Зейнетақы активтерін есепке алу мен бағалауды жүзеге асыру қағидаларын бекіту туралы

      РҚАО-ның ескертпесі!
      Осы бұйрықтың қолданысқа енгізілу тәртібін 3-тармақтан қараңыз.
      Ескерту. Тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 27.03.2017 № 54 (01.06.2017 бастап қолданысқа енгізіледі) қаулысымен

      "Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы" 2013 жылғы 21 маусымдағы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Басқармасы ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

      1. Қоса беріліп отырған Зейнетақы активтерін есепке алу мен бағалауды жүзеге асыру қағидалары бекітілсін.

      2. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Басқармасының "Зейнетақы активтерін есепке алуды және бағалауды жүзеге асыру қағидаларын бекіту туралы" 2013 жылғы 26 шілдедегі № 186 қаулысының (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 8691 тіркелген, 2013 жылғы 1 қазанда "Заң газеті" газетінде № 147 (2348) жарияланған) күші жойылды деп танылсын.

      3. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі және 2013 жылғы 23 тамыздан бастап туындаған қатынастарға қолданылады.

Зейнетақы активтерін есепке алу мен бағалауды жүзеге асыру қағидалары

      Ескерту. Тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 27.03.2017 № 54 (01.06.2017 бастап қолданысқа енгізіледі) қаулысымен

      1. Зейнетақы активтерін есепке алу мен бағалауды жүзеге асыру қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) "Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы" 2013 жылғы 21 маусымдағы Қазақстан Республикасының Заңына (бұдан әрі – Заң) сәйкес әзірленді және бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының инвестициялық портфеліндегі және (немесе) ерікті жинақтаушы зейнетақы қорларының инвестициялық портфельдеріндегі зейнетақы активтерін есепке алу және қаржы құралдарын бағалау тәртібін айқындайды.

      2. Осы Қағидалардың мақсаттары үшін мынадай ұғымдар пайдаланылады:

      1) акциялардың баланстық құны - уәкілетті органымен келісілген қор биржасының ережесіне сәйкес осы акциялардың эмитентінің қаржылық есептіліктің негізінде айқындалатын акциялардың құны;

      2) бағалаушы - лицензиялар негізінде мүлiктi (зияткерлік меншік объектiлерiн, материалдық емес активтердің құнын қоспағанда) бағалау және (немесе) зияткерлік меншікті, материалдық емес активтердің құнын бағалау жөніндегі қызметті жүзеге асыратын ұйым;

      3) борыштық қаржы құралының номиналды құны - шығарылымы кезде айқындалған, пайызда көрсетілген сыйақы, сондай-ақ өтеген кезде борыштық қаржы құралының ұстаушысына төлеуге жататын сомасы есептелетін борыштық қаржы құралы құнының ақша көрінісі, борыштық қаржы құралының номиналды құны осы борыштық қаржы құралы шығарылымының проспектісі негізінде айқындалады;

      4) жинақтаушы зейнетақы қоры - зейнетақы жарналарын тарту және зейнетақы төлемдері жөнiндегi қызметтi жүзеге асырған, лицензиясының қолданысы Заңның 73-бабының 4-тармағына сәйкес тоқтатылатын заңды тұлға;

      5) қаржы құралдарын бағалау комитеті - құрамы және жұмыс істеу тәртібі бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының зейнетақы активтерін басқарушының ішкі құжаттарымен реттелетін бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының зейнетақы активтерін басқарушының алқалық органы;

      6) қаржы құралының ағымдағы құны - бухгалтерлік есепте көрсетілген, негізгі борыш, есептелген сыйақы, амортизацияланбаған сыйлықақы (дисконт), құнын оң (теріс) түзету, резервтер (провизиялар) қамтылатын қаржы құралының құны;

      7) қаржы құралының әділ құны - Қағидалардың 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 16, 30, 31-2, 31-3, 32, 32-1, 34, 35, 39, 40, 41, 42 және 43-1-тармақтарына сәйкес айқындалатын құн;

      8) құрылымдық ноттар - шығарылым шарттары негізгі борыш сомасының төлемі және (немесе) оларды шығару шартында берілген көрсеткіштеріне жетуге дейін осы қаржы құралдар бойынша сыйақының байланысын көздейтін Қазақстан Республикасының резидент эмитенттері шығарған қаржы құралдары;

      9) өтімді емес борыштық бағалы қағаздар – құны (кірістілігі) қор биржасының директорлар кеңесі бекіткен бағалы қағаздарды бағалау әдістемесінде (бұдан әрі – Биржа әдістемесі) белгіленген борыштық бағалы қағаздардың құнын анықтау критерийлеріне қарай есептелмейтін борыштық бағалы қағаздар;

      10) уәкілетті орган - қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын мемлекеттік реттеуді, бақылау мен қадағалауды жүзеге асыратын мемлекеттік орган.

2. Ерікті жинақтаушы зейнетақы қорларының зейнетақы активтерін
есепке алу және бағалау

      3. Ерікті жинақтаушы зейнетақы қорлары Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Басқармасының "Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қоры және ерікті жинақтаушы зейнетақы қорлары жүзеге асыратын зейнетақы активтерімен операциялардың бухгалтерлік есебін жүргізу жөніндегі нұсқаулықты бекіту туралы" 2011 жылғы 1 шілдедегі № 69 қаулысымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 7118 тіркелген) бекітілген Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қоры және ерікті жинақтаушы зейнетақы қорлары жүзеге асыратын зейнетақы активтерімен операциялардың бухгалтерлік есебін жүргізу жөніндегі нұсқаулыққа (бұдан әрі – Нұсқаулық) және Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Басқармасының 2013 жылғы 26 шілдедегі № 195 қаулысымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 8765 тіркелген) бекітілген "Зейнетақы активтері бойынша операциялар туралы ақпаратты есепке алу және жария ету" қаржылық есептілік стандартына (бұдан әрі – Стандарт) сәйкес зейнетақы активтерінің бухгалтерлік есебін жүзеге асырады.

      Ерікті жинақтаушы зейнетақы қорлары қаржы активтерін мынадай санаттар бойынша жіктеуді жүзеге асырады:

      1) амортизацияланған құны бойынша бағаланатындар;

      2) әділ құны бойынша бағаланатындар.

      Ерікті жинақтаушы зейнетақы қорының қаржы активтерін жоғарыда көрсетілген екі санаттың біріне жатқызуды ерікті жинақтаушы зейнетақы қорының зейнетақы активтерін басқарушы айқындайды.

      4. Қазақстан Республикасының резиденттері-ұйымдардың жай және артықшылықты акцияларын бағалау Биржа әдістемесіне сәйкес айқындалатын құны бойынша аптаның бірінші жұмыс күнінің соңындағы жағдай бойынша апта сайын жүзеге асырылады.

      5. Қор биржасы орналастыратын нарықтық баға туралы ақпарат болмаған жағдайда, Қазақстан Республикасының резиденттері-ұйымдардың жай және артықшылықты акцияларын бағалау баланстық құны бойынша жүзеге асырылады.

      6. Қағидалардың 4, 5 және 7-тармақтарында көрсетілгендерді қоспағанда, тек қана Қазақстан Республикасының аумағында айналыста болатын (саудаланатын), "әділ құны бойынша бағаланатындар" санатына жатқызылған өзге қаржы құралдарын бағалау Биржа әдістемесіне сәйкес анықталатын құны бойынша аптаның бірінші жұмыс күнінің соңындағы жағдай бойынша апта сайын жүзеге асырылады.

      7. Тек қана Қазақстан Республикасының аумағында айналыста болатын (саудаланатын), "әділ құны бойынша бағаланатындар" санатына жатқызылған өтімді емес борыштық бағалы қағаздарды бағалау Қағидалардың 16-тармағына сәйкес аптаның бірінші жұмыс күнінің соңындағы жағдай бойынша апта сайын жүзеге асырылады.

      Егер Қазақстан Республикасының резиденттері-ұйымдардың тек қана Қазақстан Республикасының аумағында айналыста болатын (саудаланатын), "әділ құны бойынша бағаланатындар" санатына жатқызылған өтімді емес борыштық бағалы қағаздарына делистинг жүргізілген жағдайда, бағалау мақсаттары үшін осы бағалы қағаздардың қор биржасы жариялаған соңғы әділ құны пайдаланылады.

      8. "Әділ құны бойынша бағаланатындар" санатына жатқызылған, тек қана халықаралық (шетелдік) нарықтарда айналыста болатын (саудаланатын) қаржы құралдарын бағалау Bloomberg немесе Reuters ақпараттық-талдау жүйелерінің деректері бойынша алдыңғы сауда күнінің жабу (close price) бағасы бойынша апта сайын аптаның бірінші жұмыс күнінің соңында жүзеге асырылады.

      9. Қазақстан Республикасының аумағында да, халықаралық (шетелдік) нарықтарда да айналыста болатын (саудаланатын), "әділ құны бойынша бағаланатындар" санатына жатқызылған қаржы құралдарын бағалау Bloomberg немесе Reuters ақпараттық-талдау жүйелерінің деректері бойынша алдыңғы сауда күнінің жабу (close price) бағасы бойынша апта сайын аптаның бірінші жұмыс күнінің соңында жүзеге асырылады.

      10. Bloomberg немесе Reuters ақпараттық-талдау жүйелерінде Қағидалардың 8 және 9-тармақтарында көрсетілген бағаланатын қаржы құралдары туралы ақпарат болмаған жағдайда үлестік және борыштық қаржы құралдарын бағалау мақсаттары үшін ағымдағы құны пайдаланылады.

      11. Тазартылған қымбат металдарды бағалау алдыңғы аптаның соңғы жұмыс күні Лондон қауымдастығы жүргізетін қымбат металдар нарығы таңертеңгілік сауда-саттықтың сессиясы жабылу бағасы бойынша аптаның бірінші жұмыс күні соңындағы жағдай бойынша апта сайын жүзеге асырылады.

      12. Туынды қаржы құралдарын бағалау Халықаралық қаржылық есептілік стандарттарының талаптарын ескере отырып, әзірленген ерікті жинақтаушы зейнетақы қорының ішкі құжаттарында көзделген тәртіпте әділ құны бойынша аптаның бірінші жұмыс күні соңындағы жағдай бойынша апта сайын жүзеге асырылады.

      13. Пайларды бағалау инвестициялық пай қорының басқарушы компаниясы бұқаралық ақпарат құралдарында орналастырған соңғы есептелген құны бойынша аптаның бірінші жұмыс күні соңындағы жағдай бойынша апта сайын жүзеге асырылады.

      14. Банк салымдарында орналастырылған зейнетақы активтерінің ағымдағы құны банк салымының шартында көрсетілген сыйақы сомасын күн сайын есептеу жолымен айқындалады.

      15. "Амортизацияланған құны бойынша бағаланатындар" санатына жатқызылған қаржы құралдарын бағалау амортизацияланған құны бойынша жүзеге асырылады.

      16. Қазақстан Республикасының резиденттері-ұйымдардың өтімді емес борыштық бағалы қағаздарының әділ құнын айқындау тәртібі мен әдістемесі қор биржасының директорлар кеңесі бекітетін қор биржасының iшкi құжатында белгіленеді.

      Қазақстан Республикасының резиденттері-ұйымдардың өтімді емес борыштық бағалы қағаздарының әділ құны борыштық бағалы қағаздардың кірістілігінің орташа мөлшерленген мөлшерлемесінің мәндеріне қарай белгіленеді.

      Кірістіліктің орташа мөлшерленген мөлшерлемелері қор биржасының атқарушы органының шешімімен бір күнтізбелік тоқсанға белгіленеді және борыштық бағалы қағаздардың осы тоқсанның алдындағы он екі айдың қорытындылары бойынша есептелген кірістілігінің жылдық орташа мөлшерленген мөлшерлемесінің мәндеріне қарай айқындалады. Бұл ретте кірістіліктің орташа мөлшерленген мөлшерлемелері "Борыштық бағалы қағаздар" секторының әрбір жеке санаты (шағын санаты) үшін мынадай бағалы қағаздар топтарының әрқайсысы үшін қор биржасы ресми тізімінің оқшауланған алаңдары шеңберінде есептеледі:

      теңгемен номинирленген индекстелмеген борыштық бағалы қағаздар;

      теңгемен номинирленген және инфляция бойынша индекстелген не теңге бағамының шетел валютасына тәуелді болмайтын өзгермелі мөлшерлемесі бар борыштық бағалы қағаздар;

      теңгемен номинирленген және барлық шетел валюталарына теңге бағамы бойынша индекстелген борыштық бағалы қағаздар және барлық шетел валюталарымен номинирленген борыштық бағалы қағаздар.

      Есептеуге қажет параметрлердің болмау себебінен қандай да бір топтың өтімді емес борыштық бағалы қағаздары кірістілігінің кезекті тоқсанға орташа мөлшерленген мөлшерлемесін айқындау мүмкін болмаған жағдайда, қор биржасының атқарушы органы олардың әділ құнын айқындау үшін қор биржасының директорлар кеңесі бекіткен борыштық бағалы қағаздар кірістілігінің орташа мөлшерленген мөлшерлемесін есептеу әдістемесінде көзделген шараларды қабылдайды.

      Қор биржасы атқарушы органының кезекті тоқсанға кірістіліктің орташа мөлшерленген мөлшерлемелерін белгілеу туралы шешімі қор биржасының интернет-ресурсында осы тоқсанның бірінші айының оныншы жұмыс күні Нұр-Сұлтан қаласының уақытымен сағат 18.00-ден кешіктірілмей жарияланады.

      17. Қор биржасы апта сайын аптаның бірінші жұмыс күні Нұр-Сұлтан қаласының уақытымен сағат 18.00-ден кеш емес мерзімде өз интернет-ресурсында мынадай:

      1) Қағидалардың 16-тармағына сәйкес анықталатын қор биржасының ресми тізіміне енгізілген Қазақстан Республикасының резидент ұйымдарының өтімді емес борыштық бағалы қағаздарының құны туралы;

      2) қор биржасының ішкі құжаттарымен анықталатын өзге де мәліметтерді орналастырады.

      18. Қағидалардың 8-тармағында көрсетілген қаржы құралдарын қоспағанда, ерікті жинақтаушы зейнетақы қорларының зейнетақы активтерінің құнсыздануына (құнын азайтуға) тест жүргізу және эмитенттің қаржы құралдары бойынша міндеттемелерін орындамауы немесе тиісінше орындамауы салдарынан құнын жоғалту кезінде зейнетақы активтерінің құнсыздануына (құнының азайтылуына) байланысты ықтимал шығындарға қарсы резервтерді (провизияларды) қалыптастыру (құнын теріс түзету) ай сайынғы негізде жүзеге асырылады.

      19. Құнсыздануына тест жүргізуге ерікті жинақтаушы зейнетақы қорының "амортизациялық құны бойынша бағаланатындар" санатына және дебиторлық берешектер шоттарына жатқызылған, сондай-ақ банк салымдарына орналастырылған зейнетақы активтері жатады. "Әділ құны бойынша бағаланатындар" санатына жатқызылған зейнетақы активтері бойынша эмитенттің дефолты не делистингі және (немесе) банкроттығы жарияланған және (немесе) соңғы жарияланған тоқсандық (жылдық) бухгалтерлік баланстың негізінде теріс меншікті капиталдың және (немесе) халықаралық (шетелдік) нарықтарда айналыста болатын және саудаланатын қаржы құралдарын қоспағанда, эмитенттің өзге қаржы құралдары бойынша міндеттемелерін орындамау фактісі болған жағдайда құнын төмендету жүзеге асырылады.

      Қаржы құралдарының құнсыздануы және құнын азайту Қағидалардың талаптары ескеріле отырып ерікті жинақтаушы зейнетақы қоры әзірлеген әдістемеге (бұдан әрі – Әдістеме) сәйкес жүзеге асырылады.

      20. Қаржы құралдарының құнсыздануына тест жүргізумен мынадай критерийлер анықталады:

      1) эмитенттің қаржылық жай-күйі;

      2) шығарылған қаржы құралдары бойынша төлемдердің кез келгенін өтеу мерзімін кешіктіру;

      3) кепілдіктің болуы;

      4) қаржы құралы рейтингінің және (немесе) эмитент рейтингінің төмендеуі;

      5) қаржы құралдарының құнсыздануы туралы куәландыратын өзге де объективті ақпарат.

      Акциялардың құнсыздануына тест жүргізу кезінде осы тармақтың 1), 4) және 5) тармақшаларында көрсетілген критерийлер қолданылады.

      Әрбір критерий бойынша осы Қағидалардың 1-қосымшасына сәйкес балл беріледі. Балл сомасы қаржы құралдарының жіктеу санатын анықтау кезінде пайдаланылады. Актив бойынша жиналған баллдардың санын негізге алып, осы Қағидалардың 2-қосымшасына сәйкес оның жіктеу санаты және қажетті резервтердің (провизиялардың) мөлшері белгіленеді.

      21. Эмитенттің қаржылық жай-күйі ерікті жинақтаушы зейнетақы қоры осы Қағидалардың талаптарын ескере отырып, әзірлейтін Әдістемеге сәйкес бағаланады және қаржылық жай-күйін бағалау тәртібін, әдісін, тәсілдерін, қажетті құжаттардың тізбесін және эмитенттің қаржылық жай-күйін анықтауға мүмкіндік беретін өзге қолайлы ақпаратты енгізеді. Әдістемені ерікті жинақтаушы зейнетақы қорының басқару органы бекітеді.

      22. Әдістемеде эмитенттің қаржылық жай-күйін сипаттайтын мынадай негізгі көрсеткіштер қамтылады:

      1) төлем қабілеттілігі, Әдістемеде белгіленген коэффициенттердің тиісті жиынтығын негіздей отырып есептелетін, эмитенттің өз міндеттемелерін орындау қабілеттілігін ашады;

      2) қаржылық тұрақтылық, Әдістемеде белгіленген коэффициенттердің тиісті жиынтығын негіздей отырып есептелетін, капитал құрылымын, кірістілік деңгейін (соңғы күнтізбелік жылдағы динамикасында), тиімділікті (соңғы күнтізбелік жылдағы динамикасында) ашады;

      3) эмитенттің өз қаржылық жай-күйін жақсарту үшін қабылдаған шаралары.

      23. Қаржылық жай-күйі мынадай болып жіктеледі:

      1) тұрақты - эмитенттің қаржылық жай-күйі тұрақты:

      эмитент төлемге қабілетті;

      коэффициенттердің мәні Әдістемеге сәйкес есептелген;

      бизнесті дамытудың оң нарықтық талаптары, сондай-ақ нарықта жақсы бәсекелестік позициясы қалыптасқан;

      ресурстарға және капитал нарығына еркін ену мүмкіндігі бар, бағалы қағаздарды шығару мерзімі аралығында эмитенттің қаржылық жай-күйін елеулі төмендетуге қабілетті сыртқы немесе ішкі факторлар анықталмаған;

      эмитенттің өз міндеттемесі бойынша есептесу мүмкіндігі күмән туғызбайды;

      эмитенттің активтері және міндеттемелері бойынша мерзімдері шамалас келеді;

      2) қанағаттанарлық – осы санаттағы эмитенттің қаржылық жай-күйі "тұрақты" сипаттамасына жақын, бірақ оның осы деңгейді ұзақ уақыт бойы ұстап тұруы жөнінде болжам жасау төмен болып табылады;

      3) тұрақсыз – эмитенттің мынадай факторларға байланысты өзінің міндеттемелері бойынша есептесе алмайтындығы жөнінде белгілі бір болжам бар:

      эмитенттің қаржылық жай-күйінің тұрақты және елеулі түрде нашарлау белгілері бар (эмитенттің қолданып отырған шараларының қаржылық жай-күйін тиімді тұрақтандыра алатындығына сенім жоқ);

      эмитентке материалдық зиян әкеліп отырған төтенше жағдайлар, сондай-ақ өзге де жағдайлар бар, бірақ ол оның қызметін тоқтатуға әкеп соқтырған жоқ;

      4) шекті – эмитенттің қаржылық жай-күйінің тұрақты төмендеуі шекті деңгейге жетті:

      төлем қабілетсіздігі, эмитенттің банкрот болу мүмкіндігі немесе өзге қайта ұйымдастырылу мүмкіндігі;

      шарт талаптарының бұзылуы (пайыздардың немесе борыштың негізгі сомасының төленбеуі немесе төлем жасау мерзімдерінің бұзылуы);

      қағаз ұстаушының басқаша жағдайда жасалмауы мүмкін мүмкіндікті эмитентке жасауы;

      эмитентте оған материалдық зиянға әкеп соқтырған және (немесе) оның қызметін жалғастыруға мүмкіндік бермейтін төтенше жағдайлар бар.

      24. Эмитенттің кредиттік рейтингісінің төмендеуі құнсыздануды растау болып табылмайды. Барлық оқиғаларды басқа қол жетімді деректер жиынтығымен қарастыру қажет.

      25. Қаржы құралдарының құнсыздануынан ықтимал шығындарға қарсы резервтерді (провизияларды) қалыптастыру немесе қаржы құралдарының құнын азайтуды жүзеге асыру Қағидалардың 2-қосымшасына сәйкес айқындалатын ең төменгі мөлшерде айдың соңғы жұмыс күніне дейін жеті жұмыс күні бұрыннан ерте емес жүргізіледі.

      26. Қағидалардың 1 және 2-қосымшаларына сәйкес есептелген резерв (құнды түзету) Нұсқаулықта белгіленген тәртіппен ерікті жинақтаушы зейнетақы қорларының зейнетақы активтері бойынша бухгалтерлік есепте көрсетіледі.

      27. Қаржы құралдарының құнсыздануынан ықтимал шығындарға қарсы резервтердің (провизиялардың) мөлшері немесе қаржы құралдарының құнын азайтуының мөлшері қаржы құралдарының құнсыздануынан немесе қаржы құралдарының құнын азайтуынан ықтимал шығындарды жабуға бұрын қалыптастырылған резервтерді (провизияларды) қалпына келтіруді ескере отырып, қаржы құралдарының ағымдағы құнынан есептеледі.

3. Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының зейнетақы активтерін есепке алу және бағалау

      28. Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қоры зейнетақы активтерін есепке алуды Нұсқаулыққа және Стандартқа сәйкес жүзеге асырады.

      29. Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының зейнетақы активтерін басқарушының Инвестициялық комитеті:

      қаржы активтерін бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының зейнетақы активтерінің құрамына сатып алу туралы шешімдерді қабылдау кезінде Стандартта көзделген санаттарға қаржы құралдарын жатқызу;

      Стандартта көзделген санаттар бойынша қаржы құралдарын қайта жіктеу туралы шешім қабылдайды.

      30. Қазақстан Республикасының резиденттері-ұйымдардың өтімді жай және артықшылықты акцияларын бағалау Биржа әдістемесіне сәйкес айқындалатын құны бойынша аптаның бірінші жұмыс күнінің соңындағы жағдай бойынша апта сайын жүзеге асырылады.

      Қазақстан Республикасының резиденттері-ұйымдардың өтімді депозитарлық қолхаттарын бағалау Bloomberg немесе Reuters ақпараттық-талдау жүйелерінің деректері бойынша алдыңғы сауда күнінің жабылу бағасы бойынша аптаның бірінші жұмыс күнінің соңындағы жағдай бойынша апта сайын жүзеге асырылады.

      31. Қазақстан Республикасының резиденті-ұйымның депозитарлық қолхаты мынадай талаптардың біреуіне сәйкес келген кезде өтімді деп танылады:

      1) алдыңғы күнтізбелік айда депозитарлық қолхатпен сауда-саттық кемінде он үш сауда күннің ішінде жүзеге асырылса;

      2) алдыңғы күнтізбелік айда депозитарлық қолхатпен сауда-саттықтың күнделікті көлемінің орташа мәні алдыңғы күнтізбелік екі жыл ішінде депозитарлық қолхатпен сауда-саттықтың күнделікті көлемінің орташа мәнінен кемінде тоқсан пайыз болса.

      Қазақстан Республикасының резиденті-ұйымның жай немесе артықшылықты акциясы зейнетақы активтерін қайта бағалау күні осындай бағалы қағаз Қор биржасының бағалы қағаздары өтімділігінің көрсеткіштерін анықтау әдістемесіне сәйкес анықталған өтімділіктің бірінші сыныбының бағалы қағаздар тізіміне енген болса, өтімді болып танылады.

      31-1. Қазақстан Республикасының резиденті-ұйымның Қағидалардың 31-тармағына сәйкес депозитарлық қолхатының өтімділігін анықтау мақсатында Bloomberg немесе Reuters ақпараттық-талдау жүйелеріндегі сауда-саттық көлемдері туралы деректер ескеріледі.

      31-2. Қазақстан Республикасының резиденттері-ұйымдардың бұрын өтімді болып танылған, бірақ қайта бағалау күні Қағидалардың 31-тармағында белгіленген өтімділік талаптарына сәйкес келмейтін болған өтімді жай және артықшылықты акцияларын (депозитарлық қолхаттарын) бағалау осындай бағалы қағаздар мынадай күндердің біреуі:

      1) осындай акциялардың (депозитарлық қолхаттардың) әділ құны Қағидалардың 43-1-тармағына сәйкес анықталған күні;

      2) осындай акциялар (депозитарлық қолхаттар) Қағидалардың 31-тармағына сәйкес өтімді болып танылған күні басталғанға дейін өтімді болып танылған болса, соңғы кезеңде жабылу бағасы бойынша жүзеге асырылады.

      31-3. Қазақстан Республикасының бейрезиденттері-ұйымдардың жай және артықшылықты акцияларын, депозитарлық қолхаттарын бағалау Bloomberg немесе Reuters ақпараттық-талдау жүйелерінің деректері бойынша алдыңғы сауда күнінің жабылу бағасы бойынша аптаның бірінші жұмыс күнінің соңындағы жағдай бойынша апта сайын жүзеге асырылады.

      Bloomberg немесе Reuters ақпараттық-талдау жүйелерінде нарықтық бағалар туралы ақпарат болмаған жағдайда, көрсетілген бағалы қағаздарды бағалау үшін мынадай оқиғалардың бірі басталғанға дейін бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының инвестициялық портфеліндегі олардың ағымдағы құны пайдаланылады:

      Қағидалардың 43-1-тармағына сәйкес осы бағалы қағаздардың әділ құнын айқындау;

      осы тармақтың бірінші бөлігіне сәйкес оларды қайта бағалау үшін қажет ақпараттың Bloomberg немесе Reuters ақпараттық-талдау жүйелерінде пайда болуы.

      32. Қазақстан Республикасының аумағында ғана айналыста болатын (саудаланатын) немесе Қазақстан Республикасының аумағында және халықаралық (шетелдік) нарықтарда айналыста болатын, "әділ құны бойынша бағаланатындар" санатына жатқызылған Қазақстан Республикасының мемлекеттік бағалы қағаздарын бағалау Биржа әдістемесіне сәйкес анықталатын құны бойынша аптаның бірінші жұмыс күні соңындағы жағдай бойынша апта сайын жүзеге асырылады.

      Биржа әдістемесіне сәйкес есептелген нарықтық баға туралы ақпарат болмаған жағдайда, аталған бағалы қағаздарды бағалау үшін төмендегі оқиғалардың бірі орын алғанға дейін бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының инвестициялық портфеліндегі ағымдағы құны пайдаланылады:

      Қағидалардың 43-1-тармағына сәйкес аталған бағалы қағаздардың әділ құнын айқындау;

      осы тармақтың бірінші бөлігіне сәйкес оларды қайта бағалау үшін қажетті, Биржа әдістемесіне сәйкес есептелген нарықтық баға туралы ақпараттың пайда болуы.

      32-1. Халықаралық (шетелдік) нарықтарда ғана айналыста болатын (саудаланатын), "әділ құны бойынша бағаланатындар" санатына жатқызылған Қазақстан Республикасының мемлекеттік бағалы қағаздарын бағалау аптаның бірінші жұмыс күнінің соңында Bloomberg немесе Reuters ақпараттық-талдау жүйелерінің деректері бойынша алдыңғы сауда-саттық күнінің жабылу бағасы бойынша апта сайын өткізіледі.

      Нарықтық баға туралы ақпарат Bloomberg немесе Reuters ақпараттық-талдау жүйелерінде болмаған жағдайда, аталған бағалы қағаздарды бағалау үшін төмендегі оқиғалардың бірі орын алғанға дейін бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының инвестициялық портфеліндегі ағымдағы құны пайдаланылады:

      Қағидалардың 43-1-тармағына сәйкес аталған бағалы қағаздардың әділ құнын айқындау;

      осы тармақтың бірінші бөлігіне сәйкес оларды қайта бағалау үшін қажетті ақпараттың Bloomberg немесе Reuters ақпараттық-талдау жүйелерінде пайда болуы.

      34. Қазақстан Республикасының аумағында және халықаралық (шетелдік) нарықтарда айналыста болатын (саудаланатын), "әділ құны бойынша бағаланатындар" санатына жатқызылған борыштық бағалы қағаздарды бағалау аптаның бірінші жұмыс күнінің соңында Bloomberg немесе Reuters ақпараттық-талдау жүйелерінің деректері бойынша алдыңғы сауда-саттық күнінің жабылу бағасы бойынша апта сайын жүзеге асырылады.

      Нарықтық баға туралы ақпарат Bloomberg немесе Reuters ақпараттық-талдау жүйелерінде болмаған жағдайда, аталған борыштық бағалы қағаздарды бағалау үшін төмендегі оқиғалардың бірі орын алғанға дейін бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының инвестициялық портфеліндегі ағымдағы құны пайдаланылады:

      Қағидалардың 43-1-тармағына сәйкес аталған бағалы қағаздардың әділ құнын айқындау;

      осы тармақтың бірінші бөлігіне сәйкес оларды қайта бағалау үшін қажетті ақпараттың Bloomberg немесе Reuters ақпараттық-талдау жүйелерінде пайда болуы.

      35. Халықаралық (шетелдік) нарықтарда ғана айналыста болатын (саудаланатын) және "әділ құны бойынша бағаланатындар" санатына жатқызылған борыштық бағалы қағаздарды бағалау аптаның бірінші жұмыс күнінің соңында Bloomberg немесе Reuters ақпараттық-талдау жүйелерінің деректері бойынша алдыңғы сауда-саттық күнінің жабылу бағасы бойынша апта сайын жүзеге асырылады.

      Нарықтық баға туралы ақпарат Bloomberg немесе Reuters ақпараттық-талдау жүйелерінде болмаған жағдайда, аталған борыштық бағалы қағаздарды бағалау үшін төмендегі оқиғалардың бірі орын алғанға дейін бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының инвестициялық портфеліндегі ағымдағы құны пайдаланылады:

      Қағидалардың 43-1-тармағына сәйкес аталған бағалы қағаздардың әділ құнын айқындау;

      осы тармақтың бірінші бөлігіне сәйкес оларды қайта бағалау үшін қажетті ақпараттың Bloomberg немесе Reuters ақпараттық-талдау жүйелерінде пайда болуы.

      35-1. Шетелдік ұйымның (ұйымдардың) сенімгерлік басқаруындағы зейнетақы активтерінің әділ құны бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының ғаламдық шетелдік кастодианы ұсынатын активтердің нарықтық құны туралы қорытынды есептердің негізінде кемінде айына бір рет түзетіледі.

      39. Тазартылған қымбат металдарды бағалау алдыңғы аптаның соңғы жұмыс күні Лондон қауымдастығы жүргізетін қымбат металдар нарығы таңертеңгілік сауда-саттықтың сессиясы жабылу бағасы бойынша аптаның бірінші жұмыс күні соңындағы жағдай бойынша апта сайын жүзеге асырылады.

      40. Туынды қаржы құралдарын бағалау Халықаралық қаржылық есептілік стандарттарының талаптарын ескере отырып, әзірленген бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының ішкі құжаттарында көзделген тәртіпте әділ құны бойынша аптаның бірінші жұмыс күні соңындағы жағдай бойынша апта сайын жүзеге асырылады.

      41. Пайларды бағалау инвестициялық пай қорының басқарушы компаниясы бұқаралық ақпарат құралдарында орналастырған соңғы есептелген құны бойынша аптаның бірінші жұмыс күні соңындағы жағдай бойынша апта сайын жүзеге асырылады.

      42. Банк салымдарында орналастырылған зейнетақы активтерінің ағымдағы құны банк салымының шартында көрсетілген сыйақы сомасын күн сайын есептеу жолымен айқындалады.

      43. "Амортизацияланған құны бойынша бағаланатындар" санатына жатқызылған қаржы құралдарын бағалау амортизацияланған құны бойынша жүзеге асырылады.

      43-1. Мынадай қаржы құралдарын:

      1) Қағидалардың 31-тармағына сәйкес өтімді деп танылмайтын Қазақстан Республикасының резиденттері-ұйымдардың акцияларын (депозитарлық қолхаттарын);

      2) Қазақстан Республикасының аумағында ғана айналыста болатын (саудаланатын) және "әділ құны бойынша бағаланатындар" санатына жатқызылған борыштық бағалы қағаздарын;

      3) олар бойынша бағалаушы бағалаған күні Bloomberg немесе Reuters ақпараттық-талдау жүйелерінде нарықтық бағалар туралы ақпарат болмайтын Қағидалардың 34 және 35-тармақтарында көрсетілген борыштық бағалы қағаздарды;

      4) құрылымдық ноттарды;

      5) Қағидалардың 30, 31-3, 32, 32-1 34, 35, 39, 40, 41, 42 және 43-тармақтарында көрсетілмеген өзге қаржы құралдарын бағалау бағалаушы жүргізген бағалаудың қорытындысы бойынша белгіленген осы қаржы құралдарының соңғы әділ құны бойынша жүзеге асырылады.

      Жоғарыда аталған қаржы құралдарының әділ құны "Қазақстан Республикасындағы бағалау қызметі туралы" 2018 жылғы 10 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес бағалаушы жүргізген бағалаудың нәтижелері бойынша кем дегенде жылына екі рет түзетіледі.

      Жоғарыда көрсетілген қаржы құралдары бойынша бағалаушы жүргізген бағалаудың қорытындысы бойынша белгіленгенге дейін әділ құны болмаған жағдайда, бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының инвестициялық портфеліндегі осы қаржы құралдарының ағымдағы соңғы құны есепке алынады.

      Қажет болған жағдайда бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының зейнетақы активтерін басқарушысының бастамасымен бағалаушы осы тармақтың бірінші бөлігіне сәйкес бағалауын жүзеге асыратын қаржы құралдарының тізбесіне "амортизацияланған құны бойынша бағаланатындар" санатына жатқызылған борыштық бағалы қағаздар енгізіледі.

      43-2. Артықшылықты акциялар бойынша дивиденттерді қоса алғанда, бағалы қағаздар бойынша осындай бағалы қағаздар бойынша дефолт басталған күннен бастап эмитент дефолт жіберілген бағалы қағаздар бойынша міндеттемелерді орындау күніне дейін күнтізбелік бір жүз сексен күн өткен соң есептелмейді.

      44. Құнсыздануына тест жүргізуге бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының, оның ішінде дебиторлық берешектер шоттарына жатқызылған, сондай-ақ банк салымдарына орналастырылған зейнетақы активтері жатады. Эмитенттің дефолтты және (немесе) банкроттығы және (немесе) эмитентті таратылғаны жарияланған жағдайда құнсыздану (құнын төмендету) жүзеге асырылады.

      Құнсыздану (қаржы құралдарының құнын азайту) бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қоры әзірлеген, қаржы құралдарын бағалау жөніндегі комитет бекіткен әдістемеге (бұдан әрі – БЖЗҚ әзірлеген құнсыздану әдістемесі) сәйкес жүзеге асырылады.

      45. Қағидалардың 31-3 және 35-тармақшаларында көрсетілген қаржы құралдарын қоспағанда, бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорларының зейнетақы активтерінің құнсыздануына (құнын азайтуға) тест жүргізу және зейнетақы активтерінің құнсыздануына (құнының азайтылуына) байланысты ықтимал шығындарға қарсы резервтерді (провизияларды) қалыптастыру (құнын теріс түзету) Қағидалардың 44-тарауында көрсетілген оқиғаларға туындауы бойынша жүзеге асырылады.

      Әділ құны Қағидалардың 43-1-тармағына сәйкес белгіленетін қаржы құралдарының құнсыздануына (құнын азайтуға) тест жүргізу және зейнетақы активтерінің құнсыздануына (құнының азайтылуына) байланысты ықтимал шығындарға қарсы резервтерді (провизияларды) қалыптастыру (құнын теріс түзету) Қағидалардың 44-тарауында көрсетілген оқиғаларға туындауы бойынша, бағалаушы жүргізген бағалаудың нәтижесі бойынша осы қаржы құралдарының соңғы әділ құнын белгілеу күнінен кейін жүзеге асырылады.

      51. Қаржы құралдарының құнсыздануынан ықтимал шығындарға қарсы резервтерді (провизияларды) қалыптастыру немесе қаржы құралдарының құнын азайту БЖЗҚ-ның Құнсыздану әдістемесіне сәйкес айқындалатын ең төменгі мөлшерде жүргізіледі.

      БЖЗҚ-ның Құнсыздану әдістемесімен реттелмеген резервтерді (провизияларды) қалыптастыру немесе қаржы құралдарының құнын азайту мәселелері бойынша шешімдерді қаржы құралдарын бағалау комитеті қабылдайды.

      52. БЖЗҚ әзірлеген құнсыздану әдістемесіне сәйкес есептелген резерв (құнды түзету) Нұсқаулықта белгіленген тәртіппен бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының зейнетақы активтері бойынша бухгалтерлік есепте көрсетіледі.

      53. Қаржы құралдарының құнсыздануынан ықтимал шығындарға қарсы резервтердің (провизиялардың) мөлшері немесе қаржы құралдарының құнын азайтуының мөлшері қаржы құралдарының құнсыздануынан немесе қаржы құралдарының құнын азайтуынан ықтимал шығындарды жабуға бұрын қалыптастырылған резервтерді (провизияларды) қалпына келтіруді ескере отырып, қаржы құралдарының ағымдағы құнынан есептеледі.

4. Ауыспалы ережелер

      Ескерту. 4-тарау алып тасталды – ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Басқармасының 20.01.2021 № 2 (алғашқы ресми жарияланған күннен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізілсін) қаулысымен.

Қаржы құралдарының құнсыздануын немесе құнын азайтуды тану критерийлері

      Ескерту. 1-қосымша жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 27.03.2017 № 54 (01.06.2017 бастап қолданысқа енгізіледі) қаулысымен

      Ескерту. 2-қосымшаның жоғарғы оң жақ бұрышы жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 27.03.2017 № 54 (01.06.2017 бастап қолданысқа енгізіледі) қаулысымен

Қаржы құралдарының құнсыздануынан ықтимал шығындарды жабуға
арналған резервтердің (провизиялардың) мөлшері немесе құнын
азайту мөлшері

      Кестеге түсіндірмелер:

      Осы критерийлер қаржы құралдарының құнсыздануы немесе қаржы құралдарының құнын азайту үшiн пайдаланылған кезде рейтингілiк бағасы және листинг санаты болған кезде есепке рейтингілiк бағасы алынады.

      1-ге дейiнгi (қоса алғанда) балл сомасы алынған кезде қаржы құралы стандартты болып жiктеледi.

      2-ден 4-ке дейiн (қоса алғанда) тең балл сомасы болған кезде қаржы құралы 1-санатты күмәндi болып жiктеледi, провизиялардың 10 (он) пайызы қалыптастырылады.

      5-тен 7-ге дейiн (қоса алғанда) тең балл сомасы болған кезде қаржы құралы 2-санатты күмәндi болып жiктеледi, провизиялардың 15 (он бес) пайызы қалыптастырылады.

      8-ден 10-ға дейiн (қоса алғанда) тең балл сомасы болған кезде қаржы құралы 3-санатты күмәндi болып жiктеледi, мыналар:

      борыштық бағалы қағаздар және банк салымдары бойынша провизиялардың 25 (жиырма бес) пайызы;

      акциялар бойынша провизиялардың 35 (отыз бес) пайызы қалыптастырылады.

      11-ден 12-ге дейiн (қоса алғанда) тең балл сомасы болған кезде қаржы құралы қанағаттанарлықсыз болып жiктеледi, мыналар:

      борыштық бағалы қағаздар және банк салымдары бойынша провизиялардың 50 (елу) пайызы;

      акциялар бойынша провизиялардың 70 (жетпіс) пайызы қалыптастырылады.

      12-ден жоғары балл сомасы болған кезде бағалы қағаз үмiтсiз деп жiктеледi, провизиялардың 90 (тоқсан) пайызы қалыптастырылады. Эмитенттiң борыштық бағалы қағазы және (немесе) банк салымы үмiтсiз деп жiктелген жағдайда осы эмитенттiң акциясы бiр мезгiлде нөлге дейiн есептен шығарылады.

      Қаржы құралының эмитентi банкрот болған кезде осы қаржы құралы бiр мезгiлде нөлге дейiн есептен шығарылады.