Электр энергетикасы саласындағы нормативтік техникалық құжаттарды бекіту туралы

      "Электр энергетикасы туралы" 2004 жылғы 9 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы 5-бабының 70-14) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

      1. Мыналар:

      1) осы бұйрыққа 1-қосымшаға сәйкес Жылу электр станцияларындағы 30 % - дан астам ұшпа заттардың шығуымен қоңыр көмірлерді жағу кезінде газ-мазуттық отын шығысының нормаларын есептеу әдістемесі;

      2) осы бұйрыққа 2-қосымшаға сәйкес Жылу электр станцияларындағы 20 % - дан аз ұшпа заттардың шығуымен тас көмірлерді жағу кезінде газ-мазуттық отын шығысының нормаларын есептеу әдістемесі;

      3) осы бұйрыққа 3-қосымшаға сәйкес Жылу электр станцияларының энергия блоктарының жеке қажеттіліктеріне арналған бу мен конденсат шығысының нормаларын есептеу әдістемесі;

      4) осы бұйрыққа 4-қосымшаға сәйкес Кернеуі 35-500 киловольт кіші станциялардың жеке қажеттіліктеріне арналған электр энергиясы шығысының нормаларын есептеу әдістемесі;

      5) осы бұйрыққа 5-қосымшаға сәйкес Жылу электр станцияларының су дайындайтын қондырғыларының технологиялық мұқтаждықтарына арналған жылу шығысының нормаларын есептеу әдістемесі;

      6) осы бұйрыққа 6-қосымшаға сәйкес Кернеуі 220 киловольт кіші станцияларды жөндеуге арналған материалдар мен бұйымдар шығысының нормаларын есептеу әдістемесі;

      7) осы бұйрыққа 7-қосымшаға сәйкес Шудың рұқсат етілген деңгейлері бойынша жылу электр станцияларының өндірістік үй-жайларының сыныптауышын айқындау жөніндегі әдістемелік нұсқаулар;

      8) осы бұйрыққа 8-қосымшаға сәйкес Жылу электр станцияларының техникалық сумен жабдықтау жүйелерінің гидротехникалық құрылыстарын пайдалану жөніндегі әдістемелік нұсқаулар;

      9) осы бұйрыққа 9-қосымшаға сәйкес Жылу электр станциялары бу турбиналарының күректі аппараты, дискілері мен роторлары металының зақымдану себептерін тексеру жөніндегі әдістемелік нұсқаулар;

      10) осы бұйрыққа 10-қосымшаға сәйкес Градирнялары бар электр станцияларының сумен жабдықтаудың айналым жүйесін оңтайландыру жөніндегі әдістемелік нұсқаулар;

      11) осы бұйрыққа 11-қосымшаға сәйкес Жылу электр станцияларының техникалық сумен жабдықтау жүйелерін ретке келтіру жөніндегі әдістемелік нұсқаулар;

      12) осы бұйрыққа 12-қосымшаға сәйкес Жылу электр станцияларының отын берудің аспирациялық қондырғыларын пайдалану жөніндегі әдістемелік нұсқаулар;

      13) осы бұйрыққа 13-қосымшаға сәйкес Сыртқы жылу алмастырғышы бар су жылыту қазандықтарын пайдалану жөніндегі әдістемелік нұсқаулар;

      14) осы бұйрыққа 14-қосымшаға сәйкес Бу турбиналарының конденсаторларын шарлы тазарту жүйесін ретке келтіру және пайдалану жөніндегі әдістемелік нұсқаулар;

      15) осы бұйрыққа 15-қосымшаға сәйкес Ыстық су аккумуляторларының бактарын тексеру жөніндегі әдістемелік нұсқаулар;

      16) осы бұйрыққа 16-қосымшаға сәйкес Автотрансформаторлардың және олардың жұмыс кернеуін енгізу диагностикасы жөніндегі әдістемелік нұсқаулар;

      17) осы бұйрыққа 17-қосымшаға сәйкес Күштік трансформаторлардың және олардың жұмыс кернеуін енгізу диагностикасы жөніндегі әдістемелік нұсқаулар;

      18) осы бұйрыққа 18-қосымшаға сәйкес Шунттаушы реакторлардың және олардың жұмыс кернеуін енгізу диагностикасы жөніндегі әдістемелік нұсқаулар;

      19) осы бұйрыққа 19-қосымшаға сәйкес Негізгі энергетикалық жабдықтарды қайта таңбалау жөніндегі әдістемелік нұсқаулар;

      20) осы бұйрыққа 20-қосымшаға сәйкес Электр станциялары қазандықтарының қыздыру беттерінің және газ жолдарының төмен температуралық тотығуының алдын алу жөніндегі әдістемелік нұсқаулар;

      21) осы бұйрыққа 21-қосымшаға сәйкес Вакуумдық ажыратқыштарды пайдалану жөніндегі әдістемелік нұсқаулар;

      22) осы бұйрыққа 22-қосымшаға сәйкес Элегаздық ажыратқыштарды пайдалану жөніндегі әдістемелік нұсқаулар;

      23) осы бұйрыққа 23-қосымшаға сәйкес 6-500 киловольт ажыратқыштарды пайдалану жөніндегі әдістемелік нұсқаулар;

      24) осы бұйрыққа 24-қосымшаға сәйкес Кернеуі 35-110 киловольт электр берудің әуе желілерін пайдалану жөніндегі әдістемелік нұсқаулар;

      25) осы бұйрыққа 25-қосымшаға сәйкес Кернеуі 220-500-1150 киловольт электр берудің әуе желілерін пайдалану жөніндегі әдістемелік нұсқаулар;

      26) осы бұйрыққа 26-қосымшаға сәйкес Кернеуі 35 киловольтқа дейін күштік кәбілдік желілерді пайдалану жөніндегі әдістемелік нұсқаулар;

      27) осы бұйрыққа 27-қосымшаға сәйкес Күштік трансформаторларды пайдалану жөніндегі әдістемелік нұсқаулар;

      28) осы бұйрыққа 28-қосымшаға сәйкес Жиынтықты таратушы элегаздық құрылғыларды пайдалану жөніндегі әдістемелік нұсқаулар;

      29) осы бұйрыққа 29-қосымшаға сәйкес Май ажыратқыштарды пайдалану жөніндегі әдістемелік нұсқаулар;

      30) осы бұйрыққа 30-қосымшаға сәйкес Жылу желілеріне энергетикалық зерттеулерді жүргізу жөніндегі әдістемелік нұсқаулар;

      31) осы бұйрыққа 31-қосымшаға сәйкес Электр станцияларына энергетикалық зерттеулерді жүргізу жөніндегі әдістемелік нұсқаулар;

      32) осы бұйрыққа 32-қосымшаға сәйкес Электр желілеріне энергетикалық зерттеулерді жүргізу жөніндегі әдістемелік нұсқаулар;

      33) осы бұйрыққа 33-қосымшаға сәйкес Турбоагрегаттардың жылуды шығындауына түзетулерді есептеу жөніндегі әдістемелік нұсқаулар;

      34) осы бұйрыққа 34-қосымшаға сәйкес Белгіленген қуаты сағатына 100 гигакалория және одан жоғары аудандық қазандықтарды энергетикалық зерттеулерді жүргізу жөніндегі әдістемелік нұсқаулар;

      35) осы бұйрыққа 35-қосымшаға сәйкес Тұтынушылардың электр қондырғыларына энергетикалық зерттеулерді жүргізу жөніндегі әдістемелік нұсқаулар;

      36) осы бұйрыққа 36-қосымшаға сәйкес Кернеуі 35-тен 1150 киловольтқа дейін электр беру әуе желілерінің техникалық жай-күйін бағалау жөніндегі әдістемелік нұсқаулар;

      37) осы бұйрыққа 37-қосымшаға сәйкес Электр станцияларындағы қауіпсіздік техникасы бойынша жұмыстарды ұйымдастыру жөніндегі әдістемелік нұсқаулар;

      38) осы бұйрыққа 38-қосымшаға сәйкес Жылу желілерін толықтыру үшін желілік суды өңдеуге және суды дайындауға арналған комплексондар шығысының нормаларын есептеу әдістемесі;

      39) осы бұйрыққа 39-қосымшаға сәйкес Электр станцияларының негізгі энергетикалық жабдықтарын ағымдағы жөндеуге арналған материалдар шығысының нормаларын есептеу әдістемесі;

      40) осы бұйрыққа 40-қосымшаға сәйкес Кернеуі 220 киловольтқа дейінгі кіші станцияларға техникалық қызмет көрсетуге арналған материалдар мен бұйымдар шығысының нормаларын есептеу әдістемесі;

      41) осы бұйрыққа 41-қосымшаға сәйкес 6-20/0,4 киловольт діңгекті және жиынтықты трансформаторлық кіші станциялар бөлшектерінің авариялық запасының нормаларын есептеу әдістемесі;

      42) осы бұйрыққа 42-қосымшаға сәйкес 6-20/0,4 киловольт жабық трансформаторлық кіші станциялар және 6-20 киловольт тарату пунктері үшін материалдық-техникалық ресурстар мен жабдықтардың нормаларын есептеу әдістемесі;

      43) осы бұйрыққа 43-қосымшаға сәйкес Жылу электр станцияларындағы және қазандықтардағы сұйық отын шығысының нормаларын есептеу әдістемесі бекітілсін.

      2. Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің Электр энергетикасы департаменті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

      1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

      2) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркегеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмесін Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкінде орналастыру үшін Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің "Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жіберуді;

      3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

      4) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің Заң қызметі департаментіне осы тармақтың 2) және 3) тармақшаларында көзделген іс-шараларды орындағаны туралы мәліметтер ұсынуды қамтамасыз етсін.

      3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Энергетика вице-министріне жүктелсін.

      4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

      "КЕЛІСІЛДІ"

      Қазақстан Республикасының

      Инвестициялар және даму министрі

      ______________ Ж. Қасымбек

      2017 жылғы 28 наурыз

Жылу электр станцияларындағы 30 %-дан астам ұшпа заттардың шығуымен қоңыр көмірлерді жағу кезінде газ-мазуттық отын шығысының нормаларын есептеу әдістемесі

1 бөлім. Жалпы ережелер

      1. Жылу электр станцияларында 30 %-дан артық мөлшерде ұшқыш заттар шығаратын қоңыр көмірді жағу кезінде газ-мазутты отын шығынының нормасын есептеу Әдістемесі (бұдан әрі – Әдістеме) "Электр энергетикасы туралы" 2004 жылғы 9 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңы 5-бабының 70-14) тармақшасына сәйкес әзірленді.

      2. Аталмыш Әдістемеде келесі ұғымдар мен анықтамалар пайдаланылады:

      1) қазандықтың бу өнімділігі – агрегат бір сағаттың ішінде өндірген бу көлемі;

      2) қождау – күлдің жұмсарған бөлшектерінің кететін газдардың жүрісі бойынша қазандықтың қызатын бетіне жабысуы;

      3) қожды кетіру – булы қазандықтың оттығынан қатты отынды жағу кезінде түзілген, ошақтық қалдықтарды кетіру;

      4) отынның номиналды шығыны – номиналды жүктеме кезінде қазандықпен шығындалған, отын мөлшері;

      5) қазандықтың номиналды жүктемесі – отынның жану жылуы бойынша пайдалы әсер коэффициенті (бұдан әрі – ПӘК) ескермегендегі қазандықтың толық қуаты;

      6) отынның қызу шығару мүмкіндігі – отын толық жанған кезде бөлінетін, жылу мөлшері;

      7) диірмендердің өнімділігі бойынша қор – бірден үлкен коэффициентті және ұнтақтаудың белгіленген жұқалығын пайдалану кезіндегі пайдалы қуаттың бір бірлігіне шаққандағы, өнімділік;

      8) шаң дайындайтын қондырғы – қазандыққа түсетін отынды дайындауға арналған, құрылғы.

      Аталмыш Әдістемеде пайдаланылатын өзге ұғымдар мен анықтамалар Қазақстан Республикасының электр энергетикасы саласындағы заңнамаға сәйкес қолданылады.

2 бөлім. Қолданылу саласы

      3. Жылу электр станцияларында 30 %-дан артық мөлшерде ұшқыш заттар шығаратын қоңыр көмірді жағу кезіндегі газ-мазутты отын шығынының нормасының есебі жабдықтың құрамын және жұмыс режимін ескереді.

      4. Жылу электр станцияларында 30 %-дан артық мөлшерде ұшқыш заттар шығаратын қоңыр көмірді жағу кезіндегі газ-мазутты отын шығынының нормасының есебі көлденең байланыстары бар бу қазандықтарын жағуға газ-мазутты отынның минималды шығынын және негізгі және қосалқы жабдықтардың жұмысында түрлі ауытқулар болған кездегі, технологиялық қажеттіліктерге, белгіленген жүктеме кестесін қамтамасыз ету үшін сапасы нашар көмірді жаққан кезде, жылу энергиясының жетіспеген мөлшерінің орнын толтыруға блоктарды іске қосуды ескереді.

      5. Аталмыш Әдістемеге енбей қалған энергетикалық қазандықтары мен блоктарының типтері үшін дайындаушы зауыттың техникалық паспорттары мен өндірушілер зауыттарын пайдалану жөніндегі нұсқаулықтарына сәйкес есептеулерді пайдалану қажет. Бұл ретте Қазақстан Республикасының қолданыстағы нормативтік техникалық стандарттары (СНжЕ, МЕМСТ, нормативтер) мен регламенттері және Қазақстан Республикасының аумағында үйлестірілген және бейімделген нормалар ретінде қабылданған, халықаралық стандарттар мен актілер ескеріледі.

      6. Газ-мазутты отынның минималды шығыны қазандықтарды жағуға және блоктарды іске қосуға, негізгі және қосалқы жабдықтардың жұмысында түрлі ауытқулар болған кезде технологиялық қажеттіліктерге, белгіленген жүктеме кестесін қамтамасыз ету үшін сапасы төмен көмір жағу кезінде жылудың жетіспеген мөлшерінің орнын толтыруға жұмсалатын шығындардан құралады.

      7. Қазандықтың бу өнімділігін шектеу кезінде сұйық қождың шығуын қамтамасыз ету үшін оттықтағы температураны арттыру көзделеді (сұйық қожды кетіретін қазандықтар үшін).

3 бөлім. Көлденең байланыстары бар бу қазандықтарын жағуға және блоктарды іске қосуға газ-мазутты отын шығынының нормасын есептеу

      8. Түрлі типтік өлшемдегі қазандықтар үшін салқын күйінен бір қыздыруға жұмсалатын (қазандықтар мен бу өткізгіштер әбден салқын болған кезде) оларды қауіпсіз пайдалану жағдайындағы газ-мазутты отын шығынының нормасы аталмыш Әдістемеге 1 қосымшадағы 1 кестеге сәйкес берілген.

      9. Салқын күйдегі (t_тд<150C) қуаты әр түрлі блоктарды іске қосуға жұмсалатын газ-мазутты отын шығынының нормасы (шартты отынға қайта есептегенде) аталмыш Әдістемеге 1 қосымшадағы 2 кестеге сәйкес.

      10. Басқа жылулық күйден қазандықтарды қыздыруға жұмсалатын газ-мазутты отын шығынының нормасың пайыз ретінде аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 1 суретке сәйкес Салқын күйдегі қалдық қысым қазандық барабан байланысты анықталады

      11. Басқа жылулық күйден қазандықтарды қыздыруға жұмсалатын, газ-мазутты отын шығыны аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 1 суретке сәйкес салқын күйдегіден қыздыруға жұмсалатын отын шығынының ыстық күйіндегісінен (номиналдыға жақын бу қысымы болған кезде) 35-45%-ын, салқын күйдегіден қыздыруға жұмсалатын отын шығынының суып қалмаған күйіндегісінен (суық пен ыстық күйдің арасындағы) 75-85%-ын құрайды.

4 бөлім. Технологиялық қажеттіліктерге жұмсалатын газ-мазутты отын шығынының нормасы

      12. Технологиялық қажеттіліктерге жұмсалатын газ-мазутты отын шығынының нормасына:

      1) негізгі және қосалқы жабдықтарды ағытумен байланысты, қысқа уақытқа жеңілдету және тоқтату кезінде тұрақты жануды қолдауға жұмсалатын шығын;

      2) бункерлердегі шаң іске қосылған кездегі шығын;

      3) жану режимі бұзылған кездегі шығын;

      4) іліп алу автоматы қаталмышлған кездегі шығын кіреді.

      13. Көмірдің күлділігінің, ылғалдылығының артуына орай олардың сусымалылығы нашарлайды, отынды беруде іркілістер пайда болады, оттықтағы жану тұрақтылығы бұзылады, бұл шырақты мазутпен немесе газбен қысқа уақытқа қолдау мөлшерін ұлғайтуды талап етеді.

      14. Көмірлердің қызу шығару мүмкіндігінің салыстырмалы түрде өзгеруіне байланысты технологиялық қажеттіліктерге жұмсалатын газ-мазутты отын шығынының нормасы аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 2 сурет бойынша анықталады

5 бөлім. Сапасы нашар көмірді жаққан кезде жылудың жетіспеген мөлшерінің орнын толтыру үшін жұмсалатын газ- мазутты отын шығынының нормалары

      15. Сапасы нашар көмірді жаққан кезде жылудың жетіспеген мөлшерінің орнын толтыру үшін жұмсалатын газ-мазутты отын шығынын анықтау қазандықтың номиналды жүктелуі кезінде (D_ном), есептемелік сипаттамалары және отын шығыны бар (В_қ^есепт) белгіленген маркадағы көмірді жағуға жобаланған, әрбір қазандық үшін іске асырылады.

      16. Жобалау нормаларына сәйкес, отынның негізгі сапалық сипаттамасының кейбір ауытқулары кезінде номиналды жүктемемен жұмыс істеуге мүмкіндік беретін, шаң дайындайтын қондырғылардың (К_з) өнімділігінің резерві көзделеді.

      17. Көмірдің сапасы нашар болған кезде берілген жүктемені қолдау үшін көмірдің қосымша мөлшерін беру арқылы диірмендердің өнімділігінің қоры пайдаланылады. Диірмендердің өнімділігінің қоры әбден таусылып, көмірдің сапасы одан әрі нашарлаған кезде жылудың жетіспеген мөлшерінің орнын толтыру үшін газ-мазутты отын қосылады.

      18. Жылудың орнын толтыруға жұмсалатын газ-мазутты отын шығыны аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 3 суреттегі (а, б) номограммалар бойынша анықталады. Номограммалар салыстырмалы шамада құрылған, сондықтанда сапалық сипаттамалары бар 30 %-дан артық мөлшерде ұшқыш заттар шығаратын қоңыр көмірлер үшін оларды есептемелік қызу шығару мүмкіндігінің үлесінде берілген, қазандықтардың барлық типтерінде жағу кезінде қолданылады. Қазандықтың жүктелуі (Q^р_{н нақты}/Q^р_{н есепт}) _– номиналдының үлесінде (D_қ/D_қал). Көмірлердің жүктемесі және сапасы әр түрлі болған кездегі көмір шығыны – есептемелік мөлшердің пайызында болады. Диірменнің өнімділік қоры шаң дайындау жүйелерінің жалпыландырылған өнімділігінің есептемелік сапасын және қазандықтың номиналды жүктемесі кезінде қазандықтың отынға қажеттілігін салыстыру жолымен анықталатын, К_з коэффициентімен, мынадай формулаға сәйкес бағаланады:

      мұндағы – қазандықты номиналды жүктеу кезіндегі есептемелік сападағы көмір шығыны, тонн/сағ, мынадай формулаға сәйкес бағаланады:

      В_қ^есеп = В_ай х К_г                                                            (2)

      В_қ – қазандыққа жұмсалатын отын шығыны, тонна/сағ;

      В_ай – диірменнің ұнтақтау В^орн_ай немесе кептіру В^айт_ай бойынша максималды өнімділігі (диірменнің – ұнтақтау немесе кептіру өнімділігінің алынған екі мәнінен – аз мән есепке алынады), тонна/сағ;

      В^айт_ай – максималды температура мен кептіру агентінің шығыны, нормативті сорғыштар кезінде диірменнің артындағы аэроқоспаның минималды температурасы кезінде анықталған, максималды кептіру өнімділігі;

      В^орн_ай – кептіру агентінің барынша мүмкін болатын шығынын қамтамасыз ету және шаңның жарамды сапасын алу жағдайы кезіндегі, диірменнің максималды жұмыс істейтін ұнтақтау өнімділігі;

      n – қазандыққа орнатылған, шаң дайындау жүйелерінің саны;

      К_г – шаң дайындау жабдығын жөндеуді ұйымдастырудың мүлтіксіздігін сипаттайтын, шаң дайындау жүйелерінің дайындығының орташа коэффициенті, оның ұнтақталатын қатты отынның маркасына және диірменнің типіне байланыстылығы шамалы болады.

      19. Жөндеу қанағаттанарлықтай ұйымдастырылған электр станциясының базалық жұмыс режимі үшін К_г 0,9 тең деп қабылданады. Шаң дайындайтын жабдықтың жұмыс режимі өзгерген кезде максимум өту сағатында К_г 0,95 тең деп қабылданады. К_г қамтамасыз ету мүмкін болмаған жағдайда оны арттыруға бағытталған, іс-шараны бір уақытта көрсете отырып оның нақты мәні беріледі.

      20. Жүктемені төмендету және оны соңынан қарбалас сәтте пайдалану сағатындағы отын шығынын анықтау бункерлері бар сұлбаларда жүргізіледі.

      21. Аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 3 (а) суретіне сәйкес номограмманың сол жақ бөлігінде көмірдің шығынының оның қызу шығару мүмкіндігінен тәуелділігі берілген (Q^е_н).

      Аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 3 суретке сәйкес қазандықты 0,9 D_нақты жүктеу кезінде, қызу шығару мүмкіндігі 0,8 Q^р _есеп дейін төмендеген жағдайда көмір шығыны есептемеліктен 114%-ға дейін ұлғаяды. Отынның қажетті шығыны ұлғайтылмаған жағдайда қазандықтың жүктемесі төмендейді.

      Көмірдің сапасы нашарлаған кезде жылудың жетіспеген мөлшерінің орнын толтыруға жұмсалатын газ-мазутты отынның шығыны диірменнің өнімділігі бойынша қор коэффициентіне (К_з) байланысты номограмманың оң жақ бөлігінде анықталады. К_з=1,0 болған кезде газ-мазутты отын шығыны шартты есептегендегі (Б нүктесі) отын шығынының 12,0% құрайды, диірменнің өнімділігі бойынша қорды 10%-ға ұлғайтқан кезде (К_з=1,1 болғанда) отын шығыны 3%-ға төмендейді.

      22. Қатты отынның қызу шығару мүмкіндігі есептемеліктен ауытқыған кезде (сапасы нашар отынды пайдаланғанда), Аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 3 (а) суретке сәйкес көмірдің шығынына және пайдаланылатын отынның қызу шығару мүмкіндігіне байланысты мазуттық отынның шығыны анықталады.

6 бөлім. Сұйық қожды кетіруді қамтамасыз ету үшін жұмсалатын газ-мазутты отын шығынының нормасы (сұйық қожды кетіру қазандықтарында)

      23. Сұйық қожды кетіру қазандықтары үшін сенімді жұмыс істеуді анықтаушы факторлардың бірі – сұйық қожды кетіру және тесіктің созылуын болдырмау, сондықтанда бұл қазандықтар үшін газ-мазутты отын шығынының жоғарыда аталған статьяларынан басқа сұйық қожды кетіруді қамтамасыз етуге арналған газ-мазутты отын шығыны ескеріледі. Көмірдің қызу шығару мүмкіндігі нашарлаған кезде шырақтың ядродағы температура төмендейді, бұл сұйық қождың кетуінің ұлғаюына алып келеді және калориясы жоғары газ-мазутты отынмен үстемелеуді талап етеді.

      24. Газ-мазутты отын шығынын анықтау әдістемесі тәжірибелік және есептеу жолымен жүргізіледі. Аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 4 (а, б) суретіндегі номограммада берілген, тәжірибелік деректердің негізінде сұйық қождың бүкіл отыннан немесе қазандықтың түрлі жүктемелері D_қ=(0,7

      Сұйық қожды кетіру қазандықтарындағы қалыпты сұйық қожды кетірудің t_қс>1600°С бастапқы температурасында баяу жанатын көмірді қолдануға жол берілмейді. t_н>1600°С температурасындағы көмір тек қатты қожды кетіру қазандықтарында қолданылады.

      25. Жылу электр станцияларында 30 %-дан артық мөлшерде ұшқыш заттар шығаратын қоңыр көмірді жағу кезінде газ-мазутты отын шығынының нормасын есептеу мысалдары аталмыш Әдістемеге 3 қосымшада берілген.

      1 кесте. Салқын күйдегі қазандықты бір қыздыруға жұмсалатын газ-мазутты отын шығынының нормасы (7000 килокалорий/килограмм (бұдан әрі – ккал/кг) тең қызу шығару мүмкіндігімен отынға қайта есептегенде).

      2 кесте. Салқын күйдегі блокты бір іске қосуға жұмсалатын газ-мазутты отын шығынының нормасы (7000 ккал/кг тең қызу шығару мүмкіндігімен отынға қайта есептегенде).

      1 сурет. Басқа жылулық күйден қазандықты қыздыруға жұмсалатын газ-мазутты отын шығыны

      2 сурет. Технологиялық қажеттіліктерге жұмсалатын мазут шығыны

      3 сурет. Сапасы нашар тас көмірді жағу кезінде жетіспеген жылудың мөлшерінің орнын толтыруға мазуттың немесе газдың шығынын анықтау бойынша номограммалар:

      Шартты түрде есептегендегі отынның бүкіл шығынынан пайызындағы;

      Шартты түрде есептегендегі көмір шығынынан пайызындағы

      ___ мазут;

      -------- газ

      4, а, б суреттер – Мазут немесе газ шығыны:

      а – шартты түрде есептегендегі көмір шығынының %-ғы сұйық қождың шығу жағдайлары бойынша шырақты жылытуға жұмсалатын шартты отынның жиынтық шығынынан %-ы.

      б – шартты түрде есептегендегі отынның бүкіл шығынының %-ғы сұйық қождың шығу жағдайлары бойынша шырақты жылытуға жұмсалатын шартты отынның жиынтық шығынынан %-ы.

Жылу электр станцияларында 30 %-дан артық мөлшерде ұшқыш заттар шығаратын қоңыр көмірді жағу кезінде газ-мазутты отын шығынының нормасын есептеу мысалдары

      1. Мазут шығынының орташа тәуліктік нормасын есептеу:

      1) ТП-109 қатты қожды кетіру қазандығы, есептемелік отын – Шөптікөл кен орнындағы (Майкөбе бассейні) Б-3 маркалы қоңыр көмір. Q^е _{н. есепт}=4100 ккал/кг, номиналды жүктеме кезіндегі көмірдің есептемелік шығыны В_н ^есепт=118 тонна/сағ, нақты отын – Шөптікөл кен орнындағы Б-3 маркалы қоңыр көмір.Q^е _{н нақты} =3280 ккал/кг, бұл 0,8Q^е _{н есепт} және қосалқы (тамызықтық отын) отын – мазут құрайды;

      2) қазандықтың жұмыс режимі 640 тонна/сағ (D_қал) жүктемемен 15 сағатты, 576 тонна/сағ (0,9 D_қал) жүктемемен 2 сағатты, 512 тонна/сағ (0,8 D_қал) жүктемемен 7 сағатты құрайды;

      3) қазандықтың орташа тәуліктік жүктемесі мынадай формула бойынша анықталады:

      2. Қазандықтың жүктемелері әр түрлі болған кезде мазуттың бір тәуліктің ішіндегі жиынтық шығынын анықтау:

      1) мазут шығынының нормасы және қазандықта D_қал = 640 тонна/сағ жүктеме болған кездегі мазут шығыны. Аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 2 сурет бойынша мазуттың технологиялық қажеттіліктерге жұмсалатын шығынының нормасы – 1 %. Аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 3 а сурет бойынша мазуттың D_ном болған кезде, Q^е _{н нақты} = 0,8 Q^е _{н есепт} және К_з = 1,16 болған кезде жылудың орнын толтыруға жұмсалатын шығынының нормасы 8 %-ды құрайды. Аталған жүктеме кезінде ең үлкен сандық мәні бар, норма (аталған жағдайда Н₁= 8%) қабылданады, өйткені мазутты жаққан кезде тұрақты жану (қазандықтың негізгі және қосалқы жабдықтарының түрлі ауытқулары кезінде) және қажетті жүктемені қолдау бір уақытта қамтамасыз етіледі;

      2) мазут шығынының нормасы және қазандықта 0,9 D_қал (576 тонна/сағ) жүктеме болған кездегі мазут шығыны. Аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 2 сурет бойынша мазуттың технологиялық қажеттіліктерге жұмсалатын шығынының нормасы – 1 %. 3 а сурет бойынша мазуттың D = 0,9 D_ном, К_з = 1,16, Q^е _{н нақты} = 0,8 Q^е _{н есепт} болған кезде жылудың орнын толтыруға жұмсалатын шығынының нормасы нөлге тең. Мазут шығынының нормасы: Н₂ = 1%;

      3) мазут шығынының нормасы және қазандықты 0,8D_қал (512 тонна/сағ) дейінгі жүктемеден босатқан кездегі мазут шығыны. Аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 2 сурет бойынша мазуттың технологиялық қажеттіліктерге жұмсалатын шығынының нормасы – 1 %. Аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 3 а сурет бойынша мазуттың D = 0,8 D_қал, К_з = 1,16, Q^е _{н нақты} = 0,8 Q^е _{н есепт} болған кезде жылудың орнын толтыруға жұмсалатын шығынының нормасы нөлге тең. Мазут шығынының нормасы: Н₃= 1%;

      4) мазут шығынының орташа тәуліктік нормасы мынадай формула бойынша анықталады:

      Берілген мысалда:

      5) Q^е_{н нақты} = 0,8Q^е_н болған кезде D_қ^орт= 0,93D_ном тең болатын (Аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 3 суреттегі номограмма бойынша), орташа жүктеме бойынша бр тәулік ішіндегі отынның жиынтық шығыны:

      6) мазуттың бір тәулік ішіндегі жалпы шығыны (шартты түрде есептегенде):

      3. Шаң дайындаудың екі жүйесімен, ШБМ Ш-50 және аралық бункерлермен жабдықталған, ТП-109 қазандығы үшін мазут шығынының орташа тәуліктік нормасын анықтау:

      1) Бункердің шаң бойынша сыйымдылығы V_макс=250 тонна. Әрбір бункердегі шаңды жабдықтаушылардың тұрақты жұмыс істеуі үшін қажетті шаңның минималды қоры V_мин = 150 тонна. Бір бункердегі шаңның шығындық қоры V_макс-V_мин=100 тонна, қазандыққа орнатылған екі бункердегі 200 тонна;

      2) Диірменнің максималды жұмыс өнімділігі В_ай=76 тонна/сағ. Қазандыққа орнатылған, диірмендердің дайындық коэффициенті, дайындық коэффициентін ескере отырып мынадай формула бойынша анықталады:

      3) Диірменнің өнімділігі бойынша қор коэффициенті мынадай формула бойынша анықталады:

      4) Отынның нақты және есептемелік шығындары, қазандықтың жұмыс режимі мысалдың бірінші бөлігіндегі бастапқы деректерге ұқсас.

      4. Көмір мен мазуттың талап етілетін шығынының есебі:

      1) қазандықтың 0,8 D_ном және Q^е_{н нақты} = 0,8 Q^е_{н есепт} жүктемесі кезінде талап етілетін отын шығыны есептемеліктің 101%-ын құрайды (аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 3 а суретіндегі номограмма бойынша):

      2) бункерлердегі көмір шаңының сағаттық жиналуы:

      3) Технологиялық қажеттіліктерге жұмсалатын мазут шығыны 1%-ды құрайды (аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 2 суретке сәйкес):

      4) қазандықтың 0,9 D_қал және Q^е_{н нақты} =0,8 Q^е_{н есепт} жүктемесі кезінде талап етілетін отын шығыны есептемеліктің 114 %-ын құрайды (аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 3 а суретіндегі номограмма бойынша):

      3) бункерлердегі көмір шаңының сағаттық жиналуы:

      Технологиялық қажеттіліктерге жұмсалатын мазут шығыны 1%-ды құрайды (аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 2 суретке сәйкес);

      6) Қазандықтың Q^р_{н нақты} =0,8 Q^р_{н есеп} номиналды жүктемесі кезінде кезінде талап етілетін отын шығыны есептемеліктің 126 %-ын құрайды (аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 3 а суретіндегі номограмма бойынша):

      7) диірменнің өнімділігінің тапшылығы мынадай формула бойынша анықталады:

      В^ер_{к 1,0} –

      8)

      формуласы бойынша анықталатын, бункерде жиналған, көмір шаңының қорымен жабылады.

      Қазандықтың қалыпты жұмыс істеуі үшін көмір шаңының бұл мөлшерінің жеткіліксіз болуына байланысты көмірдің 50,7 тонна жетпеген мөлшерінің орнын мазутпен толтырады:

      9) Мазут технологиялық қажеттіліктер үшін 1% мөлшерінде пайдаланылады. Аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 2 суретке сәйкес мазуттың номиналды жүктемемен жұмыс істеген кездегі шығынының жинақты нормасы 3,3%-ды құрайды;

      10) қазандық бункермен жұмыс істеген кездегі мазуттың шығынының орташа тәуліктік нормасы:

      Мазуттың бір тәулік ішіндегі жиынтық шығыны (шартты түрде есептегенде):

      5. Есептік кезеңдегі мазуттың нормативтік шығынын есептеу:

      1) жылу электр станциясы, сұйық қожды кетіру қазандықтарында Б-2 маркалы көмір жағылады, есептемелік отын – Q^р _н =5000 ккал/кг Б-2 маркалы көмір;

      2) есептік кезеңде жағылған көмірдің нақты мөлшері Q^р _{н с} =4060 ккал/кг қызу шығару мүмкіндігімен

      3) қазандықтардың орташа тәуліктік жүктемесі:

      D^ор_к= 8.1D_қал + 16*0,8 D/24 =0,87 D_қал;

      4) диірмендердің өнімділігінің қор коэффициенті К_қ=1,3.

      6. Мазут шығынының нормасын анықтау:

      1) қазандықтарды жағуға жұмсалатын мазут шығыны есептік кезеңдегі тамызық отындар мөлшері бойынша есептеледі;

      2) аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 2 суретке сәйкес Q^е _{н е} =4124 ккал/кг (Q^е _{н нақты}/Q^е _{н есепт} =0,82) көмірді жаққан кездегі технологиялық қажеттіліктер нормасы -

      3) жылудың орнын толтыруға:

      Диірмендердің өнімділігінің қор коэффициенті едәуір үлкен болғандықтан, (К_қ=1,3), жылудың орнын толтыруға мазут шығыны талап етілмейді (аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 3 суретке сәйкес);

      4) аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 4 б сурет бойынша есептемелік жану жылуы Q^е _{н есепт}=4124 ккал/кг көмірге сұйық қождың шығуын қамтамасыз ету үшін D_ном болған кездегі мазут шығыны шартты түрде есептегендегі көмір шығынан - 0%, 0,8 D_қал болған кезде шартты түрде есептегендегі көмір шығынан - 1%-ға тең болады, Q^е _н =4124 ккал/кг көмір үшін мазут шығынының нормасы:

      5) аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 4 б сурет бойынша Q^е _н =3984 ккал/кг көмір үшін D_қал болған кездегі мазут шығыны шартты түрде есептегендегі көмір шығынан – 0%, 0,8 D_қал болған кезде шартты түрде есептегендегі көмір шығынан – 3% -ға тең болады, мазут шығынының нормасы:

      6) аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 4 б сурет бойынша Q^е _н =4141 ккал/кг көмір үшін D_қал болған кездегі мазут шығыны шартты түрде есептегендегі көмір шығынан – 0%, 0,8 D_қал болған кезде шартты түрде есептегендегі көмір шығынан – 0,5% -ға тең болады, мазут шығынының нормасы:

      7) аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 4 б сурет бойынша Q^е _н =3978 ккал/кг көмір үшін D_қал болған кездегі мазут шығыны шартты түрде есептегендегі көмір шығынан - 0%, 0,8 D_қал болған кезде шартты түрде есептегендегі көмір шығынан – 3% -ға тең болады, мазут шығынының нормасы:

      8) мазут шығынының жиынтық нормасы мынадай формула бойынша анықталады:

      мұндағы В₁, В₂, В₃, В₄ – әр түрлі жану жылуы кезіндегі көмірдің шығыны, шартты түрде есептегендегі.

      9) шартты түрде есептегендегі мазут шығыны:

      алынған мөлшерге жағуға жұмсалатын мазут шығыны қаталмышлады.

Жылу электр станцияларындағы 20 %-дан аз ұшпа заттардың шығуымен тас көмірлерді жағу кезінде газ-мазуттық отын шығысының нормаларын есептеу әдістемесі

1 бөлім. Жалпы ережелер

      8. Жылу электр станцияларындағы 20 %-дан аз ұшпа заттардың шығуымен тас көмірлерді жағу кезінде газ-мазуттық отын шығысының нормаларын есептеу Әдістемесі (бұдан әрі – Әдістеме) "Электр энергетикасы туралы" 2004 жылғы 9 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңы 5-бабының 70-14) тармақшасына сәйкес әзірленді.

      2. Әдістеме жағылатын көмірдің сапасына, қазандықтардың бу өнімділігіне және шаң дайындайтын қондырғылардың өнімділігіне байланысты газ-мазуттық отын шығысын анықтауға арналған.

      3. Әдістемеге енбей қалған, соның ішінде шетелдік өндірушілердің энергетикалық қазандықтары мен блоктарының типтеріне арналған дайындаушы зауыттың техникалық паспорттары мен пайдалану жөніндегі нұсқауларына сәйкес есептеулерді пайдалану ұсынылды.

      4. Газ-мазуттық отынның минималды шығысы қазандықтарды жағуға және блоктарды іске қосуға, негізгі және қосалқы жабдықтардың жұмысында түрлі ауытқулар болған кезде технологиялық қажеттіліктерге, белгіленген жүктеме кестесін қамтамасыз ету үшін сапасы төмен көмір жағу кезінде жылудың жетіспеген мөлшерінің орнын толтыруға жұмсалатын шығындардан құралады.

      5. Қазандықтың бу өнімділігін шектеу кезінде сұйық қождың шығуын қамтамасыз ету үшін оттықтағы температураны арттыру көзделеді (сұйық қожды әкету қазандықтары үшін).

      6. Аталмыш Әдістемеде келесі ұғымдар мен анықтамалар пайдаланылады:

      9) қазандықтың бу өнімділігі – агрегат бір сағаттың ішінде өндірген бу көлемі;

      10) қождау – күлдің жұмсарған бөлшектерінің кететін газдардың жүрісі бойынша қазандықтың қызатын бетіне жабысуы;

      11) қожды әкету – булы қазандықтың оттығынан қатты отынды жағу кезінде түзілген, ошақтық қалдықтарды кетіру;

      12) отынның номиналды шығыны – номиналды жүктеме кезінде қазандықпен шығындалған, отын мөлшері;

      13) қазандықтың номиналды жүктемесі – отынның жану жылуы бойынша ПӘК ескермегендегі қазандықтың толық қуаты;

      14) отынның жылу шығару мүмкіндігі – отын толық жанған кезде бөлінетін, жылу мөлшері;

      15) диірмендердің өнімділігі бойынша қор – бірден үлкен коэффициентті және ұнтақтаудың белгіленген жұқалығын пайдалану кезіндегі пайдалы қуаттың бір бірлігіне шаққандағы, өнімділік;

      16) шаң дайындайтын қондырғы – қазандыққа түсетін отынды дайындауға арналған, құрылғы.

      Аталмыш Әдістемеде пайдаланылатын өзге ұғымдар мен анықтамалар Қазақстан Республикасының электр энергетикасы саласындағы заңнамаға сәйкес қолданылады.

2 бөлім. Қолданылу саласы

      7. 20 %-дан аз ұшпа заттардың шығуымен тас көмірлерді жағатын энергетикалық қазандықтар мен блоктарды пайдалану кезінде газ-мазуттық отын шығысының нормаларын есептеу орындалады.

      8. Газ-мазуттық отын шығысының нормасын есептеу Әдістемесінің негізгі міндеті – отынның тиімсіз шығынын болдырмау үшін газ-мазуттық отынның техникалық негізделген нормативті шығыстарын қолдану және пайдалану барысында нақты блоктар мен қазандықтардың белгіленген жұмыс режимін сақтау болып табылады.

      9. Жылу электр станцияларындағы 20 %-дан аз ұшпа заттардың шығуымен тас көмірлерді жағу кезінде газ-мазуттық отын шығысының нормаларын есептеу негізі үшін Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы 30 наурыздағы № 247 бұйрығымен бекітілген Электр станциялары мен желілерін техникалық пайдалану қағидаларын (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу Тізілімінде № 11066 тіркелген) сәйкес отынның техникалық сипаттамасы, қазандықтардың энергетикалық сипаттамасы және осы қазандықтардың технологиялық қажеттіліктеріне жұмсалатын энергия шығысы негіз ретінде қабылданған.

      10. Жылу электр станцияларындағы 20 %-дан аз ұшпа заттардың шығуымен тас көмірлерді жағу кезінде газ-мазуттық отын шығысының нормаларын есебі жабдықтың құрамын және жұмыс режимін ескереді.

      11. Жылу электр станцияларындағы 20 %-дан аз ұшпа заттардың шығуымен тас көмірлерді жағу кезінде газ-мазуттық отын шығысының нормаларын есебі көлденең байланыстары бар бу қазандықтарын жағуға газ-мазуттық отынның минималды шығысын және негізгі және қосалқы жабдықтардың жұмысында түрлі ауытқулар болған кездегі, технологиялық қажеттіліктерге, белгіленген жүктеме кестесін қамтамасыз ету үшін сапасы нашар көмірді жаққан кезде, жылу энергиясының жетіспеген мөлшерінің орнын толтыруға блоктарды іске қосуды ескереді.

3 бөлім. Көлденең байланыстары бар бу қазандықтарын жағуға және блоктарды іске қосуға газ-мазутты отын шығынының нормасын есептеу

      12. Салқын күйдегі қазандықты бір қыздыруға жұмсалатын газ-мазуттық отын шығысының шартты отынға қайта есептегендегі нормалары аталмыш Әдістемеге 1 қосымшадағы 1 кестеде сәйкес берілген.

      13. Салқын күйдегі (t_тд < 150°С) түрлі қуаттағы блоктарды іске қосуға (шартты отынға қайта есептегендегі) жұмсалатын, газ-мазуттық отын шығысының нормалары аталмыш Әдістемеге 1 қосымшадағы 2 кестеде берілген.

      14. Басқа жылулық күйден қазандықтарды қыздыруға жұмсалатын, газ-мазуттық отын шығысы аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 1 суретке сәйкес қазандықтың барабанындағы қалдық қысымға байланысты салқын күйден қыздыруға жұмсалатын газ-мазуттық отын шығысы нормаларының үлесі ретінде анықталады.

      15. Басқа жылулық күйден блоктарды іске қосуға жұмсалатын газ-мазуттық отын шығысы салқын күйдегіден іске қосуға жұмсалатын шығыстың ыстық күйіндегісінен (бос тұру уақыты суытусыз 24 сағаттан аз) 35-45%-ын, Әдістемеге 2 қосымшадағы 1 суретке сәйкес салқын күйдегіден іске қосуға жұмсалатын шығыстың суып қалмаған күйіндегісінен (суық пен ыстық күйдің арасындағы) 75-85%-ын құрайды.

4 бөлім. Технологиялық қажеттіліктерге жұмсалатын газ-мазуттық отын шығысының нормалары

      16. Технологиялық қажеттіліктерге жұмсалатын газ-мазуттық отын шығысына сәйкес келеді:

      5) негізгі және қосалқы жабдықтарды ағытумен байланысты, қысқа уақытқа жеңілдету және тоқтату кезінде тұрақты жануды қолдауға жұмсалатын шығыс;

      6) бункерлердегі шаң іске қосылған кездегі шығыс;

      7) жану режимі бұзылған кездегі шығыс;

      8) іліп алу автоматы қосылған кездегі шығыс кіреді.

      17. Жоғарыда аталған қажеттіліктерге жұмсалатын шығын нормасы байытылмаған жентектелген көмір (бұдан әрі – БЖ), 2 санатты (бұдан әрі – К-2), құнарсыз көмір (бұдан әрі – Қ) маркасындағы көмірлер үшін сұйық қожды әкету кезінде қызу шығару мүмкіндігінен 3 %-дан, қатты қожды әкету кезінде қызу шығару мүмкіндігінен 2 %-дан артық болмайды.

      18. Қождануды болдырмау мақсатында және сұйық қождың едәуір тұрақты шығуы үшін оттық үсті шілтерлерімен жабдықталған, қазандықтардың газ-мазуттық отын шығысының нормасы отынның қызу шығару мүмкіндігінен 6 %-ға артады.

5 бөлім. Сапасы нашар көмірді жаққан кезде жұмсалатын газ-мазуттық отын шығысының нормасы

      19. Сапасы нашар көмірді жаққан кезде жылудың жетіспеген мөлшерінің орнын толтыру үшін жұмсалатын газ-мазуттық отын шығысын анықтау қазандықтың номиналды жүктелуі кезінде (D_ном), есептемелік сипаттамалары және отын шығысы (В_қ^есепт) бар белгіленген маркадағы көмірді жағуға жобаланған, әрбір қазандық үшін іске асырылады.

      20. Жобалау нормаларына сәйкес, отынның негізгі сапалық сипаттамасының кейбір ауытқулары кезінде номиналды жүктемемен жұмыс істеуге мүмкіндік беретін, шаң дайындайтын қондырғылардың (К_з) өнімділігінің резерві көзделеді.

      21. Көмірдің сапасы нашар болған кезде белгіленген жүктемені қолдау үшін көмірдің есептемеліктен басым болатын мөлшерін беру арқылы диірмендердің өнімділігінің қоры пайдаланылады. Диірмендердің өнімділігінің қоры әбден таусылып, көмірдің сапасы одан әрі нашарлаған кезде жылудың жетіспеген мөлшерінің орнын толтыру үшін газ-мазуттық отын қосылады.

      22. Жылудың орнын толтыруға жұмсалатын газ-мазуттық отын шығысы ОС, К-2 маркалы көмірлер үшін аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 2 (а, б) суретіндегі номограмма және Т маркалы көмірлер үшін аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 3 (а, б) суретіндегі номограмма бойынша анықталады;

      Номограммалар салыстырмалы шамада құрылған, сондықтанда әр түрлі сапалық сипаттамалары бар 20 %-дан аз ұшпа заттардың шығуымен жанатын көмірлерді қазандықтардың барлық типтерінде жағу кезінде қолданылады.

      23. Көмір жанған кездегі жылу мөлшері қазандықтың есептемелік жүктемесінің (Q^е_{н нақты}/Q^е_{н есепт}) үлесінде – көмірлердің жүктемесі және сапасы әр түрлі болған кездегі көмірдің номиналды шығысының (D_қ/D_ном) үлесінде – есептемелік мөлшердің (В_қ/В_{қ.есепт})пайызында берілген. Диірменнің өнімділік қоры шаң дайындау жүйелерінің жалпыландырылған өнімділігінің есептемелік сапасын және қазандықтың номиналды жүктемесі кезінде қазандықтың отынға қажеттілігін салыстыру жолымен анықталатын, К_қ коэффициентімен, мынадай формулаға сәйкес бағаланады:

      мұндағы В_қ^есепт – қазандықтың номиналды жүктемесі кезіндегі есептемелік сапасының көмір шығысы, тонна/сағ;

      В_қ^есепт – қазандыққа жұмсалатын отын шығысы, тонна/сағ, ол мынадай формула бойынша анықталады:

      мұндағы В_м^өд – диірменнің ұнтақтау немесе кептіру бойынша максималды жұмыс өнімділігі (диірменнің – ұнтақтау В ^ұнт_өд немесе кептіру

      В ^кепт_өд өнімділігінің алынған екі мәнінен – аз мән есепке алынады), тонна/сағ.;

      В_өд^ұнтақ – кептіру агентінің барынша мүмкін болатын шығысын қамтамасыз ету және шаңның жарамды сапасын алу жағдайы кезіндегі, диірменнің максималды жұмыс істейтін ұнтақтау өнімділігі;

      В_өд^кепт – максималды температура мен кептіру агентінің шығысы және нормативті сорғыштар кезінде диірменнің артындағы аэроқоспаның минималды температурасы кезінде анықталған, максималды кептіретін жұмыс өнімділігі;

      n – қазандыққа орнатылған, шаң дайындау жүйелерінің саны;

      К_г – шаң дайындау жабдығын жөндеуді ұйымдастырудың мүлтіксіздігін сипаттайтын, шаң дайындау жүйелерінің дайындығының орташа коэффициенті, оның ұнтақталатын қатты отынның маркасына және диірменнің типіне байланыстылығы шамалы болады.

      Жөндеу қанағаттанарлықтай ұйымдастырылған электр станциясының базалық жұмыс режимі үшін К_г = 0,9 тең деп қабылданады. Шаң дайындайтын жабдықтың жұмыс режимі өзгерген кезде максимум өту сағатында К_г = 0,95 тең деп қабылданады. Ол үшін шаң дайындау жабдығын жөндеуді қазандықтар төмендетілген жүктемемен жұмыс істеген кезде ұйымдастырады. К_г қамтамасыз ету мүмкін болмаған жағдайда оны арттыруға бағытталған, іс-шараны біруақытта көрсете отырып оның нақты мәні беріледі.

      24. Бункерлері бар сұлбалардағы отын шығысын анықтау жүктемені төмендету және оны соңынан қарбалас сәтте пайдалану кезінде шаңның жиналу мүмкіндігін ескере отырып жүргізіледі.

      25. Әрбір шілтерге ярустың немесе барлық шілтерлердің ярустарының шегінде шаңды бірдей бере отырып барлық шілтерлердің мүмкіндігінше едәуір кең ауқымдағы жүктемемен жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін ылғалдылығы барынша төмен (жарылғыш қауіптілігі бойынша рұқсат берілетін шектегі) және ұнтақталу жұқалығы тиімді шаң алуға ықпал ететін, режимдегі диірмен жұмысы қамсыздандырылады. Диірменнің жұмыс өнімділігі бір тәуліктің ішіндегі іске қосу мен тоқтатулар санын минимумға келтірген кездегі қазандықтардың қажеттіліктеріне сәйкестендіріледі.

      Аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 2 (а, б) и 3, (а, б) суреттерінің номограммаларының сол жақ бөлігінде көмірдің шығысының оның сапасынан (қызу шығару мүмкіндігінен) тәуелділігі берілген.

      Аталмыш Әдістеменің 2 қосымшасындағы 3 (а, б) суреттеріндегі параметрлерге сәйкес қазандықты 0,9 D_ном жүктеу және Т маркалы көмірдің жану жылуын 0,8 Q^е_{н есепт} дейін төмендеткен кезде көмір шығысы есептемеліктен 1,14%- құрайды.

      Көмірдің сапасы нашарлаған кезде жылудың жетіспеген мөлшерінің орнын толтыруға жұмсалатын газ-мазуттық отынның шығысы диірменнің өнімділігі бойынша қор коэффициентіне (К_з) байланысты номограмманың оң жақ бөлігінде анықталады. Сол бастапқы деректер кезінде D_қ = 0,9D_ном және Q^е_{н нақты} = 0,8Q^е_{н есепт} К_қ = 1,0 болған кезде К-2 маркалы көмірлер үшін газ-мазуттық отынның шығысы көмір шығысының 16,7 %-ын (аталмыш Әдістемеге 2 б суретіне сәйкес) немесе шартты түрде есептегендегі отынның бүкіл шығысының 14,3 %-ын (аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 2 а суретіне сәйкес) құрайды. К-2 маркалы көмірлер үшін газ-мазуттық отынның шығысы көмір шығысының 13,8 %-ын (аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 3 б суретіне сәйкес) және отынның бүкіл шығысының 12,1 %-ын (аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 3 а суретіне сәйкес) құрайды. Қор коэффициентін 10 %-ға (К_қ = 1,1) ұлғайтқан кезде газ-мазуттық отын шығысы тиісінше К-2 маркалы көмірлер үшін 6,1 %-ға (аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 2 б суретіне сәйкес) және 5,7 %-ға дейін (аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 2 а суретіне сәйкес), ал Т маркалы көмірлер үшін 3,4 %-ға (аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 3 а суретіне сәйкес) және 3,3 %-ға дейін (аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 3 б суретіне сәйкес) төмендейді.

6 бөлім. Оттық камерасындағы тұрақты жануды қамтамасыз ету үшін жұмсалатын газ–мазуттық отын шығынының нормалары

      26. БЖ, 2К және Қ маркалы төменгі сапалы көмірлерді жағу кезінде оттықтағы шаңның тұрақты тұтануын және жануын қамтамасыз ету, сұйық қожды әкету қазандықтарындағы тесіктердің қождануын болдырмау үшін көмірдің шырағын жоғары калориялы газ-мазуттық отынмен қыздыру қамтамасыз етіледі.

      27. Мазут шығысы шырақтың ядросында БЖ, 2К және Қ маркалы көмірлер үшін жеке тұрақты температураны қолдау шартына сүйене отырып, есептеу жолымен анықталады.

      28. Мазут шығысының БЖ, 2К және Қ маркалы көмірлердің қызу шығару мүмкіндігіне тәуелділігі аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 4 және 5 суреттерде берілген (шартты отынның шығысындағы пайызбен).

      Газ шығысы бірдей жағдайдағы мазут шығысымен салыстырғанда 10 %-ға ұлғаяды.

      29. D_қ = 0,9 D_ном болған кездегі қызу шығару мүмкіндігі Q^е_{н нақты} = 3960 ккал/кг К-2 маркалы көмірдің (Қушоқы көмір кен орны) тұрақты жануы үшін 22 % мазут немесе 24,5 % газ талап етіледі (аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 4 суретке сәйкес). D_қ = 0,9D_ном болған кездегі қызу шығару мүмкіндігі Q^е_{н нақты} = 4330 ккал/кг КО маркалы көмірдің (Қарағанды көмір бассейіні) тұрақты жануы үшін осы жағдайлар кезіндегі отын шығысынан 7,2 % мазут немесе 8,5 % газ (шартты түрде есептегенде) талап етіледі (аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 5 суретке сәйкес).

      30. Жылу электр станцияларында 20 %-дан аз мөлшерде ұшқыш заттар шығаратын қоңыр көмірді жағу кезінде газ-мазутты отын шығынының нормасын есептеу мысалдары Аталмыш Әдістемеге 3 қосымшада берілген.

      1 кесте. Салқын күйдегі қазандықты бір қыздыруға жұмсалатын газ-мазуттық отын шығысының нормалары (7000 килокалорий/килограмм (бұдан әрі – ккал/кг) тең қызу шығару мүмкіндігімен отынға қайта есептегенде)

      2 кесте. Салқын күйдегі блокты бір іске қосуға жұмсалатын газ-мазуттық отын шығысының нормалары (7000 ккал/кг тең қызу шығару мүмкіндігімен отынға қайта есептегенде).

      1 сурет. Салқын күйден қазандықты қыздыруға жұмсалатын мазуттың немесе газдың шығысы

      2 сурет. Сапасы нашар К-2, БЖ маркалы көмірлерді жағу кезінде жетіспеген жылудың мөлшерінің орнын толтыруға газ-мазуттық отынның шығысын анықтау бойынша номограмма: а – шартты түрде есептегендегі отынның бүкіл шығысынан пайызындағы; б – шартты түрде есептегендегі көмір шығысынан пайызындағы.

      3 сурет. Сапасы нашар К-2, БЖ маркалы көмірлерді жағу кезінде жетіспеген жылудың мөлшерінің орнын толтыруға газ-мазуттық отынның шығысын анықтау бойынша номограмма: а – шартты түрде есептегендегі отынның бүкіл шығысынан пайызындағы; б – шартты түрде есептегендегі көмір шығысынан пайызындағы.

      4 сурет. БЖ, Қ маркалы көмірлердің оттық камерасында тұрақты жануын қамтамасыз ету үшін шырақты жылытуға жұмсалатын мазут шығысы

      5 сурет – К-2 маркалы көмірдің оттық камерасында тұрақты жануын қамтамасыз ету үшін шырақты жылытуға жұмсалатын мазут шығысы

Жылу электр станцияларындағы 20 %-дан аз ұшпа заттардың шығуымен тас көмірлерді жағу кезінде газ-мазуттық отын шығысының нормаларын есептеу мысалдары

      1. Жүктемелері әр түрлі бір корпусты тура ағынды сұйық қожды әкету ТАҚ-33 қазандығы үшін жұмсалатын мазуттың орташа тәуліктік шығысын есептеу. Бір корпусты сұйық қожды әкету ТАҚ-33 қазандығы үшін жұмсалатын мазуттың орташа тәуліктік шығысының есебі, D_ном = 640 тонна/сағ., блокта 200 МВт турбинамен жұмыс істейтін:

      1) есептемелік отын – есептемелік жану жылуы Q^е_{н есепт} = 4150 ккал/кг тең, Т маркалы Қарағанды көмірі, көмірді жобалау сапасы кезіндегі отынның есептемелік шығысы В_{қ есепт} = 86,5 тонна/сағ;

      2) нақты отын – есептемелік жану жылуы Q^е_{н есепт} = 3818 ккал/кг тең, Т маркалы Қарағанды көмірі,бұл 0,8Q^е_{н есепт} құрайды;

      3) қазандықтың жұмыс режимі D₁ = 0,8D_ном болған кезде

      4) қазандықтың орташа тәуліктік жүктемесі, тонна\сағ., мынадай формула бойынша анықталады:

      5) Қазандыққа аралық бункерлері бар екі барабанды-шарлы диірмен Ш-50 орнатылған. Бункердің шаң бойынша сыйымдылығы V_макс = 250 тонна, шаңды жабдықтаушылардың тұрақты жұмысын қамтамасыз ететін, әрбір бункердегі шаңның минималды қоры V_мин = 150 тонна, бір бункердегі шаңның шығыстық қоры V_макс - V_мин = 100 тонна, екі бункердегі - 2(V_макс - V_мин) = 200 тонна, дайындық коэффициенті К_г = 0,96 болғанда, диірменнің өнімділігі В_өд = 50 тонна/сағ. Диірменнің өнімділігінің қор коэффициенті мынадай формула бойынша анықталады:

      2. Мазут шығысын анықтау:

      1) 0,8D_ном жүктеме кезіндегі мазут шығысының нормасы H₁ = 17 % тұрақты жануды қамтамасыз ететін, мазут шығысына тең деп қабылданады (аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 4 суретке сәйкес). Қазандық жұмысының аталған параметрлері кезінде көмір шаңының жетіспеген мөлшерінің орнын толтыру үшін мазут талап етілмейді (аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 2 суретке сәйкес);

      2) 0,8D_ном кезіндегі мазут шығысының нормасы H₂ = 10 % тұрақты жануды қамтамасыз ететін, мазут шығысына тең деп қабылданады (аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 4 суретке сәйкес). Сонымен бір уақытта осы шығыс көмір шаңының 5,7 %-ға тең болатын жетіспеген мөлшерінің орнын толтырады (аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 2, а суретке сәйкес);

      3) D_ном кезіндегі мазут шығысының нормасы H _{3 мин} = 10 % оттық камерасындағы тұрақты жануды қамтамасыз ететін, мазуттың минималды шығысына тең деп қабылданады (аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 4 суретке сәйкес).

      4) Отынның есептемелік шығысынан 129,7 %-ды құрайтын, барлық шартты отынның Н_3макс = 15,2 % көмір шаңының жетіспеген мөлшерінің орнын толтыру үшін жұмсалатын мазут шығысы (аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 2 суретке сәйкес), В_{қ есепт} = 86,5 тонна/сағ немесе В_{қ нақты} =112,2 тонна/сағ шартты түрде есептегенде В_{қ нақты} =129,7∙3818/7000 = 74,4 тонна/сағ;

      5) егер бункерлерде көмір шаңының қоры жиналып қалған жағдайда, көмір шаңының жетіспеген мөлшері мынадай формула бойынша анықталады:

      6) тұрақты жануды қолдайтын, мазут шығысының бір тәулік ішіндегі минималды нормасы, % мынадай формула бойынша анықталады:

      7) D_қ^орт = 0,88D_ном және Q^е_{н нақты} = 0,8Q^е_{н есепт} тең болғандағы, қазандықтың орташа жүктемесі кезіндегі отынның бір тәулік ішіндегі жиынтық шығысы (аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 2 суретке сәйкес) – отынның есептемелік отынының 114,1 %-ы, В_тәу=114,1·86,5·24/100=2368,7 тонна, шартты түрде есептегендегі отын шығысы В^шарт_тәу = 2368,7·4640/7000 = 1570,1 тоннаны құрайды.

      8) шартты түрде есептегендегі көмірдің максималды тәуліктік шығысы В_көм^шарт =В_тәу-В_маз^мин =(100 - 12,6) 1570,1/100=1372,3 тоннаны, заттай есептегенде В_көм^тәу = 1372,3·7000/4640 = 2070 тоннаны құрайды;

      9) қазандыққа орнатылған екі диірменнің номиналды өнімділігі бір тәуліктің ішінде:

      В_өд^тәу =50·2·0,95·24=2280 тоннаны құрайды;

      10) тәулік бойы бункерге көмір шаңы мен мазуттың жеткілікті қоры жиналады, жетпей қалған мөлшерді толықтыру үшін көмір шаңы талап етілмейді:

      В_мқ^тәу – В_көм^тәу = 2280 - 2070 = 210 тонна;     

      11) мазуттың бір тәулік ішіндегі жиынтық шығысы (шартты түрде есептегендегі):

      3. Бір корпусты тура ағынды мазуттың орташа тәуліктік шығысының есебі, D_ном = 950 тонна/сағ., әр түрлі жүктемелер кезінде сұйық қожды әкету арқылы:

      1) есептемелік отын – қызу шығару мүмкіндігі Q^е_{н есепт} = 3960 ккал/кг тең К-2 маркалы Қушоқы тас көмірі, көмірді жобалау сапасы кезіндегі отынның есептемелік шығысы В_{қ есепт} = 115,0 тонна/сағ;

      2) нақты отын – қызу шығару мүмкіндігі Q^е_{н есепт} = 3168 ккал/кг тең, К-2 маркалы Қушоқы тас көмірі,бұл 0,8Q^е_{н есепт} құрайды;

      3) қазандықтың жұмыс режимі D₁ = 0,8D_ном жүктемемен

      4) қазандықтың орташа тәуліктік жүктемесі:

      5) D_қ^орт = 0,93D_ном және нақты қызу шығару мүмкіндігі Q^е_{н нақты} = 0,8Q^е_{н есепт} болған кездегі отынның бір тәулік ішіндегі жиынтық шығысы (аталмыш Әдістеменің 2 қосымшасындағы 3, а суретіне сәйкес) – В_тәу = 117,6·116·24/100 = 3274 тоннаның есептемелік 117,6 %-ы, шартты түрде есептегенде:

      В^шарт_тәу = 3274·4720/7000 = 2207,6 тонна;

      6) Әрбір қазандыққа аралық бункерлері бар екі барабанды-шарлы диірмен ШБД-50 орнатылған. Өнеркәсіптік бункердің шаң бойынша сыйымдылығы V_макс = 250 тонна, шаңды жабдықтаушылардың тұрақты жұмысын қамтамасыз ететін, әрбір бункердегі шаңның минималды қоры V_мин = 150 тонна;

      7) бір бункердегі шаңның шығыс қоры V_макс - V_мин = 250-150 =100 тонна, екі бункердегі - 2(V_макс - V_мин) = 200 тонна;

      8) диірменнің өнімділігі К_г = 0,9 дайындық коэффициентімен В_өд = 72 тонна/сағ;

      9) диірменнің қор коэффициенті:

      10) екі диірменнің тәулік ішіндегі өнімділігі:

      В_өд^тәу = 72·2·0,9·24 = 3456 тонна;

      4. Мазут шығысын анықтау:

      1) 0,8D_ном жүктеме кезіндегі мазут шығысының нормасы H₁ = 9,8 % оттық камерасындағы тұрақты жануды қамтамасыз ететін, мазут шығысына тең деп қабылданады (аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 5 суретке сәйкес). Қазандық жұмысының аталған параметрлері кезінде көмір шаңының жетіспеген мөлшерінің орнын толтыру үшін мазут талап етілмейді (аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 3 б суретке сәйкес);

      2) D_ном кезіндегі мазут шығысының нормасы H₂ = 13 % көмір шаңынан жетпей қалған жылудың орнын толтыратын мазуттың шығысына тең (аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 3, б суретке сәйкес), өйткені оттық камерасындағы тұрақты жануды қолдау үшін мазут талап етілмейді (аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 5 суретке сәйкес). Технологиялық қажеттіліктерге жұмсалатын мазут шығысы 3 %-ды құрайды. Қарастырылып отырған сұлбада көмір шаңын жинауға арналған бункер бар. Жиналған шаңның мөлшеріне байланысты H₂ төмендейді, бірақ 3 %-дан төмен емес;

      3) тұрақты жануды қолдауға және технологиялық қажеттіліктерге жұмсалатын, мазуттың бір тәулік ішіндегі шығысының минималды нормасы:

      4) Шартты түрде есептегендегі көмірдің тәуліктік шығысы:

      В_көм^шарт = В_шарт^тәу - В_маз^мин = (100 - 5,2) · 2270,6/100 = 2092,8 тонна;

      5) екі диірменнің тәуліктік өнімділігі В_өд^тәу = 3456 тонна, бұл нақты шығыстан В_өд^тәу – В_көм^тәу = 3456 - 3103,7 = 352,3 тонна көмір шаңына басым түседі. Екі бункердегі көмір шаңының шығыс қоры кезінде (V_макс - V_мин)2 = 200 тоннаны құрайды. Диірменнің орташа тәуліктік өнімділігін 72 тонна/сағаттан 40,9 тонна/сағатқа төмендету ұсынылады. Көмір шаңының жетіспеген мөлшерін толықтыруға мазут талап етілмейді;

      6) мазуттың бір тәулік ішіндегі жиынтық шығысы (шартты түрде есептегенде):

      7) мазуттың орнына газды пайдаланған кезде оның шығысы 10 %-ға жоғары болады:

      В_газ^тәу = 110 114,8/100 = 126,3 тонна.

Жылу электр станцияларының энергия блоктарының жеке қажеттіліктеріне арналған бу мен конденсат шығысының нормаларын есептеу әдістемесі

1 бөлім. Жалпы ережелер

      1. Жылу электр станцияларының энергия блоктарының жеке қажеттіліктеріне арналған бу мен конденсат шығысының нормаларын есептеу әдістемесі (бұдан әрі – Әдістеме) "Электр энергетикасы туралы" 2004 жылғы 9 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңы 5-бабының 70-14) тармақшасына сәйкес әзірленді.

      2. Әдістеме қайта жобаланатын, қолданыстағы, кеңейтілетін және қайта құрылатын жылу электр станцияларына қатысты болады.

      3. Аталмыш Әдістемеде келесі терминдер мен анықтамалар пайдаланылады:

      1) Құрылғының энергетикалық сипаттамасы – қабылданған жылулық сызбадағы оңтайлы жұмыс режимінде сыртқы факторлардың белгіленген мәндерінде, құрылғы жағдайы мен оның пайдалану деңгейінде жүктемеге қатысты абсолютті немесе салыстырмалы есептеудегі оның жұмысының техникалық-экономикалық көрсеткіштерінен тәуелділік кешені;

      2) сыртқы факторлар – құрылғы жұмысының үнемділігіне әсер ететін объективті факторлар, олардың мәндері электр станциясының өндірістік қызметкерлерінің қызметіне тәуелді болмайды;

      3) құрылғылар тобы – жаңа бу параметрлері бірдей бу айналымы реттелетін турбоагрегаттардың немесе конденсациялық турбоагрегаттардың (қуаты бірдей энергия блоктары үшін), аталмыш турбоагрегаттардың жұмысын қамтамасыз ететін барлық қазандықтардың (шаңды-көмірлі және газ-мазутты) жиындығы;

      4) энергоблоктар топшасы – тек шаңды-көмірлі немесе газ мазутты қазандықтардың және олармен бірге жұмыс жасайтын бу қысымы сәйкес және қуаттары бірдей конденсациялық немесе жылу шегендейтін турбоагрегаттардың жиынтығы;

      5) көлденең байланыстары бар құрылғылар топшасы – турбоагрегаттар жұмысын қамтамасыз ететін жаңа буы мен қазандықтарының параметрлері бірдей конденсациялық немесе жылу шегендейтін турбоагрегаттардың жиынтығы;

      6) көлденең байланыстары бар шаңды-көмірлі құрылғылар топшасы – шаңды-көмірлі немесе газ-мазутты қазандықтар қолданумен жаңа будың ортақ коллекторына жұмыс істейтін құрылғылар топшасы.

2 бөлім. Жылу электр станцияларының жеке қажеттіліктеріне жылу (бу) шығысы құрауыштары мен оны шығарумен байланысты технологиялық шығындар

      4. Жергілікті жұмыс жағдайларын ескере отырып, энерия объектілерінің жеке қажеттіліктеріне жылу (бу) және конденсат шығындарын қалпына келтіру, бақылау және талдаумен айналысатын персоналмен бу және конденсат шығындар нормаларын есептеу жүзеге асырылады.

      5. Турбоагрегаттардың жеке қажеттіліктеріне жылу шығысына

      1) циркуляциялық, конденсаттық және басқа да турбиналы қондырғыға жататын сорғыштарға жылу шығысы (қоректендіруші сорғыштардан басқа);

      2) турбоагрегаттарды қосуға, оның ішінде бу құбырларын жылыту, турбиналарды бұру, қосалқы құрылғыларды генераторларды желіге қосқанға дейін жылытуға жылу шығысы;

      3) турбиналы қондырғының және электр цехының өндірістік ғимараттарын жылыту шығысы;

      4) моторлы режимдегі генератордың жұмысымен байланысты реактивті қуатты пайдаланбайтын немесе шығармайтын жылу шығысы.

      6. Энергетикалық қазандықтардың жеке қажеттіліктеріне жылу шығындарына (

      1) мазутты ағызу және алдын ала жылыту –

      2) қатты отынды еріту –

      3) бүріккіштегі мазут шығысы және жұмыс істемейтін бүріккіштердің салқындауы -

      4) ауаны калориферде алдын ала жылыту -

      5) көмір шаңын жанарғыларға тасымалдау -

      6) отынның жануы кезінде түзілетін азот оксидтерін басу -

      7) қоректендіруші сорғыштар турбожетегі –

      9) қазандық, химиялық және отын тасымалдау цехтарының өндірістік ғимараттарын жылыту -

      10) қазандықтарды қосу -

      11) қазандықтарды үрлеу және қождарды шығару -

      12) басқа (жоғарыда айтылмаған) қазандықтың бу шығаруымен байланысы жылу шығындары мен технологиялық шығындар -

      7.

      8. Жылу энергиясын шығарумен байланысты жылу энергиясының технологиялық шығындары:

      1) бу құбырларын сыртқы салқындату мен турбиналарға қарсы қысымнан бастап буды пайдаланушыларға жіберуді өлшеу нүктесіне дейін;

      2) жылу энергиясының жіберілуін қамтамасыз ететін редукциялық-салқындатқыш құрылғылардан және бу құбырларынан бастап коллекторға немесе буды тұтынушыларға жіберуді өлшеу нүктесіне немесе желілік су жылытқыштарына дейін;

      3) сыртқы негізгі және шекті желілік су жылытқыштарынан, оларға келетін бу құбырларынан және конденсаторлардан, олардан деаэраторларға дейін немесе тікелей желілік су температурасын өлшеу нүктесіне, қайтымды судың температурасын өлшеу нүктесіне дейін;

      4) бу түрлендіргіш құрылғыларды және олардың бу құбырларын сыртқы салқындатудан буды тұтынушыларға жіберуді өлшеу нүктесіне, конденсат құбырларына және олардың деаэраторлары немесе турбиналар регенарциясы жүйесіне дейін;

      5) жылу желісін толықтыру үшін химиялық тазартылған суды, химиялық тұзсыздандырылған суды немесе жылулық тұтынушылардан конденсаттың қайтымсыздығын толтыруға арналған дистиллятты дайындау барысында;

      6) тұтынушыдан қайтарылатын ластанған конденсатты тазалау барысында;

      7) бу түрлендіргіш құрылғыларды үрлеумен;

      8) өндірістен конденсаттың қайтпауына байланысты қоректендіруші су сапасының төмендеуі салдарынан нормаға қарсы артқан қазандықтарды үрлеумен;

      9) жылу желісін толықтыру деэарторларын, олардың бу және құбыр жолдарын сыртқы салқындатудан, осы деаэраторларды булау шығындары;

      10) жұмыс істемейтін шекті су жылыту қазандықтарының газ жолдарында оң температураны сақтап тұру жағдайында және ШСҚ жеке қажеттіліктеріне жылу шығысы (оның ішінде жағылған мазутты ағызу және жылыту, өндірістік ғимараттарды жылыту).

      9. Энергетикалық қазандықтардың жеке қажеттіліктеріне жылу шығысына

      10. Мазутты ағызу мен алдын ала жылыту жылу шығындарына - Q_мс :

      11. Қатты отынды еріту жылу шығындарына -

      12. Бүріккіштегі мазут шығысына және жұмыс істемейтін бүріккіштерді салқындатуға жылу шығысы -

      13. Калорифердегі ауаны алдын ала жылытуға жұмсалған жылу шығысы -

      14. Көмір шаңын жанарғыларға тасымалдауға жылу шығысы -

      15. Отын жағу кезінде түзілетін азот оксидтерін басуға жылу шығысы -

      16. Қазандықтарды үрлеу және қож шығаруға жылу шығысы -

      мұнда D_мс және i_мс , D_ме и i_ме - мазут шаруашылығына немесе еріту құрылғысына берілген будың сәйкес мөлшері (т) және энтальпиясы [ккал/кг (кДж/кг)];

      G_мс және i_cмс , G_ме және i_кме - мазут шаруашылығыан және еріту құрылғысынан қайтарылатын конденсаттың мөлшері (т) және энтальпиясы [ккал/кг (кДж/кг)];

      i_бас - бастапқы су энтальпиясы ( "суық" көздегі су), [ккал/кг (кДж/кг)];

      17. Қазандықтардың жеке қажеттіліктеріне жылулық энергияның шығысы тәжірибелік (режимдік-реттеу және (немесе) теңгерімдік тексеру) немесе есепті әдіспен анықталады.

      18. Жеке қажеттіліктерге энергияның жалпы шығысы келесі формула бойынша анықталады:

      мұнда Q_жқі – і-қажеттіліктерге жылулық шығындар, Гкал;

      N – қазандықтың жеке қажеттіліктеріне шығын баптары саны.

      Қазандықтың жеке қажеттіліктеріне жылулық энергия шығысын есепті анықтау барысында төменде берілген тәуелділіктер пайдаланылады.

      19. Жеке қажеттіліктерге жылулық энергия шығысын есептеу әр ай сайын және жалпы бір жылға жүзеге асырылады. Бұл жағдайда жылулық энергия шығысының жеке баптары бойынша есептеулер жалпы бір жылға жасалып, айлар бойынша анықталған көрсеткішке пропорционал бөлінуі мүмкін (жылулық энергияны пайдалану, жұмыс сағаттары саны, іске қосу саны, сыртқы ауа температурасы, жылыту маусымының ұзақтығы).

      Шығын элементтері бойынша бастапқы мәліметтер мен есептеу нәтижелері аталмыш Әдістемеге 1 қосымшадағы 1 кестеге жазылады.

      20. Үрлейтін сумен жылу энергиясының шығысы, Гкал, қазандықты үрлеу мерзімділігі мен ұзақтығына тәуелді болады және келесі формула бойынша анықталады:

      мұнда К_{үрл і} - і - қазандықты үрлеу коэффициенті, бу қазандықтарын үздіксіз үрлеу жағдайында - 0,01, бу қазандықтарын мерзімді үрлеу жағдайында - 0,005, су жылыту қазандықтарында - 0,003;

      Q_im – қазандық есепті кезеңде өндірген жылулық энергия мөлшері, Гкал;

      I_k – қазандықтар саны

      21. Есепті кезеңде қазандықтарды жағуға жұмсалған жылулық энергия шығысы , Гкал, келесі түрде анықталады:

      мұнда Q_ki i - қазандықтың жылулық энергияны сағаттық шығаруы (төлқұжаттық сипаттамасы бойынша), Гкал;

      K' – 12 с тоқтап тұрғаннан кейін қазандықты бір рет жағуға жұмсалатын жылулық энергия шығысы (ыстық қалпынан), ол жылыту маусымында – 0,3, жылытылмайтын маусымда – 0,2 тең болады;

      N'_i – есепті кезеңдегі ыстық қалыптан жағу саны;

      K" – 12 с тоқтап тұрғаннан кейін қазандықты бір рет жағуға жұмсалатын жылулық энергия шығысы (суық қалыптан), ол жылыту маусымында – 0,65, жылытылмайтын маусымда – 0,45 тең болады;

      N"_i – есепті кезеңдегі суық қалыптан жағу саны.

      22. Қазандықты жағудың есепті саны базалық жылдың есепті мәліметтері бойынша тұтынушылардың есепті кезеңде тұтынатын жылу энергиясының болжалды режимі бойынша түзетулер енгізу арқылы анықталады.

      23. Бу қазандықтарының қыздыру беттерін үрлеуге жылулық энергия шығысы Гкал, келесі формула бойынша анықталады:

      мұндағы К_үр – үрлеу коэффициенті, қатты отын жаққанда 0,002 және мазут жаққанда 0,003 тең болады;

      G_ki – і- қазандық жұмысы барысындағы орташа өнімділік, т/с;

      r_ki – і- қазандықтың жұмыс ұзақтығы, сағат;

      i_п, i_пв – үрлеу үшін пайдаланылатын сәйкес будың және қоректендіргіш судың энтальпиясы, ккал/кг;

      I_k – қазандықтар сары.

      24. Мазут шаруашылығына берілген бу құрамындағы болатын жылудың жиынтық нормативті мөлшері

      мұнда Q_ағ – мазутты темір жол цистерналарынан ағызу және оларды ағызудан кейін булау барысындағы жылу шығысы;

      Q_үр – жағуға берілетін мазутты жылытқыштарда жылыту барысындағы жылу шығысы;

      Q_сақ – мазутты сұйыққоймада сақтау барысындағы жылу шығысы;

      1,01 – құрылғыны бумен үрлеу барысындағы жылу шығысын ескеретін коэффициент;

      25. Жиынтық нормативті жылу мөлшерінің жеке құрауыштары

      1) Мазутты темір жол цистерналарынан ағызу (Q_сл) немесе ағызғаннан кейінгі булау барысында, Гкал (ГДж)

      мұнда q_ағ – аталмыш Әдімстемеге 2 қосымшадағы 1-3 суреттер бойынша анықталған меншікті жылу шығысы, Гкал/т (ГДж/т);

      G_ағ – есепті уақыт кезеңіндегі ағызуға келіп түскен мазут мөлшері, тонна.

      2) Мазутты жылытқыштарда дайындағанда (Q_дай) , Гкал (ГДж)

      мұнда q_дай – аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 4 сурет бойынша анықталған меншікті жылу шығысы, Гкал/т (ГДж/т);

      G_сж – есепті уақыт кезеңінде қазандықта жағылған мазут мөлшері, тонна.

      3) Мазутты құбыр жүйелері арқылы тасымалдаған жағдайда (

      мұнда

      L_м – мазут құбырлары ұзындығы, метр.

      4) Буды құбыр жүйелері арқылы тасымалдаған жағдайда (

      мұнда

      G_бу – есепті уақыт кезеңінде мазут шаруашылығына келіп түскен бу мөлшері, тонна;

      L_бу – бу құбырларының ұзындығы, метр.

      5) Мазутты сұйыққоймада сақтаған жағдайда (Q_сақ) Гкал (ГДж)

      мұнда q_сақ – аталмыш Әдістеменің 2 қосымшасындағы 6 суретке сәйкес анықталған мазутты сақтау барысындағы меншікті жылу шығысы, Гкал/(тс) [ГДж/(тс)];

      G_сақ – есепті уақыт кезеңіндегі отын қоймасы сұйыққоймаларында болған мазуттың орташа мөлшері, тонна;

      6) Мазут шаруашылығын "жедел резерв" режимінде ұстаған жағдайда (

      мұнда

      G_м – мазут сорғыштың өнімділігі, т/с;

      "Жедел резерв" режимінде мазут шаруашылығын сақтау режимін есептеу барысында мазут сорғышының өнімділігі алғаш көтерілген бірінші сорғыш өнімділігі бойынша немесе өнімділігі аз қазандықтағы отын берудің технологиялық сызбасы бойынша орнатылған басқа сорғыш бойынша анықтайды, ол мазутты тікелей немесе кері мазут құбырлары бойынша "жедел резерв" режимінде айдауды жүзеге асыруға арналған.

      7) ҚАҚ немесе оның бөлігін резервте ұстаған жағдайда (

      мұнда

      26. Мазутты шаруашылыққа жиынтық нормативті жылу шығысын есептеу барысында келесі жағдайлар ескеріледі:

      1) есепті кезеңде ағызуға келіп түскен (G_ағ) және жағылған мазут (G_жағ) мөлшері;

      2) есепті кезең ішінде сұйыққоймада болатын мазуттың орташа мөлшері (G_сақ) отын қозғалысының тәуліктік тізімдемесі және инвентаризация мәліметтері бойынша анықталады және ған қабылдау ыдыстары мен резервтегі барлық отындар жатқызылады;

      3) мазут құбырларының ұзындығы мазут шаруашылығының барлық технологиялық мазут құбырларын қоса алғанда, оның ішінде, ҚАҚ, қазандық бөлісі эстакадасы, дренажды құбыр жүйелерін ескере отырып анықталады;

      4) бу құбыр жүйелерінің ұзындығы эстакада бу құбырлары мен ҚАҚ, үрлеу құрылғыларының бу құбырларын, тіркеушілері мен серіктерін ескере отырып анықталады;

      5) ағызуға келіп түсетін мазуттың температурасы аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 3 сурет бойынша немесе МЕМСТ 2517-2012 "Мемлекетаралық стандарт. Мұнай және мұнай өнімдері. Сынақтамаларды іріктеу әдістері" сәйкес нақты өлшемдермен анықталады.

      6) сұйыққоймадағы немесе ыдыстағы мазуттың температурасы олардағы отынды өлшеуге арналған штатты құралдармен анықталады. Жылытылған мазут температурасы (

      27. Сыртқы ауа температурасы нақты өлшеулер жүргізу арқылы анықталады.

      28. Мазут шаруашылығын "жедел резерв" режимінде сақтау жылуы шығысын есептеген жағдайда келесі жылу шығыстары есептелген:

      1) мазутты температурасы 70°С дейінгі екі шығындық сұйыққоймада сақтау барысындағы;

      2) мазутты жылытқыштарда 70 - 90°С мазуттың құбыр жүйелері бойымен минималды шекті жылдамдығын қамтамасыз ететін (0,5 м/с) жылыту жағдайында мазут сорғыштан қазандыққа дейін және рециркуляция құбыр желілерімен шығындық сұйыққоймаларға дейін;

      3) мазут пен буды мазут шаруашылығы аумағында және құбыр жолдары бойымен құбыр жүйелері арқылы тасымалдау барысындағы жылу шығысы. Бұл жағдайда мазут қоймасының басқа сұйыққоймалары "суық" жылыту режимінде болған және мазут шығысы орын алмаған, мазутты өндіріске қабылдау жүзеге асырылмаған.

      29. Мазут температурасы минус 10°С төмен жағдайда темір жол цистерналары арқылы жеткізілген жағдайда

      мұнда

      30. ЖЭО сыртқы ауа температурасы t_a(x) минус 30°С төмен аудандарда орналастырған жағдайда мазутты темір жол цистерналарынан ағызу барысындағы меншікті жылу шығысы (

      где

      31. Мазут шаруашылығындағы нормативті технологиялық жылу шығысы (

      мұнда Q_k – ЖЭО жылулық сызбасы арқылы мазут шаруашылығы конденсатымен енгізілетін жылу шығысы, Гкал (ГДж).

      32. Мазут шаруашылығы конденсатымен ЖЭО жылулық сызбасына енгізілетін жылу шығысы (Q_k), келесі формула бойынша анықталады:

      мұнда G_k - мазут шаруашылығынан қайтарылатын конденсат мөлшері, тонна;

      i_k– конденсаттың жылу мөлшері, Гкал/т (ГДж/т).

      33. Мазут шаруашылығынан қайтарылатын конденсаттың мөлшері мен температурасы штаттық құралдармен анықталады.

      34. Конденсаттың жылу мөлшері (i_k) Электр энергетикасы саласындағы нормативтік құжатпен анықталады.

      35. Мазут шаруашылығына жылу шығысын есептеу мысалдары аталмыш Әдістемеге 3 және 4 қосымшаларда берілген.

      36. Жұмыс режиміндегі сағаттық жылу шығысы нормасы (q_c) және жұмыс режиміндегі желдеткіштердің электрлік қуаты шығындары (N_c) жылу тасымалдағыш ретінде бу пайдаланылған жағдайда аталмыш Әдістемеге 5 қосымшадағы 1 кестеде берілген. Нормалар жылы үйшік сыйымдылығы жүк көтергіштігі 60 тоннаға дейін төрт өсті жарты вагондарының бір шартты секциясына берілген.

      37. Жылу тасымалдағыш ретінде бу пайдаланылатын жылы үйшіктер үшін отынды ерітудің жылу шығысы нормалары вагон бетінен 50 миллиметрге (бұдан әрі – мм) дейін жылыту тереңдігін қамтамасыз ету жағдайында есептелген, ал өтпелі радиациялық электрлік жылытқыштары бар жылы үйшіктер үшін – отын жылыту тереңдігі вагон бетінен 20 мм дейін қамтасыз етілуі керек. Нормалар t_ауа = -1 ^оС және төмен сыртқы ауа температурасы үшін анықталған.

      38. Есепті кезеңдегі сыртқы ауа температурасының мәндері (t_ауа) өлшем мәліметтеріне немесе жергілікті метеостанция мәліметтеріне байланысты қабылданады, ал есепті кезең үшін ҚР ҚНжЕ 2.04-01-2001 "Құрылыс климатологиясы" берілген норматив бойынша анықталады.

      39. Электр станцияларына отынды алты өсті және сегіз өсті жарты вагондарда жеткізген жағдайда жұмыс режиміндегі сағаттық жылу шығысы (q_c) сәйкесігше 1,15 және 1,3 есе артады.

      40. Электр станциясына жеткізілетін отынның таңбасы немесе ылғалдылығы өзгерген жағдайда (10 % артық) жылы үйшік жұмысының режимдік картасына өзгерістер енгізіледі (вагондарды жылыту ұзақтығы) немесе оның жаңа режимдік картасы жасалады.

      41. Жылу тасымалдағыш ретінде бу пайдаланылатын жылы үйшіктер үшін жылу (Гкал) және электр энергиясы (кВт·с) шығысының нормативті мәндері есепті кезеңде келесі формулалар бойынша анықталады:

      1) жалпы нормативті жылу шығысы (Q_нр)

      мұндағы Q_р — есепті кезеңдегі жұмыс режиміндегі нормативті жылу шығысы, Гкал;

      Q_жр — есепті кезеңдегі "жедел резерв" режиміндегі нормативті жылу шығысы, Гкал.

      2) есепті кезеңдегі жұмыс режиміндегі нормативті Q_р жылу шығысы:

      мұндағы q_c — кесте формулалары бойынша анықталған жылудың нормативті сағаттық шығысы, Гкал /с;

      k — жылы үйшіктегі шартты секциялар саны;

      Z — вагондардың жеткізілім мөлшері;

      3) вагондардың жеткізілім мөлшері:

      мұндағы В — есепті кезең ішінде жылы үйшікте жылытылған вагонның нақты салмағы, т;

      q — вагонның жүк көтергіштігі, тонна;

      n — жылы үйшіктің сыйымдылығы (бір мезгілде жылытуға қойылатын жүк көтергіштігі 60 тоннаға дейін төрт өсті темір жол вагондарының саны).

      4) есепті кезең ішіндегі жедел резерв режиміндегі жылудың нормативті шығысы (Q_жр) :

      мұнда Т_гр — есепті кезең ішінде жедел резерв режимінде дылы үйшіктің бір шартты секциясын табу ұзақтығы, сағат:

      мұнда

3 бөлім. Бастапқы құжаттарға қойылатын талаптар, энергия блоктарының жеке қажеттіліктеріне бу мен конденсат нормаларын есептеу барысында құрылғы жағдайын есепке алу

      42. Сыртқы тұтынушыларға берумен байланысты технологиялық жылу шығыстары (шығыс коэффициенттері) сыртқы ауа температурасы мен бу сызбасындағы жұмыс істеп тұрған құрылғының және жылу көздерінен берілетін желілік судың сыртқы тұтынушыларға жіберу нүктесіне дейінгі графикалық тәуелділіктері түрінде болады.

      43. Негізгі бастапқы құжаттар ретінде есептеулер барысында қазандықтар мен жылу агрегаттарының арнайы аттестатталған ұйымдар өткізген жылулық сынақтары нәтижелерін, олар болмаған жағдайда қазандықтардың, турбоагрегаттардың және қосалқы құрылғылардың типтік энергетикалық сипаттамаларын алуға болады.

      44. Құрылғылардың энергетикалық сипаттамаларын құрастыру үшін сынақ нәтижелерін пайдалану мүмкіндігін арнайы белгіленген тәртіппен осындай жұмыстарды жүргізу құқығына аккредиттелген ұйымдар анықтайтын болады.

      45. Сынақ нәтижелері болмаған жағдайда құрылғыны пайдалану тәжірибесін ескере отырып, өндіруші-зауытардың есепті және жобалық мәліметтері негізінде уақытша энергетикалық сипаттамалар құрастырылады.

4 бөлім. Құрылғылар топшаларының жеке қажеттіліктеріне жалпы топтық аппараттар мен құрылғыларға жылу шығысы және оның шығарумен байланысты технологиялық жылу шығыстары

1 параграф. Жалпы ережелер

      46. Жеке қажеттіліктерге арналған механизмдер, құрылғылар мен аппараттар дербес қазандықтар мен турбоагрегаттарға, топшалық, жалпы топтық немесе жалпы станциялық түрлерге жіктеледі. Осыған теңдес механизмдердің, құрылғылар мен аппараттардың жеке қажеттіліктеріне энергия шығындары да жіктеледі.

      47. Қазандықтар мен турбоагрегаттарының жеке қажеттіліктерінің дербес механизмдері, құрылғылары мен аппараттарының сипаттамалары осы агрегаттардың энергетикалық сипаттамаларына қосылады.

      48. Жалпы станциялық және жалпы топтық жеке қажеттіліктер механизмдері, құрылғылары мен аппараттарының сипаттамалары электр станциясы құрылғыларының топшаларының бірінің энергетикалық сипаттамаларымен беріледі.

      49. Құрылғылар топшаларының жеке қажеттіліктеріне жылу шығысының энергетикалық сипаттамаларына оларға тән жылу қалыптастыру көрсеткішімен өзара технологиялық тұрғыда байланысты болатын жекелеген механизмдер, аппараттар мен құрылғыларға және осы тұтынушылар кешендеріне жылу мен электр энергиясының меншікті (қуат шығындары) ыстық су және бу (жылумен қамту құрылғысы) арқылы жылу берумен байланысты механизмдерге, аппараттар мен құрылғыларға, турбоагрегаттарға электр энергиясы мен жылудың меншікті шығысы (және басқа да) жиынтық климаттық тәуелділіктері түрінде болады.

      50. Сипаттамаларды әзірлеу жағылатын отынның қасиеттерін, отынды нақты жүктеу, сақтау және беру сызбаларын, күл аудару және күл-қожды шығару, сумен қамтамасыз ету, жылумен қамтамасыз ету сызбаларын, энергия шығарудың технологиялық үдерістерін және қоршаған ортаға зиянды әсердің алдын алу шараларын ескере отырып жүзеге асырылады.

      51. Егер механизмдердің, аппараттар мен құрылғылардың жұмыс режимдері маусымға тәуелді өзгеретін болса, олардың сипаттамаларының қандай да бір кезеңде пайдалану үшін нақты шектері немесе қандай да бір параметрлері (сыртқы ауа температурасы, салқындатылатын су температурасы) болады;

      52. Механизмдердің тұтынатын қуатының ортаның сағаттық шығысына тәуелділігін құрастыру үшін олардың типтік сипаттамалары пайдаланылады, ал олар болмаған жағдайда – сынақ нәтижелері немесе жекелеген жағдайларда аталмыш құжаттар болмағанда – құрылғыны өндірушілердің төлқұжаттық деректері пайдаланылады.

      Осыған теңдес түрде аппараттар мен құрылғылардың жеке қажеттіліктеріне сағаттық жылу шығысы тәуелділігі де жасалады.

      53. Тәуелділіктерді құрастыру Электр энергетикасы саласындағы нормативтік құжатпен асырылады.

      54. Жылуды бумен және ыстық сумен шығарған жағдайда электр энергиясы шығысының жылуды бумен Э_бу және ыстық сумен Э_жылу шығаратын (жылу белгілеу құрылғысы) байланысын қамтамасыз ететін аналитикалық тәуелділіктері жеке анықталады.

      Алғашқыларына конденсаттың бу тұтынушылардан қайта оралуын, түрлендіргіш құрылғылардың толықтырылуын және олардағы конденсаттың айдалуын қамтамасыз ететін механизмдер жатқызылады.

      Екіншілерге желілік суды тұтынушыларға беруді, жылу желісін толықтыруды, жылу желісіндегі шығынды толтыру үшін суды дайындауды, конденсатты желілік суды жылытқыштардан айдауды қамтамасыз ететін механизмдер, ШСҚ қосалқы құрылғыларының дербес механизмдері жатқызылады.

      55. Құрылғылар топшаларының қазандықтар мен турбоагегаттардың жеке қажеттіліктері аппараттары мен құрылғыларына жылу шығысы электр энергиясы шығысына сәйкес келесі (34) формула бойынша анықталады:

      мұнда

2 параграф. Топшалық, жалпы топтық және жалпы станциялық жеке қажеттілік механизмдер мен құрылғылары

      56. Топшалық, жалпы топтық және жалпы станциялық түрлерге қазандықтардың жеке қажеттіліктеріне арналған келесі механизмдер мен құрылғылар жатқызылады:

      1) арту-түсіру жұмыстарына, қоймадағы қатты отынды өңдеу, еріту, бөлшектеу, құрғату және қазандықтардың шикі көмір бункерінде тасымалдау, олардың құрамынан металл басқа да бөгде заттарды бөліп алу, отын беру жолының шаңсыздығын қамтамасыз ету механизмдері;

      2) мазутты қазандыққа жүктеу, өңдеу және беру механизмдері,

      3) орталық шаң зауыты механизмдері;

      4) қазандықтарды тазарту жүйесі мен пневмоқұралдарды сығылған ауамен қамтамасыз ететін компрессорлар мен ауа үрлегіштер;

      5) пневматикалық шаң беруге арналған механизмдер;

      6) күл аулау, күл және қож шығару механизмдері;

      7) түтінді газдарды зиянды қоспалардан тазалау механизмдері (қазандықта дербес тағайындалғандардан басқа);

      8) шаюға арналған ағынды суды, мазут жылытқыш конденсатын және басқа да ластанған суларды тазалауға арналған құрылғылар;

      9) көлденең байланыстағы бар құрылғыларға арналған қорек сорғыштары;

      10) бу мен конденсаттың станция ішілік шығыстарының орнын толтыру үшін берілетін суды химиялық тазалау және химиялық тұзсыздандыруға арналған құрылғылар;

      11) дренаж сорғыштары, техникалық су сорғыштары және өртке қарсы сумен қамту сорғыштары;

      12) дренажды сорғыштары, жылыту, желдету және сұйылту жүйесінің механизмдері, басқа да жұмысы соңғысының жұмыс уақытына тәуелді болмайтын жылу беру құрылғысының механизмдері;

      13) қазандық құрылғыларына ағымдағы және орташа жөндеу жүргізуге арналған механизмдер;

      14) қазандық құрылғыларын жылыту, желдету және сұйылту жүйесінің механизмдері;

      15) қазандықтар мен жылу беру құрылғыларын жарықтандыру қондырғылары;

      16) өлшеу құралдары, электрлік жетектер, арматуралар, басқару және қорғау жүйелері.

      57. Турбоагрегаттардың жеке қажеттіліктерінің топшалық, жалпы топтық және жалпы станциялық механизмдеріне келесілер жатқызылады:

      1) турбоагрегаттармен жеке орнатылмаған циркуляциялық сорғыштары;

      2) градирнялар желдеткіштері;

      3) дренажды және айдау сорғыштары;

      4) циркуляциялық сумен қамту жүйесіне айдаушы сорғыштар;

      5) турбоагрегаттарды және орталық май аппаратын майлау мен реттемелеуге арналған тазалау және май регенерациясы механизмдері;

      6) электрлік цех механизмдері (ауа ажыратқыштары компрессорлары, қуаттандырушы және ішкі қуаттандырушы мотор-генераторлар);

      7) ластанған және майлы судың топыраққа және ашық су қоймаларына түсуінің алдын алуға арналған жүйе механизмдері;

      8) жұмысы қоршаған ортаны қорғаумен, балық өсіру және ирригация талаптарын орындаумен байланысты механизмдер;

      9) ағымдағы және орташа жөндеу жұмыстарын жүргізу механизмдері мен құрылғылары;

      10) турбоагрегаттарды және оларға жатқызылатын құрылғыларды жарықтандыру жүйесі;

      11) турбоагрегаттар құрылғыларын жылыту, желдету және сұйылту жүйесінің механизмдері;

      12) өлшеу құралдары, автореттеушілер, арматура электрлік жетектері, басқару және қорғау жүйелері.

3 параграф. Жеке қажеттіліктерге жылу шығысының топшалық, жалпы топтық және жалпы станциялық құрауыштары, жылу шығарумен байланысты технологиялық жылу шығысы

      58. Келесілермен байланысты қазандықтардың жеке қажетттіліктеріне жылу шығысының топшалық, жалпы топтық және жалпы станциялық құрауыштары жатады:

      1) отынды жүктеу, сақтау, қазандықтарға дейін жеткізу және отынмен қамту жүйесінің резервінде сақтау барысындағы технологиялық жылу шығындары;

      2) бу мен конденсаттың станция ішілік шығыстарының орнын толтыруға арналған тұзсыздандырылған су дайындау барысындағы жылу шығындары;

      3) энергетикалық және шекті су жылыту, химиялық және отын-тасымал цехтерінің қазандықтарының өндірістік ғимараттарын жылытумен және кондициялаумен;

      4) майланған, мазутталған, шайылған және ластанған суларды тазалаумен және бейтараптаумен;

      5) жұмыс істемейтін ШСҚ беттері арқылы олардың тотығуының алдын алу және аталмыш қазандықтардағы оң температураны сақтау мақсатында желілік су циркуляциясындағы жылу шығындары.

      59. Турбоагрегаттардың келесілермен байланысты жеке қажеттіліктеріне жылу шығысының жалпы топтық және жалпы станциялық құрауыштары:

      1) турбоагрегаттардың өндірістік ғимараттары мен электрлік цехты жылытумен және кондициялаумен;

      2) табиғат қорғау шараларын орындаумен.

      60. Тұтынушыға берумен байланысты жылудың технологиялық шығыстарына келесі шығыс түрлері жатқызылады:

      1) жылуды тұтынушыларға немесе желілік су тұтынушыларына беру нүктесіне дейін бу мен жылу шығаруға арналған турбоагрегаттардың және редукциялық-салқындатқыш құрылғылардың бу құбырларын сыртқы салқындату;

      2) желілік су жылытқыштарының, бу құбырларының және олардың конденсаторларының деаэраторға немесе турбоагрегаттардың регенерациясы жүйесінде сыртқы салқындату;

      3) жылу желісін толықтыруға арналған тазартылған суды және жылу тұтынушылардың конденсат қайтпаған жағдайда орнын толтыру үшін тұзсыздандырылған су немесе дистиллятты дайындау барысында;

      4) тұтынушыдан қайтарылған ластанған конденсатты тазалау барысында;

      5) бу түрлендіргіш құрылғыларды үрлеу;

      6) тұтынушылардан конденсаттың қайтарылмауына байланысты қорек суы сапасы нашарлауы салдарынан нақты шамалардан асатын қазандықтарды үрлеу;

      7) жылу желісін толықтыру деаэраторларын, олардың құбыр жүйелерін сыртқы салқындату және осы деаэраторларды булаумен байланысты шығындар.

      61. Жеке қажеттіліктерге жылу шығысының графикалық тәуелділіктерінің сипаттамалары және оларды шығарумен байланысты технологиялық шығыс сипаттамалары аталмыш Әдістемеге 5 қосымшадағы 1-6 суреттерде берілген.

      62. Мазут шаруашылығы құрылғысының көрсеткіштерін анықтау барысында мазуттың мазут құбырларымен циркуляциясы сыртқы ауа температурасына, негізгі құрылғы жұмысына және жағылатын отын түріне тәуелсіз тұрақты шама болып табылатынын есте сақтау керек.

      63. Ерітуші құрылғының және мазутты ағызуға арналған құрылғының резервте болу уақытын анықтау үшін вагонда отынды және цистернада мазутты жылытудың нормативті уақытының графигі қажет.

      64. Құрылғылар топшалары үшін шығарумен байланысты технологиялық жылу шығыстарының графикалық тәуелділіктері сағаттық немесе салыстырмалы шығыстардың шығындар жалпы станциялық болған жағдайда сыртқы ауа температурасына, іске қосылған құрылғы көлеміне және құрылғы топшасының жылу шығару үлесіне тәуелділігі ретінде жасалады.

      1 кесте. Қазандық цехының жеке қажеттіліктеріне жылу шығысын есептеу

      2 кесте. СДҚ кірісінде жылытылған судың нормативті (шекті) температурасы

      ^________ М100 мазутты жеткізу ұзақтығы 3 тәуліктен артық болғанда

      ^{___ . ___ .} М40 мазутты жеткізу ұзақтығы 3 тәулікке дейін болғанда

      ^{_ . _ . _ .} М40 мазутты жеткізу ұзақтығы 3 тәуліктен артық болғанда

      ^________ М100 мазутты жеткізу ұзақтығы 3 тәулікке дейін болғанда

      1 сурет. Мазут шаруашылығын жобалау барысында ескерілетін меншікті жылу шығысы нормалары

      ^_________ М40 мазут

      ^{_ _ _ _ _ _} М100 мазут

      2 сурет. Мазут шаруашылығын пайдалану барысында ескерілетін мазутты ағызу барысындағы меншікті жылу шығысы нормалары (

      Ескерту -

      3 сурет. Қоршаған ортаның ауа температурасына және және жолда болу уақытына тәуелді тасымалдау барысында цистернадағы мазут температурасы

      ^_________ М40 мазут

      ^{__ . __ . __ .} М100 мазут

      4 сурет. Мазут шаруашылығын пайдалануды жобалау барысында ескерілетін мазутты жылытуға меншікті жылу шығысы (q_жыл)

      5 сурет. Мазут шаруашылығын пайдалану мен жобалау барысында ескерілетін мазутты (

      Ескерту - Нормалар құбыр жүйесінің 1 м ұзындығына сәйкес берілген.

      6 сурет. Пайдалану барысында ескерілетін мазутты темірбетон (

      7 сурет. Пайдалану барысында ескерілетін мазут шаруашылығын "жедел режимде" сақтауға меншікті жылу шығысы нормалары (

      8 сурет. Пайдалану барысында ескерілетін резервтегі қабылдау-ағызу құрылғысының бір булы "қазын" сақтауға меншікті жылу шығысы нормалары (

Пайдаланылатын мазут шаруашылығында 1 айдағы нормативті жылу (бу) шығысын есептеу мысалы

1. Бастапқы мәліметтер

      1 айда ағызуға келіп түсетін М100 таңбалы мазут мөлшері, G_ағ = 200000 т

      1 айда қазандықта жағылған мазут мөлшері, G_жағ =180000 т

      Қоймада сақталған мазуттың орташа мөлшері, G_сақ =240000 т

      Орташа сыртқы ауа температурасы, t_с = -12°С

      Мазутты энергия нысанына жеткізу ұзақтығы,

      Бір айдағы сағаттар саны,

      Резервтегі барлық ҚАҚ "қаздарын" анықтау ұзақтығы,

      Қазандыққа жағуға берілетін мазуттың орташа температурасы

      Мазут құбырларының жалпы ұзындығы, L_м = 6000 м

      Мазутты сақтау температурасы:

      оқшауланған металдан жасалған шығындық сұйыққоймаларда,

      темірбетон сұйыққоймаларда,

      Сақталатын мазуттың орташа температурасы:

      оқшауланған металдан жасалған шығындық сұйыққоймаларда,

      темірбетон сұйыққоймаларда,

      Бу құбырларының жалпы ұзындығы, L_п = 3000 м

      Мазут шаруашылығына берілетін будың жылу мөлшері, і_р =0,70 Гкал/т

      Мазут жылытқыштарынан кейінгі конденсаттың жылу мөлшері

      Мазут шаруашылығына қайтарылатын жылу мөлшері і_к = 0,080 Гкал/т

2 Нормативті жылу шығысын есептеу реттілігі

      1. Аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 3 сурет бойынша

      (q_ағ)= 0,0535 Гкал/т.

      2. Аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 4 сурет бойынша

      q_жыл = 0,0472 Гкал/т.

      3. Аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 5 сурет бойынша t_в = -12°С жағдайда құбыр жүйелерімен мазутты

      4. Аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 6 сурет бойынша сақтау температурасы мен сыртқы ауа температурасы сәйкесінше 82 және 42°С болғанда температура айырымы жағдайындағы мазутты металл (

      5. Аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 8 сурет бойынша t_в = -12°С болғандағы резервтегі ҚАҚ бу "қазын" сақтауға меншікті жылу шығысы анықталады (

      6. Мазутты ағызу және цистерналарда булау барысындағы мазутты дылытуға меншікті жылу шығысы есептеледі

      Q_ағ = q_ағG_ағ = 0,0535 200000 = 10700 Гкал.

      7. Жағылған мазутты жылытуға жылу шығысы есептеледі:

      Q_жыл = q_жыл G_ж = 0,0472 180000 = 8496 Гкал.

      8. Мазуты құбыр жүйелері бойынша тасымалдау барысында қоршаған ортаға жылу шығысы есептеледі

      9. Мазутты металл және темірбетон сұйыққоймаларда сақтау барысындағы қоршаған ортаға жылу шығысы есептеледі:

      10. ҚАҚ резервте ұстауға жылу шығысы есептеледі:

      11. Аралық жиынтық шамалар есептеледі (буды құбыр жүйелері арқылы тасымалдау барысындағы және құрылғыны бумен үрлеу кезіндегі жылу шығысын ескерместен):

      1) Мазут шаруашылығына берілген бу құрамындағы жылу мөлшері

      = 10700 + 8496 + 1404 + 907,2 + 1814,4 + 273,6 = 23595,2 Гкал.

      2) Мазут шаруашылығына берілген бу мөлшері

      12. Буды құбыр жүйелері бойынша тасымалдау барысындағы қоршаған ортаға жылу шығысы есептеледі

      13. Есепті кезеңде мазут шаруашылығына берілген бу жылуының нормативті жиынтық мөлшері

      14. Мазут жылытқышдардан және мазут құбырлары серіктерінен жылу сызбасына қайтарылатын конденсат мөлшері анықталады:

      =

      15. Мазут шаруашылығынан станцияның жылулық сызбасына қайтарылатын конденсаттағы жылу мөлшері анықталады:

      16. Жеке қажеттіліктерге нормативті технологиялық жылу шығысы есептеледі:

Жобаланатын мазут шаруашылығына 1 сағатта жылу (бу) шығысын есептеу мысалы

1 Бастапқы мәліметтер:

      Ағызу фронты, n =112 цистерна

      Орналастыру ауданындағы қоршаған ауаның минималды температурасы, t_в = -25°С

      Мазуттың қазандыққа максималды сағаттық шығысы, G_сж= 560 т/с

      Сұйық отын (мазут) қоймасының жиынтық сыйымдылығы, G_хр =180000 т

      Жағылатын мазут температурасы,

      Отын қоймасының сұйыққоймаларындағы мазутты жылытуға циркуляциялық контур арқылы берілетін мазут температурасы,

      Сұйыққоймадағы мазуттың циркуляциялық жылыту контуры бойынша есепті сағаттық шығысы, G_ц = 640 т/с

      Мазут құбырларының жалпы ұзындығы, L_м = 8000 м

      Бу құбырларының жалпы ұзындығы, L_п = 6000 м

      Мазутты теміржол арқылы ЖЭО есепті жеткізу мерзімі,

      Бір теміржол цистернасының орташа сыйымдылығы, G_цист = 55 т

      Мазут шаруашылығына түсетін будың жылу мөлшері, i_п = 0,7 Гкал/т

      Мазут жылытқыштардан кейінгі конденсаттың жылу мөлшері,

      Мазутты жылыту және ағызу, қысқы уақытта цистерналарды булау ұзақтығы,

      Мазут таңбасы М100.

2 Жылу (бу) шығысын есептеу реттілігі

      1. Аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 1 сурет бойынша М100 таңбалы жеткізу ұзақтығы (

      Q_сл = 0,105 Гкал/т.

      2. Аталмыш Әдістемеге 2 қосымшдағы 4 сурет бойынша

      3. Аталмыш Әдістемеге 1 қосымшадағы 4 сурет бойынша отын қоймасының сұйыққоймаларына

      4. Аталмыш Әдістемеге 2 қосымшадағы 5 сурет бойынша t_в = -25°С жағдайда құбыр жүйелерімен мазутты

      5. М100 таңбалы мазутты қысқы мезгілде әрқайсысы 55 т 112 цистерна ағызу кезінде жылытуға жұмсалатын меншікті жылу шығысы есептеледі.

      6. Қыс мезгілінде мазутты жылытуға меншікті жылу шығысы есептеледі:

      7. Жағу немесе циркуляция кезіндегі мазутты жылытуға пайдаланылған жылудың сағаттық шығысы есептеледі:

      8. Мазутты құбыр жүйелерімен тасымалдау барысындағы қоршаған ортаға шығындалатын жылудың сағаттық шығысы есептеледі:

      9. Мазутты жылыту мен тасымалдауға жылудың сағаттық шығысы есептеледі

      10. Буды құбыр жүйелерімен тасымалдау барысындағы жылу шығысын ескерместен қабылдау-ағызу құрылғысына және мазут шаруашылығына сағаттық шығыстар есептеледі:

      11. Буды тасымалдау барысындағы қоршаған ортаға сағаттық шығысы есептеледі

      12. Буды тасымалдау барысындағы қоршаған ортаға жылу шығысын ескере отырып 1 сағаттағы мазут шаруашылығына бу мөлшері G_мх

      1 кесте. Сағаттық жылу шығысы (q_с), Гкал/ч

Шығарылуына байланысты құрылғылар топшаларының жеке қажеттіліктеріне және технологиялық жылу шығысына жылу шығысы құрауыштарының графиктік тәуелділігін ұсыну үлгісі

      1 сурет. Мазут шаруашылығына жылу шығысы:

      а – цистернадан мазутты ағызудың шекті уақыты; б – цистернадағы мазут температурасы; в – резервте болған жағдайда қабылдау-ағызу құрылғысын жылытуға жылу шығысы; г – мазутты сақтау және құбыр жүйелерінде салқындатушы сағаттық жылу шығысы; д – қазандықтарда жағылатын мазутты жылытуға сағаттық жылу шығысы.

      2 сурет. Жылытуға сағаттық жылу шығысы:

      а – қазандық (турбина) бөлімі;

      б – басқа да өндірістік ғимараттар.

      3 сурет. Қазандық (турбина) бөлімін желдетуге сағаттық жылу шығысы

      4 сурет. Отыны бар вагонның бір мөлшерлемесін мұздатуға жылудың сағаттық шығысы

      5 сурет. Химиялық таза және тұзсыз суды дайындау барысындағы сағаттық шығындар

      6 сурет. Шығарумен байланысты жылудың сағаттық технологиялық шығысы

Кернеуі 35-500 киловольт қосалқы станциялардың жеке мұқтаждықтарына арналған электр энергиясы шығысының нормаларын есептеу әдістемесі

1 бөлім. Жалпы ережелер

      1. Кернеуі 35-500 киловольт қосалқы станциялардың жеке мұқтаждықтарына арналған электр энергиясы шығысының нормаларын есептеу әдістемесі (бұдан әрі – Әдістеме) "Электр энергетикасы туралы" 2004 жылғы 9 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңы 5-бабының 70-14) тармақшасына сәйкес әзірленді.

      2. Аталмыш Әдістемеде келесі ұғымдар мен анықтамалар пайдаланылады:

      1) жеке мұқтаждықтарына арналған қосалқы станция – нақтылы уақыт мерзімінде бір қосалқы станцияның жабдықтың электр энергиясін тұтынуыдың есептік шамасы

      2) қосалқы станцияның жеке қажеттіліктеріне электр энергиясы шығын мөлшері –нақтылы уақыт мерзімінде электр энергиясің тұтынудың жоспарлы көрсеткіші.

      Аталмыш Әдістемеде пайдаланылатын өзге ұғымдар мен анықтамалар Қазақстан Республикасының электр энергетикасы саласындағы заңнамаға сәйкес қолданылады.

2 бөлім. Қолданылу саласы

      3. Электр қондырғыларын пайдалану процесінде электр желілерінде жеке қажеттілігіне электр энергияны тұтыну номраларының шегінде энергия шығындарын қолдау жүзеге асырылады.

      4. Қосалқы станцияның жеке қажеттіліктері мөлшерін есептеудің мақсаты оны есептеу, бақылау және жоспарлау жүйесін ретке келтіру, сондай-ақ жеке қажеттелік электр қабылдағыштарының электр энергиясын үнемдеу режімін және электр энергиясын тиімді жұмсауды жүзеге асыру болып табылады.

      5. Мөлшерлеудің негізі шығыс статиялары бойынша есептеу жолымен электр энергиясының мөлшерінің шығысын анықтауды қарастыратын болып есептеу-талдамалық әдіс алынған.

      6. Осы әдістемеде ұсынылған жеке қажеттілікке жұмсалатын электр энергиясының шығынының мөлшері 35-500 кВ қосалқы станциялары үшін берілген және келесі шарттарды орындауға бағытталған:

      1) жабдықтың қалыпты, техникалық жарамды қызмет етуі;

      2) жабдықты пайдаланудың озық әдістерін қолдану;

      3) электр энергиясын үнемдеу бойынша ұйысдатырушылық-техникалық шараларды жүйелі түрде өткізу (ескірген жабдықты уақытында ауыстыру, автоматиканы қолдану және т.б.).

3 бөлім. Қосалқы станциялардың жеке қажеттіліктері электр қабылдағыштарының құрамы

      7. Қосалқы станциялардың жеке қажеттіліктері электр қабылдағыштарына қосалқы станция жабдығының электр энергиясын түрлендіру және таратудың технологиялық үдерісіндегі қызметін қамтамасыз ететін электр қабылдағыштары жатады.

      Қосалқы станциялардың жеке қажеттіліктері номенклатурасына электр энергиясын келесі мақсаттарға пайдалану кіреді:

      1) трансформаторлар мен автотрансформаторларды суыту;

      2) үй-жайларды (жалпыстанциялық басқару пункті (бұдан былай – ЖБП), жабық таратқыш құрылғылар (бұдан былай – ЖТҚ), жедел көшпелі бригада (бұдан былай – ЖКБ), аккумуляторлық, компрессорлық, өрт сөндіру сорғысы бөлмесі, синхрондық компенсаторлардың қосалқы құрылғысы ғимараттары, өтетін орын) жылыту, жарықтандыру және желдету;

      3) аумақты жарықтандыру;

      4) аккумуляторлық батареялардың қуат-қосымша қуат құрылғылары;

      5) оперативтік шынжырлар мен басқару шынжырлары (ауыспалы жедел тоғы бар қосалқы станцияларда);

      6) Сыртқы қондырғының кешенді таратқыш құрылғылары (бұдан былай – СКТҚ) ұяшықтарын (релелік қорғаныс (бұдан былай – РҚ) аппаратурасымен және автоматикамен, есептегіштермен немесе сөндіргіштермен) және сыртқы қондырғылардың релейлік шкафтарын жылыту;

      7) май сөндіргіштері жетектері мен бактарын жылыту;

      8) басқару шкафтарды және вакуумнық еріксіз келтірулері және элегаздық сөңдіргіштерді жылыту

      9) айырғыштар мен қысқа түйіскіштерді жылыту ;

      10) жүктемемен жұмыс істейтін реттегішті (бұдан былай – ЖЖР) қайта қосу құрылғыларының жетектері мен май бактарын жылыту;

      11) ажыратқыштардың электрқозғалтқыш жетектерін жылыту;

      12) от жағылмайтын үй жайлардағы электр есептегіштерін жылыту;

      13) агрегаттық шкафтар мен әуедегі сөндіргіштер шкафтарын жылыту;

      14) компрессорлардың электр қозғалтқыштары;

      15) ауа жинақтағыштарды жылыту;

      16) синхрондық компенсаторлардың қосалқы құрылғылары (май сорғылары, циркуляциялық сорғылар, дренаждық сорғылар, ысырмалар, автоматика);

      17) байланыс пен телемеханика аппаратурасының электрмен қоректенуі;

      18) пайдалану үдерісінде орындалатын көлемі шағын жөндеу жұмыстары;

      19) басқалар: дренаждық сорғылар ЖЖР құрылғылары, дистилляторлар, ұсақ станоктар, бейімдемелер және т.б.

      8. Қосалқы станциялардың жеке қажеттіліктеріне сондай-ақ қосалқы станцияның жабдықтарын пайдалану ерекшеліктерімен байланысты болатын электр қабылдағыштары кондициялау басқару қалқаны үй-жайын: кондициялау, (ыстық климаттық аймақ), қосалқы станцияның ашық бөлігіндегі жабдыққа апаратын жолды қыздыру (қатты қар жауған аудандарда) және т.б. жатады.

      9. Қосалқы станциялардың жеке қажеттіліктері электр қабылдағыштарына энергия жүйесінің шаруашылық қажеттіліктеріне жататын тұтынушылар кірмейді.

4 бөлім. Қосалқы станциялардың жеке қажеттіліктеріне жұмсалатын электр энергиясы шығынын есептеу тәртібі

      10. Қосалқы станциялардың жеке қажеттіліктеріне жұмсалатын электр энергиясының жылдық шығынын есептеу жеке электр қабылдағыштарының электр энергиясының жылдық шығысын қосу арқылы жүргізіледі.

      Жеке электр қабылдағыштарының электр энергиясының шығыс мөлшері аталмыш Әдістемеге 1 қосымшадағы 1-7 кестелерде берілген.

      11. Егер кестелерде көрсетілмеген болса, бұл әдістемеде ұсынылған мөлшер қалпы қалыпты жылы климаттық ауданға арнап беріледі. Басқа климаттық аудандар үшін оларға қай энергия жүйесі аумағы қарайтынын ескере отырып, температуралық коэффициенттерге сәйкес (аталмыш Әдістемеге 1 қосымшадағы 8 кестеде) жабдықтар мен үй-жайларды жылытуға жұмсалатын электр шығысына түзетулер енгізіледі.

      12. Айлық және тоқсандық мөлшерлеме үшін аталмыш Әдістемеге 1 қосымшадағы 9 кестеде жеке қажеттіліктеріне жұмсалатын электр энергиясы шығысын пайыз түрінде жылдық нормалау шығыспен бағдарлап тарату мөлшері берілген.

      13. Аталмыш Әдістемеге 2 қосымшада жабдық құрамы әр түрлі бірқатар станциялардың жеке қажеттіліктеріне жұмсалатын электр энергиясының жылдық шығынын есептеу мысалдары берілген. Әр позиция бойынша шығыс мөлшері мына бойынша анықталды:

      W=w₀K_едK_t

      Мұндағы w₀ – жабдықтың бір бірлігінің (тобының) немесе қосалқы станция бойынша тұтас электр энергиясының шығыс мөлшері (Әдістемеге 1 қосымшада 1-7 кестелер)

      K_ед – жабдықтағы бірлік саны;

      K_t – температура коэффициенті (аталмыш Әдістемеге 1 қосымшаның 8 кестесі).

      14. Қосалқы станциялардың жеке қажеттіліктеріне жұмсалатын электр энергиясы шығысын мөлшерлеуді электр желілік ұйымдар жүргізеді және оны тиісті ұйым бөлімшелері бақылап отырады.

      Қосалқы станция жабдықтарын пайдаланудың нақты жағдайларына байланысты шығыс мөлшерінің есептік көлеміне түзету енгізуге басшылығының келісімі болған жіне тиісті негіздемелер ұсынылған жағдайда рұқсат етіледі.

Электр энергиясы шығынын нормалары

      Қосымшада іс жүзінде жалпы деректермен тексерілген жабдық тізілген. Аталмыш Әдістемеде тізімге ілінбеген электр жабдығының басқа түрі үшін және сонымен бірге шетелдік өндірушілердің жабдығы үшін дайындаушы зауыттың осы жабдықтың техникалық паспорттары мен пайдалану жөніндегі нұсқауына сәйкес қолдану қажет.

      Кесте 1. Қосалқы станциялардың жабдық бірлігіне жеке қажеттіліктерінің ток қабылдағыштары жұмсайтын электр энергиясы шығынын нормалары, мың кВч/жыл (шамалы жылы климаттық аудан үшін)

      2 кесте. Д, Ц, ДЦ түрі автотрансформаторлар мен трансформаторларды үрлеу және салқындату, мың.кВтч/жыл

      Ескерту: 1. Трансформаторлардың орташа жүктеу нормалары берілген, 70% тең. Жүктеу кезінде көрсетілгенне айырмашылығы бар болса, пропорционалды қайта есеп шығарылады. 2. Кестеге кірмей қалған трансформаторлан және автотрансформаторлар, электр энергияның шығын нормасы, жұмыс уақытынан және суутатын құрылғылардың қуатынан есептеледі, ДЦ, Ц суыту жүйесі трансформаторлар бар трансформаторларды үрлеп және жұмыс уақытына 4380 тең қабылдайды.

      Кесте 3. ЖБП үй-жайларды жарықтандыру, желдету және жылытуга кеткен шығын нормалар, мың кВч/жыл (шамалы жылы климаттық аудан үшін)

      Ескерту: ЖБП-ға, кестеде көрсетілген айырмашылықты, шығын ЖБП-ның есепке алуымен нақты ауданың жылытуға кеткен шығын электр энергиясын санау, негізге ЖПБ I алу керек

      Кесте 4. СКТҚ ұяшықтарын,сыртқа орнатылған релейлік шкафтарын, электр есептеуішті жылытуға кеткен электр энергияның шығын нормалары, мың кВтч/жыл

      * От жағылмайтын үй-жайларды электр есептеуіштерді жылыту сондай-ақ нормалар бойынша есептеледі.

      5 кесте. Ауа сөндіргіштер шкафтарды (3 полюске), майлы сөндіргіштердің бактарды, майлы сөндіргіштертің механиз мен жекектерді жылытуға кеткен электр энергиясының шығының есептеу нормалары, мың кВтч/жыл

      6 кесте. Бір ауа сөндіргішге электр қозғалтқыш компрессорлардың электр энергияның шығын есептеу нормалары, мың кВтч/жыл

      Ескерту. Электр энергия шығыны электр қозғалтқыш компрессорларына кем дегенде бір Қосалқы станцияға 20 мың кВч/жыл, ауа сөндіргіш санынан тәуелсіз.

      7 кесте. Ілеспе компенсаторларының көмекші құрылғыларына кеткен электр энергиянің шығын есептеу нормалары мың кВтч/жыл

      Ескерту. электр энергияның шығыны орташа жұмыс уақыты нәтижесінен шыққан ілеспе компенсатордың жылына 5000 сағат аңықталады. Жұмыс уақыттының айырмашылығына байланысты қайта есептеу, және шығын ілеспе конденсатордың жұмыс уақытына пропорционалды.

      8 кесте. Температуралық коэффициенттер

      9 кесте. Қосалқы станциялардың жеке қажеттіліктерін ток қабылдағыштары мен электр энергиясының жылдық шығынтарын айлық үлестірімі, %

      ¹ Қалған электр қабылдағыштардың электр энергиясының жылдық шығыны бірқалыпты.

      Қосалқы станциялардың жеке қажеттіліктерінің электроэнергиясін шығын нормаларын ұсынылған есептеу мысалдары

      1 мысал

      Қосалқы станция 35 кВ. Климаттық аудан – шамалы суық.

      Жабдықтар:

      Трансформаторлар 2хТМ-3200

      Сөндіргіштер 4хВТ-35

      6 ұяшық СКТҚ

      Есеп шығару жолы:

      ЖБП қыздыру                              12,6 мың кВтч/жыл х 1,25 (кесте 8)=

                                                15,75 мың кВтч/жыл

      ЖБП желдету және жарықтандыру            1,7 мың кВтч/жыл

      Сыртқы жарықтандыру                        0,4 мың кВтч/жыл

      Заряд – зарядталу құрылымы                  3,3 мың кВтч/жыл

      Аккумуляторлық желдету                        1,5 мың кВтч/жыл

      СКТҚ жылыту                              1,2 мың кВтч/жыл х6 = 7,2 мың кВтч/жыл

      Сөндіргіштердің жылытуы 35                  0,5 мың кВтч/жыл х4=2,0 мың кВтч/жыл

      Байланыс және телемеханика аппаратурасы      1,9 мың кВтч/жыл

      Басқасы                                    2,2 мың кВтч/жыл

      ____________________________________________

      Жалпы ...                                    35,95

      Қосалқы станциялардың жеке қажеттіліктеріне кететін электр энергияның шығын есептеу нормасы: 35,95 мың кВтч/жыл.

      2 мысал.

      Қосалқы станция 35 кВ. Климаттық аудан - шамалы жылы.

      Жабдықтар:

      Трансформаторлар 2хТМ-6300

      Айырғыштар мен қысқа түйіскіштер - 4 дана.

      12 ұяшық СКТҚ

      Оперативтік ток - ауыспалы

      Есеп шығару жолы:

      ЖБП қыздыру                                    12,6 мың кВтч/жыл

      ЖБП желдету және жарықтандыру                  1,7 мың кВтч/жыл

      Сыртқы жарықтандыру                              0,4 мың кВтч/жыл

      Оперативтік шынжырлар мен басқару шынжырлары      2,3 мың кВтч/жыл

      Айырғыштар мен қысқа түйіскіштерді жылыту            1,1 мың кВтч/жыл

      х4=

                                                      4,4 мың кВтч/жыл

      СКТҚ ұяшықтарын жылыту                        0,3 мың кВтч/жыл х12=

                                                      3,6 мың кВтч/жыл

      Байланыс және телемеханика аппаратурасы            1,9 мың кВтч/жыл

      Басқасы                                          2,2 мың кВтч/жыл

      ________________________________________________________________

      Жалпы ...                                          29,1

      Қосалқы станциялардың жеке қажеттіліктеріне кететін электр энергияның шығын есептеу нормасы: 29,1 мың кВтч/жыл.

Жылу электр станцияларының су дайындайтын қондырғыларының технологиялық мұқтаждықтарына арналған жылу шығысының нормаларын есептеу әдістемесі

1 бөлім. Жалпы ережелер

      1. Жылу электр станцияларының су дайындайтын қондырғыларының технологиялық мұқтаждықтарына арналған жылу шығысының нормаларын есептеу әдістемесі (бұдан әрі – Әдістеме) "Электр энергетикасы туралы" 2004 жылғы 9 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңы 5-бабының 70-14) тармақшасына сәйкес әзірленді.

      2. Аталмыш Әдістемеде келесі ұғымдар мен анықтамалар пайдаланылады:

      1) суды алдын-ала тазалау – судағы өлшенген және органикалық заттардың құрамын төмендету немесе жою, коагуляциялау, тыңайту, тұндыру жолымен бос көмір қышқылдарын, магнийді, бикарбонат иондарын және кремний қышқылын толықтай жою және шөккен тұнбаны сүзгіден өткізу;

      2) су дайындайтын қондырғылардың (бұдан әрі – СДҚ) иондық бөлігі – ион алмасу, сіңіру, мөлдірлендіру жолымен суды өндірістік тазарту жабдығы;

      3) натрий катиондау – суды жұмсарту тәсілі;

      4) сульфокөмір –жартылай функционалды күшті қышқылды катионның құрамында электролит иондарымен алмасуға қабілетті, ион генді топтар ретіндегі сульфат топтары болады.

2 бөлім. Қолданылу саласы.

      3. Жылу электр станцияларының СДҚ технологиялық қажеттілігіне мөлшерлі және нақты жылу шығынын анықтау үшін пайдалану процесінде технологиялық қажеттілікке жылу шығындарынығ мөлшерлерін ішкі бақылауды жүзеге асыру ұсынылады.

      4. Энергетикалық қазандықтар мен жылу желілеріне қосымша су дайындау кезінде көбіне бастапқы (шикі) суды ысыту талап етіледі. СДҚ-да ысытылған және өңделген судың негізгі үлесі турбиналық цехқа бағытталады және осы судың жылуы электр станциясының циклінде пайдаланылады. Судың бір бөлігі СДҚ-ның мұқтаждықтарына шығындалады және қайтарымсыз жоғалады.

      5. СДҚ-на шығындалатын жылудың негізгі жоғалуы – жылудың өзіне қажетті сумен жоғалуы. Жылудың қалған жоғалуы (судың оны турбиналық цехтан СДҚ-на, СДҚ трактісі арқылы өткен кезде СДҚ-нан турбиналық цехқа беру кезінде салқындауының есебінен) болмашы және нормаланбайды.

      6. Электр энергетикасы саласындағы нормативтік құжатқа сәйкес судың СДҚ-ның жеке мұқтаждықтарына шығындалуы:

      G_жм = G_баст — G_СДҚ ,                                                            (1)

      мұндағы G_баст – СДҚ-на түскен, бастапқы судың мөлшері, м³;

      G_СДҚ – пайдалы пайдаланылған (будың, қоректендіру суының және конденсаттың станция ішілік жоғалуының, бу тұтынушылардан қайтарылмаған конденсаттың, ағып кеткен желілік судың орнын толтыру үшін) тазартылған судың мөлшері, м³.

      7. СДҚ-ның жеке мұқтаждықтарына арналған судың жалпы шығысы Электр энергетикасы саласындағы нормативтік құжатқа сәйкес тиісті шығыстардың суды тазартудың әрбір сатысындағы қосындысына тең:

      мұндағы k – алдын ала тазалауды қоса алғанда, суды тазалау сатыларының саны.

      8. СДҚ-ның технологиялық мұқтаждықтарына арналған жылудың нормативті шығысы дегеніміз – нақты қондырғыға қажетті минималды жылу шығыны.

      9. СДҚ-ның технологиялық мұқтаждықтарына арналған жылудың шығысын анықтау үшін су көздерінен түскен, бастапқы судың мөлшері мен температурасын, СДҚ-ның алдындағы ысытылған судың температурасын және электр станциясының, бу мен жылу желілерін тұтынушылардың су-булық жоғалуын орнына келтіру үшін түскен, СДҚ-да өңделген судың мөлшерін есепке алу қамтамасыз етіледі.

3 бөлім. Су дайындау қондырғыларының жеке қажеттіліктеріне арналған судың нормативті шығысы

      10. СДҚ-ның жеке мұқтаждықтарына арналған судың (

      11. "Тыңайту – қышқылдандыру" сұлбасы бойынша жұмыс істейтін, қондырғылар үшін:

      12. Электр энергетикасы саласындағы нормативтік құжатқа сәйкес суды алдын ала тазалайтын және параллель сұлбалар бойынша иондайтын, қондырғылар үшін:

      мұндағы

      мұндағы G_аат - алдын ала тазалаудан кейінгі мөлдірлендірілген су мөлшері, м³;

      G_баст – алдын ала тазалауға түскен, бастапқы судың мөлшері, м³.

      13. СДҚ-ның бір сатылы натрий-катиондалған, екі сатылы натрий-катиондалған, параллель сулы натрий-катиондалған, екі сатылы тура ағынды химиялық тұзсыздандырылған иондалған бөлігі үшін

      мұндағы l – СДҚ-ның иондық бөлігіндегі тазалау сатыларының саны;

      14. Блоктық сұлба бойынша кері ағынды Н-ОН-иондау арқылы СДҚ-ның иондық бөлігі үшін:

      мұндағы q^A және q^Н - аталмыш Әдістемеге қосымшадағы 1 кестеге сәйкес анионитті және катионитті бір регенерациялауға арналған судың нормативті меншікті шығысы;

      q^Н-А - аталмыш Әдістемеге қосымшадағы 1 кестеге сәйкес блоктың сүзгілерін жуа түсуге арналған судың нормативті меншікті шығысы;

      V^A және V^H – блоктың сүзгісіндегі аниониттер мен катиониттердің көлемі, м³;

      n^H-A - есептік кезеңдегі сүзгілер блогын регенерациялау саны.

      15. Алдын ала тазалау арқылы "тізбек" сұлбасы бойынша толықтай химиялық тұзсыздандыру қондырғысы үшін:

      мұндағы

      16. Алдын ала екі сатылы натрий-катиондау және алдын ала тазалау арқылы термиялық тұзсыздандыратын қондырғылар үшін мынадай формула бойынша анықталады:

      мұндағы

      17.

      мұндағы

      S_бул – буландырғышқа түсетін, судың тұздылық құрамы, мг/л.

      18. Буландырғышқа түсетін, судың тұздылық құрамы мынадай формула бойынша анықталады:

      мұндағы S_аат – судың алдын ала тазалаудан кейінгі тұздылық құрамы, мг/л;

      Са_аат и Mg_аат - алдын ала тазалаудан кейінгі судағы кальций мен магнийдің құрамы, мкг-экв/л;

      23, 12, 20 – Электр энергетикасы саласындағы нормативтік құжатқа сәйкес Na, Mg, Ca тиісінше салыстырмалы молекулалық массасы (жуықтатып алынған).

4 бөлім. Су дайындайтын қондырғылардың технологиялық мұқтаждықтарына арналған жылу шығысы

      19. Есептелген кезеңдегі (1 ай, 1 жыл) СДҚ-дың технологиялық мұқтаждықтарына арналған жылудың нормативті шығысы [

      мұндағы С - 4,19 кДж/(кг ^. °С) (1 ккал/(кг ^. °С)) тең деп қабылданған, судың меншікті жылу сыйымдылығы;

      d – 1 кг/дм³ тең деп қабылданған, судың тығыздығы;

      20. Есептік кезеңдегі СДҚ-ның технологиялық мұқтаждықтарына арналған жылудың нақты шығысы [

      мұндағы

      1 кесте. Ионитті бір рет регенерациялауға арналған судың меншікті шығысы

      *Аталмыш Әдістеменің 4 тармағының 2) тармақшасына сәйкес барлық сүзгілердегі иониттерді босату үшін алдындағы регенерациялаудағы жуатын судың бір бөлігі пайдаланылады.

      1 сурет. СДҚ "тізбегінің" иондық бөлігінің жеке мұқтаждықтарына шығындалатын, су үлесінің нормативті мәнін анықтау графигі

      2 кесте. СДҚ-ның кіре берісіндегі ысытылған судың нормативті (шекті) температурасы

Кернеуі 220 киловольт қосалқы станцияларды жөндеуге арналған материалдар мен бұйымдар шығысының нормаларын есептеу әдістемесі

1 бөлім. Жалпы ережелер

      1. Кернеуі 220 киловольт қосалқы станцияларды жөндеуге арналған материалдар мен бұйымдар шығысының нормаларын есептеу әдістемесі (бұдан әрі – Әдістеме) "Электр энергетикасы туралы" 2004 жылғы 9 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңы 5-бабының 70-14) тармақшасына сәйкес әзірленді.

      2. Материалдар мен бұйымдардың шығын нормалары материалдар мен бұйымдарға дәйекті сұранымдарды құру және ұйымның құрылымдық бөлімшелері арасында бөлу негізінде энергетикалық кәсіпорынның техникалық базасын қалыптастыру үшін арналған.

      3. Аталмыш Әдістемеде келесі ұғымдар мен анықтамалар пайдаланылады:

      1) энергияны беретін ұйым – электрлік немесе жылу энергияларын беруді келісім-шарт негізінде жүзеге асыратын ұйым;

      2) тұтынушы – электрлік және (немесе) жылу энергияларын келісім-шарт негізінде қолданатын жеке немесе заңды тұлға;

      3) қосалқы станция – электр энергиясын түрлендіру мен таратуға арналған және трансформатордан немесе энергияның басқа да түрлендіргіштерінен, тарату құрылғыларынан, басқару құрылғылары мен қосымша құрылыстардан тұратын электр қондырғысы.

2 бөлім. Қолданылу саласы

      4. Электр желілерін және соның ішінде қосалқы станцияларды пайдалану процесінде жабдықтың сенімді жұмысқа қабілетті жағдайын қамтамасыз ету үшін энергия объектісіне материалдар мен бұйымдардың шығын мөлшерлерін бақылауды жүзеге асыру ұсынылады.

      5. Әдістеме 6/10/35/110/220 киловольт (бұдан әрі – кВ) кернеудегі қосалқы станциялар үшін ұсынады.

      6. Материалдар мен бұйымдардың шығын нормаларын есептеуге арналған жабдық тізімі энергетикалық ұйымның, жабдықты дайындаушының техникалық құжаты негізінде әзірленеді.

      7. Жабдық тізімін құруда трансформаторлық қосалқы станциялардың кернеуіне байланысты топтарға бөледі.

      6/10 кВ, 35/110 кВ, 110/220 кВ кернеулері бойынша ҚС ерекше топтарына енетін жабдықтың жобаланған тізімі осы Әдістемеге 1 және 2 қосымшаларда көрсетілген.

      8. Материалдар мен бұйымдардың шығын нормаларын әзірлеу Қазақстан Республикасының Энергетика министрінің 2015 жылғы 30 наурыздағы № 247 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу Тізілімінде № 11066 тіркелген) бекітілген Электр станциялары мен желілерін техникалық пайдалану қағидасына сәйкес, алдын-ала жоспарлы жөндеу жүйесі ұйымының негізінде жүзеге асырылады.

      9. Әрбір қосалқы станциялардың (әрі қарай – ҚС) материалы мен бұйымдарының шығын нормалары жабдықтың конструкциясының, материалдарының және жөндеу технологиясының өзгертілуінде қайта қарастырылады (қайта есептелінеді).

3 бөлім. Қосалқы станциялар жабдығына күрделі жөндеуге материалдар мен бұйымдардың шығын нормаларын есептеу

      10. Материалдар мен бұйымдардың шығын нормаларын әзірлеу екі құраушысы бойынша жүзеге асырылады: жөндеуге материалдар мен бұйымдардың шығыны және жабдық элементтерін ауыстыру.

      11. Жұмыс ресурсы бойынша материалдар мен бұйымдардың шығынын мөлшерлеу қосалқы станциялар жабдығы үшін жүзеге асырылады, және жабдықтың істен шығуы ауыстыруды қажет етеді. Жұмыс қабілеттілігінен айырылған элементтер жөндеуге жатпайды.

      12. ҚС жабдығы мен элементтерінің жұмыс ресурсы бойынша материалдар мен бұйымдардың шығынын мөлшерлеу нысанды пайдаланудың мерзіміне байланысты істен шығу ағымы сенімділігінің сипаттамасы негізінде жүзеге асырылады.

      Жабдықтың техникалық құжатымен қарастырылмаған жөндеудің жүйелік, технологиялық карталары, істен шығу бойынша фактілі статистикалық мәліметтері пайда болғанда алдын-ала жоспарлы жөндеу жүйесіне өзгертулер енгізуді талап етеді, яғни бұл жұмыс схемасынан жөндеуге жабдықты шығару үшін, ал жұмыс қабілеттілігін қалпына келтіру мүмкін болмағанда жабдықты немесе оның бөліктерін ауыстыру қажет. Элементтердің істен шығуының салыстырмалы саны істен шығу ағымындағы нормативтік сипаттамасы бойынша анықталады, жабдықтың техникалық құжаты жоқ болған жағдайда – істен шығудың нақты статистикасы бойынша анықталады.

      13. Нормативтік сипаттамасын қолданып нысандардың элементтерін ауыстыру үшін материалдар мен бұйымдардың шығын нормаларын есептеу келесі ретте жүзеге асырылады:

      1) істен шығу ағымының сипаттамасында i-ші нысанда q элементінің жылдық істен шығуының

      2) істен шығудың

      мұндағы n_qi – i-ші нысан бірлігіндегі q элементтерінің саны, бірл./нысан бірл..

      3) ұйымның i-ші нысан бірлігіндегі q элементтерінің істен шығуының

      где

      4) материалдар мен бұйымдардың шығын нормаларының бірінші құраушысы q-элементтерін ауыстыруға i-ші нысан бірлігінде

      5) элементтердің жұмыс ресурсы бойынша материалдар мен бұйымдар шығынының орташа жылдық нысандық нормасының қарастырылып отырған құраушысы өз құрамына ауыстыратын элементке шығындалатын материалдар және бұйымдармен бірге, элементті ауыстыру технологиясымен қамтамасыз етілген, материалдарын енгізеді.

      14. Материалдар мен бұйымдар шығынының орташа жылдық нормасының екінші құраушысын

      15. Материалдар мен бұйымдар шығынының нысандық орташа жылдық нормасының екінші құраушысын

      мұндағы

      16. Нысан бірлігіндегі материалдар мен бұйымдар шығынының

      17. Пайдаланудың күрделі жағдайларында (батпақ, таулар, изоляцияның жоғары ластанған зоналары) орналасқан қосалқы станциялар үшін Қазақстан Республикасының Энергетика Министрінің 2015 жылғы 11 ақпандағы № 73 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу Тізілімінде № 10451 тіркелген) бекітілген Электр станцияларының, жылу және электр желілерінің жабдықтарына, ғимараттары мен құрылыстарына техникалық қызмет көрсетуді және оларды жөндеуді ұйымдастыру қағидасына сәйкес материалдар мен бұйымдардың шығын нормаларына түзету коэффициенттері алынады, және де әрбір нысан немесе элемент бойынша материалдар мен бұйымдар шығынының жеке нормалары әзірленеді.

      18. Материалдар мен бұйымдарды мөлшерлеуге жататын номенклатурасы электр жабдығының техникалық құжаттары, жөндеудің технологиялық карталары, жобалық құжаттамалар және материалдар мен бұйымдарға жыл сайынғы өтінімдер мәліметтері негізінде анықталады.

      19. Қосалқы станцияларды жөндеуге қажет материалдар мен бұйымдардың негізгі тізімі осы Әдістемеге 3 қосымшада көрсетілген, ол пайдаланылатын жабдықтарға байланысты толықтырылады. 6-10 кВ кернеудегі діңгекті трансформаторлық қосалқы станциялардың жөндеуіне материалдар мен бұйымдар шығынының нысандық орташа жылдық нормаларын есептеу осы Әдістемеге 4 қосымшада көрсетілген.

4 бөлім. Қосалқы станциялар жабдығын жөндеуге материалдар мен бұйымдардың шығын нормаларын есептеу.

      20. Энергияны беретін ұйымның

      мұндағы

      21. Жоғарыда көрсетілген әрбір құраушысының мәні энергетикалық ұйымның нысандарының барлық бірліктерінің

      ҚС үшін

      мұндағы L_i – i-ші типтегі ҚС нысанының материалы немесе бұйымы;

35-220 кВ кернеудегі қосалқы станцияға жабдықтың жобалық тізімі

      1) Күш трансформаторлары, реакторлар.

      2) Ауа ажыратқыштары.

      3) Майлы ажыратқыштары.

      4) Жүктеме ажыратқыштары.

      5) Айырғыштар.

      6) Қысқа тұйықтағыштар.

      7) Синхронды компенсаторлар.

      8) Кернеу трансформаторлары.

      9) Ток трансформаторлары.

      10) Ажыратқылар.

      11) Разрядниктер.

      12) Изоляторлар.

      13) Шиналар.

      14) Аккумулятор батареялары.

6 - 10 кВ кернеудегі трансформаторлық қосалқы станцияның жобалық құрамы

      1) Діңгекті трансформаторлық қосалқы станция;

      2) Жинақы трансформаторлық қосалқы станция, тұйық бір трансформаторлық;

      3) Жинақы трансформаторлық қосалқы станция, өтпелі бір трансформаторлық;

      4) Жабық тұйық бір трансформаторлық қосалқы станция;

      5) Жабық өтпелі бір трансформаторлық қосалқы станция;

      6) Жабық өтпелі, екі трансформаторлық қосалқы станция.

Қосалқы станциялардың жөндеуіне қажет материалдардың жобалық тізімі

      1) Ток өткізетін шиналар;

      2) Сым;

      3) Кабель;

      4) Изоляторлар;

      5) Профильденген болат;

      6) Кабель ұштықтары;

      7) Аппараттық және ілмекті қысқыштар;

      8) Тартылған, қолдаушы және тіркеуші арматура;

      9) Разрядниктер;

      10) Балқитын қосымшасы бар сақтандырғыштар;

      11) Трансформатор майы;

      12) Силикагель;

      13) Цеолит;

      14) Нитро бояуы;

      15) Лак 177;

      16) Лак бакелит;

      17) Бензин;

      18) Сілті;

      19) Техникалық сүлгілер;

      20) ЦИАТИМ майы;

      21) Мастика кабелді;

      22) Оқшаулағыш таспа;

      23) Кипер таспасы;

      24) Оқшаулағыш;

      25) Асбест беті;

      26) ПХВ тұрбасы;

      27) Шайба мен гайкасы бар болттар;

      28) Төменгі вольтті арматура;

      29) Электр шамдары;

      30) Қол жуатын паста;

      31) Майға төзімді тығыздаушы резеңке;

      32) Ажыратқыларға ысқыштар мен пышақтар;

      33) Ажыратқыштары бар металл керамикалық контактылары;

      34) Ұсақ тас;

      35) Құм;

      36) Цемент;

      37) Жабу плитасы;

      38) Тартпалар;

      39) Қоршаулар;

      40) Су эмульсиялық бояуы;

      41) ОПН;

      42) Электр өлшеуіштері;

      43) Автоматтар;

      44) Ажыратқылар.

6-10 кВ кернеудегі трансформаторлық қосалқы станцияларды жөндеуге мтериалдар шығынының орташа жылдық нормаларын есептеу үлгісі

      ДТҚ-6-10 кВ техникалық қызмет көрсетуге материалдар мен бұйымдар шығынының нысандық орташа жылдық нормасының құраушысын есептеу ДТҚ жабдығын бояу мен құрылыс конструкцияларының үлгісінде қарастырылады. Энергожүйесіндегі әрекет етуші нормаларға сәйкес жұмыс түрі бойынша бояғыштар шығынына жатады:

      1. ДТҚ күрделі жөндеуіндегі бояғыштар шығыны:

      құрастыру қалқанының бояуы – 0,6кг;

      трансформатор бояуы – 1,0кг;

      ажыратқы конструкциясының бояуы – 0,3кг;

      сақтандырғыш жақтауының бояуы – 0,1кг;

      разрядниктердің металл бөліктерінің бояуы – 0,17кг;

      жабдықтың күрделі жөндеуіне барлығы – 2,17кг.

      2. Қоршаудың бояуы – 2,0кг.

      Құрылыс бөлігінің күрделі жөндеуіне барлығы – 2,0кг.

      3. ДТҚ техникалық қызмет көрсетуге бояғыш шығыны:

      жабдықты тексеру және профилактикалық жөндеу – 0,1кг;

      жазбаларды қалпына келтіру – 0,03кг.

      техникалық қызмет көрсетуге барлығы – 0,13кг.

      Көрсетілген жұмыстарда бояғыш ретінде нитроэмаль алынады. ДТҚ құрылыс бөлігінің жабдығын жөндеудің мерзімділігі техникалық пайдаланудың әрекеттегі ережелеріне сай және энергияны беретін ұйымның шарттарына сай қабылданады жабдықтың күрделі жөндеуі – 7 жыл, техникалық қызмет көрсету – жыл сайын; құрылыс бөлігінің күрделі жөндеуі – 10 жыл. Материалдар (бояғыш) шығынының нысандық орташа жылдық нормасының құраушысы (4) формула бойынша және жұмыс түрлері бойынша бояғыш шығыны нормаларының, жабдықтың жөндеу аралық мерзімінің, құрылыс бөлігінің негізінде анықталады және құрайды(кг/ДТҚ жылы):

Шудың рұқсат етілген деңгейлері бойынша жылу электр станцияларының өндірістік үй-жайларының сыныптауышын айқындау жөніндегі әдістемелік нұсқаулар

1 бөлім. Жалпы ережелер

      1. Осы Шудың рұқсат етілген деңгейлері бойынша жылу электр станцияларының өндірістік үй-жайларының сыныптауышын айқындау жөніндегі әдістемелік нұсқаулар (бұдан әрі – Әдістемелік нұсқаулар) "Электр энергетикасы туралы" 2004 жылғы 9 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңы 5-бабының 70-14) тармақшасына сәйкес әзірленді.

      2. Әдістемелік нұсқаулар қайта жобаланған, қолданыстағы, кеңейтіліп жатқан және қайта құрастырылатын жылу электр станцияларына қолданылады.

      3. Осы Әдістемелік нұсқауларда келесі терминдер мен анықтамалар пайдаланылады:

      1) жұмыс орны – еңбек қызметі үдерісінде жұмысшылардың тұрақты немесе уақытша келетін орны;

      2) құбылмалы шулар – дыбыстың уақыт аралығында үздіксіз өзгеріп отыру деңгейі;

      3) үзілмелі шулар – дыбыстың уақыт аралығында таза шу деңгейіне дейін күрт төмендейтін деңгейі, мұндай жағдайда деңгейі тұрақты болып қалатын уақыт 1 с және одан да көп уақытты құрайды;

      4) импульстік шулар – әрқайсысының ұзақтығы 1 секунд (бұдан әрі – с) кем болатын бір немесе бірнеше дыбыстық дабылдардан тұратын шулар, мұндағы шу өлшейтін құралдың "баяу" және "импульс" сипаттамалары қосылған кезде өлшенген А типті өлшейтін фильтратымен децибелдарда (бұдан әрі – дБА) дыбыс деңгейі кезде 10 децибел (бұдан әрі – дБ) төмен емес шамада айқындалады.

2 бөлім. Қолданылу саласы

      4. Жиілік шоғырының сипаттамасы бойынша шулар кең жолақты, бір октавадан жоғары кеңдіктегі үздіксіз шоғырлы және бір сызықта, шоғырда көршілесінен 10 дБ кем емес дыбыс қысымы деңгейінің жоғарылауы бойынша жиіліктің үш октавалық сызығындағы өлшемдермен бекітілген, естілетін дискреттік (жеке) тондары болатын үндес түрлерге бөлінеді. Шу жиілік шоғырындағы дыбыс қысымы немесе дыбыс қуатымен сипатталады.

      5. Уақыт сипаттамасы бойынша шулар келесі түрлерге бөлінеді:

      1) дыбыс деңгейі 8 сағаттық жұмыс күніндегі уақыт аралығында 5 дБА көп шамаға өзгеретін тұрақты шу;

      2) шу өлшегіш құралдың "баяу" уақыттық сипаттамасында өлшеу кезінде дыбыс деңгейі 8 сағаттық жұмыс күніндегі уақыт аралығында 5 дБА аспайтын шамаға өзгеретін тұрақсыз шу.

      6. Жұмыс орнындағы тұрақты шудың қалыпты параметрлері болып 63, 125, 250, 500, 1000, 2000, 4000 және 8000 герц (бұдан әрі – Гц) орташа геометриялық жиіліктегі октавалық сызықтықтың дыбыстық қысым деңгейлері (дБ) табылады.

      Шуды бағдарлы түрде бағалау үшін (мысалы, шуды басу бойынша шаралардың қажеттілігін анықтауда, алдын ала бағалауда) жұмыс орнында қалыпты параметр ретінде шу өлшегіш құралдың А межелігі бойынша өлшенетін дыбыс деңгейін (дБА) қолдануға рұқсат етіледі.

      7. Тұрақсыз шулар келесі түрлерге бөлінеді:

      1) дыбыс деңгейі уақыт аралығында үздіксіз өзгеріп отыратын құбылмалы шулар;

      2) дыбыстың деңгейі уақыт аралығында таза шу деңгейіне дейін күрт төмендейтін үзілмелі шулар, мұндай жағдайда деңгейі тұрақты болып қалатын уақыт 1 с және одан да көп уақытты құрайды;

      3) әрқайсысының ұзақтығы 1 с кем болатын бір немесе бірнеше дыбыстық дабылдардан тұратын импульстік шулар, мұндағы шу өлшейтін құралдың "баяу" және "импульс" сипаттамалары қосылған кезде өлшенген дыбыс деңгейі (дБА) 10 дБ төмен емес шамада айқындалады.

      8. Уақыт аралығындағы құбылмалы шу МЕМСТ 31937-2011 Мемлекетаралық стандарт. Ғимараттар мен құрылыстар. Техникалық жағдайды тексеру және мониторинг ережелері көрсетілген 5.6.2. тармағы бойынша анықталатын баламалы (энергиясы бойынша) дыбыс деңгейімен (дБА) мөлшерленеді.

      9. Жұмыс орнындағы үзілмелі және импульстік шулар 63, 125, 250, 500, 1000, 2000, 4000 және 8000 Гц орташа геометриялық жиіліктегі октавалық сызықтықтың дыбыстық қысым деңгейлерімен (дБ) (энергиясы бойынша) мөлшерленеді.

3 бөлім. Шудың рұқсат етілген деңгейлері

      10. Өндірістік ғимараттардың жұмыс орындарындағы рұқсат етілген дыбыстық қысым деңгейі, дыбыс деңгейі, дыбыс пен дыбыстық қысымның балама деңгейін төмендегі шамада қолдану керек:

      1) осы Әдістемелік нұсқауларға қосымшаларға сәйкес шу өлшегіш құралдың "баяу" сипаттамасы бойынша өлшенген кең жолақтық шу үшін;

      2) осы Әдістемелік нұсқауларға қосымшаларға сәйкес шамалардан 5 дБ төмен шамада шу өлшегіш құралдың "баяу" сипаттамасы бойынша өлшенген үндес және импульстік шулар үшін.

      11. Ауаны салқындату, желдету және ауамен жылыту құрылғылары бар ғимараттарда пайда болатын шулар үшін рұқсат етілген деңгейді кестеде көрсетілген шамалардан 5 дБ төмен шамада, немесе, олар кестеде келтірілген шамалардан жоғары болмаған жағдайда, осы ғимараттардағы шу деңгейінің нақты шамаларында қолдану қажет. Егер олар Осы Әдістемелік нұсқауларға қосымшалардп келтірілген шамалардан аспаса, бұл жағдайда үндес және импульстік шуларға түзету енгізу қажет емес.

      12. Жұмыс істеп тұрған жылу электр станцияларындағы шуды өлшеу әдісі, өндірістік ғимараттардағы жұмыс орындарының өлшеу нүктелерінің саны мен орналасуы МЕМСТ 31937-2011 Мемлекетаралық стандарт. Ғимараттар мен құрылыстар. Техникалық жағдайды тексеру және мониторинг ережелері көрсетілген нормативтің 5.6.2. тармағына сәйкес келеді. Қайта жобаланатын өндірістік ғимараттар мен құрылыстардағы есептік нүктелердің саны мен орналасуын ҚР ҚН 2.04-02-2011 "Шудан қорғау"көрсетілген нормативтің 5.1. тармағына сәйкес қолдану қажет.

4 бөлім. Шу деңгейін төмендету бойынша жалпы шаралар

      13. Жұмыс істеп тұрған жылу электр станцияларында жаңа жылу электр станцияларын жобалау және ескілерін кеңейту мен қайта құру кезінде өндірістік ғимараттардағы дыбыстық қысым мен дыбыстың рұқсат етілген деңгейлерін қамтамасыз ету бойынша шаралардың акустикалық есептерінің негізінде қарастырылады.

      14. Техникалық шарттарда, сонымен қатар, технологиялық және санитарлық-техникалық құрылғының төлқұжаттарында ҚР ҚН 2.04-02-2011 "Шудан қорғау" көрсетілген нормативтің 5.1 тармағына сәйкес, осы құрылғылардың шу сипаттамалары яғни, МЕМСТ Р 51400-99 (ИСО 3743-1-94, ИСО 3743-2-94) Машиналардың шуы. Дыбыстық қысым бойынша шу көздерінің дыбыстық қуат деңгейін анықтау көрсетілген нормативтің 5 бөлімі бойынша анықталған дыбыстық қуаттың октавалық деңгейлері немесе басқа да шу сипаттамалары көрсетіледі.

      15. Жиіліктің октавалық сызықтарындағы дыбыс қысымының рұқсат етілген деңгейлері, өндірістік ғимараттардың жұмыс орындарындағы дыбыс деңгейі және дыбыс пен дыбыстық қысымның балама деңгейі осы Әдістемелік нұсқауларға қосымшаларға сәйкес.

      16. Қандай да бір технологиялық және санитарлық-техникалық құрылғылардың түрін таңдау кезінде, Осы Әдістемелік нұсқауларға қосымшаларда көрсетілген өндірістік ғимараттардың жұмыс орындарындағы рұқсат етілген шу деңгейлерін қамтамасыз ету талаптарына сүйене отырып, осы құрылғылардың шу сипаттамаларының шамаларын есепке алу қажет. Егер құрылғының шу сипаттамасының шамасы техникалық шарттармен бекітілген рұқсат етілген шу деңгейінен жоғары болса, онда өндіруші-зауыттар осы құрылғымен бірге жиынтықта қажетті деңгейге дейін шуды төмендетуді қамтамасыз ететін шуды азайтушы құрылғыларды жеткізеді.

      17. Жобаны әзірлеу кезінде энергиялық кәсіпорындардың аумағымен қатар, оны қоршаған кеңістікте шудың таралуын шектеу бойынша іс-шаралар қарастырылады, оның ішінде:

      1) технологиялық құрылғылардың ашық және (немесе) жабық орналасуы, мұнда ғимараттардың өзара орналасуы (шудан қорғауды талап ететін орындарды экрандау үшін), елді мекеннің жер бедері, жасыл көшеттердің тізбегі және желдің бағыты (шу жел бағытына қарсы бағытта әлсірейді) есепке алынады;

      2) жеке ғимараттарда немесе бөлек тұрған ғимараттарда, оқшауланған баспаналар немесе ғимарат ішіндегі бокстарда шуды туындататын құрылғылардың ("шулы" құрылғылардың), мысалы, сорғылардың, компрессорлардың, көмірді ұсақтаушы диірмендердің, жүктерді үрлеуші машиналардың немесе басқа да машиналардың орналасуы;

      3) "шулы" құрылғылары бар ғимараттар мен үйлердің, жұмыстарында тыныштық талап етілетін ("тыныш" ғимараттар) ғимараттар мен үйлерден – әкімшілік-техникалық, басты басқару қалқандары барынша алыс орналасуы;

      4) "шулы" және "тыныш" ғимараттардың арасында шу деңгейі төмен (мысалы, зертханалар) өндірістік және қосымша ғимараттардың (үйлердің) орналастырылуы;

      5) "шулы" құрылғылардың қабырғаға жақын немесе ғимараттың бір бұрышында орналасуы;

      6) "шулы" құрылғылары бар ғимараттардың тұрақты жұмыс орындары жоқ басқа "буферлік" қабаттардан (мысалы, шоғырсымдық жартылай қабат, желдету жүйесінің техникалық қабаты, қоймалық ғимараттар) қашық орналасуы;

      7) "шулы" ғимараттар немесе "шулы" құрылғылардың тұрғылықты құрылыс маңынан барынша алыс орналастырылуы.

      18. Жобаны әзірлеу кезінде ғимараттарды жоспарлағаннан және құрылғыларды құрастырғаннан кейін, акустикалық есеп жүргізіп, қоршайтын құрылыстарды қарастыру қажет, ол үшін келесі әрекеттер жүзеге асырылады:

      1) еден деңгейінен (жұмыс алаңынан, ғимараттың жоспарлық белгілерінен) 1,2 – 1,5 метр (бұдан әрі – м) биіктікте жұмыс орнының есептік нүктелерін таңдау;

      2) осы Әдістемелік нұсқауларға қосымшаларға сәйкес есептік нүктелердегі рұқсат етілген дыбыстық қысым деңгейін анықтау;

      3) есептік нүктелердегі дыбыстық қысымның октавалық деңгейлерін анықтау;

      4) есептік нүктелердегі дыбыстық қысымның октавалық деңгейлерін қажетті деңгейде төмендетуді анықтау;

      5) осы Әдістемелік нұсқаулардың 18 тармағындағы шараларды есепке ала отырып есептік нүктелердегі дыбыстық қысымның октавалық деңгейлерін қажетті деңгейде төмендетуге сәйкес типтік құрылыстық қоршайтын құрылымдарды (қабырғалар, қалқалар және жабындар) таңдау;

      6) қоршайтын құрылымдарды таңдағаннан кейін, есептік нүктелердегі дыбыстық қысымның күтілетін октавалық деңгейлерін анықтау.

      19. Дыбыстық қысымның октавалық деңгейлері және олардың есептік нүктелердегі қажетті шамада төмендетілуін МЕМСТ 31353.1-2007 (ИСО 13347-1:2004) Мемлекетаралық стандарт. Машиналардың шуы. Өнеркәсіптік желдеткіштер. Зертханалық шарттарда дыбыстық қуатты анықтау көрсетілген нормативтің 11 бөліміне сәйкес анықтау қажет.

      20. Қоршаулардың қажетті шамадағы жоғары дыбысты оқшаулаушы қабілетін қамтамасыз ету үшін төмендегілерді қолдану қажет:

      1) есік орны және арнайы құрылымның терезелерін (тамбурлары бар қосарланған есіктер, көп қабатты ауыр төсемі бар жалқы есіктер; жарық ойықтары және қалыңдатылған немесе қос әйнегі бар терезелер, аталған құрылымдардың периметрлері бойынша төсемелермен тығыздау);

      2) "шулы" және "тыныш" ғимараттардың арасында, технологиялық байланыстарға арналған саңылаулар мен ойықтарда, қоршаулардың дыбысты оқшаулаушы қабілетіне жақын қасиетке ие дыбысты оқшаулаушы құрылғыларды (желдеткіш қораптарды, әртүрлі тағайындамадағы құбыр желілерін, тоқ желілерін) .

      21. Егер жобада қарастырылған қоршайтын құрылымдар дыбыстық қысым деңгейінің қажетті шамада төмендеуін қамтамасыз ете алмаса, ал басқа құрылымдарды қолдану ойға қонымды болмаса, онда есептердің негізінде қосымша шешімдер қабылданады:

      1) қатты дыбысты төмендету талап етілетін, ғимараттарды қоршайтын жабынның дыбысты оқшаулаушы қаптамалары (орталық басқару қалқандары, блокты басқару қалқандары). Егер ғимарат енінің биіктікке қатынасы 5 тен төмен болса, онда қабырғалар мен төбені қаптау керек, ал бұл қатынас 5 ке тең болған жағдайда, онда тек төбені қаптау жеткілікті. Қаптау дыбысты жұтудың басым коэффициенті жиіліктің октавалық сызығындағы дыбыстық қысымның максималды деңгейіне сәйкес келетіндей таңдалады;

      2) "шулы" құрылғылар (сорғылар, компрессорлар) орналасқан аймақтың шекарасындағы акустикалық экрандар, экрандар 3 м кем емес биіктікке және шу көзіне бағытталған дыбысты оқшаулаушы қаптамаға ие.

      22. Экрандар еркін орнатылады және төбеге бекітіледі. "Шулы" құрылғының үстіндегі төбені экрандардың габариттік экранынан 2 м кем емес ұзындықтағы қаптамамен жабады. "Шулы" құрылғы ғимараттың бұрышында орналасқан жағдайда, оның маңайындағы қабырғаға қаптама жасау қажет. Егер шуды оның пайда болу көзінде төмендету мүмкін болмаса, тұрақты түрде қызмет көрсету немесе бақылауды қажет ететін "шулы" құрылғыға арналған дыбысты оқшаулаушы бокстар қолданылады. Қызмет көрсетуші қызметкерлердің жұмыс орындары, басқару органдары мен өлшеуші аппаратуралар бокстардан тыс шығарылады. Егер "шулы" құрылғы үлкен аумақты алып жатса, онда тек жұмыс орнын оқшаулау ұсынылады (негізгі басқару органдары және бақылау-өлшеу құралдары бар немесе оларсыз дыбысты оқшаулаушы кабинаны орнату).

      23. "Шулы" ғимараттарда өтпелі алаңдарды, жабындар мен баспалдақ марштарын жіңішке табақты металл материалдан жасауға болмайды.

      24. "Тыныш" ғимараттарда (дыбыс деңгейі 65 дБА және одан аз болатын) желдеткіштер мен ауаны салқындатқыш қондырғылардан келетін шуды төмендету үшін келесілерді қолдану керек:

      1) желдеткіш қондырғылардың маңайындағы ауа өткізгіштерге типтік бәсеңдеткіштерді (есептеулер негізінде);

      2) желдеткіштердің және олардың электрлік жетектерінің үстіне дірілді оқшаулаушы төсемелерді (егер олар құрылғының жинағына енбесе);

      3) дірілдің таралуын шектеу үшін, ауа өткізгіштерге майысқақ ендірмелерді орнату.

      25. Құрылғының шуын оның пайда болу көзінде төмендету үшін, мүмкіндігінше келесі әрекеттерді жүзеге асыру қажет:

      1) бөлшектердің соқпалы әрекеттерін соқпалы емес әрекеттермен алмастыру;

      2) соқпалы бөлшектердің дірілін оларды жоғары ішкі үйкеліске ие материалдармен (резинамен, пластмассадан жасалған заттармен, тығындармен, битумды қатты қағаздармен, киізбен, таскендірмен) біріктіру жолымен азайту;

      3) беткі аумағы үлкен дірілдеуші бөлшектердегі (редукторлардың корпустары, диірмендердің барабандары, турбиналардың қаптамалары) шудың қарқындылығын, бөлшектер арасында дірілді өткізуші берік төсемелер мен серіппелер, қаптамалар мен барабандардың сыртқы және ішкі беттерін дыбысты оқшаулаушы қаптамамен қаптау арқылы төмендету;

      4) металдан жасалған бөлшектерді пластмассадан немесе басқа да дыбыс шығармайтын материалдан жасалған бөлшектермен алмастыру;

      5) дірілді туындатушы динамикалық күштерді төмендету үшін, агрегат роторлары және басқа да айналмалы бөлшектердің мұқият теңдестірілуін жүзеге асыру;

      6) бөлшектерді біріктіру кезінде пайда болған саңылауларды кішірейту мақсатында, агрегаттарды жинау кезінде минималды шектерді қарастыру, сол арқылы дірілді немесе соққылардың энергиясын азайту;

      7) күрт кеңейген (қысымның төмендеуі 0,2 МПа (2 кгс/см²) және одан көп) немесе тарылған орындардағы газ, бу-сулы және ауа ағындарының құйындауына жол бермеу немесе шудың арнайы бәсеңдеткіштерін қарастыру;

      8) агрегаттағы басым шу мойынтіректердің шуы болып табылған жағдайда, томалау мойынтіректерін мүмкіндігінше жылжымалы мойынтіректермен алмастыру.

      26. Технологиялық және санитарлық-техникалық құрылғылардың шуын оның пайда болу көзінен төмендету мүмкін болмаған жағдайда, құрылғының төлқұжаты мен техникалық шарттарында шуды азайту үшін қолданылатын іс-шаралар көрсетіледі, атап айтқанда:

      1) агрегатты бокстарда, жоғары деңгейде дыбыс және дірілді оқшаулайтын жеке ғимараттарда орналастыру, бұл жағдайда, ғимараттар мен бокстардағы қосымша желдету жүйесін қолдану қажеттілігін көрсету қажет;

      2) агрегат немесе оның құрастыру бірліктерін агрегаттың корпусы және іргетасы аралығындағы дірілді оқшаулаушы төсемелермен жабдықталған дыбысты қорғайтын қаптамаларға біріктіру, ал құбыр желілерінің қаптама арқылы өтетін орындарында – ішінен дыбысты жұтатын материалдармен қапталған желдеткіш саңылаулар, немесе қосымша желдеткіштер болады;

      3) құбыр желілері, сақтандырғыш қақпақ және басқа да құрылғыларда дыбысты жұтатын камералар немесе аэродинамикалық шуларды бәсеңдеткіштерді орнату;

      4) құбыр желілерін, ауа желілерін және басқа да шуды туындататын құрылымдарды дыбыс және жылуды оқшаулаушы материалдармен қаптау;

      5) құбыр желілерінің шуды туындататын темір арқауларында дыбыс және жылуды оқшаулаушы алынатын қондырғыны орнату;

      6) шуды туындататын құбыр желілерінің бетіне дірілді азайтушы қарамайларды жағу және арқауларды салу;

      7) шуды азайту және құрылыстық құрылымдарға дірілдің берілуін тоқтату үшін, резинометалдық діріл тіректеріне құрылғылардың (желдеткіштер, түтін сорғыштар, электрлік жетекті сорғылар) тұғырын орнату;

      8) агрегаттардың іргетастары мен жабындары арасында 1-2 сантиметр (бұдан әрі – см) ауа саңылауын жасай отырып және резиналық төсемелердегі ауқымды темір бетонды тақталардың ұштасқан орындарының үстіне орналастыра отырып, қатты байланысқан жерлерді қалпына келтіру.

      Аталған шаралар өндірістік ғимараттардағы шуды рұқсат етілген деңгейге дейін төмендетуді қамтамасыз ететін, айтылған құрылғылардың техникалық шарттары мен типтік қондырғылар, сонымен қатар, жұмыс сызбаларына жасалған сілтемелермен нақтыланады.

      27. Жұмыс істеп тұрған жылу электр станцияларының өндірістік ғимараттарында жұмыс орындарындағы шуды рұқсат етілген деңгейге дейін төмендету үшін, осы Әдістемелік нұсқаулықтың алдыңғы тармағында келтірілгендерден бөлек, келесі шаралар ұсынылады:

      1) шу құрылғыларын орналастыратын орындарда (мысалы, редукциялық-салқындатқыш құрылғылардың аймағында) дыбысты оқшаулаушы экрандарды орналастыру;

      2) осы Әдістемелік нұсқаулардың 21 тармағында көрсетілген талаптарға сәйкес, төбелер мен қабырғаларды дыбысты оқшаулаушы тақталармен (мысалы, блокты басқару қалқандары ғимаратында - "Акмигран", "Силакпор" тақталарымен, жағалау сорғыларынан су жинау ғимараттарында – тесілген металл табақпен қапталған минералды тақталармен) қаптау;

      3) тамбурлы немесе тамбурсыз қосарланған есіктерді орнату (мысалы, металл табақпен, дермантин немесе былғарыны алмастырушы материалмен қапталған қалыңдығы 30 мм табиғи киізбен қаптау);

      4) желдету жүйесінің ауа өткізгіштері және ауаны салқындату құрылғыларының ішкі қабатын дыбысты жұтатын материалдармен қаптау немесе осы орындарда типтік шу бәсеңдеткіштерін орнату;

      5) шу туындатып тұрған, ескірген құрылғыларды, шуды аз шығаратын құрылғымен алмастыру;

      6) құрылғының шу деңгейін жоғарылатып тұрған ақауларын уақытылы жөндеу;

      7) жұмыс өндірісінің шуды аз шығаратын технологиялық үдерістері мен амалдарын қолдану.

      Бұл шаралар құрылымдардың, материалдар мен құрылғылардың таңдалған мөлшерлерінің негіздемесіне сәйкес, акустикалық есептер негізінде жасалады.

      28. Жұмыс істеп тұрған жылу электр станцияларындағы жұмысшыларды шудың зиянды әсерінен қорғау үшін, келесі шараларды жүзеге асыру қажет:

      1) шулы және шулы аймақтарда орналасқан құрылғыларды автоматты түрде немесе қашықтықтан басқару;

      2) жұмыс орындарын рұқсат етілген шу деңгейі бар аймақтарда ұйымдастыру немесе тұрақты қызмет көрсетілетін жұмыс орындарында (мысалы, турбина машинистерінің, қосымша турбиналық құрылғы бойынша машинист-барлаушылардың жұмыс орындарында) дыбысты оқшаулаушы кабиналарды орнату;

      3) құрылғыны тексеру кезінде шу деңгейі төмен аймақтарда мүмкіндігінше барлау бағытын құрастыру;

      4) жұмыс жасаушы қызметкерлердің есту қабілетінің жағдайын анықтау мақсатында отоларинголог-дәрігердің қатысуымен, белгіленген мерзімдерде мерзімдік медициналық тексеріс жүргізіп отыру;

      5) дыбыс деңгейі 85 дБА жоғары аймақтарда жұмыс істейтін қызметкердің, талап етілетін шуды бәсеңдету қабілетіне, аталған жұмыстың кезінде, температура мен ауа ылғалдығында оларды киюдің ыңғайлылығына байланысты сәйкес типтегі (шуға қарсы құлақшындар, антифонды дулығалар, бір немесе бірнеше рет пайдаланылатын ендірмелер) шудан қорғайтын жеке құралдарды қолдануы. Аталған аймақтар МЕМСТ 12.1.003-83 Мемлекетаралық стандарт. Еңбек қауіпсіздігі стандарттарының жүйесі. ШУ. Қауіпсіздіктің жалпы талаптары көрсетілген нормативтердің 3.2. тармағына сәйкес, қауіпсіздік белгілерімен белгіленеді.

      6) белгіленген мерзімдерде жұмыс орындарындағы шу деңгейін бақылау және шулы жағдайда жұмыс жасау ережелерін бекіту.

      Жиіліктің октавалық сызықтарындағы дыбыстық қысымның рұқсат етілген деңгейлері, өндірістік ғимараттардың жұмыс орындарындағы дыбыс деңгейі және дыбыс пен дыбыстық қысымның баламалы деңгейлері

      *1. 1.9 тармақта көрсетілген ғимараттар үшін, рұқсат етілген шу деңгейлері олардың шоғырындағы импульстік шудың болуына қарай, ал қалған тармақтарда – тұрақты кең жолақты шуға байланысты қолданылған.

      *2. 1.7; 2.1; 2.7; 2.9; 3.2 және 5.2 тармақтарда келтірілген рұқсат етілген шу деңгейлері ретінде 85 дБА рұқсат етілген шу деңгейі мен оның шамаларына сәйкес дыбыстық қысымның рұқсат етілген деңгейін қабылдау керек.

      *3. 4.5 тармақта тек күш трансформаторларының қызмет көрсету алаңдарына арналған рұқсат етілген шу деңгейлері берілген, ал салқындату жүйесін есепке алмағанда, трансформаторлардың өзінің рұқсат етілген дыбыс деңгейі СТ ҚР IEC 60076-10-1-2012 Күш трансформаторлары. 10-1 бөлім. Шу деңгейін анықтау. Қолдану бойынша нұсқаулықта көрсетілген.

Жылу электр станцияларының техникалық сумен жабдықтау жүйесінің гидротехникалық құрылыстарын пайдалану жөніндегі әдістемелік нұсқаулар

1 бөлім. Жалпы ережелер

      1. Жылу электр станцияларының техникалық сумен жабдықтау жүйесінің гидротехникалық құрылыстарын пайдалану жөніндегі әдістемелік нұсқаулар (бұдан әрі - Әдістемелік нұсқаулар) "Электр энергетикасы туралы" 2004 жылғы 9 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңы 5-бабының 70-14) тармақшасына сәйкес әзірленді.

      2. Әдістемелік нұсқаулар жылу электр станцияларында (бұдан әрі – ЖЭС) техникалық сумен жабдықтаудың келесі гидротехникалық құрылыстарына таралады:

      1) өзен және су қоймаларының тоғандары;

      2) сорғыш станцияларының құрылыс бөлігі;

      3) арынсыз және арынды су жолдары (каналдар, құбырлар) және турбина конденсаторларына суды әкелетін олардың жабдықтары;

      4) арынсыз және арынды су жолдары (каналдар, құбырлар) және турбина конденсаторларына суды әкелетін олардың құрылыстары (сифонды құдықтар, акведуктар, дюкерлер, сарқырамалар және су шығаратын құрылыстар);

      5) салқындатқыш су қоймалары;

      6) арынды топырақты бөгеттер мен дамбалар;

      7) суды ағызатын құрылыстар;

      8) қысқы кезеңде тоғанды жылыту және температураны реттеу мақсатымен жылы суды беруге арналған құрылыстар;

      9) жақын жатқан су көздерінен салқындатқыш су қоймаларын толықтыруды қамтамасыз ететін құрылыстар.

      3. Аталмыш Әдістемелік нұсқауларда келесі ұғымдар мен анықтамалар пайдаланылады:

      1) техникалық сумен жабдықтау жүйесі – турбина конденсаторларын салқындатуға арналған суық судың көп мөлшерін тартуға және беруге арналған құрылыстар және жабдықтар;

      2) өзен және су қоймаларының тоғандары – бірінші көтерілетін станциядан (батпалы сорғыштан) су жинайтын құрылғылар, су дайындау, екінші көтерілетін сорғыш станциясы (қажетті көлемде тұтынушыға қысым мен су беру ұстап тұру үшін) немесе су ағынды мұнара (екінші көтерілетін сорғыш станциясының баламасы), өрт сөндіру станциясы (өрт сорғыштары), өрт сөндіретін су қоры (өрт сөндіретін сұйыққойма), сұйыққоймаларды апатты қайта толтыру кезінде су бұруды, су жинайтын құрылыстарды толтыруды орындайтын дренажды жүйелер, бақылау-өлшеу аспаптары мен жабдықтардың жұмыс істеу қабілетін қадағалау автоматикасы, су шығынын реттеуіш, суды есепке алу желілері мен шығын өлшегіштер сияқты негізгі инженерлік объектілердің қатарынан тұратын су көздерінен суды жинауға арналған құрылыстар;

      3) ағынды және ағынсыз су жолдары – құбырлар, каналдар және оларға турбина конденсаторынан суды бұратын құрылыстар (акведутер, дюкерлер, сарқырамалар, су шығаратын құрылыстар);

      4) салқындатқыш су қоймасы – ЖЭС техникалық сумен жабдықтау жүйелерінде қолдану мақсатында суды жинауға және сақтауға арналған су тірек құрылғыларымен түзілетін жасанды су қоймасы.

2 бөлім. Қолданылу саласы

      4. Гидротехникалық құрылыстарды (бұдан әрі – ГТҚ) пайдаланудың негізгі міндеті қызмет көрсететін персоналдың қауіпсіздік және қоршаған ортаны қорғау талаптарын сақтау кезінде технологиялық жабдықтардың сенімді жұмыс істеуін, тоқтаусыз және үнемді қолданылуын қамтамасыз ету болып табылады.

      5. Электр энергиясы саласында нормативтік құқықтық актілерге сәйкес ГТҚ пайдалану әрбір ЖЭС қабылданған ұйымдастырушылық-өндірістік құрылыммен – цех, учаске сәйкес өндірістік бөлімшелерге жүктеледі.

      6. Барлық ГТҚ цех (учаске) ішінде оларды пайдалануды қамтамасыз ететін мастерлер мен басқа персоналдар арасында бөлінеді; бөлу техникалық басшымен бекітіледі.

      Цех (учаске) құрамында бақылау тобы құрылады немесе ГТҚ жай-күйін жүйелі бақылау үшін мамандар тағайындалады.

      Цехтардың (учаскелердің) және бақылау топтарының (бақылаушы мамандардың) қызметі лауазымдық жұмыстармен реттемеленеді.

      7. Цех (учаске) ГТҚ жұмысын қамтамасыз етеді, ол үшін:

      1) ГТҚ жай-күйін, қолданыстағы технологиялық регламенттің бақыланатын параметрлеріне сәйкестігін үнемі тексеруді бақылауды;

      2) ГТҚ уақытылы жөндеуді және апатты жағдайды жоюды;

      3) ГТҚ жай-күйін жақсарту және ЖЭС су шаруашылығының тиімділігін арттыру бойынша іс-шараларды әзірлеуді және орындауды жүзеге асырады.

      8. Әрбір ЖЭС-да Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы 30 наурыздағы № 247 бұйрығымен бекітілген Электр станциялары мен желілерін техникалық пайдалану қағидаларында (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу Тізілімінде № 11066 тіркелген) (бұдан әрі – Қағидалар) сәйкес көлемде ГТҚ бойынша техникалық құжаттама қалыптасады.

      9. Техникалық құжаттамалардың құрамы:

      1) жобалау құжаттамасы (сызбалармен және түсіндірме жазбамен);

      2) орындаушы сызбалар (оның ішінде бақылау-өлшеу аппаратурасын орналастыру бойынша);

      3) ГТҚ-на жасырын жұмыстарды қабылдау актілері;

      4) жабдықтардың техникалық паспорттары;

      5) бақылау-өлшеу аппаратурасы бойынша жүзеге асырылатын бақылау және ГТҚ-ын визуалды бақылау журналдары;

      6) ГТҚ пайдалану бойынша технологиялық регламент.

      10. Әрбір ЖЭС-да ГТҚ үшін сипатты осы ЖЭС техникалық сумен жабдықтау жүйелерін пайдалану бойынша нақты талаптардан тұратын технологиялық регламент әзірленеді.

      11. Технологиялық регламент келесілерден тұрады:

      1) ГТҚ қысқа сипаттамасы, олардың мақсаты мен пайдалану қызметтері;

      2) пайдаланылатын су ағыны мен ЖЭС техникалық сумен жабдықтау жүйелерінің қысқа гидрологиялық сипаттамасы;

      3) жоба талаптарын есепке ала отырып ГТҚ жұмыс тәртібі бойынша нұсқаулар, жабдықтарды дайындаушылардың нұсқаулықтары, арнайы зерттеу нәтижелері, сынаулар мен пайдалану тәжірибесі;

      4) әрбір ГТҚ арналған жұмыстардың шекті ұйғарынды көрсеткіштері;

      5) қалыпты жағдайларда, қысқы және тасқын кезеңдерінде, апатты жағдайларда ГТҚ пайдалану тәртібі;

      6) ГТҚ жай-күйін бақылау тәртібі;

      7) ГТҚ дайындау және жөндеу жүргізу тәртібі;

      8) ГТҚ пайдалану кезінде қауіпсіздік техникасының талаптары.

      12. Технологиялық регламентке келесі құжаттар қоса беріледі:

      1) ГТҚ тік және жоспарды схемалары;

      2) бақылау-өлшеу аппаратурасын орналастыру схемасы және бақылау-өлшеу аппаратурасының ведомості;

      3) сорғыш станциялардың, су жинайтын, реттейтін құрылыстардың және т.б. белгілеулері мен ұйғарынды жүктемелерін көрсетіп, барлық ғимараттарының тізбесі;

      4) су өткізетін саңылаулардың тарирленген графиктері (немесе кестелер), қақпақтарды оңтайландыру схемалары, су деңгейінен салқындатқыш су қоймалары көлемі мен аудандарының тәуелділік графиктері.

      13. ГТҚ пайдалану және бақылау бойынша материалдар жыл сайын олардың жай-күйін бағалаумен қорытындыланады.

      14. Техникалық регламент Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің және бақылаушы органдардың жаңа басқарушы құжаттарын пайдалану және шығару шарттарын өзгерту шарасы бойынша түзетіледі.

3 бөлім. Қауіпсіздік шаралары

      15. Жылу электр станцияларының ГТҚ пайдалану және жөндеу Қағидалардың 4 бөлімінде көрсетілген талаптармен сәйкес орындалады.

      16. ГТҚ пайдалану кезінде:

      1) сорғыш станциялары алаңдарындағы барлық ойықтар кедір-бұдырланған болат қақпақтармен жабылады;

      2) тоқтатып қойылатын жердегі саңылаулар, дюкерлердегі өтетін тесіктер және жабық каналдардағы шығыс бастиектер люктермен немесе қақпақтармен жабылады, биіктігі 1 таяныштармен қоршалған, құбырлар арқылы өткелдермен қоршалады;

      3) каналдар еңісіне шығумен байланысты бақылау және жөндеу біреуі тарақта немесе бермеде қалатын және еңісте екіншісін сақтандыратын кемінде 2 қызметкермен орындалады;

      4) еңістерді жөндеу кезінде тастар мен бетон плиталарды қалау астынан жоғарыға жүргізіледі, еңістің бірі тігі бойынша екі немесе бірнеше қабатта бір уақытта жұмыс істеуге рұқсат берілмейді, 1:3 тік еңіске шығу кезінде қанатты қоршаулары бар сатылар қолданылады;

      5) мұз бойынша қозғалысқа немесе ондағы жұмыстарға мұз жабынының жай-күйін зерттеуден, оның қалыңдығы мен беріктігін анықтаудан, қауіпті орындарды қадалармен, белгілермен қоршаудан кейін ғана рұқсат беріледі. Мұз қалыңдығы жүктемеге байланысты Қағидалармен анықталады.

      6) мұзды жолдың сенімділігі әрбір 5 тәулік сайын тексеріледі. Жылымдар маңында кемінде 4 метр (бұдан әрі – м) жақын мұз кесегіне тақалуға рұқсат берілмейді;

      7) мұз кептелістерін немесе каналдарда көшкіндер кезінде түзілген бөгеттерді жою жарылыстарын ерекше жағдайларда Қағидалардың талаптарын сақтаумен жүргізілуі тиіс;

      8) биіктікте жөндеу жұмыстарын орындауға арналған ағаштар, төсеме тақталар және басқа тетіктер ҚР СН 1.03-05-2011 "Құрылыста еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы" талаптарын қанағаттандырады;

      9) ашық жер бетіндегі арықтар мен жыраларды шөгінді тұнбалардан немесе қоқыстан тазалау, мұзды жару, қардан тазалау кезінде жұмыскерлер бір бірінен кемінде 3 м қашықтықта табылады;

      10) бетонды қоспа 36 вольт (бұдан әрі – В) жұмыс кернеуімен электр дірілдеткіштермен тығыздалады. Электр дірілдеткіш корпусы ҚР СТ 12.1.013-2002 "Құрылыстағы мемлекеттік стандарт. Еңбек қауіпсіздігінің стандарттар жүйесі. Құрылыс. Электр қауіпсіздігі. Жалпы талаптар" сәйкес жұмыс басталғанға дейін жерге тұйықталады;

      11) химиялық заттарды қолдану кезінде дайындаушылардың нұсқауында көрсетілген олармен қарау ережелері сақталады;

      12) қайық бортында жолаушылардың ұйғарынды саны мен жүк көтерімділігін көрсететін жазулары болады. Судағы жұмыстар жеке құтқару құралдарымен инженерлік-техникалық қызметкерлердің басшылығымен кемінде екі жұмыскермен орындалады;

      13) көтергіш механизмдердің қызмет көрсету алаңдарында және олардың маңында гидротехникалық жабдықтармен жұмыс кезінде осы жұмыстарды орындайтын персонал ғана табылады;

      14) ГТҚ жабдықтарының электрлік бөлігі және электр беру желілері Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы 19 наурыздағы № 222 бұйрығымен бекітілген Тұтынушылардың электр қондырғыларын пайдалану кезіндегі қауіпсіздік техникасы қағидаларына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу Тізілімінде № 10889 тіркелген) сәйкес пайдаланылады;

      15) электр қондырғыларын пайдалануға рұқсат берілетін тұлғалардың қауіпсіздік техникасы бойынша ІІІ-біліктілік тобы болады;

      16) құтқару құралдары оларды тез және оңай шешіп алатындай орналасады (ілінеді);

      17) тірек су тастайтын құрылыстарда тікелей акватория тыйым салынатын аймақ болып табылады. Тыйым салынатын аймақ шекаралары қалқыма және жағалау белгілерімен жарық және қараңғы тәулік уақытында жақсы көрінетіндей белгіленеді. Тыйым салынатын аймаққа жүзу құралдарының кіруіне құрылыстарды зерттеу және жөндеу үшін ғана рұқсат беріледі;

      18) жабық каналдарға кемінде 2 қызметкер түседі, 2 қызметкер үстінде табылады және жіберу наряды бойынша бақылауыштар болып табылады;

      19) құдыққа түсер алдында жабық каналда немесе құбырда газ талдағыш көмегімен ауаның газдалуы тексеріледі. Газды толық жойғанға дейін құбырларға және құдықтарға түсуге рұқсат берілмейді. Құбырларда және құдықтарға жарық үшін кернеуі 12 В аккумуляторы бар тасымалданатын шамдар қолданылады;

      20) ГТҚ торкрет-массаны дайындау және торкретирлеу бойынша жұмыс аймағы шектеледі. Бұл аймақта бөтен адамдардың кіруіне рұқсат берілмейді. Торкретші жұмыскерлер арнайы киімдермен және шлем маскалармен қамтамасыз етіледі. Торкрет-аппарат 0,35 мегапаскаль (бұдан әрі – МПа) дейін қоса алынатын қысым кезінде ғана жұмыс істейді; 0,35 МПа жоғары қысымды арттыру кезінде торкрет-аппаратқа ауаны беру ажыратылады;

      21) құм ағызатын аппарат ауа өткізгішті ажыратқаннан кейін және аппаратта қысым болмаған кезде құрғақ құммен жүктеледі;

      22) ГТҚ жөндеу жұмыстары наряд-рұқсаттама бойынша жүргізіледі;

      23) жабдықтарда сынаулар өткізу ЖЭС техникалық басшыларымен бекітілген бағдарлама бойынша ауысым бастығымен рұқсат беріледі;

      24) пайдаланушы персонал бірінші көмек көрсету, оның ішінде батып бара жатушыға, электр тоғымен зақымдану және жарақаттану кезінде көмек көрсету тәсілдеріне үйретіледі;

      25) ГТҚ табылатын цех (учаске) бастықтары пайдаланушы персоналдың қауіпсіз еңбек жағдайларын қамтамасыз ету бойынша ұйымдастырушылық және техникалық іс-шараларды орындау қамтамасыз етіледі;

      26) қауіпсіздік шараларының барлық бұзушылықтары туралы, адамдардың өміріне және жабдықтарға қауіп тудыратын жабдықтардың, механизмдер мен тетіктердің ақауы туралы пайдаланушы персонал жоғарыла тұрған басшыға хабарлайды.

      Жазатайым оқиға кезінде пайдаланушы немесе жөндеу персонал зардап шегушіге бірінші көмек көрсетеді және цех бастығына, электр станциясының ауысым бастығына болған жағдай туралы хабарлайды.

4 бөлім. Жұмысқа дайындық

      17. Алғашқы іске қосу кезінде ГТҚ жұмысқа дайындығы оларды пайдалануға қабылдау процесінде жұмыс комиссиямен орнатылады.

      18. ГТҚ сумен толтырғанға дейін келесі шарттар сақталады:

      1) каналдардан сүзгілеуші судың шығатын аймағында ағынның ұйғарынды градиент аталмыш Әдістемелік нұсқаулардың 64-тармағына немесе жобалыққа сәйкес келеді;

      2) бетонды қаптамамен шашыратқыш бассейндер астындағы топырақты су деңгейі қысымға қарсы бұзылудан түбін сақтау мақсатымен түбінен төмен табылады;

      3) сорғыш станциялар мен басқа бетонды құрылыстарды гидрооқшаулау және қуыстарына төгу орындалады;

      4) сорғыш станциялардың су қабылдағыштарының қақпақтарының, ағызатын су таратқыштардың бастиектерінің, құрылыс қақпақтарының жіктерінің өлшемдері және басқа сипаттамалары тексеріледі;

      5) сорғыш станцияларының, су жинайтын және су тастайтын құрылыстардың су қабылдағыштарының қоқыс тазалаушы торлары, балық қорғайтын жабдықтар мен балықты тасымалдау жүйелері жұмыс күйіне орнатылады.

      19. Көрсетілген екі бірінші шарттарды бұзған жағдайда су деңгейін тереңдік төмендету қамтамасыз етіледі, бекітілген жүк түсіретін дренаж немесе басқа іс-шаралар орындалады.

      20. Су қоймаларын, каналдар мен бассейдерді толтыру еңістердің жылжуын, түбінің және тіреуіштің шайылуларын шығаратын жылдамдықпен біртіндеп жасалады. Мұндай деректер болмаған жағдайда еңістердің темірбетонды тіреуішпен құрылғылар үшін толтыру жылдамдығы тәулігіне 1 метрге (бұдан әрі – м/тәул) тең, топырақты еңістер үшін – 0,5 м/тәул. аспайтын шама қабылданады. Ұйғарынды шаймайтын жылдамдықтар топыраққа, каналдардың қаптамасына және толтыру тереңдігіне байланысты қабылданады.

      21. Сорғыш станциялардың су қабылдайтын саңылаулары мен каналдар мен су таратқыштардың ағызатын саңылауларықақпақты қоймаларға немесе жіктерге орнатылады.

      22. Су қоймаларын, ЖЭС техникалық сумен жабдықтау жүйелерін толтыруға арналған су тарту көлемі мен мерзімдері және олардың келесі толтырылуы әрбір энергия кәсіпорнына берілетін 2003 жылғы 9 шілдедегі Қазақстан Республикасының Су кодексінің 40-бабына сәйкес келеді.

      23. ГТҚ сумен алғашқы толтыру кезінде сорғыш станция ғимарапттарының су түбіндегі бөліктерінің, бүріккіш бассейндер мен басқа сыйымдылықты құрылғылардың әзірленген бағдарлама бойынша сумен қорғалушылығына алдын ала немесе бір уақытта сынауды жүргізу мақсатқа сай.

      24. Бүріккіш бассейндер, сорғыш станциялардың су қабылдағыштары, жабық темірбетонды каналдар мен басқа сыйымдылықтар алдымен 1 м-ге толтырылады, 3 тәулікке ұсталынады және беттері суланған түптері, еңістері мен темірбетонды қабырғалары 3 л/м² артық емес рұқсат берілетін су кету мөлшері анықталады.

      Ақауларды анықтау жағдайында оларды сумен толтыру, құрылғыны жобалық деңгейге дейін сумен толтыру және құрылыстардың су асты бөліктері арқылы суды сүзгілеу дәрежесін үнемі бақылау қажет.

      25. Каналдарда уақытша құрылыс бөгеттері су деңгейін тегістегеннен кейін және дейін және бөгеттерден кейін толығымен таралады.

      26. Салқындатқыш су қоймасы техникалық сумен жабдықтау жүйесінің жұмысқа қосу сәтінде есептік температураға дейін ЖЭС енгізілетін қуатының циркуляциялық суын салқындатуды қамтамасыз ететін айна алаңын құрумен минималды ұйғарындыдан төмен емес су деңгейіне дейін толтырылады.

      27. Аязды кезең басталғанға дейін каналдар мен тоғандарды, ауа үрлеуші қондырғыларды жылыту және қақпақтарды электрмен жылыту үшін ЖЭС болатын жылы су беру жүйесінің жұмысына дайындалады.

5 бөлім. Гидротехникалық құрылыстарды пайдалану режимдері

      28. Жылу электр станцияларының ГТҚ пайдалану режимі ЖЭС техникалық сумен жабдықтау жүйелері жұмысының технологиялық режимдерінің берілген параметрлерін ұстауға бағытталған, үнемі орындалатын іс-шаралар кешенімен анықталады.

      29. Пайдалану режиміне қойылатын негізгі талаптар:

      1) ЖЭС берілген кестесі бойынша маусымаралық, қысқы және тасқынды кезеңдерде, апатты жағдайларда, гидроқұрылғыларды жөндеу кезінде ЖЭС техникалық сумен жабдықтау жүйесіне және басқа тұтынушыларға суды үздіксіз беру.

      2) ГТҚ жұмысының қауіпсіздігін қамтамасыз ету.

      Су беру жобалық көрсеткіштермен; су өткізетін жолдардың (қорытындылаушы каналдар, су жинайтын шөміштер, реттеуші шлюздер) жіберу қабілетімен, су ағынының (өзен, көл, су қоймасы) су деңгейімен реттемеленеді.

      ЖЭС тоғандары үшін судың есептік шығынының жылдық арту ықтималдығы 95%-дан төмен емес деңгейде, ал судың минималды су деңгейі – 97%-да анықталды.

      30. Өткізуші жолдардың гидротехникалық құрылыстарын пайдалану кезінде келесі талаптар сақталады:

      1) жоба бойынша минималды ұйғарындыдан төмен емес жіберетін жолдағы су деңгейі;

      2) жіберетін каналдардың өткізу қабілеті тұрақты гидрометриялық жұмыстарды жүргізу (тереңдікті, жылдамдықты өлшеу) жолымен бақыланады;

      3) тұнбалану кезінде каналдарды жер снарядымен немесе басқа механизацияланған тәсілдермен тазалау жүргізіледі;

      4) тоғанның өткізу қабілетінің азаю көрсеткіші есептік мәніне сәйкес келетін және жіберетін жолдағы және аванкамералардағы су деңгейін өлшеу жолымен бақыланатын деңгейлердің айырмасы болып табылады. Айырманы арттыру кезінде аванкамера мен бастиектердің саңылау торын тазалау жүргізіледі.

      31. Жылдың жылы кезеңінде техникалық сумен жабдықтау жүйесіне су тартатын құрылғыда су бетіне қарағанда ең төмен температурамен түседі. Бұл талап негізінен төменгі қабаттағы су тоғаны қалыпты тірек деңгейі шегінде жоғары бьефтегі су деңгейін ұстау есебінен жүргізілетін бөгет ішіндегі тоғандарға жатады.

      32. Су тарту және қорытындылайтын канал аймағына ластаушы заттардың, бөренелердің (қоқыс) түсуіне жол бермейді. Канал басында қоқысты ұстау үшін запандар орнатылады. Запан ұсталынатын қоқыс су ағызушы құрылыстардың аралығындағы лайдан төмен ағынға жататындай орнатылады. Егер запан учаскесінде каналға жүретін ағын жылдамдығы 0,25-0,30 м/с артады, запан күнқағармен жабдықталады. Су өтуін және запан астына өтуін болдырмас үшін запанмен ұсталынған ағаш қоқыстар судан шығарылады. Қорытындылайтын каналдардың едәуір ұзақтығы кезінде су жинау құрылғыларында (сорғыш станцияларда) қосымша запанды орнату ұсынылады.

      33. Жер каналдарында еңістердің өсуі, бұл каналдың өткізу қабілетін азайтуға немесе су сапасының нашарлауына әкелмеген жағдайда рұқсат беріледі.

      34. Ауаның қар жауудың шұғыл төмен температурасымен немесе қар жауумен ілесетін қатты жел уақытында мұз басу алды кезеңде келесілер үшін қоқыс тазалаушы және балық қорғайтын жабдықтарды жартылай немесе толығымен жабатын анжырдың ағызатын каналында мүмкін пайда болуына дайындалады:

      1) сорғыш станцияларының немесе +(3

      2) жіберілетін ұзын каналдарда ЖЭС суды тұтынуды және сәйкесінше каналдағы су жылдамдығын азайту жолымен мұз жабынының тез түзілуін қамтамасыз ету үшін каналдар басында запан орнатылады;

      3) +0,1°С дейін су температурасының төмендеуі немесе анжыр ағынында құбылыстардың ерте белгілері кезінде торларды электрмен жылыту (болған кезде) қосылады;

      4) 0°С төмен ауа температурасының төмендеуі кезінде құбылыстың басталуын анықтау және +1,0°С дейін сорғыш станциясының аванкамерасы аймағында суды бір уақытта салқындату үшін осы Әдістемелік нұсқаулықтың 112 тармағымен сәйкес мұздың пайда болуын қадағалау ұйымдастырылады;

      5) мұз қысымына есептелмеген запандар тіреулердің біріне арқанды бекітіп, жұмыс күйінен шешіледі немесе қарастырылған тұрақ орнына келтіріледі немесе шешіледі.

      35. Пайдалану тәжірибесі бойынша су деңгейінің іске қосылу режимінде қысқы кезінде пайдаланылатын, жіберілетін каналдар үшін аталмыш Әдістемелік нұсқаулардың 138-тармағымен сәйкес қабылданады.

      36. Анжыр түзілу кезеңінен басқа тоғандарды жылытуға су қысқы мерзімде турбина конденсаторларында конденсаттты қайта салқындату кезінде беріледі.

      37. Сорғыш станцияның су қабылдағышының қоқыс ұстайтын торлары судың толық биіктігіне орнатылады. 100 миллиметрден (бұдан әрі – мм) астам торда су деңгейінің ауытқуы кезінде оның тор тазалаушы машина көмегімен немесе (егер ол болмаса) қолмен (тырмамен) тазалау қажет.

      38. Су тазалайтын айналмалы торлар 100 мм торларда су деңгейінің айырмасына қол жеткізу бойынша немесе белгіленген уақыт аралығы арқылы қосылған автоматты режимде жұмыс істейді.

      39. Су қабылдайтын камераны бір уақытта босатуға рұқсат беріледі:

      1) 3-6 циркуляциялық сорғыштармен сорғыш станциясында бір циркуляциялық сорғыш;

      2) циркуляциялық сорғыштардың көп санымен сорғыш станцияларында екі өзара байланысты емес сорғыштар.

      40. Қақпақты дұрыс орнатпағаннан апаттарды болдырмас үшін оның секциялары нөмірленеді. Қақпақ секцияларын орнату және көтеру кезінде оларды жіктерге ілу екі таврлы арқалықтар көмегімен жасалады.

      41. Су қабылдағыштың қақпақтары, торлары, жіктері келесілерді қамтамасыз ете отырып, жарамды күйде болады:

      1) конструкцияның жалпы және оның жеке желілерінде беріктігі және төзімділігі;

      2) қақпақтардың және оның құрылыс бөліктерімен түйісу орындарының су өткізбейтіндігі;

      3) тұрған немесе ағынды суда еркін маневр жасау мүмкіндігі (қақпақтың мақсаты байланысты) жіктердің қисаюының болмауымен қамтамасыз етіледі.

      Қақпақтардың көрсетілген параметрлерінің ұйғарынды мәндері ҚР ҚНжЕ 3.04-01-2008 "Гидротехникалық құрылыс. Жобалаудың негізгі ережелері" сәйкес қабылданады.

      Сорғыш станциялардың жабындары, балкондары мен басқа құрылыстық конструкциялары белгілі біркелкі немесе шоғырланған жүктемеге есептелген, сондықтан оларды жабдықтармен, белгісіз салмақты және нормативті жүктемені арттыратын материалдармен жүктеуге рұқсат берілмейді.

      Құрылыс конструкцияларына қосымша жүктемелер тек есептік негіздемелер алғаннан кейін немесе осы конструкциядарды күшейткеннен кейін рұқсат беріледі.

      42. Келесі ақауларды жоюмен пайдалануға рұқсат беріледі:

      1) тесіп өтетін сызаттармен қиып өтетін конструкция элементтері;

      2) тотығу элементтерін кемінде 15% босатылатын конструкциялар;

      3) тігінен немесе бойлық бүгілістерінен ауытқуы болатын, олардың төзімділігіне қауіп төндіретін конструкциялар және құрылыстар;

      4) темірбетонды жабындары, аралықта немесе тіреу аймағында бойлық сызаттар алған салмақ түсіретін элементтері.

      43. Сорғыш станциядардың жер асты бөліктеріндегі деформациялық жіктер су өткізбейді.

      44. Тотығуға ұшыраған қабырға учаскелерінің жай-күйі бағаланады. Сорғыш станциялардың су асты бөліктерінің бетон тотығуы бетонға агрессивті су әсерімен оның жеткіліксіз тығыздық және құрылыс жіктері орындарында өтеді. Тотығудың сипатты белгілері – сүзгілеу, құрылыс қабырғаларының ішкі беттерінде ақ іздердің, ұлпалардың немесе сталактиттердің түзілімі. Қатты сүзгіленетін бетонда оның тығыздығы тотығу нәтижесінде шұғыл төмендейді, салдарынан бетонның беріктігі азаяды. Бетон конструкцияларын қалпына келтіру бетонды цементтеумен, полимерлік конструкциялармен қуат беру әдісімен тығыздау жүргізіледі. Жөндеу технологиясы және тәсілдері зақымдану сипаты мен көлеміне байланысты анықталады.

      45. Құрылыс конструкцияларын дірілдету кезінде санитариялық нормалар шегінде оларға қауіп төнбейді. Егер ауытқулар шектердің ұйғарынды санитариялар нормаларынан артса, діріл деңгейін азайту бойынша іс-шаралар әзірленеді.

      46. Циркуляциялық су таратқышты пайдалану кезінде:

      1) арынды су таратқыштардың аэрациялық құрылғылары (ауаны шығару және енгізу үшін) жарамды күйде ұсталады, бұл құрылғылардың жарамсыздығы циркуляциялық сорғыштардың тоқтауы кезінде вакуумның туындауына және су таратқыштың майысуына әкелуі мүмкін;

      2) өтемдік құрылғылардың сенімді жұмысы қамтамасыз етіледі;

      3) металл су таратқыштар тотығудан қорғалады; жер бетіне ашық салынған су таратқыштардың тотығуға қарсы жабыны болады;

      4) құбыр тіректерінің қалыпты жұмысы және жай-күйі қамтамасыз етіледі;

      5) су таратқыштардың жер асты учаскелерінің қатуы суық сумен қорғалады (диаметрі кемінде 600 мм);

      6) темірбетонды су таратқыштарында тұтас қабыршақтар мен тесіп өтетін саңылаулардың, сызаттар мен едәуір сүзгіленулердің темірбетонды элементтерінің қабырғалары мен жіктері арқылы түзілуіне жол берілмейді;

      7) су таратқыш диаметрінен 1% аспайтын болат су таратқыштардың сопақтығы бақыланады;

      8) арынды және ағызатын су таратқыштары жапқыштарының жұмыс уақытында толық ашылуына бақылау жүзеге асырылады (мұндайлар болған кезде);

      9) жіктерде ажыратылатын қақпақтардың, ағызатын су таратқыштардың бастиектерінің сақталуы жағдайын каналдардың жұмыс қимасының тарылуына жол берілмейді.

      47. Металлға қатысты циркуляциялық судың тотығу белсенділігі кезінде:

      1) аталмыш Әдістемелік нұсқаулардың 16-тармағының 16) тармақшасына сәйкес болат су таратқыштар мерзім сайын тексеріледі;

      2) су таратқыштар қабырғасында түзілімдердің химиялық талдауы жүргізіледі;

      3) ҚР ҚНжЕ 4.01-02-2009 "Сумен жабдықтау. Сыртқы желілер және құрылыстар" сәйкес кальций карбонатымен судың қанығу индексін анықтау жолымен судың тотығуға тұрақтылығы бағаланады.

      48. Салмағы есептіктен жоғары су таратқыштардың жолы бойынша көлік қозғалысына, материалдар мен топырақты қаттауға, жұмыс істейтін су таратқыштарды ашуға рұқсат берілмейді. ҚР ҚНжЕ 4.01-02-2009 "Сумен жабдықтау. Сыртқы желілер және құрылыстар" сәйкес көлік құралдарынан құбырға есептік жүктеме құрайды:

      1) 18 т – (бірлік автомобиль салмағы) автомобильдер легінде;

      2) 60 т – шынжыр табанды тракторлар үшін.

      49. Бүріккіш бассейндер салқындатылған су температурасын белгіленген жобамен қамтамасыз ететін режимде (бірақ 33°С жоғары емес) жұмыс істейді. Бүріккіш бассейндегі салқындатылған су температурасы бүріккіш құрылғылардағы суару тығыздығына, жылу жүктемесіне, метереологиялық факторлар мен су арынына тәуелді.

      50. Қысқы кезеңде бүріккіш бассейндердегі салқындатылған су температурасы анжыр түзілімінің алдын алу үшін 3-5°С төмен емес, сондықтан бассейндерге су бүріккіш құрылғыдан өтіп қайта айналу желілері бойынша беріледі.

      51. Қанағаттанарлықсыз күйде табылатын шүмектер жаңамен ауыстырылады немесе жөнделеді. Шүмектің бітелу белгілері су ағыны түрінің және мөлшерінің өзгеруі болып табылады.

      52. Жылдың жылы кезеңінде шүмектер сымды ілмектің көмегімен судың төмендетілген арынында тазаланады. Ауаның төмен температурасы кезінде шүмектер тазалау үшін шешіледі. Қақтарды жою кезеңділігі оның қабат қалыңдығы 11 мм аспайтын шарттармен анықталады.

      53. Бассейн су қоймасында лайдың көп мөлшерінің жиналуына жол берілмейді, себебі бұл тазалаушы торлардың, жылу алмасу аппараттарының, құбырлардың және бүріккіш қондырғылардың шүмектерінің ластануына әкеледі.

      Бассейнді тазалау таратушы құбырларды және шүмектерді жуғаннан кейін кемінде 2-4 жылда 1 рет жасалады.

      54. Бүріккіш бассейндерді сынау кезінде келесі негізгі пайдалану сипаттамалары анықталады:

      1) салқындатылған су температурасы;

      2) бүріккіш бассейндегі судың салқындамауы бүріккіш бассейнде жылу сипаттамасы бойынша тағайындалған есептік (нормативтік) мәнмен салқындатылған су температурасының іс жүзіндегі мәндерін салыстыру жолымен анықталады; бассейн жұмысы егер салқындамау 1°С аспаса, қанағаттанарлық деп саналады;

      3) су таратушы жүйелер мен шүмектердің өткізу қабілетін анықтайтын бүріккіш бассейіндегі су шығыны, су шығының іс жүзіндегі мәндерінің есептегіден ауытқуын ±4% арттыруға рұқсат берілмейді;

      4) судың тамшылы кетуі су шығынының 2% аспауы тиіс.

      55. ЖЭС техникалық сумен жабдықтау жүйесінің бұрып жіберетін жолдары жабық және ашық бұрып жіберетін каналдардан, ажырататын бастиектерден, жылыту каналдарынан, су ағызушылардан, соңғы ұштастырылатын құрылыстардан, сифонды құрылыстар мен сарқырамалардан тұрады.

      56. Бұрып жіберетін жолдарды пайдаланудың қалыпты режиміне:

      1) есептік толтыру және судың жоғары деңгейі кезінде судың есептік шығындарын өткізуіне (есептікпен салыстырғанда су деңгейінің жоғарылауы канал қимасының лайлануымен, ластануымен немесе ұштасатын және су өткізетін құрылыстардың беріктігінің азаюына және техникалық сумен жабдықтау жүйелері жұмысының экономикалық көрсеткіштерінің нашарлауына әкелетін бастиектерде қақпақтарды орнатумен байланысты);

      2) каналдағы су жылдамдығы еңістер мен түбінің немесе тіреуішсіз каналдың топырағының тіреуішін шаюы мүмкін жылдамдықтан артпауына;

      3) конструкциялардың, олардың негіздерінің, топырақты үйінділердің, понурлардың, ұштасатын құрылғылардың ажыратқыштары мен рисбермдерінің, жабдықтардың тұтастығына сәйкес келеді.

      57. Каналдардың едәуір өткізу қабілеті кезінде суды жылытуға іріктеу және станция ішілік каналдағы су деңгейінің төмендеуі ағызатын циркуляциялық су таратқыштарды толтырудың ұйғарынды деңгейімен байланыстырылады.

      58. Бұрып жіберетін жолда шахталық су ағызу болған кезде оның жұмыс тәртібі арынды немесе арынсыз анықталады, ауаны қармаумен және шығарумен ілесетін орнатылмаған жұмыс режимінде су шығарудың конструкциясының кавитациялық бүліністері өтеді.

      59. Стационарлық көтергіш болмаған жағдайда жылыту каналының ажырататын бастиегіндегі қақпақтарды көтеру су қысымы мен басқа жүктемелерді есепке ала отырып (жобамен анықталады) қақпақты көтеру үшін ең аз тарту күшімен жүк көтерімді автокранмен жүргізіледі.

      Канал бастиегін ажырататын қақпақтарды ашу, су тоғанын жылыту биіктігі:

      1) циркуляциялық судың шамамен 25% шығынын құрайтын жылытуға кететін судың талап етілетін шығынының мәндеріне;

      2) қақпақтардың конструктивті ерекшеліктеріне, тіреуіш нүктелерінің орналасуына;

      3) бұрып жіберетін станция ішілік каналда су деңгейінің минималды ұйғарынды мәндеріне байланысты анықталады.

      60. Бұрып жіберетін каналдарға, су қоймалары мен өзендерге:

      1) тазартылмаған ағынды суды, шығарындыларды немесе өндіріс қалдықтары;

      2) мұнай өнімдерін;

      3) радиоактивті заттар мен ауру қоздырғыштардан тұратын ағын суды;

      4) адам ағзасына, балыққа және балықтың азықтық қорына тікелей немесе жанама әсер ететін улы заттарды тастауға рұқсат берілмейді.

      61. Салқындатқыш су қоймаларының құрылыстарын пайдалану:

      1) жобаның, қолданыстағы нормативтердің талаптарына және нақты жауын-шашынға, жылжуларға, күштерге, деформацияларға және сүзгілеуші параметрлерге байланысты бөгеттердің, дамбалардың, су ағызатын құрылыстардың беріктігі мен төзімділігіне жеткілікті қорын;

      2) су қоймасының қалыпты тірек деңгейі мен максималды тірек деңгейінен бөгет жотасының жобалық артуын;

      3) осы электр станциялары үшін бекітілген су ресурстарын қолдану жобасы мен ережелерінің талаптарына байланысты су ағызатын құрылыстардың қалдық өткізу қабілетін;

      4) еңіс пен оның негіздерінің тіреуішінің беріктігін және зақымданулардың болмауын;

      5) бетонды және жер құрылыстарының ұштасу аймақтарының тығыздығын, деформациялық жіктерді тығыздау дұрыстығын;

      6) механикалық жабдықтардың дұрыстығын;

      7) дренажды жүйенің дұрыстығын сақтаумен жүргізіледі.

      62. Арынды жер құрылғыларының немесе оған тікелей жақын жатқан жерінде бекітілмеген жобасыз шурфтар мен қазандықтарды қазуға рұқсат берілмейді.

      63. Бөгеттің дренажды сорғыш станциялары дренажды каналдағы су деңгейіне байланысты автоматты режимде жұмыс істейді.

      64. ҚР ҚНжЕ 3.04-01-2008 "Гидротехникалық құрылыстар. Жобалаудың негізгі ережелері" көрсетілген нормативпен сәйкес суффозды топырақтың төмен бьефінде сүзгілеу ағынының шығу аймағында J_К арынның тұрақты сыни градиентінің ұйғарынды мәні дала жағдайларында модельдерде зерттеу жолымен анықталады. J_К суффозды емес топырақтар үшін 0,3 артық емес, ал дренаж болғанда – 0,6 тең қабылдауға рұқсат беріледі.

      ҚР ҚНжЕ 3.04-01-2008 "Гидротехникалық құрылыстар. Жобалаудың негізгі ережелері" сәйкес ГТҚ негіздерінің жартасқа жазылған топырақтары үшін сүзгілеу ағындарының

      1) батпақ үшін - 1,2;

      2) саздақтар үшін - 0,65;

      3) ірі құм үшін- 0,45;

      4) ұсақ құм үшін - 0,29.

      65. Электр станцияларда салқындатқыш су қоймаларында жайылма мен тасқындарды өткізу кезеңінде (жайылма, тасқын басталғанға дейін кемінде бір ай қалғанда) пайдалану қызметінің өкілдерінен комиссия құрылады.

      66. Метеоқызметтің күтілетін түсімі, жайылманың немесе тасқынның шығыны және мерзімдері туралы болжамы негізінде комиссия келесілерді қарастыратын суды өткізу бойынша іс-шараларын әзірлейді:

      1) бөгеттердің және тасқынды су ағызудың жай-күйін куәландыру;

      2) су қоймасында мұздың жай-күйін зерттеу, оның тасқынды су ағызуына немесе қақпақтарға әсер ету мүмкіндіктері;

      3) су ағызатын құрылыстарды жоспарлық жөндеуді аяқтау;

      4) тасқынды су ағызатын қақпақтарды (негізгі және жөнделетін), көтергіш механизмдер мен торларды сынамалау;

      5) құралдардың, механизмдердің, көлік және жүзу құралдарының апатты қорын толықтыру;

      6) құрылыс материалдарының қорын дайындау (қиыршық тас, тас, құм);

      7) жауапты тұлғалардың, жөндеу персоналы мен көлік құралдарының кезекшілік кестесін құру;

      8) тасқынды су ағызу және су қоймаларын толтыру жұмыстарының режимдерін анықтау;

      9) бөгеттің пьезометрі бойынша бақылау көлемін анықтау (тәулігіне кемінде бір рет шартынан);

      10) су қоймасын жуу ұзақтығын анықтау;

      11) жедел байланысты ұйымдастыру.

      67. Көктемде тасқын алдында:

      1) электр станциялардың ГТҚ жалпы тексеру өткізіледі, анықталған кемшіліктер жойылады;

      2) су ұрмасы мен тасқынды су ағызатын рисберма қалыпты гидравликалық режим мен түйіндесуді қамтамасыз ету үшін мұздан және қызылсу мұзынан тазартылады;

      3) тасқын басталғанға дейін 15 күнге дейін кешіктірмей дайындық жұмыстары аяқталады.

      68. Суды өткізу уақытында ашық қақпақтар биіктігі, жүйелігі мен саны жоба талаптарына сәйкес келеді және пайдалану тәжірибесін есепке ала отырып анықталады. Бұл ретте жабдықтардың дірілі, құрылыс рисбермасына біркелкі емес гидродинамикалық жүктемелер шығарылады. Қақпақтың астынан суды ағызу үшін қақпақтарды максималды ашу діріл шарттары бойынша шектеледі.

      Барлық су ағызатын және су жіберетін құрылыстардың қақпақтары қалыпты тірек деңгейінен жоғары су қоймасына суды көтеру кезінде толығымен жабылады.

      69. Су қоймаларын тазарту су ресурстары саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасының талаптарымен көктемгі жайылма кезеңінде жүргізіледі.

      70. Тасқын кезеңінде су қоймасын қалыпты тірек деңгейінің белгісіне дейін толтыру (мүмкіндігінше) қамтамасыз етіледі.

      71. Жайылмалар (немесе тасқындар) өткеннен кейін ГТҚ тексеріледі; анықталған бұзушылықтар жойылады.

6 бөлім. Гидротехникалық құрылғылардың жай-күйін және жұмысын пайдаланушылық бақылау

      72. ГТҚ жай-күйін және жұмысын пайдаланушылық бақылау ГТҚ және олардың жеке элементтерінде өтетін физикалық процестердің сипаттамасын бағалауға бағытталған техникалық іс-шаралардың кешенін көрсетеді.

      Пайдаланушылық бақылау:

      1) ГТҚ жай-күйі мен жұмыс жағдайлары туралы дұрыс мәліметтерді жүйелік алумен;

      2) ықтимал апаттардың немесе бас тартулардың алдын алу үшін шараларды уақытылы қабылдаумен;

      3) жөндеу номенклатурасын, көлемін анықтау және жөндеу жұмыстарының тиімді технологиясын таңдау үшін техникалық деректер алумен;

      4) жөндеу жұмыстарының тиімділігін бақылаумен қамтамасыз етіледі.

      73. ГТҚ жай-күйіне бақылау жүргізу туралы талаптар Қағидаларға сәйкес анықталады.

      74. ГТҚ жай-күйін заттай бақылау оларды салуды бастағаннан ұйымдастырылады және барлық пайдалану кезеңінде жалғасады. Бақылау-өлшеу аппаратурасының номенклатурасы мен орналастыру, заттай бақылаудың құрамы 75 әдістемесі және мерзімділігі жобалық ұйымдармен анықталады.

      75. ГТҚ пайдалануға тапсыру кезінде құрылыс ұйымдары ЖЭС дирекциясына бақылау-өлшеу аппаратурасын және ол бойынша барлық өлшеу деректерін, ал жобалық ұйым – өлшеуді талдау нәтижелерін жібереді.

      76. Жобалық ұйым әрбір арынды ГТҚ үшін құрылыстардың жай-күйі мен жұмысының шекті ұйғарынды көрсеткіштерін әзірлейді.

      77. ГТҚ жай-күйі мен жұмысының негізгі көрсеткіштеріне жатады:

      1) ГТҚ және олардың негіздерінің шөгулері және көлденең жылжулары;

      2) температуралық-тұнбалы және блокаралық жіктердің деформациясы;

      3) топырақты бөгеттер мен негіздердің су тіреуші элементтерінде оны шашыратудың саңылау қысымы және қарқындылығы;

      4) ГТҚ және негіздерінің (бетон, арматура, жартас, гранит және басқа) материалдарындағы кернеулер;

      5) бетон құрылыстарының тік және көлбеу жазықтықтарында, табанында түйіспелі кернеулер;

      6) топырақты бөгеттер мен олардың негіздерінің сүзгілеуші деформациялары;

      7) бетон құрылыстарының табанында сүзгілеуші қысым;

      8) сүзгілеудің пьезометриялық градиенттері;

      9) сүзгілеуші ағынның депрессиялық беттерінің белгілері;

      10) дренажды құрылғына түсетін немесе күндізгі бетіне шығатын судың сүзгілеуші шығыны;

      11) төменгі бьефтегі арнаның шайылуы;

      12) су қоймаларында салындылардың түзілуі;

      13) құрылыстарға мұздың әсер етуі және олардың мұздануы.

      78. ГТҚ жай-күйі көрсеткіштерінің заттай бақылауларымен бақыланатын құрамы құрылыстардың сыныбына, конструкция түріне, негіздердің ерекшеліктеріне, жұмыс жағдайларына байланысты жобалау кезінде анықталады.

      79. Жылу электр станцияларының ГТҚ жай-күйінің негізгі көрсеткіштерін бақылау мерзімділігі ҚР ҚНжЕ 3.04-04-2008 "Гидротехникалық құрылыстар. Жобалаудың негізгі ережелері" сәйкес қабылданады.

      80. ГТҚ жай-күйінен және оларда өтетін процестердің сипатына байланысты пайдаланушылық бақылау мерзімділігі энергия кәсіпорындарының шешімдері бойынша өзгертіледі.

      81. Заттай бақыланатын материалдарды алғашқы өңдеу пайдалануы персоналмен жүргізіледі.

      82. Жалпылама материалдар (сүзгілеу режимі, түйіспелі жағдайда құрылыстардың отыруы) процестің динамикасын көрнекі бағалауға мүмкіндік беретін кесте, графиктер, эпюрлер түрінде беріледі. Олардың жобалық деректермен және шекті ұйғарынды көрсеткіштермен сәйкестіктерін талдаулармен бұл материалдарды заттай бақылау және алғашқы өңдеу негізінде рпйдалану қызметі жыл сайын құрылыстардың жай-күйі туралы қорытындымен есеп дайындайды.

      83. ГТҚ жай-күйі бойынша аса күрделі және жауапты жұмыстарды орындау үшін, осы құрылғылардың қауіпсіздігі мен сенімділігін арттыру бойынша іс-шараларды әзірлеу үшін келісімшарт негізінде жобалық, мамандандырылған жөндеу және ғылыми-зерттеу ұйымдары тартылады.

      84. Бетон және темірбетонды ГТҚ шөгінділерімен және көлденең жылжулармен бақылау бойынша жұмыс көлемі құрылыс түрімен және өлшемімен, топырақ пен оны негізге және жанасу бортына құрастыратын сипатымен анықталады.

      85. ГТҚ шөгулерін анықтаудың негізгі әдісі геометриялық нивелирлеу болып табылады.

      86. Шөгулерді (нивелирлеуді) бақылау ұзақ уақытта ауаны бірдей температурасы анықталатын және бьефтерде су деңгейі тқрақты ұсталатын жыл маусымында өткізіледі. Шөгулерді бақылау кемінде:

      1) тасты негіздердегі құрылыстарда пайдаланудың алғашқы үш жылында – жылына 1 рет, одан әрі – екі жылда 1 рет;

      2) тасты емес негіздердегі құрылыстарда пайдаланудың алғашқы үш жылында – жылына 2 рет, одан әрі – екі жылда 1 рет өткізіледі.

      Көптеген жағдайларда шөгулердің белсендірілуі мүмкін және бақылау кезеңдері қайтамала белсенді кезеңнің басында белгілеуді есепке ала отырып орнатылады. Бақылау нәтижелері осы Әдістемелік нұсқауларға 1 қосымшаға сәйкес нысан бойынша шөгулерді және орын ауыстыруларды тіркеу журналына енгізіледі.

      87. Бетон бөгеттердің тарақтарын көлденең жылжытулар олардың жұмысы мен жай-күйін бақылау үшін маңызды сипаттамалардың бірі болып табылады. Бақылау болжамданатын экстремалды жылжулармен пайдалану уақытында өлшенген көлденең жылжуларды салыстыру жолымен жүзеге асырылады. Экстремалды жылжуларды болжамдау бастапқы пайдалану кезеңінде заттай бақылау нәтижелері негізінде мамандандырылған ғылыми-зерттеу ұйымдарымен орындалады.

      88. Деформациялық және құрылыс жіктері мен сызаттарын ашуды бақылау үшін бетонда саңылау өлшегіштер қолданылады. Жіктердің ашылуын өлшеу кезінде қоршаған ортаның температурасы өлшенеді.

      89. Топырақты бөгеттердің шөгулері ІІІ сыныпты тегістеумен өлшенеді. Топырақты емес экрандармен және диафрагмалармен бөгеттердің шөгуін бақылау кезінде, бөгеттің едәуір ұзындығы кезінде нивелирлеудің ең жоғары сыныбы қолданылады. Бөгет негіздерінің шөгулерін бақылау тереңдік марка көмегімен жүргізіледі. Бөгеттердің шөгулерін және көлденең жылжуларын бақылау мерзімділігі заттай бақылау жобасын құрастыру кезінде әрбір бөгет үшін жеке оның конструкторлық ерекшеліктерін есепке ала отырып тағайындалады.

      90. Бақылау мерзімділігінің І және ІІ сыныпты бөгеттер үшін (кемінде):

      1) бөгет негіздерінің шөгуі үшін – бөгет құрылысы аяқталғанға және су қоймасы толтырылғанға дейін айына 1 реттен тоқсанына 1 ретке дейін, одан кейін пайдалануға тапсырғаннан кейін бірінші жылы – 3 рет, екінші жылы – 2 рет, одан әрі – жылына 1-2 рет;

      2) тарақтар мен бермалардың шөгуі үшін – бірінші бақылау жылында айына 1 рет, одан кейін екінші бақылау жылында тоқсанына 1 рет, одан әрі жылына 1-2 рет құрайды. Бөгет ағаштарының ішінде биіктік жағдайы мен көлденең жылжуында тарақ пен бермада көлдеңен суықтықты бақылау бірдей мерзімде өткізіледі.

      Бөгеттерді пайдалану процесінде қандайда бір қолайсыз құбылыстарды анықтау кезінде (топырақты су деңгейін, сүзгілеуші шығындарды, сырғымаларды, орнықтыруларды арттыру) өте жиі өткізіледі.

      91. Судың сүзгілеуші шығыны депрессиялық бетінің жай-күйін бір уақытта бақылаумен өлшенеді. Сүзгілеудің өлшенген мәні жобалық және алдыңғы бақылау деректерімен салыстырылады.

      92. Сүзгілеуші бақылау мерзімділігі бөгет конструкциясына және материалына, негіздің қасиетіне, бөгеттердің маңыздылығына байланысты анықталады және І және ІІ сыныпты бөгеттер үшін (кемінде):

      1) депрессиялық беттерінің жай-күйі үшін – 5-10 күнде 1 рет;

      2) саңылау қысымы үшін – бастапқы кезеңде (бөгеттер салу, су қоймасын толтыру) 10-20 күнде 1 рет құрайды, аспаптардың көрсеткіштерін тұрақтандыру шамасы бойынша өлшеу арасындағы аралық (топырақты толық нығайтқаннан кейін) саңылау қысымын бақылау тоқтатылады.

      93. Сүзгілеуші шығынды өлшеу кезінде (3 айда кемінде 1 рет) өлшенген бірліктер (лайлығы) және судың химиялық құрамын анықтау үшін сынамалар іріктеледі. Бөгеттердің немесе оның негіздерінің ағашынан шығарылатын қатты бөлшектерді немесе суда еритін материалдарды анықтау кезінде нәтижесі бойынша шығаруды жоятын инженерлік іс-шаралар ұсынылатын тұрақты іс-шаралар ұйымдастырылады.

      94. Ерекше назар бөгет еңісіндегі сүзгілеуші судың шоғырланып шығу орындарына бөлінеді. Судың анықталған шығыстары каптирленеді, сүзгіленетін судың лайлылығын және химиялық құрамын, температурасын баұылау үшін сынамаларды іріктеумен су шығынын бақылау ұйымдастырылады. Өлшеулер алдымен күн сайын, одан кейін – процестердің дамуын немесе тұрақтануды ескеретін мерзімділікпен өткізіледі. Өлшеулер сүзгілеуші судың шығуын жойғанға дейін жалғасады.

      95. Бөгеттердің сүзгілеуші режимін бақылау кезінде анықталады және журналға тіркеледі:

      1) су қоймасындағы су деңгейі;

      2) дренажды арықтардағы су деңгейі;

      3) бөгет ағашында сүзгілеуші ағынның депрессиялық беттерінің жай-күйі;

      4) су қоймасындағы және дренажды каналдағы су температурасы;

      5) судың лайлылығы;

      6) сүзгілеуші шығын.

      96. Сүзгілеуші ағынның депрессиялық беттерінің жай-күйі пьезометриялық ұңғымадарда су деңгейлерін өлшеу жолымен анықталады.

      Арынсыз пьезометрдегі су деңгейін өлшеу үшін өлшегіш арқаны бар лоттар (ысқырық лот, шартылдақ лот, электрлі сигналды шамы бар лот), Гидрожоба ҒЗҚ конструкциясының су деңгейін өлшегіш, акустикалық деңгей өлшегіш, көрсеткіштерді қашықтан бермейтін немесе ПЦП аспабымен жиынтықта ішекті пьезодинамометр және басқалары қолданылады. Лоттар көмегімен өлшеу дәлдігі - ±20 мм, басқа аспаптардыкі - ±100 мм.

      97. Пьезометр сағасын белгілеу су қоймасын толтырар алдында; одан әрі – жылына бір рет немесе пьезометр бүлінген жағдайда анықталады.

      98. Әрбір пьезометрде су деңгейі екі рет анықталады. Нәтижелердің кемінде 20 мм айырмашылық жағдайында өлшеулер қайталанады.

      Бір жарманың барлық пьезометрінде су деңгейі жүйелі өлшенеді, ал одан кейін келесі жармаға өтеді.

      Өлшеу нәтижелерін осы Әдістемелік нұсқаулыққа 2 қосымшада келтірілген нысан бойынша пьезометриялық деңгейлерді тіркеу журналында тіркеу қажет.

      99. Бөгет арқылы жалпы сүзгілеуші шығынды каналдарды, тарирленген жармалардағы астауларды толтыру тереңдігі бойынша анықталады. Бұл ретте ең үлкен сүзгілеумен бөгет учаскелері анықталады. Су қоймасындағы сүзгілеу суын қайтаратын сорғыш станциялар болған кезде арынды құбырларда орнатылған шығын өлшегіштер көмегімен сүзгілеу шығыны өлшенеді.

      100. Өлшеу нәтижелері бойынша келесі графиктерді құрумен бөгеттердің немесе басқа тірек құрылыстарының сүзгілеу режимін талдау жүргізіледі:

      1) сүзгілеу шығындарының арыннан тәуелділігі;

      2) жыл бойы сүзгілеу шығындары;

      3) жыл бойы жоғары және төмен бьефтердің деңгейлері ауытқуының қосарды графигі.

      Графиктерде өлшеу жауын-шашын түскеннен кейін 1-2 тәулік сайын жасалатын жауын-шашын кезеңдерін шығарады.

      101. Есептік депрессиялық беттерінен жоғары деңгейлерді арттыру үстіңгі еңісті монолитті тіреуіштің қопырау мүмкіндіктері немесе дренажды құрылғының қанағаттанарлықсыз жұмысы туралы куәландырады.

      102. Жылына бір рет пьезометрдің дұрыстығы (сезімталдығы) тексеріледі. Пьезометрдің дұрыстығы деңгейді келесі өлшеумен және оны қалпына келтірудің ұзақтығымен суды ағызумен немесе құюмен тексеріледі. Егер пьезометрдегі судың бастапқы деңгейі тіптен немесе есептік уақыттан кейін қалпына келтірілмесе, пьезометр жарамсыз саналады.

      103. Тоғандағы және су жіберетін каналдардағы су деңгейі күн сайын бақыланады. Су қоймаларындағы су деңгейі бөгеттің жай-күйін бақылау кезінде өлшенеді.

      Каналдарда және су қоймаларында деңгей өлшеу үшін су өлшегіш рейкалар немесе деңгей өлшегіштер орнатылатын су өлшегіш бекеттер жабдықталады. Су деңгейін өлшеу дәлдігі ±10 мм.

      104. Су жіберетін каналдардағы су деңгейі тексеру кезеңінде онда сифонды және түйіспелі құрылыстар болған кезде өлшенеді.

      105. Мерзім сайын (жарты жылда бір рет) нивелирлеу көмегімен бағаналарды белгілеу (өлшегіш рейкалардың деңгейі негізінде) тексеріледі.

      Су өлшегіш бекеттердің тексеруші нивелирленуі бағаналар немесе бекет рейкалары зақымданған және жөндеудің барлық жағдайларында жүргізіледі.

      106. Жылу электр станцияларының суды тұтынуы ҚР СТ 2.36-2002 "Қазақстан Республикасының өлшем бiрлiгiн қамтамасыз етудiң мемлекеттiк жүйесi. Арын құбыржолдарындағы судың жұмсалуы. Аумақ-жылдамдық әдісімен өлшеулер орындау әдістемесі" көрсетілген нормативпен сәйкес әдістеме бойынша қайталама тіркеуші аспаптармен жиынтықта өлшегіш тарылтқыш құрылғылар көмегімен арынды су таратқыштарда өлшенеді.

      Тікелей ашық каналдарда су шығыны гидрометриялық айналма көмегімен өлшенеді.

      107. Салқындатқыштарда (су қоймаларында, бүріккіш бассейндерде) машина залында (машзалда) жылу алмасу жабдығына оның түсу орнында тікелей жүзеге асырылады.

      ГТҚ-да су температурасы өлшенеді:

      1) су жіберетін каналдарда немесе тоғандарда мұз қатар алды кезеңде және ыстық онкүндікте;

      2) су қоймаларында, оның төменгі бьефінде немесе сүзгілеу ошақтарында бөгет жай-күйін бақылау кезінде.

      108. Су температурасын өлшеу үшін сынапты шыны термометрлер немесе 0,5°С бөлу құны болаты болатын басқа термометрлер қолданылады.

      109. Су ағызушылардың жіберетін каналында түптері мен еңістерін тіреуіштің тірек бөліктерінің шайылуын бақылау өлшеу нәтижелерін салыстыру мүмкіндігі үшін тұрақты кесе-көлденең ендерінде тереңдікті өлшеу жолымен жүзеге асырылады. Өлшеулер сабада өткізіледі, олардың дәлдігі 5-10 сантиметрді құрайды. Бақылаулар шөміште және рисберма шөмішімен тасты нобайымен және төсеумен бекітілген икемді рисберма мен учаскелердің барлық ауданы бойынша су ұрма тісінің мен қатты рисберманың желісі бойынша жүргізіледі. Иірім мен ағыс шалысында бетонды тіреуіш учаскелері жыл сайын сүңгуірлермен тексеріледі. Қатты шайылу учаскелерінде өлшеулер шайылулардың максималды тереңдігінің шекаралары мен орналасқан орны белгіленетіндей есеппен қосымша нүктелерде жасалады.

      110. Жел толқындары, әсіресе оны пайдаланудың бірінші жылдарында қарқынды толқындар әсерімен су қоймасының жағалауының деформациясын бақылау жағалаудың жер асты және жер беті бөліктерін нивелирлеумен және өлшеулермен жүргізіледі.

      111. Дауылдан кейін жер құрылыстары еңістерінің тіреуіштерінің жай-күйі, тіреуіш жіктерінен, тіреуіш плиталарының астындағы, оларды отырғызатын тығыздамалардың шайылуы тексеріледі. Плиталар арасында қуыстың болуы соққылаумен анықталады.

      112. Егер қалдықтар ЖЭС жұмысында қиындықтар тудырса (салқындатқыш су қоймаларының және аванкамералардың лайлануы, сорғыштардың, құбырлардың тозуы), арнайы әзірленген бағдарлама бойынгша қатты ағызу режимін бақылау жүргізіледі. Лайлануды бақылау тұрақты кесе-көлденең енінде күзгі саба кезінде жүргізіледі. Кесе-көлденең енінде өлшеу және сынама алу жолымен қабаттардың гранулометриялық құрамы белгіленеді.

      113. Қысқы бақылаулар көлемі тұрақты жағдайларға байланысты және пайдалану бойынша тұрақты нұсқаулықтармен анықталады.

      Қысқы кезеңде осы ЖЭС құрылыстарындағы сипатты құбылыстарды бақылау жүргізіледі:

      1) мұз қатудың басталуы және ерекшеліктері;

      2) анжырдың пайда болуы;

      3) мұз жабынының еруінің басталуы және оның ерекшеліктері;

      4) бөгет арқылы мұз жүру ерекшеліктері;

      5) ГТҚ мұздануы;

      6) қоршаған ортаның және су температурасы.

      Бақылау мақсаты – мұз құбылыстарын болжамдау деректерін және қысқы қиындықтармен табысты күресу тәжірибесінің жиналуы.

      114. ТҚ визуалды бақылау кезінде құрылыстарды аралап шығу маршруты оларды толық тексерумен қамтамасыз етіледі және қатаң сақталады.

      115. Бөгеттер мен каналдарды аралап шығу кезінде тексеріледі:

      1) құрылыс еңістерінің, тарақтары мен бермаларының жай-күйі (шайылу, сырғымалардың және топырақты төгілуінің болмауы);

      2) қиыршық тасты және тасты тіреуіштердің жай-күйі;

      3) темірбетонды тіреуіштің және конструкциялардың жай-күйі (бетон зақымдарының болмауы);

      4) сүзгілеу суының бөгеттің төменгі еңісіне шығысының болмауы;

      5) су қоймасы жағалауларының жай-күйі (бұзушылықтар мен таяз сулардың көбеюінің болмауы);

      6) дренажды жүйелер жұмысы (сүзгілеу суын бұрып жіберу немесе тартып алу, ластанулардың болмауы);

      7) бақылау-өлшеу аппаратурасының жай-күйі (отырғызу маркалары мен пьезометрлер).

      8) визуалды бақылау нәтижелері жайма карталарында тіркеледі және визуалды бақылау журналында ГТҚ бүліністері сипатталады;

      9) жер құрылыстарының және деформациялық жіктердің зақымдану өлшемдері;

      10) темірбетонды тіреуіштерінің зақымдану ауданы және тереңдігі;

      11) сүзгілеу сипаты (тамшылы, сорғалаушы, дымқыл дақтар);

      12) механикалық жабдықтардың тотығу ауданы және тереңдігі.

      Жайма карталарда ГТҚ ақаулары ҚР ҚНжЕ 3.04-01-2008 "Гидротехникалық құрылыстар. Жобалаудың негізгі ережелері" көрсетілген нормативпен сәйкес белгіленеді.

      116. Тексеру кезінде су ағынымен жұмыс істейтін, ауыспалы деңгейдегі аймақтардағы конструкциялардың және темірбетонды жабындарының (бөгеттер, тасқынды су ағызушы, сорғыш станциялар) жай-күйіне ерекше көңіл бөлінеді.

      117. ГТҚ темірбетонды конструкцияларды визуалды бақылау және техникалық тексеру кезінде анықталды:

      1) қорғаушы жабындардың жай-күйі (қаптайтын, лак-бояу, сылақ, жылу оқшаулаушы және басқалары);

      2) конструкцияда ағып кетудің және ылғалды учаскелердің, сілтісіздендірудің болуы;

      3) қорғаныш қабат тығыздығының жай-күйі (көрінетін ақаулар: қабыршақтар, кеуектілігі және басқалары);

      4) қорғаныш қабатта сызаттардың және қопарылулардың болуы, олардың ұзақтығы, тереңдігі, орналасқан орны;

      5) арматураның бетонмен ілінісуінің бұзылуы; арматура тотығуының болуы (қорғаныш қабаттың бақылау сынықтары жолымен).

      118. Тексеру процесінде сызаттардың келесі түрлері анықталады және тіркеледі:

      1) бағаналарда – тік, қабырға маңында немесе қырларында;

      2) көлденең, қамыттардың орналасуымен сәйкес келетін;

      3) арқалықтарда - көлбеу, тік және аралық учаскелерде көлбеу;

      4) плиталарда – плитаның ортаңғы бөлігінен, төменгі (төбелік) бетінен ашумен.

      119. Көрінетін деформацияларды зерттеу барлық зақымдануларды, ақаулар мен жобадан ауытқуларды (бүгілулерді, жылжуларды, қисаюларды, шөгулерді, ашуларды және олардың тереңдігін зондылаумен сызаттардың ұзақтығын, геометриялық өлшемдерді өзгертумен) өлшеулермен қолдау алады.

      120. Электр станцияларының ГТҚ кезекті көктемгі және күзгі техникалық тексерулері тұрақты жұмыс істейтін комиссиямен өткізіледі. Комиссия құрамы ЖЭС техникалық басшысымен немесе директоорымен тағайындалады.

      121. Көктемгі техникалық тексеру қар ерігеннен немесе қысқы жаңбырлардан кейін құрылғылардың техникалық жай-күйін куәландыру мақсатымен өткізіледі.

      Көктемгі тексеру кезінде жазғы кезеңде орындауға белгіленген ағымдағы жөндеу бойынша жұмыс көлемдері анықталады және оларды келесі жылдың жоспарына немесе жөндеу жұмыстарының перспективалық жоспарына (3-5 жылға) енгізу үшін күрделі жөндеу бойынша жұмыс көлемдері анықталады.

      122. Құрылғыларды күзгі техникалық тексеру жыл сайын аяз басталғанға дейін 1,5 ай қалғанда өткізіледі. Осы уақытта ғимараттар мен құрылыстардың қысқы кезеңде қалыпты пайдаланылуын қамтамасыз ететін ағымдағы және күрделі жөндеу бойынша барлық жазғы жұмыстар аяқталады.

      Тексеріледі:

      1) су таратқыштарды тазарту және жылылау;

      2) қақпақ камералары мен бақылау-өлшеу аспаптарын жылылау;

      3) бетон плиталардың астына канал тіреуіштерінің топырақпен шөгуінің болмауы;

      4) жылыту каналдары мен механикалық жабдықтардың жарамдылығы.

      123. Ағымдағы техникалық тексерулер бекітілген график бойынша өліарада өткізіледі.

      Техникалық тексеру нәтижелері осы Әдістемелік нұсқауларға 3 қосымшаға сәйкес нысан бойынша гидротехникалық құрылыстарды техникалық тексеру актісімен рәсімделеді.

      124. Бір реттік аспаптық өлшеулер ГТҚ жай-күйі туралы ақпараттарды жедел алу, ұзақ мерзімдік бақылаулар өткізу, апатты зақымданулардың қаупін жоюға шұғыл шаралар қабылдау үшін немесе әр түрлі ұйымдармен орындалған жөндеу немесе құрылыс-монтаждық жұмыстардың сапасын бақылау үшін мамандандырылған ұйымдарды шақыруды негіздеу үшін өткізіледі.

      125. Бір реттік аспаптық өлшеулер:

      1) конструкциялардың өлшемінің, каналдар тереңдігінің, су өткізетін саңылаулардың және су қабылдағыш жіктерінің жобалық мәндерден ауытқуларын;

      2) сызаттардың ұзындығын, ашылу енін және тереңдігін;

      3) жеке құрылыстық конструкциялардың немесе құрылыстардың тігінен ауытқуларын;

      4) жеке элементтердің қисаюын, бүгілуін және иілуін;

      5) конструкциялардағы бетонның, ерітіндінің беріктігін;

      6) жөндеу және құрылыс-монтаждық жұмыс өндірісінің техникалық шарттарының бұзылуын;

      7) жабдықтардың іргетасының, жабындардың, арқалықтардың, ригельдердің, бағаналардың діріл деңгейін анықтау үшін жүргізіледі.

      126. Жеткілікті дәлдікпен бір реттік өлшеулер жүргізуді қамтамасыщ ету үшін:

      1) құрылыс немесе конструкция элементтерінің нақты геометриялық өлшемдерін өлшеу үшін - МЕМСТ 7502-98 "Өлшегіш металл өлшегіштер. Техникалық шарттар. Мемлекетаралық стандарт" сәйкес метр, өлшегіш рулетка;

      2) шағын ұзындықтағы конструкцияның негізгі элементтерінің майысуын, бүгілуін, иілуін өлшеу үшін – МЕМСТ 8026-92 "Тексеру сызғыштары. Техникалық шарттар" сәйкес қосымша құрылғы ретінде болат сым, керіп кигізілетін құрылғысы бар капрон бау (динамометр, жүк), өлшегіш сызғыш;

      3) сорғыш станция ғимараттарының тігінен (қисаю) ауытқуларын өлшеу үшін – МЕМСТ 10529-96 "Мемлекетаралық стандарт. Теодолиттер. Жалпы техникалық шарттар" сәйкес болат сымды, капрон баулы тіктеуіштер және болат өлшегіш сызғыш, дәл өлшеулер үшін – теодолит;

      4) көрінетін сызаттарды (ашылу енін және тереңдігін) өлшеу үшін - микрометр, масштабты бөлінетін өлшегіш лупа, микроскоп, микрометрлік тереңдік өлшегіш;

      5) бетон, ерітінді беріктігін анықтау үшін – Қашқаров эталон балғасы немесе Боровый серіппелі тапаншасы, ГМ балғасы немесе УК-10П ультрадыбысты аспабы;

      6) ригельдерде, бағаналарда, жабындарда дірілді өлшеу және табылған сызаттарды анықтау үшін – осциллографы бар дірілді датчик;

      7) лайлану дәрежесін анықтаумен каналдардың, тоғандардың тереңдігін өлшеу үшін – өздігінен жазып отыратын эхолот, қол лоты, шағын тереңдікте – дециметрлік бөлінген сырық, гидрометриялық жүкшығыр сияқты өлшеу құралдары қолданылады.

      127. Сызаттардың таралу немесе деформациялық жіктердің ашылу шекаралары бояумен белгіленеді, олардың ұзындықтары өлшенеді.

      128. ГТҚ арынды және салмақ түсіретін конструкцияларда сызат түзілуін бақылау сызат (ашылу) ені 0,3 мм және одан артық болғанда жүргізіледі. Егер маяк көмегімен сызаттардың ашылуы жалғасатыны анықталса, саңылау өлшегіш көмегімен жүйелі бақылау өткізіледі. Сызаттардың туындауынан және маяктарды орнатудан кейін 20 күн ішінде оларды тексеру күн сайын, ал одан кейін деформацияны толық тұрақтандырғанға дейін апта сайын жүргізіледі. Саңылау өлшегіш бақылаулар ±0,1 мм дәлдікпен жүргізіледі.

      129. Жоғарыда аталған механикалық құралдар көмегімен бетонның беріктігін анықтау МЕМСТ 17624-2012 "Мемлекетаралық стандарт. Бетондар. Бақылау үлгілері бойынша беріктікті анықтау әдістері" сәйкес жүргізіледі.

      130. ГТҚ пайдаланылатын конструкцияларда бетонның беріктігін анықтау ультра дыбысты аспаптар көмегімен ҚР СТ 937-92 "Бетон және темірбетонды құрама конструкциялар және бұйымдар. Жалпы техникалық шарттар" сәйкес жүргізіледі.

      131. Құрылыс кезеңінде дайындалған үлгілерді және конструкциядан іріктелген кернді сынау жолымен конструкция бетонының беріктігін зертханалық анықтау ҚР СТ 937-92 "Бетон және темірбетонды құрама конструкциялар және бұйымдар. Жалпы техникалық шарттар" сәйкес жүргізіледі.

7 бөлім. Техникалық қызмет көрсету және жөндеу

      132. ГТҚ техникалық қызмет көрсету олардың бастапқы пайдаланушы сипаттамаларын қолдау үшін жүргізіледі.

      ГТҚ орнатылған жабдықтарға техникалық қызмет көрсету дайындаушылардың нұсқаулықтарымен сәйкес жүргізіледі.

      133. Шұқанақтарды, сырғымаларды, шөгулерді, топырақтың қаңсуын және оның дренажға шайылуын, құрылыс ағашында каверн мен сызаттарды, жауын суын бұру құрылғысының бүлінуін анықтау кезінде олардың пайда болу себептерін анықталады және жойылады.

      134. Құрылыс ағаштарында анықталған жер қазатын жанауарлардың жүрістерін жою қажет. Жер қазатын жануарлармен күресу үшін мамандандырылған ұйымдар тартылады.

      135. Жер құрылыстарының тарағында немесе жағалауында судың іркілісі анықталған кезде суды бұрып жіберу ұйымдастырылады.

      136 Жер бөгеттерінің еңістері жобалық деректерді сақтаумен жарамды күйде болады, тіреуіш қалыңдығы нақты толқынды және мұз жүктемелерімен сәйкес келеді. Дренажды құрылғы қалқаны, аймақтары болатын бөгеттің үстіңгі еңістері ағаштардан және тал-шіліктерден тазартылады.

      137. Еңістердің бетонды тіреуіштерінің немесе оларды мұзбен жабу нәтижесінде ГТҚ басқа бөліктерінің ықтимал деформациясы немесе зақымдануы жағдайында бөренелерді, запандарды немесе мұзды жару жолымен бетонды қорғау жүргізіледі.

      138. ГТҚ дрейсен ұлуларының өсуінен қорғау үшін ХВ-53 бояумен өсуге қарсы жабынды қолдану ұсынылады.

      139. Салқындатқыш су қоймасы жұмысының тиімділігін арттыру үшін келесі іс-шараларды өткізу ұсынылады:

      1) су өсімдіктерінің едәуір өсуі кезінде механикалық қамыс шапқышпен немесе биологиялық әдіспен – салқындатқыш су қоймасында өсімдік қоректі балықтарды өсірумен жою;

      2) қалқыма жертезекті келтірілген учаскелердегі жағалау аймағына бағаналармен кейін қоршаумен немесе қазып алумен шамшық тоқырау аймақтарына катермен сүйреп апару;

      3) арнаның лайланған учаскелерде түп тереңдету жұмыстарын жүргізу;

      4) дамбаның едәуір ауданы кезінде ағын бағыттаушы құрылғы жолымен тоқырау аймақтарын жою; көрсетілген іс-шаралар мамандандырылған ұйымдармен бірлесіп орындалады.

      140. Тасымалдаушы каналдарда дрейсендердің қақпандары (мұндайлар болғанда) оларды кемінде биіктік жартысына толтыруға жол бермей, уақытылы тазартылады.

      141. 100 мм және одан артық деңгейге судың ауытқуы кезінде торлы балық бөгеушілер тазартылады.

      142. Сорғыштар станциялардың су қабылдағыштар ауданында қалқымалы бөренелерді көтеру және жою "Полип" типті грейфермен немесе көп күлтелі шөміштермен жабдықталған көтергіш крандар көмегімен, жүзбе ағаштарды ағызумен, белгілі орындарға бұрумен және бекітумен жүргізіледі.

      143. Қағидаларға және ҚР ҚНжЕ 1.03-03-2001 "Кәсіпорындардың, ғимараттардың құрылыстарын және оларды күрделі жөндеуді жоба әзірлеушілерінің авторлық қадағалауы туралы ереже" сәйкес электр станциялар ГТҚ ағымдағы және күрделі жөндеу үнемі жүргізіледі.

      ГТҚ күрделі жөндеу кезінде ГТҚ сенімділігі мен қауіпсіздігін азайтатын немесе жөнделетін объектілердің пайдалану мүмкіндігін жақсартатын ұқсас немесе ең берік және үнемді көрсеткіштерге олардың пайдалану көрсеткіштерін шектейтін тозған конструкциялар мен детальдерді ауыстыру жүргізіледі.

      144. Техникалық сумен жабдықтаудың тұрақты жұмыс істейтін жүйелері жағдайында ГТҚ күрделі жөндеу жөндеу жобасы және жөндеу жұмыстарын ұйымдастыру жобасы бойынша орындалады. ГТҚ ең жауапты элементтерін күрделі жөндеу жобасы жобалық ұйымдармен орындалады. Іріктеме күрделі жөндеулерге жобалық құжаттамадар энергия кәсіпорындарының жобалық-конструкторлық бөлімшелерімен орындалады. Күрделі жөндеулердің орындау үшін мамандандырылған жөндеу-құрылыс және құрылыс-монтаждық ұйымдар тартылады.

      145. ГТҚ ағымдағы жөндеу кезінде ұсақ зақымдануларды жою жолымен ГТҚ элементтерінің жұмысқа қабілеті қалпына келтіріледі. Ағымдағы жөндеу энергия кәсіпорындарымен жасалған жоспар бойынша жыл бойы жүргізіледі. Ағымдағы жөндеу жоспары құрылғылардың жалпы, жартылай және кезектен тыс тексерулерінен кейін жасалған бағалау тізілімі негізінде әзірленеді.

      146. Жеке құрылыстар үшін жөндеу мерзімділігі техникалық тексеру және жүйелік бақылау нәтижелері негізінде олардың жай-күйіне байланысты анықталады. Күрделі жөндеу ГТҚ құрылыстары үшін ЖЭС техникалық сумен жабдықтау жұмысына кедергі жасамай іріктемелі жүргізіледі.

      Күрделі жөндеудің болжамды мерзімділігі:

      1) бөгеттер, дамбалар, каналдар, тоғандар, су шашқыштар - 15-25 жыл;

      2) бүріккіш бассейндер - 4 жыл;

      3) циркуляциялық болат су таратқыштар - 15 жыл.

      147. Күрделі жөндеуден ГТҚ қабылдауды ЖЭС басшылығымен тағайындалған комиссия жүргізеді.

      Жөндеу жұмыстарын қабылдау кезінде олардың жобамен және сметамен сәйкес орындалуы, ГТҚ сыртқы жай-күйі тексеріледі. Құрылыстарды олардың қалыпты пайдалануына кедергі келтірілетін және гигиеналық жағдайлар мен персоналдың еңбек қауіпсіздігін нашарлататын ақаулармен пайдалануға қабылдауға жол берілмейді. ГТҚ күрделі жөндеу кезінде орындалған барлық жұмыстар акт бойынша қабылданады. Қабылдау актісіне жөндеу бойынша техникалық құжаттамадар қоса беріледі.

8 бөлім. Гидротехникалық құрылыстарды қауіпсіз пайдалану шекараларына жақындау кезінде персоналдың әрекеттері

      148. Жеткізу жолдарының құрылысы үшін пайдаланудың шекаралық шарты сорғыш станциялардың ЖЭС су беруді шектеуге немесе тоқтатуға әкелетін минималды ұйғарындыдан төмен судың деңгейін іске қосу болып табылады. Жеткізу жолдарында су деңгейін минималды ұйғарындыға дейін төмендету кезінде салқындатқыш су қоймаларын 1 жүргізіледі.

      149. Тереңдік тоғанның саңылауларының анжырмен бітелуі жағдайында оны жою үшін бағытталған жарылыстар қолданылады.

      150. Салқындатқыш су қоймаларында су деңгейін максималды есептік мәннен жоғары арттыру және су ағызатын құрылғылар қақпағының сыналануы кезінде жер бөгеттерінің ағашында прорандарды ұйымдастыруға жол берілмейді. Сүңгуірлерді тартумен ең қуатты жүк көтеретін механизмдердің көмегімен қақпаларды көтеру жүзеге асырылады.

      151. Арынды ГТҚ бақыланатын көрсеткіштердің бір немесе бірнешеуі шекті ұйғарынды мәндерге қол жеткізетін жағдайларда ЖЭС пайдалану қызметінің, сәйкес жобалық, ғылыми-зерттеу ұйымдарының өкілдерінен комиссия құрылады. Комиссия себептерін анықтайды және құрылыстардың қалыпты жай-күйінің бұзылуының ықтимал салдарларының бағалары беріледі. Егер комиссиямен апатты жағдайлардың туындау мүмкіндігі танылса, оны сақтандыру бойынша ұсыныстар әзірленеді.

      152. Сорғыш станцияларды босату үшін оның апатты су басуы жағдайында "ГНОМ" типті резервті тасымалданатын сорғыштар қолданылады.

      153. ГТҚ апатты жағдайларының туындау кезінде персонал әрекеттері апаттың алдын алуға, ал алдын алу мүмкін болмаған жағдайда – апаттан шығынды азайтуға бағытталады.

      154. Кез-келген апатты жағдайлардың туындау кезінде қызмет көрсететін персонал:

      1) оның туындауы туралы директорға, бас инженерге, ауысым бастығына және цех бастығына хабарлауға;

      2) апатты жағдайларды таратуға тез арада кірісуге міндетті.

      155. ГТҚ апап кезінде персонал өміріне және денсаулығына қауіп төнген жағдайда персонал қауіпті аймақтан кетуге міндетті.

Шөгулер мен жылжуларды тіркеу
журналы

      Құрылыс _____________                        Бастапқы (марканы абсолютті

      Жарма № ________________                  белгісі), м__________

      Марка № ________________                  Шөгудің немесе жылжулардың

                                                сыни мәндері, мм _________

Пьезометриялық деңгейлерді
тіркеу журналы

Гидротехникалық құрылыстарды тексеру
АКТІСІ

      _____________________________
электр станциясының атауы

      Комиссия құрамында:_______________________________________________________

                                          тегі, аты, лауазымы

      ________________________________________________________________________________

      "____"___________________20_____жылғы __________________________________________

      ______________________________________________________ ұйым бұйрығымен бекітілген

                  электр станциясының атауы

      ________________________________________________________________________________

                        тегі, аты

      ________________жылдан __________________20___жылға дейін кезеңде № _____________

      келесі құрылыстардың жалпы техникалық тексеруін жүргізді

      _______________________________________________________________________________

      және "___"__________________20____жылғы жағдай бойынша келесілерді атап көрсетті:

      1. Құрылғыларды тексеру нәтижелері

      2. ГТҚ жабдықтарын тексеру нәтижелері (механикалық және көтергіш жабдықтардың

      әрбір бірлігінің техникалық жай-күйін көрсету)

      ________________________________________________________________________________

      ________________________________________________________________________________

      Тексеру және сынау нәтижелері негізінде комиссия санайды:

      2.1. Құрылыстар ___________________________ күйде табылады.

                        (қанағаттанарлық/қанағаттанарлықсыз)

      Ағымдағы жөндеу ________________________________орындауды талап етеді.

                                    ГТҚ атауы

      Күрделі жөндеуге ______________________________________орындауды талап етеді.

                                    ГТҚ атауы

      Тез арада қалпына келтіруді талап ететін апатты жағдайда табылатын

      _______________________________________________________________________________

      _______________________________________________________________________________

      ГТҚ объектілері анықталды.

      2.2. Құрылыстардың жай-күйін қосымша куәландыру үшін

      _______________________________________________________________________________

                                    куәландыру түрлерінің атауы

      _________________________ мамандандырылған ұйымға хабарласуы қажет.

                  атауы

      Комиссия төрағасы                              _____________________________

                                                            қолы

      Комиссия мүшелері:                              _____________________________

                                                      қолы

                                                _____________________________

                                                _____________________________     

Жылу электр станциялары бу турбиналарының күректі аппараты, дискілері мен роторлары металының зақымдану себептерін тексеру жөніндегі әдістемелік нұсқаулар

1 бөлім. Жалпы ережелер

      1. Жылу электр станциялары бу турбиналарының күректі аппараты, дискілері мен роторлары металының зақымдану себептерін тексеру жөніндегі әдістемелік нұсқаулар (бұдан әрі – Әдістемелік нұсқаулар) "Электр энергетикасы туралы" 2004 жылғы 9 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңы 5-бабының 70-14) тармақшасына сәйкес әзірленді.

      2. Аталмыш әдістемелік нұсқауларда келесі түсініктер мен анықтамалар пайдаланылады:

      1) питтингтік тотығу – питтингтердің түзілуіне әкелетін металдар тотығуы, яғни оның сыртқы қабатынан басталатын металдағы қуыс, ойықтар;

      2) турбоагрегат вибрациясы – мәжбүрлі тербелістер, жиілігі әртүрлі бірнеше ауытқушы күштердің бір уақыттағы әсерінен туындайды және полигармониялық сипатқа ие;

      3) тапталатын борпылдақтық – бұрыс формадағы тұтассыздықтың жиналуы;

      4) флокендер – құрамында сутек көп металда пайда болатын ішкі транскристаллиттік жарықшақтар;

      5) жарықшақтар – металдағы тұтассыздық (алшақтықтар), бұзылу қабатына (термикалық жарықшақтар) еркін бағытталған немесе өзгеріс бағыты бойынша тартылған (өзгерген жарықшақтар);

      6) қуыстылық – ірі және ұсақ түйіршіктердің немесе құрылымға кіретін түрлі фазалық құрауыштардың кезектесіп ауысуы;

      7) тозған ойықтар – жарықшақтың локальды даму бағытына перпендикуляр бағытталған қайталанатын тартылған шұңқырлар мен дөңестер (дөңес немесе иілген).

2 бөлім. Қолданылу саласы

      3. Пайдалану процесінде мемлекет тарапынан да, сонымен кәсіпорын тарапынан да бақылауға жататын технологиялық бұзулықтар туындайтын жағдайлар пайда болады.

      4. Тексеруді ұйымдастыру және актілерді ресімдеуге, апаттар мен ауытқулар жіктемесіне қойылатын жалпы талаптар Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы 20 ақпандағы № 121 бұйрығымен бекітілген (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу Тізілімінде № 10558 тіркелген) Бірыңғай электр энергетикасы жүйесінің, электр станцияларының, аудандық қазандықтардың, электр және жылу желілерінің жұмысындағы технологиялық бұзушылықтарға тергеп-тексеру жүргізу және оларды есепке алу қағидаларына (бұдан әрі – Қағида) сәйкес белгіленген.

      5. Қағидаға сәйкес белгіленген тәртіпте тағайындалған, бұзылу себептерін тексеру бойынша комиссия құрамына турбоқондырғыны пайдалану, металтану, беріктікті есептеу бойынша мамандар мен дайындаушының өкілдері кіреді. Бұзылу сипатына байланысты оның құрамына вибрация, су-химиялық режим, тотығу, эрозия, жылу қорғаныс құрылғылары, автоматика бойынша мамандар кіреді.

      6. Бөлшектер металының бұзылу себептері талданып, тексеру нәтижелері бойынша анықталады.

      Соңғы шешім қабылдау үшін неғұрлым терең зертханалық зерттеулер жүргізу қажет болған жағдайда мамандардың қатысуымен бірыңғай бағдарлама жасалады. Комиссия алдын ала қорытындылар жасап, бұзылу себептері туралы соңғы қорытындыны ұсыну мерзімін белгілейді.

      7. Комиссия дайындаушыдан техникалық құжаттарды алады: бұзылған бөлшекті (бөлшектерді) жеткізуге қойылатын техникалық шарттар, төлқұжат мәліметтері, сызбалар, беріктік есептеулері.

      8. Электр станциясының басшысы комиссия жұмысы басталғанға дейін бұзылу орын алған жердегі жағдайды сақтау бойынша шараларды орындап, қызметкерлерден сұрау алады, Қағидаға және Қазақстан Республикасының Энергетика министрінің 2015 жылғы 30 наурыздағы № 247 бұйрығымен бекітілген (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу Тізілімінде № 11066 тіркелген) Электр станциялары мен желілерін техникалық пайдалану қағидасына сәйкес турбина жұмысының бұзылуы туралы комиссияға баяндама дайындайды.

      Бұзылу сипатына байланысты баяндамада комиссияға келесі құжаттар ұсынылады:

      1) қазан-турбиналық цехтың жедел журналы;

      2) турбоқұрылғының тәуліктік тізімдемесі;

      3) қорғанысты, тосқауылды және дабыл жүйесін сынап көру сызбасы;

      4) турбина формуляры;     

      5) құрылғыны жөндеу және ақаулар журналы;

      6) вибрацияны тіркеу журналы;

      7) су мен буды химиялық талдау журналы;

      8) бөлшектер дефектоскопиясы туралы электр станциясы металдар зертханасының мәліметтері және бұрын жүргізілген металдың бір типті зақымдануларын зерттеулер, соның ішінде дайындаушы немесе саланың ғылыми ұйымдары жүргізген зерттеулер;

      9) шығын мен бу параметрлерін, ротордың біліктік қозғалу шамасын тіркейтін өздігінен жазатын құрылғылар диаграммасы, турбоқұрылғының жылу механикалық параметрлері, мойынтіректерді маймен жабдықтау жүйесінің температуралық режимі;

      10) бу, ауыз су мен қазандық суының сапасы, мойынтіректер мен білік сымдар вибрациясы, конденсатордағы қысым, шығарылым температурасы туралы мәліметтер;

      11) конденсатордағы қысым мен ротордың айналу жиілігінің көрсеткіші берілген іске қосулар мен тоқтаулар кестесі.

      9. Бұзбайтын бақылаудың барлық түрлерін, бөлшектерді өлшеуді, механикалық ерекшеліктерді анықтауды, бұзылған бөлшектердің беріктігін есептеуді мемлекеттік стандарттардың талаптарына, дайындаушылардың құрылғыны пайдалану бойынша нұсқаулығына сәйкес жүргізеді.

      10. Жоспарлы бақылау кезінде аппаратура нормативтік құжаттардың талаптарына, бақылаудың нақты түрлеріне сәйкес және белгіленген мерзімдерде тексерістен өтуіне тексеріледі.

3 бөлім. Комиссияның бұзылулар себебін тексеруі

      11. Бастапқы техникалық құжаттарды талдау комиссия бастапқы құжаттарда қарастыратын бұзылу себептерін анықтаудан басталады. Келесілерге ерекше назар аударылады:

      1) бұзылған бөлшектер жұмысы туралы мәліметтер: олардың орналасқан жері (жоғары қысым цилиндрі, орта қысым цилиндрі, төменгі қысым бөлігі, орта қысым цилиндрі немесе төменгі қысым цилиндрі (бұдан әрі – ТҚЦ)), фазалық ауысым аймағындағы жұмыс күректері мен дисктер сатысының нөмірлері, іріктеме, ылғалды бу, реттейтін басқыштар, күректерді немесе дисктерді соңғы рет ауыстырған сәттен бастап олардың жұмысының сағат саны, бөлшектерді бұзылғанға дейінгі жөндеу, ақаулардың болуы және сипаты, бұзылған бөлшектерді қалпына келтіру немесе ауыстыру бойынша іс-шаралар, мерзімділік және жүргізілген бақылау нәтижелері;

      2) турбинаны пайдалану шарттары: будың нормативтік параметрлерін сақтау, желі жиілігі, турбинаның жүктемемен немесе будың артқан шығынымен, конденсатордағы жоғары қысыммен жұмыс істеу мүмкіндігінің ұзақтығы, реттеуші басқыштағы бу қысымы уақытындағы өзгеріс, іске қосу және тоқтау режимі, турбинаны іске қосу және тоқтау саны, вибрация өзгерісінің деңгейі мен ерекшеліктері және мойынтіректер металының температуралық күйі;

      3) консервация әдістері, тәсілдері және ағынды бөліктің шаю жиілігі, блоктың су-химиялық режимі туралы мәліметтер;

      4) түсіру және салқындатқыш құрылғылар жұмысы;

      5) аталмыш және басқа электр станцияларының осындай турбиналарындағы басқыштардың бұзылуы туралы мәліметтер.

      12. Бұзылу ошағын, бұзылу сипатын (тозғандық, статикалық жүктемеден, тотығулық) анықтау үшін бұзылған бөлшектерді комиссия алдын ала қарайды. Тексеру қорытындыларының негізінде комиссия шағын комиссия жұмысының бағыты мен мазмұнын анықтайды.

1-параграф. Зақымдануларды тексеруге қойылатын талаптар

      13. Тағайындалған шағын комиссия бұзылған бөлшектерді мұқият тексереді. Тексеру бұзылған жеке элементтердің бұзылу себептерін анықтау үшін ағынды бөлік дефектациясын қамтиды. Тексеру мақсаты: бұзылу көлемін анықтау, оның пайда болу себептерінің тізімін жасау, осы себептерді растайтын немесе теріске шығаратын мәліметтер жинау.

      14. Зақымдану орын алған жерлер (ошақ, жалпы түрі) шөгінділерден тазалағанға дейін де, кейін де суретке түсіріледі. Олардың орналасу сызбасы жасалады. Үлгі ретінде осы Әдістемелік нұсқауларға 2 қосымшаның 1-суретінде басқыштағы бұзылған күректердің орналасу сызбасы келтірілген. Химиялық талдау жүргізу үшін шөгінділері бар сынамалар алынады.

      15. Тазалағананнан кейін зақымданған аймақ металының күйі тексеріліп, әрі қарай зерттеу жоспары жасалып, қаттылықты өлшеу және механикалық ерекшеліктерді сынау, микро- және макроқұрылымды зерттеу үшін бөлу үлгілерінің сызбасы жасалады.

      Ерекшеліктерді сынауға арналған үлгілер бұзылған бөлшектің өзгеріске түспеген бөлігінен алынады, мысал үшін егер қалақша басы өзгеріске түскен болса, сабынан. Үлгілер бұзылу орнынан алыс та, жақын да алынады, сондай-ақ бөлшек дефектоскопиясын жүргізу мүмкіндігі қарастырылады.

      16. Шағын комиссия бұзылған күрек аппаратын тексеру кезінде:

      1) осы Әдістемелік нұсқауларға 2 қосымшаның 1, 2, 3 формулярларына сәйкес алдыңғы жөндеу уақытынан бері пайдалану кезіндегі өзгерістер анықталады;

      2) механикалық зақымдар;

      3) жапырылған, тесілген, қажалған, өзгерген жерлер;

      4) күректердің биіктігі бойынша үзілуі, олардың сап бөліктерінің дұрыс салынбауы, күректердегі, бандаждардағы, орамалардағы, дисктердегі үзілулер мен жарықшақтар;

      5) күректерді радиалды және аксиалды бағыттарда соғу және сипаты;

      6) тұз күртіктерінің деңгейі мен сипаты, әсіресе бандаж астында, демпферлік сым астындағы қабатта, эрозиядан, тотығудан тозу;

      7) күректердің қалдық пластикалық өзгерісінің болуы (жалпы ұзару немесе мойын, бұрылыс, бүгілістің қалыптасуы).

      17. Тексеру кезінде қосымша назар аударылады:

      1) күректердің профилді бөлігінен сап бөлігіне ауысу немесе басының жоғарғы бөлігіндегі фрезерлік бандажға ауысу;

      2) төменгі бөлікте белдіктің болуы – жергілікті кернеулердің концентраторлары болып табылатын технологиялық сипаттағы ақаулар;

      3) күректің бар ұзындығы бойынша кіріс және шығыс жиектер;

      4) қылқанға және байланыс астындағы саңылау маңайына жалғас аймақтар;

      5) бандаж лентасы, әсіресе қылқан бастарындағы;

      6) бандаж сымын жалғау жерлері, онда үзілу, жарықшақтың болуы және сынық сипаты;

      7) демпферлік сым қалыбы, оның жинау сызбаларының талаптарына сәйкестігі, онда үзілулер мен жарықшақтардың болуы, сымдағы қажалу іздері;

      8) температуралық саңылаулардың және тұтас фрезерлік бандаж бойынша саңылаулардың құрама сызбалар талаптарына сәйкестігі;

      9) электр ұшқындау тәсілімен салынған, эрозиядан қорғайтын жіктер мен стеллиттік пластина жапсары, жарықшақтар мен металдың төсеме салдарынан қараюы;

      10) күректер мен бандаж лентасындағы біліктік және радиалды тығыздағыштар.

      18. Сыну сипаты күштік әсер типі бойынша анықталады: тайғанақтық, тотығулық тозу, кернеу ықпалында немесе статикалық жүктемеден тотығулық шытынау, осы Әдістемелік нұсқауларға 3 қосымшаға сәйкес бөлшектердің сыуына талдауды басшылыққа алынады.

      19. Қабаттың тазалығы, бағыттаушы күректерде өзгерістердің, механикалық бұзылулардың жоқтығы, күректердің төсем мен диафрагма тоғынына бекіту күйі тексеріледі.

      20. Диск саңылауында күрек ілгегінде сынық анықталған кезде егер басқыш күректерінің типтік сынулары аталмыш турбинада немесе басқа электр станцияларында пайдаланылатын басқа турбиналарда бірнеше мәрте орын алса барлық басқыш күрексіздендіріліп, осы Әдістемелік нұсқауларға 3 қосымшасына сәйкес күректер тексеріледі.

      21. Бақыланатын басқыштың немесе ағымдық турбиналардың ұқсас басқыштарының бір күрегі бұзылғаны анықталған жағдайда бақылаудың бұзбайтын әдістерінің бірімен басқыштардың барлық күректеріне (100%) дефектоскопия жүргізіледі.

      22. Бұзылған жұмыс күректері және оларды байланыстырушы элементтерді қалпына келтіретін жөндеу жұмыстары жүргізіледі, ал олар болмаған жағдайда ауыстырылады.

      23. Толық соғылған роторлар мен қондырма дисктерді тексеру кезінде көрсетілген аймақтардағы мүмкін ақауларға (жарықшақтар, ойықтар, эрозиялық тозу) назар аударылады: біліктердің ұштық бөліктерінде, қырларында, тоғындарда, төсемдерде, күпшектерде, түсіру қабаттарында және бекітпе астында, буатты саңылау қабатының маңайында (алынған дисктерде). Осы Әдістемелік нұсқауларға 2 қосымшаның 1 формасы толтырылады.

      24. Роторларды тексерген кезде келесі факторларға назар аудару қажет:

      1) сынық сипаты (ескіргендік, статикалық);

      2) бұзылу ошағы;

      3) статор ротор бөліктерінің шаншылуы;

      4) жылу жырашықтарының сызбалық өлшемдерге сәйкестігі және жарықшақтардың жоқтығы;

      5) ауыспалы галтелдер радиусының сызбалық өлшемдерге сәйкестігі.

      25. Толық соғылған роторлардың бұзылған дисктерінде тоғын, бекіту аймақтары, түсіру қабаттары, төсем, күпшек, галтелдер, күректер тексеріледі.

      26. Ротор бұзылған кезде жылдар бойынша турбинаны іске қосу туралы мәлімет, электр станциясында жазылған пайдалану кезіндегі режимдердің бұзылу сипаты (іске қосулар саны, оның ішінде бос, суымаған және ыстық қалыптағы, апатты тоқтаулар саны, біліктің майысуы, жоғары вибрация, мойынтіректердің бұзылуы, босау, бөгде заттардың түсуі, пайдалану режимінің бұзылуы, температураның бірден ауытқуы) ұсынылады. Мәліметтер осы Әдістемелік нұсқауларға 2 қосымшаның 1 формасында көрсетіледі.

      27. Металды зерттеу мақсатымен роторды кесу сызбасын дәл жасау үшін ақаудың орналасқан жері мен анықталған жарықшақтардың өлшемдері белгіленеді. Қосымша ақаулар мен жарықшақтардың болу мүмкіндігіне байланысты бұзылу орнына жақын аймақты көрсету үшін ротор дефектоскопиясы жүргізіледі.

      28. Бөлшектердің фазалық ауысым аймағында тотығулық қажалуына жауапты факторлар шарттар жиынтығымен анықталады:

      1) турбиналар мен бөлшектер (күректер, дисктер, роторлар) конструкциясымен;

      2) турбиналарды пайдалану шарттарымен;

      3) бу мен ауыз судың су-химиялық режимінің күйімен;

      4) металл күйімен (қорыту тәсілі, механикалық ерекшеліктер, химиялық құрамы, құрылымы).

      29. Бұзылған бөлшектерді қарау кезінде питтингтік тотығудың бар-жоқтығына, жарықшақтарға назар аударылады, шөгінділер мөлшері мен сипаты анықталады. Питтинг сыртта металл қабатында ойықтар түрінде пайда болады. Питтингтер қорғаныс қабатында (салынған немесе табиғи түрде қалыптасқан) түрлі ақаулардың (ішкі кернеуден болған жарықшақтар, жік, микроқосылымдар, шектік қабатқа шығу, дислокация) орындарында пайда болады. Прокаттық қақтар немесе болат қабаттардағы оның қалдықтары ойықтық тотығудың бір себебі болып табылады.

      30. Химиялық талдау үшін тұз шөгінділері бөлшектерді тазалағанға дейін алынады.

      31. Күректерді егжей-тегжейлі тексеру кезінде:

      1) шөгінділерден босатылған және арнайы қорғалған бөлшектердің тотығулық бұзылу көлемі сипатталады;

      2) ілгектің ортасы мен шетінде негізгі қимада ілгектің дөңес және еңіс жағынан қабат күйі белгіленеді;

      3) максималды питтингтердің диаметрі мен олардың тығыздығы бағаланады;

      4) күрек ілгегі немесе диск бойынша тотығулық зақымданулардың бөлінуіне сапалық сипаттама жасалады;

      5) күректердің кіріс және шығыс жиектерінің күйі жеке сипатталады.

      32. Жұмыс күректерінің шығыс шеттеріндегі жарықшақтар, дисктердің біліктік буатты саңылауларының аймағындағы жарықшақтар ультрадыбысты дефектоскопия әдісімен анықталады. Күрек сырты мен дисктердегі жарықшақтар мен питтингтердің орналасу орындары мен олардың өлшемдері комиссия материалына қоса берілетін эскиздерге салынады.

      33. Тотығулық шытынау, дискте жалпы тотығу немесе профилді жоғалтатын питтингтік тотығу анықталған жағдайда соңғысы бұзбайтын бақылау әдістерімен дефектоскопия жүргізу және оны әрі қарай пайдалану мүмкіндігін анықтау үшін жөнделеді.

      34. Түрлі дайындаушылар турбиналарының фазалық ауысымы аймағындағы басқыш дисктері мен күректерінің металын бақылау нормалары МЕМСТ Р ISO 9934-2-2011 "Бұзбайтын бақылау. Магнит-ұнтақты әдіс. 2-бөлім. Дефектоскопиялық материалдар" келтірілген.

      35. Бұзылған бөлшектерді тексеру нәтижелері комиссия хаттамасымен ресімделеді. Оған бұзылған күректер мен диск бөлшектерінің сынықтары сипатталып, қабат жағдайы мен бұзылу ошақтары сипатталып, фотосуреттері мен эскиздері қоса беріледі.

      36. Ротордың бұзылған бөлшектерін тексеру нәтижелері бойынша және бұзылу сипатына байланысты осы Әдістемелік нұсқауларға 2 қосымшаның формалары толтырылады:

      1) 1 форма – Пайдалану және жөндеу процесінде ротор бөлшектерінің бұзылуы мен өзгеруі;

      2) 2 форма – Күректер мен дисктердің эрозиялық тозуы;

      3) 3 форма – Күректер мен дисктердің тотығулық тозуы;

      4) 4 форма – Бұзылған бөлшектер металының химиялық құрамы мен механикалық ерекшеліктерін талдау;

      5) 5 форма – Бұзылған бөлшектер металының микроқұрылымын талдау;

      6) 6 форма – Күректерді вибрацияға сынау нәтижелері;

      7) 7 форма – Турбинаның ағынды бөлігіндегі шөгінділер құрамы;

      8) 8 форма – Мойынтіректер тіреуінің вибрация мәліметтері.

2-параграф. Металл сапасы мен сынықтарын талдау

      37. Зақымдалған бөлшек сынығының құрылысы сипатталады: бұзылу ошағының (ошақтарының) орналасуы, жарықшақтың таралу бағыты. Сынық бұзушы жүктеме сипаты бойынша жіктеледі, егер бұзушы жүктеме бағаланса, бұзу себебі туралы мүмкін нұсқа анықталады. Әрі қарай зерттеу жоспары жасалады егжей-тегжейлі микрофрактографиялық зерттеу және оның жіктемесі туралы қорытынды жасау үшін сынықты кесу сызбасы жасалады. Сынық түрлері осы Әдістемелік нұсқауларға 3 қосымшада көрсетілген.

      38. Зақымдалған бөлшектер металының сапасын анықтау үшін:

      1) стилкөшіру немесе химиялық талдау әдісімен бұзылған күректер, дисктер мен роторлар металының химиялық құрамының техникалық талаптарға сәйкестігі анықталады, бұл кезде күректер, дисктер мен роторлар туралы құрылғыны дайындаушының сертификат мәліметтері алынады;

      2) зақымдалған бөлшек қорытпасының немесе болаттың механикалық ерекшеліктері анықталады;

      3) микроқұрылымдық жағдайын, микрожарықшақтардың бар-жоқтығын, питтингтерді немесе микропиттингтерді, олардың орналасу сипатын және металл тереңдігі бойынша дамуын анықтау үшін күректер, дисктер мен роторлар металына металлографикалық талдау жүргізіледі.

      39. Күректі аппарат, дисктер мен роторлар материалының химиялық құрамы мен механикалық ерекшеліктері туралы нормативтік мәліметтер осы Әдістемелік нұсқауларға 4 қосымшада келтірілген. Осы Әдістемелік нұсқауларға 5 қосымшада үлгілерді дайындау және металл беріктігін алдын ала бағалау үшін нұсқаулар берілген.

      40. Химиялық талдау, күректер, дисктер мен роторлар металының механикалық сипаттамалары мен микроқұрылымын зерттеу металды бұзатын және бұзбайтын бақылау бойынша жұмыстар өндірісіне құқығы бар мамандандырылған зертханада жүргізіледі. Талдау үшін бұзылған және бұзылмаған күректер металы алынады, ал дисктер мен роторларда – аталмыш бөлшектің бұзылу орнына жақын және алыс алынады. Дисктер мен роторлардың мұқалған орындарында металл қаттылығы өлшенеді. Оның шамасы мұқалу орнынан алыс алынған осындай шамамен салыстырылады. Мүмкіндігіне қарай түйрелген қабат тазалау арқылы жойылады. Ол жойылғаннан кейін металл қаттылығына бақылау өлшеу жүргізіледі.

      Металл күйін талдау нәтижелері осы Әдістемелік нұсқауларға 3 қосымшаның 4 және 5 формаларының түрінде беріледі.

      41. Осы Әдістемелік нұсқауларға 6 қосымшада бөлшектердің бұзылуына әкелетін болаттарды термоөңдеу кезіндегі және күрекшелердің бүлінуіне әкелетін дайындау технологиясындағы тәртіптерде ауытқуы мен металлургиялық ақаулар үлгілері келтірілген.

      42. Күректердің беріктігін бағалау үшін олардың есептеу мәліметтері пай даланылады, онда оң бүгілістің статикалық кернеуі туралы және орталық күш туралы мәліметтер қамтылады.

      Егер күректің сынуы кернеудің конструктивтік концентраторы бойынша орын алса (мысал үшін ауыспалы галтелдер, ұштар радиусы) нақты орындалған радиустардың құрылғы дайындаушысының талаптарына сәйкестігі анықталады.

      43. Күректер профилінің зауыттық сызбаларға сәйкестігін анықтау үшін осы Әдістемелік нұсқауларға 1 қосымшаның 2-суретіне сәйкес а ең үлкен профиль қимасы, в күрек хордасы, б шығыс шетінің қалыңдығы бойынша бұзылған және бұзылмаған күректер профилі өлшенеді.

      44. Күректердің дұрыс орнатылғанын тексеру үшін радиалды және аксиалды басқылардың құрылғы дайындаушысының талаптарына сәйкестігі тексеріледі.

      45. Басқыштың вибрациялық сенімділігін бағалау үшін құрылғы дайындаушысының мәліметтері мен жиілік сипаттамалары, бұзылған басқыштың вибрациялық құрылысы туралы станциялық мәліметтер пайдаланылады. Жиілік сипаттамалары минималдыдан бастап жұмыс жиілігінің аймағына дейінгі өзіндік тербеліс жиіліктерінің спектрін қамтиды:

      n * Z_H,                                                                        (1)

      мұндағы n – айналудың жұмыс жиілігі,

      Z_H – бұзылған басқыштың бағыттағыш күректерінің саны.

      46. Егер бұзылу себебін анықтау үшін күректі аппараттың нақты вибрациялық күйін анықтау талап етілсе электр станциясындағы аталмыш басқыш үшін бақылау нормаларын жүзеге асыру үшін қалақшалар тербелісінің өзіндік жиіліктерінің спектрін алу арқылы егжей-тегжейлі вибрациялық сынақтар жүргізіледі.

      47. Сынақтар нәтижелері бойынша осы Әдістемелік нұсқауларға 7 қосымшада салуға жататын қалақшалардың тербелісінің үлгісіне сәйкес вибрациялық құрылысқа баға беріледі.

      Құрылымданатын тербеліс формаларымен қатар құрылымданбайтын жоғары жиілікті формалар ескеріледі, оларда белгілі бір жағдайларда турбинаның ағынды бөлігінде күректер сынады.

      Бандаж байланыстарының орналасуының өзгерістері, күректерді пакеттеу өзгерістері, құрылғыны дайындаушымен келісілмеген, басқыштың бұзылуына әкелген күректердің басқадай реконструкциясы анықталады.

      48. Күректі аппараттың вибрациялық сипаттамалары туралы барлық мәліметтер осы Әдістемелік нұсқауларға 2 қосымшаның 6 формасына сәйкес ұсынылады.

      49. Турбоқұрылғының жалпы вибрациясын бағалау үшін осы Әдістемелік нұсқауларға 2 қосымшаның 8 формасына сәйкес мойынтіректер тіреуінің вибрациясы туралы мәліметтер жиналады. Аталған мәліметтер жиналатын кезең бұзылулар сипатымен анықталады. Ерекше жағдайларда мәліметтер турбоқондырғы тіреулерінің вибрация спектрінде стационарлық және ауыспалы аппаратурамен жиналады.

      Күректі аппараттың бұзылу себептерін анықтау үшін турбоагрегаттың вибрациялық күйін талдау бойынша ұсыныстар осы Әдістемелік нұсқауларға 8 қосымшада берілген.

3-параграф. Су-химиялық режим талдау турбинаның ағынды бөлігі бөлшектерінің тотығулық бұзылу механизмдерін анықтаудың барлық жағдайларында жүргізіледі.

      50. Су-химиялық режимді талдау үшін жиналады:

      1) бу-су жолдарын бу-су-оттекпен тазалау жиілігі мен әдістері;

      2) ағынды бөлікті шаюдың реагентті және реагентті емес жиілігі мен әдістері;

      3) турбинаны тоқтаулар кезеңінде консервациялау әдістері;

      4) блоктық тұзсыздандыратын құрылғы жұмысының режимдері;

      5) блоктық тұзсыздандыратын құрылғы қасынан конденсат өткізу шамасы;

      6) аралас қозғалыс сүзгілері регенерациясының жиілігі мен тәсілдері (тым жоғары қысым блоктары үшін);

      7) майдың турбина жолына түзу көздері мен жағдайлары;

      8) әлеуетті қышқыл органикалық қосылыстардың болуы;

      9) будың, ішетін, қазандық және тұзсыздандырылған су сапасы;

      10) турбина конденсатының сапасы;

      11) турбинаның ағынды бөлігінде түзілген шөгінділерді сандық және сапалық бағалау мәліметтері. Мәлімет осы Әдістемелік нұсқауларға 2 қосымшаның 7 формасына енгізіледі;

      12) концентрацияланған сынамалардың тұздық құрамын автоматты бақылау мәліметтері және бастапқы конденсатты бақылау нәтижелері.

      51. Бу сапасын турбина алдында МемСТ Р ISO 9934-2-2011 "Бұзбайтын бақылау. Магнит-ұнтақты әдіс. 2-бөлім. Дефектоскопиялық материалдар" сәйкестендіреді.

4 бөлім. Тексеріс материалдарын талдау және комиссия қабылдаған шешімдер

      52 Қағиданың және барлық өткізілген жұмыс кешенінің негізінде комиссия Тексеру актісін жасайды, онда құрылғының тексеру кезіндегі сипаттамасы мен тексеру сәтінде құрылғының техникалық күйінің деңгейі көрсетіледі.

      53. Комиссия тексеру кезінде зақымдануларды анықтап, пайда болу және даму себептерін, олардың арасындағы себеп-салдарлық байланыстарды сипаттайды. Комиссия қондырғыны қалыпқа келтіру бойынша барлық ұсынылған материалдарды талдау нәтижелері бойынша ұсыныстар беруге құқылы:

      1) бұзылған күректерді, дисктерді, роторларды жөндеп, бақылаудан өткізгеннен кейін пайдалануға рұқсат беру бойынша;

      2) күректерді және дөңгелектер орамасы, қондырма дисктерді ішінара немесе толық ауыстыру туралы шешім қабылдау бойынша;

      3) қондырғыны пайдаланудан шығару туралы;

      4) ротор бөлшектерінің металына бақылау тағайындау және шектеулі мерзімге пайдалануға енгізу туралы;

      5) зақымдалу себебі анықталмаған жағдайда қосымша тексерулер тағайындау туралы.

      54. Комиссия ұсыныстарына қабылданған шешімдер негізделетін техникалық құжаттар қоса беріледі. Техникалық тексеру актісінің көшірмелері барлық қосымшаларымен бірге комиссия мүшелеріне Қағидаға сәйкес ұсынылады.

      1-4      - күректер нөмірі;

      х      - сымды бандажды дәнекерлеу;

            1 сурет. Басқыштағы жұмыс күректерінің бұзылу сызбасы

                        2 сурет. Жұмыс күрегінің профилі

Зақымданған бөлшектер туралы формулярлар типі

      Электр станциясы________________                   Күні____________________

______________________20__ж. орын алған технологиялық зақымдануларға байланысты пайдалану және жөндеу процесіндегі ротор бөлшектерінің бұзылуы және өзгеруі

      Турбиналар типі____, №___, зау.№____. Дайындаушы_______. Пайдалануға _____жылы жіберілді. Басқыш №___

      Бұзылған бөлшектің қысқаша сипаттамасы ___________________________________________

      Негізгі өлшемдер_________________________________________________________________

      Роторда бұзылған жерлердің өзара орналасуы (сызба)__________________________________

      Сынық түрі (сипаттамасы, фото немесе эскиз)_________________________________________

      Формулярды комиссия жасады (шағын комиссия) _____________________________________

      Электр станциясы_________                                     Күні_________

Күректердің эрозиялық тозуы

      Турбина типі

      Станциялық №

      Басқыш №

      Дайындаушы

      Атқарым, мың сағат

      Пайдалануға енгізген күн

      Іске қосулар саны

      Айналу жиілігі, айн/мин

      Күректер ұзындығы, мм

      Бекітуші байланыстар

      Эрозиялық тозу сипаттамасы (фото немесе эскиз)

      Эрозиялық тозу аймағындағы күректің

      көлденең қимасының ең аз ауданы

      Формулярды комиссия (шағын комиссия) жасады_______________________

                                                _______________________

      Электр станциясы_________                                     Күні_________

Күректер мен дисктердің тотығулық тозуы

      Турбина типі                        Дайындаушы                        Станциялық

      Басқыш №                        Атқарым, мың сағат

      Іске қосулар саны