"Жалпы сақтандыру" және "өмірді сақтандыру" салаларындағы сақтандыру және қайта сақтандыру операцияларының бухгалтерлік есебін жүргізу жөніндегі нұсқаулықты бекіту туралы

      «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы» 1995 жылғы 30 наурыздағы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес, сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымдары мен сақтандыру брокерлері жүзеге асыратын «жалпы сақтандыру» және «өмірді сақтандыру» салаларындағы сақтандыру және қайта сақтандыру операцияларының бухгалтерлік есебін жетілдіру мақсатында Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Басқармасы ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
      1. Қоса беріліп отырған «Жалпы сақтандыру» және «өмірді сақтандыру» салаларындағы сақтандыру және қайта сақтандыру операцияларының бухгалтерлік есебін жүргізу жөніндегі нұсқаулық бекітілсін.
      2. «Жалпы сақтандыру» және «өмірді сақтандыру» салаларындағы сақтандыру және қайта сақтандыру бойынша операциялардың бухгалтерлік есебін жүргізу жөніндегі нұсқаулықты бекіту туралы» Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Басқармасының 2008 жылғы 28 қарашадағы № 97 қаулысының (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 5421 тіркелген, 2008 жылғы 31 желтоқсанда «Заң газеті» газетінде № 197 (1423) жарияланған) күші жойылды деп танылсын.
      3. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

      Ұлттық Банк
       Төрағасы                                  Г. Марченко

Қазақстан Республикасының
Ұлттық Банкі Басқармасының
2013 жылғы 28 маусымдағы
№ 149 қаулысымен    
бекітілген       

«Жалпы сақтандыру» және «өмірді сақтандыру» салаларындағы
сақтандыру және қайта сақтандыру операцияларының бухгалтерлік
есебін жүргізу жөніндегі нұсқаулық

1. Жалпы ережелер

      1. Осы «Жалпы сақтандыру» және «өмірді сақтандыру» салаларындағы сақтандыру және қайта сақтандыру операцияларының бухгалтерлік есебін жүргізу жөніндегі нұсқаулық (бұдан әрі – Нұсқаулық) «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы» 1995 жылғы 30 наурыздағы және «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы» 2007 жылғы 28 ақпандағы Қазақстан Республикасының заңдарына және халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына сәйкес әзірленді және «жалпы сақтандыру» және «өмірді сақтандыру» салаларындағы сақтандыру және қайта сақтандыру бойынша сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымдары мен сақтандыру брокерлері жүзеге асыратын операциялардың бухгалтерлік есебін жүргізуді нақтылайды.
      2. Сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымдарының және сақтандыру брокерлерінің қаржылық есептілікті ашуы, сондай-ақ есеп саясатын қалыптастыру халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына сәйкес жүзеге асырылады.
      3. Нұсқаулықта Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде, «Сақтандыру қызметі туралы» 2000 жылғы 18 желтоқсандағы, «Сақтандыру төлемдеріне кепілдік беру қоры туралы» 2003 жылғы 3 маусымдағы, «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы» 2007 жылғы 28 ақпандағы Қазақстан Республикасының заңдарында және халықаралық қаржылық есептілік стандарттарында көзделген ұғымдар пайдаланылады.
      4. Нұсқаулыққа, Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы заңнамасының және «Сақтандыру қызметі туралы» 2000 жылғы 18 желтоқсандағы Қазақстан Республикасы Заңының талаптарына қайшы келмейтін қосымша бухгалтерлік жазбаларды жасауға жол беріледі.

2. «Жалпы сақтандыру» саласындағы сақтандыру (қайта сақтандыру)
операцияларының бухгалтерлік есебі

1-параграф. Сақтандыру (қайта сақтандыру) шарттары бойынша
сақтандыру (қайта сақтандыру) операцияларын есепке алу

      5. Сақтандыру (қайта сақтандыру) шарты бойынша тиесілі сақтандыру сыйлықақысының сомасы сақтандыру (қайта сақтандыру) шарты күшіне енген күннен бастап кіріс ретінде танылады. Егер сақтандыру (қайта сақтандыру) шарты бойынша сақтандыруды қорғау қолданысының басталу күні сақтандыру (қайта сақтандыру) шартының күшіне ену күнінен кейін басталатын болса, онда сақтандыру сыйлықақысының сомасы сақтандыру (қайта сақтандыру) шарты бойынша сақтандыруды қорғаудың күшіне ену күнінен бастап кіріс ретінде танылады.
      6. Сақтандыру (қайта сақтандыру) шарты күшіне енген күннен бастап сақтандыру (қайта сақтандыру) шартында көрсетілген сақтандыру сыйлықақысының сомасына бойынша мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:
      1) сақтандыру (қайта сақтандыру) шарты күшіне енген кезде:

      2) егер сақтандыру (қайта сақтандыру) шарты бойынша сақтандыруды қорғау қолданысының басталу күні сақтандыру (қайта сақтандыру) шартының күшіне ену күнінен кейін басталатын жағдайда:

      3) егер сақтандыруды қорғау қолданысының басталу күні сәйкес келетін немесе сақтандыру (қайта сақтандыру) шартының күшіне ену күнінен бұрын басталатын жағдайда:

      7. Сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымы есептелген сақтандыру сыйлықақысын нақты алған кезде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      8. Сақтанушы (қайта сақтанушы) сақтандыру сыйлықақысын алдын ала төлеген кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:
      1) сақтандыру сыйлықақысын алдын ала төлеуді нақты алған кезде:

      2) сақтандыру (қайта сақтандыру) шарты бойынша сақтандыруды қорғау қолданыла бастаған күннен бастап:

      9. Сақтандыру агенттері мен брокерлерінің делдалдығымен сақтандыру шарттары жасалған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:
      1) сақтандыру агентіне немесе сақтандыру брокеріне алдын ала комиссиялық сыйақы төлеу жүзеге асырылған кезде:
      алдын ала комиссиялық сыйақы төлеу сомасына:

делдалдық қызметтердің көрсетілу фактісін растайтын құжаттар алынған кезде:

      2) агенттің сақтандыру шартын жасау күніне сақтандыру агенті мен сақтандыру брокерінің қызметтері үшін комиссиялық сыйақы есептелген кезде агентке төленуге тиіс комиссиялық сыйақы сомасына:

      3) сақтандыру агенті жасаған сақтандыру шартының қолданылу мерзімі ішінде есепті кезеңдегі шығыстарға амортизациялануға тиіс кейінге қалдырылған аквизициялық шығыстар сомасына:

      10. Сақтандыру ұйымдары сақтандыру агенттері мен сақтандыру брокерлерінен алған қызмет көрсетулер бойынша делдалдық қызмет үшін комиссиялық сыйақы шартына сәйкес комиссиялық сыйақы нақты төленген кезде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      11. Қайта сақтандыру ұйымы қайта сақтанушыға комиссиялық сыйақы сомасын төлеген кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:
      1) қайта сақтанушыға алдын ала комиссиялық сыйақы төлеу жүзеге асырылған кезде:
      алдын ала комиссиялық сыйақы төлеу сомасына:

комиссиялық сыйақыны қайта сақтандыру шарты негізінде шығыстар шоттарына жатқызу кезінде, есептелген шығыстар сомасына:

      2) қайта сақтанушыға комиссиялық сыйақы есептелген кезде:
      комиссиялық сыйақы сомасы есептелген кезде:

комиссиялық сыйақы сомасы нақты төленген кезде:

      12. Сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымы сақтандыру (қайта сақтандыру) шартын мерзімінен бұрын бұзған жағдайда мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:
      1) еңбек сіңірілмеген сақтандыру сыйлықақыларының сомасына:

      2) ақша төленуге жататын сомаға:

      3) нақты төленетін ақша сомасына:

      13. Сақтандыру (қайта сақтандыру) шартының талаптары өзгерген жағдайда алынуға тиіс сақтандыру сыйлықақысы азайған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:
      1) алынуға тиіс бұрынғы және жаңа сақтандыру сыйлықақысы сомаларының арасындағы айырмашылық сомасына Нұсқаулықтың 12-тармағында көзделген бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады;
      2) болашақ сақтандыру сыйлықақыларын төлеу есебіне құралған айырмашылықты есептеу кезінде:

сақтандыру сыйлықақылары түріндегі кірістер танылған кезде:

      14. Сақтандыру (қайта сақтандыру) шартының талаптары өзгерген жағдайда сақтанушы (қайта сақтанушы) төлеуге тиіс сақтандыру сыйлықақысы ұлғайған кезде алынуға тиіс бұрынғы және жаңа сақтандыру сыйлықақысы сомаларының арасындағы айырмашылық сомасына Нұсқаулықтың 6 және 7-тармақтарында көзделген бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады.
      15. Әрбір есепті күнге сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымы қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттарының талаптарына және сақтандыру ұйымының есеп саясатына сәйкес есептелген, бірақ алынбаған сақтандыру сыйлықақыларының құнсыздануына тестілеу жүргізеді. Сақтандыру сыйлықақылары құнсыздануының объективті белгілері болған жағдайда сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымы құнсызданудан болған шығынды есептейді және мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:
      1) сақтандыру сыйлықақыларының құнсыздануынан болған шығындарды жабуға резервтер (провизиялар) құру кезінде:

      2) бұрын қалыптастырылған резервтер (провизиялар) азайған кезде:

      3) сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымы қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттарының талаптарына сәйкес әзірленген сақтандыру ұйымының ішкі құжаттарында белгіленген тәртіппен және мерзімдерде мерзімі өткен алынбаған сақтандыру сыйлықақыларын баланстан есептен шығарған және оларды өндіріп алу бойынша шағым-талап арыз беру жұмысы тоқтатылған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

2-параграф. Сақтандыру резервтері бойынша операцияларды есепке алу

      16. Еңбек сіңірілмеген сыйлықақылардың резервін, орын алған, бірақ мәлімделмеген шығындардың резервін, мәлімделген, бірақ реттелмеген шығындардың резервін, кездейсоқ тәуекелдердің резервін және тұрақтандыру резервін қалыптастыру кезінде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:
      1) қалыптастырылатын еңбек сіңірілмеген сыйлықақылардың резерві сомасына:

      2) қалыптастырылатын орын алған, бірақ мәлімделмеген шығындардың резерві сомасына:

      3) қалыптастырылатын мәлімделген, бірақ реттелмеген шығындардың резерві сомасына:

      4) қалыптастырылатын кездейсоқ тәуекелдердің резерві сомасына:

      5) қалыптастырылатын тұрақтандыру резерві сомасына:

      17. Еңбек сіңірілмеген сыйлықақылардың резерві, орын алған, бірақ мәлімделмеген шығындардың резерві, мәлімделген, бірақ реттелмеген шығындардың резерві, кездейсоқ тәуекелдердің резерві және тұрақтандыру резерві азайған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:
      1) еңбек сіңірілмеген сыйлықақылар резервінің азаю сомасына:

      2) орын алған, бірақ мәлімделмеген шығындар резервінің азаю сомасына:

      3) мәлімделген, бірақ реттелмеген шығындар резервінің азаю сомасына:

      4) Кездейсоқ тәуекелдер резервінің азаю сомасына:

      5) Тұрақтандыру резервінің азаю сомасына:

3-параграф. Сақтандыру төлемдері бойынша операцияларды есепке алу

      18. Сақтандыру ұйымы сақтанушыға (пайда алушыға) сақтандыру төлемін төлеген кезде (егер сақтандыру сыйлықақысы мерзімі ұзартылып төленген болса, онда сақтандырушы сақтандыру төлемін толығымен алынбаған сақтандыру жарналарының сомасына азайтуға құқылы) мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:
      1) сақтандыру ұйымы:
      сақтандыру шарты бойынша сақтандыру төлемінің сомасын есептеу кезінде:

      және бір мезгілде осы сомаға:

      сақтанушыға (пайда алушыға) төлем сомасына сақтандыру төлемін жүзеге асыру кезінде:

      2) қайта сақтандыру ұйымы:
      қайта сақтандыру шарты бойынша сақтандыру төлемінің сомасын есептеген кезде:

      және бір мезгілде осы сомаға:

      қайта сақтанушыға (пайда алушыға) төлем сомасына сақтандыру төлемін жүзеге асыру кезінде:

4-параграф. Сақтанушының (сақтандырылушының) шығындарды
(суброгацияларды) өтеу құқықтарын есепке алу

      19. Сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымына сақтанушының (сақтандырылушының) сақтандыру нәтижесінде өтелген шығындар үшін жауапты тұлғаға талап қою құқығы (бұдан әрі – регресстік талап) өткен кезде сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымы төленген сома шегінде мынадай бухгалтерлік жазбаларды жүзеге асырады:
      1) регресстік талап сомасына:

      2) ақшаны немесе мүлікті нақты алған кезде:

      20. Сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымы қайта сақтандыру шартына сәйкес келтірілген зиян үшін жауапты тұлғадан алынған регресстік талап бойынша өтеуді қайта сақтандыру ұйымына өткізген кезде сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымы өтеу сомасына мынадай бухгалтерлік жазбаларды жүзеге асырады:
      1) қайта сақтандыру ұйымына тиесілі өтеу бойынша есептелген шығыс сомасына:

      2) төленетін өтеу сомасына:

5-параграф. Тікелей реттеу бойынша операцияларды есепке алу

      21. Жәбірленуші көлік құралдары иелерінің жауапкершілігін міндетті сақтандыру шартын жасасқан сақтандырушыға жәбірленуші өтініш жасаған кезде мәлімделген, бірақ реттелмеген шығындардың резерві қалыптастырылады және Нұсқаулықтың 16-тармағының 3) тармақшасында көзделген бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады.
      22. Тікелей сақтандырушы пайда алушыға сақтандыру төлемін төлеген кезде тікелей сақтандырушы өтеу сомасына Нұсқаулықтың 18-тармағының 1) тармақшасында көзделген бухгалтерлік жазбаларды жүзеге асырады.
      23. Тікелей сақтандырушы жауапты сақтандырушыға сақтандыру жағдайын реттеу туралы хабарлама жіберген кезде төленген сақтандыру төлемі бойынша өз шығыстарын өтеу үшін мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:
      1) сақтандыру төлемі бойынша жұмсалған шығыстар сомасына:

      2) ақшаны немесе мүлікті нақты алған кезде:

      24. Жауапты сақтандырушы сақтандыру төлемін төлеген кезде жауапты сақтандырушы Нұсқаулықтың 18-тармағының 1) тармақшасында көзделген бухгалтерлік жазбаларды жүзеге асырады.

3. «Өмірді сақтандыру» саласындағы сақтандыру (қайта
сақтандыру) операцияларының бухгалтерлік есебі

1-параграф. Өмірді сақтандыру (қайта сақтандыру) шарты бойынша
сақтандыру (қайта сақтандыру) операцияларын есепке алу

      25. Сақтанушы (қайта сақтанушы) өмірді жинақтаушы сақтандыру (қайта сақтандыру) шартын жасау кезінде өмірді жинақтаушы сақтандыру (қайта сақтандыру) шарты бойынша барлық сақтандыру сыйлықақысының сомасы өмірді сақтандыру (қайта сақтандыру) шартын қолданудың бүкіл мерзімі ішінде сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымының өмірді жинақтаушы сақтандыру (қайта сақтандыру) шартында көзделген тиісті үлестерімен кірісі ретінде танылады.
      26. Егер өмірді жинақтаушы сақтандыру (қайта сақтандыру) шартында сақтанушының (қайта сақтанушының) сақтандыру сыйлықақыларын өмірді жинақтаушы сақтандыру (қайта сақтандыру) шартын қолдану мерзімі немесе өмірді жинақтаушы сақтандыру (қайта сақтандыру) шартында белгіленген басқа мерзім аяқталғанға дейін жыл сайын (тоқсан сайын, ай сайын) төлеуі көзделсе, кіріс бір жыл (тоқсан, ай) ішінде алуға тиісті мөлшерде танылады және мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:
      1) сақтанушыдан (қайта сақтанушыдан) алынуға тиісті мөлшерде есептелген кірістер сомасына:

      2) нақты түскен сақтандыру сыйлықақылары сомасына:

      27. Егер өмірді жинақтаушы сақтандыру (қайта сақтандыру) шартында сақтанушының (қайта сақтанушының) сақтандыру сыйлықақыларын біржолғы төлеуі көзделсе, сақтандыру сыйлықақысының барлық сомасы толық көлемде өмірді жинақтаушы сақтандыру (қайта сақтандыру) шарты күшіне енген сәттен бастап сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымының кірісі ретінде танылады және Нұсқаулықтың 6-тармағында көзделген бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады.
      28. Сақтанушы (қайта сақтанушы) өмірді жинақтаушы емес сақтандыру (қайта сақтандыру) шартын жасаған кезде өмірді жинақтаушы емес сақтандыру (қайта сақтандыру) шарты бойынша төленуге тиісті сақтандыру сыйлықақысының сомасы сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымының кірісі ретінде танылады.
      29. Егер өмірді жинақтаушы емес сақтандыру (қайта сақтандыру) шартында сақтанушының (қайта сақтанушының) сақтандыру сыйлықақыларын біржолғы төлеуі көзделсе, сақтандыру сыйлықақысының барлық сомасы толық көлемде өмірді жинақтаушы емес сақтандыру (қайта сақтандыру) шарты күшіне енген сәттен бастап сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымының кірісі ретінде танылады және Нұсқаулықтың 6-тармағында көзделген бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады.
      30. Егер өмірді жинақтаушы емес сақтандыру (қайта сақтандыру) шартында сақтандыру сыйлықақыларын бөліп төлеу көзделсе, кіріс өмірді жинақтаушы емес сақтандыру (қайта сақтандыру) шартында белгіленген тиісті үлестермен оның қолданылу мерзімінің соңына дейін танылады және Нұсқаулықтың 25-тармағында көзделген бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады.
      31. Сақтанушы (қайта сақтанушы) кезекті сақтандыру сыйлықақыларын төлеу мерзімін өткізіп алған жағдайда сақтандыру сыйлықақысының мерзімін өткізіп алу кезеңі басталған күннен бастап мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      32. Сақтанушыдан мерзімі өткен сақтандыру сыйлықақылары түскен кезде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      33. Жинақтаушы не жинақтаушы емес сақтандыру (қайта сақтандыру) шарты мерзімінен бұрын бұзылған жағдайда, ұйым сақтанушыға (қайта сақтанушыға) немесе өмірді жинақтаушы не жинақтаушы емес сақтандыру (қайта сақтандыру) шартында немесе Қазақстан Республикасының сақтандыру және сақтандыру қызметі туралы заңнамалық актілерінде белгіленген тұлғаға, жинақтаушы сақтандыру жағдайында – жұмсалған шығыстарды шегере отырып не жинақтаушы емес сақтандыру жағдайында – сақтандырушының сақтандыру сыйлықақысының бір бөлігіне құқығын ескере отырып сатып алу сомасын төлейді және мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:
      1) толық алынбаған сақтандыру сыйлықақыларын түзету сомасына:

      2) сатып алу сомасын не сақтандыру сыйлықақысының бөлігін төлеу сомасына:

      3) нақты төлеу кезінде:

      34. Сақтанушы сақтандыру сомасын төленген сақтандыру сыйлықақыларын есепке ала отырып, өмірді жинақтаушы немесе жинақтаушы емес сақтандыру (қайта сақтандыру) шартына сәйкес бұрынғы және жаңа сақтандыру сыйлықақысының арасындағы айырма сомасына азайтқан кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:
      1) сақтанушыға (қайта сақтанушыға) төленуге тиісті сомаға:

      2) нақты ақы төленген кезде:

      3) болашақтағы сақтандыру сыйлықақыларын төлеу есебінде пайда болған айырмашылықты есепке алу кезінде:

      4) сақтандыру сыйлықақылары түріндегі кірістерді тану кезінде:

      35. Сақтанушы сақтандыру сомасын сақтандыру шарты негізінде сақтанушы (қайта сақтанушы) сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымына төлеуі тиіс сақтандыру сыйлықақыларының ұлғаю сомасына ұлғайтқан кезде Нұсқаулықтың 25-тармағында көзделген бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады.
      36. Сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымы сақтанушыға (қайта сақтанушыға) немесе өмірді сақтандыру (қайта сақтандыру) шартына сәйкес сақтандыру сомасын алуға уәкілетті тұлғаға өзінің сақтандыру сыйлықақысын төлеу бойынша берешегінің сомасына азайтылған сақтандыру төлемін төлеген кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:
      1) өмірді сақтандыру (қайта сақтандыру) шарты бойынша сақтандыру төлемінің сомасын есептеу кезінде:

      және бір мезгілде осы сомаға:

      2) сақтандыру сомасын және жинақталған кірісті нақты төлеу сомасына:

2-параграф. Аннуитеттік сақтандыру шарттары бойынша операцияларды есепке алу

      37. Сақтанушы сақтанушының сақтандыру сыйлықақысын біржолғы (бір рет) төлеуі талабымен аннуитеттік сақтандыру шартын жасаған кезде сақтандыру ұйымы сақтандыру сыйлықақылары түріндегі кірістер сомасына Нұсқаулықтың 6-тармағында көзделген бухгалтерлік жазбаларды жүзеге асырады.
      38. Сақтанушы аннуитеттік сақтандыру шартында белгіленген мерзімнің соңына дейін кезеңдік негізде сақтандыру сыйлықақыларын төлеу талабымен аннуитеттік сақтандыру шартын жасаған жағдайда, сақтандыру ұйымы Нұсқаулықтың 25-тармағында көзделген бухгалтерлік жазбаларды жүзеге асырады.
      39. Сақтанушының сақтандыру сыйлықақыларын аннуитеттік сақтандыру шартында белгіленген кезеңділікпен төлеу мерзімі аяқталғаннан кейін сақтандыру төлемдерінің сомалары есептелген кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:
      1) есептелген кезеңдік төлемдер сомасына:

      2) нақты ақы төленген кезде:

      40. Өмірді жинақтаушы және жинақтаушы емес сақтандыру шарттарын қайта сақтандыру бойынша операциялардың бухгалтерлік есебі Нұсқаулықтың 4-тарауына сәйкес жүзеге асырылады.

3-параграф. Сақтандыру резервтері бойынша операцияларды есепке алу

      41. Өмірді сақтандыру (қайта сақтандыру) шарты бойынша орын алмаған шығындардың резервін қалыптастыру кезінде қалыптастырылатын резерв сомасына мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      42. Өмірді сақтандыру (қайта сақтандыру) шарты бойынша орын алмаған шығындардың резервін азайту (түзету) кезінде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      43. Өмірді сақтандыру (қайта сақтандыру) шарты бойынша мәлімделген, бірақ реттелмеген шығындар резервінің бухгалтерлік есебі Нұсқаулықтың 16-тармағының 3) тармақшасына және 17-тармағының 3) тармақшасына сәйкес жүзеге асырылады.
      44. Өмірді жинақтаушы емес сақтандыру (қайта сақтандыру) шарты бойынша орын алған, бірақ мәлімделмеген шығындар резервінің бухгалтерлік есебі Нұсқаулықтың 16-тармағының 2) тармақшасына және  17-тармағының 2) тармақшасына сәйкес жүзеге асырылады.
      45. Аннуитеттік сақтандыру шарты бойынша орын алмаған шығындардың резервін қалыптастыру кезінде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      46. Аннуитеттік сақтандыру шарты бойынша орын алмаған шығындардың резервін азайту (түзету) кезінде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

4-параграф. Берілген қарыздар бойынша операцияларды есепке алу

      47. Сақтандыру ұйымы сақтанушыларға сатып алу сомасы шегінде қарыздар берген кезде берілген қарыз сомасына мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      48. Қарыз шартына сәйкес сыйақы есептеген кезде сақтандыру ұйымы мынадай бухгалтерлік жазбаларды жүзеге асырады:
      1) сыйақы түріндегі есептелген кірістер сомасына:

      2) негізгі борышты және есептелген сыйақыны өтеу сомасына:

5-параграф. Сақтанушының сақтандыру ұйымының инвестицияларына
немесе пайдасына қатысу операцияларын есепке алу

      49. Сақтанушының сақтандыру ұйымының инвестицияларына қатысуымен өмірді сақтандыру шарты бойынша ішкі резерв қорын қалыптастыру кезінде сақтандыру сыйлықақысының жинақтаушы бөлігінің сомасына мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      50. Сақтанушы сақтандыру сыйлықақысының жинақтаушы бөлігін алдын ала төлеген кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:
      1) сақтандыру сыйлықақысының жинақтаушы бөлігі нақты алынған кезде:

      2) ішкі резерв қорын қалыптастырған кезде:

      51. Ішкі резерв қорының қаражаты инвестициялық портфельді басқарушының басқаруына берілген кезде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      52. Инвестициялық портфельді басқарушы ішкі резерв қорының қаражаты есебінен бағалы қағаздарды немесе өзге де активтерді сатып алған кезде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      53. Қайтыс болу, аннуитеттік төлемдердің басталу күніне дейін өмір сүру жағдайында сақтандыру төлемі төленген жағдайда, не сақтанушының сақтандыру ұйымының инвестицияларына қатысуымен өмірді сақтандыру шарты мерзімінен бұрын бұзылған жағдайда, ішкі резерв қорының соңғы құны сомасына мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:
      1) осы өмірді сақтандыру шартына қатысты қор бірліктерін сатудан алынған сомаға:

      2) сақтандыру компаниясына тиесілі есептелген комиссиялық сыйақы сомасына:

      3) нақты алынған комиссиялық сыйақы сомасына:

      4) сақтандыру төлемінің қалған сомасына:

      54. Сақтандыру жағдайы басталған кезде сақтандыру төлемі төленген, жинақтаушы сақтандыру мерзімі аяқталған жағдайда не сақтанушының сақтандыру ұйымының пайдасына қатысуымен өмірді сақтандыру шарты мерзімінен бұрын бұзылған жағдайда сақтандыру шарты бойынша бөлінген пайда сомасына мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:
      1) бөлінген пайданы есептеу кезінде:

      2) сақтандыру төлемін нақты жүзеге асырған кезде

4. «Жалпы сақтандыру» және «өмірді сақтандыру» салаларындағы
қайта сақтандыру операцияларының бухгалтерлік есебі

      55. Қайта сақтандыру шартын жасау кезінде сақтандыру ұйымы мынадай бухгалтерлік жазбаларды жүзеге асырады:
      1) есептелген сақтандыру сыйлықақысының сомасына:

      2) төленген сақтандыру сыйлықақысының сомасына:

      56. Сақтанушының (қайта сақтанушының) кінәсі бойынша мерзімінде төленбеген және қайта сақтандыру ұйымына аударылуға тиіс сақтандыру сыйлықақылары туындаған жағдайда мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:
      1) мерзімінде төленбеген сақтандыру сыйлықақыларының сомасына:

      2) сақтанушылардан мерзімі өткен сақтандыру сыйлықақылары түскен кезде:

      және бір мезгілде қайта сақтандыру ұйымына аударылуға жататын сақтандыру сыйлықақыларының сомасына:

      57. Өмірді сақтандыру (қайта сақтандыру) шарттары бойынша еңбек сіңірілмеген сыйлықақылардың, орын алған, бірақ мәлімделмеген шығындардың, орын алмаған шығындардың, аннуитет шарттары бойынша орын алмаған шығындардың, мәлімделген, бірақ реттелмеген шығындардың резервтері бойынша қайта сақтандыру активтерін қалыптастыру кезінде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:
      1) еңбек сіңірілмеген сыйлықақылардың резерві бойынша қайта сақтандыруға байланысты активті қалыптастыру кезінде:

      2) орын алған, бірақ мәлімделмеген шығындардың резерві бойынша қайта сақтандыруға байланысты активті қалыптастыру кезінде:

      3) өмірді сақтандыру (қайта сақтандыру) шарттары бойынша орын алмаған шығындардың резерві бойынша қайта сақтандыруға байланысты активті қалыптастыру кезінде:

      4) мәлімделген, бірақ реттелмеген шығындардың резерві бойынша қайта сақтандыруға байланысты активті қалыптастыру кезінде:

      58. Өмірді сақтандыру (қайта сақтандыру) шарттары бойынша еңбек сіңірілмеген сыйлықақылардың, орын алған, бірақ мәлімделмеген шығындардың, орын алмаған шығындардың, аннуитет шарттары бойынша орын алмаған шығындардың, мәлімделген, бірақ реттелмеген шығындардың резервтері бойынша қайта сақтандыру активтерін азайту (түзету) кезінде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:
      1) еңбек сіңірілмеген сыйлықақылардың резерві бойынша қайта сақтандыру активін азайту (түзету) сомасына:

      2) орын алған, бірақ мәлімделмеген шығындардың резерві бойынша қайта сақтандыру активін азайту (түзету) сомасына:

      3) өмірді сақтандыру (қайта сақтандыру) шарттары бойынша орын алмаған шығындардың резерві бойынша қайта сақтандыру активін азайту (түзету) сомасына:

      4) мәлімделген, бірақ реттелмеген шығындардың резерві бойынша қайта сақтандыру активін азайту (түзету) сомасына:

      59. Қайта сақтандыру активтерінің құнсыздануынан болған шығындарды жабу резервтері (провизиялар) құрылған кезде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      60. Қайта сақтандыру активтерінің құнсыздануынан болған шығындарды жабу резервтері (провизиялар) азайтылған (жойылған) кезде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      61. Құрылған резервтер (провизиялар) есебінен қайта сақтандыру активтері есептен шығарылған кезде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      62. Сақтандыру ұйымы қайта сақтандыру шартын мерзімінен бұрын бұзған кезде қайта сақтандыру ұйымына талаптар туындаған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:
      1) туындайтын талап сомасына:

      2) нақты алынған ақша сомасына:

      63. Қайта сақтандыру шартына сәйкес қайта сақтандыру ұйымынан комиссиялық сыйақылар түрінде кіріс есептелген және/немесе алынған кезде қайта сақтанушы мынадай бухгалтерлік жазбаларды жүзеге асырады:
      1) қайта сақтандыру шарты күшіне енген кезде:

      2) ақшаны нақты алған кезде:

      64. Егер қайта сақтандыру шартының талаптарында қайта сақтандыру ұйымының қайта сақтанушыға комиссиялық сыйақы төлеу бойынша берешегінің және қайта сақтанушының қайта сақтандыру ұйымына сақтандыру сыйлықақысын төлеу бойынша берешегінің сомасын есепке алу мүмкіндігі көзделсе, есепке алынатын сомаға мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:
      1) қайта сақтанушы:

      2) қайта сақтандыру ұйымы:

      65. Сақтандыру жағдайы туындаған кезде қайта сақтандыру ұйымы қайта сақтанушыға келтірілген шығыстарды өтеу кезінде қайта сақтанушы қайта сақтандыру шартына сәйкес мынадай бухгалтерлік жазбаларды жүзеге асырады:
      ақшаны нақты алған кезде:

      және бір мезгілде, өмірді сақтандыру (қайта сақтандыру) шарттары бойынша орын алмаған шығындар, аннуитеттік сақтандыру шарттары бойынша орын алмаған шығындар, мәлімделген, бірақ реттелмеген шығындар резервтері бойынша бұрын есептелген қайта сақтандыру активтерінің сомасы қайта сақтандыру ұйымынан нақты алынған ақша сомасынан асып кеткен жағдайда:
      2) қайта сақтандыру активін азайту (түзету) сомасына:

5. Сақтандыру брокерінің қызметіне байланысты операциялардың бухгалтерлік есебі

      66. Сақтанушы сақтандыру сыйлықақыларының сомаларын тікелей сақтандыру ұйымына аударған кезде сақтандыру брокері көрсетілген делдалдық қызметтер үшін есептелген комиссиялық сыйақы сомасына мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:
      көрсетілген делдалдық қызметтер үшін есептелген комиссиялық сыйақы сомасына:

      нақты алынған комиссиялық сыйақы сомасына:

      67. Сақтандыру брокері өз атынан және қайта сақтанушының (цеденттің) тапсырмасы бойынша қайта сақтандыру шартын жасаған және сақтандыру брокері арқылы қайта сақтандыру сыйлықақыларының сомаларын қайта сақтандыру ұйымына аударған жағдайда сақтандыру брокері мынадай бухгалтерлік жазбаларды жүзеге асырады:
      1) сақтандыру ұйымынан алынатын қайта сақтандыру сыйлықақысының сомасына:

      2) қайта сақтандыру сыйлықақысының мөлшерінен сақтандыру брокеріне тиесілі есептелген комиссиялық сыйақы сомасына:

      3) сақтандыру ұйымынан нақты алынған қайта сақтандыру сыйлықақысының сомасына:

      68. Сақтандыру брокері қайта сақтандыру ұйымына қайта сақтандыру сыйлықақысын аударған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:
      1) қайта сақтандыру сыйлықақысының мөлшерінен сақтандыру брокеріне тиесілі есептелген комиссиялық сыйақы сомасына:

      2) қайта сақтандыру сыйлықақысын Қазақстан Республикасының резиденті емес - қайта сақтандыру ұйымына берген кезде Қазақстан Республикасының резиденті еместің кірістерінен төлем көзінен ұсталатын салық сомасына:

      3) қайта сақтандыру шартына сәйкес қайта сақтандыру ұйымына төленетін қайта сақтандыру сыйлықақысының қалған сомасына:

      69. Сақтандыру брокері өз атынан және қайта сақтанушының (цеденттің) тапсырмасы бойынша қайта сақтандыру шартын жасаған және қайта сақтанушы қайта сақтандыру сыйлықақыларының сомасын тікелей қайта сақтандыру ұйымына аударған жағдайда сақтандыру брокері мынадай бухгалтерлік жазбаларды жүзеге асырады:
      1) есептелген комиссиялық сыйақы сомасына:

      2) нақты алынған комиссиялық сыйақы сомасына:

      70. Сақтандыру брокері сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымдарынан сақтандыру төлемдерін жинау қызметтерін көрсеткен кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:
      1) сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымдарынан алынуға тиісті сақтандыру төлемдерінің сомасына:

      2) сақтандыру төлемінің мөлшерінен сақтандыру брокеріне тиесілі есептелген комиссиялық сыйақы сомасына:

      3) сақтанушыға (қайта сақтанушыға) аударылуы тиіс нақты алынған сақтандыру төлемдерінің сомасына:

      71. Сақтандыру брокері сақтанушыларға (қайта сақтанушыларға) сақтандыру төлемін аударған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:
      1) сақтандыру брокеріне тиесілі есептелген комиссиялық сыйақы сомасына:

      2) сақтандыру төлемінің қалған сомасына:

      72. Сақтандыру брокері үшінші тұлғалар алдындағы өзінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру шартын жасаған кезде сақтандыру шарты жасалған сәттен бастап сақтандыру брокері мынадай бухгалтерлік жазбаларды жүзеге асырады:
      1) сақтандыру ұйымына төленуі тиіс сақтандыру сыйлықақыларының сомасына:

      2) сақтандыру ұйымына нақты аударылған сақтандыру сыйлықақыларының сомасына:

      сақтандыру ұйымына аударылған сақтандыру сыйлықақыларын есепті кезең шығыстарына жатқызу сомасына:

6. Міндетті жарналар мен шартты міндеттемелерді есепке алу

      73. «Сақтандыру төлемдеріне кепілдік беру қоры» акционерлік қоғамымен қатысу шартын жасаған сақтандыру ұйымы міндетті жарналар сомаларын есептеу кезінде есептелген міндетті жарналар сомасына мынадай бухгалтерлік жазбаны жүзеге асырады:

      74. Сақтандыру ұйымы-қатысушы міндетті жарналарды төлеу кезінде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      75. Шартты міндеттемелерді қалыптастыру кезінде қатысушы - сақтандыру ұйымы қалыптастырылатын шартты міндеттеме сомасына мынадай бухгалтерлік жазбаны жүзеге асырады:

      76. Сақтандыру ұйымы-қатысушы төтенше жарналар сомаларын есептеу кезінде есептелген төтенше жарналар сомасына мынадай бухгалтерлік жазбаны жүзеге асырады:

      және бір мезгілде, осы төтенше жарналар сомасына шартты міндеттеменің сомасы азайтылады:

      77. Сақтандыру ұйымы-қатысушы төтенше жарналарды нақты төлеген кезде төленетін төтенше жарна сомасына мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      78. «Сақтандыру төлемдеріне кепілдік беру қоры» акционерлік қоғамынан өтемақы төлемдерін алған кезде сақтандыру ұйымы мынадай бухгалтерлік жазбаларды жүзеге асырады:
      1) өтемақы төлемдерін есептеу:

      2) «Сақтандыру төлемдеріне кепілдік беру қоры» акционерлік қоғамынан өтемақы төлемдерін нақты алған кезде:

      79. Сақтандыру ұйымы-қатысушы «Сақтандыру төлемдеріне кепілдік беру қоры» акционерлік қоғамынан өтемақы төлемдерін алмаған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:
      тиесілі өтемақы төлемдерінің сомасына:

      және бір мезгілде, мәжбүрлеп таратылатын сақтандыру ұйымы-қатысушының сақтанушысымен жасалған міндетті сақтандыру шарты бойынша сақтандыру сыйлықақыларын төлеу үшін алынбаған өтемақы төлемдерінің сомасына:

      80. Сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымы деректер базасынан ақпарат беру қызметтеріне жарнаның белгіленген мөлшерлемесі бойынша ақы төлеу кезінде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырады:
      1) есептелген шығыстар сомасына:

      2) нақты төлеу кезінде: