындар мен қауымдасқан компанияларға
инвестициялар
      Топтың бірлескен кәсіпорындарда бірлесіп бақыланатын компаниялар нысанында қатысу үлестері бар, оларда бірлескен қызметке қатысушылар компаниялардың экономикалық қызметіне бірлескен бақылау қоятын шарттық келісімге кірді. Сондай-ақ Топтық олардың экономикалық қызметіне елеулі ықпалы бар қауымдасқан компанияларда үлесі бар. Топтың бірлескен кәсіпорындар мен қауымдасқан компанияларға инвестициялары үлестік қатысу әдісі бойынша ескеріледі.
      Қатысу үлесі әдісіне сәйкес бірлескен кәсіпорындарға / қауымдасқан компанняларға инвестициялар шоғырландырылған бухгалтерлік теңгерімде бастапқы құн плюс Топқа тиесілі бірлескен кәсіпорынның / қауымдасқан компанияның таза активтері үлесінде туындаған өзгерістер бойынша ескеріледі. Бірлескен кәсіпорынға / қауымдасқан компанияға жататын гудвил инвестицияның теңгерімдік құнына енгізіледі және амортизацияланбайды, сондай-ақ құнсыздану мәніне жеке тексеруге ұшырамайды.
      Жиынтық кіріс туралы шоғырландырылған есеп бірлескен кәсіпорынның / қауымдасқан компанияның қызметінің қаржылық нәтижелерінің үлесін көрсетеді. Егер бірлескен кәсіпорынның / қауымдасқан компанияның капиталында тікелей танылған өзгерістер болса, Ton осындай өзгерістегі өз үлесін таниды және бұл капиталдағы өзгерістер туралы шоғырландырылған есепте қолданылса ол фактыны ашады. Топтың бірлескен кәсіпорынмен / қауымдасқан компаниямен бірлескен операциялары бойынша туындаған іске асырылмаған пайдалары мен шығындары бірлескен кәсіпорында / қауымдасқан компанияда Топтың үлесі бар дәрежеде шығарылады.
      Бірлескен кәсіпорындағы / қауымдасқан компаниядағы пайдаңын үлесі тікелей жиынтық кіріс туралы шоғырландырылған есепте ұсынылған. Ол бірлескен кәсіпорынның / қауымдасқан компанияның акционерлеріне келетін пайданы білдіреді, және сондықтан бірлескен кәсіпорындардың / қауымдасқан компаниялардың еншілес компанияларындағы салық салу мен азшылық үлесін есептегеннен кейін пайда ретінде айқындалады.
      Бірлескен кәсіпорынның / қауымдасқан компанияның қаржылық есептілігі негізгі компанияның қаржылық есептілігіндей есепті кезеңде жасалады. Қажет болған жағдайда есеп саясатын Топтың есеп саясатына сәйкес келтіру мақсатында түзетулер енгізіледі.
      Үлестік қатысу әдісі қолданылғаннан кейін Топ Топтың бірлескен кәсіпорындарға / қауымдасқан компанияларға инвестициялары бойынша құнсызданудан келген қосымша шығынын тану қажеттігін айқындайды. Әрбір есепті күнге Топ бірлескен кәсіпорындарға / қауымдасқан компанияларға инвестициялардың құнсыздануының объективті куәліктерінің болуын анықтайды. Осындай куәліктер болған жағдайда, Топ құнсыздану сомасын бірлескен кәсіпорынның / қауымдасқан компанияның өтелетін құны мен оның теңгерімдік құнының арасындағы айырма ретінде есептейді және бұл соманы жиынтық кіріс туралы шоғырландырылған есепте таниды.
      Бірлескен кәсіпорындағы / қауымдасқан компаниядағы елеулі ықпалын жоғалтқан жағдайда Топ қалған инвестицияларды әділ күн бойынша бағалайды және мойындайды. Бірлескен кәсіпорынның / қауымдасқан компанияның елеулі ықпалды жоғалтқан сәттегі теңгерімдік құнының және қалған инвестициялардың әділ құны мен шығудан түскен түсімдердін арасындағы айырма пайдалар мен шығындарда танылады.
      Кәсіпорындарды біріктіру
      Кәсіпорындарды біріктіру сатып алу әдісі бойынша ескеріледі.
      Гудвилл бастапқыда өзіндік құны бойынша бағаланады, ол таза бірдейлендірілген активтердін, міндеттемелер мен шартты міндеттемелердің әділ құнындағы Топ үлесінен сатып алу құнының артуы болып табылады.
      Бастапқы танығаннан кейін Топ кәсіпорындар біріктірілген кезде сатып алынған гудвиллді құнсыздану бойынша кез келген жинақталған шығындарды минустық құны бойынша бағалайды. Құнсыздану мәніне тестілеу мақсаттары үшін компаниялардың біріктірілуі нәтижесінде сатып алынған гудвилл сатып алынған сәттен бастап ақша ағындарын генерациялайтын бірліктерге бөлінеді, олар компаниялар сатып алған басқа активтер мен міндеттемелер осы бірліктерге жататын-жатпайтындығына қарамастан экономикалық тиімділік алу күтіледі.
      Жалпы бақылаудағы тараптардан еншілес ұйымдарды сатып any
      Жалпы бақылаудағы тараптардан еншілес ұйымдарды (мемлекет бақылайтын кәсіпорын) сатып алуды есепке алу үлестерді біріктіру әдісі бойынша жүргізіледі.
      Жалпы бақылаудағы еншілес ұйым берген активтер мен міндеттемелер берілген күнгі берген компанияның (алдынғы иесі) есептілігінде олардың теңгерім құны бойынша осы шоғырландырылған қаржылық есептілікте көрсетіледі. Алдыңғы иесінен ұйымды бастапқы сатып алған кезде пайда болатын гудвилл осы шоғырландырылған қаржылық есептілікте де көрсетіледі. Алдыңғы иесінін гудвиллін қоса алғанда, таза активтердің жалпы теңгерім құны мен төленген қаражат сомасы арасындағы айырма меншік капиталды түзету ретінде осы шоғырландырылған қаржылық есептілікте ескерілген.
      Осы шоғырландырылған қаржылық есептілік егер еншілес ұйымды Топ оны бастапқыда Алғашқы иесі сатып алған күні сатып алғандай жасалды.
      Бар еншілес компаниялардағы үлестің өзгеруі
      Бар еншілес ұйымдағы иелену үлесінің сатылатын немесе сатып алынатын, бірақ бақылау құқығы өзгеретін транзакиияларда еншілес ұйымның таза активтерінде иеліктен шығарылатын немесе сатылып алынатын үлестің теңгерім құны мен сату құнының немесе осы үлесті сатып алу құнының арасындағы айырма бөлінбеген пайданың ұлғаюы немесе кемуі ретінде көрсетіледі.
      Сату және Акционерге беру үшін арналған ретінде жіктелген айналымнан тыс активтер және тоқтатылған қызмет
      Сату үшін арналған ретінде жіктелген айналымнан тыс активтер мен шығу топтары сатуға арналған шығындар шегеріліп, екі мәннің - теңгерімдік күн мен әділ құнның азы бойынша бағаланады. Айналымнан тыс активтер мен шығу топтары, егер олардың теңгерімдік құны жалғасқан пайдалану нәтижесінде емес, сату бойынша мәміле арқылы өтелуге жатса, сату үшін арналған болып жіктеледі. Бұл шарт егер сату мүмкіндігі жоғары, ал актив немесе шығу тобы өзінің ағымдағы жағдайында жедел сатылуы мүмкін болса, сақталған болып саналады. Басшылықтың оған қатысты жіктелген күннен бастап бір жыл ішінде аяқталған сату мәмілесі ретінде тану өлшемдеріне сәйкес күтілуге тиіс сатып алуды жасауға бекем ниеті бар.
      Есепті кезең ішіндегі, сондай-ақ өткен жылдың салыстырмалы кезеңі ішіндегі жиынтық кіріс туралы шоғырландырылған есепте тоқтатылған қызметтен кірістер мен шығыстар, егер тіпті сатқаннан кейін Топ еншілес ұйымдағы азшылық үлесін сақтағанның өзінде әдеттегі кірістер мен шығыстардан жеке ескеріледі. Салықтар шегерілгеннен кейінгі пайда немесе шығын жиынтық кіріс туралы шоғырландырылып жеке ұсынылады.
      Сату үшін арналған ретінде жіктелгеннен кейін негізгі құралдар амортизациялануға жатпайды.
      Минералдық ресурстарды барлау және игеру жөніндегі активтер (мұнай-газ және тау-кен активтері)
      Жер қойнауын пайдалану құқығын сатып any жөніндегі шығындар
      Жер қойнауын пайдалану (барлау және ендіру) құқығын сатып any жөніндегі шығындар қол қою бонустарын, тарихи шығындарды, экологиялық  және әлеуметтік бағдарламаларға жұмсалған міндетті шығыстарды қамтиды және кен орнын барлау және бағалау сатысында жер қойнауын пайдалану құқығы ретінде материалдық емес активтердің құрамында капиталдандырылады. Жер қойнауын пайдалану құқығын алуға дейін ұшыраған осындай шығындар да тиісті құқықты Қор компаниясы алады деген негізді сенімділігі болған кезде барлау және бағалау сатысында кен орнын жер қойнауын пайдалану құқығы сияқты капиталдандыруға жатады. Жер қойнауын пайдалану құқықтарын сатып алу шығындарын есепке алу кен орны бөлінісінде жүргізіледі. Әрбір құқық объектісі жыл сайын құнсыздану мәніне қаралады. Егер объекті бойынша болашақтағы жұмыстар жоспарланбаған жағдайда, жер қойнауын пайдалану құқығын сатып алу шығындардың қалған сальдосы есептен шығарылады. Экономикалық негізделген алынатын қорлар («дәлелденген қорлар» немесе «коммерциялық қорлар») табылған жағдайда, амортизация құқығы тоқтатылады. Кен орындарында коммерциялық өндіру басталғаннан бастап жер қойнауын пайдалану құқығы (қалған шығындар) негізгі құралдар құрамына көшіріледі және дәлелденген қорлардың жалпы сомасы негізге алына отырып, іс жүзіндегі өндіру бойынша өндірістік әдіс бойынша амортизацияланады.
      Барлау және базалау жөніндегі шығындар (аяқталмаған құрылыс)
      Барлау және бағалау жөніндегі шығындар геологиялық  және геофизикалық шығыстарды; барлау ұңғымаларына тікелей жататын шығындарды; ашу жұмыстарын; әкімшілік нақты кен орнына жатқызуға болатын бағалау жөніндегі өзге де шығыстарды қамтиды. Мұндай шығындар жалақыны, материалдар мен жанармайды, бұрғылау станоктарының құны мен мердігерлерге төлемдерді қамтиды. Геологиялық және геофизикалық шығыстарды қоспағанда, барлау және бағалау жөніндегі шығындар аяқталмаған құрылыс ретінде негізгі құралдардың құрамында капиталдандырылады, есеп кен орындары бөлінісінде жүргізіледі, амортизация есептелмейді. Егер минералдық ресурстар табылмаса, бұл құнсыздану куәлігі болуы мүмкін. Барлық капиталдандырылған шығындар кемінде жылына бір рет коммерииялық әзірленім немесе табылғаннан пайда алудың қандай да бір тәсілі туралы ниетті растау үшін техникалық, коммерциялық және басқару тексеруіне жатады. Керісінше жағдайда шығындар шығыстарға шығарылады.
      Минералдық ресурстардың қорлары дәлелденгенде және игеруді жалғастыруға шешім қабылданғанда, тиісті шығындар мұнай-газ немесе тау-кен активтерінің кіші сыныптарына көшіріледі.
      Барлау және өндіру шығындары (мұнай-газ және тау-кен активтері)
      Барлауға және өндіруге жұмсалатын шығындар бұрын капиталдандырылған және игерудің басында қайта жіктелген жер қойнауын пайдалану құқығын сатып алу шығындарын және барлау мен бағалау шығындарын; бұрғылау нәтижелеріне қарамастан пайдалану ұңғымаларын бұрғылауға; полигондар салуға; кен орындарындағы минералдық ресурстарды өндіру, жинау және дайындау үшін қажетті жерүстілік технологиялық құрылыстар салуға арналған шығыстарды; кен орындарында коммерциялық өндіру ұйымдастыру барысында жұмсалған өзге де шығындарды; ұңғымаларды консервациялауға және учаскелерді қалпына келтіруге арналған капиталдандырылған дисконтталған шығындарды қамтиды. Барлау және өндіру шығындары негізгі құралдардың (мұнай-газ және тау-кен активтері) құрамында капиталдандырылады, есеп кен орындары бөлінісінде жүргізіледі. Барлау және ендіру шығындары өндірістік әдіспен мынадай тәртіппен жүргізіледі: (1) кен орындарын пайдаланудан шығаруға жұмсалған дисконтталған шығындарды қосатын жер қойнауын пайдалану құқығын алу шығындары, дәлелденген қорлардың жалпы сомасы бойынша амортизацияланады, (2) кен орындарын игеруге жұмсалған қалған шығындар дәлелденген
игерілген қорлардың есебінен амортизацияланады. Мұнай-газ және тау-кен активтерінің кен орындарының пайдалы қызмет мерзімінен айтарлықтай ерекшеленетін пайдалы қызмет мерзімі бар кейбір объектілері (жерүстілік технологиялық құрылыстар мен жабдықтар) тура сызықты әдіс пайдаланыла отырып, пайдалану мерзімі ішінде амортизацияланады.
      Минералдық ресурстарды барлау және игеру жөніндегі активтер (мұнай-газ және тау-кен активтері)
      Мұнай-газ және тау-кен активтерінің тозуы (негізгі құралдар мен материалдық емес активтер құрамында)
      Мұнай-газ және тау-кен активтері кен орындарында коммерциялық өндіру басталғаннан бастап іс жүзіндегі ендіру бойынша тозуды есептеудің өндірістік әдісі пайдаланылып амортизацияланады. Мұнай-газ  және тау-кен активтерінің кен орындарының пайдалы қызмет мерзімінен айтарлықтай ерекшеленетін пайдалы қызмет мерзімі бар кейбір объектілері (жерүстілік технологиялық құрылыстар мен жабдықтар) тура сызықты әдіс пайдаланыла отырып, пайдалы пайдалану мерзімі ішінде амортизацияланады. Кен орындарын пайдаланудан шығаруға жұмсалған дисконтталған шығындарды қосатын жер қойнауын пайдалану құқығын алу шығындары, дәлелденген қорлардың жалпы сомасы бойынша амортизацияланады. Кен орындарын игеруге жұмсалған қалған шығындар дәлелденген игерілген қорлардың есебінен амортизацияланады
      Негізгі құралдар
      Бастапқы тану кезінде негізгі құралдар бастапқы құны немесе бұрын ҚЕХС алғашқы болып қабылдаған Топтың кейбір ұйымдарына қатысты бастапқы құн бойынша бағаланады. Кейіннен негізгі құралдар жинақталған тозу, ескіру және құнсыздану алынған құны бойынша ескеріледі. Шаруашылық тәсілмен құрылған активтердің құны материалдардың құнын, тікелей еңбек шығындарын және өндірістік жүктеме шығыстарының тиісті үлесін қамтиды. Мұнай-газ активтерінен басқа негізгі құралдар негізінен мынадай негізгі құралдардың кластарын қамтиды, олар мына пайдалы қызмет мерзімі ішінде тіке желілік әдіспен амортизацияланады:

      Негізгі құралдардың объектілері ірі ауқымды техникалық тексерудің мәні болып табылғанда, шығындар 16 БЕХС-да белгіленген тану өлшемдерін сақтау талабы кезінде ауыстыру ретінде негізгі құралдардың теңгерім құнында танылады.
      Негізгі құралдардың объектісін тану ол істен шыққаннан кейін немесе оны пайдаланудан не істен шығуынан болашақ экономикалық пайда алу күтілмейтін болса, тоқтатылады. Активті тану тоқтатылған кезде пайда болған кез келген кірістер немесе шығыстар (істен шығу мен активтің қалдық құнынан түскен таза түсімдер арасындағы айырма ретінде есептелген) активті тану тоқтатылған есепті кезеңдегі кірістер мен шығыстар туралы есепке енгізіледі.
      Активтің қалдық құны, пайдалы қызмет мерзімі және амортизациялау әдісі әрбір қаржы жылының аяғында қажеттілік болғанда қайта қаралады және түзетіледі.
      Материалдық емес активтер
      Бөлек сатып алынған материалдық емес активтерді бастапқы тану кезінде сатып алу құны бойынша ескеріледі. Ұйымдарды біріктіру бойынша операциялар шеңберінде сатып алынған материалдық емес активтердің құны сатып алу күнгі әділ құнды білдіреді. Материалдық емес активтерді бастапқы танығаннан кейін кез келген жинақталған амортизацияны және құнсызданудан болатын кез келген жинақталған шығынды шегере отырып, сатыл алу құны бойынша ескеріледі. Кен көзін игеруге капиталдандырылып шығындарды қоспағанда, өз күштерімен құрылған материалдық емес активтер капиталдандырылмайды және тиісті шығыстар пайда болған сол кезеңде кірістер мен шығыстар туралы шоғырландырылған есепте танылады. Материалдық емес активтердің пайдалы қызмет мерзімі шектеулі немесе шектеусіз ретінде анықталады. Пайдалы қызмет мерзімі шектелген материалдық емес активтер қызметтің осы мерзімі ішінде амортизацияланады және материалдық емес актив құнсыздануы мүмкін көрсеткіш болғанда құнсыздану мәніне бағаланады. Амортизациялау кезеңі және пайдалы қызметтің мерзімі шектелген материалдық емес активтер үшін амортизация әдісі кем дегенде әрбір есепті жылдың аяғында қайта қаралады. Пайдалы қызметтің күтілетін мерзіміне немесе материалдық емес активтен түсетін алдағы экономикалық пайданың күтілетін көлеміне өзгерістер амортизация кезеңіне өзгерістер немесе мән-жайлар бойынша амортизация әдісі арқылы ескеріледі және бухгалтерлік бағалауға өзгерістер ретінде қаралады. Қызмет мерзімі шектелген материалдық емес активтердің амортизациясы бойынша шығыстар материалдық емес активті белгілеуге сәйкес шығыстар құрамында кірістер мен шығыстар туралы есепте танылады.
      Қызмет мерзімі шектелген материалдық емес активтер амортизацияланбайды, бірақ жыл сайын құнсыздануға тексеріледі немесе құнсыздану көрсеткіштері болғанда және қажет болған кезде өтелетін шамаға дейін есептен шығарылады.
      Материалдық емес активтер бағдарламалық қамтамасыз етуді, лицензияны және гудвилді қамтиды. Материалдық емес активтерге қатысты неғұрлым нақтырақ аппарат, мысал амортизацияның пайдаланылатын әдістері 8-ескертпеде ашылған.
      Гудвилл
      Сатып алу құны сатып алу күнгі сатып алынған таза сәйкестендірілетін активтер мен міндеттемелердің әділ құнында Топтың үлесінен асып кетуі гудвилл ретінде ескеріледі және шоғырландырылған бухгалтерлік теңгерімге актив ретінде танылады.
      Бастапқы танығаннан кейін Топ құнсызданудан кез келген жинақталған шығынды ала отырып, өздік құны бойынша компанияларды біріктіру кезінде сатып алынған гудвилді бағалайды.
      Егер сәйкестендірілетін активтердің, міндеттемелердің шартты міндеттемелердің таза әділ құнында Топтың үлесі компанияларды біріктіру құнынан асыл кетсе, Топ (а) сатып алынатын компанияның сәйкестендірілетін активтерінің, міндеттемелерінің және шартты міндеттемелерінің сәйкестігі мен бағасын және біріктіру құнының бағасын қайтадан анықтайды; және (б) тікелей кірісте немесе шығында мұндай қайталама анықтаудан кейін қалған кез келген асып кетуді таниды.
      Қаржылық емес активтердің құнсыздануы
      Топ активтерді немесе активтер тобын оқиға немесе жағдаяттардағы өзгерістер активтік теңгерімдік құны өтелмейтіндігін көрсеткен жағдайларда құнсыздану мәніне бағалайды. Жекелеген активтер негізінен ақша ағындарына қарамастан, басқа активтер топтарымен генерацияланатын сәйкестендірілген ақша ағындары бар ең төменгі деңгейде құнсыздануға бағалау мақсаттары үшін топтастырылады. Егер құнсызданудын осындай көрсеткіштері болған жағдайда, немесе активтер топтарын құнсыздануға жыл сайын тестілеу талап етілген кезде, Топ активтің өтелген құнын бағалауды жүзеге асырады. Активтер тобының өтелген құны оны сатуға кеткен шығыстарды шегергенде әділ құннын және оның пайдалану құнының ең көбі болып табылады. Активтер тобының теңгерімдік құны оның өтелетін құнынан асып кеткен жағдайда, тобы құнсыздануға жатады және активті өтеу құнына дейін төмендетуге арналған резерв. Пайдалану құнын бағалау кезінде күтілетін ақша ағындары активтер топтарына тән тәуекелде және ақшаның уақытша құнының ағымдағы нарықтық бағасын көрсететін салық салуға дейінгі ставкасы пайдаланыла отырып, ағымдағы құнға дисконтталады.
      Бағалау бұрын танылған құнсыздану жөніндегі резервтер ендігі жоқ немесе азайды дегеннің қандай да бір көрсеткішінің бар-жоқтығына қатысты әрбір есептілік күні жүргізіледі. Егер ондай көрсеткіштер бар болса, онда өтелетін құн бағаланады. Құнсыздану жөніндегі соңғы резерв танылған сәттен бастап активтің өтелетін құнын айқындау үшін пайдаланылған бағалауларда өзгерістер болса ғана құнсыздану бойынша бұрын танылған резерв сторнирланады. Мұндай жағдайда, активтің қалдық құны өтелетін құнға дейін ұлғаяды. Активтің ұлғайтылған құны, егер алдыңғы кезеңдерде құнсыздану жөніндегі резерв танылмаған болса, тозуды немесе амортизацияны шегергенде анықталған теңгерімдік құннан аспайды. Мұндай сторнирлау пайда және шығындар туралы шоғырландырылған есепте танылады.
      Сторнирлау өткізілімі жүргізілгеннен кейін келесі кезеңдерде қалдық құны шегеріле отырып, активтің қайта қаралған теңгерімдік құнын бөлу үшін амортизация жөніндегі шығыстар жүйелі негізде пайдалы қызметінің қалған мерзімі ішінде түзетіледі.
      Сондай-ақ нақты активтерді бағалау кезінде мынадай өлшемдер қолданылады:
      Гудвилл
      Әрбір есепті күні Топ гудвиллдің құнсыздану белгілерінің болуын бағалайды. Гудвилл жыл сайын және жағдаяттар теңгерімдік құнның құнсыздануының мүмкіндігін көрсеткенде құнсыздану белгілерінің болуына тестіленеді.
      Гудвилдің құнсыздануы оған гудвилл жататын ақша ағындарын генерациялайтын өтелетін бірліктер сомасын бағалау арқылы айқындалады. Егер оған гудвилл жататын ақша ағындарын генерациялайтын өтелетін бірліктер сомасы оның теңгерімдік құнынан аз болса, онда құнсызданудан болған шығын танылады. Құнсызданудан болған шығын болашақ кезеңдерде қалпына келтірілмейді. Топ жыл сайын гудвилді 31 желтоқсандағы жағдай бойынша құнсызданудың болуына тестілейді.
      Қауымдасқан компаниялар
      Топ үлестік қатысу әдісі қолданылғаннан кейін Топтың қауымдасқан компанияға қосқан инвестициясының құнсыздануынан болған қосымша шығынды тану қажеттігін анықтайды. Әрбір есепті кезеңде Топ қауымдасқан компанияларға құйылған инвестициялардың құнсыздануының объективті куәлігінің болуын анықтайды. Егер инвестициялар құнсызданса, Топ құнсыздану сомасын қауымдасқан компанияның әділ құны мен сатып алу құны арасындағы айырма ретінде есептейді, Бұл сома пайда мен шығындар туралы есепте танылады.
      Қаржы активтері
      Топтың инвестициялары өтеуге дейін ұсталатын инвестициялар немесе сату үшін қолда бар инвестициялар кіріс немесе шығын арқылы әділ құн бойынша көрсетілетін қаржы активтері ретінде жіктеледі. Бастапқыда инвестициялар әділ құн бойынша бағаланады. Егер инвестициялар кіріс немесе шығын арқылы әділ құн бойынша көрсетілетін қаржы активтері ретінде жіктелмесе, онда есептілікте көрсеткен кезде олардың әділ құнына онымен тікелей байланысты мәміле жөніндегі шығындар қосылады. Топ өзінің қаржылық инвестицияларының жіктемесін бастапқы танылғаннан кейін анықтайды. Барлық сатып алынған және сатылған инвестициялар есеп айырысу күнінде, яғни инвестициялар Топқа берілген немесе Оларды Топ берген күні танылады.
      Тіркелген немесе төлем мөлшерін анықтауға икемді және өтеудің тіркелген мерзімді туынды емес қаржы активтері, егер Топ оларды өтеу мерзіміне дейін ұстауға ниетті және қабілетті болған жағдайда, өтегенге дейін ұсталатын ретінде жіктеледі.
      Қарыздар мен дебиторлық берешек тіркелген немесе төлем мөлшерін анықтауға икемді белсенді нарықта баға белгіленбейтін өнімсіз қаржы активтері болып табылады. Мұндай активтер пайыздың тиімді ставка әдісін пайдалана отырып, амортизацияланған құны бойынша көрсетіледі. Мұндай активтер бойынша пайда мен шығындар тану тоқтатылған сәтте немесе мұндай активтер құнсызданған жағдайда, сондай-ақ амортизация арқылы кірістер мен шығыстар туралы есепте көрсетіледі.
      Сату үшін қолда бар инвестицияларды сату үшін қолда бар ретінде жіктелетін және жоғарыда аталған кез келген үш санатқа енгізілмеген өнімсіз қаржы активтерін білдіреді. Есепте бастапқы көрсетуден кейін сату үшін қолда бар инвестициялар әділ құн бойынша бағаланады, бұл ретте, пайда мен шығындар инвестицияларды тану немесе құнсыздандыру тоқтатылған сәтке дейін капитал құрамында бөлек құрауыш ретінде көрсетіледі. Капитал құрамында бұрын көрсетілген жиынтық пайда немесе шығын кірістер мен шығыстар туралы есепке енгізілген жағдайда. Үлестік құралдарға байланысты құнсызданудан болатын шығындарды қалпына келтіру кірістер мен шығыстар туралы есепте көрсетілмейді. Борыштық құралдарға байланысты құнсызданудан болатын шығындар пайда немесе шығын құрамында түзетіледі, егер құралдың әділ құнынан арту кірістер мен шығыстар туралы есепте құнсызданудан болатын шығынды танығаннан кейін болған оқиғаға объективті түрде жатқызылуы мүмкін.
      Ұйымдасқан қаржы нарықтарында белсенді айналымдағы инвестициялардың әділ құны есеп күнгі саудалар аяқталған сәттегі сатып алуға нарықтық баға белгілеу бойынша анықталады. Нарықта белсенді айналымы жоқ инвестициялардың әділ құны бағалау әдістерін пайдалана отырып, оның ішінде нарықтық жағдайларда жасалған мәмілелер уақыты бойынша соңғысымен ұқсас бойынша, сондай-ақ іс жүзінде қаралатын инструментке ұқсас немесе дисконтталған ақша ағындарын талдауды ескере отырып, қаржы құралының ағымдағы нарықтық құны негізінде анықталады.
      Қаржы активтерінің құнсыздануы
      Әрбір есепті күні Топ қаржы активінің немесе қаржы активтері тобының құнсыздануының болған-болмағанын айқындайды.
      Амортизациялық құн бойынша ескертілетін активтер
      Егер амортизациялық құн бойынша ескерілетін активтер бойынша құнсызданудан болатын шығындардың пайда болуы туралы объективті куәлік болса, шығынның сомасы активтің теңгерімдік құны мен қаржы активі бойынша бастапқы тиімді сыйақы ставкасы (яғни бастапқы таныған кезде есептелген тиімді пайыздық ставка бойынша) бойынша дисконтталатын болашақта күтілетін ақша ағындарының (әлі туындамаған болашақтағы кредиттік шығындарды қоспағанда) арасындағы айырма ретінде бағаланады. Активтің теңгерімдік құны резерв пайдаланыла отырып төмендетілуі тиіс. Шығынның сомасы пайда немесе шығындарда танылады.
      Егер кейінгі кезеңде құнсызданудан болатын шығын сомасы азайса, онда бұндай азаю құнсыздану танылғаннан кейін жүргізілген оқиғаларға объективті түрде байланысты болуы мүмкін, құнсызданудан болған бұрын танылған шығын қалпына келтіріледі. Құнсызданудан болған шығынды кез келген келесі қалпына келтіру пайда мен шығындар туралы есепте активтің теңгерімдік құны бұл активтің қалпына келтірілу күніндегі амортизациялық құнынан аспайтындай көлемде танылады.
      Егер Топ шот-фактураның бастапқы шарттарына сәйкес өзіне тиесілі бүкіл соманы алмайтынын объективті куәлігі болса (мысалы, дебитордың төлем қабілетсіздігі немесе басқа да елеулі қаржылық қиындықтары мүмкіндігі), сауда-дебиторлық берешек бойынша құнсыздану резерві жасалады. Дебиторлық берешектің теңгерімдік құны резерв шотын пайдалану арқылы азайтылады. Егер құнсызданған берешек үмітсіз болып саналса, оларды тану тоқтатылады.
      Сату үшін қолда бар қаржы инвестициялары
      Егер сату үшін қолда бар актив құнсызданса, оны сатап алуға кеткен шығындар (негізгі сома мен амортизация төлемдерін шегергенде) және бұрын пайда мен шығындар туралы шоғырландырылған есепте танылған оның ағымдағы әділ құны арасындағы айырма капиталдан пайда және шығындар туралы есепке көшіріледі. Сатуға арналған ретінде жіктелген үлестік құралдар бойынша құнсызданудан бұрын танылған шығынды қалпына келтіру пайда мен шығындар туралы шоғырландырылған есепте танылмайды. Борыштық құралдар бойынша құнсызданудан болған шығындарды қалпына келтіру, егер құралдың әділ құнының ұлғаюы пайда мен шығындар туралы шоғырландырылған есепте құнсызданудан болған шығындар танылғаннан кейін болған оқиғамен объективті түрде байланыстылығы мүмкін болса, пайда мен шығындар арқылы жүзеге асырылады.
      Туынды қаржы құралдары
      Өзінің әдеттегі қызметі барысында Топ шикізат тауарларына бағанын құбылуына байланысты өз тәуекелін хеджирлеу үшін валюта нарықтары мен капитал нарықтарында фьючерстерді, форвардтарды, своптар мен опциондарды қоса алғанда әртүрлі туынды қаржы құралдарымен, мұнай шикізаты бойынша форвардтық және своп келісім-шарттармен операцияларды жүзеге асырады. Мұндай қаржы құралдары негізінен сауда мақсаттары үшін ұсталынады және бастапқыда қаржы құралдарын тану саясатына сәйкес танылады, ал кейіннен олардың әділ құны бойынша бағаланады. Әділ құн тиісті құралдардың ағымдағы нарықтық және келісімшарттық бағалары мен басқа да факторлар назарға алынатын тіркелген биржа бағасының немесе баға модльдерінің негізінде есептеледі. Туынды қаржы құралдары әділ құн он болып табылғанда активтер ретінде (іске асырылмаған кіріс) және әділ құн теріс болып табылғанда міндеттеме ретінде (іске асырылмаған шығын) ескеріледі. Көрсетілген құралдармен жасалатын пайдалар мен шығындар жиынтық кіріс туралы шоғырландырылған есепте көрсетіледі.
      Тауар-материалдық қорлар
      Тауар-материалдық қорлар өзіндік құнының ең аз мәні немесе таза өткізу құны бойынша бағаланды. Өзіндік құн қорларды жеткізуге және ағымдағы жағдайға келтіруге байланысты шығындарды қамтиды. Таза өткізу құны аяқтау шығындарын және өткізуге есеп айырысу шығындарын шегере отырып, қарапайым қызмет барысында қорларды өткізу бағасын бағалауды білдіреді. Шығындарды есептеп шығарудың ұқсас формуласы ұқсас сипаты және белгіленімі бар барлық тауар-материалдық қорлар үшін пайдаланылады. Мұнай мен газ және электр энергиясын беру секторының тауарлық-материалдық қорлары ФИФО әдісі негізінде бағаланады. Барлық қалған тауар-материалдық қорлар орташа салмақталған құн негізінде бағаланады.
      Ақша және оның баламалары
      Ақша және оның баламалары кассадағы қолма-қол ақшаны, мерзімді салымдарды, бұрын айтылған ақша қаражаты сомасына еркін айырбасталатын және олардың құнының өзгеруіне байланысты тәуекелдің елеусіз деңгейіне расталған өтеу мерзімі үш айдан аспайтын қысқа мерзімді және өтімділігі жоғары инвестицияларды қамтиды.
      Қарыздар және тартылған қаражат
      Қарыздар бастапқыда мәміле бойынша келтірілген шығындарды шегере отырып, әділ құн бойынша танылады. Келесі кезеңдерде қарыздар амортизацияланған құн бойынша бағаланады: алынған қаражаттың (мәміле жөніндегі шығыстарды шегергенде) әділ құны мен өтеу сомасы арасындағы айырма жиынтық кіріс туралы шоғырландырылған есепте пайыздың тиімді ставкасы пайдаланыла отырып, қарыз берген ішінде көрсетіледі. Егер топ төлемді есепті күнінен кейін кем дегенде 12 айға кейінге қалдырған кезде құқылы болмаса, қарыздар ағымдағы міндеттемелер ретінде жіктеледі.
      Шығарылған қаржы құралдары немесе олардың құрамдас бөліктері, егер шарттық келісімнің нәтижесінде Топтың не ақша қаражатын немесе өзге де қаржы активтерін қою, не міндеттемені ақша қаражатының немесе басқа да қаржы активтерінің тіркелген сомасын меншікті үлестік құралдардың тіркелген санына айырбастау арқылы өзге түрде орындау міндеттемесі болады. Мұндай құралдар Үкіметтің қаражатын және мәмілемен тікелей байланысты шығындарды шегере отырып алынған қаражаттың әділ құны бойынша бастапқыда ескерілетін кредиттік мекемелерден алынған қарыздарды қамтиды. Кейіннен алынған қаражат амортизациялық құн бойынша көрсетіледі.
      Жіктелетін активті сатып алуға, оның құрылысына немесе өндірісіне тікелей жататын қарыздар бойынша шығындар осындай актив құнының бір бөлігі ретінде капиталдандырылады. Қарыздар бойынша өзге де шығындар туындаған сәттегі шығыстар ретінде танылады.
      Айырбасталатын борыштық құралдар
      Міндеттеменің сипаттамасы бар кәсіпорындарды біріктіру кезінде сатып алынған айырбасталатын борыштық құралдардың құрамдас бөлігі мәміле жөніндегі шығындар шегеріле отырып, бухгалтерлік теңгерімде міндеттеме ретінде танылады. Міндеттеме құрамдас бөлігінің әділ құны осыған ұқсас айырбасталмайтын міндеттемелер үшін қолданылатын нарықтық ставка бойынша анықталады және бұл сома айырбастау немесе сатып алу кезінде өтеуге дейін амортизациялық күл бойынша бағаланатын қаржы міндеттемесі ретінде жіктеледі.
      Кәсіпорындарды біріктіру кезінде туындайтын қалған азшылық үлесі бойынша опциондар
      Егер кәсіпорындарды біріктіру кезінде Топ опцион тарабына айналса, сатып алынған кәсіпорындағы азшылықтың қалған үлесі бойынша путы Топ мұндай опционда осындай азшылық үлесіне меншік құқығымен байланысты пайда мен тәуекелдерге қатысу беретіндігін бағалайды.
      Қалған акциялары бойынша пут опционы үлестік иелену пайдалары мен тәуекелдеріне кол жетімділік беретіні анықталғанда, кәсіпорындар бірлестігі опционмен келісілген путтың сатып алынуы негізінде ескеріледі. Пут опционы бойынша миноритарлық акционерлерге арналған міндеттеменің әділ құны кәсіпорындар бірлестігі құнының бөлігі ретінде танылады. Өзге жағдайда азшылық үлесіне жатқызылатын ретінде қарастырылатын осындай күн мен таза активтерден үлестер арасындағы кез келген айырма гудвилл құрамында көрсетіледі. Кейіннен жарияланған  және осындай миноритарлық акционерлерге төленген кез келген дивидендтер пайда мен шығындар туралы шоғырландырылған есепте тікелей көрсетіледі.
      Кейіннен қаржылық міндеттеме БЕХС 39 талаптарына сәйкес бағаланады. Қаржы міндеттемесінің әділ құнына өзгерістер, сондай-ақ кез келген қаржылық төлемдер пайда мен шығындар туралы шоғырдандырылған есепте тікелей көрсетіледі.
      Кәсіпорындарды біріктіру кезінде туындайтын сатып алған үлес бойынша опциондар
      Егер инвестицияларды сатып алу кезінде Қор үшінші тарапқа кәсіпорында сатып алған үлес бойынша колл опциондарын берсе, Қор осындай опционға қатысу үшінші тарапқа осындай үлеске меншік құқығына байланысты пайда мен тәуекелдерге қол жетімділік беретінін-бермейтінін бағалайды.
      Егер сатып алған үлес бойынша колл опциондары үшінші тарапқа үлестік иеленудің пайдасы мен тәуекелдеріне қол жетімділік бермеген жағдайда бұл опцион Қордың елеулі ықпалын анықтау кезінде ескерілмейді.
      Қор үшін опцион бойынша міндеттемелердің әділ құны сатып алынған инвестициялар құны ретінде танылады. Кейіннен қаржылық міндеттеме БЕХС 39 «Қаржы құралдары: Тану талаптарына сәйкес бағаланады. Қаржылық міндеттеменің әділ құнындағы өзгерістер, опциондарды іске асырумен байланысты кез келген кірістер немесе шығыстар жиыны шоғырдандырылған есепте ескеріледі.
      Қаржы активтері мен міндеттемелерін тануды тоқтату
      Қаржы активтері
      Қаржы активтері (немесе, қолданылуына қарай -қаржы активінің бөлігі немесе ұқсас қаржы активтері тобының бөлігі), егер:
      - активтен ақша ағындарын алу құқығының қолданылу мерзімі аяқталса;
      - Топ активтен ақша ағындарын алу құқығын сақтаса, бірақ қайта бөлу туралы келісімге сәйкес үшінші тарапқа елеулі кешігусіз оларды толығымен беру міндеттемесін қабылдаса; немесе
      - Топ өзінің активтен ақша ағына арын алуға арналған құқықтарын берсе және не (а) активтен барлық елеулі тәуекелдер мен сыйақы берсе, не (б) бермесе, бірақ активтен барлық елеулі тәуекелдер мен сыйақыларды өзінде сақтаса, алайда активтерге бақылауды берсе бухгалтерлік теңгерімде ескерілуін тоқтатады.
      Қаржылық міндеттемелер
      Егер міндеттеме өтелсе, күші жойылса, немесе оның қолданылу мерзімі аяқталса, қаржылық міндеттеме бухгалтерлік теңгерімде танылуын тоқтатады.
      Жалдау
      Операциялық жалдау
      Жалдау объектісіне меншік құқығына байланысты тәуекелдер мен пайданы жалға алушы іс жүзінде сақтаған кезде мүлікті жалдау операциялық жалдау ретінде жіктеледі. Операциялық жалдау шарты бойынша төлемдер жалдау мерзімі ішінде жиынтық кіріс туралы шоғырландырылған есепте шығыстарға тепе-тең есептен шығарылады.
      Қаржылық жалдау
      Топ жалданған мүліктің әділ құнына тең сомада немесе егер бұл сома әділ құннан төмен болса, ен төменгі жалдау төлемдерінің ағымдағы құны бойынша жалдау мерзімі басталған күнгі шоғырландырылған бухгалтерлік теңгерімде активтер мен міндеттемелердің құрамында қаржылық жалдау шарттарын таниды. Дисконттау коэффициенті ретінде ең төменгі жалдау төлемдерінің ағымдағы құнын есептеу кезінде, егер мұндай ставканы анықтау мүмкін болып табылса, жалдау шарты бойынша пайыздың ішкі ставкасы пайдаланылады. Өзге де жағдайларда, Топтың қарыз қаражаты бойынша өспелі ставка пайдаланылады. Бастапқы төте шығындар актив құрамында ескеріледі. Жалдау төлемдері міндеттемелерді қаржыландыру және өтеу бойынша шығыстар арасында бөлінеді. Қаржыландыру бойынша шығыстар жалдау мерзімі ішінде әрбір есепті кезеңге міндеттемелердің қалдығына есептелетін тұрақты мерзімді пайыз ставкасы бойынша шығыстарды көрсетуді қамтамасыз ететіндей түрде есепті кезеңдерге жатқызылады.
      Қаржылық жалдау активке қатысты амортизация бойынша шығыстың ұлғаюына, сондай-ақ әрбір есепті кезеңге қаржылық шығыстарға әкеледі. Жалға алынатын активке қатысты амортизация саясаты меншік активтерді амортизациялау жөніндегі саясатқа сәйкес келеді.
      Активтің істен шығуы (пайдаланудан шығару) бойынша міндеттеме
      Пайдаланудан шығаруға резервтер Топтың жабдықты немесе тетікті демонтаждау және көшіру бойынша және жабдық болған учаскені қалпына келтіру бойынша міндеттемесі болғанда, сондай-ақ мұндай резервке пайымды бағалауды жүзеге асыру мүмкін болғанда дисконттау негізінде толық көлемде танылады. Танылған сома жергілікті шарттар мен талаптарға сәйкес анықталған бағаланған болашақ шығыстардың ағымдағы құнын білдіреді. Сондай-ақ сомасы резервтің мөлшеріне балама тиісті негізгі құрал құрылады. Соның салдарынан, осы актив өндірістік әдіс негізінде өндірістік құралдар және тасымалдау құралдары бойынша күрделі шығындар шеңберінде амортизаиияланады.
      Міндеттемелерді өтеу үшін қажетті экономикалық пайда негізінде жататын есепті мерзімдегі немесе ресурстардың қайту сомасындағы өзгерістердің нәтижесі болып табылған пайдаланудан шығару жөніндегі қазіргі резервті бағалаудағы өзгерістер, немесе дисконттау ставкасындағы өзгеріс мынадай түрде ескеріледі, соның салдарынан:
      (а) резервтегі өзгерістер ағымдағы кезеңге тиісті актив құнына қосылады немесе шегеріледі;
      (б) актив құнынан шегерілген сома оның теңгерім құнынан асып кетпеуі қажет. Егер резервтегі кему активтің теңгерім құнынан асып кетсе, онда асып кету кірістер мен шығыстар туралы есептерде дереу
танылады; және
      (в) егер активтің құны ұлғаю әкелсе, Топ активтің жаңа теңгерім құны толығымен өтелмейтіні осы көрсеткіш болып табылатындығын қарастырады. Егер бұл осындай көрсеткіш болып табылса, Топ оның өтелетін құнын бағалау арқылы құнсыздануға активті тестілеуді жүзеге асырады және 36 БЕХС сәйкес құнсыздану бойынша кез келген шығынды ескереді.
      Банк аккредивтері мен кепілдіктеріне резерв
      Әдеттегі қызметін жүзеге асыру кезінде Топ аккредиттер, кепілдіктер және активттер нысанында қаржылық кепілдіктер береді. Қаржы кепілдіктері шарттары алынған комиссия мөлшерінде «Өзге де міндеттемелер» бабы бойынша әділ құн бойынша бастапқыда қаржы есептілігінде танылады. Бастапқы танылғаннан кейін Топтың кепілдіктің әрбір шарты бойынша міндеттемесі екі шаманың ең көбі бойынша бағаланады: амортизациялық комиссия сомасы немесе кепілдік бойынша туындайтын қаржылық міндеттемені реттеу үшін қажетті шығындардың ен жақсы бағасы.
      Қаржы кепілдігі шарттарына байланысты міндеттеменің ұлғаюы пайда және шығындар туралы есепте ескеріледі. Алынған комиссия кепілдік шарты әрекетінің мерзімі ішінде желілік негізде пайда мен шығындарда танылады.
      Өзге де резервтер
      Резервтер Топтың еткен шақта болған оқиғалардың нәтижесінде ағымдағы (құқықтық немесе іс-тәжірибеден туындаған) міндеттемесі болса, сондай-ақ міндеттемелерді өтеу үшін экономикалық пайдаларға байланысты қаражат ағыны болатын ықтималдық болғанда және осы міндеттеменің тиісті дұрыс бағасы жүргізілгенде қаржы есептілігінде көрсетіледі. Егер Топ резервтің өтелгенін күтсе, мысалы, сақтандыру шарты бойынша өтеу жеке актив ретінде көрінеді, бірақ өтеу ықтимал болғанда ғана.
      Егер ақша қаражатының уақытша құнының әсері мәнді болып табылса, резервтер ақша қаражатының уақытша құнының ағымдағы нарықтық бағасын көрсететін және онда міндеттемеге тән тәуекелдер орынды салықтарды төлегенге дейін ставка бойынша ақша қаражатының күтілетін болашақ қозғалысын дисконттау арқылы есептеледі. Дисконттауды пайдалану кезінде резервтің ұлғаюы уақыттың етуі салааралық қаржылық шығындар ретінде танылады.
      Белгіленген жарналармен зейнетақы жоспары
      Топ аударымдар ретінде өзінің қызметкерлерінің жалақысынан 10% олардың зейнетақы қорларына ұстайды. Заңнамаға сәйкес қызметкерлер өздерінің зейнетақы төлемдеріне өздері жауапкершілікте болады және Топтың қызметкерлер зейнеткерлікке шыққаннан кейін оларға төлемдер бойынша ағымдағы және болашақтағы міндеттемелері болмайды.
      Әлеуметтік салық
      Топ Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкес әлеуметтік салық төлейді. Әлеуметтік салық есептеуге карай шығыстарға жатады.
      Төлемдердің белгіленген мөлшерімен зейнетақы жоспары
      Ұжымдық шартқа сәйкес Топ өздерінің қызметкерлеріне еңбек қызметін аяқтағанда («Төлемдердің белгіленген мөлшерімен зейнетақы жоспары») белгілі бір сыйақы төлейді.
      Топ олар анықталған сол кезеңде қызметкерлерге сыйақы төлеу бойынша міндеттемелерді қайта бағалаудан туындаған актуарлық кірістер мен шығындарды таниды және 19 «Қызметкерлерге сыйақы» БЕХС-да орнықталған бағаға сәйкес сыйақы бойынша шығыстарды және міндеттемені таниды.
      Төлемдердің белгіленген мөлшерімен зейнетақы жоспарына сәйкес міндеттемелер және сыйақы бойынша шығыстар болжамдалған шартты бірлік әдісі көмегімен анықталады. Бұл әдіс сыйақы алуға құқықтың қосымша бірлігінен асатын ретінде әрбір жұмыс істелген жылды қарастырады және жиынтық міндеттемені көрсету үшін әрбір бірлікті бөлек өлшейді. Сыйақылар беру бойынша шығыстар Төлемдердің белгіленген мөлшерімен зейнетақы жоспары бойынша сыйақы формуласына сәйкес қызметкерлердің жұмыс өтілі ішінде жиынтық сыйақыны бөлу үшін кірістер мен шығыстар туралы шоғырландырылған есепте көрсетіледі. Бұл міндеттеме валюта мен талап Төлемдердің белгіленген мөлшерімен зейнетақы жоспары бойынша міндеттемелердің валютасымен және бағаланған талаптарымен салыстырмалы мемлекеттік облигациялар бойынша сыйақы ставкасына ұқсас дисконт ставкасын қолдана отырып, болашақтағы есеп айырысу ақша қозғалысының ағымдағы құны бойынша өлшенеді.
      Төлемдердің белгіленген мөлшерімен зейнетақы жоспары қаржыландырылмайтын болып табылады.
      Капитал
      Жарғылық капитал
      Жай акциялар капитал ретінде жіктеледі. Ұйымдарды біріктіру жағдайларынан басқа, жаңа акциялар шығаруға қатысты тікелей сыртқы шығындар капитал түсімдері сомасынан шегерім ретінде көрсетілген. Шығарылған акциялардың атаулы құнынан алынған қаражаттың әділ құнының кез келген асып түсуі бөлінбеген кірістің ұлғаюы ретінде танылады.
      Азшылық үлесі
      Азшылық үлесі Топқа тиісті емес еншілес ұйымдардағы қатысу үлесін білдіреді. Есепті күнгі азшылық үлесі сатып алу күнгі еншілес ұйымның сәйкестендірілетін активтер мен міндеттемелердің әділ құнындағы минориторлық акционерлердің үлесін, сондай-ақ компанияларды біріктіру сәтінде болған капиталдағы өзгерістерге миноритарлық акционерлердің үлесін білдіреді. Азшылық үлесі меншік капиталдың құрамында берілген. Азшылық үлесіне жатқызылатын шығындар миноритарлық акционерлер шығындарды қаржыландыру бойынша міндеттемемен байланысты жағдайларды қоспағанда, еншілес ұйымдардың капиталындағы азшылық үлесінен асып кетпейді. Осыған ұқсас барлық шығындар Топқа бөлінеді.
      Дивидендтер
      Дивидендтер міндеттемелер ретінде танылады және есепті күнді қоса алғанға дейін жарияланған жағдайда ғана есепті күнгі капитал сомасынан шегеріледі. Дивидендтер туралы ақпарат, егер олар есепті күнге дейін ұсынылса, сондай-ақ есепті күннен кейін, бірақ шығаруға шоғырландырылған қаржылық есептілікті бекіткен күнге дейін ұсынылса немесе жарияланса, есептілікте ашып көрсетіледі.
      Үлестік құралдар негізіндегі төлемдер
      Топ қызметкерлері үлестік құралдар жөніндегі операцияларға негізделген төлемдер нысанында сыйақы алады. Қызметкерлер өздері жұмыс істейтін еншілес ұйымның үлестік құралдарымен сыйақы алатын қызметтерді ұсынады («олар бойынша үлестік құралдармен жүзеге асырылатын мәмілелер, есептер»).
      Олар бойынша есеп үлестік құралдармен жүзеге асырылатын қызметкерлермен жасалған мәмілелердің құны олар берілген күнгі осындай құралдардың әділ құны негізге алына отырып, бағаланады. Әділ құн тиісті бағалау моделінің көмегімен айқындалады.
      Үлестік құралдар негізіндегі төлемдер бойынша операциялар бойынша шығыстар онда қызмет нәтижелеріне қол жеткізу шарттары және/немесе белгілі бір мерзімнің еңбек сіңіру шарттары орындалатын кезеңнің ішінде өзге капитал бойынша резервтерде тиісті ұлғаюмен бір мезгілде танылады және қызметкерлер сыйақыға арналған толық құқықтарды алған кездегі күні аяқталады (сыйақы алуға құқықтың көшкен күні). Бұл мәмілелер бойынша жиынтық шығыстар сыйақы ретінде берілетін үлестік құралдар санына қатысты Топтың оңтайлы бағалауының негізінде аяқталған мерзімге теңбе тең міндеттемелер өтелгенге дейінгі әрбір есепті күні танылады. Кезең ішіндегі пайда және шығындар туралы есепте шығыс немесе кіріс кезеңнің басында немесе аяғында танылған жиынтық шығыстың өзгерісін білдіреді.
      Оған арналған құқық қызметкерлерге түпкілікті өтетін үлестік құралдармен сыйақы бойынша шығыс танылмайды.
      Егер үлестік құралдармен төленетін сыйақының шарттары өзгерсе, шығыс ең төменгі ретінде, егер шарттар өзгермегендей мөлшерде танылады. Бұдан басқа, өзгеріс жөніндегі қосымша шығыс танылады, ол сыйақының жалпы әділ құнын осындай өзгеріс күнінде жүргізілген бағаға сәйкес үлестік құралдармен немесе қызметкер үшін өзге түрде тиімді құралдармен ұлғайтады.
      Егер үлестік құралдармен төленетін сыйақының күші жойылса, ол оған арналған құқық күші жойылған күнге өткенгедей болып ескеріледі. Бұл ретте әлі танылмаған шығыстар жедел түрде танылады. Алайда, егер күші жойылған сыйақы жаңа сыйақымен ауыстырылса, және жаңа сыйақы ол ұсынылған күнгі күші жойылған сыйақының орнын толтырған ретінде қарастырылса, күші жойылған және жаңа сыйақы, алдыңғы абзацта сипатталғандай, бастапқы сыйақының өзгерісі жүргізілгендей болып ескеріледі.
      Сауда және өзге де кредиторлық берешек
      Сауда және өзге де кредиторлық берешек бойынша міндеттеме бастапқы құн бойынша ескеріледі, ол Топтың шотына қойылғанына қарамастан алынған тауарлар мен қызметтер болашақта төленуі тиіс соманың әділ құны болып табылады.
      Түсімді тану
      Егер Топ экономикалық пайда алады деген мүмкіндік бар болса,  және егер түсімнің сенімді бағалануы мүмкін болса, түсім танылады.
      Тауарларды сату
      Шикі мұнайды, мұнай өнімдерін, газды, уран өнімдері мен басқа да тауарларды сатудан түскен кірістер тауарды жеткізу жүргізілгенде және тәуекел мен меншік құқығы сатып алушыға берілгенде танылады.
      Қызметтер көрсету
      Қызметтер көрсетуден түсетін кірістер қызметтер көрсетілген сәтте танылады.
      Тасымалдауға жататын қызметтерге қатысты, аяқталу дәрежесі мен кіріс сомасының жеткілікті түрде дәл анықталуы шартымен шоғырландырылған бухгалтерлік теңгерім күнінде тасымалдаудың аяқталу дәрежесі бойынша танылады. Әлі көрсетілмеген көлік қызметтері үшін тапсырыс берушілерден алынған алдын ала төлем сомалары алу сәтінде тапсырыс берушілерден алынған аванстар құрамында көрсетіледі. Көрсетіліп қойған қызметтерден түсетін күтілетін есепті кіріске шамамен алғанда тең болатын тапсырыс берушілерден алынған аванстар шоғырландырылған бухгалтерлік теңгерімдегі өзге де ағымдағы міндеттемелердің құрамындағы болашақтағы кезеңнің кірістеріне көшіріледі. Болашақтағы кезеңдердің кірістері қызметтердің көрсетілуіне қарай кірістерге жатады.
      Клиенттердің әділдігі бағдарламасы бойынша сатып алушылар қосымша балл алатын авиабилеттерді сату көрсетілген қызметтер мен болжанатын нафада арасындағыға жатқызылған олардың әділ құны бойынша кіріс операцияларының көп элементі ретінде ескеріледі. Болжанатын награда әділ құн - осы награданы бөлек сатудың құны бойынша бағаланады. Бұл бағалау тауарды сату/қызметтер көрсету сәтіндегі кіріс болып танылмайды, болашақ кезеңнің кірісі ретінде көрсетіледі, және аталған награда пайдаланылғанда және Топтың міндеттемелері толығымен орындалғанда кіріс болып танылады.
      Натуралды нысанда роялти төлегеннен агенттік сыйақы
      Пайданы бөлу туралы келісімдерге (ПБК) және жер қойнауын пайдалану туралы келісімдерге сәйкес оларға роялти төлеу ретінде ЭМРМ мұнай өндіруші компаниялардан алатын шикі мұнайды сатуда Топ Энергетика және минералдық ресурстар министрлігі («ЭМРМ») білдіретін Қазақстан Үкіметінің агенті ретінде түседі. Топтың агенттік сыйақысы осындай келісім бойынша алынған шикі мұнайды сату бағасы мен ЭМРМ мен мұнай өндіретін компаниялардың арасында жасалған тиісті ПБК жер қойнауын пайдалану туралы келісімде айқындалғандай, осындай мұнай құнының арасындағы айырма ретінде белгіленеді. Агенттік сыйақы шикі мұнайды сату жүзеге асырылған кезде кіріс ретінде танылады.
      Қазақстан Республикасының Үкіметі Компанияның жалғыз акционері болып табылатындығына байланысты Үкімет қандай жағдайларда басты негізде акционер ретінде әрекет ететіндігін бағалай отырып, Топ Үкіметпен бірге барлық транзакцияларды талдайды.
      Мемлекеттік субсидиялар
      Қазақстан Республикасының Үкіметі Компанияның жалғыз акционері болып табылатындығына байланысты Үкімет қандай жағдайларда басты негізде акционер ретінде әрекет ететіндігін бағалай отырып, Топ Үкіметпен бірге барлық транзакцияларды талдайды.
      Егер нақты транзакция кезінде Үкіметтің акционер ретінде әрекет ететіндігі белгіленсе, Топтың мұндай транзакцияның нәтижесінде көтерген кез келген пайдасы немесе шығындары тікелей капиталда жарна ретінде немесе акционердің капиталын бөлу деп танылады.
      Егер Үкіметтің ерекшелік транзакциясы акционер ретіндегі әрекет ретінде белгіленбесе, мұндай транзакциялар БЕХС 20 «Мемлекеттік субсидияларды есепке алу және мемлекеттік көмек туралы ашу» ережелеріне сәйкес ескеріледі. Мұндай жағдайларда мемлекеттік субсидиялар субсидии алынатындығы және онымен байланысты барлық қажетті жағдайлардың орындалатынды қонымды сенімділік болған кезде олардың әділ құны бойынша танылады. Егер субсидия жатқызылатын жағдайда, ол жүйелі негізде өтемақы төлеуге тиіс тиісті шығыстармен сай қажетті кезең ішіндегі кіріс ретінде танылады. Субсидия активке жататын кезде әділ қалдырылған кіріс есебіне кредиттеледі және тиісті активтің пайдалы қызмет етуінің күтілетін немесе пайда және шығындар туралы есепте тең жыл сайынғы бөліктермен көрсетіледі. Кіріске алатын субсидиялар пайда және шығындар туралы шоғырландырылған есепте операциялық қызмет кірістерлік құрамында жеке ұсынылған.
      Шығыстарды тану
      Шығыстар пайда болу шамасына қарай танылады және олар есептеу әдісінің негізіне жатқызылған сол кезеңде шоғырландырылған қаржылық есептілікте көрсетіледі.
      Табыс салығы
      Бір жылға табыс салығы ағымдағы және кейінге қалдырылған салықты қамтиды. Табыс салығы меншік капиталға тікелей жатқызылған баптарға тиісті сол көлемді қоспағанда, кірістер мен шығыстар туралы есепте көрсетіледі және бұл жағдайда, ол меншік капиталда танылады. Үстеме пайдаға салынатын салық табыс салығы ретінде қаралады және табыс салығы бойынша шығыстардың бөлігін құрады. Салық бойынша ағымдағы шығыстар бұл бір жылға салық салынатын кіріс бойынша төлеуге күтілетін салық және еткен жылдарға қатысты төлеуге салыққа қатысты кез келген түзетулер.
      Үстеме пайдаға салынатын салық табыс салығы ретінде қаралады және табыс салығы бойынша шығыстардың бөлігін құрайды. Жер қойнауын пайдалануға келісімшарттарға сәйкес Топ белгілі бір мәндерден асатын пайданың ішкі нормасы кезінде жер қойнауын пайдалануға қолданылатын келісімшартқа сәйкес белгілі бір шегерімдер сомасына түзетуге жататын салық салудан кейін пайда сомасынан көрсетілген ставка бойынша үстеме пайдаға салық есептейді және төлейді.
      Пайданың ішкі нормасы жер қойнауын пайдалануға әрбір келісімшарт бойынша ақша ағындарының негізінде есептеледі және инфляцияның ұлттық деңгейіне түзетіледі. Кейінге қалдырылған салық корпоративтік табыс салығына да және үстеме пайдаға салық үшін де есептеледі. Үстеме пайдаға салынатын кейінге қалдырылған салық келісімшарт бойынша төлеуге тиісті үстеме пайдаға салықтың күтілетін ставкасы бойынша жер қойнауын пайдалануға келісімшарттарға жатқызылған активтер үшін уақытша айырмалар бойынша есептеледі.
      Кейінге қалдырылған салық қаржылық есептілік мақсаты үшін активтер мен міндеттемелердің теңгерім құны мен салық салу мақсаты үшін пайдаланылған сома арасындағы уақытша айырмалар бойынша теңгерім жөніндегі міндеттемелер әдісі бойынша ескеріледі. Мына уақытша айырмалар танылмайды:
      - компанияларды біріктіру болып табылмайтын мәміледе активті немесе міндеттемені бастапқы тану және мәміле сәтінде бухгалтерлік кіріске де. Салық салынатын кіріске немесе шығынға да әсер етпейді; және
      - уақытша айырмаларды түзету мерзімін реттеуге болатын еншілес ұйымдағы инвестициялар және уақытша айырмалар шолу жасалған болашақта түзетілмейтін ықтималдық бар.
      Табыс салығы бойынша кейінге қалдырылған активтер мен міндеттемелер қолданылған немесе бухгалтерлік теңгерім жасаған күні іс жүзінде қолданысқа енгізілген салық ставкаларын (және салық заңнамаларын) негізге ала отырып, актив алынған немесе міндеттеме төленген кезеңге қолданылатын салық ставкалары бойынша есептеледі.
      Кейінге қалдырылған салық активі актив өткізілуі мүмкін шотқа салық салынатын пайданы алу ықтималдығы бар сол көлемде ғана танылады. Табыс салығы бойынша кейінге қалдырылған тиісті салық жеңілдігін өткізуден артық ықтималдық жоқ сол көлемде кемітіледі.
      Қосылған құн салығы (ҚҚС)
      Салық органдары нетто негізде сату мен сатып алу бойынша ҚҚС өтеуді жүргізуге мүмкіндік береді. Өтеуге ҚҚС ішкі нарықтағы сатулар бойынша ҚҚС шегерілген ішкі нарықтағы сатып алулар бойынша ҚҚС-ты білдіреді. Экспортқа сатудың нөлдік ставкасы бар.
      Байланысты тараптар
      Байланысты тараптар Топтың акционерлерін, негізгі басқарушы персоналды, қауымдасқан ұйымдарды және дауыс беретін акциялардың біршама үлесі тікелей немесе жанама Топтың акционерлеріне немесе негізгі басқарушы персоналына тиесілі ұйымды қамтиды.
      Шартты міндеттемелер және шартты активтер
      Шартты міндеттемелер шоғырландырылған қаржылық есептілікте танылмайды. Мұндай міндеттемелер туралы деректер экономикалық пайдаларды құрайтын ресурстар ағынының ықтималдығы аз болып табылған жағдайды қоспағанда, шоғырландырылған қаржылық есептілікке ескертпелерде ашылады.
      Шартты активтер шоғырландырылған қаржылық есептілікте көрсетілмейді. Егер мұндай активтерге байланысты экономикалық пайдаларды алудың жеткілікті ықтималдығы болған жағдайда, көрсетілген активтер туралы деректер ескертпелерде ашылады.
      Кейінгі оқиғалар
      Есепті жыл аяқталғанда болған және есепті күнгі Топтың қаржылық жағдайы туралы қосымша ақпараты бар оқиғалар (түзетуші оқиғалар) шоғырландырылған қаржылық есептілікте көрсетіледі. Есепті жыл аяқталғанда болған және түзетуші оқиғалар болып табылмайтын оқиғалар, егер олар мәнді болса, шоғырландырылған қаржылық есептілікке ескертпелерде ашылады.
      Өзара есеп
      Шоғырландырылған бухгалтерлік теңгерімде тек таза сальдо көрсетілген қаржы активтері мен міндеттемелерінің өзара есебі заңды бекітілген өзара есеп жүргізу құқығы және міндеттемелерді реттеумен бір уақытта активті өткізу ниеті болған кезде ғана жүзеге асырылады.

4. МАҢЫЗДЫ БУХГАЛТЕРЛІК БАҒАЛАУ ЖӘНЕ ПАЙЫМДАУ

      ҚЕХС-ға сәйкес шоғырландырылған қаржылық есептілікті дайындау көрсетілген актив есептілігіне, міндеттемелер мен шартты активтерге және шоғырландырылған қаржылық есептілікті дайындаған күнгі міндеттемелерге әсер ететін бағалаулар мен жол берулерді, сондай-ақ есептілікте көрсетілген активтерді, міндеттемелерді, кірістерді, шығыстарды және шартты активтер мен есепті кезең ішіндегі міндеттемелерді пайдалануды Топ басшылығының пайдалануын талап етеді. Нақты нәтижелер осы субъективті бағалаулардан ерекшеленуі мүмкін.
      Есепті күнге бағаның айқындалмауының болашаққа және өзге де негізгі көздерге қатысты және келесі есепті жыл ішіндегі активтер мен міндеттемелердің теңгерім құнына біршама түзету енгізу қажеттігінен пайда болған елеулі тәуекелді көтеретін негізгі болжамдары төменде қарастырылады:
      Мұнай мен газдың қорлары
      Мұнай мен газдың қорларын бағалау тозу, ескіру және амортизация бойынша Топтың есеп айырысуында маңызды фактор болып табылады. Топ Қоғамның мұнай-газ инженерлерінің әдістемесіне сәйкес өзінің мұнай мен газ қорларын бағалайды. Қоғамның мұнай-газ инженерлерінің әдістемесі бойынша қорларды бағалау кезінде Топ кен орындарын өңдеуге қатысты инвестициялық шешімдерді қабылдау үшін басшылықта қолданатын ұзақ мерзімді жоспарлық бағаны пайдаланады. Дәлелденген қорларды бағалау үшін жоспарлық бағаларды пайдалану жыл аяғына іркілу бағасын пайдалануға тән тұрақсыздықтың әсерін жояды. Басшылық ұзақ мерзімді жоспарлы бағалар бойынша болжам өнім ендіру бойынша қызметтің ұзақ мерзімді сипатына көбірек сәйкес келеді және мұнай мен газ қорларын бағалау үшін неғұрлым қолайлы негізді береді деп санайды.
      Қорлардың барлық бағасы айқындалмаудың кейбір деңгейін білдіреді. Айқындалмаушы. мұндай деректерді бағалау және түсіндіру сәтінде қол жетімді сенімді геологиялық деректердің көлеміне байланысты.
      Айқындалмаушылықтан салыстырмалы деңгейі екі негізгі санаттың біріне қорларды жатқызу арқылы көрсетілуі мүмкін: дәлелденген немесе дәлелденбеген қорлар. Дәлелденбеген қорлармен салыстырылған дәлелденген қорларды тартуға үлкен айқындылық бар және дәлелденген қорлар оларды тарту мүмкіндігіне қатысты прогрессивті түрде өсіп келе жатқан айқындылықтың болмауын көрсету үшін өңделген және өңделмеген қорларға бұдан әрі бөлінуі мүмкін. Жыл сайын баға талданады және түзетіледі. Түзетулер қолда бар геологиялық деректерді, кәсіпшілік өлшемдерін немесе өнім туралы деректерді; жаңа деректердің болуын; немесе бағалар бойынша болжамдарға өзгерістерді бағалау немесе қайта бағалау салдарынан пайда болады. Қорларды бағалау қайтарымды арттыруға арналған жобалардың қолданылу, пласттың өнімділігіне өзгерістер немесе өңдеу стратегиясына өзгерістер салдарынан қайта қаралуы мүмкін. Дәлелденген қорлар тозуды, ескіруді және амортизацияны есептеу үшін орындалған жұмыстың көлеміне үйлесімді амортизация ставкасын есептеуге пайдаланылады. Топ бастапқы лицензиялық кезең ішінде ендірілетін болады деп күтілетін ретінде осындай көлемді ғана дәлелденген қорларға қосты. Бұл тазарту бойынша рәсім нәтижесіне жатқызылатын айқындылықтың болмауынан пайда болды, өйткені лицензияларды ұзарту ең соңында Үкіметтің қарауы бойынша жүзеге асырылады- Топтың лицензиялық кезеңдерін ұзарту және қорлардың көрсетілген қорларын тиісінше ұлғайту, әдетте, тозу бойынша неғұрлым төменгі шығысқа әкеледі және кірістерге біршама әсер етуі мүмкін. Дәлелденген өңделген қорлардағы кему тозуға, ескіруге және амортизацияға (өндірудің тұрақты деңгейі кезінде) аударымдардың ұлғаюына, кірістің кемуіне әкеледі және мүліктің теңгерім құнында тікелей кемуге де әкелуі мүмкін. Салыстырмалы түрде пайдаланылатын кен орындарының саны болған кезде өткен жылмен салыстырғанда қорларды бағалауға кез келген өзгерістер тозуға, ескіруге және амортизацияға аударымдарға біршама әсер етуі мүмкіндігі болады.
      Активтердің істен шығуы бойынша міндеттемелер
      Белгілі бір келісімшарттардың талаптары бойынша заңнамаға  және нормативтік-құқықтық актілеріге сәйкес Топтың негізгі құралдарды демонтаждау және жою және кез келген кен орындарындағы жер учаскелерін қалпына келтіру бойынша заңды міндеттемелері болады. Атап айтқанда, Топтың міндеттемелері барлық өнімді ұңғымаларды біртіндеп жабуға және құбыр арналарын, ғимараттарды демонтаждау және келісім-шарт аумағын қалпына келтіру сияқты түпкілікті жабу бойынша қызметке жатады. Лицензияның қолданылу мерзімі Топтың қарауы бойынша ұзартылмайтындықтан, түпкілікті жабу бойынша міндеттемелерді өтеудің есеп мерзімі әрбір лицензиялық кезең аяқталған күн болып табылады. Егер активтерді жою бойынша міндеттемелер кен орындарын экономикалық жағынан негіздемелі түрде пайдалануды аяқтау өткенде өтелуі қажет болса, онда көрсетілген міндеттемені ұңғымаларды жою бойынша қосымша шығыстарды және жабу бойынша соңғы шығыстардың біршама өсіруі мүмкін. Ұңғымаларды жоюды қаржыландыру бойынша Топтың міндеттемелерінің және түпкілікті жабу бойынша шығыстардың көлемі тиісті келісімшарттардың және қолданыстағы заңнаманың талаптарына байланысты. Ешқандай да міндеттемелер лицензиялық кезең соңында түпкілікті жою және түпкілікті жабу бойынша мұндай шығыстарды қаржыландыру бойынша келісімшартта, заңнама да белгілі бір міндеттемені түсіндірмеген сол жағдайларда танылмайды. Мұндай шешімді қабылдау кейбір айқындылықтың болмауымен және біршама пайымдаулармен түсіндіріледі. Басшылықтың мұндай міндеттемелердің болуына немесе болмауына қатысты бағасы Үкіметтік саясаты мен тәжірибесіндегі немесе жергілікті салалық тәжірибеге өзгерістермен бірге өзгеруі мүмкін.
      Топ активтердің істен шығуы бойынша міндеттемелерді әрбір келісімшарт бойынша бөлек есептейді. Міндеттемелердің сомасы инфляцияның күтілетін деңгейіне түзетілген және қазақстандық нарыққа тән тәуекелдерге түзетілген өтпелі экономикамен елдік мемлекеттік борышы бойынша орташа тәуекелсіз пайыздық ставканы пайдалана отырып дисконтталған міндеттемелерді өтеу үшін күтілетін, талап етілетін ретіндегі бағаланған шығындардың ағымдағы құны болып табылады.
      Активтердің істен шығуы бойынша міндеттеме әрбір есепті күнге қайта қаралады және «Негізгі құралдардың объектісін пайдаланудан шығару, олар орналасқан учаскедегі табиғи ресурстарды қалпына келтіру бойынша міндеттемелерге және өзге де осыған ұқсас міндеттемелерге өзгерістер» 1 Интерпретацияға сәйкес ең үздік бағаны көрсету үшін түзетіледі. Жабуға болашақтағы шығындарды бағалау кезінде мәнді бағалар мен басшылық жасаған пайымдаулар пайдаланылды. Бұл міндеттемелердің көпшілігі алыс болашаққа жатқызылады және заңнама талаптарындағы түсініксіздіктен басқа, Топтың бағасына активтерді жою технологиясындағы, шығындардағы және салалық тәжірибедегі өзгерістер әсер етуі мүмкін. Түпкілікті жабуға шығындарға жатқызылатын айқындықтың болмауы күтілетін ақша ағындарын дисконттау әсерінен кемітіледі. Топ ағымдағы жылдың бағасын және ұзақ мерзімді инфляция деңгейінің орташа мәнін пайдалана отырып, ұңғымаларды болашақ жою құнын бағалайды.
      Ұзақ мерзімді инфляция және 2009 жылғы 31 желтоқсандағы міндеттемелерді анықтау үшін пайдаланылған дисконттау ставкасы тиісінше 2,0%-ден 5,0% дейін және 6,3%-дан 12% дейін құрады (2008 жылы: 2,0%-ден 5,5% дейін және 6,%-дан 12% дейін; 2007 жылы: 2,0%-ден 6,0% дейін және 7,0%-дан 15,5% дейін). Активтердің істен шығуы бойынша міндеттемелер бойынша резервтегі өзгерістер 23-ескертпеде ашып көрсетілген.
      Экологиялық оңалту
      Топ бағалау да жасайды және экологиялық тазарту жұмыстары мен оңалтуға міндеттемелер бойынша резервтер қалыптастыру бойынша пайымдау шығарады. Қоршаған ортаны қорғауға шығындар капиталдандырылады немесе олардың болашақ экономикалық пайдасына қарай шығыстарға жатқызылады. Өткен қызметте пайда болған қазіргі жағдайға жатқызылатын және болашақ экономикалық пайдасы жоқ шығындар шығыстарға жатқызылады.
      Міндеттемелер шығындар туралы ағымдағы ақпарат және қалпына келтіру жөніндегі күтілетін жоспарлар негізінде анықталады және егер рәсімдер мерзімі тиісті органдармен келісілмесе, дисконтталмаған негізде ескеріледі. Топтың экологиялық оңалту резерві Топ қолданыстағы қазақстандық нормативтік базаның талаптарын сақтауға қажетті күтілетін шығындарды тәуелсіз бағалауға негізделген басшылықтың үздік бағасын білдіреді. «ҚазМұнайТаз» ҰК» АҚ-ның («ҚМГ ҰК» Қордың еншілес ұйымы) еншілес ұйымы «ҚазМұнайГаз» Барлау Өндіру» АҚ (ҚМГ БӨ») 100% Қоршаған ортаны қорғау министрлігімен 2005 жылғы шілдеде қол қойған өзара түсіністік туралы меморандумға сәйкес Топ өндіруді бастауға қатысты мұнай өндірудің нәтижесі болып табылған су мен топырақтың кейбір ластануына жауапкершілікті өзіне алуға келісті. Осы қаржылық есептілік шыққан күнгі қалпына келтіру жөніндегі жоспардың көлемі және мерзімі Үкіметпен келісілмеді. Тиісінше міндеттеме дисконтталмады. Өйткені, міндеттемелердің бастапқы мерзімі әлі белгіленген жоқ және басшылық он жылға дейінгі кезең ішінде қалпына келтіру жөніндегі жоспарды орындауды негіздемелі түрде күтуде. Топ 2010 жылы көтерілуі тиісті шығындардың бөлігін қоспағанда, ұзақ мерзімді ретінде осы міндеттемені жіктеді. Экологиялық жағынан оңалту бойынша резервтерге қатысты іс жүзіндегі шығындар заңнамаға және нормативтік-құқықтық актілерге, қоғамдық күтуден, аумақтық жағдайларды қолға түсіру мен талдауға өзгерістер және тазалау технологияларына өзгерістер салдарын бағалаудан ерекшеленуі мүмкін. Экологиялық жағынан оңалтуға қатысты қосымша айқындықтың болмауы 45-ескертпеде ашылған. Экологиялық жағынан оңалтуға міндеттемелер бойынша резервке өзгерістер 23-ескертпеде ашылған.
      Негізгі құралдардың және гудвилдің құнсыздануы
      Қаржылық жағдай туралы есепті жасаудың әрбір күнінде Топ активтерді құнсыздану мәніне қайта қарайды, Егер мұндай белгілер болса немесе егер құнсыздану мәніне жыл сайын тестілеу өткізу талап етілсе, онда Топ активтің өтелетін құнына бағалауды жүзеге асырады. Активтің өтелетін құны — бұл мына шамалардың ең үлкені: сатуға жұмсалатын шығынды және активті пайдалану құндылығын шегере отырып, ақша ағындарын генерациялайтын активтің немесе бөлімшенің әділ құны. Өтелетін құн негізінен басқа активтер немесе активтер тобы генерациялайтын ағындардан тәуелсіз ақша қаражатының ағындарын актив генерацияламаса ғана жеке актив үшін анықталады. Егер активтің теңгерім құны өтелетін сомадан асып кетсе, онда актив құнсызданған ретінде қаралады және оның құны өтелетін сомаға дейін кемітіледі. Пайдалану құнын бағалау кезінде күтілетін ақша ағындары активтер тобы үшін тән тәуекелдерге түзетіледі және ақшаның уақытша құнын ағымдағы нарықтық бағалауды көрсететін салық салуға дейінгі дисконт ставкасын пайдалана отырып, оның ағымдағы құнына дейін дисконтталады.
      Негізгі құралдардың және гудвилдің құнсыздануын анықтау құнсыздану себебін, мерзімін және сомасын қамтитын, бірақ шектелмейтін пайымдауларды пайдалануды болжайды. Құнсыздану қайта бәсекелік орта, саланың күтілетін өсімі, болашақта қаржыландыруға қол жеткізудегі өзгерістер, технологиялық ескіру, қызметтер көрсетуді тоқтату, орнын басуға ағымдағы шығындар және құнсызданудың болуын көрсететін басқа да жағдайлардың өзгеруі сияқты факторлардың көп болуына негізделеді.
      Өтелетін сома және әділ құн, әдетте, нарыққа қатысушының негіздемелі болжамын қамтитын ақша қаражатының дисконтталған ағыны әдісінің көмегімен анықталады. Құнсыздану көрсеткіштерін белгілеу, ақша қаражатының болашақ ағындарын бағалау және активтердің (немесе активтер топтарының) әділ құнын анықтау ақша қаражатының күтілген ағындарының, қолданылатын дисконт ставкасының, пайдалы қызмет мерзімі  және қалдық құнның құнсыздану көрсеткіштерін анықтау мен растауға қатысты мәнді пайымдауларды басшылықтан талап етеді.
      Тудырушы бірліктің өтелетін сомасын анықтау басшылықтың бағасын пайдалануды болжайды. Пайдалану құнын анықтауға пайдаланылған әдістер ақша қаражатының дисконтталған ағынының әдісін қамтиды. Пайдаланылатын әдіснамаларды қоса алғанда, бұл бағалар әділ құнға және ең соңында негізгі құралдардың және гудвилдің кез келген құнсыздануына біршама әсер етуі мүмкін.
      2009 жылы Топ жиынтық кіріс туралы шоғырландырылған есепте 13.526 миллион теңге (2008 жылы: 3.680 миллион теңге) мөлшерінде құнсызданудан шығынды және 36.743 миллион теңге (2008 жылы: 29.216 миллион теңге) мөлшерінде гудвилдің құнсыздануын таныды (7 және 8-ескертпелер).
      Негізгі құралдар объектілерінің пайдалы қызмет мерзімі
      Топ әрбір есепті күнгі негізгі құралдардың пайдалы қызметінің қалған мерзімін қайта қарайды және егер күту өткен бағалаудан ерекшеленген жағдайда, өзгерістер 8 «Есеп саясаты, есеп бағаларындағы өзгерістер және қателер» БЕХС-ке сәйкес есеп бағалауларындағы өзгерістер ретінде ескеріледі.
      «Интергаз Орталық Азия» АҚ-тың Мемлекетпен арасындағы Шарт 45-ескертпеде қарастырылады және 12 «Қызметтер концессиясының шарты» түсінліруіндегі қарау саласынан шығарылған концессиялық келісім болып табылады (өйткені цедент Топ негізгі сатып алушылармен шарт жасасқан бағаны бағаламайды). Кейінгі толықтырулар немесе Шарт бойынша басқарудағы активтердің деректері бойынша жетілдіру Шарттың қолданылу кезеңіне байланысты емес қалған қызметтің бағаланған мерзімі ішінде капиталланады және амортизацияланады, өйткені Үкімет егер Шарт ұзартылмаған жағдайда, теңгерім құнын өтеуге міндетті.
      Кейінге қалдырылған салық жөніндегі активтер
      Кейінге қалдырылған салық жөніндегі активтер салық салынатын уақытша айырмалар мен осындай шығыстардың коммерциялық сипатының негізделетіндігі мүмкіндігі бар дәрежеде барлық резервтер ауыстырылған салық шығындары бойынша танылады. Басшылықтың елеулі пайымдаулары жоспарланатын деңгей мен кірістілік уақытының негізінде, сондай-ақ салықтық жоспарлау стратегиялық табысты қолданылуының негізінде танылуы мүмкін кейінге қалдырылған салық жөніндегі активтерді бағалау үшін талап етіледі. Кейінге қалдырылған салық жөніндегі танылған активтердің сомасы, 2009 жылғы 21 желтоқсанда 44.219 миллион теңгені құрады (2008: 13.558; 2007: 6.555). Неғұрлым нақты ақпарат ескертпеде қамтылған.
      Қызметкерлерге төлем бойынша міндеттеме
      Топ зейнетке шыққаннан кейінгі белгіленген төлемдер және осыған байланысты ағымдағы қызметтердің құны бойынша міндеттемелердің ағымдағы құнын анықтау үшін бағалаулық актуарлық әдісін пайдаланады (24-ескертпе). Бұл сыйақы болжанылған жұмыс істеп жатқан және жұмыстан кеткен қызметкерлердің болашақтағы мінездемелеріне қатысты демографиялық жорамалдарды (жұмыста немесе одан кейін қайтыс болу, персонал санының өзгеруі бойынша статистика және басқалар), сондай-ақ  қаржылық жорамалдарды (дисконттау ставкасы, болашақтағы жылдық материалдық көмек, болашақтағы жылдық ен төменгі жалақы, темір жол билетінің болашақтағы орташа құны) пайдалануды талап етеді.
      Клиенттерге және қаржы мекемелеріне қарыздар бойынша құнсызданудан болған шығындар
      Әрбір есепті күнге Топ құнсызданудан болатын шығындар пайдалар мен шығындар туралы есепте ескерілуі қажеттілігін бағалау үшін клиенттер мен кредит мекемелеріне қарыздардың әрқайсысы бойынша өздерінің маңыздылығына талдау жүргізеді. Атап айтқанда, басшылықтың пайымдауы құнсызданудан болатын шығынды анықтау кезінде болашақ ақша ағынының сомасы мен мерзімін бағалауда талап етіледі. Мұндай ақша ағынын бағалау кезінде Топ қарыз алушының қаржы жағдайы мен құнсыздануды іске асырудың таза құны туралы пайымдаулар шығарады. Бұл бағалар факторлар қатарында жорамалдарға негізделген және нақты нәтижелері болашақта резервке өзгерістер әкелетін өзгелер болуы мүмкін.
      Содан соң, бөлек-бөлек бағаланған және құнсызданбаған қарыздар  және барлық жекеше маңызы жоқ қарыздар жиынтықта, оған қатысты объективті куәлік бар, бірақ әсері анық болып табылмайтын шығын жағдайы болуының салдарында резерв құру қажеттілігін анықтау үшін ұқсас тәуекел сипаттамалары бар активтер тобында бағаланады.
      Жиынтық бағалау кредиттік қоржын деректерін (кредит сапасы, мерзімін ұзарту деңгейі, кредитті пайдалану, қамтамасыз етуге қарыздың қарым-қатынасы және т.б. сындылар), тәуекелдер мен экономикалық көрсеткіштер шоғырлануын (оның ішінде жұмыссыздық деңгейі, жылжымайтын мүлікке бағалар индекстері, ел тәуекелі және әртүрлі бөлек топтардың жұмыс көрсеткіштері) назарға алады. Клиенттер  және кредит мемекемелеріне қарыздарды құнсыздандыру бойынша шығындар 10-ескертпеде және 11-ескертпеде біршама егжей-тегжейлі ашылған.
      Резервтер
      Топ күмәнді дебиторлық берешек бойынша резерв құрады. Біршама пайымдаулар күмәнді борыштарды анықтау кезінде пайдаланылады. Күмәнді борыштарды анықтау кезінде клиенттердің тарихи әрі күтілетін мінез-құлқы қаралады. Экономикадағы өзгерістер немесе клиенттің жеке шарты осы шоғырландырылған қаржылық есептілікте күмәнді берешек бойынша резервті түзетуді талап етуі мүмкін. 2009 жылгы ?1 желтоқсандағы жағдай бойынша күмәнді борыштар бойынша резервтер 57.475 миллион теңге (2008: 48.508 миллион теңге) мөлшерінде құрылды (14 және 16-ескертпелер).

5. САТЫП АЛУ

      «Альянс Банк» АҚ сатып алу
      2009 жылғы 1 ақпанда Қор және «Альянс Банк» АҚ («Альянс Банк») акцияларының бақылау пакетін ұстаушы болып табылатын «Сеймар Альянс» Қаржы Корпорациясы («САҚК») Альянс Банкті сатып алу-сату шартын жасасты. Шартқа сәйкес Қор барлық мынадай талаптарды жүзеге асыру кезінде 10 теңгеге тіркелген сомаға Альянс Банктің 76% жай дауыс беруші акцияларын сатып алуға опцион алды:
      - Қордың Альянс Банкті тікелей иеленуіне мүмкіндік беретін Қазақстан Республикасы заңдарына және заңға тәуелді актілерге түзетулер;
      - Қордың Альянс Банке 24 миллиард теңге сомасында депозит орналастыруы;
      - ҚҚА тарапынан сатып алуға рұқсат;
      - Қажеттілік болған кезде Қазақстан Республикасы Қазақстан Республикасы Табиғи монополия бақылау агенттігі тарапынан сатып алуға рұқсат.
      Осы талаптар Қордың бақылауында болды және көбінесе формальды болды.
      2009 жылы 2 ақпанда Қор мен Альянс Банк Альянс Банктің  қаржылық тұрақтылығын қолдау және одан әрі капиталдандыру үшін 24 миллиард теңге мөлшерінде Альянс Банке депозит орналастыруға банктік депозит Тарапы келісімге қол қойды. Бұдан басқа, 2009 жылы ақпанда Қор мен САҚК Қордың пайдасына Альянс Банктің 7.324.548 дана шығарылған жай акцияларының кепілі туралы келісім жасасты. САҚК-тің депозит сомасын қайтарғаннан кейін де кепіл шартын тоқтату өкілеттігі жоқ. Келісім 76% дауыс беруші акцияларға бақылауды Қорға беруге әкелді.
      Альянс Банк кейбір өздерінің міндеттемелері бойынша төлемдерді тоқтатты және өз міндеттемелерін қайта құрылымдау туралы өз кредиторларымен келіссөздер бастады. 2009 жылы 6 шілдеде Банк қайта құрылымдауға қатысты кредиторлардың үйлестіру комитетімен өзара түсіністік туралы меморандум жасасты. 2009 жылғы 21 шілдеде ҚҚА қайта құрылымдау және қайта капиталдандырудың индикативтік жоспарын бекітті. Қордың Альянс Банктің 76% жай дауыс беруші акцияларын сатып алу бойынша опционың орындау шешімі қайта құрылымдауды табысты аяқтау талаптарының бірі болып табылады (47-ескертпе).
      Жоғарыда қарастырылған оқиғалардың нәтижесінде Қор Альянс Банкке бақылау алды. Мәміле сатып алу әдісін пайдалана отырып, кәсіпорындарды біріктіру ретінде ескерілді.
      Сатып алған күнгі Альянс Банктің сәйкестентендірілетін активтері мен міндеттемелерінің әділ құны және тікелей сатып алу алдында ҚЕҚС бойынша тиісті теңгерім құны былайша берілді:

      * Сатып алу күнгі міндеттемелердің әділ құны банктің борыштарын болашақта қайта ескере отырып, анықталды. (47-ескертпе).
      Сатып алған күннен бастап Топтың жалғасушы қызметінен кезеңдегі түсімдегі және шығыстағы Альянс Банктің үлесі тиісінше 89.123 миллион теңгені және 255.011 миллион теңгені құрады. Егер біріктіру жыл басында орын алған болса, 2009 жылы 31 желтоқсанда аяқталған жылға Топтың таза шығыны 627.769 миллион теңгені құрайтын еді, ал 2009 жылы 31 желтоқсандағы аяқталған жылғы түсім 2.915.351 миллион теңгені құрайтын еді.
      2009 жылы 30 желтоқсанда «Банктер және банктік қызмет туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес Қаржы Нарығы мен Қаржы Ұйымдарын Реттеу және Қадағалау агенттігі (бұдан әрі - «ҚҚА») Үкіметке 1 теңгеге «Альянс Банк» АҚ-ның 100% барлық орналастырылған акцияларын Қордың сатып алуы туралы ұсынды, Үкімет шешім қабылдады. «Альянс Банк» акцияларын сатып алу туралы шарттың шеңберінде Қор банкті қосымша капиталдандыру бойынша өзіне міндеттеме алды (45, 47-ескертпелер).
      «БТА Банк» АҚ сатып алу
      2009 жылы 2 ақпанда «Банктер және банктік қызмет туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес ҚКА Үкіметке «БТА Банк» акцияларының бақылау пакетін Қордың сатып алуы туралы ұсынды, Үкімет шешім қабылдады. Бір акцияның бағасы 8.40! теңгеден жалпы сомасы 212.095 миллион теңгеге қосымша 25.246.343 акция шығару арқылы сатып алу жүзеге асырылды, оның нәтижесінде банктің капиталындағы Қордың үлесі 75,1 % құрады.
      Сатып алу күнгі БТА Банкінің сәйкестендірілген активтері мен міндеттемелерінің әділ құны және тікелей сатып алу алдындағы ҚЕХС бойынша тиісті теңгерім құны былайша берілген:

      * Сатып алу күнгі міндеттемелердің әділ құны банктің борыштарын болашақта қайта құрылымдауды ескере отырып, анықталды (47-ескертпе).
      Сатып алған күннен бастап Топтың жалғасушы қызметінен кезеңдегі түсімдегі және шығыстағы БТА Банктің үлесі тиісінше 222.139 миллион теңгені және 728.625 миллион теңгені құрады. Егер біріктіру жыл басында орын алған болса, 2009 жылы 31 желтоқсанда аяқталған жылға Топтың таза шығыны 625.669 миллион теңгені құрайтын еді, ал 2009 жылы 31 желтоқсандағы аяқталған жылғы түсім 2.948.801 миллион теңгені құрайтын еді. «БТА Банк» және «Альянс Банк» қаржы институттары мен даму институттары сегментінің бөлігі болып табылады (46-ескертпе).
      «Қазақстан Петрокемикал Индастрис» АҚ («ҚПИ») сатып алу
      2009 жылы 26 ақпанда Топтың еншілес ұйымы «ҚазМұнайГаз ҰК» АҚ («ҚМГ ӨК») 4.840 миллион теңге. «ҚПИ» 50% акцияларын сатып алуға шарт жасасты. «ҚПИ» негізгі қызметі мұнай-химия өнімдерінің өндірісін (негізінен, битум) дамыту болып табылады және сондықтан, қазіргі уақытта «ҚПИ» өндірістік қызметті жүргізбейді. Сатып алғанға дейін 2009 жылы Топ «ҚПИ»-да 50% акцияны иеленді, онда үлестік қатысу әдісі ескерілді. Осы инвестициялар 3.967 миллион теңгеге сатып алынды және 2009 жылы қосымша үлесті сатып алу сәтінде толығымен құнсыздандырылды. Тиісінше, осы сатып алудан кейін Топ «ҚПИ»-ды бақылайтын болды, ол Топтың еншілес ұйымы болды. «ҚПИ» сатып алуда сатып алу әдісі бойынша ескерілді.
      Сатып алу күнгі «ҚПИ» сәйкестендірілген активтерінің, міндеттемелерінің және шартты міндеттемелерінің әділ құны кестеде берілген:

      Жалпы сатып алу бағасы 4.840 миллион теңге мөлшерінде ақшалай төлемді қамтиды.
      Егер сатып алу жыл басында орын алған болса, бұл бір жылға Топтың таза шығыны мен түсіміне біршама ықпал етпейтін еді. Сатып алу сәтінен бастап Топқа жатқызылатын 2.865 миллион теңге мөлшерінде «ҚПИ» таза шығыны Топтың жиынтық кірісі туралы шоғырландырылған есепке енгізілген.
      Сатып алу кезіндегі гудвилл пайдаға жатқызылады, ол Қазақстанда мұнай-химия саласын одан әрі дамытудан алынатын болады.
      «Қазақстан Пайплайн Венчурз» («ҚПВ») және «Каспиан Пайплайн Венчурз» («КасПВ») сатып алу
      2009 жылғы 14 сәуірде ҚМГ ҰК жалпы сомасы 250 миллион АҚШ долларға (37.708 миллион теңгеге. баламалы) «Амоко Казахстан Инк.»-ден (ВР Соrрoration North America Inc.-тың еншілес ұйымы) «ҚПВ» және «КасПВ» 49,9% -үлесін және «КасПВ»-дан «Амоко Казахстан Инк.» векселін сатып алуға шарт жасасты. ҚПВ «Каспий Құбыр Консорциумы»-да («КТК») 1,75% акцияны иеленетін холдинг компаниясы болып табылады. «КасПВ» қаржыландыру мақсаты үшін құрылған аралық компания болып табылады. Екі компания да ҚМГ ҰК және «Амоко Казахстан Инк.» тарапынан «КҚК» қызметін қаржыландыру мақсатында құрылды. «КҚК» қызметін қаржыландыруды «Амоко Казахстан Инк:» жүзеге асырды, ол «КасПВ» пайдасына төлемдер жүргізді, ол бұдан әрі «ҚПВ»-га және одан әрі «КҚК»-га ауыстырылды.
      Сатып алғанға дейін 2009 жылы Топ «ҚПВ» және «КасПВ»-да 50,1% үлесті иеленді. Алайда; ҚМГ ӨК, «КҚК», «ҚПВ» және «КасПВ» арасындағы қаржылық уағдаластық нәтижесінде Топтық «КҚК»-да «ҚПВ»-ның 1,75% үлесінен 50% үлеске құқықтардан басқа, «ҚПВ» және «КасПВ» активтері мен міндеттемелеріне құқықтары болған жоқ.
      «ҚПВ» және «КасПВ»-да 49,9% үлесті сатып алу және «Амоко Казахстан Инк.»-ке төлеуге «КасПВ» векселі бойынша берешекті өтеу автивтерді және оларға тиісті міндеттемелерді сатып алу ретінде ескерілді.
      250 миллион АҚШ доллары көлемінде жалпы сатып алу құны үш тарапқа төлеуге жатады. Тиісінше жалпы сатып алу бағасы 228.679 мың АҚШ доллары (34.481 миллион теңгеге баламалы) мөлшерінде әділ құнға келтірілді. «КҚК»-нан алынатын вексель жылдық 6% сыйақы ставкасы бар АҚШ долларында көрсетілген. 2009 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша «КҚК»-нан алынатын вексельдің теңгерім құны 16.075 миллион теңгені құрады.
      34.480 миллион теңге мөлшерінде жалпы сатып алу құны мынадай тәртіппен сатып алынған активтер мен міндеттемелерге жатқызылды:

      Топ «КПВ» және «КасПВ» активтері мен міндеттемелерін сатып алу шеңберінде қауымдасқан компанияның үлесін кезең-кезеңімен сатып алуды да ескерді, оның нәтижесінде «КҚК»-га қатысу үлесі 20,75%-ға дейін ұлғайды.
      Мыналарды сатып алу кезіндегі ақша қаражатының ағыны:

      «КПВ» және «КасПВ» үлестеріне мерзімі ұзартылған төлемдер бойынша берешектің теңгерім құны 2009 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша 8.405 миллион теңгені құрады.
      «Refinery Company КТ» ЖШС сатып алу
      2009 жылғы 4 тамызда ҚМГ ҰК «Refinery Соmpаnу КТ» ЖШС-да («МӨЗ») 100% үлес сатып алды. МӨЗ «Павлодар мұнай-химия зауыты» АҚ («ПМХЗ») жарғылық капиталының 58%-ын иеленеді. ПМХЗ Қазақстанда орналасқан мұнай өңдеу зауыты болып табылады. ПМХЗ жарғылық капиталының қалған 42%-ы Үкіметке тиесілі Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру комитетіне тиесілі.
      МӨЗ сатып алу сатып алу әдісін пайдалана отырып ескерілді. 2009 жылғы 31 желтоқсанда ҚМГ ҰК сатып алынған сәйкестендірілетін активтерге, міндеттемелерге және шартты міндеттемелерге өз үлесінің әділ құнын бағалауды аяқтай алмады. Сатып алу күнгі әділ құнның алдын ала сомасын пайдалана отырып, сатып алу ескерілді.
      Сатып алу күнгі МӨЗ сәйкестендірілетін активтері, міндеттемелері және шартты міндеттеме құнының алдын ала сомасы  және КЕХС бойынша бастапқы теңгерім құны былайша берілген.

      Жалпы сатып алу құны 180.960 миллион теңге болатын ақша сомасын қамтиды.
      Мыналарды сатып алу кезіндегі ақша қаражатының ағыны:

      2009 жылғы Топтың таза шығыны 442 миллион теңге мөлшерінде сатып алу күнінен бастап 2009 жылғы 31 желтоқсанға дейінгі МӨЗ қызметіне келетін таза шығынды қамтиды. Егер біріктіру жыл басында орын алған болса, Топтың түсімі 2.905.572 миллион теңгені құрайтын еді. Топтың жылдық таза пайдасында МӨЗ үлесі 2.614 миллион теңге мөлшерінде шығынды құрайтын еді (47-ескертпе).
      «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ («ММГи) сатып алу
      2009 жылғы 25 қарашада ҚМГ ҰК 50% бірлескен кәсіпорыны «Мангистау Инвестментс Б.В.» («МИБВ») 2.606.462 мың АҚШ долларына (387.711 миллион теңгеге баламалы) ММГ 100% акциясын сатып алды. Сатып алу 3 миллиард АҚШ долларына (сатып алу күні 446.250 миллион теңгеге баламалы) кредит шарты негізінде толығымен қаржыландырылды, ол МИБВ және Қытай Экспорт - Импорт банкі арасында жасалды, ММГ 100% сатып алынған акциясы кепілімен қамтамасыз етілді.
      МИБВ 50% үлесі Топтың шоғырландырылған қаржылық есептілігінде үлестік қатысу әдісі бойынша ескеріледі. Сатып алу әдісі бойынша МИБВ  шоғырландырылған қаржылық есептілігінде ММГ сатып алу ескерілген.
      2009 жылғы 31 желтоқсанда МИБВ сатып алынған сәйкестендірілетін активтерге, міндеттемелерге және шартты міндеттемелерге әділ құнды бағалауды аяқтай алмады. Сатып алу күнгі әділ құқығының алдын ала сомасын пайдалана отырып, сатып алу ескерілді.
      Rompetrol Group N. V. ("TRG") еншілес ұйымдарында азшылық үдесін сатып алу 2009 жылы Топ мына еншілес ұйымдарда өзінің үлестік қатысуын ұлғайтты:
      - үлестік қатысуды 100% дейін жеткізе отырып, "Rompetrol SА"-да 1.01%;
      - үлестік қатысуды 76.39% дейін жеткізе отырып, "Rompetrol Rafinare SA"-да 1.08%;
      - үлестік қатысуды 100% дейін жеткізе отырып, "Rompetrol Ukraine LLC" -да 30%;
      - үлестік қатысуды 97% дейін жеткізе отырып, "Rompetrol Georgia LLC" -да 2%.
      Төленген ақша қаражатының жалпы сомасы 2.166 миллион теңгені құрады. Сатып алынған күнгі сатып алынған таза активтердің теңгерім құны 929 миллион теңгені құрады. Төленген қаражат пен сатып алынған таза активтердің теңгерім құны арасындағы 1.237 миллион теңге айырма бөлінбеген пайдаға жатқызылды.
      «Досжан Темір Жолы» АҚ сатып алу
      2009 жылғы 11 сәуірде Топ «Досжан Темір Жолы» АҚ (бұдан әрі - «Досжан») жай акцияларын сатып алды. Сатып алу жалпы сомасы 3.090 миллион теңгеге бір акция үшін 1.000 мың теңге баға бойынша қосымша 3.090 акция шығару арқылы жүзеге асырылды, ол Қорды Досжан жарғылық капиталында 85,87% үлеске қамтамасыз етті. Досжан Шар - Өскемен теміржол тармағын салумен айналысады. Құрылыс аяқталғаннан кейін теміржол тармағы мемлекетке берілетін болады, бірақ техникалық қызмет көрсетуді және пайдалануды концессиялық келісімге сәйкес Досжан жүзеге асыратын болады. Сатып алғанға дейін Топ қаржы активтері ретінде ескерілетін, пайда немесе шығын арқылы әділ құн бойынша, 2009 жылғы бақылауды сатып алу күні 573 миллион теңге құны бойынша бағаланатын Досжанның 49% акциясын иеленді. Сатып алынған күннен бастап Топ Досжанды бақылайтын болды және осы компания Топтың еншілес ұйымы болды. Досжанды сатып алу активтерді және тиісті міндеттемелерді сатып алу ретінде ескерілді.
      3.090 миллион теңгеге сатып алу құны активтер мен тиісті міндеттемелер арасында олардың әділ құнына бара-бар былайша бөлінді:
      

      2008 жылы сатып алу
      «Батуми Индастриал Холдинге Лимитед» («БИХЛ») сатып шу
      2007 жылғы 12 қыркүйекте Топ 325 миллион АҚШ долларына Терминал Партнерс Лимитедтен «ВІНL»-дің 100% жай акцияларын сатып алу туралы шарт жасасты. «ВІНL» «ВСРL»-де 50%-дық, Батуми Терминал Лимитедте («БТЛ») 38,12%-дық, Порт Капитал Партнерсте 100%-дық және Батуми Сервисесте 100%-дық қатысу үлесті иеленетін холдинг компаниясы болып табылады. 2008 жылы 5 ақпанда (сатып алынған күні) Топ сатып алғаны үшін 325 миллион АҚШ долларын (39.062 миллион теңге) төледі. Салып алу әдісін пайдалана отырып сатып алу ескерілді.
      «ВІНL» сатып алынған 100%-ке қатысты сәйкестендірілетін активтердің, міндеттемелердің және шартты міндеттемелердің әділ құн және ҚЕХС бойынша ағымдағы теңгерім құны сатып алу күні былайша берілген:

      * деректер біріккен кәсіпорындарға үлестердің есебі қатынасында есеп саясатының өэгеруіне байланысты қайта есептелді (3-ескертпе).
      «ВІНL» сатып алу кезінде танылған гудвил ҚМГ ҰК қызметімен «ВІНL» күтілетін бірлескен қызметіне және олардың активтері мен қызметін біріктіруден түскен өзге пайдаларға жатқызылады.
      Негізгі құралдарды бағалауды тәуелсіз кәсіби бағалаушы жүргізді. Орнын басу құны бағалау жүргізу үшін негіз болды.

6. ТОҚТАТЫЛҒАН ҚЫЗМЕТ ЖӘНЕ АКЦИОНЕРГЕ САТУ ЖӘНЕ БЕРУ ҮШІН ҰСТАЛАТЫН РЕТІНДЕ СЫНЫПТАЛАТЫН АКТИВТЕР

      «Мобайл Телеком-Сераис» ЖШС» сату («МТС»)
      2009 жылғы 14 желтоқсанда Топтың еншілес ұйымы «Қазақтелеком» АҚ («Қазақтелеком») шведтік ұтқыр байланыс операторы «Мобайл Телеком-Сервис» ТеLе2 Sverige АВ-ға өз үлесін сатуға келісім жасасты. Сатып алу-сату келісімінде алдын ала талаптар бар, ол мәміле жабық деп жарияланғаннан бұрын орындалуы қажет. Сатып алу-сату келісіміне сәйкес мәмілені жабу 2010 жылғы 31 наурызға дейін болуы қажет. Тиісінше 2009 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша «Мобайл Телеком-Сервис» ЖШС сату және қызметті тоқтатуға арналған топ ретінде жіктеледі.
      «Мобайл Телеком-Сервис» ЖШС-ның бір жылға қаржылық нәтижелері былайша берілген:

      Сатуға арналған ретінде сыныпталған «Мобайл Телеком Сервис» ЖШС активтері мен міндеттемелерінің негізгі кластары былайша берілген:

      «Мобайл Телеком-Сервис» ЖШС компанияның таза ақша ағыны: 

      2009 жылы Қазақтелеком Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру комитетінен (бұдан әрі мәтін бойынша «Комитет») шарттың талаптарына сәйкестігін алып сату шартын бұзу және Комитеттен еншілес ұйым («Мобайл Телеком-Сервис» ЖШС) бұрын сатып алынған «Нурсәт» АҚ-дағы 18,6% мөлшеріндегі үлесті қайтару туралы хабарлама алды.
      Сатуға арналған ретінде сыныпталған активтер
      2009 жылғы 4 қыркүйекте Топтың еншілес ұйымы «Самұрық-Энерго» АҚ («Самұрық-Энерго») Korea Electric Power Corporation (бұдан әрі - «КЕРСо») және Samsung C&T Corporation (бұдан әрі - «Samsung C&T Со») акцияларды сатып алу-сату шартын жасасты, оған сәйкес Самұрық-Энерго Балқаш ЖЭС 75% минус бір акциясын сатуы қажет. Самұрық-Энерго басшылығы көрсетілген үлесті сату Балқаш ЖЭС-ке бақылау жасау мүмкіндігінен айрылуға әкеліп соқтыратын қорытындыға келді. Тиісінше 2009 жылғы 31 желтоқсандағы Топтың қаржылық жағдайы туралы шоғырландырылған есепте Балқаш ЖЭС-тің активтері мен міндеттемелері істен шығу тобы ретінде сыныпталды. Балқаш ЖЭС-тің көрсетілген үлесін сату 2010 жыл ішінде аяқталатын болатыны күтілуде.
      Төмендегі кестеде сатуға арналған ретінде сыныпталған істен шығу тобының активтері мен міндеттемелерінің негізгі санаттары берілген:

      Акционерге беру үшін ұсталатын ретінде сыныпталатын активтер
      Үкіметтің 2009 жылғы 20 шілдедегі № 1099, 2009 жылғы 15 желтоқсандағы № 2123 қаулыларына сәйкес Қор 2009 жылы мына еншілес ұйымдарды мемлекеттік меншікке беру жөніндегі рәсімдерді әзірлеуге және іске асыруға кірісті:
      - «Сарыарқа ӘКК» АҚ («Сарыарқа»)
      - «Ертіс ӘКК» АҚ («Ертіс»)
      - «Оңтүстік ӘКК» АҚ («Оңтүстік»)
      - «Жетісу ӘКК» АҚ («Жетісу»)
      - «Тобыл ӘКК» АҚ («Тобыл»)
      - «Каспий ӘКК» АҚ («Каспий»)
      - «Батыс ӘКК» АҚ («Батыс»)
      - «Ұлттық инновациялық қор» АҚ («Ұлттық инновациялық қор»)
      - «КаzNЕХ» экспортты дамыту және алға бастыру корпорациясы» АҚ («КаzNЕХ»)
      Қор 2009 жылғы тамызда Үкіметтің 2009 жылғы 20 шілдедегі № 1100  қаулысына сәйкес 11,3% «Қазақстандық ипотекалық кредиттерді кепілдендіру қоры» АҚ-ның мемлекеттік акцияларын алмастырып, «КаzNЕХ» экспортты дамыту және алға бастыру корпорациясы» АҚ-нын (282.877 акция) мемлекеттік меншікке берді. 583 миллион теңге сомасында «КаzNЕХ»-тің істен шығуы бөлінбеген кіріс есебінен Акционерге өзгелей бөлу ретінде ескерілді.
      2009 жылы Қордың меншігіндегі ӘКК акциялар пакеттерін ҚР Қаржы министрлігінің, Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру комитетіне сенімгерлік басқаруға беруге және Комитеттің тарапынан қосымша жарналар салдарынан Қордың иелену үлесінің азаюына байланысты Қор 2009 жыл ішінде мына ӘКК-лерді бақылау мүмкіндігінен айрылды: Каспий, Жетісу, Оңтүстік, Ертіс, Тобыл. Бақылаудан айрылған күнгі ӘКК таза активтеріндегі үлесі қауымдасқан ұйым ретінде сыныпталған активтер ретінде танылды.
      Жоғарыда көрсетілген еншілес және қауымдасқан ұйымдардағы күтілетін инвестициялардың істен шығуына байланысты 2009 жылы 31 желтоқсанда осы инвестициялар акционерге беру үшін ұсталатын ретінде сыныпталған активтер ретінде танылды.
      Үкіметтің 2009 жылғы 15 желтоқсандағы № 2123 қаулысына сәйкес Қор мен ҚР Қаржы министрлігінің Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру комитеті айырбастау шартын жасасты, айырбастау шартына сәйкес Қор Комитетке «ӘКК» әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялардың акцияларын «Павлодар мұнай-химия зауыты» АҚ (42%, бұдан әрі - «ПМХЗ»), «Қазақстан-Британ техникалық университеті» АҚ (1,67%, бұдан әрі - ҚБТУ), «Қарағандыгипрокат)) ЖШС (90%) акцияларының мемлекеттік пакеттеріне, жылжымайтын мүлікке және өзге де мүлікке айырбасқа берді. 2010 жылғы 10 наурызда Қор ӘКК акцияларын мемлекеттік меншікке берді және ПМХЗ және ҚБТУ акцияларын алды.
      31 желтоқсанда аяқталатын жылдар үшін Акционерге берілетін ұйымдардың қызмет қорытындылары былайша берілген:

      31 желтоқсандағы істен шығушы ұйымдардың активтері мен міндеттемелерінің негізгі топтары былайша берілген:

      31 желтоқсанда аяқталатын жылдарға ұйымның істен шығушы Акционеріне таза ақша қозғалысы былайша берілген:

7. НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАР