Қаржы нарығының жекелеген субъектілерінің бухгалтерлік есепті жүргізуі жөніндегі нұсқаулықты бекіту туралы

      "Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы" 1995 жылғы 30 наурыздағы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес және қаржы нарығының жекелеген субъектілерінің бухгалтерлік есебін жетілдіру мақсатында Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Басқармасы қаулы етеді:

      1. Қоса беріліп отырған Қаржы нарығының жекелеген субъектілерінің бухгалтерлік есепті жүргізуі жөніндегі нұсқаулық бекітілсін.

      2. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

      3. Осы қаулы қолданысқа енгізілген күннен бастап Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Басқармасының "Қазақстан Республикасы қаржы нарығының жекелеген субъектілерінің бухгалтерлік есебін жүргізуі жөніндегі нұсқаулықты бекіту туралы" 2008 жылғы 28 қарашадағы № 98 қаулысының (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 5433 тіркелген) күші жойылды деп танылсын.

Қаржы нарығының жекелеген субъектілерінің бухгалтерлік есепті жүргізуі жөніндегі нұсқаулық

1-тарау. Жалпы ережелер

      Ескерту. 1-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 28.11.2016 № 279 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

      1. Осы Нұсқаулық "Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы" 1995 жылғы 30 наурыздағы және "Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы" 2007 жылғы 28 ақпандағы Қазақстан Республикасының заңдарына, Қазақстан Республикасының өзге нормативтік құқықтық актілеріне және халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына сәйкес әзірленді.

      2. Осы Нұсқаулық (бұдан әрі – осы Нұсқаулық) бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының, ерікті жинақтаушы зейнетақы қорларының (бұдан әрі – жинақтаушы зейнетақы қорлары), банк операцияларының жекелеген түрлерiн жүзеге асыратын ұйымдардың (бұдан бұрын еншілес банк болған заңды тұлғаны қоспағанда), бағалы қағаздар нарығының кәсiби қатысушыларының, арнайы қаржы компанияларының және микроқаржы ұйымдарының (бұдан әрi – ұйым) меншiктi ақшаны салымдарға, қарыздарға, бағалы қағаздарға, туынды құралдарға, тазартылған қымбат металдарға, шетел валютасына орналастыру операцияларының, хеджирлеу операцияларының, сондай-ақ РЕПО және керi РЕПО операцияларының бухгалтерлiк есебін жүргiзуді нақтылайды.

      3. Осы Нұсқаулықта халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына сәйкес мәміле жасау күнгі және мәміле бойынша есеп айырысу күнгі қаржы активтерін сатып алу және сату мәмілелерін есепке алу әдісі қолданылады. Осы тармақта көрсетілген қаржы активтерін сатып алу және сату мәмілелерін есепке алу әдістерінің бірін таңдау ұйымның есеп саясатында айқындалады.

      4. Осы Нұсқаулыққа және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы заңнамасына қайшы келмейтін қосымша бухгалтерлік жазбалар жасауға жол беріледі.

      Шетел валютасын, қаржы құралдарын, тазартылған қымбат металдарды, туынды қаржы құралдарын және басқа да активтерді валюталарды айырбастаудың нарықтың бағамының өзгеруімен немесе олардың әділ құнының ұйымдардың жүргізілетін операциялардың бухгалтерлік есебін жүргізуді реттейтін ішкі құжаттарында көзделген тәртіппен іске асырылған және іске асырылмаған кірістер мен шығыстар деп бөлмей өзгеруімен байланысты қайта бағалаудан болған кірістер мен шығыстар сомаларын көрсетуге жол беріледі.

2-тарау. Осы Нұсқаулықта пайдаланылатын негізгі ұғымдар

      Ескерту. 2-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 28.11.2016 № 279 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

      5. Осы Нұсқаулықта мынадай ұғымдар пайдаланылады:

      1) борыштық бағалы қағаздар - бағалы қағаздар иесінің эмитенттен шығару талаптарымен белгіленген мөлшерде және мерзімдерде негізгі борыш сомасын алу құқығын куәландыратын бағалы қағаздар;

      2) дисконт (жеңілдік) - борыштық бағалы қағазды сатып алу құны (есептелген сыйақыны қоспағанда) және оның номиналдық құны арасында пайда болған, инвестор (сатып алушы) үшін болашақ кезеңдердің кірістерін құрайтын теріс айырмашылық сомасы;

      3) есептік құн - актив немесе міндеттеме бухгалтерлік баланста сыйақыны шегеріле отырып көрсетілген құн;

      4) Лондон қымбат металдар нарығы қауымдастығының фиксингі-тазартылған қымбат металдардың Лондон қымбат металдар нарығының қауымдастығы белгілеген құны. Лондон қымбат металдар нарығы қауымдастығының фиксингі 1 (бір) троя унциясы үшін АҚШ долларымен көрсетіледі;

      5) мәміле бойынша шығындар - бұл қаржы активін немесе қаржылық міндеттемені сатып алумен, шығарумен немесе шығынға жазумен тікелей байланысты, оларды сатып алу, шығару немесе сату үшін міндетті талап болып табылатын қосымша шығыстар;

      6) сыйлықақы - борыштық бағалы қағазды сатып алу құны (есептелген сыйақыны қоспағанда) және оның номиналдық құны арасында пайда болған, инвестор (сатып алушы) үшін болашақтағы кезеңдердің шығыстарын құрайтын оң айырмашылық сомасы;

      7) сыйлықақының немесе дисконттың (жеңілдіктің) амортизациясы - бұл есепте тұрған сыйлықақы немесе дисконт (жеңілдік) сомасын ұйымның кірісіне немесе шығысына біртіндеп жатқызу;

      8) үлестік бағалы қағаздар - ұйымның таза активтеріндегі (міндеттемелер шегерілген активтер) үлеске құқығын растайтын бағалы қағаздар. Осы Нұсқаулықтың мақсаттары үшін үлестік бағалы қағаздарға акциялар, акцияларға депозитарлық қолхаттар, инвестициялық пай қорлардың пайлары және халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына сәйкес үлестік бағалы қағаздар анықтамасына жататын басқа бағалы қағаздар жатады.

3-тарау. Бағалы қағаздармен операциялардың бухгалтерлік есебі

      Ескерту. 3-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 28.11.2016 № 279 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

1-параграф. Өзгеруі пайда немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын және басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын борыштық бағалы қағаздарды есепке алу

      Ескерту. 1-параграф жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 22.12.2017 № 251 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

      6. "Өзгеруі пайда немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құн бойынша бағаланатын бағалы қағаздар" және "басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын бағалы қағаздар" сантына жіктелген борыштық бағалы қағаздарды сатып алған кезде (мәміле бойынша шығындардан тұратын сатып алу құнына) мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) брокерге авансты аударған кезде:

      2) мәміле бойынша шығындарды есепке ала отырып сатып алынған борыштық бағалы қағаздардың таза құнына (оның номиналдық құнынан аспайтын сомаға):

      3) борыштық бағалы қағазды сатып алумен байланысты шығындардан тұратын сыйлықақы сомасына:

      4) дисконт (жеңілдік) сомасына:

      5) алдыңғы ұстаушы есептеген сыйақы сомасына:

      6) борыштық бағалы қағаздарды сатып алу бойынша мәміле сомасы олардың әділ құнынан асып кеткен жағдайда:

      7) борыштық бағалы қағаздардың әділ құны оларды сатып алу бойынша мәміле сомасынан асып кеткен жағдайда:

      7. Өзгеруі пайда немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын және басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын борыштық бағалы қағаздар бойынша ұйымның есеп саясатында белгіленген кезеңділікпен сыйақы есептеген кезде есептелген сыйақы сомасына мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      8. Төлем көзінен ұсталынуы тиіс корпоративтік табыс салығы түріндегі шығыстарды есептеген кезде борыштық бағалы қағаз эмитенті мынадай бухгалтерлік жазбаны жүзеге асырады:

      9. Өзгеруі пайда немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ кұны бойынша бағаланатын және басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын борыштық бағалы қағаздар бойынша сыйлықақыны немесе дисконтты (жеңілдікті) ұйымның есеп саясатында белгіленген кезеңділікпен амортизациялаған кезде есептелген сыйақы сомасына мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      1) сыйлықақы амортизациясының сомасына:

      2) дисконт (жеңілдік) амортизациясының сомасына:

      10. Осы Нұсқаулықтың 7 және 9-тармақтарына сәйкес сыйақы және сыйлықақы немесе дисконттың (жеңілдіктің) амортизациясын есептегеннен кейін өзгеруі пайда немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын және басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын борыштық бағалы қағаздар ұйымның есеп саясатында белгіленген кезеңділікпен қайта бағаланады және мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын борыштық бағалы қағаздар бойынша:

      егер борыштық бағалы қағаздардың әділ құны олардың есептік құнынан жоғары болса:

      егер борыштық бағалы қағаздардың есептік құны олардың әділ құнынан жоғары болса:

      борыштық бағалы қағаздардың әділ құнының есепте тұрған оң немесе теріс түзету сомасына:

      2) басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын борыштық бағалы қағаздар бойынша:

      егер борыштық бағалы қағаздардың әділ құны олардың есептік құнынан жоғары болса:

      борыштық бағалы қағаздар әділ құнының есепте тұрған оң немесе теріс түзету сомасына:

      борыштық бағалы қағаздар әділ құнының есепте тұрған оң немесе теріс түзету сомасына:

      11. Өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын және басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын, құны валюталардың айырбастау бағамы бойынша шетел валютасымен көрсетілген борыштық бағалы қағаздарды қайта бағалаған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құн бойынша бағаланатын борыштық бағалы қағаздар бойынша:

      валюталардың айырбастау бағамы оң бағамдық айырма сомасына ұлғайған кезде:

      бірмезгілде, теріс бағамдық айырма сомасына:

      валюталардың айырбастау бағамы теріс бағамдық айырма сомасына азайған кезде:

      бірмезгілде, оң бағамдық айырма сомасына:

      2) басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын борыштық бағалы қағаздар бойынша:

      валюталардың айырбастау бағамы оң бағамдық айырма сомасына ұлғайған кезде:

      бірмезгілде, теріс бағамдық айырма сомасына:

      борыштық бағалы қағаздардың әділ құнын түзету бойынша оң бағамдық айырма сомасына:

      валюталардың айырбастау бағамы теріс бағамдық айырма сомасына азайған кезде:

      бірмезгілде, оң бағамдық айырма сомасына:

      борыштық бағалы қағаздардың әділ құнын түзету бойынша теріс бағамдық айырма сомасына:

      12. Өзгеруі пайда немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құн бойынша бағаланатын және басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын борыштық бағалы қағаздар бойынша эмитенттен есептелген сыйақы алған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) алынған сыйақы сомасына:

      2) ұсталған корпоративтік табыс салығы сомасына:

      13. Сыйақыны есептегеннен, сыйлықақыны немесе дисконтты (жеңілдікті) амортизациялағаннан және осы Нұсқаулықтың 7, 9 және 10-тармақтарына сәйкес борыштық бағалы қағаздарды әділ құны бойынша қайта бағалағаннан кейін өзгеруі пайда немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын және басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын сатып алынған борыштық бағалы қағаздарды сатқан кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын және басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын борыштық бағалы қағаздар бойынша амортизацияланбаған сыйлықақы сомасына:

      2) өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын және басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын борыштық бағалы қағаздар бойынша амортизацияланбаған дисконт (жеңілдік) сомасына:

      3) өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құн бойынша бағаланатын және басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын борыштық бағалы қағаздарды сату бойынша жасалған мәміле сомасына:

      4) өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын және басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын борыштық бағалы қағаздарды сату бойынша жасалған мәміле сомасы олардың есептік құнынан асып кеткен жағдайда, айырма сомасына:

      5) өзгеруі пайда немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын және басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын борыштық бағалы қағаздардың есептік құны оларды сату бойынша жасалған мәміле сомасынан асып кеткен жағдайда айырма сомасына:

      6) өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын борыштық бағалы қағаздарды әділ құны бойынша қайта бағалаудан түскен іске асырылған кірістер сомасына:

      7) өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын борыштық бағалы қағаздарды әділ құны бойынша қайта бағалаудан түскен іске асырылған кірістер сомасына:

      8) басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есеп алынатын борыштық бағалы қағаздарды әділ құны бойынша қайта бағалаудан түскен іске асырылған кірістер сомасына:

      9) басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есеп алынатын борыштық бағалы қағаздарды әділ құны бойынша қайта бағалаудан болған іске асырылған шығыстар сомасына:

      10) өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын және басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын борыштық бағалы қағаздар бойынша оң бағам айырмасынан іске асырылған кірістер сомасына:

      11) өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын және басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын бағалы қағаздар бойынша теріс бағамдық айырмадан болған іске асырылған шығыстар сомасына:

      14. Эмитент сыйақыны есептегеннен кейін, сыйлықақыны немесе дисконтты (жеңілдікті) амортизациялағаннан кейін басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын және өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын борыштық бағалы қағаздарды өтеген және осы Нұсқаулықтың 7, 9 және 10-тармақтарына сәйкес борыштық бағалы қағаздарды әділ құны бойынша қайта бағалаған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын және басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын борыштық бағалы қағаздар эмитентінен түскен ақша сомасына:

      2) ұсталған корпоративтік табыс салығы сомасына:

      3) өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын борыштық бағалы қағаздарды әділ құны бойынша қайта бағалаудан іске асырылған кірістер сомасына:

      4) өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын борыштық бағалы қағаздарды әділ құны бойынша қайта бағалаудан іске асырылған шығыстар сомасына:

      5) басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын, борыштық бағалы қағаздарды әділ құны бойынша қайта бағалаудан іске асырылған кірістер сомасына:

      6) басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын борыштық бағалы қағаздарды әділ құны бойынша қайта бағалаудан іске асырылған шығыстар сомасына:

      7) өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын және басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын борыштық бағалы қағаздар бойынша оң бағамдық айырмадан түскен іске асырылған кірістер сомасына:

      8) өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын және басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын бағалы қағаздар бойынша теріс бағамдық айырмадан болған іске асырылған шығыстар сомасына:

2-параграф. Амортизацияланған құны бойынша есепке алынатын борыштық бағалы қағаздарды есепке алу

      Ескерту. 2-параграф жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 22.12.2017 № 251 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

      15. Амортизацияланған құны бойынша есепке алынатын борыштық бағалы қағаздарды сатып алған кезде (мәміле бойынша шығындардан тұратын сатып алу құнына) мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) брокерге авансты аударған кезде:

      2) мәміле бойынша шығындарды есепке ала отырып, сатып алынған борыштық бағалы қағаздардың таза құнына (оның номиналдық құнынан аспайтын сомаға):

      3) борыштық бағалы қағазды сатып алумен байланысты шығындардан тұратын сыйлықақы сомасына:

      4) дисконт (жеңілдік) сомасына:

      5) алдыңғы ұстаушы есептеген сыйақы сомасына:

      6) борыштық бағалы қағаздарды сатып алу бойынша мәміле сомасы олардың әділ құнынан асып кеткен жағдайда:

      7) борыштық бағалы қағаздардың әділ құны оларды сатып алу бойынша мәміле сомасынан асып кеткен жағдайда:

      16. Амортизацияланған құны бойынша есепке алынатын, сатып алынған борыштық бағалы қағаздар бойынша ұйымның есеп саясатында белгіленген кезеңділікпен сыйақы есептеген кезде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      17. Амортизацияланған құны бойынша есепке алынатын борыштық бағалы қағаздардың эмитенті төлем көзінен ұсталуы тиіс корпоративтік табыс салығы түріндегі шығыстарды есептеген кезде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      18. Амортизацияланған құны бойынша есепке алынатын сатып алынған борыштық бағалы қағаздар бойынша сыйлықақыны немесе дисконтты (жеңілдікті) ұйымның есеп саясатында белгіленген кезеңділікпен амортизациялаған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) сыйлықақыны амортизациялау сомасына:

      2) дисконт (жеңілдік) амортизациясының сомасына:

      19. Амортизацияланған құны бойынша есепке алынатын, құны валюталардың айырбастау бағамы бойынша шетел валютасымен көрсетілген борыштық бағалы қағаздарды қайта бағалаған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) оң бағам айрымасының сомасына:

      бірмезгілде, теріс бағамдық айырма сомасына:

      2) теріс бағамдық айырма сомасына:

      бірмезгілде, оң бағамдық айырма сомасына:

      20. Эмитент амортизацияланған құны бойынша есепке алынатын борыштық бағалы қағаздар бойынша есептелген сыйақыны өтеген кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) төленген сыйақы сомасына:

      2) ұсталған корпоративтік табыс салығы сомасына:

      21. Осы Нұсқаулықтың 16 және 18-тармақтарына сәйкес сыйақыны есептегеннен және сыйлықақыны немесе дисконтты (жеңілдікті) амортизациялағаннан кейін амортизацияланған құны бойынша есепке алынатын борыштық бағалы қағаздарды сатқан кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) амортизацияланбаған сыйлықақы сомасына:

      2) амортизацияланбаған дисконт (жеңілдік) сомасына:

      3) амортизацияланған құны бойынша есепке алынатын борыштық бағалы қағаздарды сату бойынша жасалған мәміле сомасына:

      4) амортизацияланған құны бойынша есепке алынатын борыштық бағалы қағаздарды сату бойынша жасалған мәміле сомасы оның есептік құнынан асып кеткен жағдайда, айырма сомасына:

      5) амортизацияланған құны бойынша есепке алынатын борыштық бағалы қағаздардың есептік құны оларды сату бойынша жасалған мәміле сомасынан асып кеткен жағдайда, айырма сомасына:

      22. Эмитент осы Нұсқаулықтың 16 және 18-тармақтарына сәйкес сыйақыны есептегеннен және сыйлықақыны немесе дисконтты (жеңілдікті) амортизациялағаннан кейін амортизацияланған құны бойнша есепке алынатын борыштық бағалы қағаздарды өтеген кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) борыштық бағалы қағаздардың эмитентінен түскен ақша сомасына:

      2) ұсталған корпоративтік табыс салығы сомасына:

      3) құны шетел валютасымен көрсетілген борыштық бағалы қағаздарды бағамдық қайта бағалаудан іске асырылған кірістер сомасына:

      4) құны шетел валютасымен көрсетілген борыштық бағалы қағаздарды бағамдық қайта бағалаудан іске асырылған шығыстар сомасына:

3-параграф. Ұйым айналысқа шығарған борыштық бағалы қағаздарды есепке алу

      23. Ұйым айналысқа шығарған борыштық бағалы қағаздарды орналастырған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) орналастырылған борыштық бағалы қағаздардың таза құнына (оның номиналдық құнынан аспайтын сомаға):

      Дт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты

      Кт 4030 07 Айналысқа шығарылған бағалы қағаздар;

      2) борыштық бағалы қағаздарды сатып алумен байланысты шығындардан тұратын сыйлықақы сомасына:

      Дт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты

      Кт 4030 09 Айналысқа шығарылған бағалы қағаздар бойынша

      сыйлықақы;

      3) дисконт (жеңілдік) сомасына:

      Дт 4030 08 Айналысқа шығарылған бағалы қағаздар бойынша дисконт

      Кт 4030 07 Айналысқа шығарылған бағалы қағаздар.

      24. Ұйым айналысқа шығарған борыштық бағалы қағаздар бойынша ұйымның есеп саясатында белгіленген кезенділікпен сыйақы есептеген кезде, сыйақы сомасына мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      Дт 7310 01 Айналысқа шығарылған бағалы қағаздар бойынша сыйақы

      төлеумен байланысты шығыстар

      Кт 3380 01 Айналысқа шығарылған бағалы қағаздар бойынша сыйақы

      түрінде есептелген шығыстар

      4160 01 Айналысқа шығарылған бағалы қағаздар бойынша сыйақы

      түрінде есептелген шығыстар.

      25. Ұйым айналысқа шығарған борыштық бағалы қағаздар бойынша ұйымның есеп саясатында белгіленген кезеңділікпен сыйлықақы немесе дисконт (жеңілдік) амортизацияланған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) сыйлықақыны амортизациялау сомасына:

      Дт 4030 09 Айналысқа шығарылған бағалы қағаздар бойынша

      сыйлықақы

      Кт 6110 02 Айналысқа шығарылған бағалы қағаздар бойынша

      сыйлықақының амортизациясымен байланысты кірістер;

      2) дисконтты (жеңілдікті) амортизациялау сомасына:

      Дт 7310 01 Айналысқа шығарылған бағалы қағаздар бойынша сыйақы

      төлеумен байланысты шығыстар

      Кт 4030 08 Айналысқа шығарылған бағалы қағаздар бойынша

      дисконт.

      26. Ұйым айналысқа шығарған борыштық бағалы қағаздар бойынша есептелген сыйақыны өтеген кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) төленген сыйақы сомасына:

      Дт 3380 01 Айналысқа шығарылған бағалы қағаздар бойынша сыйақы

      түрінде есептелген шығыстар

      4160 01 Айналысқа шығарылған бағалы қағаздар бойынша сыйақы

      түрінде есептелген шығыстар

      Кт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты;

      2) мемлекеттік бюджетке аударылуы тиіс ұсталған корпоративтік табыс салығы сомасына:

      Дт 3380 01 Айналысқа шығарылған бағалы қағаздар бойынша сыйақы

      түрінде есептелген шығыстар

      4160 01 Айналысқа шығарылған бағалы қағаздар бойынша сыйақы

      түрінде есептелген шығыстар

      Кт 3110 01 Төленуі тиіс корпоративтік табыс салығы.

      27. Осы Нұсқаулықтың 24 және 25-тармақтарына сәйкес сыйақыны есептегеннен, сыйлықақыны және дисконтты (жеңілдікті) амортизациялағаннан кейін ұйым айналысқа шығарған борыштық бағалы қағаздарды өтеген кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) төленген ақша сомасына:

      Дт 3380 01 Айналысқа шығарылған бағалы қағаздар бойынша сыйақы

      түрінде есептелген шығыстар

      4030 07 Айналысқа шығарылған бағалы қағаздар

      4160 01 Айналысқа шығарылған бағалы қағаздар бойынша сыйақы

      түрінде есептелген шығыстар

      Кт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты;

      2) мемлекеттік бюджетке аударылуы тиіс ұсталған корпоративтік табыс салығы сомасына:

      Дт 3380 01 Айналысқа шығарылған бағалы қағаздар бойынша сыйақы

      түрінде есептелген шығыстар

      4160 01 Айналысқа шығарылған бағалы қағаздар бойынша сыйақы

      түрінде есептелген шығыстар

      Кт 3110 01 Төленуі тиіс корпоративтік табыс салығы.

      28. Осы Нұсқаулықтың 24 және 25-тармақтарына сәйкес сыйақыны есептегеннен, сыйлықақыны және дисконтты (жеңілдікті) амортизациялағаннан кейін ұйым бұрын айналысқа шығарған борыштық бағалы қағаздар сатып алынған жағдайда мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) амортизацияланбаған сыйлықақы сомасына:

      Дт 4030 09 Айналысқа шығарылған бағалы қағаздар бойынша

      сыйлықақы

      Кт 4030 07 Айналысқа шығарылған бағалы қағаздар;

      2) амортизацияланбаған дисконт (жеңілдік) сомасына:

      Дт 4030 07 Айналысқа шығарылған бағалы қағаздар

      Кт 4030 08 Айналысқа шығарылған бағалы қағаздар бойынша дисконт;

      3) борыштық бағалы қағаздарды сатып алу бойынша жасалған мәміле сомасына:

      Дт 3380 01 Айналысқа шығарылған бағалы қағаздар бойынша сыйақы

      түрінде есептелген шығыстар

      4030 10 Сатып алынған бағалы қағаздар

      4160 01 Айналысқа шығарылған бағалы қағаздар бойынша сыйақы

      түрінде есептелген шығыстар

      Кт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты;

      4) борыштық бағалы қағаздарды сатып алу бойынша жасалған мәміле сомасы олардың есептік құнынан асып кеткен жағдайда, айырма сомасына:

      Дт 7470 10 Бағалы қағаздарды сатып алудан-сатудан болған

      шығыстар

      Кт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты;

      5) борыштық бағалы қағаздарды сатып алу бойынша жасалған мәміле сомасынан есептік күн асып кеткен жағдайда, айырма сомасына:

      Дт 4030 10 Сатып алынған бағалы қағаздар

      Кт 6280 09 Бағалы қағаздарды сатып алудан-сатудан түскен

      кірістер.

      29. Ұйым айналысқа шығарған, бұрын сатып алынған борыштық бағалы қағаздарды сатқан жағдайда мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) сатылған борыштық бағалы қағаздардың сомасына (олардың номиналдық құнынан аспайтын сомаға):

      Дт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты

      Кт 4030 10 Сатып алынған бағалы қағаздар;

      2) сыйлықақы сомасына:

      Дт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты

      Кт 4030 09 Айналысқа шығарылған бағалы қағаздар бойынша

      сыйлықақы;

      3) дисконт (жеңілдік) сомасына:

      Дт 4030 08 Айналысқа шығарылған бағалы қағаздар бойынша дисконт

      Кт 4030 07 Айналысқа шығарылған бағалы қағаздар.

4-параграф. Өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын немесе басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын сатып алынған үлестік бағалы қағаздарды есепке алу

      Ескерту. 4-параграф жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 22.12.2017 № 251 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

      30. Өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын немесе басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын үлестік бағалы қағаздарды сатып алған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) брокерге авансты аударған кезде:

      2) сатып алынған үлестік бағалы қағаздың мәміле бойынша шығындарды есепке алғандағы таза құнына:

      3) үлестік бағалы қағаздарды сатып алу бойынша мәміле сомасы олардың әділ құнынан асып кеткен жағдайда:

      4) үлестік бағалы қағаздардың әділ құны оларды сатып алу бойынша мәміле сомасынан асып кеткен жағдайда:

      31. Өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын және басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын үлестік бағалы қағаздар бойынша тиесілі дивидендерді есептеген кезде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      32. Үлестік бағалы қағаздар эмитентінің төлем көзінен ұстауы тиіс корпоративтік табыс салығы түріндегі шығыстарды есептеген кезде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      33. Өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын және басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын сатып алынған үлестік бағалы қағаздарды ұйымның есеп саясатында белгіленген кезеңділікпен әділ құны бойынша қайта бағалаған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын үлестік бағалы қағаздар бойынша:

      егер үлестік бағалы қағаздардың әділ құны олардың есептік құнынан жоғары болса:

      егер үлестік бағалы қағаздардың есептік құны олардың әділ құнынан жоғары болса:

      үлестік бағалы қағаздардың әділ құны есепте тұрған он немесе теріс түзету сомасына:

      2) басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын үлестік бағалы қағаздар бойынша:

      егер үлестік бағалы қағаздардың әділ құны олардың есептік құнынан жоғары болса:

      егер үлестік бағалы қағаздардың есептік құны олардың әділ құнынан жоғары болса:

      үлестік бағалы қағаздардың әділ құнын есепте тұрған оң немесе теріс түзету сомасына:

      34. Құны валюталардың айырбастау бағамы бойынша шетел валютасымен көрсетілген, өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын немесе басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын үлестік бағалы қағаздарды қайта бағалау кезінде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын үлестік бағалы қағаздар бойынша:

      оң бағамдық айырма сомасына:

      теріс бағамдық айырма сомасына:

      2) басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын үлестік бағалы қағаздар бойынша:

      оң бағамдық айырма сомасына:

      теріс бағамдық айырма сомасына:

      35. Эмитент өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ күны бойынша бағаланатын немесе басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын үлестік бағалы қағаздар бойынша дивидендтерді төлеген кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      ұсталған корпоративтік табыс салығы сомасына:

      36. Эмитент өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын немесе басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын үлестік бағалы қағаздарды осы Нұсқаулықтың 33-тармағына сәйкес үлестік бағалы қағаздарды әділ құны бойынша қайта бағалағаннан кейін сатқан немесе сатып алған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын немесе басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын үлестік бағалы қағаздарды әділ құны бойынша жинақталған оң қайта бағалау сомасына:

      2) өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын немесе басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын үлестік бағалы қағаздарды әділ құны бойынша жинақталған теріс қайта бағалау сомасына:

      3) өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын немесе басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын үлестік бағалы қағаздарды сату бойынша жасалған мәміле сомасына:

      4) өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілеті, әділ құны бойынша бағаланатын немесе басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын үлестік бағалы қағаздарды сату бойынша жасалған мәміле сомасы олардың есептік құнынан асып кеткен жағдайда, айырма сомасына:

      5) өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын немесе басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын үлестік бағалы қағаздардың есептік құны оларды сату бойынша жасалған мәміле сомасынан асып кеткен жағдайда, айырма сомасына:

      6) өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын үлестік бағалы қағаздардың әділ құнын қайта бағалаудан түскен іске асырылған кірістер сомасына:

      7) өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын үлестік бағалы қағаздардың әділ құнын қайта бағалаудан болған іске асырылған шығыстар сомасына:

      8) басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын үлестік бағалы қағаздардың әділ құнын қайта бағалаудан түскен іске асырылған кірістер сомасына:

      9) басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын үлестік бағалы қағаздардың әділ құнын қайта бағалаудан болған іске асырылған шығыстар сомасына:

      10) өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын үлестік бағалы қағаздар бойынша он бағамдық айырмадан түскен іске асырылған кірістер сомасына:

      11) өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын үлестік бағалы қағаздар бойынша теріс бағамдық айырмадан іске асырылған кірістер сомасына:

5-параграф. Сатып алынған борыштық және үлестік бағалы қағаздарды санаттар бойынша қайта жіктеуді есепке алу

      Ескерту. 5-параграф алып тасталды – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 22.12.2017 № 251 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

6-параграф. Басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын сатып алынған бағалы қағаздар және амортизацияланған құны бойынша есепке алынатын бағалы қағаздар құнсызданған кезде есепке алу

      Ескерту. 6-параграф жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 22.12.2017 № 251 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

      40. Әрбір есепті күнге күтілетін кредиттік шығындарға резервтерді (провизияларды) құрған (ұлғайтқан) кезде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      41. Басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын бағалы қағаздар және амортизацияланған құны бойынша есепке алынатын бағалы қағаздар бойынша күтілетін кредиттік шығындарды өтеуге арналған резервтер (провизиялар) азайған (жойылған) кезде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      42. Амортизацияланған құны бойынша есепке алынатын бағалы қағаздарды құрылған резервтер (провизиялар) есебінен баланстан есептен шығарған кезде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      43. Эмитент баланстан тыс есептен шығарылған, амортизацияланған құны бойынша есепке алынатын бағалы қағаздарды өтеген кезде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      44. Эмитент өткен кезеңдерде құрылған резервтер (провизиялар) есебінен баланстан тыс есептен шығарылған, амортизацияланған құны бойынша есепке алынатын бағалы қағаздарды өтеген кезде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

4-тарау. РЕПО және кері РЕПО операцияларының бухгалтерлік есебі

      Ескерту. 4-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 28.11.2016 № 279 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

      45. РЕПО операциясын жасаған кезде (бағалы қағаздарды сатқан кезде) мәмiле сомасына мынадай бухгалтерлiк жазба жүзеге асырылады:

      Дт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты

      Кт 3050 03 Бағалы қағаздармен "РЕПО" операциялары.

      46. РЕПО операциясы бойынша сыйақы түріндегі шығыстар есептеген кезде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      Дт 7310 04 Бағалы қағаздармен "РЕПО" операциялары бойынша

      сыйақы төлеумен байланысты шығыстар

      Кт 3380 02 Бағалы қағаздармен "РЕПО" операциялары бойынша сыйақы түріндегі есептелген шығыстар.

      47. РЕПО операциясы бойынша бұрын берiлген бағалы қағаздарды алған кезде РЕПО мәмілесі бойынша сыйақы түрiнде есептелген шығыстар сомасына және РЕПО мәмiлесiн жабу сомасына (осы мәмiлені жасау сәтiнде белгiленген мәмiленi жабу сомасы) мынадай бухгалтерлiк жазба жүзеге асырылады:

      Дт 3050 03 Бағалы қағаздармен "РЕПО" операциялары

      3380 02 Бағалы қағаздармен "РЕПО" операциялары бойынша

      сыйақы түрінде есептелген шығыстар

      Кт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты.

      48. Керi РЕПО операциясын жасаған кезде (бағалы қағаздарды сатып алған кезде) мәмiле сомасына мынадай бухгалтерлiк жазба жүзеге асырылады:

      Дт 1150 01 Бағалы қағаздармен "кері РЕПО" операциялары

      Кт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты.

      49. Кері РЕПО операциясы кезеңінде сыйақы есептеген кезде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      Дт 1270 02 Бағалы қағаздармен "кері РЕПО" операциялары бойынша

      сыйақы түрінде есептелген кірістер

      Кт 6110 04 Бағалы қағаздармен "кері РЕПО" операциялары бойынша

      сыйақы алумен байланысты кірістер.

      50. Керi РЕПО операциясы бойынша бұрын алынған бағалы қағаздарды берген кезде керi РЕПО мәмiлесi бойынша есептелген сыйақы сомасына және керi РЕПО мәмiлесiн жабу сомасына (осы мәмiленi жасау сәтiнде белгiленген мәмiлені жабу сомасы) мынадай бухгалтерлiк жазба жүзеге асырылады:

      Дт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты

      Кт 1150 01 Бағалы қағаздармен "кері РЕПО" операциялары

      1270 02 Бағалы қағаздармен "кері РЕПО" операциялары

      бойынша сыйақы түрінде есептелген кірістер.

5-тарау. Тазартылған қымбат металдарды сатып алу-сату операцияларының бухгалтерлік есебі

      Ескерту. 5-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 28.11.2016 № 279 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

      51. Тазартылған қымбат металдарды сатып алған кезде мәміле бойынша шығындарды есепке ала отырып сатып алу құнына мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      Дт 1150 07 Тазартылған қымбат металдар

      1150 08 Жолдағы тазартылған қымбат металдар

      1150 09 Металл шоттарға орналастырылған тазартылған қымбат

      металдар

      Кт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты.

      Қосалқы бухгалтерлік есепте тазартылған бағалы металдар унциялармен, сондай-ақ қолда бар тазартылған бағалы металдар санын бухгалтерлік есепте көрсету күні белгіленген Лондон бағалы металдар нарығы қауымдастығының таңертеңгілік немесе кешкі фиксингін және теңгенің АҚШ долларына бағамын (ұйымның есеп саясатына қарай) көбейту арқылы теңгемен көрсетіледі.

      52. Сатып алынған тазартылған қымбат металдарды әділ құны бойынша қайта бағалаған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) егер тазартылған қымбат металдардың әділ құны олардың есептік құнынан жоғары болса:

      Дт 1150 07 Тазартылған қымбат металдар

      1150 08 Жолдағы тазартылған қымбат металдар

      1150 09 Металл шоттарға орналастырылған тазартылған қымбат

      металдар

      Кт 6280 03 Тазартылған қымбат металдарды қайта бағалаудан

      түскен іске асырылмаған кірістер;

      2) егер тазартылған қымбат металдардың есептік құны олардың әділ құнынан жоғары болғанда:

      Дт 7470 04 Тазартылған қымбат металдарды қайта бағалаудан

      болған іске асырылмаған шығыстар

      Кт 1150 07 Тазартылған қымбат металдар

      1150 08 Жолдағы тазартылған қымбат металдар

      1150 09 Металл шоттарға орналастырылған тазартылған қымбат

      металдар.

      53. Осы Нұсқаулықтың 52-тармағына сәйкес әділ құны бойынша қайта бағалағаннан кейін тазартылған қымбат металдарды сатқан кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) тазартылған қымбат металдарды сату бойынша жасалған мәміле сомасына:

      Дт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты

      Кт 1150 07 Тазартылған қымбат металдар

      1150 08 Жолдағы тазартылған қымбат металдар

      1150 09 Металл шоттарға орналастырылған тазартылған қымбат

      металдар;

      2) мәміле сомасы мен тазартылған қымбат металдардың есептік құны арасында оң айырма туындаған кезде:

      Дт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты

      Кт 6280 01 Тазартылған қымбат металдарды сатып алудан-сатудан

      түскен кіріс;

      3) мәміле сомасы мен тазартылған қымбат металдардың есептік құны арасында теріс айырма туындаған кезде:

      Дт 7470 01 Тазартылған қымбат металдарды сатып алудан-сатудан

      болған шығыстар

      Кт 1150 07 Тазартылған қымбат металдар

      1150 08 Жолдағы тазартылған қымбат металдар

      1150 09 Металл шоттарға орналастырылған тазартылған қымбат

      металдар;

      4) іске асырылған кірістер сомасына:

      Дт 6280 03 Тазартылған қымбат металдарды қайта бағалаудан

      түскен іске асырылмаған кірістер

      Кт 6280 05 Тазартылған қымбат металдарды қайта бағалаудан

      түскен іске асырылған кірістер

      7470 04 Тазартылған қымбат металдарды қайта бағалаудан

      болған іске асырылмаған шығыстар;

      5) іске асырылған шығыстар сомасына:

      Дт 6280 03 Тазартылған қымбат металдарды қайта бағалаудан

      түскен іске асырылмаған кірістер

      7470 07 Тазартылған қымбат металдарды қайта бағалаудан

      болған іске асырылған шығыстар

      Кт 7470 04 Тазартылған қымбат металдарды қайта бағалаудан

      болған іске асырылмаған шығыстар.

6-тарау. Шетел валютасымен операциялардың бухгалтерлік есебі

      Ескерту. 6-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 28.11.2016 № 279 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

1-параграф. Шетел валютасын сатып алу, сату және айырбастау жөніндегі операцияларды есепке алу

      54. Ұйым шетел валютасын сатып алған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      Дт 1010 Кассадағы ақша қаражаты

      1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты

      Кт 1010 Кассадағы ақша қаражаты

      1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты;

      егер сатып алу бағамы валюталарды айырбастау бағамынан жоғары болса:

      Дт 7470 02 Шетел валютасын сатып алу-сату жөніндегі шығыстар

      Кт 1010 Кассадағы ақша қаражаты

      1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты; егер сатып алу

      бағамы валюталарды айырбастау бағамынан төмен болса:

      Дт 1010 Кассадағы ақша қаражаты

      1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты

      Кт 6280 02 Шетел валютасын сатып алудан-сатудан түскен

      кірістер.

      55. Ұйым шетел валютасын сатқан кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) сатылатын шетел валютасының сомасына:

      Дт 1010 Кассадағы ақша қаражаты

      1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты

      Кт 1010 Кассадағы ақша қаражаты

      1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты;

      2) егер сату бағамы валюталарды айырбастау бағамынан жоғары болса:

      Дт 1010 Кассадағы ақша қаражаты

      1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты

      Кт 6280 02 Шетел валютасын сатып алудан-сатудан түскен

      кірістер;

      3) егер сату бағамы валюталарды айырбастау бағамынан төмен болса:

      Дт 7470 02 Шетел валютасын сатып алу-сату жөніндегі

      шығыстар

      Кт 1010 Кассадағы ақша қаражаты

      1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты.

      56. Ұйым шетел валютасын айырбастаған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) айырбасталатын шетел валюталарының сомасына:

      Дт 1010 Кассадағы ақша қаражаты (жеке шот)

      1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты (жеке шот)

      Кт 1010 Кассадағы ақша қаражаты (жеке шот)

      1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты (жеке шот);

      2) оң айырма сомасына:

      Дт 1010 Кассадағы ақша қаражаты

      1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты

      Кт 6280 02 Шетел валютасын сатып алудан-сатудан түскен

      кірістер;

      3) теріс айырма сомасына:

      Дт 7470 02 Шетел валютасын сатып алу-сату жөніндегі шығыстар

      Кт 1010 Кассадағы ақша қаражаты

      1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты.

2-параграф. Шетел валютасын қайта бағалау жөніндегі операцияларды есепке алу

      57. Айырбастау бағамының өзгеруіне байланысты шетел валютасын қайта бағалаған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) оң бағамдық айырма сомасына:

      Дт 1010 Кассадағы ақша қаражаты

      1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты

      Кт 6250 01 Шетел валютасын қайта бағалаудан түскен іске

      асырылмаған кірістер;

      2) теріс бағамдық айырма сомасына:

      Дт 7430 01 Шетел валютасын қайта бағалаудан болған іске

      асырылмаған шығыстар

      Кт 1010 Кассадағы ақша қаражаты

      1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты.

      58. Шетел валютасын қайта бағалаудан іске асырылған кірістер, шығыстар сомасына шетел валютасын сатқан кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) іске асырылған кірістер сомасына:

      Дт 6250 01 Шетел валютасын қайта бағалаудан түскен іске

      асырылмаған кірістер

      Кт 6250 02 Шетел валютасын қайта бағалаудан түскен іске

      асырылған кірістер

      7430 01 Шетел валютасын қайта бағалаудан болған іске

      асырылмаған шығыстар;

      2) іске асырылған шығыстар сомасына:

      Дт 6250 01 Шетел валютасын қайта бағалаудан түскен іске

      асырылмаған кірістер

      7430 02 Шетел валютасын қайта бағалаудан болған іске

      асырылған шығыстар

      Кт 7430 01 Шетел валютасын қайта бағалаудан болған іске

      асырылмаған шығыстар.

7-тарау. Берілген қарыздардың бухгалтерлік есебі

      Ескерту. 7-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 28.11.2016 № 279 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

      59. Заем шартын жасағаннан (теңгемен және шетел валютасымен берілген) және заемды ресімдеу бойынша барлық қажетті рәсімдерді орындағаннан кейін (оның ішінде заемды қайтаруды қамтамасыз ету бойынша) мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) берілген заем сомасы өтелуі тиіс заемның сомасына тең болған жағдайда:

      нақты берілген ақша сомасына:

      Дт 1110 21 Клиенттерге берілген қысқа мерзімді заемдар

      2010 21 Клиенттерге берілген ұзақ мерзімді заемдар

      Кт 1010 Кассадағы ақша қаражаты

      1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты; қарсы агенттің

      заем алуға арналған комиссиялық шығыстары сомасына

      (жеңілдік сомасына):

      Дт 1010 Кассадағы ақша қаражаты

      1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты

      Кт 1110 23 Берілген қысқа мерзімді заемдар бойынша дисконт

      2010 22 Берілген ұзақ мерзімді заемдар бойынша дисконт;

      2) берілген заем сомасы өтелуі тиіс заем сомасынан аз болған жағдайда:

      нақты берілген ақша сомасына:

      Дт 1110 21 Клиенттерге берілген қысқа мерзімді заемдар

      2010 21 Клиенттерге берілген ұзақ мерзімді заемдар

      Кт 1010 Кассадағы ақша қаражаты

      1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты;

      дисконт (жеңілдік) сомасына:

      Дт 1110 21 Клиенттерге берілген қысқа мерзімді заемдар

      2010 21 Клиенттерге берілген ұзақ мерзімді заемдар

      Кт 1110 23 Берілген қысқа мерзімді заемдар бойынша дисконт

      2010 22 Берілген ұзақ мерзімді заемдар бойынша дисконт.

      Бір мезгілде, кепіл туралы шарт негізінде заемды қамтамасыз етуге қабылданған мүлік құнының сомасына (теңгедегі және сол сияқты шетел валютасындағы) мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      Кіріс 8830 Клиенттің міндеттемесін қамтамасыз етуге (кепілге)

      қабылданған мүлік.

      60. Егер заемшының міндеттемелерін қамтамасыз ету ретінде кепілдік қабылданса, қабылданған кепілдік сомасын баланстан тыс шоттарда көрсеткен кезде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      Дт 8120 Қабылданған кепілдіктер бойынша ықтимал талаптар

      Кт 8420 Қабылданған кепілдіктер бойынша талаптарды ықтимал

      азайту.

      61. Берілген заемдар бойынша ұйымның есеп саясатында белгіленген кезеңділікпен сыйақы есептеген және дисконтты (жеңілдікті) амортизациялаған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) сыйақы сомасына:

      Дт 1270 25 Клиенттерге берілген заемдар бойынша сыйақы түрінде

      есептелген кірістер

      2170 25 Клиенттерге берілген заемдар бойынша сыйақы түрінде

      есептелген кірістер

      Кт 6110 32 Заемдар бойынша сыйақы алуға байланысты кірістер;

      2) тиісті кезеңге тиесілі теңгедегі дисконт (жеңілдік) амортизациясы сомасына:

      Дт 1110 23 Берілген қысқа мерзімді заемдар бойынша дисконт

      2010 22 Берілген ұзақ мерзімді заемдар бойынша дисконт

      Кт 6110 07 Берілген заемдар бойынша дисконт амортизациясы

      бойынша кірістер.

      62. Берілген заем бойынша клиент есептелген сыйақыны төлеген кезде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      Дт 1010 Кассадағы ақша қаражаты

      1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты

      Кт 1270 25 Клиенттерге берілген заемдар бойынша сыйақы түрінде

      есептелген кірістер

      2170 25 Клиенттерге берілген заемдар бойынша сыйақы түрінде

      есептелген кірістер.

      63. Берілген заем бойынша есептелген сыйақы сомасын заемшы алдын ала төлеген жағдайда, кірістер шотына сыйақыны есептеу осы Нұсқаулықтың 61-тармағында көзделген сыйақы есептеу тәртібіне ұқсас жүргізіледі.

      64. "Өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын" және "басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын" санаттарына жатқызылған берілген қарыздарды қайта бағалаған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын қарыздар бойынша:

      қарыздың әділ құны оның есептік құнынан асып кеткен жағдайда, айырма сомасына:

      қарыздың есептік құны оның әділ құнынан асып кеткен жағдайда, айырма сомасына:

      қарыздардың әділ құнын есепте тұрған оң (теріс) түзету сомасына:

      2) басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын қарыздар бойынша:

      қарыздың әділ құны оның есептік құнынан асып кеткен жағдайда, айырма сомасына:

      қарыздың есептік құны оның әділ құнынан асып кеткен жағдайда, азайтудың айырма сомасына:

      қарыздардың әділ құнының есепте тұрған оң (теріс) түзету сомасына:

      65. Егер қарыз шетел валютасымен берілсе, шетел валютасындағы берешек қалдығын және қарыз бойынша есептелген сыйақыны ұйымның есеп саясатында белгіленген мерзімде қайта бағалаған кезде, өзгеруі пайданың немесе зиянның құрамында көрсетілетін әділ құны бойынша бағаланатын қарыздар бойынша және басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын қарыздар бойынша мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      валюталардың айырбастау бағамы ұлғайған кезде:

      валюталардың айырбастау бағамы азайған кезде:

      қарыздардың әділ құнының есепте тұрған оң (теріс) түзету сомасына:

      66. Егер заем шартының талаптарында теңгемен берілген заем бойынша төлемдерді индекстеу көзделсе, егер заем шартында өзге мерзімдер белгіленбесе, ұйымның есеп саясатында белгіленген мерзімде заем бойынша берешек қалдығын қайта бағалаған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) оң индекстеу кезінде:

      Дт 1110 21 Клиенттерге берілген қысқа мерзімді заемдар

      1270 25 Клиенттерге берілген заемдар бойынша сыйақы түрінде

      есептелген кірістер

      2010 21 Клиенттерге берілген ұзақ мерзімді заемдар

      2170 25 Клиенттерге берілген заемдар бойынша сыйақы түрінде

      есептелген кірістер

      Кт 6280 04 Басқа да қайта бағалаудан түскен іске асырылмаған

      кірістер;

      2) теріс индекстеу кезінде:

      Дт 7470 05 Басқа да қайта бағалаудан болған іске асырылмаған

      шығыстар

      Кт 1110 21 Клиенттерге берілген қысқа мерзімді заемдар

      1270 25 Клиенттерге берілген заемдар бойынша сыйақы түрінде

      есептелген кірістер

      2010 21 Клиенттерге берілген ұзақ мерзімді заемдар

      2170 25 Клиенттерге берілген заемдар бойынша сыйақы түрінде

      есептелген кірістер.

      67. Кіріске алынған кепіл мүлкінің шетел валютасындағы құны валюталардың айырбастау бағамының және кепіл мүлкінің әділ құнының өзгеруіне қарай ұйымның есеп саясатында белгіленген мерзімде қайта бағаланады.

      68. Амортизацияланған құны бойынша есепке алынатын берілген қарыз бойынша негізгі борышты өтеген кезде (теңгедегі және сол сияқты шетел валютасындағы) мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      69. Заемды және ол бойынша сыйақыны толық өтеген, сондай-ақ заем шарты бойынша барлық, оның ішінде клиенттің міндеттемелерін қамтамасыз ету болып табылатын қабылданған кепіл немесе қабылданған кепілдік сомасын қайтару жөніндегі міндеттемелерді орындаған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) кепіл мәнінің құнын есептен шығарған кезде:

      Шығыс 8830 Клиенттің міндеттемесін қамтамасыз етуге (кепілге)

      қабылданған мүлік;

      2) қабылданған кепілдік сомасын есептен шығарған кезде:

      Дт 8420 Қабылданған кепілдіктер бойынша талаптарды ықтимал

      азайту

      Кт 8120 Қабылданған кепілдіктер бойынша ықтимал талаптар.

      70. Егер заем шартының талаптарында белгіленген мерзім басталған кезде заемшы есептелген сыйақыны төлемесе, есептелген, бірақ төленбеген сыйақы сомасы мерзімі өткен активтер шотына жатқызылады және мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      Дт 1270 29 Сыйақы түріндегі мерзімі өткен кірістер

      Кт 1270 25 Клиенттерге берілген заемдар бойынша сыйақы түрінде

      есептелген кірістер

      2170 25 Клиенттерге берілген заемдар бойынша сыйақы түрінде

      есептелген кірістер.

      71. Егер заем шартында белгіленген мерзім басталған кезде заемшы негізгі борышты өтемесе, өтелмеген негізгі борыш сомасы мерзімі өткен активтер шотына жатқызылады және мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      Дт 1110 22 Клиенттердің берілген заемдар бойынша мерзімі өткен

      берешегі

      Кт 1110 21 Клиенттерге берілген қысқа мерзімді заемдар

      2010 21 "Клиенттерге берілген ұзақ мерзімді заемдар.

      72. Егер заем шартының талаптарында мерзімі өткен сыйақыға тұрақсыздық айыбын (айыппұл, өсімпұл) есептеу көзделсе, мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      Дт 1280 09 Есептелген тұрақсыздық айыбы (айыппұл, өсімпұл)

      Кт 6280 08 Тұрақсыздық айыбы (айыппұл, өсімпұл).

      73. Берілген заем бойынша мерзімі өткен сыйақыны және тұрақсыздық айыбын (айыппұл, өсімпұл) төлеген кезде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      Дт 1010 Кассадағы ақша қаражаты

      1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты

      Кт 1270 29 Сыйақы түріндегі мерзімі өткен кірістер

      1280 09 Есептелген тұрақсыздық айыбы (айыппұл, өсімпұл).

      74. Берілген заем бойынша мерзімі өткен сыйақыны және негізгі борышты төлеген кезде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      Дт 1010 Кассадағы ақша қаражаты

      1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты

      Кт 1110 22 Клиенттердің берілген заемдар бойынша мерзімі өткен

      берешегі

      1270 29 Сыйақы түріндегі мерзімі өткен кірістер.

      75. Резервтер (провизиялар) құрған және кейіннен амортизацияланған құны бойынша есепке алынатын берілген қарыз бойынша төленбеген мерзімі өткен сыйақыны баланстан шығарған жағдайда, мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1)есептелген сыйақының құнсыздануынан болған зиян сомасына:

      2)баланстан есептен шығарылатын сыйақы сомасына:

      76. Заемшы бұрын баланстан есептен шығарылған сыйақыны резервтер (провизиялар) есебінен өтеген жағдайда мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      Дт 1010 Кассадағы ақша қаражаты

      1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты

      Кт 6240 21 Клиенттерге берілген заемдар бойынша құрылған

      резервтерді (провизияларды) қалпына келтіруден

      (жоюдан) түскен кірістер.

      77. Қарыздар бойынша күтілетін кредиттік шығындарға резервтерді (провизиялар) құрған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) амортизацияланған құны бойынша есепке алынатын қарыздар бойынша:

      2) басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын қарыздар бойынша:

      78. Қарыздар бойынша күтілетін кредиттік шығындар бойынша қалыптастырылған резервтерді (провизиялар) түзеткен кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) амортизацияланған құны бойынша есепке алынатын қарыздар бойынша:

      2) басқа да жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын қарыздар бойынша:

      79. Заемдарды есептен шығарған кезде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      Дт 1290 21 Клиенттерге берілген заемдар бойынша зияндарды

      жабуға арналған резервтер (провизиялар)

      Кт 1110 21 Клиенттерге берілген қысқа мерзімді заемдар

      2010 21 Клиенттерге берілген ұзақ мерзімді заемдар.

      80. Борышкер сол кезеңде құрылған резервтер (провизиялар) есебінен балансқа есептен шығарылған заем бойынша берешекті өтеген кезде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      Дт 1010 Кассадағы ақша қаражаты

      1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты

      Кт 6240 21 Клиенттерге берілген заемдар бойынша құрылған

      резервтерді (провизияларды) қалпына келтіруден

      (жоюдан) түскен кірістер.

8-тарау. Салымдардың бухгалтерлік есебі

      Ескерту. 8-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 28.11.2016 № 279 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

      81. Екінші деңгейдегі банктердегі және банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардағы салымдарға ақша орналастырған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) салым сомасына:

      2) сыйлықақы немесе дисконт (жеңілдік) пайда болған жағдайда:

      дисконт (жеңілдік) сомасына:

      сыйлықақы сомасына:

      82. Салымдар бойынша сыйақы есептеген және құны ұйымның есеп саясатына сәйкес валюталардың айырбастау бағамы бойынша шетел валютасымен көрсетілген салымдарды қайта бағалаған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) сыйақыны есептеген кезде:

      2) оң бағамдық айырма сомасына:

      3)теріс бағамдық айырма сомасына:

      83. Шығыстарды салымдар бойынша төлем көзінен ұсталуы тиіс корпоративтік табыс салығы түрінде есептеген кезде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      Дт 7710 Корпоративтік табыс салығы бойынша шығыстар

      Кт 3110 01 Төленуі тиіс корпоративтік табыс салығы.

      84. Егер банктік салым шартында есептелген (жинақталған) сыйақы сомасын есептелген (жинақталған) сыйақы сомасына капиталдандыру көзделсе, мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      85. Салымдар бойынша дисконтты (жеңілдікті) немесе сыйлықақыны амортизациялаған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) теңгемен дисконтты (жеңілдікті) амортизациялау сомасына:

      Дт 115011 Орналастырылған қысқа мерзімді салымдар бойынша

      дисконт

      2040 08 Орналастырылған ұзақ мерзімді салымдар бойынша

      дисконт

      Кт 6110 05 Орналастырылған салымдар бойынша дисконтты

      амортизациялау бойынша кірістер;

      2) сыйлықақы сомасына:

      Дт 731010 Орналастырылған салымдар бойынша сыйлықақыны

      амортизациялау бойынша шығыстар

      Кт 115012 Орналастырылған қысқа мерзімді салымдар бойынша

      сыйлықақы

      2040 09 Орналастырылған ұзақ мерзімді салымдар бойынша

      сыйлықақы.

      86. Салым бойынша сыйақыны нақты алған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) есептелген сыйақы сомасына:

      Дт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты

      Кт 1270 22 Екінші деңгейдегі банктерде және банк

      операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын

      ұйымдарда орналастырылған талап өткенге дейінгі

      салымдар бойынша сыйақы түрінде есептелген кірістер

      1270 23 Екінші деңгейдегі банктерде және банк

      операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын

      ұйымдарда орналастырылған мерзімді салымдар бойынша

      сыйақы түрінде есептелген кірістер

      1270 24 Екінші деңгейдегі банктерде және банк

      операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын

      ұйымдарда орналастырылған шартты салымдар бойынша

      сыйақы түрінде есептелген кірістер

      2170 23 Екінші деңгейдегі банктерде және банк

      операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын

      ұйымдарда орналастырылған мерзімді салымдар бойынша

      сыйақы түрінде есептелген кірістер

      2170 24 Екінші деңгейдегі банктерде және банк

      операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын

      ұйымдарда орналастырылған шартты салымдар бойынша

      сыйақы түрінде есептелген кірістер;

      2) ұсталған корпоратвитік табыс салығы сомасына:

      Дт 3110 01 Төленуі тиіс корпоративтік табыс салығы

      Кт 1270 22 Екінші деңгейдегі банктерде және банк

      операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын

      ұйымдарда орналастырылған талап өткенге дейінгі

      салымдар бойынша сыйақы түрінде есептелген кірістер

      1270 23 Екінші деңгейдегі банктерде және банк

      операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын

      ұйымдарда орналастырылған мерзімді салымдар бойынша

      сыйақы түрінде есептелген кірістер

      1270 24 Екінші деңгейдегі банктерде және банк

      операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын

      ұйымдарда орналастырылған шартты салымдар бойынша

      сыйақы түрінде есептелген кірістер

      2170 23 Екінші деңгейдегі банктерде және банк

      операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын

      ұйымдарда орналастырылған мерзімді салымдар бойынша

      сыйақы түрінде есептелген кірістер

      2170 24 Екінші деңгейдегі банктерде және банк

      операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын

      ұйымдарда орналастырылған шартты салымдар бойынша

      сыйақы түрінде есептелген кірістер.

      87. Орналастырылған салым бойынша борыштың негізгі сомасын қайтарған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      іске асырылған шығыстар сомасына:

      іске асырылған шығыстар сомасына:

      88. Әрбір есепті күнге күтілетін кредиттік шығындарға резервтерді (провизияларды) құрған (ұлғайтқан) кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) салымдардың құнсыздануынан болған зияндарды өтеуге арналған резервтер (провизиялар) сомасына:

      2) салымдардың құнсыздануынан болған зияндарды өтеуге қалыптастырылған резервтерді (провизиялар) түзеткен кезде:

      3) салымдарды құрылған резервтердің (провизиялардың) есебінен баланстан есептен шығарған кезде:

9-тарау. Туынды құралдармен операциялардың бухгалтерлік есебі

      Ескерту. 9-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 28.11.2016 № 279 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

1-параграф. Форвардпен операцияларды есепке алу

      89. Туынды құралмен сатушы (сатып алушы) белгілі бір мерзім аяқталғаннан кейін базалық активті келісілген талаптармен болашақта сатып алу (сату) (бұдан - форвард) міндеттемесін қабылдайтын операциялар жүзеге асырылған кезде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      Дт 8300 01 Қаржы активтерін сатып алу бойынша шартты талаптар

      Кт 8600 01 Қаржы активтерін сату бойынша шартты міндеттемелер.

      90. Ұйымның есеп саясатында белгіленген кезеңділікпен форвардты қайта бағалаған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) форвардтың әділ құнының оң өзгеру сомасына:

      Дт 1280 03 Форвард мәмілесі бойынша талаптар

      2180 02 Форвард мәмілесі бойынша талаптар

      Кт 6280 04 Басқа да қайта бағалаудан түскен іске асырылмаған

      кірістер

      6290 02 Бағалы қағаздар бойынша форвард мәмілесін қайта

      бағалаудан түскен іске асырылмаған кіріс

      6290 03 Шетел валютасы бойынша форвард мәмілесін қайта

      бағалаудан түскен іске асырылмаған кіріс

      6290 04 Тазартылған қымбат металдар бойынша форвард

      мәмілесін қайта бағалаудан түскен іске асырылмаған

      кіріс;

      2) форвардтың әділ құнының теріс өзгеру сомасына:

      Дт 7470 05 Басқа да қайта бағалаудан болған іске асырылмаған

      шығыстар

      7480 02 Бағалы қағаздар бойынша форвард мәмілесін қайта

      бағалаудан болған іске асырылмаған шығыс

      7480 03 Шетел валютасы бойынша форвард мәмілесін қайта

      бағалаудан болған іске асырылмаған шығыс

      7480 04 Тазартылған қымбат металдар бойынша форвард

      мәмілесін қайта бағалаудан болған іске асырылмаған

      шығыс

      Кт 3390 02 Форвард мәмілесі бойынша міндеттемелер

      4170 02 Форвард мәмілесі бойынша міндеттемелер;

      3) форвардтың әділ құнының есепте тұрған оң және (немесе) теріс түзету сомасына:

      Дт 3390 02 Форвард мәмілесі бойынша міндеттемелер

      4170 02 Форвард мәмілесі бойынша міндеттемелер

      Кт 1280 03 Форвард мәмілесі бойынша талаптар

      2180 02 Форвард мәмілесі бойынша талаптар.

      91. Форвардтың орындалу күніне мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) нетто негізде есеп айырысқан жағдайда ұйым ақша аударған кезде:

      2) нетто негізде есеп айырысқан жағдайда қарсы әріптестен ақша алған кезде:

      3) форвард шартына сәйкес базалық актив сатып алған кезде сатып алынған базалық актив құнына:

      4) форвард талаптарына сәйкес базалық активті сатқан кезде сатылатын базалық актив құнына:

      5) базалық активтерді сатып алу (сатуға) арналған форвардты қайта бағалаудан түскен іске асырылған кірістер сомасына:

      6) бағалы қағаздарды сатып алуға (сатуға) арналған форвардты қайта бағалаудан болған іске асырылған шығыстар сомасына:

      7) шартты талаптар және шартты міндеттемелер сомасына:

2-параграф. Фьючерспен операцияларды есепке алу

      92. Туынды құралмен сатушы (сатып алушы) белгілі бір мерзім аяқталғаннан кейін базалық активті ұйымдасқан нарықта белгіленген стандартты талаптарға сәйкес сатып алу (сату) (бұдан - фьючерс) міндеттемесін қабылдайтын операциялар жүзеге асырылған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) фьючерсті сатып алу бойынша шартты талаптар және міндеттемелер сомасына:

      Дт 8300 02 Қаржы фьючерстерін сатып алу бойынша шартты талаптар

      Кт 8600 02 Қаржы фьючерстерін сатып алу бойынша шартты

      міндеттемелер;

      2) фьючерсті сату бойынша шартты талаптар және міндеттемелер сомасына:

      Дт 8300 03 Қаржы фьючерстерін сату бойынша шартты талаптар

      Кт 8600 03 Қаржы фьючерстерін сату бойынша шартты

      міндеттемелер.

      93. Фьючерс бойынша маржа төлеген кезде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      Дт 1610 02 Брокерлермен есеп айырысу

      Кт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты.

      94. Фьючерс жасағаны үшін брокерге комиссия төлеген кезде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      Дт 7470 82 Брокерлік және дилерлік қызмет бойынша қызмет

      көрсету үшін комиссиялық шығыстар

      Кт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты.

      95. Фьючерс бойынша қосымша маржа төлеген немесе фьючерс бойынша есепте тұрған маржаның рұқсат етілген сомасын есептен шығарған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) ұйым қосымша төлеген маржа сомасына:

      Дт 1610 02 Брокерлермен есеп айырысу

      Кт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты;

      2) есепте тұрған маржаның рұқсат етілген сомасын есептен шығарған кезде:

      Дт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты

      Кт 1610 02 Брокерлермен есеп айырысу.

      96. Ұйымның есеп саясатында белгіленген кезеңділікпен әділ құны бойынша базалық активті сатып алуға және (немесе) сатуға арналған фьючерсті қайта бағалаған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) фьючерстің әділ құнының оң өзгерісі сомасына:

      Дт 1280 02 Фьючерс мәмілесі бойынша талаптар

      2180 01 Фьючерс мәмілесі бойынша талаптар

      Кт 6290 01 Фьючерс мәмілесін қайта бағалаудан түскен іске

      асырылмаған кіріс;

      2) фьючерстің әділ құнының теріс өзгерісі сомасына:

      Дт 7480 01 Фьючерс мәмілесін қайта бағалаудан болған іске

      асырылмаған шығыс

      Кт 3390 01 Фьючерс мәмілесі бойынша міндеттемелер

      4170 01 Фьючерс мәмілесі бойынша міндеттемелер;

      3) фьючерстің әділ құнының есепте тұрған оң және (немесе) теріс түзету сомасына:

      Дт 3390 01 Фьючерс мәмілесі бойынша міндеттемелер

      4170 01 Фьючерс мәмілесі бойынша міндеттемелер

      Кт 1280 02 Фьючерс мәмілесі бойынша талаптар

      2180 01 Фьючерс мәмілесі бойынша талаптар.

      97. Фьючерстің ашық позициясын жабу күні фьючерс құнын нетто негізде ақшамен өтеген (ашық позицияны жабу) жағдайда мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) ұйым фьючерсті нетто негізде өтеген кезде:

      Дт 3390 01 Фьючерс мәмілесі бойынша міндеттемелер

      4170 01 Фьючерс мәмілесі бойынша міндеттемелер

      Кт 1610 02 Брокерлермен есеп айырысу;

      2) қарсы әріптес фьючерсті нетто негізде өтеген кезде:

      Дт 1610 02 Брокерлермен есеп айырысу

      Кт 1280 02 Фьючерс мәмілесі бойынша талаптар

      2180 01 Фьючерс мәмілесі бойынша талаптар;

      3) фьючерсті сатып алу бойынша шартты талаптар мен міндеттемелер сомасына:

      Дт 8600 02 Қаржы фьючерстерін сатып алу бойынша шартты

      міндеттемелер

      Кт 8300 02 Қаржы фьючерстерін сатып алу бойынша шартты

      талаптар;

      4) фьючерсті сату бойынша шартты талаптар мен міндеттемелер сомасына:

      Дт 8600 03 Қаржы фьючерстерін сату бойынша шартты

      міндеттемелер

      Кт 8300 03 Қаржы фьючерстерін сату бойынша шартты талаптар;

      5) фьючерсті қайта бағалаудан түскен іске асырылған кірістер сомасына:

      Дт 6290 01 Фьючерс мәмілесін қайта бағалаудан түскен іске

      асырылмаған кіріс

      Кт 6290 09 Фьючерс мәмілелері бойынша кірістер

      7480 01 Фьючерс мәмілесін қайта бағалаудан болған іске

      асырылмаған шығыс;

      6) фьючерсті қайта бағалаудан болған іске асырылған шығыстар сомасына:

      Дт 6290 01 Фьючерс мәмілесін қайта бағалаудан түскен іске

      асырылмаған кіріс

      7480 09 Фьючерс мәмілелері бойынша шығыстар

      Кт 7480 01 Фьючерс мәмілесін қайта бағалаудан болған іске

      асырылмаған шығыс.

3-параграф. Опционмен операцияларды есепке алу

      98. Туынды құралмен бір тарап басқа тараптан келісілген талаптармен келісілген баға бойынша болашақта базалық активті сатып алу немесе сату құқығын сатып алатын (бұдан әрі - сатып алынған "колл" немесе "пут" опционы) операцияларды жүзеге асырған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) шартты талаптар сомасына:

      Дт 8300 06 Сатып алынған "колл" опционы мәмілелері

      8300 07 Сатып алынған "пут" опционы мәмілелері

      Кт 8600 06 Сатып алынған "колл" опционы мәмілелері - қарсы шот

      8600 07 Сатып алынған "пут" опционы мәмілелері - қарсы шот

      2) сатып алынған "колл" немесе "пут" опционы бойынша төленген сыйлықақы сомасына:

      Дт 1280 04 Опцион мәмілесі бойынша талаптар

      2180 03 Фьючерс мәмілесі бойынша талаптар

      Кт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты.

      99. Сатып алынған "колл" немесе "пут" опционын әділ құны бойынша ұйымның есеп саясатында белгіленген кезеңділікпен, сондай-ақ опционды жабу күні қайта бағалаған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) сатып алынған опционның әділ құнының оң өзгеріс сомасына:

      Дт 1280 04 Опцион мәмілесі бойынша талаптар

      2180 03 Фьючерс мәмілесі бойынша талаптар

      Кт 6290 05 Опцион мәмілесі бойынша талаптар;

      2) сатып алынған опционның әділ құнының теріс өзгеріс сомасына:

      Дт 7480 05 Опцион мәмілесін қайта бағалаудан болған іске

      асырылмаған шығыс

      Кт 1280 04 Опцион мәмілесі бойынша талаптар

      2180 03 Опцион мәмілесі бойынша талаптар.

      100. Ашық позицияны жабу немесе сатып алынған "колл" немесе "пут" опционын орындау күні мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) сатып алынған "колл" немесе "пут" опционының талаптары бойынша шартты талаптар және шартты міндеттемелер сомасына:

      2) қарсы әріптес "колл" немесе "пут" опционының (ашық позицияны жабу) құнын ақшамен өтеген кезде:

      3) сатып алынған "колл" опционның шарттарына сәйкес базалық активті сатып алған кезде сатып алынатын активтер құнына:

      4) сатып алынған "пут" опционның шарттарына сәйкес базалық активті сатқан кезде сатылатын активтер құнына:

      5) сатып алынған "колл" немесе "пут" опционы бойынша іске асырылған кірістер сомасына:

      6) сатып алынған "колл" немесе "пут" опционы бойынша іске асырылған шығыстар сомасына:

      101. Туынды құралдармен бір тарап басқа тарапқа келісілген талаптармен келісілген баға бойынша болашақта базалық активті сатып алу немесе сату құқығын сататын (бұдан әрі — сатылған "колл" немесе "пут" опционы) операцияларды жүзеге асыру кезінде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      Дт 8300 08 Сатылған "пут" опционы мэмілелері - қарсы шот

      8300 09 Сатылған "колл" опционы мәмілелері - қарсы шот

      Кт 8600 08 Сатылған "пут" опционы мәмілелері

      8600 09 Сатылған "колл" опционы мәмілелері;

      алынған сыйлықақы сомасына:

      Дт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты

      Кт 3390 03 Опцион мәмілесі бойынша міндеттемелер

      4170 03 Опцион мәмілесі бойынша міндеттемелер.

      102. Сатылған "колл (немесе "пут" опционын әділ құны бойынша есеп саясатында белгіленген кезеңділікпен, сондай-ақ опционды жабу күні қайта бағалаған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) сатылған "колл" немесе "пут" опционының әділ құнының оң өзгерісі сомасына:

      Дт 3390 03 Опцион мәмілесі бойынша міндеттемелер

      4170 03 Опцион мәмілесі бойынша міндеттемелер

      Кт 6290 05 Опцион мәмілесін қайта бағалаудан түскен іске

      асырылмаған кіріс;

      2) сатылған "колл" немесе "пут" опционының әділ құнының теріс өзгерісі сомасына:

      Дт 7480 05 Опцион мәмілесін қайта бағалаудан болған іске

      асырылмаған шығыс

      Кт 3390 03 Опцион мәмілесі бойынша міндеттемелер

      4170 03 Опцион мәмілесі бойынша міндеттемелер.

      103. Ашық позицияны жабу немесе сатылған "колл" немесе "пут" опционының орындау күні мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) сатылған "колл" немесе "пут" опционының талаптарына сәйкес шартты талаптар және шартты міндеттемелер сомасына:

      2) қарсы әріптес сатылған "колл" немесе "пут" опционының құнын өтеген кезде (ашық позицияны жабу):

      3) сатылған "колл" опционының талаптарына сәйкес базалық активті сатқан кезде сатылатын активтер құнына:

      4) сатылған "пут" опционының талаптарына сәйкес базалық активті сатып алған кезде сатып алынатын активтер құнына:

      5) сатылған "колл" немесе "пут" опционы бойынша іске асырылған кірістер сомасына:

      6) сатылған "колл" немесе "пут" опционы бойынша іске асырылған шығыстар сомасына:

4-параграф. Валюталық своппен операцияларды есепке алу

      104. Туынды құралмен алдын ала келісілген мерзім ішінде бір валютаны басқа валютаға айырбастау (бұдан әрі - валюталық своп) туралы келісім жасалатын операцияларды жүзеге асырған кезде мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      Дт 1280 06 Своп мәмілесі бойынша талаптар

      Кт 3390 05 Своп мәмілесі бойынша міндеттемелер;

      және бір мезгілде, баланстан тыс есепте валюталарды кері айырбастау бойынша талаптар мен міндеттемелер сомалары көрсетіледі:

      Дт 830012 Басқа да туынды қаржы құралдары бойынша шартты талаптар

      Кт 8600 12 Басқа да туынды қаржы құралдары бойынша шартты міндеттемелер.

      105. Валюталық свопты валюталау күні мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) алатын валюта сомасына:

      Дт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты

      Кт 1280 06 Своп мәмілесі бойынша талаптар

      2180 04 Своп мәмілесі бойынша талаптар;

      2) аударылатын валюта сомасына:

      Дт 3390 05 Своп мәмілесі бойынша міндеттемелер

      4170 04 Своп мәмілесі бойынша міндеттемелер

      Кт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты.

      106. Валюталық свопты әділ құны бойынша ұйымның есеп саясатында белгіленген кезеңділікпен қайта бағалаған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) әділ құнның оң өзгерісі сомасына:

      Дт 1280 06 Своп мәмілесі бойынша талаптар

      2180 04 Своп мәмілесі бойынша талаптар

      Кт 6290 07 Своп мәмілесін қайта бағалаудан түскен іске

      асырылмаған кіріс;

      2) әділ құнның теріс өзгерісі сомасына:

      Дт 7480 07 Своп мәмілесін қайта бағалаудан болған іске

      асырылмаған шығыс

      Кт 3390 05 Своп мәмілесі бойынша міндеттемелер

      4170 04 Своп мәмілесі бойынша міндеттемелер.

      Бір мезгілде, есепте тұрған оң және (немесе) теріс қайта бағалау сомасына мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      Дт 3390 05 Своп мәмілесі бойынша міндеттемелер

      4170 04 Своп мәмілесі бойынша міндеттемелер

      Кт 1280 06 Своп мәмілесі бойынша талаптар

      2180 04 Своп мәмілесі бойынша талаптар.

      107. Егер валюталық своп талаптарында сыйақы есептеу және төлеу көзделген болса, мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) кірістер сомасына:

      Дт 1280 06 Своп мәмілесі бойынша талаптар

      2180 04 Своп мәмілесі бойынша талаптар

      Кт 6110 34 Сыйақы алумен байланысты басқа да кірістер;

      2) шығыстар сомасына:

      Дт 7310 25 Сыйақы төлеумен байланысты басқа да шығыстар

      Кт 3390 05 Своп мәмілесі бойынша міндеттемелер

      4170 04 Своп мәмілесі бойынша міндеттемелер.

      108. Валюталық своп бойынша сыйақы төлеген немесе алған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) алынатын сыйақы сомасына:

      Дт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты

      Кт 1280 06 Своп мәмілесі бойынша талаптар

      2180 04 Своп мәмілесі бойынша талаптар;

      2) төленетін сыйақы сомасына:

      Дт 3390 05 Своп мәмілесі бойынша міндеттемелер

      4170 04 Своп мәмілесі бойынша міндеттемелер

      Кт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты.

      109. Валюталық свопты жабу бойынша валюталау күніне мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) шартты талаптар мен міндеттемелер сомасына;

      Дт 8600 12 Басқа да туынды қаржы құралдары бойынша шартты

      міндеттемелер

      Кт 830012 Басқа да туынды қаржы құралдары бойынша шартты

      талаптар;

      2) айырбасталатын валюта сомасына:

      валюталық своп құны оң болған кезде:

      Дт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты

      Кт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты

      1280 06 Своп мәмілесі бойынша талаптар

      2180 04 Своп мәмілесі бойынша талаптар;

      валюталық своп құны теріс болған кезде:

      Дт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты

      3390 05 Своп мәмілесі бойынша міндеттемелер

      4170 04 Своп мәмілесі бойынша міндеттемелер

      Кт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты.

5-параграф. Пайыздық своппен операцияларды есепке алу

      110. Туынды құралмен тараптар белгіленген және өзгермелі пайыздық ставкаларды қолдана отырып тұрақты пайыздық төлемдер алмасатын (бұдан әрі - пайыздық своп) операциялар жүзеге асырылған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) егер пайыздық своп шарттары бойынша төлемдер өзгермелі пайыздық ставка бойынша көзделсе, бірақ сомалар белгіленген пайыздық ставкамен алынған жағдайда:

      Дт 8300 04 Белгіленген пайыздық своп

      Кт 8600 04 Өзгермелі пайыздық своп;

      2) егер пайыздық своп шарттары бойынша төлемдер белгіленген пайыздық ставкамен көзделсе, бірақ сомалар өзгермелі пайыздық ставка бойынша алынған жағдайда:

      Дт 8300 05 Өзгермелі пайыздық своп

      Кт 8600 05 Белгіленген пайыздық своп.

      111. Пайыздық своп бойынша сыйақы түріндегі кірістер мен шығыстарды есептеген кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) кірістер сомасына:

      Дт 1280 06 Своп мәмілесі бойынша талаптар

      2180 04 Своп мәмілесі бойынша талаптар

      Кт 6110 34 Сыйақы алумен байланысты басқа да кірістер;

      2) шығыстар сомасына:

      Дт 7310 25 Сыйақы төлеумен байланысты басқа да шығыстар

      Кт 3390 05 Своп мәмілесі бойынша міндеттемелер

      4170 04 Своп мәмілесі бойынша міндеттемелер.

      112. Пайыздық свопты әділ құны бойынша ұйымның есеп саясатында белгіленген кезеңділікпен қайта бағалаған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) оң айырма сомасына:

      Дт 1280 06 Своп мәмілесі бойынша талаптар

      2180 04 Своп мәмілесі бойынша талаптар

      Кт 6290 07 Своп мәмілесін қайта бағалаудан түскен іске

      асырылмаған кіріс;

      2) теріс айырма сомасына:

      Дт 7480 07 Своп мәмілесін қайта бағалаудан болған іске

      асырылмаған шығыс

      Кт 3390 05 Своп мәмілесі бойынша міндеттемелер

      4170 04 Своп мәмілесі бойынша міндеттемелер.

      Бір мезгілде, есепте тұрған оң және (немесе) теріс қайта бағалау сомасына мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      Дт 3390 05 Своп мәмілесі бойынша міндеттемелер

      4170 04 Своп мәмілесі бойынша міндеттемелер

      Кт 1280 06 Своп мәмілесі бойынша талаптар

      2180 04 Своп мәмілесі бойынша талаптар.

      113. Пайыздық свопты әділ құны бойынша қайта бағалағаннан кейін мерзімдік төлемдер жүргізу күні мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) алынған сыйақы сомасына:

      Дт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты

      Кт 1280 06 Своп мәмілесі бойынша талаптар

      2180 04 Своп мәмілесі бойынша талаптар;

      2) төленген сыйақы сомасына:

      Дт 3390 05 Своп мәмілесі бойынша міндеттемелер

      4170 04 Своп мәмілесі бойынша міндеттемелер

      Кт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты.

      114. Ашық позицияны жабу немесе пайыздық свопты жабу күні мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) пайыздық свопты сатып алу бойынша шартты талаптар мен міндеттемелер сомасына:

      Дт 8300 04 Белгіленген пайыздық своп

      Кт 8600 04 Өзгермелі пайыздық своп;

      2) пайыздық свопты сату бойынша шартты талаптар мен міндеттемелер сомасына:

      Дт 8600 05 Белгіленген пайыздық своп

      Кт 8300 05 Өзгермелі пайыздық своп.

10-тарау. Хеджирлеудің бухгалтерлік есебі

      Ескерту. 10-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 28.11.2016 № 279 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

      115. Хеджирленетін бап ретінде айқындалған бағалы қағаздардың, тазартылған қымбат металдардың, шетел валютасының, заемдардың, салымдардың бухгалтерлік есебі осы Нұсқаулықтың 3, 5, 6, 7 және 8-тарауларында көзделген тәртіппен жүзеге асырылады.

      116. Хеджирлеу құралы ретінде пайдаланылатын туынды құралдардың бухгалтерлік есебі хеджирлеу құралдарын қайта бағалаудан кірістер мен шығыстар 5450 "Басқа да активтерді қайта бағалауға арналған резервтері" баланстық шотына жатқызылатын ақша қаражаты қозғалысын хеджирлеудің және таза инвестицияларды хеджирлеудің бухгалтерлік есебін қоспағанда, осы Нұсқаулықтың 9-тарауында көзделген тәртіппен жүзеге асырылады.

11-тарау. Зейнетақы активтерінен және зейнетақы активтері бойынша инвестициялық кірістен комиссиялық сыйақыны есептеу операцияларының бухгалтерлік есебі

      Ескерту. 11-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 28.11.2016 № 279 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

      117. Зейнетақы активтерінен тиесілі комиссиялық сыйақы сомасына мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      1) комиссиялық сыйақыны есептеген кезде:

      Дт 1270 62 Зейнетақы активтерінен түскен есептелген комиссиялық

      кірістер

      Кт 6110 62 Зейнетақы активтерінен түскен комиссиялық кірістер;

      2) комиссиялық сыйақыны алған кезде:

      Дт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты

      Кт 1270 62 Зейнетақы активтерінен түскен есептелген комиссиялық кірістер.

      118. Зейнетақы активтері бойынша инвестициялық кірістен тиесілі комиссиялық сыйақы сомасына мынадай бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:

      1) комиссиялық сыйақыны есептеген кезде:

      инвестициялық кірістен комиссиялық сыйақының бұрын есептелген теріс мәнінің шегіндегі сомаға:

      Дт 3380 61 Инвестициялық кірістен есептелген комиссиялық сыйақылар

      Кт 6110 61 Инвестициялық кірістен түскен комиссиялық кірістер;

      инвестициялық кірістен комиссиялық сыйақының бұрын есептелген теріс мәнінен асатын сомаға:

      Дт 1270 61 Инвестициялық кірістен түскен есептелген комиссиялық кірістер

      Кт 6110 61 Инвестициялық кірістен түскен комиссиялық кірістер;

      2) комиссиялық сыйақыны алған кезде:

      Дт 1030 Ағымдағы шоттардағы ақша қаражаты

      Кт 1270 61 Инвестициялық кірістен түскен есептелген комиссиялық кірістер.

      119. Инвестициялық кірістің жинақтаушы зейнетақы қорына тиесілі комиссиялық сыйақының теріс мәніне әкелген теріс мәні туындаған кезде мынадай бухгалтерлік жазбалар жүзеге асырылады:

      1) бұрын есептелген, бірақ төленбеген комиссиялық сыйақы шегіндегі сомаға:

      Дт 7470 61 Теріс комиссиялық сыйақыны өтеу жөніндегі шығыстар

      Кт 1270 61 Инвестициялық кірістен түскен есептелген комиссиялық кірістер;

      2) бұрын есептелген, бірақ төленбеген комиссиялық сыйақыдан асатын сомаға:

      Дт 7470 61 Теріс комиссиялық сыйақыны өтеу жөніндегі шығыстар

      Кт 3380 61 Инвестициялық кірістен есептелген комиссиялық сыйақылар.

12. Номиналдық кірістілік коэффициенті мен кірістіліктің ең төменгі мәні арасындағы теріс айырманы өтеу жөніндегі операциялардың бухгалтерлік есебі

      Ескерту. 12-тарау алып тасталды - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 26.07.2013 № 194 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.