ЗҚАИ-ның ескертпесі!

      Бұйрықтың қолданысқа енгізілу тәртібін 5-т. қараңыз!

      "Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлiгінің кейбiр мәселелерi" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 19 тамыздағы № 581 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі туралы ереженің 15-тармағының 4) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

      1. Мыналар:

      1) осы бұйрыққа 1-қосымшаға сәйкес Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты;

      2) осы бұйрыққа 2-қосымшаға сәйкес Бастауыш білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты;

      3) осы бұйрыққа 3-қосымшаға сәйкес Негізгі орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты;

      4) осы бұйрыққа 4-қосымшаға сәйкес Жалпы орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты;

      5) осы бұйрыққа 5-қосымшаға сәйкес Техникалық және кәсіптік білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты;

      6) осы бұйрыққа 6-қосымшаға сәйкес Орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты бекітілсін.

      2. Осы бұйрыққа 7-қосымшаға сәйкес Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің кейбір бұйрықтарының күші жойылды деп танылсын.

      3. Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлігінің Мектепке дейінгі және орта білім комитеті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртiппен:

      1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгiнде мемлекеттiк тiркелуін;

      2) осы бұйрық ресми жарияланғаннан кейін оны Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігінің ресми интернет-ресурсында орналастыруды;

      3) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігінің Заң департаментіне осы тармақтың 1) және 2) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

      4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту вице-министріне жүктелсін.

      5. Осы бұйрық 2024 жылғы 1 қыркүйектен бастап қолданысқа енгізілетін Негізгі орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына сәйкес 24, 29, 34, 44 тармақтарын қоспағанда алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты

1-тарау. Жалпы ережелер

      1. Осы Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты (бұдан әрі – стандарт) "Білім туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 56-бабына, "Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлiгінің кейбiр мәселелерi" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 19 тамыздағы № 581 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі туралы ереженің 15-тармағының 4) тармақшасына сәйкес әзірленді және мыналарды:

      1) тәрбие мен оқыту нәтижелеріне бағдарланған мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мазмұнына;

      2) тәрбиеленушілердің оқу жүктемесінің ең жоғары көлеміне;

      3) тәрбие мен оқыту мерзіміне қойылатын талаптарды анықтайды.

      2. Стандарт:

      1) білім беру бағдарламаларының вариативтілігін қамтамасыз ету мақсатында мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік және вариативтік оқу жоспарларын әзірлеу;

      2) мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік және білім беру (вариативтік, жеке, бейімделген, қосымша) бағдарламаларын әзірлеу;

      3) меншік түрлері мен нысанына, ведомстволық бағыныстылығына қарамастан мектепке дейінгі ұйымдарда және мектептердің (лицейлердің, гимназиялардың) мектепалды сыныптарында (бұдан әрі - мектепалды сыныптар) тәрбиелеу-білім беру процесін ұйымдастыруда әдістемелік материалдар әзірлеу;

      4) мектепке дейінгі ұйымдағы жас топтарының күн тәртібін әзірлеу;

      5) әрбір баланың жан-жақты дамуы мен әлеуетін ашуға қолайлы жағдайлар жасау;

      6) балаларды тәрбиелеу және оқыту үшін әлеуметтік-психологиялық және педагогикалық жағдайлар жасау, оның ішінде ерекше білім беру қажеттіліктері бар және мүмкіндіктері шектеулі балалар үшін арнайы жағдайлар жасау;

      7) баланың даралығы мен субъективтілігін қолдауға бағытталған дамытушы заттық-кеңістіктік ортаны, оның ішінде арнайы ортаны құру;

      8) балаларды тәрбиелеу мен оқыту үшін тәрбиелеу-білім беру процесін ұйымдастыру үшін негіз болып табылады.

      3. Осы Стандартта мынадай терминдер мен олардың анықтамалары қолданылады:

      1) білім алу үшін арнайы жағдайлар – оқу, сондай-ақ арнайы, жеке дамыту және түзету-дамыту бағдарламаларын және оқыту әдістерін, техникалық, оқу және өзге де құралдарды, өмір сүру ортасын, психологиялық-педагогикалық қолдауды, медициналық, әлеуметтік және ерекше балалардың, сондай-ақ мүмкіндіктері шектеулі балалардың білім беру бағдарламаларын меңгеруі үшін қажетті өзге де іс-әрекеттерді қамтитын жағдайлар;

      2) дамытушы орта - заттар мен ойыншықтарға еркін қолжетімділікті және немен айналысатынын өз бетінше таңдауын, күні бойы өз идеяларын іске асыру мүмкіндігін қамтамасыз ететін, балалардың бастамасын қолдау үшін жоспарланған әртүрлі материалдары бар орта;

      3) ерекше білім беру қажеттіліктері бар балалар (бұдан әрі – ерекше балалар) – тиісті деңгейде және қосымша білім алу үшін арнайы жағдайларға тұрақты немесе уақытша қажеттілігі бар балалар;

      4) баланы толыққанды дамыту - қимыл белсенділігіне жағдай жасау, пайдалы және құнарлы тамақтандыру, жағымды қарым-қатынас орнату және дамытушы ортаны ұйымдастыру арқылы қамтамасыз етілетін баланың физикалық, психологиялық, әлеуметтік, эмоционалдық денсаулығы мен қауіпсіздігі;

      5) оқу бағдарламасы – меңгерілуі тиіс білім, біліктердің, дағдылар мен құзіреттіліктердің мазмұны мен көлемін айқындайтын бағдарлама.

2-тарау. Тәрбие мен оқыту нәтижелеріне бағдарланған мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мазмұнына қойылатын талаптар

      4. Мектепке дейінгі ұйымдар мен мектепалды сыныптары тәрбиелеу-білім беру қызметін:

      1) осы стандартқа;

      2) Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 30 қазандағы № 595 бұйрығымен бекітілген Тиісті үлгідегі және түрдегі білім беру ұйымдары қызметінің үлгілік қағидаларына 1-қосымшаға (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 17657 болып тіркелген) (бұдан әрі – Үлгілік қағидалар);

      3) Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 20 желтоқсандағы № 557 бұйрығымен бекітілген Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу жоспарларына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 8275 болып тіркелген) (бұдан әрі – Үлгілік оқу жоспарлары);

      4) Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2022 жылғы 31 тамыздағы № 385 бұйрығымен бекітілген "Тиісті типтердегі және түрлердегі мектепке дейінгі, орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі, қосымша білім беру ұйымдары қызметінің үлгілік қағидаларын бекіту туралы" Тиісті типтердегі және түрлердегі мектепке дейінгі, орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі, қосымша білім беру ұйымдары қызметінің үлгілік қағидаларына 1-қосымшасына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 29329 болып тіркелген) (бұдан әрі – Үлгілік қағидалар);

      5) мектепке дейінгі ұйымдар үшін әзірленген білім беру бағдарламаларына сәйкес жүзеге асырады.

      5. Тәрбиелеу-білім беру процесінде:

      әр баланың қызығушылықтарын, ерекшеліктері мен қажеттіліктерін ескере отырып, жалпы адами және ұлттық құндылықтар негізінде оларды толыққанды дамыту мен әлеуетін ашу жүзеге асырылады;

      балалардың құқықтарын, өмірін қорғау, денсаулығын нығайту қамтамасыз етіледі;

      салауатты өмір салтының негіздері, қауіпсіз өмір сүру дағдылары, қимыл-қозғалыс, бейімделу, коммуникативтік, әлеуметтік-эмоционалды, когнитивтік дағдылар, өзіне, отбасына, құрдастарына, қоршаған ортаға адамгершілік қарым-қатынасы, тәрбиеленушілердің қарым-қатынас мәдениеті, ұлттық бірегейлік пен азаматтық негіздері, патриотизм қалыптасады;

      тәрбиеленушілердің физикалық, зияткерлік, танымдық-сөйлеу, көркем-эстетикалық, шығармашылық қабілеттері дамиды;

      Отанға, ана тіліне сүйіспеншілік тәрбиеленеді;

      баланың мектепте оқуға физикалық, психологиялық, эмоционалдық, әлеуметтік дайындығы үшін тең бастапқы мүмкіндіктер беріледі.

      6. Тәрбиеленушілердің құзыреттіліктерін, физикалық және жеке қасиеттерін дамыту олардың жас ерекшеліктеріне сәйкес біліктері мен дағдыларын қалыптастыру арқылы жүзеге асырылады.

      7. Физикалық қасиеттерді дамыту.

      Физикалық дамыту физикалық дені сау баланы тәрбиелеуді, өз денсаулығына саналы түрде қарауды, салауатты өмір салты негіздерін, қауіпсіз өмір сүру дағдыларын қалыптастыруды қарастырады.

      Дене шынықтыру ата-аналардың балаларға ерте жастан күтім жасауы мен оларды дамыту дағдыларына ие болуына жәрдемдесу, тәрбиеленушілердің негізгі қимыл түрлерін меңгеруі арқылы мәдени-гигиеналық дағдылар, қимыл-қозғалыс тәжірибесін қалыптастыру, дене сапаларын және қимыл белсенділігіне қажеттілікті дамыту, әртүрлі ойындарды, оның ішінде ұлттық, қимылды ойындарды, командамен жарыс сипатындағы ойындарды өткізу, спорттық жаттығуларды орындау, спорттық ойындардың элементтерімен таныстыру, шығармашылық қабілеттер мен командамен бірге әрекет ету дағдыларын дамыту бойынша міндеттерді қамтиды.

      8. Коммуникативтік дағдыларды дамыту.

      Коммуникативтік дағдыларды дамыту балалардың жеке ерекшеліктері мен қажеттіліктерін ескере отырып, ауызекі сөйлеуді, сөздік қорды қалыптастыруды, өмірде әртүрлі жағдайлардағы қарым-қатынас дағдыларын меңгертуді, қолдың ұсақ моторикасын және командада жұмыс істеу дағдыларын дамытуды қарастырады.

      Коммуникативтік дағдыларды дамыту тәрбиеленушілердің түрлі іс-әрекетінде Қазақстан халқының мәдениетімен, салт-дәстүрлерімен, балалар көркем әдебиетімен таныстыру арқылы ауызекі байланыстырып сөйлеу, шығарманы бірге оқу мен айтып беру, талдау, сөйлеудің дыбыстық мәдениетін қалыптастыру, белсенді сөздік қорын байыту, тілдік нормаларды, қарым-қатынас мәдениетін меңгерту міндеттерін шешеді.

      9. Танымдық және зияткерлік дағдыларды дамыту.

      Танымдық және зияткерлік дағдыларды дамыту тәрбиеленушілердің қоршаған әлеммен өзара қарым-қатынас жасауына қажетті танымдық және зерттеушілік әрекеттің қарапайым дағдыларын меңгертуді қарастырады.

      Танымдық және зияткерлік дағдыларды дамыту сенсорлық эталондар туралы түсініктерді, қарапайым математикалық ұғымдарды; құрастыру іс-әрекеті тәсілдерін меңгеру; креативті және сыни ойлауды дамыту; азаматтық және патриотизмге баулу, ұлттық мәдениетті құрметтеуді қарастырады.

      10. Балалардың шығармашылық дағдыларын, зерттеу іс-әрекетін дамыту.

      Тәрбиеленушілердің шығармашылық дағдыларын, ғылыми-зерттеу іс-әрекетін дамыту өнер туындыларын қабылдау мен түсіну дағдыларын қалыптастыру, қоршаған әлемді эмоционалды тану, өнер түрлері туралы түсінігін, тәрбиеленушілердің өзіндік шығармашылық іс-әрекеті үшін жағдай жасау бойынша міндеттерді қамтиды.

      Шығармашылық дағдыларын, зерттеушілік қабілеттерін дамыту үшін шығармашылық қиялын, эмоционалды-сезімдік саласын, дүниетанымын, ойлауын, көркем-эстетикалық талғамды дамыту, тәрбиеленушілердің жеке ерекшеліктері мен қажеттіліктерін ескере отырып, ұлттық мәдениетке баулу арқылы патриотизмді тәрбиелеу үшін жағдайлар жасалады.

      11. Әлеуметтік-эмоционалды дағдыларды қалыптастыру.

      Әлеуметтік-эмоционалды дағдыларды қалыптастырудың мақсаты тәрбиеленушілерді, оның ішінде ерекше балаларды оң әлеуметтендіру, оларды әлеуметтік-мәдени нормаларға, қоғам және мемлекет, отбасы дәстүрлеріне тарту, рухани-адамгершілік құндылықтарды қалыптастыру болып табылады.

      Әлеуметтік-эмоционалды дағдыларды қалыптастыру қоғамның әлеуметтік және этикалық нормалары мен дәстүрлеріне, жалпы адами құндылықтарға баулу; дербестікке тәрбиелеу; өмірдегі жағдайларды шешу, айналадағы адамдарға құрметпен қарау, өз отбасының мүшесі екенін сезіну, эмоционалды елгезектікті, жанашырлықты қалыптастыру; тәрбиеленушінің адамгершілік қасиеттерін көрсетуге қабілеттілігі мен дайындығын дамыту бойынша міндеттерді қамтиды, моральдық нормалардың талаптарына жауап беретін іс-әрекеттерге; Отанның тарихы мен мәдениетін білу және оған құрметпен қарауды қалыптастыру, туған жер туралы түсініктерін кеңейту; еңбек түрлеріне және әртүрлі мамандық иелеріне құрметпен қарауды қалыптастыру, заттар, жанды және жансыз табиғат құбылыстары жөнінде білімдерді кеңейту, креативтік ойлауды дамыту бойынша міндеттерді қамтиды.

      Балалардың әлеуметтік-эмоционалдық дағдыларын дамыту:

      1) балалардың сезімдері мен эмоцияларын қабылдау, тану және қолдау;

      2) баланың және айналасындағы адамдардың сезімдерін сөзбен жеткізу;

      3) өзіне және айналасындағы адамдарға қамқорлық танытуға қолдау көрсету;

      4) балалармен мәнді өзара қарым-қатынас орнату;

      5) командада жұмыс істеу;

      6) балалардың түрлі іс-әрекетінде топтағы қарым-қатынасты, бастаманы және дербестікті қолдау;

      7) балалармен мазмұнды диалог жүргізу;

      8) еркін ойын кезінде балаларға пікірлерін айтуға мүмкіндік беру арқылы жүзеге асырылады.

      12. Балалардың коммуникативтік, танымдық, зияткерлік, шығармашылық дағдыларын, зерттеушілік, физикалық қабілеттерін дамыту, әлеуметтік-эмоционалдық дағдыларын қалыптастыру:

      1) дене тәрбиесі (ерекше балалар үшін бейімделген дене тәрбиесі);

      2) жүзу (жүзу бассейні болған кезде);

      3) тіл дамыту;

      4) көркем әдебиет;

      5) сауат ашу негіздері;

      6) қазақ тілі;

      7) сенсорика;

      8) математика негіздері;

      9) құрастыру;

      10) қоршаған әлеммен таныстыру;

      11) сурет салу;

      12) мүсіндеу;

      13) жапсыру;

      14) музыка бойынша ұйымдастырылған іс-әрекеттерді кіріктіру арқылы жүзеге асырылады.

      13. Тәрбиелеу-білім процесін жоспарлау кезінде вариативтілік және балалар іс-әрекетін ұйымдастырудың әртүрлі формаларын, әдістері мен тәсілдерін қолдану ескеріледі.

      Тәрбиелеу-білім беру процесін ұйымдастыру және өткізу кезінде тәрбиеленушілердің қызығушылықтары, қажеттіліктері, жас және жеке ерекшеліктері ескеріледі.

      14. Ерекше және мүмкіндігі шектеулі балаларды тәрбиелеу және оқыту кезінде баланың білім алу қажеттіліктеріне сәйкес үлгілік оқу, арнайы, жеке/бейімделген білім беру бағдарламалары қолданылады.

      15. Үлгілік оқу бағдарламасының мазмұнында:

      1) тәрбиелеу-білім беру процесінің міндеттерін іске асыру;

      2) ұйымдастырылған іс-әрекеттің мазмұны;

      3) білім беру іс-әрекетін тиімді кіріктіру;

      4) сабақтастық принциптерін, тәрбие мен оқытудың үздіксіздігін қамтамасыз ету;

      5) ұйымдастырылған іс-әрекеттің күтілетін нәтижелері қарастырылады.

      16. Білім беру бағдарламалары (вариативтік, жеке, бейімделген, қосымша) Үлгілік оқу бағдарламасының негізінде әзірленеді және оларда:

      1) Үлгілік оқу бағдарламасының мазмұнында айқындалған міндеттерге қол жеткізу;

      2) мектепке дейінгі ұйым таңдаған бағытқа және баланың білім алу қажеттіліктеріне сәйкес келетін мазмұн;

      3) тәрбие мен оқыту мазмұнының сабақтастығы және үздіксіздік қағидаттарын қамтамасыз ету;

      4) ұйымдастырылған іс-әрекет бойынша күтілетін нәтиже;

      5) білім беру іс-әрекетін тиімді кіріктіру;

      6) тәрбиелеу мен оқытудың сынақтан өткізілген және бейімделген инновациялық әдістемелері мен технологияларын қолдану қарастырылады.

      17. Тәрбиелеу-білім беру процесінде мектепке дейінгі ұйымдағы іс-шаралардан тұратын күн тәртібіне (балаларды қабылдау, таңертеңгі жаттығу, тамақтану, серуендеу, күндізгі ұйқы, шынықтыру шаралары, балалардың үйге қайтуы) сәйкес балалар іс-әрекетінің түрлері (ұйымдастырылған, ойын, танымдық, коммуникативтік, шығармашылық, эксперименталдық, еңбек, заттық, қимылдық, бейнелеу) қарастырылады.

      18. Тәрбиеленушілердің эмоционалдық жайлылығын, жан-жақты және толыққанды дамуын, балалардың белсенділік түрлерін және бірге әрекет етуге қатысушыларды таңдау мүмкіндігін, ойын аймақтарының қанықтылығын, қолжетімділігін, вариативтілігін және қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін дамытушы орта құрылады.

      19. Ерекше балалардың біліктері мен дағдыларының дамуын бағалау көрсеткіштері білім беру траекториясын дамытуға және түзету жұмыстарын жоспарлауға негіз болып табылады.

      20. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мазмұнын игеру деңгейі Үлгілік оқу бағдарламасына қосымшада ұсынылған баланың туғаннан бастап 1-сыныпқа қабылданғанға дейінгі біліктері мен дағдыларының тізбесіне сәйкес мүмкін жетістіктерін айқындайтын нысаналы нәтижелерге бағдарланады.

      21. Мектепке дейінгі ұйымның және мектепалды сыныбының түлегі:

      физикалық дамыған;

      ізденімпаз;

      бастамашыл;

      табанды;

      бейімделуге қабілетті, көпшіл;

      өзіне сенімді;

      командада жұмыс істей біледі;

      эмоционалды жауапты;

      өзі, отбасы, қоғам (жақын қоғам), мемлекет (ел), әлем және табиғат туралы алғашқы түсініктерге ие.

3-тарау. Тәрбиеленушілердің оқу жүктемесінің ең жоғары көлеміне қойылатын талаптар

      22. Тәрбиеленушілердің оқу жүктемесінің ең жоғары көлемі бөбек жасындағы (1-2 жастағы) және мектепке дейінгі жастағы (3-5 жастағы) балаларға арналған Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу жоспарларында айқындалады.

      23. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың вариативтік оқу жоспарларын әзірлеу кезінде тәрбиеленушілердің жас, психологиялық-физиологиялық мүмкіндіктері мен ерекшеліктері ескеріле отырып, оқу жүктемесінің ең жоғары көлемі сақталады.

4-тарау. Тәрбие мен оқыту мерзіміне қойылатын талаптар

      24. Жас кезеңдері мынадай:

      1) бөбек жасы – 0 (жаңа туған балалар ) – 2 жастағы балалар;

      2) мектепке дейінгі жас – 3-5 жастағы балалар.

      25. Жас топтары балалардың күнтізбелік жылдағы толық жасын ескере отырып, оқу жылының басында жасақталады:

      ерте жас тобы – 1 жастағы балалар;

      кіші топ – 2 жастағы балалар;

      ортаңғы топ – 3 жастағы балалар;

      ересек топ – 4 жастағы балалар;

      мектепалды топ, мектептегі (лицейдегі, гимназиядағы) мектепалды сынып – 5 жастағы балалар.

      26. Үлгілік оқу бағдарламасының мазмұнын меңгеру мерзімі – 5 жыл, бір жас тобында – 1 жыл.

Бастауыш білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты

      Ескерту. 2-қосымша жаңа редакцияда - ҚР Оқу-ағарту министрінің 23.01.2025 № 12 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-тарау. Жалпы ережелер

      1. Осы Бастауыш білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты (бұдан әрі – Стандарт) "Білім туралы" Қазақстан Республикасы Заңының (бұдан әрі – Заң) 56-бабына, "Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлігінің кейбір мәселелері" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 19 тамыздағы № 581 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлігі туралы ереженің 15-тармағының 4) тармақшасына сәйкес әзірленді және оқыту нәтижелеріне бағдарлана отырып, білім беру мазмұнына, оқу жүктемесінің ең жоғары көлеміне, білім алушылардың дайындық деңгейіне, оқу мерзіміне қойылатын талаптарды айқындайды.

      2. Оқу жоспарларын, оқу бағдарламаларын, оқулықтар мен оқу-әдістемелік кешендерді, педагогтердің біліктілігін арттыру курстары бағдарламаларының мазмұнын әзірлеу, тәрбие жұмысын ұйымдастыру, мектепішілік бақылау, педагогтерді аттестаттау, оқыту нәтижелерін бағалау, білім алушыларды қорытынды аттестаттау және білім жетістіктеріне мониторинг жүргізу осы Стандарт талаптарының негізінде жүзеге асырылады.

      3. Стандартта Заңға сәйкес терминдер мен анықтамалар қолданылады. Оларға қосымша мынадай терминдер мен олардың анықтамалары енгізілді:

      1) академиялық адалдық – оқудағы білім беру жетістіктерінің шынайылығын қамтамасыз ететін, білім алушылардың мінез-құлқын айқындайтын адамгершілік және этикалық қағидаттар жиынтығы;

      2) білім алушының дайындық деңгейі – күтілетін нәтижелер түріндегі пәндік, метапәндік және түйінді құзыреттіліктерді көрсететін білім алушының білім мазмұнын меңгеру деңгейі;

      3) білім берудің базалық құндылықтары – оқыту мен тәрбиенің біртұтастығын қамтамасыз ете отырып, білім беруді жеке тұлғаны дамытуға бағыттайтын ұстанымдар, сенімдер мен идеялар;

      4) білім берудің базалық мазмұны – білім беру ұйымдарының түріне және нысанына, сондай-ақ оқыту тіліне қарамастан, білім алушылардың меңгеруіне міндетті білім мазмұнының құрамы, құрылымы және көлемі;

      5) білім беру саласы – сабақтас оқу пәндерінің жиынтығын қамтитын бастауыш білім берудің базалық мазмұнының құрамдас бөлігі;

      6) ерекше білім беруді қажет ететін балалар үшін жеке дамыту бағдарламасы – балалардың ерекше білім беру қажеттіліктерін бағалау негізінде кешенді көмектің негізгі бағыттары мен мазмұнын анықтайтын бағдарлама;

      7) ерекше білім беруді қажет ететін балалар үшін оқу бағдарламаларын бейімдеу – Стандартпен белгіленген көлемге және сыныпта оқу қарқынына сәйкес оқу пәндерінің мазмұнын меңгеруде қиналатын балаларға арнап Үлгілік оқу бағдарламаларының мазмұнына өзгерістер енгізуі;

      8) жеке оқу бағдарламасы – зияты бұзылған білім алушыларға арналған Үлгілік оқу бағдарламалары негізінде олардың жеке мүмкіндіктерін ескере отырып, жалпы сыныпта оқитын білім алушыларға, зияты бұзылған білім алушыларға арналған оқу пәндерінің мазмұнын айқындау үшін орта білім беру ұйымдарының педагогтері әзірлейтін құжат;

      9) көптілді білім беру – ерте жастан бастап кезең-кезеңімен немесе қатарынан бірнеше тілді үйренуді көздейтін білім беру моделі;

      10) мазмұндық концептілер – оқыту мен тәрбиенің біртұтастығын қамтамасыз ететін негізгі құндылық бағдарлары;

      11) метапәндік құзыреттіліктер – білім алушының нақты өмір жағдаяттарында білімді қолдану қабілетін қамтамасыз ететін әмбебап дағдылары мен қабілеттерінің жиынтығы;

      12) оқудан тыс әрекет – үлгілік оқу жоспарында белгіленген оқу жүктемесінен тыс іске асырылатын білім беру процесінің бөлігі;

      13) оқу жүктемесінің вариативтік компоненті – білім алушылардың білімге деген қажеттіліктері негізінде білім беру ұйымы айқындайтын үлгілік оқу жоспарының құрамдас компоненті;

      14) оқу жүктемесінің ең жоғары көлемі – үлгілік оқу жоспарының инварианттық және вариативтік компоненттеріндегі оқу пәндерінің мазмұнын меңгеру үшін қажетті және бастауыш білім беру деңгейлері мен оқу жылдары бойынша белгіленген оқу уақытының көлемі;

      15) оқу жүктемесінің инварианттық компоненті – білім беру ұйымдарының типіне, түріне және меншік нысанына, оқыту тіліне қарамастан, барлық білім алушылар оқып білуге міндетті оқу пәндерін айқындайтын үлгілік оқу жоспарының құрамдас компоненті;

      16) оқу жұмыс жоспары – білім алушылардың білімге деген қажеттіліктерін ескере отырып, үлгілік оқу жоспары негізінде орта білім беру ұйымы әзірлейтін құжат;

      17) оқытудан күтілетін нәтижелер – білім алушылардың білім мазмұнын меңгеру деңгейін, тұлғалық қасиеттерінің қалыптасуын көрсететін құзыреттіліктер;

      18) пәндік құзыреттіліктер – білім алушының оқу пәні бойынша меңгерген білім, білік және дағдыларын қолдана білу қабілеттерінің жиынтығы;

      19) түзету-дамыту бағдарламасы – дамуындағы бұзылыстардың түрлері бойынша мүмкіндіктері шектеулі балалармен түзету-дамыту жұмысының мазмұнын, бағыттары мен реттілігін анықтайтын бағдарлама;

      20) түзету компоненті – арнайы білім беру жағдайында оқитын мүмкіндіктері шектеулі балалардың бұзылған функцияларын түзетуге және орнын толтыруға бағытталған арнайы оқу сабақтарының жиынтығын қамтитын Үлгілік оқу жоспарының міндетті компоненті;

      21) түйінді құзыреттіліктер – білім беру деңгейін аяқтаған түлектің қоғамға табысты бейімделуіне қажетті тұлғалық қасиеттерінің, дағдылар мен қабілеттерінің жиынтығы;

      22) үлгілік оқу жоспары – оқу пәндерінің тізбесін реттейтін және тиісті білім беру деңгейіндегі оқу жүктемесінің инварианттық және вариативтік компоненттерінің міндетті көлемін айқындайтын құжат.

      4. Білім беру сапасын қамтамасыз ету мақсатында Бастауыш білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартының, оқу пәндері бойынша Үлгілік оқу жоспарларының және Үлгілік оқу бағдарламаларының іске асырылуына үздіксіз мониторинг жүргізіледі.

      5. Бастауыш білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартын, оқу пәндері бойынша Үлгілік оқу жоспарлары мен Үлгілік оқу бағдарламаларын іске асыру мониторингінің, білім алушылардың оқу жетістіктерінің, халықаралық салыстырмалы зерттеулердің, ғылым мен технологиялар жетістіктері мониторингінің нәтижелері, сондай-ақ мемлекеттік саясаттың басымдықтары Бастауыш білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына, оқу пәндері бойынша Үлгілік оқу жоспарлары мен Үлгілік оқу бағдарламаларына өзгерістер енгізу үшін негіз болып табылады.

2-тарау. Білім мазмұнына қойылатын талаптар

      6. Бастауыш білім берудің мазмұны:

      1) қоғамның заманауи талаптарын, ғылым мен техниканың жетістіктерін;

      2) сыни және шығармашылық ойлауды дамытуды;

      3) оқу пәндерінің мазмұнын кіріктіруді;

      4) пәнаралық байланысты, білім беру деңгейлері арасындағы үздіксіздік пен сабақтастықты қамтамасыз етуді;

      5) білім мазмұнының академиялық және практикалық бағыттылығы арасындағы тепе-теңдікті сақтауды;

      6) оқыту мен тәрбиенің біртұтастығын қамтамасыз етуді;

      7) білім берудегі инклюзивті тәсілді ескере отырып айқындалады.

      7. Бастауыш білім берудің мақсаты – базалық мазмұнын меңгеруді қамтамасыз ету, құндылықтар негізінде пәндік, метапәндік және түйінді құзыреттіліктерді қалыптастыру.

      8. Бастауыш білім берудің міндеттері:

      1) сауатты сөйлеу, оқу, жазу және есептеу дағдыларын қалыптастыру;

      2) функционалдық сауаттылықты, зерттеу дағдыларын қалыптастыру;

      3) құндылық бағдарларын, дүниетанымын, ұлттық сана-сезімін қалыптастыру;

      4) салауатты өмір салтына баулу, физикалық, көркемдік-эстетикалық, шығармашылық, әлеуметтік-тұлғалық қабілеттерін, еңбекқорлығын дамыту және әлеуметтендіру.

      9. Білім беру мазмұны келесі базалық құндылықтарға бағытталған:

      1) тәуелсіздік және патриотизм;

      2) бірлік пен ынтымақ;

      3) әділдік пен жауапкершілік;

      4) заң және тәртіп;

      5) еңбекқорлық және кәсіби біліктілік;

      6) жасампаздық және жаңашылдық.

      10. Білім берудің мазмұны бастауыш білім беру бағдарламасын аяқтаған білім алушының бойында тұлғаның өзін-өзі жетілдіру, тілдік және коммуникативтік, мәдени-әлеуметтік, еңбек, оқу-танымдық, зерттеушілік, ақпараттық-технологиялық түйінді құзыреттіліктерін қалыптастыруға бағдарланады.

      11. Құндылықтарға негізделген "Адам", "Ар-ұждан", "Намыс", "Отбасы", "Отан", "Тіл", "Мәдениет", "Білім", "Еңбек", "Табиғат" мазмұндық концептілері оқыту мен тәрбиенің біртұтастығын, дүниетанымын, адамгершілік қасиеттерін қалыптастыруды қамтамасыз етеді.

      12. Білім беру процесі құндылыққа, тұлғаға бағытталған, құзыреттілік, конструктивистік, белсенділік, коммуникативтік, инклюзивті тәсілдер негізінде іске асырылады.

      13. Бастауыш білім берудің мазмұны оқыту нәтижелеріне бағытталады және оқу пәндері бойынша Үлгілік оқу жоспарларымен және Үлгілік оқу бағдарламаларымен айқындалады.

      14. Зияты жеңіл және орташа бұзылған білім алушыларға арналған білім беру ұйымдарындағы инварианттық компоненттің білім көлемі мен оқу пәндерінің мазмұны Үлгілік оқу жоспарлары мен Үлгілік оқу бағдарламаларына сәйкес жүзеге асырылады.

      15. Ерекше білім беруді қажет ететін білім алушылар үшін Бастауыш білім берудің үлгілік оқу бағдарламаларының мазмұны психологиялық-медициналық-педагогикалық консультациялардың ұсынымдарына сәйкес олардың жеке мүмкіндіктерін ескере отырып бейімделеді.

      16. Көптілді білім беру тілдерді кезең-кезеңімен немесе қатарынан бірнеше тілді оқыту негізінде:

      1) қазақ тілін мемлекеттік тіл ретінде, орыс және шетел тілдерін деңгейлік меңгеру;

      2) қазақ, орыс және шетел тілдерінде сабақтан тыс іс-шаралар ұйымдастыру арқылы жүзеге асырылады.

      17. Бастауыш білім берудің мазмұны "Тіл және әдебиет", "Математика және информатика", "Жаратылыстану", "Адам және қоғам", "Технология және өнер", "Дене шынықтыру" білім беру салалары арқылы жүзеге асырылады.

      18. "Тіл және әдебиет" білім беру саласының мазмұны:

      1) қазақ тілінде оқытатын сыныптарда: "Әліппе", "Ана тілі", "Қазақ тілі", "Әдебиеттік оқу", "Орыс тілі", "Шетел тілі";

      2) орыс тілінде оқытатын сыныптарда: "Букварь", "Обучение грамоте", "Қазақ тілі", "Русский язык", "Литературное чтение", "Шетел тілі";

      3) ұйғыр тілінде оқытатын сыныптарда: "Елипбә", "Сауат ашу", "Қазақ тілі", "Ұйғыр тілі", "Әдебиеттік оқу", "Орыс тілі", "Шетел тілі";

      4) өзбек тілінде оқытатын сыныптарда: "Алифбе", "Сауат ашу", "Қазақ тілі", "Өзбек тілі", "Әдебиеттік оқу", "Орыс тілі", "Шетел тілі";

      5) тәжік тілінде оқытатын сыныптарда: "Алифбо", "Сауат ашу", "Қазақ тілі", "Тәжік тілі", "Әдебиеттік оқу", "Орыс тілі", "Шетел тілі" оқу пәндерінде жүзеге асырылады.

      19. "Тіл және әдебиет" білім беру саласының мазмұны Қазақстанның ұлттық мәдениетінің бірлігі мен әртүрлілігі, ұлттық сана-сезімнің негізі, белсенді коммуникация құралы ретінде сөйлеу қызметінің төрт түрі бойынша дағдыларды дамыту арқылы мемлекеттік тіл туралы түсініктерін қалыптастырады. Тілдік пәндердің мазмұны ақпарат алмасу үшін бастапқы коммуникативтік дағдыларды қалыптастыруға, тілдік материал ретінде мәтінмен жұмыс істей білуін дамытуға, фразалар мен сөз оралымдарын нақты қарым-қатынас жағдайларында қолдануға бағытталған.

      20. "Математика және информатика" білім беру саласының мазмұны "Математика", "Цифрлық сауаттылық" оқу пәндерінде жүзеге асырылады.

      21. "Математика және информатика" білім беру саласының мазмұны білім алушылардың қоршаған ортаның алуан түрлі объектілері мен құбылыстарын сипаттау үшін бастапқы математикалық білімін қалыптастыруға; ауызша және жазбаша есептеу алгоритмдерін игеруге; есеп шығарудың жалпы амалдарын, өлшем және есептеу дағдылары негізінде логикалық ойлау машықтарын дамытуға; ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың қарапайым құралдарын қолдану дағдыларын, ақпаратты іздеу, таңдау, жеткізу, объектілер мен процестерді жобалау, кестелермен, сызбалармен, графикалармен және диаграммалармен жұмыс істеуде ең қарапайым әдістерді қолдану, интерпретациялау және деректерді беру машықтарын қалыптастыруға бағытталады.

      22. "Жаратылыстану" білім беру саласының мазмұны "Жаратылыстану" оқу пәнінде жүзеге асырылады.

      23. "Жаратылыстану" білім беру саласының мазмұны "Адам – Табиғат" жүйесіндегі ғылыми білімнің қарапайым деңгейін қамтамасыз етеді, білім алушылардың табиғатты тануға деген қызығушылығын, зерттеу дағдыларын дамытуға, қоршаған ортаны ғылыми тұрғыдан түсініп, көре білуді, экологиялық мәдениетін қалыптастыруға бағытталған. Жанды және жансыз табиғаттың құбылыстары мен процестерінің өзара байланыстарының себебін ұғыну және түсіну, қоршаған ортаның көптүрлілігі мен күрделілігін саналы аңғару білім алушылардың ой-өрісін кеңейтеді.

      24. "Адам және қоғам" білім беру саласының мазмұны "Дүниетану" оқу пәнінде жүзеге асырылады.

      25. "Адам және қоғам" білім беру саласының мазмұны білім алушының ар-ұят, намыс, мейірімділік қасиеттерін, Отан үшін мақтаныш сезімін қалыптастыруға, жергілікті, ұлттық және жаһандық қауымдастықтағы өз орнын білуге; ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтарды түсінуге, отбасында, қоғамда қарым-қатынас жасауға; әлеуметтенуге, өз халқының және әлем халықтарының мәдениетіне құрмет көрсетуге, өз әрекеті үшін жауапкершілігін ұғынуына, бастапқы құқықтық және қаржылық сауаттылық дағдыларының қалыптасуына, қауіпсіздік негіздерін меңгеруіне бағытталады.

      26. "Технология және өнер" білім беру саласының мазмұны "Музыка", "Еңбек", "Бейнелеу өнері" оқу пәндерінде жүзеге асырылады.

      27. "Технология және өнер" білім беру саласының мазмұны қоршаған әлемді тұтас қабылдауға, оны визуалды өнер мен музыка құралдары арқылы тануға; бейнелеу өнерінің, қолөнер мен музыканың адам өміріндегі рөлі туралы алғашқы түсініктерді дамытуға, қазақтың ұлттық сәндік-қолданбалы өнеріне, салт-дәстүрі мен әдет-ғұрпына, әлем халықтарының өнеріне құрметпен қарауға; өнердің алуан түріне адамгершілік-эстетикалық көзқарасын тәрбиелеуге, көркем және музыкалық-шығармашылық дамуына бағытталған.

      28. "Дене шынықтыру" білім беру саласының мазмұны "Дене шынықтыру" оқу пәнінде жүзеге асырылады.

      29. "Дене шынықтыру" білім беру саласының мазмұны дененің физикалық қасиеттерін дамытуға, жалпы дамыту жаттығуларын өз бетімен орындауға; салауатты өмір салты мәдениетін дарытуға; дене шынықтырудың адам өміріндегі рөлі туралы түсініктерді қалыптастыруға; спорт, қазақтың ұлттық спорт түрлері туралы ақпаратты өз бетімен таба білуге және оны өзінің денсаулығын нығайту үшін пайдалана білу дағдыларын қалыптастыруға; оқу, ойын және жарыс әрекеттері кезінде құрбы-құрдастарымен қарым-қатынас жасау мәдениетін қалыптастыруға бағытталған.

      30. 1-4-сыныптарда өмір қауіпсіздігінің негіздерін меңгеру міндетті. Мазмұны "Дүниетану" оқу пәнінің шеңберінде: 1-3-сыныптарда жылдық оқу жүктемесі 6 сағаттан, 4-сыныпта 10 сағаттан бастауыш сынып педагогтері жүзеге асырады.

      31. "Жол жүру ережелері" оқу курсының мазмұнын 1-4-сыныптарда сынып сағаттары есебінен әр сыныпта 6 сағаттан және сабақтан тыс уақытта, жылдық жұмыс жоспарында тақырыптары мен мерзімін көрсете отырып, сынып жетекшілері жүзеге асырады.

3-тарау. Білім алушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      32. Бастауыш білім беру бағдарламасын аяқтаған білім алушының дайындық деңгейі оқу бағдарламаларын меңгеру нәтижесінде білім алушылардың пәндік, метапәндік және түйінді құзыреттіліктерінің қалыптасу деңгейімен айқындалады.

      33. Бастауыш білім беру мазмұнын меңгеруден күтілетін нәтижелері түйінді құзыреттіліктер түрінде айқындалады:

      Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерін, елдің тарихын, мәдениеті мен салт-дәстүрлерін құрметтейді;

      басқалармен жағымды қарым-қатынас орната алады, командада жұмыс істейді және ортақ мақсаттарға жетуге ұмтылады;

      кез келген өмірлік жағдайларда адалдық танытады, өз әрекеттері үшін жауапкершілікті сезінеді;

      қоғамда жалпы қабылданған нормалар мен ережелерге сәйкес әрекет етеді;

      өзін-өзі ұйымдастыру және өзін-өзі бақылау дағдыларын көрсетеді;

      оқуда және күнделікті іс-әрекетте шығармашылық көзқарас танытады.

      34. Бастауыш білім беруде қазақ тіліне ерте бойлату бағдарламасы іске асырылады (білім беру ұйымының таңдауы бойынша).

      35. Білім беру салалары (және оқу пәндері) бойынша оқытудан күтілетін нәтижелер бастауыш білім берудің базалық мазмұнын айқындау үшін негіз болады.

      36. Білім беру салалары (және оқу пәндері) бойынша оқытудан күтілетін нәтижелер бастауыш білім берудің үлгілік оқу бағдарламаларында оқу мақсаттарында нақтыланады.

      37. Оқытудан күтілетін нәтижелер жүйесі білім алушылардың, оның ішінде ерекше білім беруді қажет ететін білім алушылардың жеке даму траекторияларын қалыптастыруға және олардың оқытудың ұзақ мерзімді мақсаттарына кезең-кезеңмен қол жеткізуге ұмтылуына мүмкіндік жасайды.

      38. "Тіл және әдебиет" білім беру саласы бойынша оқытудан күтілетін нәтижелер.

      "Қазақ тілі" (қазақ тілінде оқытатын сыныптарда), "Орыс тілі" (орыс тілінде оқытатын сыныптарда), "Ұйғыр Тәжік тілі" (ұйғыр тілінде оқытатын сыныптарда), "Өзбек тілі" (өзбек тілінде оқытатын сыныптарда), "Тәжік тілі" (тәжік тілінде оқытатын сыныптарда), "Әдебиеттік оқу":

      Бастауыш білім беруді аяқтағаннан кейін білім алушы:

      1) тыңдалым және айтылым: әңгімелесудің, оқылған немесе тыңдалған мәтіннің негізгі мазмұнын түсінеді және жеткізе алады; сөйлеушінің көзқарасын жеткізу жолдарын айқындайды, қорытынды шығарады; пікірталастың тақырыбын түсінеді және сөйлеу нормасын сақтай отырып, оны талқылауға қатысады;

      сөйлеу барысында синонимдерді, антонимдерді, омонимдерді, тура және ауыспалы мағыналы сөздерді саналы түрде қолданады; әңгімелеу және сипаттау мәтіндерінің мазмұнын баяндаудың түрлі тәсілдерін пайдаланады; көркем шығармалардың мазмұнын баяндаудың түрлі тәсілдерін қолданады; тыңдағандарына және оқығандарына қатысты пайымдайды, өз ойымен және эмоциясымен бөліседі;

      бөлімше тақырыбына сәйкес өз көзқарасын дәлелдейді, коммуникативтік дағдыларды пайдаланады, логикалық тұрғыдан негізделген өзіндік пікір білдіреді; әңгімелесушіні тыңдай алады; тыңдалған ақпарат негізінде деректерді талдайды және түсіндіреді; сөйлеу дағдыларын жетілдіру үшін жасанды интеллект құралдарын пайдаланады.

      2) оқылым: халық ауыз әдебиеті мен балалар әдебиеті туындыларын, тарихи-мәдени мұралар туралы оқиды, кейіпкерлердің мінез-құлықтарын талдайды және іс-әрекеттеріне баға бере алады; көркем мәтіндерді ажыратады; көркем шығармалардың негізгі идеялары мен композициясын айқындайды; көркем туындының жанрын айқындайды, өзінің жауабын/таңдауын анық, жасқанбай жеткізе біледі; автордың бейнені сомдау үшін қолданған әдеби көркемдеуіш құралдарын айқындайды; жазушының өз кейіпкерлеріне қатынасы туралы қорытынды жасайды және жақсы мен жаманды ажырата алады; мәтіндерді белгілі бір оқу түрлері мен стратегияларын қолдана отырып оқиды; шығармалардағы оқиғалар барысын болжайды; мәтін түрлерін (сипаттау, әңгімелеу, пайымдау) айқындайды; әңгімелерді/өлеңдерді мәнерлеп оқиды; өлеңді мәнерлеп жатқа оқиды; көркем әдебиет туындыларындағы адамзаттың ортақ құндылықтарын түсінеді;

      3) жазылым: сәйкес сөздерді таңдай отырып, әр түрлі типтегі, жанрдағы және стильдегі мәтіндерді жазады; грамматикалық, пунктуациялық және орфографиялық нормаларға сай жазады; мәтіндер құру үшін жазылымның түрлі формаларын (суреттер, сызбалар, кескіндер, кестелер) қолданады; жазудың гигиеналық және каллиграфиялық талаптарын сақтайды; Қазақстан халқының мәдениетіне, салт-дәстүріне байланысты тақырыптарға өзінің жеке көзқарасын білдіреді; академиялық жазу дағдыларын жетілдіру үшін жасанды интеллект құралдарын пайдаланады.

      "Қазақ тілі" (оқыту орыс, ұйғыр, өзбек, тәжік тілдерінде оқытатын сыныптарда)/ "Орыс тілі" (оқыту қазақ, ұйғыр, өзбек, тәжік тілдерінде оқытатын сыныптарда):

      Бастауыш білім беруді аяқтағаннан кейін білім алушы:

      1) тыңдалым: қарым-қатынас жасаудың әлеуметтік-тұрмыстық және әлеуметтік-мәдени салалары үшін өзекті аудиовизуалды материалдардың мазмұнын түсінеді; мәтіннің тақырыбын, негізгі идеясын, мәтіндегі басты және қосалқы ақпараттың мағынасын барынша толыққанды, терең және дәл түсіне алады; қарым-қатынас жасау жағдаяттарына, орнына және қарым-қатынасқа (коммуникацияға) қатысушыларға қарай сөйлеу стильдерінің қалай өзгеретінін түсінеді; түрлі пікірлерді ескере отырып, оқиғаның/әңгіменің мазмұнын болжайды;

      2) айтылым: алдын ала дайындалған жазбалар мен жоспарды пайдалана отырып, әңгіменің, оқиғаның мазмұнын жеткізеді; оқығаны, естігені бойынша сұрақ қояды және көзқарасын білдіреді; ұсынылған тақырып пен белгіленген коммуникативтік тапсырма бойынша өзара байланысқан, логикалық жүйеге құрылған хабарламаны құрастырады; әлеуметтік-тұрмыстық қарым-қатынаста түрлі тілдік жағдаяттарға сай өзінің коммуникативтік ниетін білдіре отырып, диалогқа қатысады;

      3) оқылым: оқу түрлері мен стратегияларын пайдалана отырып, мәтіндерді оқиды; таныс емес сөздері бар мәтіннен негізгі ақпаратты, автордың көзқарасын түсінеді; көркем мәтіндерді ажыратады; түрлі дереккөздерден қажетті ақпаратты табады; идеяны, оқиғаларды және кейіпкерлер іс-әрекеттерінің себептерін түсінетінін көрсетеді; сөздіктер мен анықтамалықтарды пайдаланып, таныс емес сөздер мен фразалардың мағынасын анықтайды; қазақ және әлем әдебиетінің көркем туындыларындағы адамзаттың ортақ құндылықтарын түсінеді;

      4) жазылым: тыңдалған мәтіннің, оқылған ақпараттың және көрген оқиғаның (тақырыптар, жекелеген деректер, пікірлер) қысқаша жазбаларын жасайды; орфографиялық, грамматикалық және пунктуациялық нормаларды ескере отырып, баяндау (баяндаусыз) сипатындағы мәтіндерді құрастыру үшін тиісті лексикалық бірліктерді пайдаланады.

      "Шетел тілі":

      Бастауыш білім беруді аяқтағаннан кейін білім алушы:

      1) тыңдалым: таныс тақырыптар бойынша қысқа әңгімелесудің негізгі мазмұны мен нақты ақпаратын, нұсқаулардың кең ауқымын және қарапайым сұрақтарды түсінеді, таныс сөздер мен фразалардың айтылуын ажырата алады; түстер мен сандар туралы қысқа сұрақтарды түсінеді; таныс тақырыптар бойынша қысқа әңгімелердің мазмұны мен мағынасын болжау үшін мәнмәтіндік тірек сөздерді пайдаланады; баяу және айқын дыбысталып айтылған шағын әңгімелердің жалпы мағынасын түсінеді;

      2) айтылым: өзі туралы пікір айтады, сұрақтар құрастырады; этикалық норманы сақтай отырып сұрақтарға жауап береді; адамдар, заттар, оқиғалар, іс-әрекеттері мен сезімдерін сипаттағанда негізгі сөздер мен фразаларды дұрыс интонациямен және екпінмен айтады; өзінің көзқарасын ашық білдіреді (ұнайды/ ұнамайды); таныс тақырыптар бойынша қысқа әңгімелерді мазмұндайды;

      3) оқылым: иллюстрацияланған сөздікті, оның ішінде цифрлық құралдар мен платформаларды пайдаланады; әлеуметтік-тұрмыстық тақырыптағы көлемі шағын көркем және көркем емес мәтіндерді түсінеді; қысқа мәтіндердің негізгі ойын айқындайды; әртүрлі типтегі (веб-сайттар, әлеуметтік желілер, электронды пошталар, жарнамалық хабарламалар, арнайы іс-шаралар бағдарламалары, парақшалар мен брошюралар) қысқа тұтас және тұтас емес мәтіндердегі жалпы, негізгі және нақты ақпаратты анықтайды;

      4) жазылым: жиі қолданылатын сөздердің жазылуы мен айтылуы арасындағы айырмашылықты білетіндігін көрсете отырып, дұрыс жазады; сөздердің ретін сақтай отырып және тыныс белгілерін дұрыс орналастыра отырып, таныс тақырыптарға сөйлемдер жазады; мәтіннің әртүрлі формаларын (суреттер, сызбалар, графиктер мен кестелер) қолдана отырып, қысқа мәтіндер (ашық хаттар, хаттар немесе жарнамалар) жазады және қажет болған жағдайда, жасанды интеллект мүмкіндіктеріне жүгінеді.

      39. "Математика және информатика" білім беру саласы бойынша оқытудан күтілетін нәтижелер.

      Бастауыш білім беруді аяқтағаннан кейін білім алушы:

      1) "цифр", "сан", "өлшем", "өлшем бірліктері", "санның үлесі", "жай бөлшек", "аралас сан", "санды өрнек", "әріпті өрнек", "теңдеу", "теңдік", "теңсіздік", "пайыз", "жиын", "ақпарат", "объект", "файл", "бума", "таңбаша (ярлык)", "модель", "компьютер желісі", "Интернет" ұғымдарының мәнін; ондық санау жүйесіндегі разряд бірліктерінің мәндерін; жазық және кеңістіктік геометриялық фигуралар мен олардың элементтерін; шаршы және тік төртбұрыштың периметрі мен ауданын, текше және тіктөртбұрышты параллелепипедтің көлемін табу формулаларын; операциялық жүйе объектілерінің қызметін; ақпаратты ұсыну түрлері мен өлшем бірліктерін; компьютердің негізгі құрылғыларын; енгізу мен шығару құрылғыларын; қолданбалы, сервистік бағдарламалардың және операциялық жүйенің мақсатын, компьютерде жұмыс істеген кезде қауіпсіздік техникасы ережелерін біледі;

      2) натурал сандарға, шамаларға және олардың арасындағы байланысқа қатысты арифметикалық амалдардың мәні мен ретін; арифметикалық әрекеттердің қасиеттерін; шамалар арасындағы қарапайым өзара тәуелділікті; пайызды бөлшек санмен өрнектеуді, бөлшек сандарды пайызбен өрнектеуді; тұрақты және айнымалы шамалар арасындағы айырмашылықтарды; компьютердің негізгі бөліктерінің қолданылуы, құрылымдарының, операциялық жүйе интерфейсі элементтерінің кіру және шығу құрылғысы; компьютерлік техниканың адам денсаулығына тигізетін әсері; ақпаратты және құрылымдарды зиян келтіретін бағдарламалардан қорғаудың маңыздылығы; ақпаратты қолдануда авторларға сілтеме жасау қажеттілігін түсінеді;

      3) өрнектер жазу үшін, санды өрнектерді түрлендіру үшін, есептер шығару үшін математикалық символдарды, арифметикалық амалдар мен қасиеттерді; натурал сандарды бөлгіштері бірдей бөлшектерді қосу және азайту ережелерін; ауызша және жазбаша есептеу амалдарын; шамалардың стандартты және стандартты емес өлшем бірліктерін (ұзындық, периметр, аудан, көлем, масса, уақыт); шамаларды өлшеу құралдарын, геометриялық фигуралардың кескінін; есеп шарттарын жазудың математикалық тілі мен графикалық модельдерін; теңдеулер мен теңсіздіктерді шешу алгоритмдерін; периметр мен ауданды есептеу формулаларын (шаршының, тік төртбұрыштың, тікбұрышты үшбұрыштың); санның бөлігін және оның бөлігі бойынша санды табу білігін қолданады; жиынның бірігуін, қиылысуын анықтайды; симметриялы фигураларды бейнелейді; ақпаратты жинауға, сақтауға, өңдеуге және жеткізуге арналған ақпараттық-коммуникациялық технологияларды; ақпараттың алуан түрлерімен жұмыс істеуге, модельдер құруға арналған қолданбалы бағдарламаларды пайдаланады;

      4) ауызша және жазбаша санаудың рационалды тәсілдерін; есептерді шешудің түрлі тәсілдері мен рационалды тәсілдерін таңдайды; геометриялық фигуралардың ерекшеліктерін; санды өрнектер мен айнымалысы бар өрнектердің мәндерін салыстыру нәтижесін; әртүрлі шамалар арасындағы тәуелділіктерді (сан, баға, құн, жылдамдық, уақыт, арақашықтық, еңбек (жұмыс) өнімділігі, жұмыс ұзақтығы, жұмыс көлемі); заңдылықтарды және тізбектің жетіспейтін элементтерін табуды; күрделі емес комбинаторикалық және логикалық есептерді; есеп шартының сызба, кесте, график, диаграмма түрлеріндегі жазбасын; санаумен, өлшеумен байланысты деректер мен нәтижелерді, заттарды олардың белгілері мен сұрыптау үшін кеңістікте орналасуын; қолданбалы бағдарламалардың мүмкіндіктерін; желіде этикалық және құқықтық нормалардың бұзылу салдарын; түрлі дереккөздерден алынған ақпаратты талдайды;

      5) есептер шығару үшін шамалар арасындағы байланыстың математикалық моделін; шынайы әлемнің нақты нысандары мен процестерінің бейнелер мен сызбалар түріндегі ең қарапайым модельдерін; ұсынылған мәліметтер немесе математикалық модельдер бойынша есеп және оған кері есеп; берілген заңдылықтар бойынша тізбек құрастырады, оқу материалын меңгеру деңгейіне сәйкес оқу үшін жасына байланысты жасанды интеллект құралдары мен платформаларын қолдану; практикалық міндеттерді шешу үшін ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолданып, объектілер мен жағдаяттардың модельдерін; қолданбалы бағдарламалар мен желілік қызметтердің мүмкіндіктері туралы білімдерін түрлі міндеттерді шешу үшін жинақтайды;

      6) есептеулер мен есептерді шешу нәтижелерін; өлшем нәтижелерін; сандар, шамалар, геометриялық фигуралар туралы қарапайым тұжырымдардың ақиқаттылығын немесе жалғандығын; графика, кесте, диаграмма түрінде берілген деректерді; қолданбалы бағдарламалар мен желілік қызметтердің түрлі міндеттерді шешуде пайдалану мүмкіндіктерін бағалайды; өз міндеттерін жауапты орындай отырып, тиісті жобалар мен міндеттеді орындау кезінде командада табыстыжұмыс істеу құралы ретінде жасанды интнллекті және ақпараттық коммуникациялық технологияларды пайдаланады.

      40. "Жаратылыстану" білім беру саласы бойынша оқытудан күтілетін нәтижелер.

      Бастауыш білім беруді аяқтағаннан кейін білім алушы:

      1) Күн жүйесінің ғаламшарларын; Жер мен оның табиғаты туралы, Ғалам туралы негізгі жаратылыстану ғылыми түсініктерін; ғылыми таным әдістерін: бақылау, эксперимент, тәжірибе; зерттеуді жоспарлау мен жүргізу барысындағы қауіпсіздік техникасы негіздерін біледі және сақтайды; апатты табиғи құбылыстар кезінде әрекет ету қағидаларын; адамның, тірі ағзалардың өмірлік циклдерін; адамның, тірі ағзалардың негізгі органдарының құрылымы мен орналасу ерекшеліктерін және олардың функцияларын; тірі ағзалардың жіктелуін; жарықтың, дыбыстың кейбір қасиеттерін; қозғалыс, жылдамдық, физикалық күштерді және олардың пайда болу себептерін; электр мен жылудың түрлерін; Жер бетінде кеңінен таралған заттардың құрамы мен қасиеттерін; түрлі денелердің қасиеттерін және олар қолданатын кейбір салаларды; пайдалы қазбалардың негізгі түрлерін және олардың маңызын, Қазақстан Республикасындағы пайдалы қазбалардың негізгі кен орындарын біледі;

      2) физикалық қасиеттерді; қоршаған ортаға қамқорлықпен қараудың және Жердегі биоалуантүрлілікті сақтаудың маңыздылығын; табиғат компоненттерінің тірі ағзалар үшін маңызын; қоршаған ортаға енудің құралы ретіндегі ағзалар ерекшеліктерін; омыртқалы және омыртқасыз жан-жануарлардың қарапайым айырмашылықтарын; ағзаның қорғану функцияларын; жеке бас гигиенасын сақтаудың қажеттілігін; табиғат ресурстарын тиімді пайдаланудың қажеттілігін түсінеді;

      3) табиғи объектілерді, процестер мен құбылыстарды зерделеу үшін жекелеген зерттеу әдістерін; табиғи объектілерді, құбылыстар мен процестерді өлшеудің стандартты және стандартты емес бірліктерін; табиғи объектілердің, процестер мен құбылыстардың кейбір сипатын өлшеудің қарапайым құралдарын; жүргізген зерттеулерді түсіндіру үшін тиісті ғылыми терминологияны; өзі тұрып жатқан жердегі өсімдіктер мен жан-жануарларды жіктеу үшін олардың қарапайым белгілері туралы білімді қолданады;

      4) табиғат компоненттері арасындағы себеп-салдарлық байланыстарды; материалдарды қолдану мүмкіндіктерін айқындау үшін олардың қасиеттерін; белгілі бір аумақтың жануарлар мен өсімдіктер әлемін; алуан түрлі өмір сүру орталарының ұқсастығы мен айырмашылығын; өз зерттеулеріндегі және түрлі дереккөздерден алынған материалдарды талдауда әдеп және мінез-құлық нормаларын сақтайды; адамдардың еңбегін құрметтеп бағалайды;

      5) жанды және жансыз табиғаттың объектілері мен құбылыстарына зерттеу жүргізуді жоспарлау және өткізу үшін алынған білімі мен дағдыларын; сурет, сызба, графиктер, диаграммалар, кестелер түріндегі ақпараттық материалдарды; қоршаған ортаны қорғау, микро және макро әлемнің объектілері, құбылыстары мен процестерінің қарапайым үлгілері туралы түрлі мәліметтер жинақтайды;

      6) табиғи объектілердің, құбылыстар мен процестердің даму факторлары мен жағдайын; адамның әрекеті мен қоршаған ортаның жағдайына ғылыми-техникалық прогрестің ықпалын; ғылыми-техникалық прогрестің адамның тіршілік әрекетіне әсерін; жасалған болжамға өз зерттеулерінен алынған нәтижелердің сәйкестігін бағалайды.

      41. "Адам және қоғам" білім беру саласы бойынша оқытудан күтілетін нәтижелер.

      Бастауыш білім беруді аяқтағаннан кейін білім алушы:

      1) отбасының, мектеп қоғамдастығының құрылымы мен рөлін; адамның ең негізгі әлеуметтік рөлдерін; "адам – қоғам" өзара байланысы туралы бастапқы мәліметтерді; "қауіпсіздік", "киберқауіпсіздік", "денсаулық", "тазалық", "әдеп", "қоғам" ұғымдарын және олардың басты белгілерін; жеке тұлғаның, отбасының, қауымдастықтардың және тұтас қоғамның ерекшеліктері мен рөлін; тұтыну тауарларының негізгі түрлерін және олардың құрамын; елінің тарихы, географиясы туралы жалпы мәліметті; қазақ халқының дәстүрлері мен фольклорын; Қазақстан Республикасының әлемдегі орны мен рөлін; Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерін; жалпыадамзаттық құндылықтарды; отбасындағы қарым-қатынас принциптерін; достық қарым-қатынас жасау негіздерін; әдеп және цифрлық әдеп нормаларының негіздерін; салауатты өмір салтының негіздерін; білім алушының құқықтары мен міндеттерін, өз міндеттерін жауапкершілікпен орындау жолдарын біледі;

      2) Қазақстан Республикасының азаматы ретіндегі өзінің азаматтық болмысын және белгілі бір ұлтқа қатыстылығын; отбасының, туған жері мен Атамекенінің құндылығын; көпұлтты қазақстандық қоғамның құндылығын; Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерінің маңызын; қоғамдағы, интернет және әлеуметтік желілердегі қауіпсіздік мінез-құлық нормаларын; өз өмірінің мектеп, ауыл, қала, ел өмірімен тығыз байланыста екендігін; қоғамға қызмет етудің және еңбек етудің маңыздылығын; мамандықтар әлемінің ерекшеліктерін; әртүрлі елді мекен түрлерінің функционалдық және құрылымдық ерекшеліктерін; өз ойы мен сөзінің, іс-әрекетінің бір жерден шығуының маңыздылығын, олар үшін жауапкершілігін; ұлттық салт-дәстүрлердің мәнін; адам өміріндегі және қоғам дамуындағы саяхаттардың рөлін; адамның өзін-өзі тануы мен өзін дамытудың маңыздылығын; еңбек, өзара түсіністік, өмірге қуанышпен қарау, қиындыққа мойымау, мейірімділік, жомарттық, кеңпейілділік, патриоттық, намысшылдық, шығармашылық, жауапкершілік, адалдық, ар-ұят ұғымдарының мәнін және маңыздылығын; салауатты өмір салтын ұстануы керектігін; табиғаттың өмірлік қуат көзі ретіндегі мәнін; табиғатқа қамқорлық көрсетудің маңызын және ұқыптылықпен қарау керек екенін түсінеді;

      3) қоғамдық процестер мен құбылыстарды зерттеу үшін, оқу тапсырмалары мен шығармашылық, танымдық, зерттеу, жобалау сипатындағы жұмыстарды орындау үшін жасанды интеллект және ақпараттық–коммуникациялық технологияларды жас ерекшелігіне қарай пайдаланады және өз міндеттерін жауапкершілікпен орындайды; қарапайым қаржылық қарым-қатынастарда өз тәжірибесінде есеп жүргізеді, үнемдейді; салауатты өмір салты, жеке бас гигиенасы, тамақтану және күн тәртібі туралы білімін; дәрігерге дейінгі алғашқы көмек көрсету туралы бастапқы білімін; қоршаған ортаға бейімделудегі өзінің жеке және қоғам тәжірибесін; қоршаған орта қауіпсіздіктері жайлы (табиғи апаттардан) сақтану; отбасында және ұжымда, интернет және әлеуметтік желілерде достық қарым-қатынас, әдеп, мінез-құлық нормаларын қолданады;

      4) Қазақстан Республикасының әлемдегі орнын; қазақ халқының және елде тұрып жатқан этностар өкілдерінің мәдени және салт-дәстүрлік ортақ және ерекше белгілерін; жеке тұлғаның, отбасының, мектеп қауымдастығының даму жағдайларын; адам өміріндегі негізгі ресурстардың мәнін; денсаулық пен қауіпсіздік, киберқауіпсіздік шараларын; шынайы немесе жалған ақпараттың айырмашылығын; адамның көңіл-күйі мен эмоция көрінісін, іс-әрекеттерінің және олардың себеп-салдарын; өзіндік эмоционалдық күйін; өз қиялын белсенді түрде модельдеу және жүзеге асыру жолдарын талдайды;

      5) қоғамдық құбылыстар мен процестерді жүйелеу және топтастыру үшін білімі мен дағдыларын; қоғамның кейбір өзекті проблемаларын айқындау үшін білімі мен дағдыларын; кеңістікте (орын), уақытта (хронологияда), әлеуметтік ортада (қоғамда) бағдарлануы үшін жеке шешімдерін; отбасылық, тұлғааралық және қоғамдық салаларда коммуникация модельдерін; өмір қауіпсіздігі, саяхатты ұйымдастыру бойынша өз жобаларын, елінің кең даласын, табиғи байлығын бағалауды, қауіпсіздік ережелерін сақтауды; пәндік, жобалық, зерттеу міндеттерін шешу үшін жасанды интеллект және ақпараттық–коммуникациялық технологиядарды жас ерекшелігіне қарай қолдану мен өз міндеттерін жауапкершілікпен орындау жөнінде ойларын жинақтайды;

      6) әдептілік нормасы тұрғысынан өзінің мінез-құлқы мен айналадағы адамдардың істерін; отбасының, қоғамның, мемлекеттің әрбір адам өміріндегі маңыздылығын; заманауи өмірдегі дәстүр мен фольклордың рөлін; тұтыну заттарының маңыздылығы мен құндылығын; сабақта өз жұмысына қанағаттану дәрежесін; тұлғааралық, қоғамдық және қаржы-экономикалық қарым-қатынас саласында өзінің ілгерілеу деңгейін, өзінің эмоциялық және физикалық қалпын; адамдардың тәртібін әдептілік нормалары тұрғысынан; өз ойын анық, жасқанбай жеткізу жолдарын, тыңдай білу, достықты құрметтей білу қасиеттерін; медиадағы ақпараттардың өз өміріне деген ықпалын бағалайды.

      42. "Технология және өнер" білім беру саласы бойынша оқытудан күтілетін нәтижелер.

      Бастауыш білім беруді аяқтағаннан кейін білім алушы:

      1) өнердің негізгі түрлері мен жанрларын; сызықтардың және формалардың негізгі түрлерін; негізгі және қосымша түстерді; сурет салуға және сәндік-көркем жұмыстарға керекті негізгі материалдар мен құралдарды; өнердің әр алуан түрлерінде жұмыс істеудің негізгі техникалары мен әдістерін; әлемдік және отандық өнер қайраткерлері туындыларының үздік үлгілерін; шығармашылық идеяларды берудің көркем әдіс-тәсілдерін; негізгі музыкалық ұғымдарды; ән орындау мен аспапта ойнауды; музыка тыңдау ережелерін; қазақтың дәстүрлі музыкасының негізгі түрлерін, жанрларын және стильдерін; әртүрлі оркестрлердің музыкалық аспаптарының атауларын; хор мен оркестр түрлерін; Қазақстан композиторларының музыкасын және әлем халықтарының музыкасын; музыка арқылы қызығушылығы мен қабілетін дамыту; жаңалықтарға (смарт аспаптар) ашық болу жолдарын біледі;

      2) өнердің өмірмен байланысын; орындау техникасының өнердің түрімен, стилімен, жанрымен байланысын; Қазақстан Республикасының сәндік-көркем өнеріндегі ұлттық салт-дәстүрлердің ерекшеліктері мен маңызын; қазақ халқының және әлем халықтарының мәдениетіндегі өнер туындыларының маңызын; музыканың өнер түрлерімен байланысын; қазақ халқы мен әлем халықтарының мәдениетін көрсететін дәстүрлі музыканы; халық музыкасының музыка әлеміндегі негіз қалаушы рөлін түсінеді;

      3) заттарды бейнелеудегі композицияны; өнердің мәнерлілік құралдарын; идеяларды дамыту үшін әртүрлі ақпарат көздерін және ақпараттық-коммуникациялық технологияларды; шығармашылық жұмыс жасау үшін әртүрлі көркем материалдарды, құралдарды және техникаларды; шығармашылық жұмысты жасау үшін өнердің түрлері, стилдері мен жанрлары туралы білімді; қауіпсіздік техникасының ережелерін; жеке және ансамбльде, хорда/оркестрде ән айтуда, музыкалық аспаптарда ойнауда сезімді, көңіл-күйді жеткізу үшін, қоршаған өмірдің құбылыстарын дыбыс тілі арқылы түсіндіргенде музыканың түрлері, стилдері және жанрлары туралы білімді; жасанды интеллект және ақпараттық – коммуникациялық технологияларды орынды қолданады;

      4) өзінің қызметін жоспарлау үшін әртүрлі дереккөздерден алынған ақпаратты; қазақ халқының және әлем халықтары өнерінің стильдері мен жанрларын; өнер туындыларын жасау үшін қолданылған материалдар мен техникаларды; эксперименталдық, зерттеу жұмыстарын жүргізуде көркем материалдар мен аспаптардың қасиеті мен сапасын; өзінің шығармашылық жұмысының нәтижесін; адам өміріндегі музыканың рөлі мен мәнін; дәстүрлі қазақ музыкасы мен әлем халықтары музыкасының ұқсастығы мен айырмашылығын, сондай-ақ мазмұнын; жеке музыкалық шығармашылық жұмыстарды жасау және импровизациялау үшін әртүрлі дыбыстар мен дыбыс әсерлерін талдайды;

      5) шығармашылық жұмыстарды жасау үшін тәсілдер мен техникаларды, материалдың қасиеті мен мүмкіндіктерін; идеяны дамыту үшін түрлі дереккөздерден алынған ақпаратты, оның ішінде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалана отырып алынған ақпаратты; шығармашылық жобаларды орындау және идеяларды іске асыру , оның ішінде музыкалық компьютерлік бағдарламаларды пайдалана отырып іске асыру үшін білім, дағды, ақпаратты, өз қиялын жүзеге асыру жолдарын жинақтайды; өз ойын анық, жасқанбай жеткізу тәсілдерін ұсынады және тыңдай біледі;

      6) көркем және музыкалық туындылардың негізгі мақсатын, образдары мен идеяларын; шығармашылық жұмыстарды жасау үшін мәнерлілік құралдары мен материалдың қасиетін; жеке/ұжымдық орындалған жұмыстарды орындауда жасанды интеллектіні саналы және жауапкершілікпен пайдаланады; үйренетін музыканың адамгершілік-эстетикалық жағын, алынған шығармашылық қызмет нәтижесін, музыка мен көркем шығармашылықтың өмірдегі рөлін құрметтеп бағалайды.

      43. "Дене шынықтыру" білім беру саласы бойынша оқытудан күтілетін нәтижелер.

      Бастауыш білім беруді аяқтағаннан кейін білім алушы:

      1) ағзаның дамуына ықпал ететін негізгі дене шынықтыру жаттығуларын, оларды орындаудың принциптері мен техникасын; дене шынықтыру жаттығуларын орындау барысындағы техникалық қауіпсіздік ережелерін; сергіту жаттығулары мен ширатып шынықтыру жаттығуларын орындау тәртібін; дене жаттығуларын орындау кезіндегі ағзадағы өзгерістерді бақылау тәсілдерін; дене даярлығын жақсарту үшін дене бөліктері мен бұлшық еттерді дамыту әдістерін біледі;

      2) дене шынықтырудың денсаулықты нығайтудағы маңызын; дене шынықтыру мен спорттың елдің дамуындағы және сол үшін мақтаныш сезімін қалыптастырудағы рөлін; орындалатын жаттығулардың күрделілік деңгейін; түрлі физикалық жүктемелердің талап етілетін қарқындылығына қол жеткізу қажеттілігін; дене, психикалық және эмоциялық салауаттылықты сақтау мен қолдаудың маңызын; түрлі дене жаттығуларын орындау кезінде туындайтын тәуекелдерді түсінеді;

      3) келісілген мақсаттарға қол жеткізу үшін өзіндік/бірлескен жұмысты орындау дағдыларын; кешенді дене жаттығуларын орындау кезінде қолданылатын композициялық амалдар мен ережелер туралы білімін; уақытты, кеңістікті, дағды мен қозғалыс координацияларын түсінетінін көрсете отырып, дене жаттығуларын орындаудың дұрыс бірізділігін; дене дамуындағы кемістіктерді және денсаулық үшін ықтимал тәуекелдерді жоятын арнайы жаттығуларды; мүмкіндігі шектеулі адамдарға бейімделген балама жаттығулар мен ойындарды; дұрыс тамақтану мен қозғалу режимінің негізгі тәртібін қолданады;

      4) топта дене шынықтыру жаттығуларын орындаудағы өзінің жетістіктері мен тәжірибесін; дене шынықтырудың әр түріндегі жеке қабілеттерін және сенімділігін жақсарту; ортақ мақсатқа қол жеткізудегі ынтымақтастық және әділ жарыс жағдаяттарын талдайды;

      5) қозғалыс түрлерінен тұратын белгілі бір қозғалыстар комбинацияларын, сондай-ақ түрлі спорт тактикаларын пайдалана отырып стратегияларды; дене шынықтырудың алуан түрлі жағдаяттарына бейімделу үшін білім мен дағдыларды жинақтайды;

      6) әртүрлі физикалық жүктемелерді орындау кезінде туындайтын қиындықтар мен тәуекелдерді; өзінің және өзгелердің физикалық мүмкіндіктерін; мектепішілік және мектептен тыс спорттық іс-шараларға қатысу үшін өзінің мүмкіндіктерін бағалайды.

      44. Білім алушылардың, оның ішінде ерекше білім беруді қажет ететін білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалау кезінде критериалды бағалау жүйесін қолданылады.

      45. Бастауыш білім беру деңгейінде бағалау 2-сыныптан бастап формативті және жиынтық бағалауды қолдану арқылы жүзеге асырылады.

      46. Бағалау инварианттық және вариативтік компоненттердің пәндері мен курстары бойынша жүргізіледі.

      47. Ерекше білім беру қажеттіліктері бар білім алушылар үшін олардың білім алуына, дамуындағы бұзушылықтарды түзетуіне және әлеуметтік бейімделуіне жағдай жасалады.

      48. Бастауыш білім берудің оқу бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарындағы білім алушылардың оқу жетістіктерін критериалды бағалау тәртібін білім беру саласындағы уәкілетті орган айқындайды.

      49. Білім алушылардың жауапты мінез-құлқын қалыптастыру, ашықтық пен адалдықты қамтамасыз ету, әділ білім беру ортасын құру және білім беру сапасын арттыру мақсатында академиялық адалдық қағидалары енгізіледі.

4-тарау. Білім алушылардың оқу жүктемесінің ең жоғары көлеміне қойылатын талаптар

      50. Инварианттық және вариативтік компоненттерді ескере отырып, апталық оқу жүктемесінің ең жоғары көлемі Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2021 жылғы 5 тамыздағы № ҚР ДСМ-76 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 23890 болып тіркелген) бекітілген "Білім беру объектілеріне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларға сәйкес белгіленеді.

      51. Білім алушылардың инварианттық және вариативтік компоненттерден тұратын оқу жүктемесінің жалпы көлемі, сондай-ақ сыныптар бойынша апталық және жылдық оқу жүктемесі Үлгілік оқу жоспарында белгіленеді.

      Арнайы білім беру ұйымдарының оқу жоспарларында дамудың бұзылу түрлері ескерілген, міндетті түзету компоненті көзделген. Арнайы білім беру ұйымдарының оқу жоспарларындағы инварианттық, түзету және вариативтік компоненттер білім алушылардың ерекше білім беруге қажеттіліктерін ескере отырып белгіленеді.

      52. Сыныпты екі топқа бөлу қалалық жалпы білім беретін ұйымдардағы сыныптарда білім алушылар саны 24 және одан артық, ауылдық жерлерде 20 және одан артық болған жағдайда:

      1) оқыту қазақ тілінде жүргізілмейтін сыныптарда - қазақ тілі;

      2) шетел тілі;

      3) цифрлық сауаттылық (1-сыныптан басқа) бойынша жүзеге асырылады.

      Қалалық жалпы білім беретін ұйымдардағы сыныптарда білім алушылар саны 24 және одан артық, ауылдық білім беру ұйымдарында 20 және одан артық болған жағдайда, оқыту орыс тілінде жүргізілмейтін сыныптарда орыс тілі пәні бойынша сыныпты екі топқа бөлуге болады.

      Тиісті мемлекеттік органдар шектеу іс-шараларын енгізгенде, карантин, әлеуметтік, табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар туындағанда бір сыныпты 15 білім алушыға дейін толықтыра отырып, барлық оқу пәндері бойынша сыныпты топтарға бөлу жүргізіледі.

      53. Инклюзивті білім беру шеңберінде осы Стандарттың 52-тармағында көрсетілген пәндер бойынша сыныпты топтарға бөлу әрбір ерекше білім беру қажеттілігі бар балаға сынып толымдылығындағы білім алушылардың жалпы санын үшке кеміту есебінен жүзеге асырылады.

5-тарау. Оқу мерзіміне қойылатын талаптар

      54. Бастауыш білім берудің жалпы білім беретін оқу бағдарламасын меңгеру мерзімі – төрт жыл.

      55. Арнайы мектептерде және арнайы сыныптарда оқитын мүмкіндігі шектеулі балаларға арналған арнайы оқу бағдарламасын меңгеру мерзімі бес жылды құрайды (0, 1-4 сыныптар).

      56. Оқу жылының ұзақтығы 1-сыныптарда кемінде 33 оқу аптасын, 2-4 сыныптарда кемінде 34 оқу аптасын құрайды.

Негізгі орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты

      Ескерту. 3-қосымша жаңа редакцияда - ҚР Оқу-ағарту министрінің 23.01.2025 № 12 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-тарау. Жалпы ережелер

      1. Осы Негізгі орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты (бұдан әрі – Стандарт) "Білім туралы" Қазақстан Республикасы Заңының (бұдан әрі – Заң) 56-бабына, "Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлігінің кейбір мәселелері" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 19 тамыздағы № 581 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлігі туралы ереженің 15-тармағының 4) тармақшасына сәйкес әзірленді және оқыту нәтижелеріне бағдарлана отырып, білім беру мазмұнына, оқу жүктемесінің ең жоғары көлеміне, білім алушылардың дайындық деңгейіне, оқу мерзіміне қойылатын талаптарды айқындайды.

      2. Оқу жоспарларын, оқу бағдарламаларын, оқулықтар мен оқу-әдістемелік кешендерді, педагогтердің біліктілігін арттыру курстары бағдарламаларының мазмұнын әзірлеу, тәрбие жұмысын ұйымдастыру, мектепішілік бақылау, педагогтерді аттестаттау, оқыту нәтижелерін бағалау, білім алушыларды қорытынды аттестаттау және білім жетістіктеріне мониторинг жүргізу осы Стандарт талаптарының негізінде жүзеге асырылады.

      3. Стандартта Заңға сәйкес терминдер мен анықтамалар қолданылады. Оларға қосымша мынадай терминдер мен олардың анықтамалары енгізілді:

      1) академиялық адалдық – оқудағы білім беру жетістіктерінің шынайылығын қамтамасыз ететін, білім алушылардың мінез-құлқын айқындайтын адамгершілік және этикалық қағидаттар жиынтығы;

      2) әлеуметтік GPA (Grade Point Average) – білім алушының оқудан тыс әрекетке, қоғам өміріне қатысуы мен жетістіктерін, сондай-ақ қосымша білім беру нәтижелерін бағалау;

      3) білім алушының дайындық деңгейі – күтілетін нәтижелер түріндегі пәндік, метапәндік және түйінді құзыреттіліктерді көрсететін білім алушының білім мазмұнын меңгеру деңгейі;

      4) білім берудің базалық құндылықтары – оқыту мен тәрбиенің біртұтастығын қамтамасыз ете отырып, білім беруді жеке тұлғаны дамытуға бағыттайтын ұстанымдар, сенімдер мен идеялар;

      5) білім берудің базалық мазмұны – білім беру ұйымдарының түріне және нысанына, сондай-ақ оқыту тіліне қарамастан, білім алушылардың меңгеруіне міндетті білім мазмұнының құрамы, құрылымы және көлемі;

      6) білім беру саласы – сабақтас оқу пәндерінің жиынтығын қамтитын негізгі орта білім берудің базалық мазмұнының құрамдас бөлігі;

      7) ерекше білім беруді қажет ететін балалар үшін жеке дамыту бағдарламасы – балалардың ерекше білім беру қажеттіліктерін бағалау негізінде кешенді көмектің негізгі бағыттары мен мазмұнын анықтайтын бағдарлама;

      8) ерекше білім беруді қажет ететін балалар үшін оқу бағдарламаларын бейімдеу – Стандартпен белгіленген көлемге және сыныпта оқу қарқынына сәйкес оқу пәндерінің мазмұнын меңгеруде қиналатын балаларға арнап Үлгілік оқу бағдарламаларының мазмұнына өзгерістер енгізуі;

      9) жеке оқу бағдарламасы – зияты бұзылған білім алушыларға арналған Үлгілік оқу бағдарламалары негізінде олардың жеке мүмкіндіктерін ескере отырып, жалпы сыныпта оқитын білім алушыларға, зияты бұзылған білім алушыларға арналған оқу пәндерінің мазмұнын айқындау үшін орта білім беру ұйымдарының педагогтері әзірлейтін құжат;

      10) кәсіптік бағдарды анықтау диагностикасы – білім алушының мамандық таңдау бойынша қызығушылықтарын, қабілеттері мен бейімділігін зерттеу;

      11) көптілді білім беру – ерте жастан бастап кезең-кезеңімен немесе қатарынан бірнеше тілді үйренуді көздейтін білім беру моделі;

      12) мазмұндық концептілер – оқыту мен тәрбиенің біртұтастығын қамтамасыз ететін құндылық бағдарлары;

      13) метапәндік құзыреттіліктер – білім алушының нақты өмір жағдаяттарында білімді қолдану қабілетін қамтамасыз ететін әмбебап дағдылары мен қабілеттерінің жиынтығы;

      14) оқудан тыс әрекет - үлгілік оқу жоспарында белгіленген оқу жүктемесінен тыс іске асырылатын білім беру процесінің бөлігі;

      15) оқу жүктемесінің вариативтік компоненті – білім алушылардың білімге деген қажеттіліктері негізінде білім беру ұйымы айқындайтын үлгілік оқу жоспарының құрамдас компоненті;

      16) оқу жүктемесінің ең жоғары көлемі – үлгілік оқу жоспарының инварианттық және вариативтік компоненттеріндегі оқу пәндерінің мазмұнын меңгеру үшін қажетті және негізгі орта білім беру деңгейлері мен оқу жылдары бойынша белгіленген оқу уақытының көлемі;

      17) оқу жүктемесінің инварианттық компоненті – білім беру ұйымдарының типіне, түріне және меншік нысанына, оқыту тіліне қарамастан, барлық білім алушылар оқып білуге міндетті оқу пәндерін айқындайтын үлгілік оқу жоспарының құрамдас компоненті;

      18) оқу жұмыс жоспары – білім алушылардың білімге деген қажеттіліктерін ескере отырып, үлгілік оқу жоспары негізінде орта білім беру ұйымы әзірлейтін құжат;

      19) оқытудан күтілетін нәтижелер – білім алушылардың білім мазмұнын меңгеру деңгейін, тұлғалық қасиеттерінің қалыптасуын көрсететін құзыреттіліктер;

      20) пәндік құзыреттіліктер – білім алушының оқу пәні бойынша меңгерген білім, білік және дағдыларын қолдана білу қабілеттерінің жиынтығы;

      21) түзету-дамыту бағдарламасы – дамуындағы бұзылыстардың түрлері бойынша мүмкіндіктері шектеулі балалармен түзету-дамыту жұмысының мазмұнын, бағыттары мен реттілігін анықтайтын бағдарлама;

      22) түзету компоненті – арнайы білім беру жағдайында оқитын мүмкіндіктері шектеулі балалардың бұзылған функцияларын түзетуге және орнын толтыруға бағытталған арнайы оқу сабақтарының жиынтығын қамтитын Үлгілік оқу жоспарының міндетті компоненті;

      23) түйінді құзыреттіліктер – білім беру деңгейін аяқтаған түлектің қоғамға табысты бейімделуіне қажетті тұлғалық қасиеттерінің, дағдылар мен қабілеттерінің жиынтығы;

      24) үлгілік оқу жоспары – оқу пәндерінің тізбесін реттейтін және тиісті білім беру деңгейіндегі оқу жүктемесінің инварианттық және вариативтік компоненттерінің міндетті көлемін айқындайтын құжат;

      25) элективті курс – білім беру даярлығын кеңейтуге бағытталған білім алушылардың таңдау курсы, оқу жоспарының вариативтік компонентінің құрамдас бөлігі.

      4. Білім беру сапасын қамтамасыз ету мақсатында негізгі орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартының, оқу пәндері бойынша Үлгілік оқу жоспарларының және Үлгілік оқу бағдарламаларының іске асырылуына үздіксіз мониторинг жүргізіледі.

      5. Негізгі орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартын, оқу пәндері бойынша Үлгілік оқу жоспарлары мен Үлгілік оқу бағдарламаларын іске асыру мониторингінің, білім алушылардың оқу жетістіктерінің, халықаралық салыстырмалы зерттеулердің, ғылым мен технологиялар жетістіктері мониторингінің нәтижелері, сондай-ақ мемлекеттік саясаттың басымдықтары Негізгі орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына, оқу пәндері бойынша Үлгілік оқу жоспарлары мен Үлгілік оқу бағдарламаларына өзгерістер енгізу үшін негіз болып табылады.

2-тарау. Білім беру мазмұнына қойылатын талаптар

      6. Негізгі орта білім берудің мазмұны:

      1) қоғамның заманауи талаптарын, ғылым мен техниканың жетістіктерін;

      2) сыни және шығармашылық ойлауды дамытуды;

      3) оқу пәндерінің мазмұнын кіріктіруді;

      4) пәнаралық байланысты, білім беру деңгейлері арасындағы үздіксіздік пен сабақтастықты қамтамасыз етуді;

      5) білім мазмұнының академиялық және практикалық бағыттылығы арасындағы тепе-теңдікті сақтауды;

      6) оқыту мен тәрбиенің біртұтастығын қамтамасыз етуді;

      7) білім берудегі инклюзивті тәсілді ескере отырып айқындалады.

      7. Негізгі орта білім берудің мақсаты – базалық мазмұнын меңгеруді қамтамасыз ету, құндылықтар негізінде пәндік, метапәндік және түйінді құзыреттіліктерді дамыту, болашақ мамандыққа даярлау.

      8. Негізгі орта білім берудің міндеттері:

      1) ғылым негіздері бойынша білім қалыптастыру;

      2) ойлау түрлерін, функционалдық сауаттылықты, жобалау-зерттеу қызметінің дағдыларын дамыту;

      3) базалық құндылықтарға негізделген жеке қасиеттер мен икемді дағдыларды дамыту;

      4) болашақ мамандықты саналы түрде таңдауға бағдарлау, үнемі білім алуға ұмтылысты дамыту.

      9. Білім беру мазмұны келесі базалық құндылықтарға бағытталған:

      1) тәуелсіздік және патриотизм;

      2) бірлік және ынтымақ;

      3) әділдік пен жауапкершілік;

      4) заң және тәртіп;

      5) еңбекқорлық және кәсіби біліктілік;

      6) жасампаздық пен жаңашылдық.

      10. Білім беру мазмұны негізгі орта білім беру бағдарламасын аяқтаған білім алушының бойында тұлғаның өзін-өзі жетілдіру, тілдік және коммуникативтік, мәдени-әлеуметтік, еңбек, танымдық, ғылыми және зерттеу, ақпараттық-технологиялық түйінді құзыреттіліктерін қалыптастыруға бағытталған.

      11. Құндылықтарға негізделген "Адам", "Ар-ұждан", "Намыс", "Отбасы", "Отан", "Тіл", "Мәдениет", "Білім", "Еңбек", "Табиғат" мазмұндық концептілері оқыту мен тәрбиенің біртұтастығын, дүниетанымын, адамгершілік қасиеттерін қалыптастыруды қамтамасыз етеді.

      12. Білім беру процесі құндылыққа, тұлғаға бағытталған, құзыреттілік, конструктивистік, белсенділік, коммуникативтік, инклюзивті тәсілдер негізінде іске асырылады.

      13. Негізгі орта білім берудің мазмұны оқыту нәтижелеріне бағытталады және оқу пәндері бойынша Үлгілік оқу жоспарларымен және Үлгілік оқу бағдарламаларымен айқындалады.

      14. Зияты жеңіл және орташа бұзылған білім алушыларға арналған білім беру ұйымдарындағы инварианттық компоненттің білім көлемі мен оқу пәндерінің мазмұны Үлгілік оқу жоспарлары мен Үлгілік оқу бағдарламаларына сәйкес жүзеге асырылады.

      15. Ерекше білім беруді қажет ететін білім алушылар үшін негізгі орта білім берудің үлгілік оқу бағдарламаларының мазмұны психологиялық-медициналық-педагогикалық консультациялардың ұсынымдарына сәйкес олардың жеке мүмкіндіктерін ескере отырып бейімделеді.

      16. Көптілді білім беру:

      1) қазақ тілін мемлекеттік тіл ретінде, орыс және шетел тілдерін деңгейлік меңгеру;

      2) оқыту тіліне қарамастан қазақ, шетел тілдерінде жекелеген пәндерді оқытуды ұйымдастыру;

      3) қазақ, орыс және шетел тілдерінде сабақтан тыс іс-шаралар мен элективті курстарды ұйымдастыру арқылы жүзеге асырылады.

      17. Негізгі орта білім берудің мазмұны "Тіл және әдебиет", "Математика және информатика", "Жаратылыстану", "Адам және қоғам", "Технология және өнер", "Дене шынықтыру" білім беру салалары арқылы жүзеге асырылады.

      18. "Тіл және әдебиет" білім беру саласының мазмұны келесі оқу пәндері арқылы жүзеге асырылады:

      1) қазақ тілінде оқытатын сыныптарда "Қазақ тілі", "Қазақ әдебиеті", "Орыс тілі мен әдебиеті", "Шетел тілі";

      2) орыс тілінде оқытатын сыныптарда "Орыс тілі", "Орыс әдебиеті", "Қазақ тілі мен әдебиеті", "Шетел тілі";

      3) ұйғыр тілінде оқытатын сыныптарда "Ұйғыр тілі", "Ұйғыр әдебиеті", "Қазақ тілі мен әдебиеті", "Орыс тілі мен әдебиеті", "Шетел тілі";

      4) өзбек тілінде оқытатын сыныптарда "Өзбек тілі", "Өзбек әдебиеті", "Қазақ тілі мен әдебиеті", "Орыс тілі мен әдебиеті", "Шетел тілі";

      5) тәжік тілінде оқытатын сыныптарда "Тәжік тілі", "Тәжік әдебиеті", "Қазақ тілі мен әдебиеті", "Орыс тілі мен әдебиеті", "Шетел тілі".

      Әлем әдебиетін оқыту Үлгілік оқу жоспарының вариативтік компоненті есебінен (білім беру ұйымның таңдауы бойынша).жүзеге асырылады

      19. "Тіл және әдебиет" білім беру саласының мазмұны білім алушылардың тілді мәдениеттің маңызды бірлігі, ұлттық құндылық ретінде танып, тілдік бірліктерді сөйлеу әрекетінде әдеби тіл нормасына сай қолдануын, сөйлеу қызметінің тыңдалым және айтылым, оқылым, жазылым дағдыларын дамытуын; қазақ тілін мемлекеттік және ана тілі ретінде меңгеруін, оқу сауаттылығын, қазақ тілін өз мәртебесіне сай қолдану жауапкершілігін, отаншыл сезімін қалыптастыруын; тілдің заңдылықтарын функционалдық тұрғыдан қолдануын, ресми және шетел тілдерін оқытудың маңыздылығын түсінуін, тілдердің ұлттық-мәдени ерекшелігі туралы идеяларды қалыптастыру үшін тіл мен әдебиеттің рөлін, көптілді және көпмәдениетті әлемнің тұтастығын; қарым-қатынас процесінде тұлғааралық және мәдениетаралық байланыстар орнатуын; шығармашылығын дамытуын; мәтіннің тақырыптық-идеялық бірлігін тануын, әдеби ұғымдарды түсінуін, оқырман мәдениетін қалыптастыруын, әлем әдебиеті мен мәдениетіндегі ұлттық әдебиеттің орнын түсінуін; бағалау дағдыларын, сыни пайым, ізгілік дүниетаным, өзіндік көзқарас, поэтикалық ойлау, эмпатия, эстетикалық қабылдау, азаматтық жауапкершілік пен ұлттық патриотизмді қалыптастыруын; оқыту тілінде түрлі ақпарат көздерімен, интернет ресурстарымен жұмыс істей білуін; шығармашылық және сын тұрғысынан ойлауды дамыту мен қолдануды қамтамасыз етеді.

      20. "Математика және информатика" білім беру саласының мазмұны "Математика", "Алгебра", "Геометрия", "Информатика" оқу пәндерінде жүзеге асырылады.

      21. "Математика және информатика" білім беру саласының мазмұны әлемдегі математика мен информатиканың рөлін айқындау және түсіну қабілетін қалыптастыруды; ғылымның әмбебап тілі, математиканы құбылыстар мен процестерді модельдеу құралы ретінде түсінуді; математика мен информатиканы оқу кезінде орта білім деңгейлерінің сабақтастығын, пәнаралық және пәнішілік байланыстарды; жалпы орта білім беру деңгейінде оқуды жалғастыруға және сабақтас пәндерді оқуға, оларды күнделікті өмірде пайдалануға қажетті базалық математикалық білім мен біліктерді меңгеруді; бағдарламалау технологиясының және қазіргі заманғы ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың (АКТ) теориялық негіздері бойынша базалық білім жүйесін меңгеруді; функционалдық сауаттылықты, логикалық, алгоритмдік және операциялық ойлауды, кеңістіктік қиялды, математика мен информатиканың әртүрлі тілдерін (ауызша, символдық, аналитикалық, графикалық) пайдалану қабілетін дамыту, әртүрлі нысандарда ұсынылған ақпаратты қабылдау және сыни талдау; білім алушыларда шығармашылық ойлауды, проблемалық шешу және ынтымақтастық дағдыларын, талдамалық дағдылар мен техникалық шеберлікті қалыптастыру; оқу қызметінде цифрлық құралдарды қолдану дағдыларын қалыптастыруды қамтамасыз етеді.

      22. "Жаратылыстану" білім беру саласының мазмұны "Жаратылыстану", "Физика", "Химия", "Биология", "География" оқу пәндерінде жүзеге асырылады.

      23. "Жаратылыстану" білім беру саласының мазмұны әлемнің қазіргі жаратылыстану-ғылыми бейнесінің негізінде жатқан іргелі ұғымдарды, заңдылықтарды, теориялар мен қағидаттарды, функционалдық білім мен біліктерді, жоспарлау, талдау және өңдеу, түсіндіру, жүйелеу, алгоритм бойынша жұмыс, зерттеу, практикалық-эксперименттік дағдыларды жетілдіру, қорытындыларды бағалау және тұжырымдау дағдыларын қалыптастыруды; табиғатты ғылыми тану әдістерін, табиғатты, экономиканы және қоғамды кешенді зерттеу негізінде адамзаттың ғаламдық және жергілікті проблемаларын түсінуді тереңдетуді; экологиялық мәдениетті, ғылыми, жобалық және кеңістіктік ойлауды дамытуды; патриоттық сезімді, қоршаған ортаға деген жауапкершілікті және оған ұқыпты қарауды тәрбиелеуді; білім алушыларды жаратылыстану ғылымдары бағытында кәсіптік бағдарлауды қамтамасыз етеді.

      24. "Адам және қоғам" білім беру саласы оқу пәндерінің мазмұны "Қазақстан тарихы", "Әлем тарихы", "Құқық негіздері", "Жаһандық құзыреттер" оқу пәндерінде жүзеге асырылады.

      25. "Адам және қоғам" білім беру саласының мазмұны білім алушыларда "Адам – Қоғам" жүйесі шеңберінде қоғамдық-гуманитарлық ғылымдар бойынша білім негіздерін қалыптастыруға бағдарланады; оқу пәндерінің мазмұны білім алушыларда тарихи ойлау, өткен және қазіргі жағдайды, олардың өзара байланысын түсіну мен ұғыну, тарихи, құқықтық, экономикалық, саяси, әлеуметтік ақпарат көздері материалдары мен цифрлық ресурстар бойынша талдау мен негізделген қорытындылар жасау, оның негізінде тәуелсіз тұжырым жасау, өзіндік сараланған шешімдер қабылдау дағдыларын қалыптастыруға; қазақ халқының тарихына, рухани құндылықтарына, мәдениеті мен дәстүрлеріне құрметпен қарауға, Қазақстанның мүддесін қорғаудың, сол үшін қызмет етудің, тәуелсіздік пен бейбітшілікті сақтаудың маңызын түсіну негізінде белсенді азаматтық ұстаным мен құқықтық сауаттылықты қалыптастыруға; білім алушыларды қоғамдық-гуманитарлық ғылымдар бағытында кәсіби бағдарлауды іске асыруға; білім алушылардың бойында ұлттық сана-сезімді, ұлтаралық қарым-қатынас мәдениетін, қаржылық сауаттылықты, қоғамдағы және медиа кеңістіктегі қауіпсіз тәртіп мәдениетін, экологиялық мәдениетті, азаматтық жауапкершілікті; қоғамның тұрақты дамуын қамтамасыз ету үшін жергілікті, өңірлік және жаһандық ауқымдағы проблемаларды шешу дағдыларын дамытуға бағытталды.

      26. "Технология және өнер" білім беру саласының мазмұны "Музыка", "Еңбек" оқу пәндерінде жүзеге асырылады.

      27. "Технология және өнер" білім беру саласының мазмұны қоршаған әлемнің бейнесін, өскелең ұрпақтың ортақ мәдениетін тұтас қабылдауды қалыптастыруға, дизайн идеяларын жеткізу және ұсыну үшін цифрлық құралдар мен технологияларды пайдалануға; интерактивті өнер туындыларын жасау үшін робототехника мен бағдарламалаудың негізгі принциптерін қолдану қоғамның ұлттық және әлемдік көркемдік құндылықтары негізінде білім алушылардың эстетикалық, рухани-адамгершілік және эмоционалдық саласын дамытуға, өнер мен технологияның адам өміріндегі рөлі туралы негізгі идеяларды дамытуға, дәстүрлерді түсіну мен құрметтеуге бағытталған қазақ халқының және әлем халықтарының салт-дәстүрлеріне, мәдениетіне және өнерінің әртүрлі түрлеріне; өнердің әртүрлі түрлерінде көркемдік, музыкалық және жобалық іс-әрекетті іске асыруда білімін, іскерлігін және дағдыларын; негізгі технологиялық білімдерін, іскерліктері мен дағдыларын, оның ішінде компьютерлік цифрлық технологияларды қолдана отырып одан әрі дамытуға; әртүрлі музыкалық цифрлық технологияларды қоса алғанда, вокалдық және аспаптық дағдыларды дамытуға; музыкалық мәнерлілік құралдары мен заманауи технологиялары арқылы көркем және көркемдік арқылы әлемді танудың әртүрлі тәсілдерін өз бетінше меңгеруге бағытталады.

      28. "Дене шынықтыру" білім беру саласының мазмұны "Дене шынықтыру" оқу пәнінде жүзеге асырылады.

      29. "Дене шынықтыру" білім беру саласының мазмұны денсаулықты нығайтуға, негізгі дене қасиеттерін дамытуға және ағзаның функционалдық мүмкіндіктерін арттыруға; қозғалыс мәдениетін қалыптастыруға, жалпы дамытушылық және түзеу бағытындағы дене жаттығуларымен қозғалыс тәжірибесін байытуға; дене шынықтыру-сауықтыру және спорттық-сауықтыру іс-әрекеттерінде дағдылар мен біліктерді үйретуге, дене жаттығуларымен айналысуды өз бетінше ұйымдастыруға; техникалық іс-әрекеттер мен негізгі және ұлттық спорт түрлерінің әдіс-тәсілдерін меңгеруге; патриотизмге, өз Отанына деген сүйіспеншілік пен моральдық-ерік қасиеттерін тәрбиелеуге бағытталады.

      30. Өмір қауіпсіздігінің негіздеріне оқыту "Жаһандық құзыреттер" оқу пәнінің мазмұны арқылы, сондай-ақ білім беру салаларының оқу пәндерінің мазмұнына кіріктіру (интеграциялау) арқылы жүзеге асырылады.

      31. "Жол жүру ережелері" оқу курсы 5-8-сыныптарда сыныптан тыс уақыттарда және сынып сағатында әр сыныпта 10 сағат көлемінде жүргізіледі, сынып жетекшілері жылдық жұмыс жоспарында тақырыптары мен мерзімін көрсетеді.

3-тарау. Білім алушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      32. Негізгі орта білім беру түлегінің дайындық деңгейі оқу бағдарламаларын меңгеру нәтижесінде білім алушылардың пәндік, метапәндік және түйінді құзыреттіліктерінің қалыптасу дәрежесімен айқындалады.

      33. Негізгі орта білім беру мазмұнын меңгеруден күтілетін нәтижелері түйінді құзыреттіліктер түрінде айқындалады:

      еліміздің салт-дәстүрлері мен құндылықтарына құрмет көрсете отырып, өзінің мәдени және азаматтық бірегейлігін түсінеді, Қазақстан Республикасының ұлттық мүдделеріне қызмет етуге дайын екендігін көрсетеді;

      елдің этномәдени әртүрлілігін ескере отырып, өзара ынтымақтастық, сыйластық қарым-қатынас пен өзара көмек жасау дағдыларын көрсетеді;

      әлеуметтік жобаларға және қоғамдық пайдалы істерге қатысады;

      қағидаларды, заңдарды және қоғамдық тәртіпті біледі және сақтайды, тұлғаның құқықтарын сыйлайды;

      табандылық көрсетеді және тәртіпті сақтайды, мамандықты саналы түрде таңдауға тырысады;

      ғылыми көзқарас пен зерттеулер негізінде стандартты емес шешімдерді табады, шығармашылық белсенділік пен кәсіпкерлік дағдыларды көрсетеді.

      34. Білім алушылардың дайындық деңгейі білім беру салаларының ерекшеліктері ескеріле отырып жобаланған оқытудан күтілетін нәтижелер арқылы айқындалады.

      35. Білім беру салалары (және оқу пәндері) бойынша оқытудан күтілетін нәтижелер негізгі орта білім берудің базалық мазмұнын айқындау үшін негіз болады.

      36. Орта білім беру ұйымдары (таңдау бойынша) "Математика және информатика", "Жаратылыстану", "Адам және қоғам" білім беру салалары бойынша оқудан күтілетін нәтижелерге "Алгебра", "Геометрия" пәндерін "Математика" пәніне, "Физика", "Химия", "Биология" пәндерін "Жаратылыстану" пәніне, "Әлем тарихы", "Құқық негіздері" пәндерін "Әлеуметтік ғылымдар" пәніне кіріктіру арқылы қол жеткізеді.

      37. Білім беру ұйымдарында (таңдау бойынша):

      1) орыс, ұйғыр, өзбек және тәжік тілдерінде оқытатын сыныптарда Үлгілік оқу жоспарларының оқу пәндерін қазақ тілінде;

      2) "Математика", "Алгебра", "Геометрия", "Физика", "Химия", "Биология", "Информатика" пәндерін шетел тілінде оқыту жүзеге асырылады.

      38. Білім беру салалары (және оқу пәндері) бойынша оқытудан күтілетін нәтижелер негізгі орта білім берудің үлгілік оқу бағдарламаларында оқу мақсаттарында нақтыланады.

      39. Оқытудан күтілетін нәтижелер жүйесі білім алушылардың, оның ішінде ерекше білім беруді қажет ететін білім алушылардың жеке даму траекторияларын қалыптастыруға және олардың оқытудың ұзақ мерзімді мақсаттарына кезең-кезеңмен қол жеткізуге ұмтылуына мүмкіндік жасайды.

      40. "Тіл және әдебиет" білім беру саласы бойынша оқытудан күтілетін нәтижелер:

      "Қазақ тілі" (оқыту қазақ тілінде жүргізілетін сыныптарда); "Орыс тілі" (оқыту орыс тілінде жүргізілетін сыныптарда); "Ұйғыр тілі" (ұйғыр тілінде оқытатын сыныптарда), "Өзбек тілі" (өзбек тілінде оқытатын сыныптарда), "Тәжік тілі" (тәжік тілінде оқытатын сыныптарда):

      Негізгі орта білім беруді аяқтағаннан кейін білім алушы:

      1) тыңдалым және айтылым: қарым-қатынастың әлеуметтік-тұрмыстық, әлеуметтік-мәдени, оқу-кәсіптік салалардағы мәтіндерін түсінеді; әртүрлі өмірлік жағдаяттарда ауызша тілдік қарым-қатынасты жүзеге асырады; қарым-қатынас мәдениетін біледі және ұстанады; тілдік қарым-қатынастың әртүрлі мақсаттары мен тактикаларын іске асыру үшін түрлі тілдік құралдарды қолданады, ортақ тақырыптағы әңгімені бастайды және диалогқа түседі; проблемалық сипаттағы ақпаратты жинақтай отырып, монолог дайындайды; пікір білдіреді, ойын дәлелдейді; әңгіме нысанасына қатысты сөйлеушінің көзқарасын бағалайды; бірлескен шешім қабылдауға дайын болады, тақырыбы-басы-соңы бойынша мәтін мазмұнын болжайды; өз сөздерін ресімдеу кезінде грамматикалық, стилистикалық нормаларды сақтайды;

      2) оқылым: әртүрлі типтегі, жанрлар мен стильдердегі мәтіндерден негізгі ақпаратты және астарлы мағынаны түсінеді және түсіндіреді; оқу түрлерін біледі, оқу стратегияларын қолданады; әртүрлі дереккөздерден қажетті ақпараттарды алады, оларды талдайды және жинақтайды; қарым-қатынастың әлеуметтік-тұрмыстық, әлеуметтік-мәдени және оқу-танымдық түрлеріне қатысты мәтіндердің құрылымдық, лингвистикалық және стилистикалық ерекшеліктерін салыстырады; дәлелдер мен фактілерді ажыратады, ақпараттың өзектілігі мен құндылығы тұрғысынан мәтінді бағалайды; оқу тапсырмаларын орындауда стандартты емес шешімдер ұсынады; алған білімін өмірде қолдана біледі;

      3) жазылым: естіген және оқыған ақпараты жинақтайды, түрлі типтегі, жанрдағы және стильдегі мәтіндерді жазады; ақпаратты ұсынудың түрлі нысандарын пайдаланады, мәтін құрастырады; ақпаратты талдау және бағалау қабілетін көрсете біледі, мәтін жазады; түрлі типтегі, жанрдағы және стильдегі мәтіндердің құрылымдық-композициялық, тілдік ерекшеліктерін салыстырады; анықтамалық материалды пайдалана отырып мәтіндерді түзетеді; белгілі бір тақырып бойынша қарапайым, күрделі жоспар жасайды; орфографиялық, грамматикалық және стилистикалық нормаларды сақтайды; цифрлық құралдар мен платформаларды пайдаланады, жасанды интеллектіге (ЖИ) негізделген дайын құралдар мен қосымшаларды қолдана біледі;

      "Қазақ тілі мен әдебиеті" (оқыту орыс, ұйғыр, өзбек және тәжік тілдерінде жүргізілетін сыныптарда) / "Орыс тілі мен әдебиеті" (оқыту қазақ, ұйғыр, өзбек және тәжік тілдерінде жүргізілетін сыныптарда).

      Негізгі орта білім беруді аяқтағаннан кейін білім алушы:

      1) тыңдалым: қарым-қатынастың әлеуметтік-тұрмыстық, әлеуметтік-мәдени, оқу-кәсіптік салаларындағы мәтіндерді түсінеді; әртүрлі өмірлік жағдаяттарда ауызша тілдік қарым-қатынасты жүзеге асырады; қарым-қатынас мәдениетін біледі және ұстанады; тілдік қарым-қатынастың әртүрлі мақсаттары мен тактикаларын іске асыру үшін түрлі тілдік құралдарды қолданады, ортақ тақырыптағы әңгімені бастайды және диалогқа түседі; фактілер мен пікірлерді ажырата отырып, мәтіннің мазмұнын бағалайды; әртүрлі стильдегі және жанрдағы мәтіндердің негізгі проблемаларын айқындайды; мәтінде айтылған деректер мен құбылыстар, оқиғалар арасындағы байланыстар мен қарым-қатынастарды аша отырып, мәтінді талдайды; иллюстрациялар/негізгі сөздер/тақырыбы/басталуы бойынша айтылған ойдың мазмұнын болжайды;

      2) айтылым: талқылау, өзінің пікірін білдіру және оқиғаларды, пікірлер мен проблемаларды бағалау арқылы білім алушы оқылған тақырыптар аясындағы диалогты қолдайды; ұсынылған тақырып бойынша ақпаратты талдайды және жинақтайды; өлең мәтіндері мен прозалық мәтіндердің үзінділерін (таңдауы бойынша) жатқа біледі; оқылатын шығармалардан дәйексөздер келтіре біледі; проблемалық сипаттағы ақпаратты жинақтай отырып, диалог, монолог дайындай алады; пікір білдіреді, ойын дәлелдейді; әңгіме нысанасына қатысты сөйлеушінің көзқарасын бағалайды; бірлескен шешім қабылдауға дайын болады, тақырыбы-басы-соңы бойынша мәтін мазмұнын болжайды; өз сөздерін ресімдеу кезінде грамматикалық, стилистикалық нормаларды сақтайды;

      3) оқылым: әртүрлі типтегі, жанрлар мен стильдердегі мәтіндерден негізгі ақпаратты және астарлы мағынаны түсінеді және түсіндіреді; оқу түрлерін біледі, оқу стратегияларын пайдаланады; әртүрлі дереккөздерден қажетті ақпараттарды алады, оларды талдайды және жинақтайды; қарым-қатынастың әлеуметтік-тұрмыстық, әлеуметтік-мәдени және оқу-танымдық түрлеріне қатысты мәтіндердің құрылымдық, лингвистикалық және стилистикалық ерекшеліктерін салыстырады; дәлелдер мен фактілерді ажыратады, ақпараттың өзектілігі мен құндылығы тұрғысынан мәтінді бағалайды; оқу тапсырмаларын орындауда стандартты емес шешімдер ұсынады; алған білімін өмірде қолдана біледі;

      4) жазылым: естіген және оқыған ақпараты жинақтайды, түрлі типтегі, жанрдағы және стильдегі мәтіндерді жазады; ақпаратты ұсынудың түрлі нысандарын пайдаланады, мәтін құрастырады; ақпаратты талдау және бағалау қабілетін көрсете біледі; түрлі типтегі, жанрдағы және стильдегі мәтіндердің құрылымдық-композициялық, тілдік ерекшеліктерін салыстырады; анықтамалық материалды пайдалана отырып мәтіндерді түзетеді; белгілі бір тақырып бойынша қарапайым, күрделі жоспар жасайды; орфографиялық, грамматикалық және стилистикалық нормаларды сақтайды; цифрлық құралдар мен платформаларды пайдаланады, жасанды интеллектіге (ЖИ) негізделген дайын құралдар мен қосымшаларды қолдана біледі;

      "Қазақ әдебиеті" (оқыту қазақ тілінде жүргізілетін сыныптарда), "Орыс әдебиеті" (оқыту орыс тілінде жүргізілетін сыныптарда), "Ұйғыр әдебиеті" (ұйғыр тілінде оқытатын сыныптарда), "Өзбек әдебиеті" (өзбек тілінде оқытатын сыныптарда), "Тәжік әдебиеті" (тәжік тілінде оқытатын сыныптарда).

      Негізгі орта білім беруді аяқтағаннан кейін білім алушы:

      1) әдебиеттің негізгі даму кезеңдерін; әртүрлі жанрдағы шығармалардың мазмұнын, фольклорда халық тұрмысының, салт-дәстүрінің бейнелену ерекшеліктерін, әдеби терминдер мен әдеби бағыттарды, түрлері мен жанрларын, көркем шығармалардағы бейнелі суреттеулерді біледі, өлең мәтіндері мен прозалық мәтіндердің үзінділерін (таңдауы бойынша) жатқа біледі; оқылатын шығармалардан дәйексөздер келтіре біледі;

      2) ұлттық көркем мұраның әлемдік мәдениеттегі орнын түсінеді; әдебиеттің мәдени саладағы маңызды рөлін; көркем әдебиеттің адам өміріндегі мәнін, әдеби терминдер мен әдеби бағыттарды, түрлері мен жанрларын, шығарманың тақырыбын, идеясын, проблемаларын, шығармадағы автордың ұстанымын, көркем шығармалардағы бейнелі суреттеулерді, шығармаларда ашық және астарлы айтылған мағыналарды түсінеді;

      3) әдеби тақырыпқа байланысты сыни хабарлама, баяндама, эссе, сұхбат түрлерін дайындау; жазбаша әңгіме құрастыру үшін әдеби кейіпкерлердің диалогын (оқыған шығарманың негізінде) дайындау – кейіпкерлердің біреуіне немесе бір топ кейіпкерге (топтық) мінездеме беру, екі кейіпкерге мінездеме беру (салыстырмалы), өз бетімен оқыған кітапқа шағын жазбаша пікір дайындау; талдау арқылы өздігінен мәтін құрастыру, ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолданып, оқыған мәтінге өзіндік түсініктеме беру кезінде жасанды интеллектіні (ЖИ) пайдаланады; өзіне қолайлы оқу ортасын анықтау және көркем шығармаларды бағалау; пікірталастарға немесе көпшілік алдында сөз сөйлеу дағдыларын; қажетті ақпаратты іздестіру үшін алған білім, білік және дағдыларын; оқытылатын шығармаларды талдауға қажетті арнайы терминдер мен ұғымдарды; өзекті проблемаларды талқылау кезінде меңгерген дағдыларын; өз ойын білдіруде, мәдени іс-шараларға, әлеуметтік жобаларға белсенді қатысуда шығармашылық іс-әрекеттің тәсілдерін қолданады;

      4) әртүрлі жанрдағы шығармаларға талдау жасайды; өзінің дүниетанымы арқылы оқыған мәтінге аргументтер ұсынады, тақырыпты, идеяны және композицияның ерекшелігін, шығарманың сюжетін, шығарманың тілдік ерекшеліктерін, негізгі эпизодтарын, кейіпкерлердің іс-әрекетін және амалдарын, жазушы стилінің ерекшеліктерін, оларды әлем әдебиеті үлгілерімен және өнер түрлерімен салыстырып талдайды;

      5) көркем мәтінді жанры мен түрі жағынан ұқсас шығармамен салыстыра талдауда, фактілерді, детальдарды, тарихи деректерді қолданып түрлі жоспар құруда, тапсырмаларды орындауда, әдеби мәтіндерді талдауда жасанды интеллектіге негізделген дайын құралдар мен қосымшаларды қолданып, қазақ және әлем әдебиеті туындыларындағы құндылықтарды өзара байланыстыра отырып, идеялармен алмасады және инновациялық шешімдерді бірлесе іздеп; ресурстарды пайдалану арқылы жазбаша мәтіндерді құрастыруда алған білім, білік, дағдыларын жинақтайды;

      6) оқыған шығарманы композициялық, стильдік тұтастығы, тілдік ерекшелігі мен коммуникативтік міндеттерді бағалау, тиімділігін сұрыптау; өнер түрлері арқылы жасалған көркем мәтінді интерпретациялауды; академиялық тапсырмалар мен жеке жобаларды қоса алғанда, әртүрлі мақсаттарда цифрлық құралдар мен платформалардың түрлерін қолдану қабілетін бағалайды.

      "Шетел тілі":

      Негізгі орта білім беруді аяқтағаннан кейін білім алушы:

      1) тыңдалым: оқыған тақырыптар шеңберіндегі мәтіндердің негізгі мазмұнын түсінеді; фактілерді анықтайды, нақты ақпаратты түсінеді; қосымша ақпарат алу мақсатында тыңдалған ақпарат негізінде күрделі сұрақтар құрастырады; мәнмәтіндік анықтамаға сүйене отырып, естігендерінің мағынасын анықтайды; жалпы және нақты ақпаратты ажыратады; келтірілген дәлелдерде сәйкессіздіктерді табады; цифрлық аудио- және бейне ақпаратты тиімді бағалайды және пайдаланады, сенімді және сенімсіз көздерді ажыратады және бірнеше көздерден ақпаратты синтездейді;

      2) айтылым: оқыған тақырыптар шеңберінде мәтіннің мазмұнын айтып береді, оқиғалардың логикалық барысын қалыптастырады; ресми және бейресми стильдерді қолданады; зерттелген тақырыптар шеңберінде ақпаратты ұсынады; оқыған тақырыптар шеңберінде мәтіннің тақырыбы, иллюстрациясы, түйінді сөздері, мәтін үзінділері бойынша ықтимал мазмұнын болжайды; нақты ақпарат алу үшін қарапайым және күрделі сұрақтар қояды; оқу тапсырмаларын орындау, идеялармен алмасу және стандартты емес шешімдерді іздеу үшін жұпта, топта өзара әрекеттеседі; ойларды салыстырады; өз көзқарасын негіздей отырып, ашық пікір айтады;

      3) оқылым: оқыған тақырыптар шеңберінде түрлі стильдер мен жанрлардағы мәтіндердің негізгі мазмұнын айқындайды; түрлі стильдегі және жанрлардағы мәтіндердің нақты ақпаратын табады; тақырып, фрагмент, иллюстрациялар, түйінді сөздер бойынша мәтіннің мазмұнын болжайды; автордың көзқарасын немесе пікірін анықтайды; түрлі мәтіндерден алынған ақпаратты сенімді фактілерге сүйене отырып бағалайды; ақпараттық ресурстарды (анықтамалық материалдар, сөздіктер, Интернет, ЖИ) пайдаланады;

      4) жазылым: кестелерді, диаграммаларды, схемаларды, сауалнамаларды, формулярларды толтырады; оқыған тақырыптар шеңберінде жоспар құрастырады, мәтінді жазады, түзетеді; коммуникативтік міндеттерге сәйкес мәтіннен үзінді көшірмелер жасайды; бұрын оқылған тақырыптардан өткен, қазіргі және болашақтағы нақты және ойдан шығарылған оқиғаларды сипаттайды; сөйлемдер мен абзацтарды бір-бірімен үйлестіреді; тыныс белгілерін сауатты және дұрыс орналастырады; әдеби тіл нормаларын және жазылым форматтарын сақтай отырып, түрлі стильдер мен жанрлардағы мәтіндерді жазады; әлеуметтік мәселелердегі жобаларды зерттейді, стандартты емес шешімдерді ұсынады; академиялық адалдық принципін ұстанады.

      41. "Математика және информатика" білім беру саласы бойынша оқытудан күтілетін нәтижелер:

      Негізгі орта білім беруді аяқтағаннан кейін білім алушы:

      1) элементар математиканың, статистиканың және ықтималдық теориясының негізгі ұғымдарын; сандар классификациясын; нақты сандармен есептеу амалдарын; элементар математиканың негізгі формулаларын; функция ұғымын, оның қасиеттері мен графигін; алгебралық теңдеулер, теңсіздіктер және олардың жүйелерін шешу тәсілдерін; геометриялық фигуралардың қасиеттері бойынша классификациясын; жазық фигуралардың негізгі түрлерінің қасиеттерін және белгілерін; комбинаторика ережелерін; оқиға ықтималдығының классикалық, статистикалық және геометриялық анықтамаларын; статистикалық деректерді жинау және өңдеу әдістерін; ақпарат, ақпараттық процестер, технологиялар мен модельдер туралы ғылыми түсініктердің негіздерін; қазіргі қоғамдағы және әр адамның өміріндегі ақпараттық технологиялардың рөлін; компьютерлік жүйелер мен желілерді құру негіздерін, сондай-ақ олардың бағдарламалық қамтамасыз етумен өзара әрекеттесуін; модельдеу, алгоритмдеу және бағдарламалау арқылы мәселелерді шешу тәсілдерін; әртүрлі цифрлық құрылғылармен дұрыс және қауіпсіз жұмыс істеу ережелерін; ақпаратты өлшеу бірліктерін; жалған және теріс ақпаратты таратқаны үшін жауапкершілік ережелерін; мәліметтер базасын басқару жүйесінің мәнін; компьютерлік жүйелердің компоненттері мен функцияларын; енгізу, өңдеу, шығару және сақтауды қоса алғанда, ақпаратты өңдеу кезеңдерін біледі;

      2) математиканың академиялық тілін; санды стандартты түрде жазу тәсілін; квадрат үшмүшенің түбірлері мен коэффициенттері арасындағы байланысты; түрлі қолданбалы есептерді шешуде математикалық модельдерді пайдаланудың маңыздылығын; аксиома мен теорема сияқты математикалық категориялардың мағынасын; жазықтықтағы геометриялық салулар мен өлшемдердің қағидаттарын; таңдау және бас жиынтықтың сандық сипаттамаларының мағынасын; сандық және сапалық талдау жүргізудегі статистикалық деректерді графикалық түрде берудің рөлін; компьютердің негізгі құрылғыларының өзара әрекеттестігін; қолданушының жүйемен жұмыс істеуіне арналған бағдарламалық қамтамасыз етудің қажеттілігін; барлық деректер мен нұсқауларды беру үшін компьютермен екілік кодты пайдалануды; ақпаратты өлшеу бірліктері арасындағы байланысты; ақпаратты және ақпараттық-коммуникациялық технология құралдарын қолданудың экономикалық, құқықтық және этикалық аспектілерін; интернетке тәуелділіктің адам өміріне тигізетін әсерін; компьютерлік графиканың түрлерін; әлеуметтік желілерді пайдалану кезіндегі жеке қауіпсіздік ережелерін ажыратуды; проблемаларды шешудің алгоритмдері мен қадамдық рәсімдерін тұжырымдауды түсінеді;

      3) алгебралық теңдеулерді, теңсіздіктер мен олардың жүйелерін шешуде математикалық білімді; графигін салу үшін функцияның қасиеттерін; рационал, иррационал және тригонометриялық өрнектерді ықшамдауда математикалық қасиеттер мен формулаларды; математикалық есептерді шешу алгоритмдерін; контекстке сәйкес математикалық терминологияны; нақты сандардың қасиеттерін; нақты сандарды есептеу амалдарын; ауызша және жазбаша түрде дәл және жуықтап есептеуді; геометриялық есептерді шешуде жазық фигуралардың қасиеттерін; геометриялық есептерді шешуге арналған векторлық алгебраның негізгі ұғымдарын; мәтіндік есептерді, практикалық мазмұндағы тапсырмаларды және қолданбалы есептерді шешуге арналған математикалық аппарат пен математикалық модельдерді; қаржылық есептеулер мен операцияларға байланысты есептерді; алынған білім мен дағдыларын экономикалық есептердің қарапайым сұрақтарын шешуде; математикалық есептерді шешуде цифрлық құралдар мен платформаларды; есептерді шешуде комбинаторика ережелерін, ықтималдықтың классикалық, статистикалық және геометриялық анықтамаларын; қажетті ақпаратты жинау, ұсыну, өңдеу, сақтау және беру үшін ақпараттық және коммуникациялық технологиялардың заманауи бағдарламалау құралдарын; объектілер мен процестерді (физикалық, биологиялық, экономикалық және ақпараттық) визуализациялау және зерттеу жұмыстарын жүргізу үшін олардың компьютерлік модельдерін; практикалық есептерді шешу үшін алгоритмдерді жазудың негізгі ережелерін және бағдарламалау тілдері мүмкіндіктерін; құжаттарды жасау, қарастыру және редакциялаудың бірлескен жұмысы үшін жергілікті және ғаламдық желі мүмкіндіктерін; ақпаратты әртүрлі формада ұсынуды; желідегі пайдаланушының қауіпсіздігін қамтамасыз ету ережелерін сақтауды (Интернеттегі алаяқтық және агрессия); сенімді құпия сөз (пароль) жасау жолдарын; электрондық кестеде есептеу формулаларын құра алуды; деректерді өңдеу мен байланысты қоса алғанда, компьютерлерді әртүрлі мақсаттарда қолданады;

      4) заңдылықтарды талдайды және олардың негізінде математикалық модельдер құрастырады; статистикалық деректердің берілуінің түрлі нысандарын пайдаланып, статистикалық деректерді; рационал, иррационал және тригонометриялық өрнектерге жасалған түрлендірулерді; теңдеулердің, теңсіздіктер мен олардың жүйелерінің шешімін; геометриялық фигуралардың өзара орналасуын; геометриялық фигуралардың симметриялығының, ұқсастығы мен қозғалысының қасиеттерін; математикалық модельдер құру үшін мәтінді есептердің шарттарын; функциялардың қасиеттерін; графиктер, диаграммалар және әртүрлі сызбалар түрінде ұсынылған деректерді талдайды; цифрлық құралдар арқылы берілген деректерді талдайды және түсіндіреді, деректер жиынтығынан мағыналы қорытынды жасайды; қаржылық деректерді талдайды және қаржыны басқару туралы негізделген шешімдер қабылдайды; шынайы және ойдағы объектілер мен процестерді зерттеуге арналған компьютерлік модельдерді; ең тиімдісін анықтау үшін компьютерде есептерді шешудің әртүрлі тәсілдерін; бар қателерді анықтау және оларды кейіннен түзету үшін бағдарламалау тілінде бағдарламалау кодын; құжаттың ресімделуінің практикалық талаптарға сәйкестігін; компьютерлік графика түрлерінің артықшылықтары мен кемшіліктерін; таңдалған критерийлер негізінде деректерді іздеуді, сұрыптауды және сүзуді талдайды;

      5) математикалық есептерді шешудің алгоритмдерін; статистикалық деректерді өңдеу және талдау нәтижелері бойынша қорытындыларды; аксиомалар мен теоремалар арқылы дәлелді пікірлерді; геометриялық түрлендірулерді қолдана отырып салу есептерін шешу тәсілдерін синтездейді; өз идеяларын ұсыну және іске асыру үшін мәтіндер, кестелер, деректер қоры, графика мен мультимедиа түріндегі ақпаратты; электрондық кестелерде, 3D-редакторларда, сондай-ақ бағдарламалау ортасында объектілер мен процестердің (физикалық, биологиялық, экономикалық) модельдерін; электрондық кестеде диаграммалар мен графиктерді құруды; фигураларды біріктіруді, қиылысуды, азайтуды қолдануды; жауапты цифрлық азаматтық арқылы қауіпсіз және орынды онлайн-орта құруға жәрдемдесуді жинақтайды;

      6) есептің контекстке қатысты есептеулер нәтижесін; берілген параметрлердің мәндеріне байланысты функция графигінің орналасуын; шамалардың жуық мәндерін және олардың стандартты түрде жазылуын; жүргізілген тәжірибелер санының артуына байланысты оқиға нәтижесінің абсолюттік және салыстырмалы жиілігін; ақпараттың сапасын, маңыздылығын, пайдалылығын және тиімділігін; пайдаланушының қажеттіліктеріне байланысты компьютердің пішін үйлесімін және бағдарламалық қамтылымын таңдауды; компьютерлік модельдің шынайы объектілерге сәйкестігін; алгоритмнің тиімділігін және оны орындаудың нәтижелерін; ақпараттық-коммуникациялық технология құралдарының адам денсаулығына теріс әсер етуін; құжаттың ресімделуінің практикалық талаптарға сәйкестігін; сервистік бағдарламалардың мақсатын; түрлі форматтағы файлдарды қысу кезінде мұрағаттау бағдарламаларын; БАҚ хабарламаларын және түрлі дереккөздерден алынған ақпаратты бағалайды

      42. "Жаратылыстану" білім беру саласы бойынша оқытудан күтілетін нәтижелер:

      Негізгі орта білім беруді аяқтағаннан кейін білім алушы:

      1) бастапқы географиялық, биологиялық, физикалық және химиялық ұғымдарын; жаратылыстану ғылымдарының қазіргі өмірдегі рөлін; негізгі биологиялық, физикалық, химиялық заңдар мен теориялардың мәнін; көрнекті ғалымдардың жаратылыстану ғылымдарының қалыптасуы мен дамуына қосқан үлесін; эксперименттік және тәжірибелік жұмыстарды жүргізу кезіндегі қауіпсіздік ережелерін; СИ жүйесіндегі физикалық және химиялық шамалардың өлшем бірліктерін; негізгі және туынды физикалық шамаларды; механика (кинематика, динамика, статика, сақталу заңдары), жылу физикасы (молекулалық физика және термодинамика), электр және магнетизм (электростатикалық өріс, тұрақты электр тогы, магнит өрісі), оптика (геометриялық), кванттық физика элементтері, атомдық физика, астрономия ұғымдарын, формулаларын, заңдарын және физикалық тұрақты шамаларын; атом-молекулалық ғылым (ілім), атом құрылысы және элементтердің қасиеттерін; химиялық символизм; заттардың классификациясы; биологиялық, химиялық және физикалық құбылыстарды; химиялық байланыстардың түрлері және заттың құрылымын; химиялық реакциялардың түрлері, белгілері мен заңдылықтарын; бейорганикалық және органикалық қосылыстардың маңызды кластары және олардың қасиеттерін; электролиттік диссоциация теориясын; химиялық элементтердің периодтық жүйесінің периодтық заңы мен құрылымын; Қазақстанның химия және металлургия өнеркәсібінің маңызды салаларын; микробиология, молекулалық, жасушалық биология негіздерін; өсімдік және жануарлар ағзаларының ішкі ортасы мен мүшелер жүйесінің құрамдас бөліктерін;

      микробиология, молекулалық, жасушалық биология негіздерін; өсімдіктер және жануарлар ағзаларының ішкі ортасы мен мүшелер жүйесінің компоненттерін; өсімдіктердің және жануарлардың негізгі топтарын; эволюциялық дамудың негізі мен заңдылықтарын; сұрыптау әдістерін; тірі ағзаларға қоршаған орта факторларының әсерін, адам іс-әрекетінің қоршаған ортаға әсерін;

      географиялық ұғымдарды, объектілерді, процестерді, құбылыстарды; табиғаттың, халықтың және экономиканың өзара байланысын және даму заңдылықтарын; географиялық зерттеу әдістерін, геоақпараттық жүйелердің қызмет ету ерекшеліктерін; географиялық картаны; географиялық қабықты, геосфераларды, географиялық ортаны, табиғат кешендерін; материктер мен мұхиттардың, жекелеген аумақтардың, елдердің және Қазақстан Республикасының табиғат, халқы мен шаруашылық ерекшеліктерін; елдердің типологиясын, экономикалық жүйелердің үлгілері; халықаралық қатынастардың түрлері; Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық бөлінісін, табиғи ресурстық әлеуетін; адамзаттың жаһандық және жергілікті проблемаларының мәнін, табиғатты сақтау және тұрақты даму шараларын біледі;

      2) физикалық мәтіндерді, физикалық шамалардың мәндерін стандартты түрде жазу әдістерін; физикалық шамалардың өзара тәуелділігін математикалық формулалар түрінде көрсету тәсілін; физикалық терминдерді пайдалана отырып, негізгі физикалық заңдарды тұжырымдау түсінеді; химиялық реакциялардың жүру жағдайларын; IUPAC номенклатурасы; химиялық өндірістің технологияларын және ғылыми қағидаттарын;

      микробиология және биотехнологияның медицинадағы, ауыл шаруашылығындағы және өнеркәсіптегі маңызын; жасушалардағы молекулалар және органоидтар деңгейінде жүретін процестерді; өсімдік және жануарлар ағзаларының ішкі ортасы мен мүшелер жүйесінің функцияларын, өсімдік пен жануарлардың негізгі топтарының жіктелу қағидаттарын; метаболизм процестерін; жаһандық және жергілікті экологиялық проблемаларды; жердегі биокөптүрлілікті сақтаудағы Қызыл кітаптың рөлін;

      табиғи және әлеуметтік-экономикалық заңдылықтардың, процестер мен құбылыстардың мәнін; заманауи географиялық кеңістіктің, аумақтық кешендердің ерекшеліктерін; географиялық объектілердің, процестер мен құбылыстардың өзара байланыстарын, себептерін, кезеңдерін, салдарын, мәнін; жаһандық және жергілікті проблемаларын, тұрақты даму мәселелерін шығу тегін және оларды шешу жолдарын; қазіргі интеграциялық процестердің мәнін; геосаяси процестерді, Қазақстан Республикасының геосаяси жағдайын; Қазақстанның ұлттық мүдделері мен құндылықтарының мәнін түсінеді;

      3) практикалық есептерді шешу, физикалық құбылыстарды және өлшеу құралдарының жұмыс принципін түсіндіру үшін физика заңдары туралы білімді; физикалық шамалардың өзара тәуелділігін анықтауға арналған функциялардың графикасы мен қасиеттері; физикалық құбылыстарды сипаттауға арналған физикалық денелердің негізгі сипаттамаларын; эксперимент жүргізуге арналған өлшеу құралдары мен жабдықтарды; зерттеу есептерін шешуде жасанды интеллект құралдарын; физикалық процестерді түсіндіруге арналған виртуалды физикалық экспериментті; оқу-зерттеу жұмыстарын жүргізу кезіндегі STEM дағдыларды; тірі және өлі табиғаттағы объектілерді, процестер мен құбылыстарды сипаттау үшін негізгі физикалық, химиялық, биологиялық, географиялық ұғымдар мен терминдерді; тәжірибелік-эксперименттік және зерттеу жұмыстарын қауіпсіз жүргізу әдістерін; оқу және қолданбалы міндеттерді шешу, практикалық және зертханалық жұмыстарды орындау кезінде физика, химия, биология, география заңдары мен формулаларын; нәтижелерді ұсынуда графикалық әдістерді; өлшем бірліктерінің халықаралық жүйесін; физикалық және химиялық құбылыстар мен процестердің жүру жағдайларын түсіндіру үшін алынған білімді;

      фотосинтез, транспирация, қозғалыстың биомеханикалық ерекшеліктерін, "компьютер-ми" интерфейс технологиясын, аурулардың алдын алудағы вакцинаның ролін, жасанды нейрондық желілердің биологиялық негіздерін зерттеуде, зертханалық жұмыстар мен жобаларда, виртуалды зертханаларда практикалық дағдыларды, жасанды интеллектіні және STEM-технологияны қолданады;

      географиялық қабық пен географиялық орта компоненттерінің, аумақтардың сандық және сапалық сипаттамаларын анықтау әдістерін; картометрия әдістерін; бағдарлау және навигация дағдыларын; күнделікті өмірде географиялық, биологиялық, физикалық және химиялық білімді пайдалану дағдыларын; жеке және топтық жұмыс, іскерлік этика дағдыларын қолданады;

      4) физикалық процестердің заңдылықтарын; физикалық шамалардың өзара тәуелділігін; қажетті шамаларды табу әдістерін анықтауға арналған сөздік есептердің шарттарын; табиғат құбылыстарын бақылау және демонстрациялық тәжірибе деректерін; графиктер, кестелер, диаграммалар және әртүрлі диаграммалар түрінде берілген физикалық шамаларды өлшеу нәтижелерін; эксперимент нәтижелеріндегі қателіктердің себептерін; графикалық және кестелік түрде берілген ақпаратты; зат қасиеттерінің оның сапалық және сандық құрамы мен құрылымына тәуелділігін; заттардың қасиеттері мен қолдану аймақтары арасындағы себеп-салдарлық байланыстарды; адам ағзасының дұрыс жұмыс істеуі үшін микроэлементтер мен макроэлементтердің маңызын;

      биологиялық процестер мен құбылыстардың заңдылықтарын; тірі ағзалардың мүшелер жүйесінің құрылысы мен функциясын; биогеоценоздағы заттар айналымының процестерін;

      географиялық қабық пен географиялық ортадағы процестер мен құбылыстардың себеп-салдарлық байланыстарын, кеңістік ерекшеліктерін; қоғамдық өндірістің жаратылыстану-ғылыми, әлеуметтік-экономикалық негіздерін; сандық және сапалық географиялық мәліметтерді; жекелеген аумақтардың және Қазақстан Республикасының географиялық және геосаяси жағдайын; саяси, экономикалық және әлеуметтік даму ерекшеліктері мен факторларын, Қазақстанның дүние жүзіндегі рөлі мен орнын талдайды;

      5) цифрлық құралдар мен технологияларды шығармашылықпен пайдалана отырып жинақталған және өңделген мәліметтерді, кесте, сызбанұсқа, хабарлама, баяндама, таныстырылым түрінде көрсету үшін жинақталған және өңделген деректерді, ақпараттарды; гипотеза, дәлел және түсініктеме жасауға арналған ғылыми модельдерді және дәлелдемелерді; эксперимент және зерттеулер жүргізу жоспарын; эмпирикалық қағидаларды, заңдылықтарды жүйелеу, жіктеу және анықтау үшін тірі және өлі табиғатта болатын процестер туралы білімдерді жинақтайды;

      6) есеп контекстінде есептеу нәтижелерін; тәжірибе кезінде физикалық шамаларды өлшеу нәтижелерін; шамалардың жуық мәндерін және олардың елеулі сандарды ескере отырып, стандартты түрде жазылуын; әртүрлі зерттеу әдістерін және әртүрлі өлшеу құралдарын қолданудың кемшіліктері мен артықшылықтарын; зерттеу нәтижелерін өңдеу және талдау нәтижелері бойынша қорытындыларды; математикалық түрлендірулерді қолданып есептерді шешу әдістерін; өлшеу құралдарының қателігін азайту тәсілдерін; физиканың өзекті мәселелері бойынша модельдер мен жобаларды;

      зертханалық жұмыс кезіндегі тәуекелдерді; әртүрлі физикалық және химиялық процестердің адам өміріне және қоршаған ортаға әсерін; табиғи биогеоценоздар мен агроценоздардың жағдайын; өндірістің тірі табиғаттың құрамдас бөліктері арасындағы тепе-теңдікті сақтауға әсерін;

      пайдалы қазбалар мен табиғи ресурстарды дұрыс пайдаланудың маңыздылығын; географиялық объектілердің, процестер мен құбылыстардың әртүрлі мақсаттар мен қызметке жарамдылық және пайдалану дәрежесін; ресурстар мен табиғи ресурстық әлеуетін; демографиялық, экологиялық жағдайды; зерттелетін географиялық тақырыптар бойынша әртүрлі пікірлер мен көзқарастарды бағалайды.

      43. "Адам және қоғам" білім беру саласы бойынша оқытудан күтілетін нәтижелер:

      Негізгі орта білім беруді аяқтағаннан кейін білім алушы:

      1) тарих ғылымының базалық ұғымдарын; тарихи деректердің түрлерін; Қазақстан және әлем тарихының кезеңдерін, оқиғаларын, құбылыстарын, процестерін; маңызды тарихи рөл атқарған тұлғаларды; ұлттық және әлемдік мәдениеттің жетістіктерін; құқық және мораль ұғымдарын; заңнамалық және құқықтық тәртіпті, құқықтық және әлеуметтік құндылықтарды; қазіргі құқықтық жүйені; негізгі құқықтық принциптерді; адамның құқықтары мен міндеттерін; демократиялық институттарды; құқық салаларының базалық мазмұнын;

      жеке және қоғамдық қауіпсіздік негіздерін (мектепте, үйде, интернетте), экологиялық жауапты мінез-құлық пен тұрақты даму қағидаттарын, этикет пен этносаралық қарым-қатынас мәдениетінің негіздерін, қаржылық сауаттылықтың негізгі ұғымдарын (кіріс, шығыс, банк қызметтері) және медиасауаттылықтың, соның ішінде цифрлық гигиена ережелерінің негіздерін біледі;

      2) Қазақстан және әлем тарихының дамуының тұтастығы мен үздіксіздігін сипаттайтын тарихи оқиғалардың, құбылыстар мен процестердің мәнін; қоғамдық-саяси, экономикалық және әлеуметтік-мәдени даму сипатын; заманауи қоғамдық процестердің тарихи шарттылығын; Қазақстан Республикасының азаматы ретінде ұлттық бірегейлікті; Қазақстан және әлем тарихына, мәдениетіне, дәстүрлеріне, адамның азаматтық құқықтары мен бостандықтарына, қоғам өмірінің демократиялық қағидаларына құрметпен қарауды; мемлекет және құқықтың пайда болу негіздерін, өзара байланысын; құқық салаларының негізгі ұғымдары мен санаттарын; азаматтың құқықтық міндеттері мен жауапкершілігін; қоғамдық қатынастарды құқықтық реттеуді; интернет желісінде қауіпсіздікті сақтау қажеттілігін;

      өз әрекеттерінің қоршаған орта мен қоғамға әсерін, этносаралық өзара әрекет маңызын және сыпайы қарым-қатынас ережелерін, ақпараттың цифрлық кеңістікте қалай жасалып, таратылатынын, жеке қаржыны басқару және отбасылық бюджетті жоспарлау негіздерін, сондай-ақ өзін-өзі реттеу мен эмоционалдық интеллектінің әртүрлі өмірлік жағдайларда маңызын түсінеді;

      3) Қазақстан және әлемнің саяси, әлеуметтік-экономикалық және мәдени дамуын сипаттауда; заманауи қоғамдық қатынастарда өз ұстанымын анықтауда; тарихи материалдарды зерделеуде, тарихи картадағы өзгерістерді, түрлі объектілердің орналасқан жерін анықтауда; тарихи тұлғаларды, оқиғаларды, құбылыстарды, процестерді салыстыруда тарихи ойлау дағдыларын; тарихи зерттеулер жүргізу мен құқықтық жағдайларды шешуде цифрлық құралдарды;

      күнделікті өмірде; заңға сәйкес іс-қимыл мен мінез-құлық тәртібін таңдауда; құқықтар мен бостандықтарды жүзеге асыруда; құзыретті органдар мен ұйымдарға білікті заң көмегіне жүгінуде; қоғамдық және құқықтық мәселелер бойынша пікірталастарға қатысуда құқықтық ақпаратты;

      күнделікті өмірде қауіпсіз мінез-құлық әдістерін (соның ішінде интернетте), жеке және цифрлық қарым-қатынаста этикет ережелерін, жеке және отбасылық бюджетті құру және жүргізу қағидаттарын, қалдықтарды сұрыптау мен ресурстарды үнемдеу сияқты экологиялық әдеттерді, сондай-ақ цифрлық контент жасаудың (презентациялар, блогтар, бейнелер) негізгі дағдыларын қолданады;

      4) жалпы сипатты белгілер мен ерекшеліктерін анықтай отырып, Қазақстанның және әлем елдерінің тарихи дамуын; себеп-салдарлық байланыстарын анықтау мақсатында тарихи оқиғаларды, құбылыстарды, процестерді; тарихи тұлғалар қызметінің нәтижесі мен уәждерін; проблемалық сұрақтарға жауап беру үшін түрлі тарихи дереккөздерді; тарихи оқиғаға, құбылыстар мен процестерге түрлі көзқарастарды;

      қоғамдық қатынастарды реттейтін нормалар мен механизмдерді; құқықтық қатынастар субъектілерінің құқықтары мен міндеттерін; құқықпен реттелетін практикалық жағдайларды; кәмелетке толмағандардың заңдық жауапкершілігін; түрлі деректерден алынған құқықтық сипаттағы ақпараттарды;

      ақпараттың әртүрлі дереккөздердегі дұрыстығын, жергілікті, өңірлік және жаһандық экологиялық мәселелерді шешудегі өзінің рөлін, жеке бюджетті оңтайландыру мақсатында кірістер мен шығыстарды, медиаконтенттің адамдардың мінез-құлқына және шешім қабылдауына әсерін, этномәдени айырмашылықтар мен қарым-қатынас формаларының өзара байланысын, сондай-ақ банк қызметтерін пайдалануға байланысты қауіптер мен мүмкіндіктерді талдайды;

      5) қоғамдағы қазіргі заманғы саяси, әлеуметтік-экономикалық және мәдени процестерге бағдар алу үшін тарихи мәліметтерді; цифрлық құралдарды шығармашылықпен қолдану арқылы тарихи оқиғаларды зерделеу барысында түрлі дереккөздерден алынған ақпараттарды; өмірлік тұрмыстық жағдайларды шешуде құқықтық ақпараттарды;

      әртүрлі идеялар мен пікірлерді біріктіре отырып, топтық жобаларға шешімдер, деректер мен білім негізінде жеке және ұжымдық мақсаттарға жету стратегияларын, ірі мақсаттарға қол жеткізуге арналған қаржылық жоспарлау әдістерін, мектеп пен қоғамдағы экологиялық хабардарлықты арттыру шараларын, сондай-ақ цифрлық технологиялар мен этикет нормаларын қолдана отырып, жаңа коммуникация тәсілдерін жүйелейді, синтездейді;

      6) тарихи оқиғаларды, процестерді, құбылыстарды Қазақстан және әлем тарихына әсері контекстінде; түрлі тарихи дереккөздердің шынайылығын; қазіргі қазақстандық қоғамның әлемдік экономикадағы, саясаттағы және мәдениеттегі рөлін; қоғамның қауіпсіз дамуы үшін мемлекеттік-құқықтық институттардың мәнін; жеке деректерді және адамның құқықтары мен бостандықтарын қорғаудың маңызын; қоғам өміріндегі құқықтық тәртіп пен заңдылықтың маңыздылығын;

      өзінің қаржылық шешімдері мен стратегияларының тиімділігін, жеке деректердің қорғалу деңгейін және олардың таратылып кетуінің алдын алу жолдарын, конструктивті кері байланыс беру арқылы өз жұмысы мен топ жұмысының нәтижелерін; өзінің әлеуметтік және экологиялық әрекеттерінің салдарын, сондай-ақ күрделі жағдайларда өзін-өзі реттеу және эмоцияларды басқару дағдыларының жетістігін бағалайды.

      44. "Технология және өнер" білім беру саласы бойынша оқытудан күтілетін нәтижелер:

      Негізгі орта білім беруді аяқтағаннан кейін білім алушы:

      1) өнер түрлерінің әртүрлі стильдері, бағыттары мен жанрларының жіктеуші мен ерекшеліктерін; дәстүрлі және заманауи өнер туындыларының мәдени құндылығын; үздік әлемдік және отандық музыка және өнер туындылары; қазақ халқының және әлем халықтарының сәндік-қолданбалы өнерінің ерекшеліктерін; халықтық және классикалық музыкалық аспаптардың жіктелуін; әртүрлі материалдардың қасиеттері және оларды өңдеудің негізгі әдістерін; жеке материалдарды қолмен, механикалық, көркемдік өңдеудің негізгі технологияларын; заманауи сандық бағдарламалық басқару жүйелерін (СББ) станоктарды қоса алғанда, құралдар мен жабдықтарды пайдалана отырып материалдарды өңдеу технологияларын; жасанды интеллект мүмкіндіктерін; 2D және 3D нысандарын әзірлеуге арналған графикалық редакторлардың негізгі мүмкіндіктерін; жобаланатын объектілерге қойылатын функционалдық, эстетикалық, экологиялық және эргономикалық талаптарын; тамақ дайындаудың және дастархан жайудың негізгі технологиялары; дұрыс тамақтанудың негізгі ережелері; тамақ дайындаудың және дастархан жайудың негізгі технологияларын; дұрыс тамақтанудың негізгі ережелерін; түрлі іс-шараларды ұйымдастыру мен өткізудің негізгі кезеңдері; жеке гигиенаның негізгі ережелері, тұрғын үйге қойылатын гигиеналық талаптар және олардың денсаулық пен жайлылыққа әсері; экологиялық, эстетикалық және функционалдық талаптарды ескере отырып, интерьерді жобалау және безендіру принциптері; жабдықтар мен құралдармен жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік ережелерін біледі;

      2) әр түрлі жанрдағы, стильдегі және өнер бағыттарындағы шығармалардың мәдени және көркемдік маңыздылығы, сондай-ақ олардың ұлттық және әлемдік мәдени дәстүрлерді қалыптастырудағы рөлін; өндірістік процестерде қолданылатын материалдардың қасиеттері және жобалау міндеттері мен технологияның мүмкіндігіне байланысты оларды өңдеудің тиісті әдістерін таңдау қажеттілігін; қазіргі заманғы сандық бағдарламалық басқару жүйелерін (CББ) қоса алғанда, қол, механикалық құралдар мен технологиялық жабдықтардың жұмыс істеуінің негізгі принциптерін; 2D және 3D нысандарын әзірлеу процесінде жасанды интеллект пен мамандандырылған графикалық редакторларды пайдаланудың әлеуетті мүмкіндіктерін; жобаланатын объектілерге олардың функционалды, эстетикасын, экологиялық қауіпсіздігі және эргономикасы тұрғысынан қойылатын талаптарын; дұрыс тамақтануды ұйымдастыру принциптері, тұру және жеке гигиенаның гигиеналық нормалары, сондай-ақ олардың адамның денсаулығы мен әл-ауқатын қамтамасыз етуге әсерін; құралдар мен жабдықтарды пайдалана отырып, жұмыстарды орындау кезінде қауіпсіздік талаптарын сақтаудың маңыздылығын түсінеді;

      3) 2D және 3D объектілерді әзірлеу және визуализациялау үшін, мамандандырылған бағдарламалық құралдар мен графикалық редакторларда жұмыс істеу дағдыларын; шығармашылық идеяларды әзірлеу мен генерациялаудың жасанды интеллект мүмкіндіктерін; бұйымдарды ресімдеуде және интерьерді ұйымдастыруда ұлттық элементтерді; өз жұмысын жоспарлау және ұйымдастыру әдістерін; материалдардың қасиеттері және оларды қолмен, механикалық орындау үшін өңдеу әдістері туралы білімді қолданады бұйымдарды жасауға арналған сандық бағдарламалық басқарылатын (CББ) станоктарды қоса алғанда, әртүрлі қол құралдары мен жабдықтары; жеке, ұжымдық жұмысты орындау кезінде жасанды интеллект мүмкіндіктерін; өмір сүру және жұмыс (оқу) үшін қолайлы және қауіпсіз жағдайларды қамтамасыз ете отырып, тұрғын үй және қоғамдық кеңістіктерді ұйымдастыру процесіне қойылатын санитарлық-гигиеналық талаптарды; дұрыс тамақтану және тамақтануды ұйымдастыру кезінде тамақ дайындау технологиясын; дайындық процесінде ивент-менеджменттің негізгі принциптерін қолданады;

      4) әр түрлі өнер түрлерінің туындыларында ұсынылған шығармашылық идеялар мен ойларын; өнер қайраткерлерінің жұмыстарында және өз жұмыстарында пайдаланылған тәсілдерді, техникалар мен материалдарды; қазақ халқының және әлем халықтарының сәндік-қолданбалы өнерін, бірегей ерекшеліктері мен ортақ элементтерін анықтайды; материалдардың қасиеттерін және оларды өңдеу әдістерін, олардың өнер және технология саласындағы нақты міндеттерді орындауды; олардың сапасын жақсарту мақсатында бұйымдардың прототиптерін; әртүрлі факторлардың (тарих, мәдениет, уақыт, орын) шығармашылық жұмыстың және/немесе бұйымның нысанына, функциясына және эстетикалық қасиеттеріне әсерін; өнердің, технологияның және өндірістің қоршаған ортаға және адам өміріне әсерін; тамақ дайындаудың негізгі технологияларын әр түрлі іс-шараларға ең қолайлысын анықтайды; тұрғын үй мен жеке гигиенаға қойылатын гигиеналық талаптарды, олардың денсаулық пен жайлылыққа әсерін талдайды;

      5) бірегей көркем шығармаларды жасау үшін өнердің әртүрлі стильдері мен бағыттары туралы білімдерін; бұйымды жобалау және интерьерді безендіру процесінде дәстүрлі және қазіргі заманғы өнердің элементтерін; жаңа технологиялар мен өнімдерді (бұйымдарды) әзірлеу үшін материалдардың қасиеттері және оларды өңдеу әдістері туралы ақпаратты; шығармашылық туындыларды әзірлеу және жасау процесінде әртүрлі пәндік салалардағы білім мен дағдыларын бұйымдарды жобалау және әртүрлі интерьерлерді ұйымдастыру кезіндегі функционалдық, эстетикалық және экологиялық талаптарды; шығармашылық жобаларды әзірлеу процесінде цифрлық технологиялар мен жасанды интеллект мүмкіндіктерін синтездейді;

      6) әртүрлі өнер туындыларындағы негізгі идеяны, бейнелерді; ұлттық және әлемдік өнер туындыларының көркемдік және эстетикалық құндылығын; өз бетінше және ұжымда орындалған көркем жұмыстар мен бұйымдарды; жобалау және өндіру процесін жетілдіру үшін цифрлық технологиялар мен жасанды интеллект мүмкіндіктерін; материалдардың сипаттамаларын және жобаланатын өнерге қойылатын талаптарды ескере отырып, оларды өңдеу әдістерін айқындайды өнімнің (бұйымның) функционалдық, эстетикалық және экологиялық сипаттамаларын ескере отырып, дайын бұйымдардың сапасы мен қауіпсіздігін; өнімнің (бұйымның) тұтынушылық сапасын бағалайды.

      45. "Дене шынықтыру" білім беру саласы бойынша оқытудан күтілетін нәтижелер.

      Негізгі орта білім беруді аяқтағаннан кейін білім алушы:

      1) әртүрлі спорттық және дене жаттығуларының негізгі ережелері мен принциптерін; спорттық жабдықтардың атаулары мен мақсатын; қозғалыс әрекеттерін орындау ережелері мен тәсілдерін, әртүрлі типтегі дене жаттығуларының жинақтарын; дене шынықтыру және спорт кезіндегі қауіпсіздік негіздерін; салауатты өмір салты мен гигиена негіздерін; дене дайындығы және оның құрамдас бөліктері туралы түсініктерді; негізгі ұлттық спорт ойындарын және олардың ережелерін; спорттық ойындар мен жаттығулардың классификациясын; әртүрлі спорт түрлері бойынша төрелік етудің негізгі ережелерін; анатомия, физиология және биомеханиканы қоса алғанда спорт ғылымының негіздерін; спорттағы адалдық, сыйластық, ұжымдық жұмыс, абырой, тәртіп сияқты құндылықтарды; жаттығу кезінде ағымдағы әл-ауқатты бақылау әдістері мен тәсілдерін (сыртқы және ішкі белгілер бойынша) және физикалық жүктеменің режимдерін (жүрек соғысының негізгі дағдылары және алғашқы көмек көрсету әдістері бойынша); өмірге қауіп төндіретін жағдайдағы мінез-құлық тактикасын, денсаулығында әртүрлі шектеулері бар адамдар үшін балама жаттығулар, ойындар мен іс-шараларды; ұлт денсаулығының маңызын және оны сақтаудағы дене шынықтырудың рөлін; дене шынықтыруда ақпараттық-коммуникациялық технологияларды (АКТ) және жасанды интеллектіні (ЖИ) пайдалану негіздерін біледі;

      2) дене шынықтыру жаттығуларының денсаулық пен жалпы даму үшін маңыздылығын, дене жаттығуларының әртүрлі дене жүйелеріне (жүрек-тамыр, тыныс алу, бұлшықет) әсерін; салауатты өмір салтын сақтау қажеттілігін; орындалатын қозғалыс әрекеттерінің күрделілік деңгейлерін; дене шынықтырудың әртүрлі кезеңдерінде әртүрлі дене жаттығуларының қажетті қарқындылығына қол жеткізу қажеттілігін; спортпен айналысу кезінде қауіпсіздік ережелерін сақтау қажеттілігін; дұрыс тамақтану мен физикалық белсенділіктің байланысын, аэробты және анаэробты жаттығулардың айырмашылығын және олардың ағзаға әсерін; әртүрлі спорт түрлері бойынша ойын және төрелік ету ережелерін; ұлттық спорт ойындарының мәдени-тарихи жағдайдағы маңызын; спорт ғылымының принциптерін және оларды дене дайындығы мен спорттық өнімділікті арттыруда қолдануын; жеке және әлеуметтік даму үшін спорттағы құндылықтардың рөлін; жасанды тыныс алу және жүрек-өкпе реанимациясы сияқты негізгі өмірді сақтау дағдыларын; төтенше жағдайларда мінез-құлық қағидалары мен тактикасын; дене шынықтыру мен спортта инклюзивті тәсілдің қажеттілігін, денсаулықпен байланысты шектеудің дене шынықтыру және спорт нәтижелеріне әсерін; әртүрлі шектеулермен дене белсенділігін сақтау үшін балама жаттығулар мен әрекеттердің маңыздылығын; дене шынықтырудың ұлт денсаулығына әсерін және аурудың алдын алудағы рөлін; оқу процесін жақсарту және дене белсенділігін бақылау үшін АКТ және ЖИ пайдалану жолдарын түсінеді;

      3) әртүрлі жаттығулар мен спорттық ойындарды орындаудың дұрыс техникасын; оқу бағдарламасында көрсетілген спорттық ойындар мен циклдік спорт түрлері бойынша тактика мен стратегияларды; дене дайындығын өздігінен бақылау әдістерін (пульсометрия, жаттығуларды орындауға кететін уақытты өлшеу); спорттық ойындарда топпен жұмыс істеу дағдыларын; жарақат алған кезде өзіне-өзі көмек көрсету және алғашқы көмек көрсету тәсілдерін; физикалық форманы сақтау үшін жеке машықтар мен жаттығуларды; мектептегі спорттық іс-шараларда төрешілік етудің ережелері мен принциптерін; ұлттық спорттық ойындар мен жарыстарға қатысу; дене дайындығын арттыру үшін спорт ғылымының принциптерін; оқу және сабақтан тыс іс-әрекеттерінде спорт құндылықтарын ұстану; нақты және оқу-жаттығу жағдайларында құтқару дағдыларын; эвакуациялау және зардап шеккендерге көмек көрсетуді қоса алғанда өмірге қауіп төндіретін жағдайларды шешу тактикасын; спорттық іс-шараларды ұйымдастыру мен өткізудегі инклюзивті тәсілдерін; мүмкіндігі шектеулі адамдарға бейімделген балама жаттығулар мен ойындарды; дене шынықтыру арқылы ұлттың денсаулығын нығайтуға ықпал ететін тәжірибелерді; жаттығу мен дене шынықтыруды талдау және жақсарту үшін АКТ және ЖИ қолданады;

      4) дене шынықтыру бойынша өз нәтижелері мен үлгерімін; спорттық жарақаттардың себептері мен салдарын, олардың алдын алу шараларын; өз мақсаттарына байланысты машықтар мен жаттығулар түрлерінің тиімділігін; әртүрлі факторлардың (тамақтану, күнделікті режим, демалыс) спорттық нәтижелерге әсерін; жас және жыныс ерекшеліктеріне байланысты дене дайындығының ерекшеліктері мен айырмашылығын; ойын тәжірибесін жақсарту үшін ойын және төрешілік ережелерін; мәдени дәстүрлерді сақтау үшін ұлттық спорт ойындарының маңызын; жоғары спорттық нәтижелерге жетудегі спорт ғылымының рөлін; спорттағы құндылықтардың жарыстардағы мінез-құлық пен нәтижелерге әсерін; құтқару дағдыларының тиімділігін және оларды қолданудың дұрыстығын; тәуекелдер мен залалдарды азайту үшін төтенше жағдайлар тактикасын; денсаулық шектеулерінің жаттығулар мен спорттық іс-шараларға қатысу мүмкіндіктеріне әсерін; баламалы жаттығулардың тиімділігі және олардың дене дайындығына әсерін; өмір салтына байланысты ұлт денсаулығы туралы деректерді; АКТ және ЖИ көмегімен дене белсенділігі мен спорт көрсеткіштерін бақылау деректерін талдайды;

      5) командалық ойындар мен жарыстардың стратегиялары мен тактикасын; нәтижелерін талдау негізінде өзінің физикалық дайындығын жақсарту жоспарын; денсаулықты сақтау үшін физикалық белсенділікті күнделікті өмірге енгізу әдістерін; жарақаттардың алдын алу және денсаулықты нығайту жөніндегі шешімдерді; ұлттық спорт ойындарының элементтерін өз тәжірибесіне енгізу жолдарын; жаттығу көрсеткіштерін жақсарту үшін спорт ғылымының нәтижелерін; адал ойын және өзара құрмет құндылықтарын нығайтатын спорттық іс-шараларды; эвакуациялауды және алғашқы медициналық көмек көрсетуді қоса алғанда, төтенше жағдайлар бойынша іс-шаралар жоспарын; құтқару дағдылары мен қауіпті жағдайларда өзін-өзі ұстау тактикасы бойынша демонстрациялық іс-шараларды; дене шынықтыру бағдарламалары арқылы ұлт денсаулығын жақсарту бастамаларын; физикалық белсенділік көрсеткіштерін жақсарту үшін АКТ және ЖИ қолданысымен жеке жаттығу жоспарларын жүйелейді;

      6) өзінің оқу бағдарламасының тиімділігін бағалайды және қажет болған жағдайда түзетулер енгізеді; жас нормаларымен салыстырғанда өзінің физикалық дайындығы мен денсаулық деңгейін; жаттығулардың жалпы денсаулық пен әл-ауқатқа қосқан үлесін; спорттық жарыстар мен іс-шараларға қатысуға дайындығын; дене тәрбиесінің тұлғаның дамуы мен әлеуметтік белсенділігі үшін маңызын; өзінің төрешілік дағдыларын және ойын ережелерін білуін; дене шынықтыруды дамытуға ұлттық спорт ойындарының әсерін; жеке дайындық пен спорттық көрсеткіштердегі спорт ғылымының рөлін; оң әлеуметтік қасиеттерді дамыту үшін спорттық құндылықтардың маңыздылығын; құтқару дағдыларын дұрыс қолдана білу қабілетін; төтенше жағдайлар тактикасының тиімділігін және олардың қауіпсіздікке әсерін; дене шынықтырудың ұлт денсаулығын жақсартуға және аурулардың алдын алуға қосқан үлесін; оқу үдерісін жақсартуда және дене белсенділігін бақылауда АКТ және ЖИ қолданудың тиімділігін бағалайды.

      46. Білім алушылардың, оның ішінде ерекше білім беруді қажет ететін білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалау кезінде критериалды бағалау жүйесін қолданылады.

      47. Негізгі орта білім беру деңгейінде білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалау формативті және жиынтық бағалау түрінде жүзеге асырылады.

      48. Бағалау инварианттық және вариативтік компоненттерінің пәндері мен курстары бойынша жүргізіледі.

      49. Ерекше білім беруді қажет ететін білім алушылар үшін олардың білім алуына, дамуындағы бұзушылықтарды түзетуіне және әлеуметтік бейімделуіне жағдай жасалады.

      50. Негізгі орта білім берудің оқу бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарында білім алушылардың оқу жетістіктерін критериалды бағалау тәртібін білім беру саласындағы уәкілетті орган айқындайды.

      51. Білім алушылардың жауапты мінез-құлқын қалыптастыру, ашықтық пен адалдықты қамтамасыз ету, сондай-ақ әділ білім беру ортасын құру және білім беру сапасын арттыру мақсатында академиялық адалдық қағидаттары мен қағидалары енгізіледі.

      52. Негізгі орта білім беру деңгейінде кәсіптік бағдарды анықтау диагностикасы арқылы білім алушының мамандық таңдау бойынша қызығушылықтарын, қабілеттері мен бейімділігін зерттеу жүргізіледі.

      53. Білім алушыларды жан-жақты дамыту және оларда білім берудің базалық құндылықтары негізінде қажетті негізгі құзыреттіліктерді қалыптастыру мақсатында әлеуметтік GPA (Grade Point Average) бағалау енгізіледі.

      54. Әлеуметтік GPA бағалау академиялық үлгерімнен бөлек жүзеге 5асырылады және негізгі білім туралы аттестаттың қосымшасында тіркеледі.

4-тарау. Білім алушылардың оқу жүктемесінің ең жоғары көлеміне қойылатын талаптар

      55. Инварианттық және вариативтік компоненттерді ескере отырып, апталық оқу жүктемесінің ең жоғары көлемі бекітілген Санитариялық ережелерге сәйкес белгіленеді.

      56. Білім алушылардың инварианттық және вариативтік компоненттерден тұратын оқу жүктемесінің жалпы көлемі, сондай-ақ сыныптар бойынша апталық және жылдық оқу жүктемесі Үлгілік оқу жоспарында белгіленеді.

      57. Арнайы білім беру ұйымдарының оқу жоспарларында дамудың бұзылу түрлері ескерілген міндетті түзету компоненті көзделген. Арнайы білім беру ұйымдарының оқу жоспарларындағы инварианттық, түзету және вариативтік компоненттер білім алушылардың ерекше білім беруге қажеттіліктерін ескере отырып белгіленеді.

      58. Сыныпты екі топқа бөлуге қалалық жалпы білім беретін ұйымдардағы сыныптарда білім алушылар саны 24 және одан артық, ауылдық жерлерде 20 және одан артық болған жағдайда:

      1) оқыту қазақ тілінде жүргізілмейтін сыныптарда – қазақ тілі мен әдебиеті;

      2) шетел тілі;

      3) еңбек;

      4) информатика пәндері бойынша жүзеге асырылады.

      Қалалық жалпы білім беретін ұйымдардағы сыныптарда білім алушылар саны 24 және одан артық, ауылдық білім беру ұйымдарында 20 және одан артық болған жағдайда, оқыту орыс тілінде жүргізілмейтін сыныптарда орыс тілі пәні бойынша сыныпты екі топқа бөлуге болады.

      Білім беру ұйымдарында сыныптың толымдылығына қарамастан, "Еңбек", пәні бойынша сыныпты екі топқа – ұлдар мен қыздарға бөлуге болады.

      59. Инклюзивті білім беру шеңберінде осы Стандарттың 58-тармағында көрсетілген пәндер бойынша сыныпты топтарға бөлу әрбір ерекше білім беруді қажет ететін балаға сынып толымдылығындағы білім алушылардың жалпы санын үшке кеміту есебінен жүзеге асырылады.

5-тарау. Оқу мерзіміне қойылатын талаптар

      60. Негізгі орта білім берудің жалпы білім беретін оқу бағдарламасын меңгеру мерзімі – бес жыл.

      61. Арнайы мектептерде және арнайы сыныптарда оқитын мүмкіндігі шектеулі балаларға арналған арнайы оқу бағдарламасын меңгеру мерзімі алты жылды құрайды (5-10 сыныптар).

      62. Оқу жылының ұзақтығы кемінде 34 оқу аптасын құрайды.

Жалпы орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты

1-тарау. Жалпы ережелер

      1. Осы жалпы орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты (бұдан әрі – стандарт) Қазақстан Республикасының "Білім туралы" Заңының (бұдан әрі – Заң) 56-бабына, "Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлiгінің кейбiр мәселелерi" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 19 тамыздағы № 581 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі туралы ереженің 15-тармағының 4) тармақшасына сәйкес әзірленді және білім берудің мазмұнына, оқу жүктемесінің ең жоғары көлеміне, білім алушылардың дайындық деңгейіне және оқу мерзіміне қойылатын талаптарды айқындайды.

      2. Стандартта Заңға сәйкес терминдер мен анықтамалар қолданылады. Оларға қосымша мынадай терминдер мен олардың анықтамалары енгізілді:      

      1) бағалау – білім алушылардың оқуда нақты қол жеткізген нәтижелерін оқытудан күтілетін нәтижелермен әзірленген критерийлер негізінде салыстыру процесі;

      2) бағалау критерийлері – білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалауға негіз болатын нақты өлшеуіштер;

      3) білім алушыларды қорытынды аттестаттау – тиісті білім беру деңгейінің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартында көзделген оқу пәндерінің көлемін олардың меңгеру дәрежесін айқындау мақсатында жүргізілетін рәсім;

      4) білім берудегі құндылықтар – білім алушының тұлғасын қалыптастырудағы жетекші фактор болып табылатын жалпыадамзаттық құндылықтарға негізделген оқыту мақсаттарының жүйесін қалыптастырудағы бағдарлар;

      5) ерекше білім беру қажеттіліктері – денсаулығына байланысты білім алуда ұдайы немесе уақытша қиындық көріп жүрген, арнайы, жалпы білім беретін оқу бағдарламалары мен қосымша білімнің білім беру бағдарламаларына мұқтаж балалардың қажеттіліктері;

      6) жалпы орта білім берудің базалық мазмұны – типіне, түріне және меншік нысанына, сондай-ақ оқыту тіліне қарамастан, білім беру ұйымдарында оқып білуге міндетті жалпы орта білім беру мазмұнының құрамы, құрылымы мен көлемі;

      7) жиынтық бағалау – анықталған оқу кезеңін (тоқсан, триместр, оқу жылы), сондай-ақ оқу бағдарламасына сәйкес бөлімдерді оқып аяқтағаннан кейін өткізілетін бағалау түрі;

      8) инклюзивті білім беру – ерекше білім беру қажеттіліктері мен жеке мүмкіндіктерін ескере отырып, барлық білім алушылардың білім алуына тең қолжетімділік үшін жағдайлар жасау;

      9) оқу жүктемесінің инвариантты компоненті – білім беру ұйымдарында типіне, түріне және меншік нысанына, сондай-ақ оқыту тіліне қарамастан, барлық білім алушылардың оқып білуі үшін міндетті оқу пәндерін айқындайтын үлгілік оқу жоспарының құрамдас компоненті;

      10) оқу жүктемесінің вариативті компоненті – білім алушылардың білімге деген қажеттіліктеріне сәйкес білім беру ұйымдары айқындайтын үлгілік оқу жоспарының құрамдас компоненті;

      11) оқытудан күтілетін нәтижелер – оқыту процесі аяқталғаннан кейін білім алушының білуін, түсінуін, көрсетуін сипаттайтын құзыреттіліктер жиынтығы;

      12) сабақтан тыс іс-әрекет – біртұтас оқу-тәрбие процесінің құрамдас бөлігі, білім алушылардың бос уақытын ұйымдастыру нысаны;

      13) үлгілік оқу жоспары – оқу пәндерінің тізбесін реттейтін және тиісті білім беру деңгейінің оқу жүктемесінің инвариантты және вариативті компоненттерінің көлемін айқындайтын құжат;

      14) формативті бағалау – сыныпта күнделікті жұмыс барысында жүргізілетін бағалау түрі, білім алушылардың үлгерімінің ағымдағы көрсеткіші болып табылады, оқыту барысында білім алушылар мен мұғалім арасындағы жедел өзара байланысты, оқушы мен мұғалім арасындағы кері байланысты қамтамасыз етеді және білім беру процесін жетілдіруге мүмкіндік береді;

      3. Стандартты қолдану:

      1) оқытудың күтілетін нәтижелері түрінде көрсетілген жалпы орта білім беру мақсаттарының жүйесіне қол жеткізу арқылы оқыту мен тәрбиелеудің сапасын арттыруға;

      2) қазақ, орыс және шетел тілдерінде білім беру процесін ұйымдастыру үшін қажетті жағдайлар жасау арқылы үштілді білім беру саясатын іске асыруға;

      3) қолданбалы сипаттағы міндеттерді шешу үшін білім алушылардың теориялық білім негіздерін меңгеруі мен алған білімдерін қолдана білуін дамытуды көздейтін жалпы орта білім берудің академиялық және практикалық бағыттылығының үйлесімділігіне;

      4) білім алушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, пәндік білім мен дағдыларды кезең-кезеңімен тереңдетуді қамтамасыз етуге;

      5) білім беру процесінің мазмұндық негізін айқындайтын білім берудің құндылықтары мен оқытудан күтілетін нәтижелер жүйесінің өзара байланыстылығы мен өзара шарттылығына негізделген оқыту мен тәрбиелеудің бірлігі қағидатын іске асыруға;

      6) балалардың денсаулығын сақтауды қамтамасыз етуге, білім алушылардың ерекше білімге деген қажеттіліктерін, сондай-ақ қосымша білім беру қызметтерін алу қажеттіліктерін қанағаттандыруға қолайлы жағдайлар жасауға;

      7) орта білім беру ұйымдарының типтері мен түрлерінің әртүрлілігі жағдайында жалпы орта білім берудің баламалылығын қамтамасыз етуге;

      8) білім беру ұйымдарында инновациялық практиканы қолдауға және дамытуға;

      9) білім сапасын қамтамасыз ету бойынша білім беру ұйымдарының қызметін объективті бағалауды ұйымдастыруға бағытталған.

2-тарау. Оқыту нәтижелеріне бағдарлана отырып, білімнің мазмұнына қойылатын талаптар

      4. Жалпы орта білім беру білім берудің барлық деңгейлеріне ортақ болып табылатын және білім алушы тұлғасының мінез-құлқы мен қызметін ынталандыратын өмірлік тұрақты бағдарлары болуға арналған білім алушылардың бойында ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтарды дарытуға бағытталған.

      5. Жалпы орта білім беру мазмұнында базалық құндылықтар ретінде:

      1) қазақстандық патриотизм мен азаматтық жауапкершілік;

      2) құрмет;

      3) ынтымақтастық;

      4) еңбек пен шығармашылық;

      5) ашықтық;

      6) өмір бойы білім алу айқындалған.

      6. Білім беру құндылықтарын сіңіру негізінде білім алушыларда:

      1) Қазақстанның мүдделеріне қызмет етуге әзірлігі;

      2) Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарының нормаларын құрметтеу және сақтау;

      3) әлеуметтік жауапкершілік және шешім қабылдай білу;

      4) мемлекеттік тілді меңгеру уәждемесі;

      5) Қазақстан халқының мәдениеті мен дәстүрлерін, әлемнің мәдени әралуандығын құрметтеу;

      6) рухани келісім мен төзімділік идеяларына бейімділік;

      7) қоршаған әлемге және экологиялық тепе-теңдікті сақтауға оң көзқарас;

      8) шығармашылық және сыни ойлау;

      9) коммуникативтілік және ақпараттық-коммуникациялық құралдар мен технологияларды тиімді қолдана білуі;

      10) өмір бойы білім алу және өзін-өзі жетілдіруге уәждемелеуі дамуы қажет.

      7. Жалпы орта білім берудің мақсаты:

      кең ауқымды дағдыларды дамыту негізінде білім алушылардың жоғары оқу орындарында білімін жалғастыруы және кәсіби өзін-өзі анықтауы үшін академиялық дайындығын қамтамасыз етуге қолайлы білім беру кеңістігін жасау болып табылады:

      1) білімді функционалдықпен және шығармашылықпен қолдану;

      2) сын тұрғысынан ойлау;

      3) зерттеу жұмыстарын жүргізу;

      4) ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану;

      5) коммуникацияның түрлі тәсілдерін қолдану;

      6) топта және жеке жұмыс жасау білігі;

      7) мәселелерді шешуі және шешім қабылдау.

      8. Жалпы орта білім беру деңгейінің нәтижесі ретіндегі кең ауқымды дағдылар білім алушыларға ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтарды өзіне үйлесімді үйлестіруге, кез келген өмірлік жағдайларда функционалдық сауаттылығы мен бәсекеге қабілеттілігін көрсетуге, сондай-ақ оқу және қолданбалы тапсырмаларды шешуге мүмкіндік береді.

      9. Жалпы орта білім берудің негізгі міндеттері:

      1) міндетті оқу пәндері мен таңдау бойынша бейіндік оқу пәндерін үйлестіру негізінде жаратылыстану-математикалық және қоғамдық-гуманитарлық бағыттарда бейінді оқытуды жүзеге асыру;

      2) оқу пәндерін оқытудың стандарттық және тереңдетілген деңгейлерін үйлестіру негізінде жоғары оқу орындарына түсуге білім алушылардың академиялық дайындығын қамтамасыз ету;

      3) рухани-адамгершілік қасиеттерін, коммуникативтік, әлеуметтік, зерттеушілік дағдыларын және проблемаларды сын тұрғысынан және шығармашылықпен ойлау негізінде шешу біліктігін мақсатты дамыту;

      4) бітірушілерге олардың мүдделері мен қабілеттеріне сәйкес кәсіби өзін-өзі анықтауына көмектесу;

      5) бітірушілерге өмір бойы білім алуын жалғастыруға оң көзқарасының, өмірде мансаптық өсуі мен танымдық процесін реттеуге даярлығының қалыптасуына көмектесу болып табылады.

      10. Жалпы орта білім берудің базалық мазмұны білім алушыларды жоғары және жоғары оқу орындарынан кейінгі білім беру ұйымдарына түсу мен дербестігін мақсатты дамыту үшін білім алушылардың академиялық дайындығын кіріктіру негізінде айқындалады.

      11. Білім алушылардың академиялық дайындығы әлемді танудың ғылыми әдістерін меңгеруге бағытталған білімнің іргелілігін күшейтумен қамтамасыз етіледі.

      12. Жалпы орта білім берудің базалық мазмұны оқу нәтижелеріне бағдарланады және мынадай аспектілерді ескере отырып айқындалады:

      1) қазіргі қоғамның серпінді сұраныстарына және ғылымның даму деңгейлеріне сәйкес болу;

      2) сын тұрғысынан, шығармашылықпен және позитивті ойлауды дамыту;

      3) пәнаралық және пәнішілік байланыстар негізінде оқу пәндері мазмұнының кіріктірілуін күшейту;

      4) негізгі орта білім беру және жалпы орта білім беру деңгейлері арасындағы білім мазмұнының үздіксіздігі және сабақтастығы қағидатын сақтау;

      5) білім беру мазмұнының академиялық және практикалық бағыттылығы арасындағы теңгерімді сақтау;

      6) оқытудың, тәрбиелеумен дамытудың біртұтастығын қамтамасыз ету.

      13. Білім алушылардың міндетті оқу пәндерін оқумен қатар инвариантты компонентте оқытудың тереңдетілген және стандартты деңгейлеріндегі бейіндік оқу пәндерін таңдауы қарастырылған.     

      14. Бейінді оқыту білім алушылардың жеке мүдделері мен қажеттіліктері негізінде жүзеге асырылады. Осыған байланысты оқытудың екі деңгейінде оқу пәндерін таңдаудың икемді жүйесі ұсынылады. Білім алушы қалауынша өздеріне маңызды оқытудың тереңдетілген және стандарттық деңгейлеріндегі оқу пәндерін таңдайды. Стандарттық деңгейдегі оқу пәндеріне қарағанда, бейінді оқытудың тереңдетілген деңгейдегі оқу пәндеріне сағат саны көп бөлінеді. Стандарттық деңгейде бейіндік емес оқу пәндері оқытылады.

      15. Жалпы орта білім беру деңгейінде оқыту процесін ұйымдастыру оқыту мен тәрбиелеу бірлігі қағидатына бағдарланған. Оқу процесін ұйымдастыру кезінде оқушылардың жетекші қызметі ретінде оқуға басым рөл беріледі. Оқу оқушылардың ізденуге, мәселелерді талқылауда белсенділік танытуға, көзқарасын дәлелдеуге, сындарлы шешім қабылдауға деген ынтасын таныту арқылы тәжірибені игеруін ұйымдастыруға негізделген интерактивті оқыту әдістерін пайдалануды қарастырады.

      16. Оқыту процесінде әр оқу пәні арқылы тәрбиелеу мәселесі шешіледі. Тәрбие жұмысының барлық түрлері білім алушылардың жаңа білімді субъективті тануы мен меңгеруі мәселелерін шешуге, ұлттық дәстүрлерді, мәдениетті зерделеуге және жалпы адамзаттық құндылықтарды дарытуға бағытталған.

      17. Сабақтан тыс іс-әрекеттің әртүрлі нысандарын ұйымдастыру білім алушылардың рухани-адамгершілік, азаматтық-патриоттық, көркем-эстетикалық, еңбек және дене тәрбиесінің іске асуын қамтамасыз етеді.

      18. Білім алушылардың жобалық және зерттеу іс-әрекеттерін дамытуда жүйелілікті қамтамасыз ету білім беру ұйымдарында білім беру процесін ұйымдастырудың негізгі қағидаларының бірі болып табылады.

      19. Жалпы орта білім берудің базалық мазмұны үштілді білім беру саясаты шеңберінде іске асырылады. Үштілді білім берудің мақсаты кемінде үш тілді меңгерген, қызметтің әртүрлі саласында үш тілде диалог жүргізе алатын, өз халқының мәдениетін бағалайтын, басқа халықтардың мәдениетін түсінетін және құрметтейтін көптілді тұлға – Қазақстанның азаматын қалыптастыруға негізделеді.

      20. Үштілді білім беру іс жүзінде:

      1) қазақ, орыс және шетел тілдерін деңгейлік меңгеру;

      2) оқыту тіліне қарамастан жекелеген пәндерді қазақ, орыс және шетел тілдерінде оқытуды ұйымдастыру;

      3) білім алушылардың сабақтан тыс іс-әрекетін және әртүрлі тәрбие жұмыстарын қазақ, орыс және шетел тілдерінде ұйымдастыру арқылы іске асырылады.

      21. Жалпы орта білім берудің практикалық бағыттылығы оқыту процесі мен тәрбие жұмысы кезінде оқу, коммуникативтік, әлеуметтік, зерттеушілік дағдыларын дамыту арқылы іске асырылады.

      22. Жалпы орта білім берудің базалық мазмұны жаратылыстану-математикалық және қоғамдық-гуманитарлық бағыттарда бейінді оқытудың міндетті оқу пәндері мен бейіндік оқу пәндері бойынша анықталған оқытудан күтілетін нәтижелерге сәйкес әзірленетін оқу бағдарламаларымен нақтыланады.

      23. Бейінді оқытудың барлық бағыттары үшін міндетті оқу пәндері бойынша мазмұны.

      1) "Қазақ тілі", "Қазақ әдебиет" (оқыту қазақ тілінде жүргізілетін сыныптар үшін) / "Орыс тілі", "Орыс әдебиеті" (оқыту орыс тілінде жүргізілетін сыныптар үшін)/ "Ана тілі", "Әдебиет" (оқыту ұйғыр/өзбек/тәжік тілінде жүргізілетін сыныптар үшін).

      Пән мазмұны түрлі салалар мен қарым-қатынас жасау барысында тілді еркін меңгеруін қамтамасыз ету үшін коммуникативтік дағдыларын дамытуға; сыни ойлауы мен ауызекі сөйлеуін дамытуға; ақпаратты іздей алу біліктілігін дамытуды жүзеге асыруға; қажетті ақпаратты алу, өңдей алуға бағытталады. Тілді оқу процесінде алған білімін өмірдің түрлі жағдайында қолдана білу және ақпаратты бағалау, жинақтау, талдау, салыстыру сияқты ойлаудың жоғары деңгейіндегі дағдылары қалыптасады.

      Пәннің мазмұны образдық және талдамалық ойлауды дамытуға, шығармашылық қиялдауға, оқырман мәдениеті және автор ұстанымын түсінуге; білім алушылардың ауызша, жазбаша сөйлесімін дамытуға; әдебиет теориясының түсініктерін және негізгі тарихи-әдеби мәліметтерді, көркем шығарма мәтінінің мазмұны мен түрін бірлікте түсінуге бағытталады. Әдебиет тарихына қажетті мәліметтерді және әдебиеттану түсініктерін қатыстыра отырып пәнді оқыту процесі барысында көркем шығармаға терең талдау жасау.

      Оқу пәндерін оқыту сөздік қорын байыту мен қолданылатын грамматикалық құралдардың аумағын кеңейтуді, стилистикалық ресурстарды, сөйлеу этикеті мен әдеби тілдің негізгі талаптарын, тілдің қызметі мен қолданылуын түрлі қарым-қатынас аялары мен жағдайларында білім спектрін кеңейтуді қарастырады. Білім алушылардың тілді оқу процесінде алынған дағдыларды тиімді пайдалану тілдік бірліктер талаптарына, қарым-қатынас жағдайына сәйкестігі деңгейін бағалау.

      Тұлғаны рухани жағынан тәрбиелеуді дамыту, гуманистік дүниетанымын, азаматтық сана-сезімін, патриоттық сезімін, әдебиетке және отандық құндылықтарға, отандық және әлемдік мәдениетке деген сүйіспеншілігі мен сыйласымдылығын қалыптастыру пән мазмұнының маңызды бөлігі болып саналады;

      2) "Қазақ тілі мен әдебиеті" (оқыту қазақ тілінде жүргізілмейтін сыныптар үшін) / "Орыс тілі мен әдебиеті" (оқыту орыс тілінде жүргізілмейтін сыныптар үшін).

      Пәннің мазмұны қазақ тілі шартты түрде мемлекеттік тіл мәртебесінде қолданылады және орыс тілі мәртебесі ресми тіл және мемлекеттік тілмен бірдей қолданылатын ұлтаралық қарым-қатынас тілі мақсатын көздейді.

      Аталған оқу пәндерін оқыту тілді оқу іс-әрекетінде және күнделікті өмірде қолдануға мүмкіндік жасауды, білім алушылардың Қазақстан халықтарының мәдениетімен араласуы олардың ұлтаралық қарым-қатынасқа дайын болуын қамтамасыз етеді.

      Оқу пәндері мазмұнының негізі тәжірибе мен қызығушылыққа сәйкес қарым-қатынастың кез келген саласы мен жағдайындағы сөйлеу әрекетінің барлық түрлерін және ауызша, жазбаша сөйлеу мәдениетінің негіздерін, тілді қолдануда білік пен дағдыны меңгеруге бағытталған.

      Тіл мен әдебиетті оқыту процесінде білім алушылар тіл туралы тілдің таңбалық жүйесі және қоғамның құбылысы ретінде, оның құрылысы, дамуы мен қызметі туралы білім алады.

      Тіл мен әдебиетті оқыту әдеби тіл нормаларын меңгеру деңгейін жетілдіре түсуге, білім алушылардың сөздік қорын молайтуға және сөйлеу тілінің грамматикалық құрылымын байытуға, тілдік құбылыстар мен фактілерді және әдеби шығармаларды талдау және оларға баға беру қабілеттерін дамытуға бағытталған;

      3) "Шетел тілі"

      "Шетел тілі" оқу пәнінің мазмұны көптілді, көп мәдениетті тұлғаны қалыптастыруға; түрлі стильде жазылған тең түпнұсқалы мәтіндердің мазмұны арқылы сөздік қорын молайтуға, коммуникативтік біліктілігін жетілдіруге, шеттілді коммуникативтік біліктілікті дамыту процесінде дүниетанымы мен әлемді қабылдауын әлеуметтік мәдени жағынан байытуды жүзеге асыруға; зерттеу жұмыстары мен түрлі оқу міндеттерін шығармашылық жағдайында шешуге мүмкіндік беруге бағытталуы тиіс.

      "Шетел тілі" оқу пәнінің мазмұны талдау икемділіктерін дамытуға, тәжірибені таратуға, маңызды ақпаратты кәсіби тұрғыдан саралауға, тілді ғылыми және кәсіби іс-әрекеттегі қарым-қатынас үшін тиімді пайдалануға, сонымен қатар жеке, іскерлік хаттарды жазу, түйіндеме құрастыру, берілген тақырып бойынша эссе жазу, шетел тілін оқуға деген қызығушылығын арттыруға мүмкіндік береді.

      "Шетел тілі" оқу пәнінің кіріктірілген мазмұнын басқа пәндермен қатар білім алушыларға пәнаралық байланыс арқылы икемділіктерін қалыптастыру үшін дәлел аралық байланыстың себеп-салдарын, шет тіліндегі дереккөздерден негізгі және фрагментті алып, ақпаратпен жұмыс жасау үшін, орналастырып іске асыруға мүмкіндік беріледі.

      "Шетел тілі" оқу пәнінің құралы ретінде рухани-адамгершілік құндылықтарды дамытуды, өз Отанына деген патриоттық сезімін тәрбиелеуді, өз халқына және басқа мәдениеттің өкілдеріне төзімділікпен қарау қарым-қатынасын, отбасында тұлғааралық қарым-қатынас әдебін тәрбиелеу, мектепте құрбы-құрдастарымен, мұғалімдерімен, тіл үйретушілермен қарым-қатынас барысында әлеуметтік мәдениет материалдарын қолдану икемділіктерін дамыту жүзеге асырылады;

      4) "Алгебра және анализ бастамалары", "Геометрия".

      "Алгебра және анализ бастамалары" және "Геометрия" оқу пәнінің мазмұны білім алушылардың келесі білім алу деңгейінде табысты оқуы, сондай-ақ практикалық есептерді шешуі үшін қажетті математикалық білім жүйелері мен біліктерін және математикалық мәдениетті дамытуға бағытталуы қажет. Математика курсы адамның жалпы мәдениетін қалыптастырудағы математиканың рөлін түсінумен қатар, функционалдық сауаттылығын, кеңістіктегі қиялын, абстрактілі, логикалық ойлауын қалыптастыруға мүмкіндік береді.

      Оқу пәнінің мазмұны білім алушылардың қоршаған әлемнің математикалық заңдылықтары туралы түсініктерін жүйелеу және дамытуға, олардың математикалық құралдар мен әдістер тәжірибеде барлық білім салаларында құбылыстар мен процестерді сипаттау және зерттеуде қолданылатынын жете түсінулеріне бағытталған.

      Оқу пәні мазмұнында жалпы зияткерлік және танымдық, оқу біліктерін одан әрі дамыту көзделген. Математикалық заңдылықтарды түсіну барысында гипотезаны тексеру және ұсыну проблемаларын тұжырымдау үшін салыстыру, саралау, тарату, талдау, жинақтау, дерексіздендіру, нақтылау сияқты біліктер қолданылады.

      Оқу пәнінің мазмұны мектептегі математика курсының тақырыптарын қамтитын математиканың негізгі бөлімдерінен тұрады: "Сан", "Алгебра", "Статистика және ықтималдық теориясы", "Математикалық модельдеу және анализ", "Геометрия";

      5) "Информатика".

      "Информатика" курсының мазмұны ақпаратты іздеу, талдау, сын тұрғысынан бағалау, таңдау, ұйымдастыру, беру және өңдеу, объектілер мен процестерді модельдеу ептіліктерін дамытуға; есептерді шешу және ақпараттық технологиялардың құралдары мен әдістерін меңгеруге бағытталған.

      Курстың оқу бағдарламасымен нақты объектілер мен процестердің ақпараттық модельдерін қолдану, талдау және түрлендіру дағдыларын дамыту; алгоритмдік және есептік ойлау; компьютерлік модель құралдарымен зияткерлік және шығармашылық қабілеттерін дамыту көзделеді.

      Оқу пәнінің мазмұны компьютерлік технологиялар арқылы ақпараттық процестерді іске асыруды, компьютерлік жүйелер және модельдермен жұмыс атқаруды, ақпаратты сақтау әдістерін зерделеуді, интерактивті компьютерлік модельдерді пайдалана отырып модельдеу, визуализациялау және формализациялау үшін тәсілдерді қарастыруды болжайды.

      Курс мынадай мазмұндық бағыттарды қамтиды: "Компьютерлік жүйелер", "Ақпарат және ақпараттық процестер", "Алгоритмдеу және бағдарламалау" және "Денсаулық және қауіпсіздік";

      6) Қазақстан тарихы:

      "Қазақстан тарихы" оқу курсының мазмұны Қазақстан тарихының этникалық, саяси, әлеуметтік-экономикалық және мәдени негізгі мәселелері бойынша тереңдетілген білімді қалыптастыруға бағытталған.

      Берілген курс түрлі тарихи кезеңдердегі Қазақстанның мәдени-тарихи дамуының ерекшеліктері мен мәнін білім алушыларға түсіндіруді кеңейтеді және тереңдетеді.

      "Қазақстан тарихы" пәні Қазақстан тарихындағы оқиғаларды, құбылыстарды, процестерді талдау, жіктеу, жүйелеу, қорытындылау және бағалау үшін қажетті тарихи ойлау дағдыларын дамытуды қарастырады. Аталған оқу пәнінің аксиологиялық қызметі патриотизмді қалыптастырумен, ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтарға құрмет көрсету қасиетін дағдыландырумен жасалады;

      7) "Дене шынықтыру":

      "Дене шынықтыру" оқу пәнінің мазмұны: қимыл-қозғалыс белсенділігінің заңдылықтары, спорттық дайындық, дене тәрбиесімен шұғылданудың болашақ еңбек жолындағы маңызы, әскер қатарында қызмет етуге дайындау туралы білім көлемін кеңейтуді; білім алушының жасына және жыныстық ерекшеліктеріне сәйкес ағзаның қызмет ету қабілеттерін жоғарылатуды; спорттың негізгі түрлері бойынша техникалық және тактикалық әрекеттер мен тәсілдерді жетілдіруді; дене шынықтыру-сауықтыру және спорттық-сауықтыру іс-әрекеттерінің дербес және ұжымдық түрлерінің құзыреттілігін дамыту, белсенді демалыс және спорттық жарыстарды ұйымдастырудың шығармашылық дағдыларын дамытуды; жеке тұлғаның өзін шынайы бағалауын, адамгершілік сананы, өмірлік көзқарасты, ұжымшылдықты қалыптастыру, мақсаткерлік, батылдық, ұстамдылық, табандылықты дамытуды; спорт түрлері бойынша олимпиадалық резервті дамытуға және қалыптастыруға жағдай жасауды қамтамасыз етуі тиіс.

      "Дене шынықтыру" оқу пәні білім алушыларға пән бойынша алған білім, біліктілік және дағдыларын күнделікті өмірде қолдануға; қимыл-қозғалыс құзыреттілігі мен дене дамуларын жақсарту қажеттілігін бағалауға; адамгершілік қасиеттерін дамытуға және әділ ойын мен үздіксіз өздік дамуды сезінуге; жеке бас гигиенасы ережелерін сақтау қажеттілігін түсінуге; адамның денелік және энергетикалық жүйесіне дене жаттығуларының әсер ету дәрежесін, өздік дене дамуы және қимыл-қозғалыс дайындығы деңгейі, ағзаның қызмет ету жағдайы мен жұмыс істеу қабілетін бағалауға;, қиындықтарды жеңуге мүмкіндік береді;

      8) "Алғашқы әскери және технологиялық дайындық":

      "Алғашқы әскери және технологиялық дайындық" оқу пәнінің мазмұны білім алушылардың бойында әскери іс, робототехника және IT-технология негіздері туралы көзқарасты қалыптастыру, Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің қатарында қызмет ету және әскери іс негіздері, әскери ант және әскери жарғылар мазмұнына қойылатын талаптар бойынша білім туралы түсінікті қалыптастыруды; өмірлік маңызы бар дағдылары мен қасиеттерін дамытуға ықпал етуді; теориялық білімдері мен практикалық дағдыларын нық игерулері арқылы оларды Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінде қызмет етуге дайындауды; бойында Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінде қызмет ету туралы түсінікті қалыптастыруды; жастардың бойында азаматтық көзқарас, Қазақстан Республикасының егемендігін қорғау қажеттілігіне деген сенімділікті, әскери қызметке деген жауапкершілікке саналы тұрғыдан дайын болуды қалыптастыруды; Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, оның дәстүрлері, әскер түрлерінде қызмет ету ерекшеліктері, жалпы әскери мамандыққа деген қызығушылықты дамытуды қамтамасыз етуі тиіс.

      Оқу пәні білім алушыларды әскери-патриоттық және адамгершілік тәрбиелеу, олардың сана-сезімі мен танымдық қызығушылықтарын, қарым-қатынас орната білу қабілеттерін, жігер сапаларын, әскери іс, робототехника, автомобиль жүргізу бойынша теориялық негіздерін, білік және дағдының, сандық фото және бейне жабдықтарды пайдаланудың алғышарттарын дамытудың жалпы жүйесінде маңызды орынға ие.

      Оқу пәні қазақстан әскерінің даму тарихымен танысу және оның бүгінгі жай-күйін оқу арқылы әскери тұрғыдан жігерлі, батыл, денсаулығы мықты, білімді тұлғаны дамытуға бағытталған.

      24. Жаратылыстану-математикалық бағыттағы оқытудың тереңдетілген деңгейіндегі оқу пәндері бойынша білім мазмұны.

      1) "Биология".

      "Биология" оқу пәнінің мазмұны білім алушылардың тірі организмдердің көп түрлілігі, қоршаған орта эволюциясы, табиғи құбылыстардың заңдылығы мен заңдары туралы білімдерін тереңдетуге; объектілер мен ақпараттарды бақылау, саралау, жүйелеу, салыстыру, қатар қою, талдау, затты және ақпаратты бағалаудың практикалық дағдыларын дамытуға, себеп-салдарлық байланысты анықтауға бағытталған.

      "Биология" оқу пәнінің тереңдетілген курсы мазмұны табиғи биологиялық көріністер мен процестердің болмысын, білім алушылардың тереңірек түсінуін, өсімдіктер мен жануарлар әлемінде адамның іс-әрекетінің алатын орнының мәнін ұғынуды, сондай-ақ адам денсаулығына қатысын қарастырады. Тірі табиғаттың ерекшелігін, эволюциялық процестердің мәнісін ұғыну білім алушылардың экологиялық жағдайларды бағалауына және тірі әлемді қастерлеудің қажеттігін түсінуіне жағдай жасайды.

      "Биология" оқу пәнінің негізгі құрылымдық мазмұнын мынадай жетекші жүйелі идеялар құрайды: тірі ағзалардың құрылысы мен қызметі, көптүрлілігі; көбеюі, тұқым қуалаушылық және эволюциялық дамуы; қоршаған орта және ағза; қолданбалы кіріктірілген ғылымдар;

      2) "Химия".

      "Химия" курсының мазмұны білімді тереңдетуге, химиялық заттардың көптүрлілігінің маңыздылығы және олардың басқа затқа айналуы туралы, табиғи ресурстарды ұқыппен қолдануын дамытуға; оқытылатын процеске шығармашылық және сыни ойлауды қолдануға, практикалық және эксперименттік біліктерін кең ауқымда дамытуға; табиғи құбылыс ретінде химия туралы білімдерін тереңдету негізінде білім алушылардың түсінігін кеңейтуге бағытталған.

      Оқу пәні жаңа заттарды ашуға мүмкіндік береді, бар деректерге сүйеніп, қоршаған ортаның экологиялық жағдайын бағалауға баулиды және өмірмен тығыз байланысын қалыптастырады.

      Тереңдетілген курстың мазмұны білім алушылардың химиялық құбылыстар мен процестердің айналасында орын алып жатқан өзгерістерді түсінуге және олардың салауатты өмір сүруіне түрткі болады; күнделікті өмірлік іс-әрекетінің сапасын жетілдіру үшін, күнделікті практикада сапалы өнімдер мен құралдарды таңдау үшін химиялық білімін қолдануға мүмкіндік береді.

      "Химия" оқу пәні бойынша жалпы орта білім беру мазмұнының құрылымы мынадай бөлімдерден тұрады: "Бөлшектер және олардың құрылысы", "Химиялық реакциялардың заңдылықтары", "Химиядағы энергетика", "Біздің айналамыздағы химия", "Химия және өмір";

      3) "Физика".

      Физиканың тереңдетілген курсы білім алушылардың табиғат туралы ғылым ретіндегі физика туралы, ғылыми танымның әдістері мен әдіснамасы, таным процесіндегі теория мен эксперименттің рөлі және өзара байланысы туралы түсініктерін дамытуға бағытталған.

      Оқу пәнінің мазмұны білім алушылардың табиғаттың жалпы заңдары ретіндегі механиканың, жылу физикасының, электр және магнетизмнің, оптиканың және атомдық физиканың заңдары туралы білімдерін тереңдетуге бағытталған. Танымның ғылыми әдістері негізінде білім алушылардың әлемнің физикалық бейнесі туралы түсініктері кеңейеді және ғылыми көзқарастары қалыптасады.

      "Физика" курсы табиғи құбылыстарға бақылау жүргізе алу, нәтижелерді сипаттай және қорытындылай алу, физикалық құбылыстарды зерделей алу үшін өлшеу құралдарын пайдалана алу дағдысын дамытуды көздейді.

      Тереңдетілген курстың мазмұнында эксперимент нәтижелерін жинау мен талдау негізінде эмпирикалық байланысты айқындауға бағытталған экспериментті жоспарлау және жүргізу мүмкіндігі туғызылады.

      Физикадан тереңдетілген жалпы білім беруге дайындық білім алушылардың игерген білімдерін әртүрлі табиғи құбылыстар мен процестердің себептерін, маңызды техникалық қондырғылардың жұмыс жасау қағидаттарын түсіндіруге, модельдер құруға және болжам жасауға қолдануларын ұйғарады;

      4) "География".

      Географияның тереңдетілген курсы білім алушылардың табиғаттың даму заңдылықтары туралы білімдерін кеңейтуге, тұрғындар, экономика және геосаясат, әлем туралы білімдерін жан-жақты қалыптастыруға, табиғат ерекшеліктерін объективті бағалауға, әлеуметтік, экономикалық және саяси процестерді тануға бағытталған.

      Оқу пәнінің мазмұны география тұрғысынан ойлануды дамытуға, адамзаттың және қоршаған ортаның қазіргі және болашақтағы жағдайына жеке жауапкершілікті сезінуге, осының барлығы білім алушылардың құндылықтарды бағалауын қалыптастыруға жәрдемдеседі.

      Оқу пәнінің географиялық мазмұны заманауи әлемнің кеңістіктегі көптүрлілігін, оның жалпы және өңірлік ерекшеліктері мен серпіні туралы түсінігін қалыптастыру; кеңістіктегі уақыт заңдылықтарының және қоғам мен табиғаттың қарым-қатынасын, себеп-салдарлық байланысын түсінуге дағдылану, кеңістіктегі уақыт заңдылықтарының географиялық құбылыстар мен процестердің аралығын; географиялық білімдерін түсіндіру және түрлі табиғи құбылыстарды бағалау үшін, әлеуметтік-экономикалық және экологиялық құбылыстар мен процестерді, түрлендіру мен географиялық ақпараттарды күнделікті өмірде қолдануды қалыптастыру және дамытуға бағытталған.

      25. Жаратылыстану-математикалық бағыттағы оқытудың стандарттық деңгейіндегі оқу пәндері бойынша білім мазмұны.

      1) "Графика және жобалау".

      "Графика және жобалау" пәні графикалық бейнелеу және геометриялық-графикалық модельдеу теориясы негіздерін оқытуға, білім алушылардың жобалау бойынша шығармашылықтарын дамытуға, олардың графикалық мәдениеттерін қалыптастыруға бағытталған.

      Оқыту пәнінің мазмұнының жиынтығы мынадай білім беру желісімен анықталады: "Ақпаратты визуализациялаудың әдістері мен тәсілдері", "Кескіндердің негізгі түрлері және оларды құрастыру. Кескіндерді түрлендіру", "Пішінді қалыптастыру және құрастыру. Пішінді қайта түрлендіру", "Техникалық, архитектуралық-құрылыстық және ақпараттық графика элементтері", "Жобалау. Жобалау графикасы. Шығармашылық тапсырмалар";

      2) "Дүниежүзі тарихы".

      "Дүниежүзі тарихы" оқу пәнінің мазмұны адамзаттық өркениеттің этногенез, политогенез, культурогенез негізгі мәселелері бойынша білімді қалыптастыруға бағытталған.

      Осы курс білім алушылардың әлемдік мәдени-тарихи процестің мәнін оның бірлігі мен әртүрлілігін тереңдетіп түсінуге бағдарланған.

      "Дүниежүзі тарихы" оқу пәнінің тереңдетілген курсы әлемдік тарихтағы оқиғаларды, құбылыстарды, процестерді бағалау және жіктеу, жүйелеу, қорытындылау, талдау үшін қажетті тарихи ойлау дағдысын дамытуды қарастырады.

      Аталған оқу пәнінің аксиологиялық мақсаты білім алушыларды ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтарға тартумен жасалады;

      3) "Құқық негіздері".

      "Құқық негіздері" оқу пәнінің мазмұны құқықтық сауаттылықты қалыптастыруға, демократиялық құқықтық қоғам идеалдары мен құндылықтарын түсінуге бағытталған.

      Пән мазмұны білім алушыларға түрлі құқық салаларының ерекшеліктері мен мәнін түсіндіруді тереңдетеді.

      "Құқық негіздері" құқық нормалары, заңдар мен нормативтік құқықтық актілер арқылы қамтамасыз етілетін процестерді бағалау, жіктеу, жүйелеу, қорытындылау, талдау үшін қажетті құқықтық ойлау дағдысын дамытуды қарастырады. Аталған оқу пәнінің аксиологиялық қызметі құқықтық сауаттылықты, құқықтық сана-сезім құндылықтарын қалыптастыруға негізделген.

      26. Қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы оқытудың тереңдетілген деңгейіндегі оқу пәндері бойынша білім мазмұны.

      1) "Дүниежүзі тарихы".

      "Дүниежүзі тарихы" оқу пәнінің мазмұны адамзаттық өркениеттің этногенез, политогенез, культурогенез негізгі мәселелері бойынша тереңдетілген білімді қалыптастыруға бағытталған.

      Осы курс білім алушылардың әлемдік мәдени-тарихи процестің мәнін оның бірлігі мен әртүрлілігін тереңдетіп түсінуге бағдарланған.

      "Дүниежүзі тарихы" оқу пәнінің тереңдетілген курсы әлемдік тарихтағы оқиғаларды, құбылыстарды, процестерді бағалау және жіктеу, жүйелеу, қорытындылау, талдау үшін қажетті тарихи ойлау дағдысын дамытуды қарастырады.

      Аталған оқу пәнінің аксиологиялық мақсаты білім алушыларды ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтарға тартумен жасалады;

      2) "География".

      "География" оқу пәнінің мазмұны білім алушылардың әлемнің географиялық көрінісі жайында түсініктерінің қалыптасуына, географиялық іргелі заңдар мен заңдылықтар жүйесінің динамикалық дамуы туралы түсініктерінің қалыптасуына бағытталған.

      Пәннің оқу бағдарламасы елтану туралы түсініктерін қалыптастыру тұрғысынан құрылып, бүгінгі күнгі географиялық ерекшеліктерін танытуға және өңірлердің сипаттамасын беруге құрылған.

      География курсы білім алушылардың ғылыми көзқарасын қоғамның табиғатпен бірлікте болатынын түсіндіру негізін қалыптастыруға, географияның адам мен табиғат арасындағы үйлесімді қарым-қатынастағы рөлін танытуға бағытталған.

      Аталған курс қоғамдағы заманауи адамзаттық және ғаламдық мәселелерді зерделеу негізінде қоғам мен табиғаттың қарым-қатынасын және оларда туындаған мәселелерді шешу жолдарын түсінуді дамытады; әлемде және Қазақстан көлемінде географиялық мәселелер бойынша тұрақты дамуды, табиғатты тиімді пайдалануды, қоршаған ортаны қорғаудың маңыздылығын түсіндіруге арналған;

      "География" оқу пәнінің мазмұны кеңістіктегі уақыт заңдылықтарының және географиялық нысандардың қызмет ерекшеліктері мен қызметін, процестер мен құбылыстарын, географиялық білімдерін түсіндіру және түрлі табиғи құбылыстарды бағалау үшін, әлеуметтік-экономикалық және геосаяси құбылыстар мен процестерді қалыптастыру және дамытуға бағытталған;

      3) "Құқық негіздері".

      "Құқық негіздері" оқу пәнінің мазмұны құқықтық сауаттылықты қалыптастыруға, демократиялық құқықтық қоғам идеалдары мен құндылықтарын түсінуге бағытталған.

      Пән мазмұны білім алушыларға түрлі құқық салаларының ерекшеліктері мен мәнін түсіндіруді тереңдетеді.

      "Құқық негіздері" стандарттық деңгейде құқық нормалары, заңдар мен нормативтік құқықтық актілер арқылы қамтамасыз етілетін процестерді бағалау, жіктеу, жүйелеу, қорытындылау, талдау үшін қажетті құқықтық ойлау дағдысын дамытуды қарастырады. Аталған оқу пәнінің аксиологиялық қызметі құқықтық сауаттылықтылығын құқықтық сана-сезім құндылықтарын қалыптастыруға негізделген;

      4) "Шетел тілі".

      "Шетел тілі" оқу пәні сөйлеу әрекетінің төрт түрі (тыңдалым, айтылым, оқылым, жазылым) бойынша білім алушының тілдік дағдысын дамытуға бағытталған. Жалпы орта білім беру аяқталғанда білім алушы Шетел тілін меңгерудің Жалпыеуропалық құзыретіне (Common European Framework of Reference, CEFR) сәйкес В1(орташа-В1.2) тілдік деңгейін меңгеруі тиіс.

      Аталған курс білім алушылардың өмірдің түрлі жағдаяттарымен араласу барысында өздеріне сенімдерін күшейтеді, Қазақстанда ғана емес шетелде жоғары білім алуға мүмкіндік береді, әдеби шығармалардың аутенттік мәтінін түпнұсқа тілінде оқуға мүмкіндігін кеңейтеді.

      Бұл оқу пәні мәдениетаралық-коммуникативтік құзыреттілікті, басқа тілге және мәдениетке позитивті көзқараспен қарауға, жалпы мәдениетін көтеруге, көзқарасын және оқылып отырған тілдің елі туралы білімін кеңейтуге, тілдік қабілеттілік пен тілдік болжамын, сөйлеу мәдениетін дамытуға, шетел тілін оқуға қызығулышылығы бар, негізгі екінші тілдік сипатты тұлғалық қасиеттері бар, өз бетімен шетел тілдерін оқуға қабілетті және дайын тұлғаны қалыптастыруға бағытталған.

      27. Қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы оқытудың стандарттық деңгейіндегі оқу пәндері бойынша білім мазмұны.

      1) "Физика".

      Физиканың тереңдетілген курсы білім алушылардың табиғат туралы, ғылым ретіндегі физика туралы, ғылыми танымның әдістері мен әдіснамасы, таным процесіндегі теория мен эксперименттің рөлі және өзара байланысы туралы түсініктерін дамытуға бағытталған.

      Оқу пәнінің мазмұны білім алушылардың әлемнің физикалық бейнесі туралы түсініктерін кеңейтуге және ғылыми көзқарастарын қалыптастыруға бағытталған.

      Физика курсы табиғи құбылыстарға бақылау жүргізе алу, нәтижелерді сипаттай алу және қорытындылай алу, физикалық құбылыстарды зерделей алу үшін өлшеу құралдарын пайдалана алу дағдысын дамытуды көздейді.

      Физикадан тереңдетілген жалпы білім беруге дайындық білім алушылардың игерген білімдерін әртүрлі табиғи құбылыстар мен процестердің себептерін, маңызды техникалық қондырғылардың жұмыс жасау қағидаттарын түсіндіруге, модельдер құруға және болжам жасауға қолдануларын ұйғарады;

      2) "Химия".

      Химия курсының мазмұны тереңдетілген білімге бағытталған, химиялық заттардың көптүрлілігінің маңыздылығы туралы және олардың басқа затқа айналуын, табиғи ресурстарды ұқыппен қолдануын дамыту, оқытылатын процеске шығармашылық және сыни ойлауды қолдану, практикалық және эксперименттік біліктерін кең ауқымда дамыту; табиғи құбылысы ретінде химия туралы тереңдетілген білімдерін негізге ала отырып, білім алушылардың түсінігін кеңейту.

      Оқу пәні жаңа заттарды ашуға мүмкіндік береді, бар деректерге сүйеніп, қоршаған ортаның экологиялық жағдайын бағалауға баулиды және өмірмен тығыз байланысын қалыптастырады.

      Тереңдетілген курстың мазмұны білім алушылардың химиялық құбылыстар мен процестердің айналасында орын алып жатқан өзгерістерді түсінуге және олардың салауатты өмір сүруіне түрткі болады; күнделікті өмірлік іс-әрекетінің сапасын жетілдіру үшін, күнделікті практикада сапалы өнімдер мен құралдарды таңдау үшін химиялық білімін қолдануға мүмкіндік береді;

      3) "Биология"

      оқу пәнінің мазмұны білім алушылардың тірі организмдердің көп түрлілігі, қоршаған орта эволюциясы, табиғи құбылыстардың заңдылығы мен заңдары, бақылау, саралау, жүйелеу, салыстыру, қатар қою, талдау, затты бағалау және ақпарат, себеп-салдарлық байланысын анықтауға бағытталған.

      "Биология" оқу пәнінің тереңдетілген курсының мазмұны табиғи биологиялық көріністер мен процестердің болмысын, білім алушылардың тереңірек түсінуін, өсімдіктер мен жануарлар әлемінде адамның іс-әрекетінің алатын орнының мәнін ұғынуды, сондай-ақ адам денсаулығына қатысын қарастырады. Тірі табиғаттың ерекшелігін, эволюциялық процестердің мәнісін ұғыну білім алушылардың экологиялық жағдайларды бағалауына және жанды әлемді қастерлеудің қажеттігін түсінуіне жағдай жасайды.

      Жалпы орта білім беру деңгейіндегі "Биология" оқу пәнінің негізгі құрылымдық мазмұнын мынадай жетекші жүйелі идеялар құрайды: тірі ағзалардың құрылысы мен қызметі, көптүрлілігі; көбеюі, тұқым қуалаушылық және эволюциялық дамуы; қоршаған орта және ағза; қолданбалы кіріктірілген ғылымдар.

      28. Жаратылыстану-математикалық және қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы оқытудың стандарттық деңгейіндегі оқу пәндері бойынша білім мазмұны.

      1) "Кәсіпкерлік және бизнес негіздері".

      "Кәсіпкерлік және бизнес негіздері" пәні қазақстандық және халықаралық тәжірибені ескере отырып, кәсіпкерлік саласындағы негізгі түсініктер мен заңдарды зерделеуге бағытталған, кәсіпкерлік ойлау мен оқушыларда ХХІ ғасыр дағдыларын қалыптастыруға мүмкіндік беретін оқытудың практикаға бағытталған үлгісі енгізілген.

      Бұл пән Қазақстан Республикасы Президентінің "Қазақстанның үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік" жолдауына сәйкес ұсынылған басымдықтардың бірі – Өніммен қамтамасыз ету және жаппай кәсіпкерлікті дамыту бағдарламасын іске асыру арқылы бизнес ортаны түбегейлі жақсарту және кеңейту контекстінде Қазақстан Республикасы мектептері үшін әзірленді.

      Оқу пәнінің мазмұндық желісі коучингтік және тренингтік элементтерді пайдалана отырып Бизнес, Кәсіпкерлік бойынша кіріктірілген материалды, мүлде жаңа курсты ұсынады.

      Пән оқушылардың бизнестік ойлауын және кәсіпкерлік, бизнес және экономика негіздері туралы базалық білімді қалыптастыруға; өз таңдауы бойынша жауапкершілікке баулу және кәсіпкерлік ойлауын, белсенді өмірлік ұстанымын қалыптастыруға; қазіргі нарықтық жағдайда болашақ өзіндік қызметі үшін практикалық дағдылар базасын құруға бағытталған.

      29. Білім беру ұйымдары білім беру қызметін алынған лицензияға сәйкес жүзеге асырады және оның қолданыста болу уақытының барлық кезеңінде Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі, діни білім беру ұйымдарының білім беру қызметіне қойылатын біліктілік талаптарын және оларға сәйкестікті растайтын құжаттардың тізбесін бекіту туралы" 2022 жылғы 24 қарашадағы № 473бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 30721 болып тіркелген) бекітілген білім беру қызметіне қойылған біліктілік талаптарын және оларға сәйкестікті растайтын құжаттар тізбесін сақтайды.

3-тарау. Білім алушылардың оқу жүктемесінің ең жоғары көлеміне қойылатын талаптар

      30. Жалпы орта білім беру деңгейіндегі білім алушылардың апталық оқу жүктемесінің ең жоғары көлемі әр сыныпта аптасына 36 сағаттан аспайды.

      31. Білім алушылардың инвариантты және вариативті компоненттерден тұратын оқу жүктемесінің жалпы көлемі, сондай-ақ сыныптар бойынша апталық және жылдық оқу жүктемесі ҮОЖ-да белгіленеді.

      32. Апталық оқу жүктемесі ҮОЖ-мен (инвариантты және вариативті компоненттер) анықталған оқу жұмыстарының барлық түрлерін қамтиды. Арнайы (түзеу) білім беру ұйымдарының оқу жоспарларында даму бұзушылығын ескере отырып, міндетті түзету компоненті қарастырылған. Арнайы (түзеу) білім беру ұйымдарының оқу жоспарларындағы инвариантты, түзету және вариативті компоненттер ерекше оқытуды қажет ететін білім алушыларды ескерумен белгіленеді.

      33. қалалық білім беру ұйымдарында сыныптарда білім алушылар саны – 24 және одан артық, ауылдық жерлерде білім алушылар саны – 20 және одан артық болғанда:

      1) оқыту қазақ тілінде жүргізілмейтін сыныптарда – қазақ тілі мен әдебиеті;

      2) шетел тілі;

      3) информатика бойынша жүзеге асырылады.

      Білім беру ұйымдарында қалалық жалпы білім беретін ұйымдарда сыныптардағы білім алушылар саны 24 және одан артық, ауылдық жерлерде білім алушылар саны 20 және одан артық болған жағдайда, оқыту орыс тілінде жүргізілмейтін сыныптарда орыс тілі мен әдебиеті бойынша сыныпты екі топқа бөлуге болады.

      34. Сыныптарды топтарға бөлу 33-тармақта көрсетілген пәндерден басқа инвариантты компонент пәндері бойынша сабақтар өткізу кезінде білім алушылар санына қарамастан, қалалық, ауылдық білім беру ұйымдарында, шағын жинақты мектептерде рұқсат етіледі.

4-тарау. Білім алушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      35. Жалпы орта білім берудің үлгілік оқу бағдарламалары жаратылыстану-математикалық және қоғамдық-гуманитарлық бағыттар бойынша бейінді оқытуды енгізе отырып, саралау, кіріктіру және білім беру мазмұнын кәсіптік бағдарлау негізінде әзірленеді.

      36. Білім алушылардың, оның ішінде ерекше білім беру қажеттіліктері бар білім алушылардың дайындық деңгейі жаратылыстану-математикалық және қоғамдық-гуманитарлық бағыттарда бейінді оқытудың міндетті оқу пәндері мен бейіндік оқу пәндері бойынша оқытудан күтілетін нәтижелер арқылы айқындалады.

      37. Міндетті оқу пәндері бойынша оқытудан күтілетін нәтижелер жалпы орта білім берудің базалық мазмұнын анықтау үшін негіз болып табылады.

      38. Міндетті оқу пәндері қатарына "Қазақ тілі" және "Қазақ әдебиеті" (оқыту қазақ тілінде жүргізілетін сыныптар үшін), "Орыс тілі" және "Орыс әдебиеті" (оқыту орыс тілінде жүргізілетін сыныптар үшін), "Ана тілі" мен "Әдебиет" (оқыту ұйғыр/өзбек/тәжік тілінде жүргізілетін сыныптар үшін), "Қазақ тілі мен әдебиеті" (оқыту қазақ тілінде жүргізілмейтін сыныптар үшін), "Орыс тілі мен әдебиеті" (оқыту орыс тілінде жүргізілмейтін сыныптар үшін), "Шетел тілі", "Алгебра және анализ бастамалары", "Геометрия", "Информатика", "Қазақстан тарихы", "Дене шынықтыру", "Алғашқы әскери және технологиялық дайындық" пәндері енеді.

      39. Әр бағыттағы бейіндік оқу пәндері бойынша оқытудан күтілетін нәтижелер тиісінше оқытудың стандарттық және тереңдетілген деңгейлері бойынша көрсетілген және олар оқыту бейінінің ерекшелігін ескеріп оқу пәндерінің мазмұнын анықтауға негіз болады.

      40. Жаратылыстану-математикалық бағыттағы тереңдетілген деңгейде оқытылатын оқу пәндері қатарына "Биология", "Химия", "Физика", "География" пәндері енеді. Осы бағыттағы бейінді оқытудың стандарттық деңгейдегі оқу пәндері қатарына "Дүниежүзі тарихы", "Құқық негіздері", "Кәсіпкерлік және бизнес негіздері", "Графика және жобалау" пәндері енеді.

      41. Қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы тереңдетілген деңгейде оқытылатын оқу пәндері қатарына "Шетел тілі", "Дүниежүзі тарихы", "География", "Құқық негіздері" пәндері енеді. Осы бағыттағы бейінді оқытудың стандарттық деңгейдегі оқу пәндері қатарына "Физика", "Химия", "Биология", "Кәсіпкерлік және бизнес негіздері" пәндері енеді.

      42. Жалпы орта білім берудің оқу бағдарламаларында оқытудан күтілетін нәтижелер әрбір оқу пәнінің бөлімдері бойынша оқыту мақсаттарымен нақтыланады.

      43. Оқытудан күтілетін нәтижелер жүйесі білім алушылардың, оның ішінде ерекше білім беру қажеттіліктері бар білім алушылардың жеке-дара даму траекторияларын қалыптастыруға және оларды орта білім беру ұйымын аяқтағандағы оқытудың ұзақ мерзімді мақсаттарына кезең-кезеңмен жетуге жағдай жасайды.

      44. Міндетті оқу пәндері бойынша жалпы орта білім беру аяқталғанда оқытудан күтілетін нәтижелер.

      "Қазақ тілі" (оқыту қазақ тілінде жүргізілетін сыныптар үшін)/ "Орыс тілі" (оқыту орыс тілінде жүргізілетін сыныптар үшін).

      1) тыңдалым және айтылым:

      білім алушы сөйлеу тәртібінің, бағалаудың ашық және жасырын берілген түрлерін талдай отырып, тілдесу және стильдік қатыстылығы бар түрлі саладағы мәтіндерді түсінеді; дайындалған және дайындалмаған монологтік және диалогтік, оның ішінде көпшілік алдында тілдесу жағдайында коммуникацияның әртүрлі мақсаттарына қол жеткізеді; тыңдаушыларға әсер етуге талпына отырып, сөйлеу тәртібінің тактикасын іске асырады; өзінің көзқарасын білдіре отырып, тыңдалған мәтіндегі ақпаратты талдайды және сыни тұрғыдан бағалайды; мәтіннің мазмұнын болжайды; стилистикалық дифференциацияны есепке ала отырып, тілдік бірліктерді қолдану құрылымы мен нормаларын сақтайды;

      2) оқылым:

      білім алушы түрлі типтегі, стильдегі және жанрдағы, оның ішінде ғылыми-техникалық тақырыптағы мәтіндердің мазмұнын түсінеді және түсіндіріп айтып бере алады; мәтіннің жасырын мағынасын және мәтінге енгізілген көркем бейнелеуіш құралдардың мәнін анықтай алады; күрделі мәтіндердің тілдік, композициялық және жанрлық ерекшеліктерін айқындайды; оқырман алдында қойылған міндеттерге байланысты оқудың түрлі стратегияларын пайдаланады; ақпараттық іздеу жүргізеді, қажетті ақпаратты іріктейді және өңдейді; әртүрлі жанр мен стильдегі мәтіндердің композициялық, лингвистикалық, жанрлық және стилистикалық ерекшеліктерін салыстырады; қорытынды жасай отырып, шешу жолдарын ұсынады, проблемалық мәтіннің мазмұнын сыни тұрғыдан бағалайды;

      3) жазылым:

      білім алушы түрлі типте, жанр мен стильде, оның ішінде әсер етуші сипатқа ие мәтіндерді құрастырады; ақпаратты қысқарту және кеңейту тәсілдерін қолдана отырып, тұтас және аралас мәтіндерді құрастырады; өзінің пікірін дәлелдей отырып және зерттеу дағдыларын қолдана отырып, шығармашылық, академиялық сипатта мәтіндер, жаһандық мәселелер бойынша эссе жазады; түрлі жазбаша немесе ауызша дереккөздерінен алынған ақпаратты жинақтайды және оны нақты дәлелденген жүйелі түрдегі хабарлама түрінде ұсынады; мәтіндерді түзетеді және редакциялайды; жоспарлардың әртүрлі түрлерін құрастырады; грамматикалық, орфографиялық, пунктуациялық және стилистикалық нормаларды сақтайды.

      "Қазақ әдебиеті" (оқыту қазақ тілінде жүргізілетін сыныптар үшін)/ "Орыс әдебиеті" (оқыту орыс тілінде жүргізілетін сыныптар үшін):

      1) тарихи-әдеби процестің негізгі заңдылықтарын; өлең жолдары мен прозалық мәтіндердің үзінділерін (таңдауы бойынша) жатқа; оқытылатын тақырыптар шеңберінде әдеби-тарихи мағлұматтарды және әдеби теориялық түсініктерді; оқытылатын шығармалардың мәдени-тарихи мәнмәтінін және олардың авторларының өмірлік және шығармашылық жолы туралы негізгі деректерді біледі;

      2) әдебиеттің рухани-адамгершілік және эстетикалық мәнін; әдебиеттің тарихпен, өнермен байланысын; түр мен мазмұн тұтастығында көркем шығарманы; шығарманың тақырыбын, идеясын, мәселелер жиынтығын, шығармада автордың ұстанымын; көркем шығармалардың бейнелеу табиғатын және жасырын мағынасын; орыс, қазақ және әлем әдебиетінің шығармалары арасындағы ұлттық сипатқа негізделген айырмашылықтар мен ұқсастықтарды түсінеді;

      3) көркем-бейнелеуіш құралдар мен стилистикалық тәсілдерді: шығарманың мазмұнына талдау жасау барысында әдебиеттанудың түсінікті тілін, белсенді азаматтық ұстанымы мен адамгершілік-рухани қасиетін көрсете отырып, әдеби тақырыпта ауызша немесе жазбаша сөйлеуде, талдамалық сипатта өзінің мәтінін құрауда, оқыған мәтінді түсіндіріп беруде, пікірталастарда, көпшілік алдында сөз сөйлеген кезде қолданады;

      4) әртүрлі әдеби шығармалар мен оларды сыни тұрғыдан және көркем түрде түсіндіріп беруді; сюжет, композиция ерекшеліктерін, көркем бейнелеуіш құралдар рөлін, басты эпизодтарды, кейіпкерлердің әрекеттері мен қылықтарын, жазушы стилінің ерекшеліктерін; көркем шығармаларда және фольклорда қазақтың және өзге де ұлттардың адамгершілік мұраты туралы түсініктерін талдайды;

      5) көркем шығармаларды қорытындылау, шығармалардың мазмұнын тарихи деректермен салыстыру үшін әртүрлі ресурстарды қолдану арқылы жазбаша мәтіндерді; көркем шығарманың мәселелер бойынша дәлелді пайымдауларды, шығарманың мазмұнын адамгершілік-рухани жағынан толықтыру туралы дәлелді пікірді жинақтайды;

      6) мазмұнының өзектілігі мен адамның адамгершілік-рухани қасиеттерін қалыптастырудағы оның мәні жағынан шығарманы; композициялық, стильдік тұтастық және тілдік ресімдеу тұрғысынан ауызша және жазбаша сөздерді; өнердің өзге де түрлерімен дайындалған көркем туындыны түсіндіріп беруді; өзі үшін белсенді оқырмандар тобын анықтау үшін көркем шығармаларды бағалайды.

      "Ана тілі", "Ана әдебиеті" (оқыту ұйғыр/өзбек/тәжік тілінде жүргізілетін сыныптар үшін):

      1) тыңдалым және айтылым:

      білім алушы сөйлеу тәртібінің, бағалаудың ашық және жасырын берілген түрлерін талдай отырып, тілдесу және стильдік қатыстылығы бар түрлі саладағы мәтіндерді түсінеді; дайындалған және дайындалмаған монологтік және диалогтік, оның ішінде көпшілік алдында тілдесу жағдайында коммуникацияның әртүрлі мақсаттарына қол жеткізеді; тыңдаушыларға әсер етуге талпына отырып, сөйлеу тәртібінің тактикасын іске асырады; өзінің көзқарасын білдіре отырып, тыңдалған мәтіндегі ақпаратты талдайды және сыни тұрғыдан бағалайды; мәтіннің мазмұнын болжайды; стилистикалық дифференциацияны есепке ала отырып, тілдік бірліктерді қолдану құрылымы мен нормаларын сақтайды;

      2) оқылым:

      білім алушы түрлі типтегі, стильдегі және жанрдағы, оның ішінде ғылыми-техникалық тақырыптағы мәтіндердің мазмұнын түсінеді және түсіндіріп айтып бере алады; мәтіннің жасырын мағынасын және мәтінге енгізілген көркем бейнелеуіш құралдардың мәнін анықтай алады; күрделі мәтіндердің тілдік, композициялық және жанрлық ерекшеліктерін айқындайды; оқырман алдына қойылған міндеттерге байланысты оқудың түрлі стратегияларын пайдаланады; ақпараттық іздеу жүргізеді, қажетті ақпаратты іріктейді және өңдейді; әртүрлі жанр мен стильдегі мәтіндердің композициялық, лингвистикалық, жанрлық және стилистикалық ерекшеліктерін салыстырады; қорытынды жасай отырып және оның шешу жолдарын ұсынады, проблемалық мәтіннің мазмұнын сыни тұрғыдан бағалайды;

      3) жазылым:

      білім алушы түрлі типте, жанр мен стильде, оның ішінде әсер етуші сипатқа ие мәтіндерді құрастырады; ақпаратты қысқарту және кеңейту тәсілдерін қолдана отырып, тұтас және аралас мәтіндерді құрастырады; өзінің пікірін дәлелдей отырып және зерттеу дағдыларын қолдана отырып, шығармашылық, академиялық сипатта мәтіндер, жаһандық мәселелер бойынша эссе жазады; түрлі жазбаша немесе ауызша дереккөздерден алынған ақпаратты жинақтайды және оны нақты дәлелденген жүйелі түрдегі хабарлама түрінде ұсынады; мәтіндерді түзетеді және редакциялайды; жоспарлардың әртүрлі түрлерін құрастырады; грамматикалық, орфографиялық, пунктуациялық және стилистикалық нормаларды сақтайды;

      4) әдебиет дамуындағы негізгі үрдістерді, оның қоғам дамуымен байланысын; әдебиет саласындағы көрнекті қайраткерлердің биографиялық деректерін; әлемдік әдебиеттің негізгі даму кезеңдерін; әдебиет теориясы туралы негізгі түсініктерді; толық және шолып оқу бағытында олардың нақты мазмұнын айту үшін, (басты кейіпкерлерді, негізгі сюжеттік желісі мен оқиғаларды) шығарманың мазмұнын біледі;

      5) тарихи-мәдени және әдеби процестегі шығармалардың орны мен рөлін; көркем әдебиетте көрсетілген ұлттық құндылықтарды, оның тарихи дамуында әдебиеттің қалыптасу процесін; шығармалардың идеясын және оны жеткізе білудегі автордың шеберлігін, қолданған әдістерін; шығармадағы құрылымдық элементтердің мағынасын (сюжет және композиция, көпқырлы көркем детальдар мен оның мәтінде берілген проблемамен астарласуы, көркем сөзді бейнелеуіш құрал ретінде тиімді пайдалануы); автордың негізгі ойын, жазушының өз шығармасындағы кейіпкерлері мен оқиғаларға көзқарасын, авторлық ұстанымды; шығарма арқылы берілетін көңіл-күйді түсінеді;

      6) әдеби тақырыпқа ауызша немесе жазбаша пікір дайындау барысында, өзінің талдамалы сипаттағы мәтінін құруда, зерттелген мәтінді түсіндіруде; өзі үшін оқуға белгілеген идеялық-тақырыптық тұрғыдан алуан түрлі өнер туындыларын және көркем шығармаларды бағалауда; пікірталастарда, жұрт алдында сөз сөйлеуде белсенді азаматтық ұстанымы мен рухани-адамгершілік қасиеттерін білдіруде, көркем әдеби шығарманы өзіндік талдауда жинақтаған білімі мен дағдысын қолданады;

      7) әдеби шығарманы оның мазмұнын тұжырымдай отырып, әңгімелеу арқылы; әртүрлі жанрдағы шығармаларды талдай отырып, шығарма желісінде оқиға болған уақытты, жалпыадамзаттық құндылықтар туралы түсінікті, нақты тарихи және өзекті мәселелерді; автордың шығарма негізіне алған идеясы бойынша ой қозғайды, талдайды;

      8) аннотация, пікір жазу үшін оқыған шығарманың мазмұнын; түрлі ақпарат көздерінен, оның ішінде Интернет желісінен алынған ақпараттарды шығармашылық жұмыстарға негізге алу үшін, өзінің жеке көзқарасы мен алынған ақпаратты; қазақтың және өзге ұлттардың құндылықтарымен байланыстырудағы әдістерді; көркем шығарманың жанрлық шығу тегіне сәйкес талдаудың әдістерін жинақтайды;

      9) көркем шығармалардың құндылығын; ұлттық әдебиеттің өзіндік ерекшелігін және оның әлем мәдениетінің контексіндегі алатын орнын; көркем шығарманың мазмұны жағынан өзектілігін және оның адамның рухани-адамгершілік құндылықтарын қалыптастырудағы мәнін; шығарманың композициялық және стильдік тұрғыдан үйлесімін, тілінің байлығын, қойылған коммуникативтік міндеттерге жетудегі тиімділігін ауызша және жазбаша жеткізуді; басқа да көркем шығарма құралдары арқылы көркем мәтінді әңгімелеуді бағалайды.

      "Қазақ тілі мен әдебиеті" (оқыту қазақ тілінде жүргізілмейтін сыныптар үшін)/ "Орыс тілі мен әдебиеті" (оқыту орыс тілінде жүргізілмейтін сыныптар үшін):

      1) тыңдалым:

      білім алушы қарым-қатынастың әртүрлі аяларындағы мәтіндердің мазмұнын, коммуникативтік ниетін, сонымен қатар, сөйлеушінің әлеуметтік және эмоционалды-экспрессивті сөйлесім ерекшеліктерін толық түсінеді; ақпаратты сыни тұрғыдан түсіну деңгейінде қабылдайды; тыңдалған мәтінді айқындылығы мен бейнелілігі жағынан бағалайды;

      2) айтылым:

      дәлелді монологтік немесе диалогтік сөз дайындай отырып, коммуникативтік мақсатқа сәйкес түрлі тіл құралдарын тиімді қолданады; көркем шығармалардың тақырыбы бойынша пайымдайды, шығарма кейіпкерлеріне және олардың әрекеттеріне деген өзінің қатынасын білдіреді; әртүрлі айтылған сөздерді сыни тұрғыдан бағалайды; тіл нормаларын, сөйлеу тәртібі мен әдеп нормаларын сақтайды; проблеманың себептері мен салдарларын болжайды; мәселелерді шешу жолдарын ұсына отырып, қоғамның әлеуметтік-экономикалық, адамгершілік-рухани, патриоттық, тарихи-мәдени дамуымен байланысты идеяларды жинақтайды;

      3) оқылым:

      жасырын мағынасын таба отырып, тұтас және тұтас емес мәтіндердің мазмұнын толық түсінеді; мәнмәтіннен таныс емес сөздердің мәнін анықтайды; оқытылатын тақырыптар шеңберінде академиялық мәтіндердің ерекшеліктерін айқындайды; түрлі дереккөздерден алынған ақпараттарды іріктейді; көркем шығармаларда және фольклорда қазақтың және өзге де ұлттардың өнегелік идеалы туралы түсінігін талдай отырып, әдебиет туындыларын өнердің басқа түрлеріндегі бейнесімен салыстырады; қойылған міндеттерге байланысты оқылымның әртүрлі стратегияларын қолданады;

      4) жазылым:

      тақырып, мақсат, мәселелер және тілдесу жағдаятына сәйкес орфографиялық, грамматикалық және стилистикалық нормаларды сақтай отырып, түрлі типтегі және стильдегі мәтіндерді құрастырады; алынған ақпаратты зерттеу және жинақтау негізінде түрлі тақырыпта тұтас немесе тұтас емес мәтіндер құрайды; мәтіндерге әртүрлі жоспарлар құрастырады; мәдениет пен тілдің көпқырлылығы, патриотизм және тұлғаның рухани-адамгершілік дамуы мәселелерін қарастыра отырып, көркем әдебиет шығармалары бойынша шығармашылық жұмыстар жазады; ойы мен сезімін анағұрлым дәлме-дәл жеткізу үшін көркемдеу құралдарын – троптар мен стилистикалық тәсілдерді қолданады.

      "Шетел тілі":

      1) тыңдалым:

      білім алушы әртүрлі жанрлардағы түпнұсқалық мәтіндердің негізгі мазмұнын, таныс және жартылай таныс тақырып бойынша диалогтерді түсінеді; формалар, кестелер, сызбаларды толтыру үшін анағұрлым функционалдық маңызды мағыналық, оның ішінде толық және ерекше ақпаратты іріктейді; әртүрлі білім беру салаларының, сонымен қатар тілдесудің өзге де салаларының мәтіндерінде кездесетін терминдер мен негізгі бірліктерінің мәнін түсінеді; дерек пен пікірді ажырата алады; оқыған және жалпы тақырыптар шеңберінде әртүрлі жанр мен стильдегі орта көлемдегі мәтін ішінен сәйкессіздіктерді тауып алады және өзара салыстыра алады, мәнмәтіндегі таныс емес сөздердің мағынасын түсінеді;

      2) айтылым:

      білім алушы ресми және бейресми күнделікті тілдесу жағдаяттарында диалог жүргізеді; тілдің лексикалық және грамматикалық құралдарын қолдана отырып, өзінің сөздерін дұрыс ресімдейді; алдын ала ұсынылған тілдік байланыстағы тактиканы іске асыра отырып, қоршаған шынайы ортаға деген эмоционалды тұрғыдан бағалаудағы көзқарасын білдіре алады; өзінің көзқарасын дәлелдей отырып, мәтіндерді талдайды және салыстырады; оқиғаларға, пікірлерге және мәселелерге баға бере отырып, пайымдайды; қорытынды жасайды және берілген мәселе бойынша өзінің шешу жолдарын ұсынады;

      3) оқылым:

      білім алушы белгілі бір күрделіліктегі публицистикалық, ғылыми танымал, көркем мәтіндердегі негізгі мазмұнды түсінеді; оқудың әртүрлі стратегияларын пайдаланады; оқиғалар мен құбылыстардың уақытша және себеп-салдарлық өзара байланысын анықтайды; кітаптар және электронды ресурстарды пайдалана отырып, сөздердің мағынасын талдайды және салыстырады; түрлі жанр мен стильдегі мәтіндердің мазмұнын сын тұрғысынан бағалайды.

      4) жазылым:

      білім алушы жазбаша хабарлама тезистерін жасайды, жоспар құрады, түрлі жанрлар мен стильдердегі мәтіндерді редакциялайды және түзетеді; орфографиялық және грамматикалық нормаларды сақтайды; медиа-ақпарат негізінде дәлелге сүйенген мәтін жазады; өзінің мәселеге қатысты көзқарасын білдіре отырып, проблемалық сипатта мәтіндерді жазады; іс туралы хаттар мен құжаттарды дайындайды; әртүрлі тақырыптарда эссе жазады (150-200 сөз).

      "Алгебра және анализ бастамалары", "Геометрия":

      1) көрсеткішті, логарифмдік функциялардың анықтамаларын, олардың қасиеттерін және графиктерін; күрделі функция ұғымын; кері функция ұғымын; кері тригонометриялық функциялардың анықтамаларын; тригонометриялық, көрсеткіштік, логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктерді шешу әдістерін; рационал және иррационал теңдеулерді шешу әдістерін; рационал теңсіздіктерді шешу тәсілдерін; көпжақтар мен айналу денелерінің түрлерін және олардың жазбаларын; көпжақтар және айналу денелерінің аудандары мен көлемдерінің формулаларын; стереометрия аксиомалары мен олардың салдарларын; кеңістіктегі вектор ұғымын; сфераның теңдеуін; статистиканың негізгі ұғымдарын; дискретті және үзіліссіз кездейсоқ шамалар ұғымдарын; фунцияның нүктедегі және шексіздіктегі функция шегінің анықтамаларын; нүктедегі және жиындағы функция үзіліссіздігінің анықтамаларын; функцияның туындысының анықтамасын; функцияның графигіне жүргізілген жанаманың теңдеуін; алғашқы функцияның, анықталмаған және анықталған интегралдың алғашқы функцияларының анықтамаларын; анықталған интегралдың көмегімен жазық фигураның ауданын және дененің көлемін табу формулаларын біледі.

      Жаратылыстану-математикалық бағыт бойынша қосымша иррационал теңсіздіктерді шешу әдістерін; ықтималдықтарды қосу және көбейту формулаларын; Бернулли формуласын; дискретті кездейсоқ шамалардың таралу түрлерін; кеңістіктегі түзудің және жазықтықтың теңдеулерін; функцияның дифференциалының анықтамасын біледі;

      2) бір айнымалысы бар көпмүшенің стандарт түрде жазылуын; "бас жиынтық", "таңдама", "дисперсия", "стандартты ауытқу" терминдерін; туындының геометриялық және физикалық мағыналарын; интегралдауды дифференциалдауға кері процесс ретінде; стереометрияның аксиомалар жүйесін және аксиомадан шығатын салдарды, геометриялық есептердің дәлелдеу тәсілдерін және шешімдерін түсінеді.

      Жаратылыстану-математикалық бағыт бойынша қосымша координаталар әдісінің мәнін; алмастырулар саны, теру, қайталанбалы орналастыру формулаларының мәнін түсінеді;

      3) тригонометриялық, көрсеткіштік, логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктерді шешу алгоритмдерін; иррационал теңдеулерді шешу алгоритмін; қарапайым стереометриялық сызбаларды орындау техникасын; есептерді шығаруда түзулердің параллель, айқас және перпендикуляр болуының, жазықтықтардың параллель және перпендикуляр болуының белгілері мен қасиеттерін; геометриялық денелердің беттерінің аудандары мен көлемдерін табу формулаларын; геометриялық есептерді шешуде векторларға қолданылатын амалдар ережелерін; векторлардың коллинеарлық және компланарлық шарттарын; функцияның күдікті нүктелері мен экстремум нүктелерін, кему және өсу аралықтарын табу тәсілдерін; туындыны табуда дифференциалдау техникасы мен туындылар кестесін; анықталған интегралды табуда интегралдар кестесі мен Ньютон-Лейбниц формуласын қолданады.

      Жаратылыстану-математикалық бағыт бойынша қосымша: иррационал теңсіздіктерді шешу алгоритмдерін; жуықтап есептеулер үшін Ньютон биномын; Бернулли формуласын; функция графигінің асимптоталарын табу тәсілдерін қолданады;

      4) кеңістіктегі түзулердің, түзу мен жазықтықтың, жазықтықтардың, жазықтық пен айналу денелерінің өзара орналасуын; айналу денелерінің жазықтықпен қимасын; графигі бойынша функцияның қасиеттерін талдайды; геометриялық және физикалық мазмұндағы есептерді талдайды және ол есептерді туындының және/немесе интегралдың көмегімен шығарады; кездейсоқ шамалардың типтерінің өзгешеліктерін талдайды және дискретті кездейсоқ шаманың сандық сипаттамаларын есептейді.

      Жаратылыстану-математикалық бағыт бойынша қосымша: көпжақтардың (текше, тікбұрышты параллелепипед, пирамида) жазықтықпен қимасын талдайды;

      5) тригонометриялық, көрсеткіштік, логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктерді шешудің түрлі әдістерін; иррационал теңдеулерді шешудің әдістерін; көпжақтар мен айналу денелерінің жазбаларының модельдерін; нақты құбылыстар мен процестердің ықтималдық модельдерін жинақтайды.

      Жаратылыстану-математикалық бағыт бойынша қосымша оқиға ықтималдығын табуға арналған комбинаторика формулаларын; иррационал теңсіздіктерді шешудің түрлі тәсілдерін; кері тригонометриялық функциялардың анықтамалары және өзара кері функциялардың қасиеттері негізінде кері тригонометриялық функциялардың қасиеттерін жинақтайды;

      6) тригонометриялық, көрсеткіштік, логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктердің шешімдерін; иррационал теңдеулердің шешімдерін; статистикалық мәліметтердің вариацияларының көрсеткіштері мәндерін бағалайды.

      Жаратылыстану-математикалық бағыт бойынша қосымша иррационал теңсіздіктердің шешімдерін бағалайды.

      "Информатика":

      1) жүйелік бағдарламалық қамтамасыз етудің міндеті мен негізгі функцияларын; деректер қорын басқару жүйелерімен жұмыс істеу негіздерін; программалық қамтамасыз етуді әзірлеу үшін өмірлік циклдің модельдерін; веб-бағдарламалау негіздерін, сондай-ақ веб-сайттарды жасау үшін деректер қоры теориясын; желілік хаттамаларды және Интернет жұмысының қағидаттарын; деректер мен компьютерлік жүйенің қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін әзірленген қауіпсіздік шараларын біледі;

      2) реляциялық деректер қорын ұйымдастыру принциптерін; желілік технологияның қызмет етуінің негізгі принциптерін; дыбыстық және бейнеақпараттарды өңдеу принциптерін, ақпараттық технологияларды дамытудың негізгі үдерістерін түсінеді;

      3) ақпараттық объектілерді жасау және өзінің жұмыс нәтижелерін ресімдеу үшін ақпараттық-коммуникациялық технологияларды; деректер қорында сұраныс құрастыру ережелерін; құжаттарды редакциялау мен сақтау барысында бұлтты технологияларды; web-сайттарды және мобильдік қосымшаларды жасау барысында бағдарламалау элементтерін; желіде жеке қауіпсіздік және желі этикеті ережелерін; дыбысты және бейнені өңдеу үшін бағдарламалық қамтамасыз етуді қолданады;

      4) ақпаратты іздеу үшін бірнеше белгілер мен қатынас операторларын қолдану арқылы сұранысты; есепті модельдеу, алгоритмдеу және бағдарламалау арқылы шешудің тиісті әдістері мен тәсілдемелерін анықтау үшін есепті; компьютерде өңдеу мен есептеудің қойылған міндетке сәйкестігінің нәтижелерін; анағұрлым тиімдісін анықтау үшін әртүрлі тәсілдермен есептерді шешу жолдарын талдайды;

      5) өзінің идеялары мен ойларын білдіру үшін әртүрлі түрлерде ақпаратты; басқару формалары мен элементтері көмегімен деректер қорын; қолданушы міндеттерін шешу үшін веб-сайттарды жинақтайды;

      6) жобаны модельдеу мен әзірлеу барысында қойылған мақсаттарға сәйкес өз қызметінің нәтижелерін (нақтылық, өлшемділік, қолжетімділік, шынайылық, қатыстылық); бағдарламалау құралдарын қоса алғанда қолданыстағы бағдарламалық қамсыздандырудың артықшылықтары мен кемшіліктерін бағалайды.

      "Қазақстан тарихы":

      1) Орталық Азиядағы ежелгі мәдени ошақтарын және олардың орналасқан жерлерін; көшпенділіктің тарихи түрлерін; еуразиялық дала өркениетінің қалыптасуы мен даму кезеңдерін; түрлі тарихи кезеңдердегі Қазақстан территориясындағы қалалық мәдениеттің даму ошақтарын; әлемдік мәдени-тарихи прогреске едәуір ықпал еткен Орталық Азия халықтарының жетістіктерін; қазақ халқының этникалық тарихын; дәстүрлі қазақ қоғамының этноәлеуметтік құрылымын; Қазақстан полиэтникалық қоғамының қалыптасу тарихын; Қазақстан мемлекеттігі дамуының тарихи кезеңдерін; Қазақстандағы саяси ойдың дамуына едәуір үлес қосқан тарихи қайраткерлерді; түрлі тарихи кезеңдердегі ұлттық мәдениет пен ғылымның маңызды жетістіктерін; Қазақстан тарихы бойынша негізгі тарихи деректер мен ғылыми еңбектерді біледі;

      2) Қазақстанның тарихи даму процестері мен құбылыстарын, негізгі оқиғалардың мәнін; ежелгі Орталық Азияның өркениет ошақтарын, көшпенділіктің түрлері мен формасын, Қазақстан территориясындағы қалалық және көшпелі мәдениеттің сипатты белгілерін; әлемдік мәдени-тарихи прогресс үшін Орталық Азия халықтарының жетістіктерінің маңызын; түрлі тарихи кезеңдердегі Қазақстан халқының өмір сүру жүйесінің қалыптасуы мен дамуына географиялық фактордың ықпалын; түрлі тарихи кезеңдердегі Қазақстандағы саяси, әлеуметтік-экономикалық, мәдени өзгерістерге ішкі және сыртқы факторлардың ықпалын; дәстүрлі қазақ қоғамының этноәлеуметтік құрылымының ерекшеліктерін; Қазақстанда саяси ойдың дамуындағы тарихи аспектілерді; Қазақстанның саяси, әлеуметтік-экономикалық, мәдени дамуына тарихи тұлғалардың қосқан үлесін; ұлттық бірегейлікті сақтаудағы қазақтардың мәдени мұрасының маңызын; қоғамда бейбітшілік пен келісімді сақтау үшін Қазақстан этностарының мәдениеті мен дәстүрлерін құрметтеу қажеттілігін түсінеді;

      3) Қазақстан мен Орталық Азия территориясында өмір сүрген мемлекеттер мен мәдениет ошақтарын уақыт пен кеңістікте анықтау кезінде; Орталық Азия көшпенділері мәдениетінің қалыптасу мен даму ерекшеліктерін анықтауда; түрлі тарихи кезеңдердегі Қазақстанның саяси, әлеуметтік-экономикалық мәдени даму ерекшеліктерін анықтау кезінде; Қазақстанның дамуындағы тарихи тұлғалардың рөлін анықтауда; Қазақстанның өткен және қазіргі кездегі оқиғалары мен құбылыстарына қатысты өз позициясын анықтау кезінде тарихи ойлау дағдыларын қолданады;

      4) Қазақстанның тарихи дамуын әлемдік тарих контексінде, ортақ белгілері мен ерекшеліктерін анықтай отырып; түрлі тарихи кезеңдердегі Қазақстан территориясындағы өркениеттер мен мемлекеттердің қалыптасуы мен дамуына түрлі факторлардың (географиялық, демографиялық, миграциялық, саяси, әлеуметтік-экономикалық, мәдени) ықпалын; себеп-салдар байланыстарын анықтау мақсатында Қазақстан тарихындағы тарихи оқиғаларды, процестер мен құбылыстарды; тарихи тұлғалар қызметінің себептері мен нәтижелерін; Қазақстан тарихы бойынша ғалымдардың еңбектері мен деректерді; Қазақстан аумағындағы этногенез, саяси және мәдени процестерге қатысты негізгі ғылыми теорияларды; бүгінгі Қазақстанның даму үрдістері мен перспективаларын талдайды;

      5) тарихи талдау әдістерін қолдана отырып шығармашылық, танымдық, зерттеушілік, жобалық сипаттағы жұмыстарды; Қазақстан мен әлемнің басқа аймақтарындағы тарихи дамудың жалпы заңдылықтары мен ерекшеліктерін анықтау мақсатында салыстырмалы тарихи сипаттамаларды; Қазақстан тарихы туралы тұтас түсініктері мен тарихи санасын қалыптастыру үшін тұжырымдар мен гипотезаларды жинақтайды;

      6) түрлі тарихи кезеңдердегі Қазақстанның дамуына (географиялық, демографиялық, көші-қон, саяси, әлеуметтік-экономикалық, мәдени) түрлі факторлардың ықпал ету дәрежесін; отан тарихына ықпалы контексінде тарихи тұлғалардың қызметін; Орталық Азия халықтары мәдениетінің әлемдік өркениет дамуына қосқан үлесін; тарихи мәліметтердің шынайылығын; Қазақстан тарихының этникалық, саяси, мәдени, әлеуметтік-экономикалық мәселелері бойынша түрлі ғылыми теориялардың дәлелдік дәрежесін бағалайды.

      "Дене шынықтыру":

      1) дене шынықтыру жаттығуларын орындау барысында техникалық қауіпсіздік ережелерін; әртүрлі бағыттылығы бар дене жаттығулары сабақтарының кешенін, қозғалыс қимылдарын орындаудағы ереже мен техниканы; дене жаттығуларының биодинамикалық ерекшеліктері мен мазмұнын, денені дамыту және денсаулықты нығайту міндеттерін шешуде оларды қолдану негіздерін; дене жүктемелері кезінде өз ағзасының қызмет етудегі физиологиялық негіздерін, дене шынықтыру арқылы оларды дамыту мен жетілдіру мүмкіндіктерін біледі;

      2) өз ағзасының психикалық-функционалдық ерекшеліктерін; дене тәрбиесімен жүйелі шұғылдану арқылы жеке тұлғаның дербес қалыптасу мүмкіндігі мен қасиеттерін; салауатты өмір салтын ұстануға қажеттілікті; атқарылатын қозғалыс әрекеттерінің ауырлық деңгейін; физикалық дайындықтың әртүрлі кезеңдерінде түрлі физикалық жүктеменің талап етілген қарқындылығына жету қажеттілігін түсінеді;

      3) салауатты өмір салтын және бос уақытын ұтымды ұйымдастыру, өз бетімен жетілу мақсатында түрлі дене жаттығуларын; ойын кезінде немесе арнайы құрылған жаттығулар кешенін орындау кезінде қажетті негізгі техникалық-тактикалық әрекеттерді; ағзаның бейімделу қасиеттерін дамытуды қадағалау және денсаулықты нығайту мен дене ширақтығының дайындығын жоғарылатудың дербес жолдарын; функционалдық қызмет ету бағыты әртүрлі дене жаттығуларын өз бетімен ұйымдастыру тәсілдерін, спорт жабдықтары мен құралдарын қолдану ережелерін; ақпараттық-коммуникациялық технологияларды, дене жаттығуларымен шұғылдану кезінде жарақаттанудың алдын алу және дәрігер алды көмек көрсету білімін қолданады;

      4) сауықтыру және дене шымырлығы мен ширақтығын жетілдіру мақсатында дене жаттығуларын орындау кезінде өз ағзасының функционалды қызмет ету жағдайын талдайды;

      5) қалыптасқан дағдыларды дене шынықтыру сабағымен қатар күнделікті өмірдегі әртүрлі жағдаяттарда қолдану жүйесін; салауатты және қауіпсіз өмір сүруді қалыптастырудағы дағдыларды; адам өмірі мен денсаулығына қауіп төндіретін төтенше жағдайларда жеке және ұжымның қауіпсіз әрекеттерінің ережелерін меңгеруін жинақтайды;

      6) жалпы, кәсіптік-қолданбалы және сауықтыру-түзету бағытындағы дене жаттығуларымен шұғылданудың маңыздылығын; өз бетінше жетілу және қимыл-қозғалыс дайындығының деңгейін; дене жаттығуларымен шұғылдану тиімділігін, ағзаның функционалды қызмет ету жағдайы мен жұмыс істеу қабілетін; дене жүктемелерін және дене жаттығуларының әсер ету бағытын мөлшерлеуді бағалайды.

      "Алғашқы әскери және технологиялық дайындық":

      1) әскери іс, белгілеу, ұйымдастыру құрылымы, штаттық қаруландыру және техника негіздерін, төменгі тактикалық буын бөлімшесінің мүмкіндіктерін, бағдарлау құралдарын қолдануды, робототехника және IT-технология негіздерін, Қазақстан Республикасының азаматтық қорғанысын ұйымдастыруды; қазіргі заманғы зақымдау құралдарын қолданғанда, лаңкестік қауіп-қатерді және табиғи апатты хабарлау барысында әрекет ету тәртібін; табиғи апаттардың сипаттарын, зақымдау ошақтарында құтқару және апаттан кейінгі қалпына келтіру жұмыстарын шұғыл ұйымдастыруды; штаттық қаруды, қорғанудың дербес және ұжымдық құралдарының, радиобелсенді және химиялық бақылау құрылғыларының атқаратын қызметін, құрылысы мен қолдану тәртібін, сондай-ақ, тұрғындарды эвакуациялау және жергілікті жерде орналастыруды ұйымдастыру және өткізу тәртібін; алғашқы медициналық көмектің міндеттері мен түрлерін, жолда жүру ережесін біледі;

      2) әскери іс, робототехника және IT-технология негіздерін, ядролық, химиялық, бактериологиялық (биологиялық) қарулардың және басқа да адамдарды зақымдаудың қазіргі заманғы құралдардың әсер ету ерекшеліктерін, оларды қолданудағы шаруашылық нысандарына, қоршаған ортаға және экологияға тигізетін әсерін; табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайдың салдары мен залал келтіруі мүмкін экономикалық және экологиялық шығынын түсінеді;

      3) орын алған әртүрлі жағдаятта соғыс алаңында солдаттың рөлінде, радиациялық және химиялық бақылау жүргізу бекетінің құрамында барлаушы ретінде әрекет етуді; штаттық қаруды, жеке және ұжымдық қорғану құралдарын, жараланғанда, қан кеткенде, күйік шалғанда және үсік шалғанда, күн өткенде, электрлі жарақат алғанда, суға батқанда алғашқы медициналық көмек көрсетуді; дененің түрлі бөліктері жараланғанда байлап, таңуды; дененің түрлі бөліктерінде сынықтың ашық және жабық түрі бойынша алғашқы медициналық көмек көрсетуді; интернет байланысты, аудио-визуалды технологияларды пайдаланады, автомобиль көлігін жүргізудің теориялық негіздерін, робототехника дағдыларын меңгереді, сандық фото және бейне жабдықтарды қолданады;

      4) зақымдаудың қазіргі заманғы құралдарын қолданғанда туындауы мүмкін тосын жағдайды; табиғи және техногенді сипаттағы төтенше жағдайдың салдарын талдайды;

      5) зақымдаудың қазіргі заманғы қаруын қолданғанда туындауы мүмкін тосын жағдайда әрекет ету алгоритмін; табиғи және техногенді сипаттағы төтенше жағдай туындағанда әрекет ету алгоритімін жинақтайды;

      6) қабылданған шешімнің салдарын бағалайды.

      45. Жаратылыстану-математикалық бағыттағы тереңдетілген деңгейде оқытылатын оқу пәндері бойынша жалпы орта білім беру аяқталғанда күтілетін нәтижелер.

      "Физика":

      1) механиканың (кинематика, динамика, статика, гидро-аэростатика, гидро-аэродинамика), молекулалық физика мен термодинамиканың; электромагнетизмнің (электростатика, тұрақты және айнымалы ток, электр тогы, магнит өрісі, электромагниттік индукция), оптиканың (геометриялық және толқындық), кванттық физиканың физикалық шамалары мен ұғымдарын; ғалам дамуының негізгі кезеңдерін; ақпаратты тарату мен қабылдау тәсілдерін, негізгі радиотехникалық қондырғылар мен жүйелерді құру қағидаттарын; нанотехнологияның негізгі қағидаттарын және шығу тарихын;

      2) механиканың (кинематика, динамика, статика, гидро-аэростатика, гидро-аэродинамика), молекулалық физика мен термодинамиканың негізгі заңдарын, қағидаттары мен постулаттарын; электромагнетизмнің (электростатика, тұрақты мен айнымалы электр тогы, магнит өрісі, электрмагниттік индукция), оптиканың (геометриялық және толқындық), кванттық физиканың негізгі заңдары мен қағидаттарын; наноматериалдар мен наножүйені зерттеу әдістерін; әлемнiң заманауи ғылыми бейнесіндегі физика ғылымының орнын; ой-өрісті қалыптастырудағы және практикалық есептерді шешудегі физиканың рөлін түсінеді;

      3) физика ғылымының негізгі ұғымдарын, заңдылықтарын, заңдары мен теорияларын; физика ғылымының символикалары мен терминологияларын; физикада қолданылатын ғылыми танымның бақылау, сипаттау, өлшеу, эксперимент сияқты негізгі әдістерін; ғаламтор желісі мен компьютердің дерекқорларындағы физиканың ақпараттарын іздеу және өңдеу үшін жаңа ақпараттық технологиялардың мүмкіндігін; эксперименттер мен өлшеу нәтижелерін өңдеу, физикалық шамалар арасындағы тәуелділіктерді анықтау тәсілдерін қолданады;

      4) дәрежелік функциялар түрінде берілген тәуелділіктерді; екі айнымалы арасындағы қатынасты; ғаламдағы құбылыстарға, нысандар мен денелерге әртүрлі физикалық күштердің әрекетін, физикалық процестердің тәуелдiлiгі мен айнымалылар арасындағы қатынастардың графигін; құрылғылар мен аспаптардың сипаттамалары мен жұмыс істеу қағидаттарын, ғылыми жаңалықтарды қолданылу салаларын; нанотехнологияның қолдану салаларын, адамның өндірістік қызметі мен қоршаған орта жағдайы арасындағы себеп-салдарлық байланыстарды ғалам күйін сипаттайтын параметрлерді және оның дамуының мүмкін жолдарын талдайды;

      5) жиналған және өңделген мәліметтердің, ақпараттың кесте, график, хабарлама баяндама, презентация түрінде қарастырылуы үшiн; ғылыми модельдерді және дәлелдемелерді болжамдар, дәлелдеулер, түсiндiрмелер ұсыну үшiн; эксперимент пен зерттеу жүргізу жоспарын жинақтайды;

      6) заңдар мен олардың қолданысын білуін, жүргізілген бақылаулар мен эксперименттердің нәтижелерін; нақты жағдайлардағы ғылыми таным әдiстерінің қолданысын; экологиялық қауiпсiздiк тұрғысынан физикалық процестермен байланысты адамның өндiрiстiк және тұрмыстық қызметінің салдарын бағалайды.

      "Химия":

      1) негізгі химиялық ұғымдарды; атомистикалық теорияны; органикалық заттардың химиялық құрылыс теориясын; түрлі белгілері бойынша заттарды жіктеуді; органикалық және бейорганикалық қосылыстардың негізгі кластарының номенклатурасын, құрылысын, физика-химиялық қасиеттерін; полимерлі материалдардың, металдар мен қоспалардың, бейметалдар мен олардың қосылыстарының кейбір салаларда қолданылуы және ерекше қасиеттерін; нанотехнологияның кейбір салаларда қолданылуын біледі;

      2) түрлі заттардың химиялық реакцияларға түсу қабілеттерін; химиялық реакциялардағы энергиялардың өзгерулерін; химиялық айналымдардың негізгі механизмдерін; кинетикалық теорияның, гомогенді және гетерогенді катализдің, электрохимияның негіздерін; ауыспалы металдардың ерекше қасиеттерін; құрылысына байланысты органикалық және бейорганикалық қосылыстардың химиялық қасиеттерін; талдаудың инструментальды әдісі арқылы қосылыстарды зерттеу қағидаттарын; ең маңызды органикалық және бейорганикалық заттардың химиялық өндірілу қағидаттарын түсінеді;

      3) табиғатта, тұрмыста және өндірісте болып жатқан химиялық құбылыстарды түсіндіру үшін, әртүрлі жағдайларда химиялық айналымдардың өту мүмкіндіктерін анықтау және олардың салдарларын бағалау үшін білімдері мен біліктерін; заттарды сапалық және сандық талдау әдістерін; қоршаған ортада экологиялық сауатты болу ережесін; қоршаған ортаның химиялық ластануының тірі ағзаларға әсер етуін бағалау әдістерін; химиялық эксперименттер нәтижелерін әзірлеу, жүргізу, бақылау, жазу және талдау үшін ғылыми әдістерді білу және сыни тұрғыда ойлауды; жанғыш, улы заттарды, зертханалық құрал-жабдықтарды пайдалануда қауіпсіздік ережелерін қолданады;

      4) заттардың қасиеттері олардың құрамы мен құрылысына байланыстылығын; заттардың құрылымы мен қасиеттерін анықтауға арналған олардың қарапайым спектрлерін; химиялық реакцияның жылдамдығы мен химиялық тепе-теңдіктің түрлі факторларға байланыстылығын; Периодтық жүйеде элементтердің қасиеттерінің өзгеру үрдісін; қышқылдар мен негіздердің түрлі теорияларын, ерітінділердегі иондық тепе-теңдіктерді талдайды;

      5) органикалық және бейорганикалық қосылыстардың маңызды кластары арасындағы генетикалық байланыстарды; заттардың химиялық байланыс және құрылыс теориясының көмегімен химиялық айналымдардың өту мүмкіндіктері мен нәтижелері туралы дәлелді пайымдауларды жинақтайды;

      6) әртүрлі материалдардың қасиеттерін; химиялық реакциялардың жылдамдығына әртүрлі факторлардың әсерін; химиялық тепе-теңдікке сыртқы ортаның түрлі жағдайларының ықпалын; қоршаған орта мен адам денсаулығына химиялық өндірістің әсер ету зардаптарын; радиоактивті ыдырауының әсерлерін; түрлі дереккөздер ақпараттарының дұрыстығын бағалайды.

      "Биология":

      1) ақуыздардың, майлардың, көмірсутектердің, нуклейн қышқылдарының құрылымын, құрамын және міндеттерін; антиген-антидене реакцияларының негізгі механизмдерін; адамның хромосомалық ауруларының тұқымқуалаушылық теориясының негізгі күйлерін; тірі ағзалардың қоректенулері мен метаболизмінің түрлерінің/типтерінің өзгергіштігін; түрдің пайда болуы әдістерін; генетика негіздері және гендік инженерияның мүмкіндіктерін; Жер бетінде өмірдің қалыптасуы кезеңдері мен схемаларын; антропогенезді; ғаламдық және аймақтық экологиялық проблемаларды және табиғат ресурстарын қорғау қағидаттарын біледі;

      2) фотосинтездің қараңғы және жарық фазасы кезінде өту процестерін; заттардың тасымалы, транслокация, хромосомалық, гендік мутациялардың пайда болу механизмін; гендік-инженерлік манипуляциялардың мәнін; энергетикалық алмасу кезеңдерін; тұқым қуалау құбылмалылығы мен эволюция арасындағы өзара байланыс; тұқым қуалау заңдылықтарын; эволюциялық процестердің механизмін; экологиялық пирамиданың ережесін; қоршаған ортаға антропогендік әсер етулердің зардаптарын түсінеді;

      3) молекулалық биология және генетика есептерін шешудің схемалары мен әдістерін; экожүйені, тұқым қуалау белгілерін және түрлендірілген құбылмалылықты талдауға арналған статистикалық әдістерін; заттарды сапалық және сандық талдау әдісін; тәжірибелерді әзірлеу, жүргізу, бақылау, нәтижелерін жазу мен талдауға арналған ғылыми әдістерді білу және сыни тұрғыда ойлауды; дәрі-дәрмектер, улы заттар, зертханалық жабдықтарды пайдалануда қауіпсіздік ережелерін қолданады;

      4) фотосинтез және хемосинтез процестерінің ерекшеліктерін; эволюция процесіне әсер ететін факторларды; ДНҚ мен РНҚ молекулаларының құрылысын; ДНҚ-ның репликациясы мен рекомбинациясын, мутация мен репарация процестерін, ДНҚ құрылымы мен оның атқаратын қызметі арасындағы байланысты; сперматогенез бен оогенез арасындағы айырмашылықты; экожүйе түрінің әртүрлілігін және тұрақтылығын; әлемдегі және Қазақстандағы экологиялық жағдайларды талдайды;

      5) адамның гаметогенез схемасын; экожүйелердегі тағамдар тізбегінің схемасын; кесте, график, хабарлама, баяндама, презентациялар түрінде ұсыну үшін жинақталған және өңделген мәліметтерді, ақпараттарды; болжамдар, айғақтар және түсіндірмелерді ұсыну үшін ғылыми үлгілер мен дәлелдемелерді; зерттеушілік, оқу және шығармашылық жобаларды; Қазақстанның экологиялық проблемаларын шешудің мүмкін нұсқаларын жинақтайды;

      6) ферменттердің белсенділігіне әсер ететін түрлі факторларды, ақуыздың құрылымын, фотосинтездің нәтижесін; моногибридті және дигибридті будандастырудың цитологиялық негіздерін, модификациялық құбылмалылық заңдылықтарын; мутагенездің себептерін; өз аймағының экожүйесін; биотехнологияда зерттелетін генетикалық түрі өзгертілген және трансгенді ағзаларды қолдануға байланысты этикалық сұрақтарды бағалайды.

      "География":

      1) географияның, геоинформатиканың, геоэкологияның, табиғатты пайдаланудың, геосаясаттың, геоэкономиканың негізгі категорияларын; геоэкологиялық, экономикалық-географиялық, әлеуметтік-географиялық, саяси-географиялық және саяси карталардың ерекшеліктерін; табиғатты пайдаланудың географиялық ерекшеліктері мен заманауи проблемаларын; геосфераларға антропогендік әсердің көздерін, факторларын және себептерін; табиғатты қорғау шараларының жүйесін және негізгі бағыттарын; табиғатты пайдаланудың заманауи жіктеуінің түрлерін мен типтерін және табиғатты тиімді пайдаланудың жалпы қағидаттарын; халықтардың өмір сүру деңгейі мен сапасының айырмашылықтарын; жекелеген аймақтар мен елдер шаруашылығының салалық және аумақтық құрылымының географиялық ерекшеліктерін; жекелеген аймақтар мен елдердің географиялық өзгешеліктерін, олардың әлеуметтік-экономикалық даму деңгейі, халықаралық географиялық еңбек бөлінісі жүйесіндегі мамандануы бойынша айырмашылықтарын; дүниежүзінің заманауи саяси картасының мазмұнын; дүниежүзілік шаруашылықтың даму көрсеткіштерін; мемлекеттік аумақтың құрылымын және мемлекеттік түрлерін; мемлекеттік шекараларды, олардың түрлері мен серпінін; Қазақстан Республикасының заманауи геосаяси және геоэкономикалық жағдайының ерекшеліктерін; Қазақстанның аймақтық, халықаралық саяси процестерге, халықаралық географиялық еңбек бөлінісіне, қатысын; адамзаттың ғаламдық проблемаларының географиялық аспектілерін біледі;

      2) дүниежүзінің заманауи экономикалық-географиялық және саяси-географиялық көрінісін; географияның басқа ғылымдармен интеграциялану қажеттілігін; геоэкологиялық, әлеуметтік, геоэкономикалық және геосаяси процестердің ерекшеліктері мен серпінін; "табиғат - халық (қоғам) - шаруашылық (экономика)" географиялық жүйесінің тұтастығы мен тұрақтылығын; табиғи ортаға антропогендік қысымды тұрақтандыру жолдарын; қоршаған ортаны қорғауда ғылыми-техникалық прогрестің рөлін; адамның ғаламдықтан жергілікті деңгейге дейінгі географиялық (қоршаған) ортасын қалыптастыратын және өзгертетін табиғи, экономикалық және әлеуметтік факторларды; өмір сүру сапасының қоршаған табиғи орта сапасынан тәуелділігін; ғаламдану жағдайында ірі аймақтар мен елдердің географиялық ерекшеліктерін; заманауи интеграциялық және геосаяси процестердің маңыздылығы мен мәнін; геосаяси субъектілердің рөлі мен ықпал ету аймақтарын, өзара әрекеттесу сипатын, дүние жүзінің геосаяси аудандастырылуын; адамзаттың ғаламдық проблемаларының себептері мен оларды шешу жолдарын түсінеді;

      3) географиялық зерттеудің заманауи әдістерін және олардың комбинациясын; географиялық деректердің түрлі көздерін; тақырыптық карталардың қосымша сипаттау элементтерін; геокеңістіктік дереккөздерін; географиялық ақпаратты іздеу, өңдеу, жүйелеу, түсіндіру, қажетті мәнмәтінде өзгерту, сақтау, тарату және ұсыну дағдыларын; картометрия тәсілдерін; қажетті мәнмәтінде есептеулер жүргізу үшін түрлі формаларды қолданады;

      4) географиялық қабық пен географиялық ортада болып жататын процестер мен құбылыстардың арасындағы себеп-салдарлық байланыстарын; табиғат пен қоғамның өзара байланыстары мен олардың кеңістіктік ерекшеліктерін; географиялық нысандардың, процестердің және құбылыстардың орналасу, байланыс және басқа да кеңістіктік қатынастарының ерекшеліктерін; заманауи дүниежүзілік шаруашылықтың табиғи, әлеуметтік-экономикалық негіздерін; сандық және сапалық геокеңістіктік деректерді; шаруашылық салаларын орналастырудың заманауи факторларын; дүниежүзі елдерінің рейтингтері мен индекстерін талдайды;

      5) модельдерді, зерттеушілік және шығармашылық жобаларды, ақпараттық материалдарды; географиялық нысандардың әрекет ету және даму проблемаларын шешу жөніндегі ұсыныстарды; зерделенетін географиялық нысандарды, процестерді, құбылыстарды жіктеу, жүйелеу, жалпылау және саралау мақсатында білімдер мен дағдыларды; географиялық нысандар, процестер мен құбылыстарды түсіндіру, болжау жасау, өзгерістері мен перспективаларын анықтау үшін білімдер мен дағдыларды жинақтайды;

      6) географиялық дереккөздердің шынайылық дәрежесін; геосфералардың параметрлері мен экологиялық жағдайын; жекелеген аумақтардың табиғи, антропогендік және техногендік өзгерістердің дәрежесін және олардың салдарын; табиғатты қорғау шараларының тиімділігін; қоршаған табиғи ортаны қорғау және табиғатты пайдалануда ғылыми-техникалық прогрестің деңгейін; қоршаған ортаның сапасын; өмір сүру сапасын; түрлі мемлекеттердің рейтингтер мен индекстердегі көрсеткіштері мен орнын; кез келген дәрежедегі аумақтың географиялық және геосаяси жағдайын; негізгі әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштері бойынша дүниежүзі елдерін; мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктерін бағалайды.

      46. Жаратылыстану-математикалық бағыттағы стандарттық деңгейде оқытылатын оқу пәндері бойынша жалпы орта білім беру аяқталғанда күтілетін нәтижелер.

      "Дүниежүзі тарихы":

      1) өркениеттердің тарихи типтері мен олардың ошақтарын; мемлекеттің тарихи түрлері мен мемлекеттік-құқықтық институттарының қалыптасуы мен даму кезеңдерін; әлемдік тарих барысына ықпал еткен әскери-саяси оқиғаларды; әлемдік мәдени-тарихи прогреске ықпал еткен әлемдік жаңалықтар және жетістіктерді; қазіргі әлемдік мәдениеттің жағдайы мен тарихын; адамның, қоғамның пайда болуы мен дамуына қатысты, әлем халықтары мен өркениеттердің негізгі ғылыми теорияларын; әлемдік қоғамдық ойдың дамуына елеулі үлес қосқан тарихи қайраткерлерді; дүниежүзі тарихы бойынша негізгі жинақталған ғылыми еңбектерді біледі;

      2) мәдени-тарихи процесті оның бірлігі мен алуан түрлілігін; мемлекеттің тарихи формалары мен түрлерін, өркениеттің өзіндік ерекшеліктерін; мемлекеттік-құқықтық институттардың маңызын; әлемдік өркениеттердің қалыптасуы мен дамуына табиғи-географиялық факторлардың ықпалын; тарих барысына әскери-саяси оқиғалардың ықпалын; әлемдік тарихи-мәдени прогресс үшін адамзаттың жетістіктері мен ұлы ашылулардың маңызын; түрлі тарихи кезеңдерде әлемдегі саяси, әлеуметтік-экономикалық, мәдени өзгерістерге ішкі және сыртқы факторлардың ықпалын; әлемдік қоғамдық ойдың дамуындағы тарихи аспектілерді; тарихтың дамуына тұлғалардың ықпалын; жаһандық әлемдегі бейбітшілік пен тұрақтылықты сақтау үшін жалпы адамзаттық құндылықтардың маңызын түсінеді;

      3) әлемнің мәдени-өркениеттік орталықтары мен мемлекеттерінің құрылуын уақыт пен кеңістікте анықтауда; мемлекеттердің түрлері мен тарихи формаларын, өркениеттердің өзіндік ерекшеліктерін; түрлі тарихи кезеңдердегі әлем халықтарының саяси, әлеуметтік-экономикалық және мәдени дамуындағы ерекшеліктерін; әлем тарихындағы тарихи тұлғалардың рөлін; өткен және қазіргі кездегі оқиғалар мен құбылыстарға қатысты өз позициясын анықтау кезінде тарихи ойлау дағдыларын қолданады;

      4) әлем халықтарының ортақ белгілері мен ерекшеліктерін анықтай отырып тарихи дамуын; түрлі тарихи кезеңдерде қоғамның қалыптасуы мен дамуына түрлі факторлардың (географиялық, демографиялық, көші-қон, саяси, әлеуметтік-экономикалық, мәдени) ықпалын; себеп-салдарлық байланыстарын анықтау мақсатында әлем тарихының оқиғаларын, құбылыстарын, процестерін; тарихи тұлғалар қызметінің себептері мен нәтижелерін; тарихи деректерді; жаһандану жағдайында бүгінгі қоғамның даму үрдістері мен перспективаларын талдайды;

      5) тарихи талдау әдістерін қолдана отырып шығармашылық, танымдық, зерттеушілік, жобалық сипаттағы жұмыстарды; әлем халықтарының тарихи дамуының жалпы заңдылықтары мен ерекшеліктерін анықтау мақсатында салыстырмалы тарихи сипаттамаларын жинақтайды;

      6) түрлі тарихи кезеңдердегі қоғамның дамуына (географиялық, демографиялық, көші-қон, саяси, әлеуметтік-экономикалық, мәдени ) түрлі факторлардың ықпал ету дәрежесін; әлем тарихының ықпалы контексінде тарихи тұлғалар қызметін; әлемдік өркениеттің қалыптасуы мен дамуына түрлі әлем халықтары мәдениетінің қосқан үлесін; тарихи деректердің шынайылығын; әлем тарихының этникалық, саяси, мәдени және әлеуметтік-экономикалық мәселелері бойынша түрлі ғылыми теориялардың дәлелдік дәрежесін бағалайды.

      "Графика және жобалау":

      1) көрнекі ақпаратты бекітудің негізгі құралдарын, әдістерін және тәсілдерін; графикалық бейнелердің негізгі түрлерін; графика құралдары мен жобалаудың негізгі әдістерін; геометриялық денелердің сырт пішінінің құрылу (қалыптасу) заңдылықтарын; машина жасау, сәулет – құрылыс сызбалары туралы жалпы түсініктерді; топографикалық сызбалар элементтерін; бұйымды жасау және жобалау кезеңдерін; көрнекі ақпаратты қол және компьютерлік графика құралдары арқылы бейнелеу әдістері мен тәсілдерін біледі;

      2) құбылыстар, процестер және заттық әлем туралы ақпаратты ұсыну және визуализациялау кезінде графикалық бейнелер рөлінің маңыздылығын; графикалық модельдеу әдістері заңдылықтарын; зат формасын көрсетудегі графикалық бейнелердің түрлері арасындағы айырмашылықты, олардың кеңістік және метрикалық сипаттамасын; тәжірибелік іс-әрекеттегі қолмен жасалған және компьютерлік графика мүмкіндіктері мен ерекшеліктерін; макет жасау және модельдеу ерекшеліктерін түсінеді;

      3) графикалық жұмысқа арналған материалдар мен құралдарды; проекциялау әдісін; заттың геометриялық (конструктивтік) формасын құрастыру тәсілдерін; геометриялық денелер бетінің жаймасының сызбасын құрастыру әдістерін; бейненің көрінісі мен құрамын өзгерту әдістерін; жобалық және конструктивтік шешім қабылдау үшін анықтамалық құжаттарды; графикалық модельдеу, макеттеу және жобалау бойынша әртүрлі есептерді (мәселелерді) шешу барысында қол және компьютерлік графика құралдарын қолданады;

      4) көрнекі ақпаратты ұсынудың әртүрлі тәсілдерін және бейненің қасиеттерін; заттардың бейнесін жасағанда олардың геометриялық формалары мен конструкцияларын; заттың формасын анықтау үшін бейненің түрлі көрінісін пайдалану мүмкіндігін; бейненің графикалық құрамын және заттың формасын анықтау үшін кешенді сызбаны талдайды;

      5) зат формасын қайта құру үшін контурлы бейнені; түрі және құрамы бойынша жүйелеу үшін бастапқы бейнедегі графикалық ақпаратты; қажетті графикалық ақпаратты толық және жеткілікті көрсету үшін түрлі бейне көріністерін; шығармашылық ойды іске асыру үшін графиканың әртүрлі құралдарын жинақтайды;

      6) көрнекі ақпаратты бекітудің әдістерін; әртүрлі объектілердің графикалық бейнелерін; бейнені қайта құрудың түрлі тәсілдерін; жобалау іс-әрекеті процесінде қолданылатын графика құралдары мен жобалау әдістерін; заттардың геометриялық және конструктивтік сипаттамасын; шығармашылық іс-әрекет барысын және нәтижесін бағалайды.

      "Құқық негіздері":

      1) Конституциялық құқық көздерін, нормаларын, жүйелерін; конституциялық саяси құқықтарын; әкімшілік құқық жүйесі, нормасын, субъектілерін; еңбек құқығы, оның мәнін, әкімшілік еңбек тәртібін ұйымдастырудағы міндеттер, еңбек тәртібін бұзғаны үшін жауаптылық; азаматтық құқық көздерін, қатынастарын, меншік құқығы формаларын, тұтынушы құқығының қолданылу аясын; отбасылық қатынастар, ата-аналар мен балалардың құқықтары мен міндеттерін; қылмыстық құқық ұғымы, белгілерін, қылмыстық жауаптылық, оның түрлерін, азаматтардың құқықтарын қорғауды, сонымен қатар оны жүзеге асыру қажеттілігі мен мүмкіндіктерін біледі;

      2) қоғамның мәдени элементі және маңызды әлеуметтік реттеушісі ретінде құқықтың мәні мен рөлін, қазақстандық қоғамдағы негізгі құқықтық ұстанымдарды, құқық жүйесі мен құрылымын, құқықтық қатынастар, құқық бұзушылық пен заңдық жауаптылық, әлеуметтік-экономикалық саланы құқықтық реттеу, құқықты жүзеге асыру түрі ретіндегі заңдық қызметті түсінеді;

      3) нормативтік актілерді қолдана отырып нақты құқықтық жағдайларда жеке ұстанымдарының дәлелдемелерін, Қазақстан Республикасының заңнамаларына нақты құқықтық нормалардың сәйкестігін бағалау үшін құқықтық білімін; күнделікті өмірде, өзекті қоғамдық және құқықтық мәселелер бойынша пікірталастарға қатысуда құқық ережелерін, құқықтық ақпараттарды өзіндік іздену дағдыларын қолданады;

      4) құқықтық нормаларды, түрлі деректерден алынған, құқық салаларына қатысты ақпараттарды талдайды;

      5) адамгершілік және құқықтық нормаларымен қабылданған өз мінез-құлықтары мен басқалардың әрекеттерін байланыстыру үшін алынған ақпаратты; жалпыадамзаттық және этномәдени құндылықтарға қарсы келмейтін шешім қабылдау, өз қарым-қатынасын білдіру, жағдаяттарды бағалау үшін, берілген контекстегі ақпараттарды жинақтау және талдау үшін білім, білік дағдыларды жинақтайды;

      6) Қазақстан Республикасының заңнамаларын нақты мәселелерді шешу барысында қолдану ерекшеліктерін өздігінше бағалайды.

      47. Қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы тереңдетілген деңгейде оқытылатын оқу пәндері бойынша жалпы орта білім беру аяқталғанда күтілетін нәтижелер.

      "Шетел тілі"

      1) тыңдалым: белгілі тақырыптарға әдеби тіл нормасы шегінде нақты айтылған сөздің негізгі мағынасын түсінеді, оқумен және болашақ кәсіби қызметімен байланысты күнделікті сұрақтар мен тақырыптар туралы қарапайым ақпараттық хабарламаларды түсінеді; ұзақ пікірталастағы негізгі ойды жалпы ұғына алады, сөйленетін сөздің тақырыбы таныс, ал сөйленетін сөз қарапайым тілде және нақты құрылған жағдайда оқу және кәсіби тақырыптар бойынша дәрісті немесе әңгімені ұғады, техникалық сипаттағы егжей-тегжейлі нұсқауларды түсінеді; өзін қызықтыратын тақырыптар бойынша нақты әрі баяу айтылған телевизиялық бағдарламалардың көпшілік бөлігін, мысалы, сұхбаттарды, қысқаша дәрістерді, репортаждарды түсінеді;

      2) айтылым: қандай да болмасын жағдайды суреттей алады немесе бір-бірімен байланысты пікірлер түрінде әңгімелеп бере алады; кітаптың немесе фильмнің сюжетін және өзінің одан алған әсерін айтып береді; оқу іс-әрекеті аясында тақырып бойынша алдын ала дайындалған қысқаша хабарландыру жасайды; өзіне таныс тақырып бойынша түсінікті болғаны сонша, айтылған ой мен негізгі ережелерді нақты жеткізе отырып, ондағы айтылған барлық ойға ілесе алу мүмкін болатындай баяндама жасайды, баяндама бойынша қойылған сұрақтарға жауап береді, дегенмен кей кездері сұрақты қайталап айтуын өтінуі мүмкін; күрделі байланысқан мәтін арқылы өз сезімі мен әсерін жеткізе отырып, өз тәжірибесін суреттеп айтып береді;

      3) оқылым: қызықтыратын тақырып бойынша нақты ақпаратты, оқиғалардың сипаттамасын, жеке хаттардағы сезімдер мен тілектерді қамтитын қарапайым мәтіндерді толық түсінеді; таныс емес жалпы және оқу тақырыптары кездесетін көркем және оқу әдебиеттерінің көлемді мәтіндерін оқиды; газет мақалаларының түрлі типтерінің негізгі ойларын анықтайды, таныс емес қағаз және цифрлық ресурстарды мағынасын тексеру және түсінігін кеңейту үшін қолданады;

      4) жазылым: көпшілікке таныс және қызықтыратын сұрақтар бойынша жекелеген қысқа элементтерді бірге байланыстырып қарапайым мәтін жазады, іс-әрекет аясында болатын күнделікті таныс және әлеуметтік мәселелер бойынша нақты жиналған ақпараттарға қатысты өз пікірін еркін жинақтайды және хабарлайды; абстрактілі тақырыптар және мәдениетке: музыкаға, фильмдерге байланысты тақырыптар бойынша жаңалықтарды және өзінің ойларын айтып хат жазады; қарапайым дәріс уақытында егер тақырып таныс болған жағдайда, тақырыбы таныс, сөз қарапайым және нормативті диалектіде нақты айтылған болса, негізгі түйінді сәттерді көрсетіп жазбалар жазады; оқиғаны жазбаша баяндап жазады.

      "Дүниежүзі тарихы":

      1) өркениеттердің тарихи типтері мен олардың ошақтарын; мемлекеттің тарихи түрлері мен мемлекеттік-құқықтық институттарының қалыптасуы мен даму кезеңдерін; әлемдік тарих барысына ықпал еткен әскери-саяси оқиғаларды; әлемдік мәдени-тарихи прогреске ықпал еткен әлемдік жаңалықтар және жетістіктерді; қазіргі әлемдік мәдениеттің жағдайы мен тарихын; адамның, қоғамның пайда болуы мен дамуына қатысты, әлем халықтары мен өркениеттерінің негізгі ғылыми теорияларын; әлемдік қоғамдық ойдың дамуына елеулі үлес қосқан тарихи қайраткерлерді; дүниежүзі тарихы бойынша негізгі жинақталған ғылыми еңбектерді біледі;

      2) мәдени-тарихи процесті оның бірлігі мен алуан түрлілігін; мемлекеттің тарихи формалары мен түрлерін, өркениеттің өзіндік ерекшеліктерін; мемлекеттік-құқықтық институттарының маңызын; әлемдік өркениеттердің қалыптасуы мен дамуына табиғи-географиялық факторлардың ықпалын; тарих барысына әскери-саяси оқиғалардың ықпалын; әлемдік тарихи-мәдени прогресс үшін адамзаттың жетістіктері мен ұлы ашылулардың маңызын; түрлі тарихи кезеңдерде әлемдегі саяси, әлеуметтік-экономикалық, мәдени өзгерістерге ішкі және сыртқы факторлардың ықпалын; әлемдік қоғамдық ойдың дамуындағы тарихи аспектілерді; тарихтың дамуына тұлғалардың ықпалын; жаһандық әлемдегі бейбітшілік пен тұрақтылықты сақтау үшін жалпы адамзаттық құндылықтардың маңызын түсінеді;

      3) әлемнің мәдени-өркениеттік орталықтары мен мемлекеттерінің құрылуын уақыт пен кеңістікте анықтауда; мемлекеттердің түрлері мен тарихи формаларын, өркениеттердің өзіндік ерекшеліктерін; түрлі тарихи кезеңдердегі әлем халықтарының саяси, әлеуметтік-экономикалық және мәдени дамуындағы ерекшеліктерін; әлем тарихындағы тарихи тұлғалардың рөлін; өткен және қазіргі кездегі оқиғалар мен құбылыстарға қатысты өз позициясын анықтау кезінде тарихи ойлау дағдыларын қолданады;

      4) әлем халықтарының ортақ белгілері мен ерекшеліктерін анықтай отырып тарихи дамуын; түрлі тарихи кезеңдерде қоғамның қалыптасуы мен дамуына түрлі факторлардың (географиялық, демографиялық, көші-қон, саяси, әлеуметтік-экономикалық, мәдени) ықпалын; себеп-салдарлық байланыстарын анықтау мақсатында әлем тарихының оқиғаларын, құбылыстарын, процестерін; тарихи тұлғалар қызметінің себептері мен нәтижелерін; тарихи деректерді; этногенез, саяси және мәдени процестерге қатысты негізгі ғылыми теорияларды; жаһандану жағдайында бүгінгі қоғамның даму үрдістері мен перспективаларын талдайды;

      5) тарихи талдау әдістерін қолдана отырып шығармашылық, танымдық, зерттеушілік, жобалық сипаттағы жұмыстарды; әлем халықтарының тарихи дамуының жалпы заңдылықтары мен ерекшеліктерін анықтау мақсатында салыстырмалы тарихи сипаттамаларын; әлемдік тарихи-мәдени процесс туралы тұтас түсініктері мен тарихи санасын қалыптастыру үшін тұжырымдар мен гипотезаларды жинақтайды;

      6) түрлі тарихи кезеңдердегі қоғамның дамуына (географиялық, демографиялық, көші-қон, саяси, әлеуметтік-экономикалық, мәдени ) түрлі факторлардың ықпал ету дәрежесін; әлем тарихының ықпалы контексінде тарихи тұлғалар қызметін; әлемдік өркениеттің қалыптасуы мен дамуына түрлі әлем халықтары мәдениетінің қосқан үлесін; тарихи деректердің шынайылығын; әлем тарихының этникалық, саяси, мәдени және әлеуметтік-экономикалық мәселелері бойынша түрлі ғылыми теориялардың дәлелдік дәрежесін бағалайды.

      "География":

      1) география ғылымдар жүйесінде геоэкологияның, геоинформатиканың, геосаясаттың, геоэкономиканың, елтанудың орны мен рөлін; табиғатты пайдалану саласындағы, экономикалық, әлеуметтік, саяси география мен геосаясаттың негізгі ғылыми түсініктерін; геосфераларға тиетін антропогендік әсердің факторларын, көздерін және салдарын; экологиялық тәуекелдерді; экологиялық дағдарыстың белгілерін; аумақтардың экологиялық жіктелуін; табиғатты қорғау шараларының жүйесі мен негізгі бағыттарын; табиғатты пайдаланудың аймақтық ерекшеліктерін; табиғатты пайдаланудың негізгі әкімшілік, экономикалық және құқықтық механизмдерін; заманауи экологиялық саясаттың бағыттарын; қоршаған орта сапасының көрсеткіштерін; өмір сүру сапасының көрсеткіштерін; экономикалық жүйелер модельдерін; дүниежүзілік шаруашылық және дүниежүзі елдері дамуының басты көрсеткіштерін; дүниежүзі елдерінің арасындағы халықаралық қатынастардың жиынтығын; ғаламдану процесін; Қазақстанның аймақтық және халықаралық ұйымдарға қатысуын; адамзаттың заманауи ғаламдық проблемалары және олардың жергілікті, аймақтық деңгейлердегі көрінісін; ұлттық мүдделер тұрғысынан Қазақстан Республикасының геосаяси белсенділігінің бағыттарын; дүниежүзінің тарихи-мәдени аймақтарын біледі;

      2) заманауи әлемнің кеңістіктік алуан түрлілігін, оның жалпы және аймақтық ерекшеліктерін; табиғаттың, халықтың және шаруашылықтың даму заңдылықтарын; қоғам мен табиғаттың өзара әрекеттесу проблемаларын; табиғи, әлеуметтік, экономикалық және саяси процестердің ерекшеліктерін; қоршаған ортаның жағдайы үшін жеке жауапкершілігін; ғаламдық және жергілікті табиғи және әлеуметтік-экономикалық, экологиялық процестердің серпінін; қоғам мен табиғаттың өзара әрекеттесуін оңтайландыру, табиғи ортаға антропогендік қысымды тұрақтандыру жолдарын; қоршаған ортаны қорғауда ғылыми-техникалық прогрестің ролін; аумақтың әлеуметтік-экономикалық және саяси дамуының географиялық факторлардан тәуелділік дәрежесін; өмір сүру сапасының қоршаған орта сапасына тәуелділігін; заманауи әлеуметтік-экономикалық және экологиялық проблемалардың және оларды шешу жолдарын; геосаясат субъектілерінің рөлі мен ықпал ету аймақтарын, өзара әрекеттестігінің сипатын түсінеді;

      3) геоэкологиялық, экономикалық-географиялық, әлеуметтік-географиялық, саяси-географиялық және геосаяси зерттеу әдістері мен олардың комбинациясын; геокеңістіктік дереккөздерін; геокеңістіктік деректерді іздеу, өңдеу, жүйелеу, түсіндіру, қажетті контексте деректерді өзгерту, сақтау, тарату және ұсыну дағдыларын; картометрия тәсілдерін қолданады;

      4) сандық және сапалық геокеңістік деректерді; географиялық нысандарды, процестерді және құбылыстарды жіктеу белгілерін; географиялық қабық пен географиялық ортада болып жататын процестер мен құбылыстардың арасындағы себеп-салдарлық байланыстарды; географиялық нысандардың, процестердің және құбылыстардың орналасу, байланыстары мен басқа да кеңістіктік қатынастарының ерекшеліктерін; адам өмірі мен тіршілігіне географиялық факторлардың ықпалын; қоғамдық өндірістің табиғи және әлеуметтік-экономикалық негіздерін; жоспарланған шаруашылық әрекеттің қоршаған ортаның жағдайы мен адамдардың денсаулығына тигізетін әсерін; экологиялық дағдарыстың белгілерін; қоршаған табиғи ортаны қорғаудың және табиғатты тиімді пайдаланудың ұйымдастырушылық және құқықтық негіздерін; шаруашылық салаларын орналастырудың заманауи факторларын;

      геоэкологиялық, геосаяси және экономикалық процестерді; халықаралық саяси, экономикалық, әлеуметтік-мәдени, экологиялық және басқа да байланыстар мен қатынастарын; аумақтық-саяси жүйелерді; мемлекеттік аумақтың құрылымын; мемлекеттік шекараларды, олардың түрлері мен серпінін; елдің ұлттық мүдделері жүйесін; геосаясат субъектілерінің геосаяси белсенділігін; дүниежүзілік геосаяси кеңістікті; Қазақстанның саяси, экономикалық, әлеуметтік дамуының ерекшеліктері мен факторларын, дүниежүзіндегі орны мен рөлін талдайды;

      5) модельдер, зерттеушілік және шығармашылық жобаларды, ақпараттық материалдарды; географиялық нысандардың әрекет ету және даму проблемаларын шешу жөніндегі ұсыныстарды; зерттеп жатқан географиялық нысандарды, процестерді, құбылыстарды жіктеу, жүйелеу және саралау мақсатында білімдер мен дағдыларды; географиялық нысандар, процестер мен құбылыстарды түсіндіру, болжау жасау, өзгерістері мен перспективаларын анықтау үшін білімдер мен дағдыларды жинақтайды;

      6) геосфералардың параметрлері мен экологиялық жағдайын; геосфераға тиетін антропогендік жүктемені және олардың салдарын; кез келген дәрежедегі аумақтардың географиялық және геосаяси жағдайын, табиғи-ресурстық әлеуетін; табиғи ортаның сапасын; экологиялық тәуекелдерді; экологиялық дағдарыстың дәрежесін; табиғатты қорғау шараларының тиімділігін; қоршаған табиғи ортаны қорғау мен табиғатты пайдаланудағы ғылыми-техникалық прогрестің деңгейін; қоршаған ортаның сапасын; өмір сүру сапасын; түрлі мемлекеттердің халықаралық салыстырулардағы көрсеткіштері мен орнын; дүниежүзілік шаруашылықтың түрлі даму модельдерінің артықшылықтары мен кемшіліктерін; ғаламданудың дүниежүзі елдеріне тигізетін жағымды және жағымсыз әсерлерін; мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктерін; геосаясат субъектілерінің геосаяси белсенділігінің тиімділігін; халықаралық ұйымдардың қызмет ету нәтижелерін бағалайды.

      "Құқық негіздері":

      1) Конституциялық құқық көздерін, нормаларын, жүйелерін; конституциялық саяси құқықтарын; әкімшілік құқық жүйесі, нормасын, субъектілерін; еңбек құқығы, оның мәнін, әкімшілік еңбек тәртібін ұйымдастырудағы міндеттер, еңбек тәртібін бұзғаны үшін жауаптылық; азаматтық құқық көздерін, қатынастарын, меншік құқығы формаларын, тұтынушы құқығының қолданылу аясын; отбасылық қатынастар, ата-аналар мен балалардың құқықтары мен міндеттерін; қылмыстық құқық ұғымы, белгілерін, қылмыстық жауаптылық, оның түрлерін, азаматтардың құқықтарын қорғауды, сонымен қатар оны жүзеге асыру қажеттілігі мен мүмкіндіктерін біледі;

      2) қоғамның мәдени элементі және маңызды әлеуметтік реттеушісі ретінде құқықтың мәні мен рөлін, қазақстандық қоғамдағы негізгі құқықтық ұстанымдарды, құқық жүйесі мен құрылымын, құқықтық қатынастар, құқық бұзушылық пен заңдық жауаптылық, әлеуметтік-экономикалық саланы құқықтық реттеу, құқықты жүзеге асыру түрі ретіндегі заңдық қызметті түсінеді;

      3) нормативтік актілерді қолдана отырып нақты құқықтық жағдайларда жеке ұстанымдарының дәлелдемелерін, Қазақстан Республикасының заңнамаларына нақты құқықтық нормалардың сәйкестігін бағалау үшін құқықтық білімін; күнделікті өмірде, өзекті қоғамдық және құқықтық мәселелер бойынша пікірталастарға қатысу кезінде құқық ережелерін, құқықтық ақпараттарды өзіндік іздену дағдыларын қолданады;

      4) құқықтық нормаларды, заңнаманың барлық салаларында құқықтық қатынас процесінде пайда болған даулы мәселелер тууы аясында берілген ақпараттарды, түрлі деректерден алынған, құқық салаларына қатысты ақпараттарды талдайды;

      5) адамгершілік және құқықтық нормалармен қабылданған өз мінез-құлықтары мен басқалардың әрекеттерін байланыстыру үшін алынған ақпаратты; жалпыадамзаттық және этномәдени құндылықтарға қарсы келмейтін шешім қабылдау, өз қарым-қатынасын білдіру, жағдаяттарды бағалау үшін, берілген контекстегі ақпараттарды жинақтау және талдау үшін білім, білік дағдыларды жинақтайды;

      6) Қазақстан Республикасының заңнамаларын нақты мәселелерді шешу барысында қолдану ерекшеліктерін өздігінше бағалайды.

      48. Қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы стандарттық деңгейде оқытылатын оқу пәндері бойынша жалпы орта білім беру аяқталғанда күтілетін нәтижелер.

      "Физика":

      1) механиканың (кинематика, динамика, статика, гидроаэростатика, гидроаэродинамика), молекулалық физика мен термодинамиканың; электромагнетизмнің (электростатика, тұрақты және айнымалы электр тогы, магнит өрісі, электромагниттік индукция), оптиканың (геометриялық және толқындық), кванттық физиканың физикалық шамалары мен ұғымдарын; Ғалам дамуының негізгі кезеңдерін; ақпаратты тарату мен қабылдау тәсілдерін, нанотехнологияның шығу тарихын және негізгі қағидаттарын біледі;

      2) молекулалық физика мен термодинамиканың негізгі заңдарын; электромагнетизмнің (электростатика, тұрақты мен айнымалы электр тогы, магнит өрісі, электрмагниттік индукция), оптиканың (геометриялық және толқындық) заңдары мен қағидаттарын; наноматериалдар мен наножүйені зерттеу әдістерін; әлемнiң заманауи ғылыми бейнесіндегі физика ғылымының орнын; ой-өрісті қалыптастырудағы және практикалық есептерді шешудегі физиканың рөлін түсінеді;

      3) физика ғылымының негізгі ұғымдарын, заңдылықтарын, заңдары мен теорияларын; физика ғылымының терминологиясы мен символикасын; физикада пайдаланылатын ғылыми танымның бақылау, сипаттау, өлшеу, эксперимент сияқты негізгі әдістерін; физикалық шамалар арасындағы тәуелділіктерді айқындау тәсілдерін қолданады;

      4) дәрежелік функциялар түрінде берілген тәуелділіктерді; Ғаламдағы құбылыстарға, денелер мен нысандарға әртүрлі физикалық күштердің әсерін, екі айнымалы арасындағы қатынасты; физикалық процестердің тәуелдiлiгі мен айнымалылар арасындағы қатынастардың графигін; адамның өндірістік қызметі мен қоршаған орта жағдайы арасындағы себеп-салдарлық байланыстарды, нанотехнологияның қолдану салаларын; Ғаламның жай-күйін сипаттайтын параметрлерді және оны дамытудың ықтимал жолдарын талдайды;

      5) кесте, графика, хабарлама, баяндама, презентация түрінде беру үшiн жиналған және өңделген деректерді, ақпаратты; болжамдар, айғақтар және түсiндiрмелер ұсыну үшiн ғылыми модельдер мен дәлелдемелерді; эксперимент пен зерттеу жүргізу жоспарын жинақтайды;

      6) заңдар мен олардың қолданысын білуін, жүргізілген бақылаулар мен эксперименттердің нәтижелерін; нақты жағдайлардағы ғылыми таным әдiстерінің қолданысын; экологиялық қауiпсiздiк тұрғысынан физикалық процестермен байланысты адамның өндiрiстiк және тұрмыстық қызметінің салдарын бағалайды.

      "Химия":

      1) негізгі химиялық ұғымдарды; атомистикалық теорияны; органикалық заттардың химиялық құрылыс теориясын; түрлі белгілері бойынша заттарды жіктеуді; органикалық және бейорганикалық қосылыстардың негізгі кластарының номенклатурасын, құрылысын, физика-химиялық қасиеттерін; полимерлі материалдардың, металдар мен қоспалардың, бейметалдар мен олардың қосылыстарының кейбір салаларда қолданылуы және ерекше қасиеттерін біледі;

      2) түрлі заттардың химиялық реакцияларға түсу қабілеттерін; кинетикалық теорияның, гомогенді және гетерогенді катализдің негіздерін; құрылысына байланысты органикалық және бейорганикалық қосылыстардың химиялық қасиеттерін; ең маңызды органикалық және бейорганикалық заттардың химиялық өндірілу қағидаттарын түсінеді;

      3) табиғатта, тұрмыста және өндірісте болып жатқан химиялық құбылыстарды түсіндіру үшін; заттарды сапалық талдау әдістерін; қоршаған ортада экологиялық сауатты болу ережесін; қоршаған ортаның химиялық ластануының тірі ағзаларға әсер етуін бағалау әдістерін; химиялық эксперименттер нәтижелерін әзірлеу, жүргізу, бақылау, жазу және талдау үшін ғылыми әдістерді білу және сыни тұрғыда ойлауды; жанғыш, улы заттарды, зертханалық құрал-жабдықтарды пайдалануда қауіпсіздік ережелерін қолданады;

      4) заттардың қасиеттері олардың құрамы мен құрылысына байланысты екенін; химиялық реакцияның жылдамдығы мен химиялық тепе-теңдік түрлі факторларға байланысты екенін; периодтық жүйеде элементтердің қасиеттерінің өзгеру үрдісін талдайды;

      5) органикалық және бейорганикалық қосылыстардың маңызды кластары арасындағы генетикалық байланыстарды; заттардың химиялық байланыс және құрылыс теориясының көмегімен химиялық айналымдардың болып өту мүмкіндіктері мен нәтижелері туралы дәлелді пайымдауларды жинақтайды;

      6) әртүрлі материалдардың қасиеттерін; химиялық реакциялардың жылдамдығына әртүрлі факторлардың әсер етуін; химиялық тепе-теңдікке сыртқы ортаның түрлі жағдайларының ықпал етуін; қоршаған орта мен адам денсаулығына химиялық өндірістің әсер ету зардаптарын; түрлі дереккөздердің ақпараттарының дұрыстығын бағалайды.

      "Биология":

      1) ақуыздардың, майлардың, көмірсутектердің, нуклейн қышқылдардың құрылымын, құрамын және міндеттерін; антиген-антидене реакцияларының негізгі механизмдерін; адамның хромосомалық ауруларының тұқымқуалаушылық теориясының негізгі күйлерін; тірі ағзалардың қоректенулері мен метаболизмінің түрлерінің/типтерінің өзгергіштігін; генетика негіздері және гендік инженерияның мүмкіндіктерін; Жер бетінде өмірдің қалыптасуы кезеңдері мен схемаларын, антропогенезді; жаһандық және аймақтық экологиялық проблемаларды және табиғат ресурстарын қорғау қағидаттарын біледі;

      2) фотосинтездің қараңғы және жарық фазасы кезінде өту процестерін; заттардың тасымалы, транслокация, хромосомалық, гендік мутациялардың пайда болу механизмін; энергетикалық алмасу кезеңдерін; тұқым қуалау құбылмалылығы мен эволюция арасындағы өзара байланыс; тұқым қуалау заңдылықтарын; эволюциялық процестердің механизмін; қоршаған ортаға антропогендік әсер етулердің зардаптарын түсінеді;

      3) молекулалық биология және генетика есептерін шешудің схемалары мен әдістерін; экожүйені, тұқым қуалау белгілерін және түрлендірілген құбылмалылықты талдауға арналған статистикалық әдістерін; тәжірибелерді әзірлеу, жүргізу, бақылау, нәтижелерін жазу мен талдауға арналған ғылыми әдістерді білу және сыни тұрғыда ойлауды; дәрі-дәрмектер, улы заттар, зертханалық жабдықтарды пайдалануда қауіпсіздік ережелерін қолданады;

      4) фотосинтез және хемосинтез процестерінің ерекшеліктерін; эволюция процесіне әсер ететін факторларды; ДНҚ мен РНҚ молекулаларының құрылысын; ДНҚ-ның репликациясы мен рекомбинациясын, мутация мен репарация процестерін, ДНҚ құрылымы мен оның атқаратын қызметі арасындағы байланысты; сперматогенез бен оогенез арасындағы айырмашылықты; экожүйе түрінің әртүрлілігін және тұрақтылығын; әлемдегі және Қазақстандағы экологиялық жағдайларды талдайды;

      5) адамның гаметогенез схемасын; экожүйелердегі тағамдар тізбегінің схемасын; кесте, график, хабарлама, баяндама, презентациялар түрінде ұсыну үшін жинақталған және өңделген мәліметтерді, ақпараттарды; болжамдар, айғақтар және түсіндірмелерді ұсыну үшін ғылыми үлгілер мен дәлелдемелерді; зерттеушілік, оқу және шығармашылық жобаларды; Қазақстанның экологиялық проблемаларын шешудің мүмкін нұсқаларын жинақтайды;

      6) ферменттердің белсенділігіне әсер ететін түрлі факторларды, ақуыздың құрылымын, фотосинтездің нәтижесін; моногибридті және дигибридті будандастырудың цитологиялық негіздерін, модификациялық құбылмалылық заңдылықтарын; мутагенездің себептерін; өз аймағының экожүйесін; биотехнологияда зерттелетін генетикалық түрі өзгертілген және трансгенді ағзаларды қолдануға байланысты этикалық сұрақтарды бағалайды.

      49. Жаратылыстану-математикалық және қоғамдық-гуманитарлық бағыттарының стандарттық деңгейде оқытылатын оқу пәндері бойынша жалпы орта білім беру аяқталғанда күтілетін нәтижелер.

      "Кәсіпкерлік және бизнес негіздері":

      1) кәсіпкерлікті экономикалық құбылыс ретінде түсінеді және оның рөлін сипаттайды; кәсіпкерлік пен бизнес арасындағы айырмашылықты сипаттайды; кәсіпкерлікті өзін-өзі іске асыру және жеке уәждеме түрі ретінде түсінеді; кәсіпкерлер құзыретін талдайды; кәсіпкерлік призмасы арқылы өз мақсаттарына қол жеткізу мүмкіндіктерін бағалайды; кәсіпкер әлеуетіне қатысты өзінің даму деңгейін бағалайды; кәсіпкерліктің заманауи оның ішінде Қазақстандағы үдерістерін танып біледі;

      2) экономика және маркетинг контекстіндегі нарықтың не екенін біледі; кәсіпкерлік идеясының мәнін түсінеді; "бизнес бизнеске" және "бизнес тұтынушыға" сегменті арасындағы айырмашылықты анықтайды; идеяларды жасау құралдарын қолданады; идея дизайны жоспарын ұсынады; идеяны іске асыру қажеттілігін команда құрамына қойылатын талаптарға айналдарады; команда құру құралдарын қолданады; бизнес-үлгі құралдарын қолданады; бизнес-үлгінің құрамдас бөліктері арасындағы өзара байланысты анықтайды; мәліметтерді өзгертудегі болжамды себеп-салдарды сипаттайды; бизнес үлгі құру құралдарын қолданады; кәсіпкерлік жағдайында Lean Start up (Леан стартап) (Үнемшіл өндіріс) түсінігі мен принципін қолданады.

      3) маркетинг ұғымы мен қызметін түсіндіреді; бәсекелестік ұғымын анықтайды; түрлі күштердің бәсекелестікке ықпал жасау формаларын талдайды; өзтұтынушысының бейінін сипаттайды; өткізу каналдарының мәнін түсінеді және олардың жіктеуішін ажыратады; өз өнімінің/қызметінің құндылығын соңғы тұтынушыға дейін жеткізудің жоспарын ұсынады; тұтынушының әр сигментімен өзара қарым-қатынасты сипаттайды;

      4) экономикадағы ақшаның мәнін түсінеді; кіріс пен шығыстың мәнін түсінеді; активтер мен пассивтер арасындағы айырмашылықты түсінеді; артықшылық пен жетіспеушілік ұғымының мәнін түсінеді, баға белгілеу процесіндегі олардың әсерін бағалайды; "баға", "құн", "баға белгілеу құрылымы" ұғымдарын ажыратады; баға белгілеу процесіндегі тұрақты және құбылмалы шығындардың маңызын түсінеді; кірістің жаңа каналдарын қалыптастырудағы креативті және инновациялық тәсілдердің мүмкіндігін бағадайды; AB-тестілеу (өнімнің тиімді нұсқасын бағалау әдісі)құралын қолданады;

      5) бизнестегі ресурстардың мәні мен маңызын түсінеді; бизнес ресурстарды біршама тиімді қолданудың жоспарын ұсынады; бизнес ресурстардың құнын бағалайды; бизнес ресурстардың тапшылық принциптерін біледі; тапшылық жағдайында ресурстарды тиімді қолдану мысалдарын келтіреді; бизнестегі зияткерлік ресурстардың мәнін түсінеді; өндіріс ресурстарын толықтыру стратегиясын әзірлейді;

      6) серіктестік және оның түрлерінің мәнін түсінеді; бизнеске арналған аутсорсингтің пайдасын бағалайды; тұтқалы қызмет түрлерін сипаттайды; адами, материалдық және зияткерлік ресурстарды басқару арасындағы айырмашылықты анықтайды; сатылымның басқару ережелерін түсіндіреді; оның жобасы мен сипаттамасын сипаттайды; жобадағы уақытты басқару ережелерін қолданады; жоба жоспарын ұсынады; жобада ақпараттық құралдарды қолданады;

      7) бизнестің мемлекет алдындағы негізгі міндеттерін түсінеді; салықтық тәртіп пен бизнестің ұйымдастырушылық-құқықтық формасы арасындағы өзара байланысты анықтайды; өзінің бизнес-идеясы бойынша кірістің жалпы жоспарын құрады; түсім мен шығын туралы есеп құрудың сызбасын түсіндіреді; ақша қаражаты қозғалысы туралы есеп құрудың сызбасын түсіндіреді; жобаның табыстылығы мен тұрақты және құбылмалы шығындар арасындағы өзара байланыстарды анықтайды;

      8) нарықтың даму болжамын сипаттайды; бизнес дамуының экстенсивті және интенсивті тәсілдерінің айырмашылығын анықтайды; бизнесті масштабтаудың әр түрінің тиімділігін бағалайды; сапаны басқару құралдарын түсінеді; стратегиялық жоспарлаудың мәнін түсінеді; өзінің болашақ компаниясының миссиясы мен жоспарын құрады; бизнестің стратегиялық және қаржылық мақсаттары арасындағы айырмашылықты анықтайды; кәсіпкердің құқықтық жауапкершілік құрамын түсінеді.

      50. "Өмір қауіпсіздігінің негіздері" оқу курсының мазмұны "Алғашқы әскери және технологиялық дайындық" оқу курсының аясында 12 сағаттық жылдық оқу жүктемесімен алғашқы әскери дайындық пәнінің оқытушы-ұйымдастырушыларының оқытуымен іске асырылады. Өмір қауіпсіздігінің негіздерін оқыту сабақтары міндетті болып табылады және оқыту уақытында жүргізіледі.

      51. Білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалау білім алушылардың білімін бағалау критерийлерін қолдану арқылы жүзеге асырылады. Бағалау критерийлері білім алушылардың оқу жетістіктерінің деңгейін өлшеу үшін қолданылады.

      52. Бағалау критерийлері әрбір оқу бағдарламасындағы оқыту мақсаттарына сәйкес әзірленеді.

      53. Оқу жетістіктерін бағалау формативті және жиынтық бағалау формасында жүзеге асырылады.

      54. Білім алушылардың білімін бағалау критерийлерін білім беру саласындағы уәкілетті орган әзірлейді және бекітеді.

      55. Ерекше білім беру қажеттіліктері бар білім алушылар үшін олардың білім алуына, даму бұзушылықтарын түзетуіне және әлеуметтік бейімделуіне жағдай жасалады.

5-тарау. Оқу мерзіміне қойылатын талаптар

      56. Жалпы орта білім берудің жалпы білім беретін оқу бағдарламасын игеру мерзімі – екі жыл.

      57. 10-11 (12) сыныптарда оқу жылының ұзақтығы – 34 оқу аптасы.

      58. Күнтізбелік жылдағы каникулдың ұзақтығы кемінде 115 күнді құрайды, оның ішінде оқу жылында кемінде 25 күн.

      Оқу жылы ішінде үш рет каникул беріледі: күзде, қыста және көктемде. Каникулдың нақты мерзімін Қазақстан Республикасы білім саласының уәкілетті органы белгілейді.

Техникалық және кәсіптік білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты

      Ескерту. 5-қосымша жаңа редакцияда - ҚР Оқу-ағарту министрінің 06.06.2023 № 161 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-тарау. Жалпы ережелер

      1. Осы техникалық және кәсіптік білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты (бұдан әрі – МЖБС) "Білім туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 56-бабына, "Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлiгінің кейбiр мәселелерi" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 19 тамыздағы № 581 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі туралы ереженің 15-тармағының 4) тармақшасына сәйкес әзірленді және оқыту нәтижелеріне бағдарланған білім беру мазмұнына, оқу жүктемесінің ең жоғарғы көлеміне, білім алушылардың даярлық деңгейіне, техникалық және кәсіптік білімнің білім беру бағдарламалары (бұдан әрі – ТжКБ білім беру бағдарламалары) бойынша оқыту мерзіміне қойылатын талаптарды айқындайды.

      Осы МЖБС-ны меншік нысаны мен ведомстволық бағыныстылығына қарамастан ТжКБ-ның білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдары (бұдан әрі – ТжКБ ұйымдары), оның ішінде әскери, арнаулы оқу орындары (бұдан әрі – ӘАОО) және ТжКБ білім беру бағдарламаларын әзірлеушілер қолданады.

      2. МЖБС-да келесі терминдер мен анықтамалар қолданылады:

      1) академиялық кредит – білім алушының және (немесе) оқытушының (педагогтің) білім беру бағдарламасының оқу нәтижелеріне қол жеткізуге қажетті ғылыми және (немесе) оқу жұмысы (жүктемесі) көлемінің біріздендірілген өлшем бірлігі;

      2) ӘАОО-ның компоненті – білім беру бағдарламасын меңгеру үшін ӘАОО өз бетінше айқындайтын оқу пәндердiң тізбесі мен академиялық кредиттердiң тиiстi ең аз көлемi;

      3) әскери тағылымдама – болашақ кәсіби қызметпен байланысты функционалдық міндеттерді орындау процесінде теориялық білімді, білікті бекітуге, практикалық дағдылар мен құзыреттерді игеруге және дамытуға бағытталған әскери, арнаулы оқу орындарындағы оқу қызметінің түрі;

      4) базалық модуль – білім алушының базалық құзыреттерін қалыптастыруға бағытталған білім беру бағдарламасының функционалдық аяқталған құрылымдық элементі;

      5) базалық құзырет – болашақ маманның мамандыққа енуінің ерекшелігін көрсететін, таңдаған мамандығына сәйкес кәсіби дамуының негізін қалыптастыратын кәсіби құзыреттерді игеру үшін қажетті білім, білік және дағдылар жиынтығы;

      6) білім беру ұйымының компоненті – білім беру бағдарламасын игеру шеңберінде Worldskills (Ворлдскилс) стандарттарын мен кәсіптік стандарттарын ескере отырып, өңірлік даму жоспарына, жұмыс берушілердің талаптарына сәйкес ТжКБ ұйымы дербес айқындайтын базалық немесе кәсіби модульдер тізбесі;

      7) демонстрациялық емтихан – білім алушыға меңгерген кәсіби құзыреттіліктерін іс жүзінде көрсетуге мүмкіндік беретін аралық және/немесе қорытынды аттестаттауды өткізу нысаны;

      8) дипломдық жұмыс (жоба) – білім алушылардың ТжКБ білім беру бағдарламасын меңгеру нәтижелерін, оның ішінде жобалық тәсілдерді қолдана отырып жинақтауды білдіретін өзіндік бітіру жұмысы;

      9) жалпы құзырет – білім алушының адам өміріне қажетті кәсіптік салаларына ортақ міндеттерді шешуіне және өзінің жеке, әлеуметтік кәсіби қызметі үшін қажетті білім, білік және дағдылар жиынтығы;

      10) жалпыға міндетті модуль – білім алушының жалпы құзыреттерін қалыптастыруға бағытталған білім беру бағдарламасының функционалдық аяқталған құрылымдық элементі;

      11) жеке оқу жоспары – білім беру бағдарламасы және элективті пәндер және (немесе) модульдер каталогы негізінде білім беру ұйымының көмегімен білім алушылардың әрбір оқу жылына дербес қалыптастырылатын оқу жоспары;

      12) жобалау жұмысы – педагогтің немесе тәлімгердің басшылығымен орындалатын білім алушының практикалық және/немесе шығармашылық жұмысы;

      13) жұмыс оқу бағдарламасы – жұмыс оқу жоспарының нақты оқу пәні және (немесе) модулі үшін ТжКБ ұйымы әзірлейтін құжат;

      14) жұмыс оқу жоспары – ТжКБ ұйымы әзірлейтін, оқу пәндерінің және/немесе модульдердің тізбесін, көлемдерін, оларды зерделеу дәйектілігін, сондай-ақ олардың игерілуін бақылау нысандарын регламенттейтін құжат;

      15) кәсіптік модуль – кәсіби құзыретті қалыптастыруға бағытталған білім беру бағдарламасының функционалдық аяқталған құрылымдық элементі;

      16) кәсіби құзырет – кәсіби қызметті тиімді жүзеге асыруға мүмкіндік беретін білім, білік және дағды, сондай-ақ жеке қасиеттер негізінде кәсіби міндеттер жиынтығын шешу қабілеті;

      17) консультация – аралық және қорытынды аттестаттау, дипломдық, курстық жобаларды (жұмыстарды) және жобалау жұмыстарын сүйемелдеу шеңберінде өткізілетін білім беру бағдарламасын меңгеру кезінде білім алушыларға көмекті қамтамасыз ететін оқу сабақтарының нысаны;

      18) кредиттік-модульдік жүйе – модульдік және кредиттік оқыту технологиясының бірлігіне негізделген оқу процесін ұйымдастыру моделі;

      19) міндетті компонент – білім алушылар міндетті түрде меңгеретін оқу пәндерінің және (немесе) модульдерінің тізбесі;

      20) микробіліктілік – жекелеген еңбек функцияларын орындауға мүмкіндік беретін, қысқа оқу кезеңі аяқталғаннан кейін алынған білім, дағдылар мен құзыреттер жиынтығы;

      21) таңдау компоненті – біліктілікті меңгерудің практикалық тәжірибесін кеңейтуге бағытталған, оның ішінде жобалау жұмысы арқылы білім алушылар өз бетінше таңдайтын ТжКБ ұйымы ұсынатын пәндердің немесе модульдердің тізбесі;

      22) факультативтік сабақ – міндетті оқытуға кірмейтін, таңдаған мамандық шеңберінде білім алушылардың білімін тереңдету, қызығушылықтарын, қабілеттерін дамыту мақсатында қосымша оқыту.

2-тарау. Техникалық және кәсіптік білім берудің мазмұнына оқыту нәтижелеріне бағдар жасай отырып қойылатын талаптар

      3. ТжКБ-ның мазмұны білім беру бағдарламаларымен анықталады және оқыту нәтижелеріне бағдарланады.

      ТжКБ білім беру бағдарламаларының мазмұны:

      білікті жұмысшы кадрлар деңгейі үшін:

      1) жалпы білім беретін, жалпы гуманитарлық, жалпы кәсіптік, арнайы пәндерді зерделеуді немесе жалпы білім беретін, жалпыға міндетті, базалық және кәсіптік модульдерді зерделеуді;

      2) зертханалық-практикалық сабақтарды орындауды;

      3) өндірістік оқытудан және кәсіптік практикадан өтуді;

      4) аралық және қорытынды мемлекеттік аттестаттаудан өтуді.

      орта буын мамандары деңгейі үшін:

      1) жалпы білім беретін, жалпы гуманитарлық, әлеуметтік-экономикалық, жалпы кәсіптік, арнайы пәндер немесе жалпы білім беретін, жалпыға міндетті, базалық және кәсіптік модульдерді зерделеуді;

      2) зертханалық-практикалық сабақтарды орындауды;

      3) кәсіптік практикадан өтуді;

      4) егер жұмыс оқу бағдарламалары мен жоспарында өзгеше жұмыс түрлері көзделмесе, курстық және дипломдық (жазбаша немесе практикалық) жұмысты орындауды;

      5) аралық және қорытынды мемлекеттік аттестаттаудан өтуді көздейді.

      ӘАОО-да ТжКБ беру бағдарламаларының мазмұны жалпы білім беретін, жалпы гуманитарлық, жалпы кәсіптік, арнайы пәндерді оқуды және әскери тағылымдамадан өтуді көздейді.

      4. Жалпы білім беретін пәндердің тізбесі мен көлемі техника-технологиялық, педагогикалық, көркемдік-технологиялық, әлеуметтік-экономикалық, аграрлық-технологиялық, қоғамдық-гуманитарлық бағыттар бойынша мамандық бейінін ескере отырып айқындалады.

      Бейініне қарамастан міндетті жалпы білім беретін пәндерге: "Қазақ тілі" және "Қазақ әдебиеті" "Орыс тілі және әдебиеті" (оқыту қазақ тілінде жүргізілетін топтар үшін), "Орыс тілі" және "Орыс әдебиеті", "Қазақ тілі және әдебиеті" (оқыту орыс тілінде жүргізілетін топтар үшін), "Шетел тілі", "Математика", "Информатика", "Қазақстан тарихы", "Дене тәрбиесі", "Алғашқы әскери және технологиялық дайындық", "Физика", "Химия", "Биология", "География", "Графика және жобалау", "Дүниежүзі тарихы" және "Жаһандық құзыреттілік" курсы жатады.

      Ерекше білім берілуіне қажеттіліктері бар тұлғалар үшін арнайы оқу бағдарламаларындағы жалпы білім беретін пәндер тізбесі мен көлемін ТжКБ ұйымы мамандығына байланысты дербес айқындайды.

      Жалпы білім беретін пәндер модулі (жалпы білім беретін пәндер) 1-2 курстарда оқытылады және жалпы міндетті, базалық және/немесе кәсіптік модульдерге біріктірілуі мүмкін.

      "Дене шынықтыру" бойынша сабақтар міндетті болып табылады және теориялық оқыту кезеңінде аптасына кемінде 3 сағат жоспарланады, оның ішінде факультативтік сабақтар немесе спорт секциялары есебінен аптасына 1 сағат жоспарлауға жол беріледі.

      ӘАОО үшін "Дене шынықтыру дайындығы" бойынша сабақтар міндетті болып табылады және ӘАОО өз бетінше жоспарлайды, бұл ретте аптасына кемінде 3 сағат. Әрбір оқу семестрі аяқталғаннан кейін емтихан өткізіледі.

      Жоғары дене жүктемесін көздейтін мамандықтар (хореография, спорт, цирк, актерлік өнері) үшін "Дене шынықтыру" бойынша сабақтар арнайы пәндер немесе базалық және кәсіптік модульдер шеңберінде іске асырылады.

      Білім беру ұйымдарында алғашқы әскери және технологиялық дайындық бойынша сабақтар қыз балаларға ұлдармен бірге, "Медициналық білім негіздері" бөлімі бойынша – бөлек өткізіледі. "Әскери іс негіздері" бөлімі бойынша практикалық сабақтарға қыз балалар тартылмайды. Алғашқы әскери дайындық курсы аяқталғаннан кейін білім алушылармен оқу-далалық (лагерьлік) жиындар ("Өнер және мәдениет" бейінін қоспағанда) өткізіледі. Оқу-дала жиындары кезінде қыз балалар медициналық қызметкердің жетекшілігімен білім беру ұйымдарында медициналық-санитарлық дайындықтан өтеді. "Өмір қауіпсіздігі негіздері" кіріктірілген білім беру бағдарламасының мазмұны "Алғашқы әскери және технологиялық дайындық" оқу курсы шеңберінде жүзеге асырылады (ӘАОО-ны қоспағанда).

      5. Білім беру бағдарламаларын ТжКБ ұйымдары жұмыс берушілердің қатысуымен осы МЖБС, кәсіптік стандарттар (бар болса), WorldSkills (Ворлдскилс) кәсіптік стандарттар (бар болса) талаптарының негізінде дербес әзірлейді.

      ТжКБ-нің білім беру бағдарламалары білім беру бағдарламаларының тізілімінде қамтылады (әскери, медициналық және фармацевтикалық мамандықтарды қоспағанда) және мыналарды:

      1. Білім беру бағдарламасының паспортын;

      2. Құзыреттер тізбесін;

      3. Білім беру бағдарламасының мазмұны:

      3.1. Модульдердің (пәндердің) мазмұнын,

      3.2. Білім беру бағдарламасының модульдері (пәндері) бөлінісінде меңгерілген кредиттер/сағаттар көлемін көрсететін жиынтық кестені;

      3.3. Құзыреттер бойынша пәндер матрицасын (модульдік бағдарламалар үшін) қамтиды.

      ӘАОО білім беру бағдарламаларының құрылымы мен мазмұнын қорғаныс саласындағы уәкілетті органның келісімі бойынша дербес айқындайды.

      ТжКБ-нің білім беру бағдарламаларында оқыту нәтижелері көрсетіледі, олардың негізінде оқу жоспарлары (жұмыс оқу жоспарлары, студенттердің жеке оқу жоспарлары) және модульдер/пәндер бойынша жұмыс оқу бағдарламалары әзірленеді.

      Білім беру ұйымдарының қалауы бойынша білім беру бағдарламалары жұмыс берушілердің, кәсіптік стандарттардың (бар болса) және Worldskills (Ворлдскилс) кәсіптік стандарттарының (бар болса) өзгеретін талаптарына сәйкес әр оқу жылының басында өзектендіріледі.

      6. Жалпы құзыреттерді қалыптастыру үшін ТжКБ ұйымы жалпы гуманитарлық, әлеуметтік-экономикалық пәндерді немесе жалпыға міндетті модульдерді зерделеуді көздейді (әскери мамандықтарды қоспағанда).

      Жалпы құзыреттер салауатты өмір салтын қалыптастыруға және дене қасиеттерін жетілдіруге, қоғамда және еңбек ұжымында әлеуметтенуге және бейімделуге, патриотизм мен азаматтықты, ұлттық сана-сезімді, парасаттылық және сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті дамытуға, кәсіпкерлік қызмет дағдыларын және қаржылық сауаттылықты игеруге, кәсіби қызметте ақпараттық-коммуникациялық және цифрлық технологияларды қолдануға бағытталған.

      Білім беру бағдарламаларын іске асыру кезінде мынадай жалпыға міндетті модульдер оқытылады:

      1) дене қасиеттерін дамыту және жетілдіру;

      2) ақпараттық-коммуникациялық және цифрлық технологияларды қолдану;

      3) экономиканың базалық білімін және кәсіпкерлік негіздерін қолдану;

      4) қоғам мен еңбек ұжымында әлеуметтену және бейімделу үшін әлеуметтік ғылымдар негіздерін қолдану.

      "Қоғам мен еңбек ұжымында әлеуметтену және бейімделу үшін әлеуметтік ғылымдар негіздерін қолдану" модулін орта буын мамандарын даярлаудың білім беру бағдарламаларында көздеу қажет.

      ТжКБ ұйымының қалауы бойынша әскери мамандықтарды қоспағанда, жалпыға міндетті модульдер мамандық бейініне байланысты базалық және (немесе) кәсіптік модульдерге толық немесе ішінара интеграцияланады.

      7. Базалық және кәсіптік модульдердің мазмұны (жалпы кәсіптік және арнайы пәндер) экологиялық және/немесе өнеркәсіптік қауіпсіздікке қойылатын заманауи талаптарды ескереді.

      Базалық модульдер кәсіптік модульдерді игеру барысында қалыптастырылатын кәсіби құзыреттерді игерудің негізін қалыптастыруға бағытталған және белгілі бір кәсіби қызметтің ерекшелігін көрсетеді.

      Базалық және кәсіптік модульдерді (жалпы кәсіптік және арнайы пәндер) ТжКБ ұйымы дербес айқындайды.

      ТжКБ ұйымының қалауы бойынша әскери мамандықтарды қоспағанда, базалық модульдер кәсіптік модульдерге толық немесе ішінара интеграцияланады.

      Біліктілікті меңгерудің практикалық тәжірибесін кеңейту мақсатында ТжКБ ұйымының қалауы бойынша базалық, кәсіптік модульдер және (немесе) студенттердің өзіндік жұмысы шеңберінде білім алушылардың жобалық жұмысы іске асырылады.

      8. ТжКБ-ның білім беру бағдарламалары теориялық оқытумен қатар өндірістік оқыту мен кәсіптік практиканы қамтиды.

      Кәсіптік практика оқу, өндірістік және дипломалды болып бөлінеді.

      Өндірістік оқыту мен кәсіптік практиканы өткізу мерзімдері мен мазмұны оқу процесінің кестесімен және жұмыс оқу бағдарламаларымен айқындалады.

      Өндірістік оқыту және кәсіптік практика жалпы кәсіптік және арнайы пәндердің жалпы көлемінің немесе базалық және кәсіптік модульдерге бөлінген кредиттердің жалпы көлемінен (әскери оқу орындарын қоспағанда) кемінде 40% - құрайды.

      Дуальды оқыту пайдаланылатын техникалық және кәсіптік білімнің білім беру бағдарламалары білім беру ұйымдарындағы теориялық оқытуды және кәсіпорын (ұйым) базасында кәсіптік практика нысанындағы жалпы кәсіптік, арнайы пәндердің және (немесе) базалық, кәсіптік модульдердің оқу уақыты көлемінің кемінде алпыс пайызын құрайтын өндірістік оқытуды көздейді.

      Өндірістік оқытуға бөлінген оқу жоспары сағаттарының көлеміне, оның ішінде білім беру ұйымының базасында өткізілетін өндірістік оқытуға арналған сағаттар саны енгізіледі.

      ӘАОО-да кәсіптік практика жауынгерлік даярлықты айқындайтын пәндер бойынша практикалық және әдістемелік сабақтарды қамтиды. Сабақтар сыныптарда, зертханаларда, оқу-жаттығуда және далалық жорықтарда жоспарланады. Аталған сабақтар берілетін біліктілікке сәйкес практикалық дағдылар мен кәсіби құзыреттерді игеруге бағытталған.

      Практикалық сабақтардың мерзімдері мен мазмұны жұмыс оқу жоспарларында, оқу процесінің кестесінде және жұмыс оқу бағдарламаларында айқындалады.

      ӘАОО-да кәсіптік практикаға, әскери тағылымдамаға, жалпы гуманитарлық, жалпы кәсіптік, әлеуметтік пәндерді оқуға бөлінетін уақыт санын тиісті уәкілетті орган айқындайды.

      9. Оқыту нәтижелерінің жетістіктерін бағалау әр түрлі бақылау түрлерімен жүргізіледі: үлгерімді ағымдағы бақылау, аралық және қорытынды аттестаттау.

      Бақылау жұмыстары, сынақтар және курстық жобалар (жұмыстар) пәнді, соның ішінде модульге біріктірілген пәнді оқуға бөлінген оқу уақыты есебінен, емтихандар – аралық немесе қорытынды аттестаттауға бөлінген мерзімде өткізіледі.

      ӘАОО-да барлық пәндер бойынша аралық аттестаттауды өткізу көзделеді, оның негізгі түрі ӘАОО айқындайтын сынақ және/немесе емтихан болып табылады.

      Жалпы білім беретін пәндер бойынша аралық аттестаттау: қазақ тілінде оқытатын топтар үшін қазақ тілі, орыс тілі және әдебиеті; орыс тілінде оқытатын топтар үшін орыс тілі, қазақ тілі және әдебиеті; Қазақстан тарихы, математика және мамандық бейініне сәйкес білім беру ұйымының таңдау пәні бойынша емтихандар өткізуді көздейді.

      Жалпы білім беретін пәндер бойынша емтихандар "Жалпы білім беретін пәндер" модуліне (жалпы білім беретін пәндерге) бөлінген кредиттер/сағаттар есебінен өткізіледі.

      Біліктілік емтихандары әрбір біліктілік бойынша практикалық жұмыс немесе демонстрациялық емтихан нысанында ТжКБ ұйымының оқу-өндірістік шеберханаларында, зертханаларында және оқу орталықтарында және/немесе кәсіпорындардың өндірістік алаңдарында өткізіледі.

      Өнер және мәдениет саласындағы мамандықтар үшін қорытынды және (немесе) аралық аттестаттау шығармашылық тапсырмалардың орындалуын көздейді.

      Шығармашылық тапсырма туралы ережені ТжКБ ұйымы дербес әзірлейді.

      ӘАОО үшін қорытынды аттестаттау арнайы пәндер бойынша кешенді емтихан тапсырудан және дене тәрбиесі пәні бойынша емтихан тапсырудан тұрады.

      Ерекше білім беру қажеттіліктері бар тұлғалар (ақыл-ойы сақталмаған) үшін қорытынды аттестаттау практикалық жұмысты орындау нысанында, өткізіледі, басқа санаттағылар үшін ТжКБ ұйымы айқындайды.

      10. Жұмыс оқу жоспарлары МЖБС 1, 2-қосымшаларына сәйкес ТжКБ оқу жоспарының моделі негізінде әзірленеді.

      "Хореография өнері" мамандығы бойынша жұмыс оқу жоспарлары ТжКБ оқу жоспарының көрсетілген үлгілерінен ерекшеленеді.

      11. Жұмыс оқу бағдарламалары оқыту нәтижелеріне бағдарлана отырып, оқу жоспарының барлық пәндері және (немесе) модульдері бойынша әзірленеді және ТжКБ ұйымы бекітеді.

      12. "Хореография өнері" мамандығы бойынша бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік біліммен интеграцияланған жұмыс оқу бағдарламалары мен жоспарлары 4 (5) - сыныптан және 9 - сыныптан (9-сыныптан кейін) бастап қабылдауды ескере отырып әзірленеді.

      13. Жұмыс оқу жоспарлары мен бағдарламаларын әзірлеу және іске асыру кезінде ТжКБ ұйымы:

      1) міндетті оқытуға бөлінген кредиттердің/сағаттардың жалпы санын сақтай отырып, циклдердің, модульдердің/пәндердің көлемі мен мазмұнын дербес айқындайды;

      2) бір мамандық шеңберінде модульдердің/біліктіліктердің жүйелігін, тізбесін және санын айқындайды;

      3) оқу процесін ұйымдастыру мен бақылау нысандарын, әдістерін, оқытудың әртүрлі технологияларын таңдайды.

      14. ТжКБ ұйымдары ерекше білім беру қажеттіліктері бар адамдарды (балаларды) арнайы топтар жағдайында оқыту кезінде арнайы білім беру бағдарламаларын әзірлейді. Мүмкіндігі шектеулі білім алушылар (балалар) үшін жеке даму ерекшеліктеріне және әлеуетті мүмкіндіктеріне сәйкес инклюзивті түрде жеке жоспарлар мен бағдарламаларды бейімдейді.

      15. Оқыту нәтижелеріне негізделген білім беру бағдарламасының мазмұны:

      жұмысшы біліктілігін;

      жұмысшы біліктілігін және орта буын маманын;

      орта буын маманын игере отырып, оқу траекториясын құруға мүмкіндік береді.

3-тарау. Білім алушылардың оқу жүктемесінің ең жоғары көлеміне қойылатын талаптар

      16. Білім алушылардың оқу жүктемесінің ең жоғары көлемі аптасына 54 сағаттан аспайды.

      Оқу жүктемесі білім алушының білім беру бағдарламасында белгіленген оқыту нәтижелеріне қол жеткізуі үшін талап етілетін уақытпен өлшенеді.

      Білім алушының оқу жүктемесін айқындау кезінде оқу жылы академиялық кезеңдерден (семестрлерден), аралық аттестаттау кезеңдерінен, практикалардан және (немесе) өндірістік оқытудан, каникулдардан, қорытынды аттестаттау кезеңінен (бітіру курсында) тұратынын ескеру қажет.

      17. Академиялық кезеңдер мен демалыстардың ұзақтығын ТжКБ ұйымы дербес айқындайды.

      18. ӘАОО үшін оқу-жаттығуларда, далалық жорықтар, полигондарда, практикалардың барлық түрлерін, әскери тағылымдамаларды өткізу кезеңінде оқу жұмысы аптасына оқу сабақтарының 54 сағатына дейінгі есеппен жоспарланады.

      19. Оқу жылындағы оқу жүктемесінің жалпы саны кемінде 75 кредитті немесе кемінде 1800 академиялық сағатты құрайды, кемінде 45 кредитті құрайтын бітіретін оқу жылын қоспағанда. Аудиторлық жұмыс пен педагогтің жетекшілігімен жүргізілетін студенттің өзіндік жұмысы (ПСӨЖ) көлемі жылына 60 кредитті/1440 сағатты құрайды, бұл ретте, ПСӨЖ көлемі әр пән және (немесе) модуль көлемінің отыз пайызынан аспайтын көлемді құрайды. Студенттердің өздері орындайтын жұмыс (СӨЖ) көлемі жылына 15 кредитті/360 сағатты құрайды.

      Дуальды оқыту кезінде СӨЖ оқу жоспарларында қарастырылмайды.

      "Бастауыш білім беру педагогикасы мен әдістемесі" мамандығы бойынша білім беру бағдарламаларының ерекшелігін ескере отырып, білім алушылардың игеруіне негізгі орта білім беру базасында кемінде 300 академиялық кредит, жалпы орта білім беру базасында кемінде 225 кредит көзделеді.

      Білім алушылардың жеке қабілеттерін дамыту және көмек көрсету үшін факультативтік сабақтар мен консультациялар қарастырылған.

      20. Білім алушының оқу жүктемесінің көлемі әрбір пән және (немесе) модуль немесе оқу жұмысының басқа түрлері бойынша меңгеретін оқыту нәтижелері бойынша кредитпен/сағатпен өлшенеді.

      1 кредит 24 академиялық сағатқа, 1 академиялық сағат 45 минутқа тең.

      21. Міндетті оқу сабақтары уақытының көлемі кешкі оқыту нысаны үшін күндізгі оқыту нысанына көзделген тиісті оқу уақыты көлемінен 70%-ды және сырттай оқу нысаны үшін 30%-ды құрайды.

      22. ТжКБ ұйымы білім беру қызметін алынған лицензияға сәйкес жүзеге асырады және оның қолданыста болу уақытының барлық кезеңінде Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2022 жылғы 24 қарашадағы № 473 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 30721 болып тіркелді) бекітілген білім беру қызметіне қойылған біліктілік талаптарын және оларға сәйкестікті растайтын құжаттар тізбесін сақтайды.

4-тарау. Білім алушылардың даярлық деңгейіне қойылатын талаптар

      23. Білім алушылардың даярлық деңгейіне қойылатын талаптар ұлттық біліктілік шеңберінің, салалық біліктілік шеңберлерінің, кәсіптік стандарттар, кәсіптік стандарттар WorldSkills (Ворлдскилс) дескрипторларымен айқындалады және қол жеткізілген оқыту нәтижелерінен байқалатын меңгерілген негізгі құзыреттерді көрсетеді.

      Дескрипторлар даярлаудың мынадай деңгейлеріне қол жеткізген кезде білім алушылардың қабілеттерін сипаттайтын оқыту нәтижелерін көрсетеді:

      - білікті жұмысшы кадрларды даярлау кезінде: қойылған міндеттерге сүйене отырып, белгілі бір еркіндік үлесімен іс-әрекет жүргізу, базалық, жалпы білім беретін және практикаға бағдарланған кәсіби білімді қолдану, стандартты және қарапайым бір типті практикалық міндеттерді шешу, білім мен практикалық тәжірибе негізінде белгілі әрекет тәсілдерін таңдау, алынған нәтижелерді ескере отырып қызметті түзету;

      - орта буын мамандарын даярлау кезінде: маңызды әлеуметтік және этикалық аспектілерді ескере отырып, басқалардың стандартты жұмысына басшылық жасау, өзінің оқуы мен басқаларды оқытуға жауапты болу, қызметті және практикалық тәжірибені жүзеге асыру үшін кәсіби (практикалық және теориялық) білімді қолдану, жұмыс жағдайын және оның болжамды өзгерістерін дербес талдауды талап ететін кең спектрдің типтік практикалық міндеттерін шешу, қызметті жүзеге асырудың технологиялық жолдарын таңдау, ағымдағы және қорытынды бақылау жүргізу, қызметті бағалау мен түзету.

5-тарау. Оқу уақытына қойылатын талаптар

      24. Техникалық және кәсіптік білімі бар кадрларды даярлау негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім, сондай-ақ жоғары білім негізінде жүзеге асырылады.

      Техникалық және кәсіптік білімнің, орта білімнен кейінгі білімнің, сондай-ақ жоғары білімнің білім беру бағдарламаларының базасында оқуға түсу кезінде формальды білімнің алдыңғы деңгейіндегі оқыту нәтижелері автоматты түрде танылады, игерілетін академиялық кредиттердің саны және оқу мерзімі қысқарады.

      ТжКБ ұйымы формальды емес білім берудің, оның ішінде микробіліктіліктерді оқыту нәтижелерін тануды дербес жүзеге асырады.

      Білім беру бағдарламаларын игеру мерзімдерін біліктіліктің күрделілігіне және/немесе санына, алдыңғы білім деңгейіне байланысты жұмыс берушілермен бірлесіп, ТжКБ ұйымы белгілейді және МЖБС 1, 2-қосымшаларына сәйкес көзделген кредит/сағат көлемімен айқындалады.

Білікті жұмысшы кадрлар мен орта буын маманы деңгейлеріне арналған модульдік оқыту технологиясы бойынша техникалық және кәсіптік білім берудің оқу жоспарының моделі

      Ескерту. 1-қосымша жаңа редакцияда - ҚР Оқу-ағарту министрінің м.а. 31.05.2024 № 132 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      Ескертпе:

      * "Хореография өнері" мамандығы бойынша 53 (38+15)/1272 (912+360) кредит/сағатты құрайды.

      ** жұмысшы кадрлардың біліктілігі бар ТжКБ базасында 2-тараудың 6-тармағының 4-тармақшасының модулін оқыту көзделеді.

      ***өндірістік оқыту және/немесе кәсіптік практика кәсіптік және базалық модульдерге бөлінген кредиттердің жалпы көлемінен кемінде 40% - ын құрайды.

      **** біліктіліктің күрделілігіне және (немесе) санына байланысты анықталады.

      ***** білікті жұмысшы кадрлар деңгейі үшін бөлінген оқу уақытының көлеміне байланысты анықталады.

Білікті жұмысшы кадрлар мен орта буын маманы деңгейлері арналған техникалық және кәсіптік білім берудің оқу жоспарының моделі

      Ескертпе:

      * оның ішінде жалпы кәсіптік және арнайы пәндер бойынша зертханалық-практикалық сабақтар, курстық және дипломдық жобалау.

      ** біліктіліктің күрделілігіне байланысты анықталады.

Орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты

      Ескерту. 6-қосымша жаңа редакцияда - ҚР Оқу-ағарту министрінің 06.06.2023 № 161 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-тарау. Жалпы ережелер

      1. Осы орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты (бұдан әрі – МЖБС) "Білім туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 56-бабына, "Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлiгінің кейбiр мәселелерi" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 19 тамыздағы № 581 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі туралы ереженің 15-тармағының 4) тармақшасына сәйкес әзірленді және оқыту нәтижелеріне бағдарланған білім беру мазмұнына, оқу жүктемесінің ең жоғарғы көлеміне, білім алушылардың даярлық деңгейіне, орта білімнен кейінгі білімнің білім беру бағдарламалары (бұдан әрі – ОБКБ білім беру бағдарламалары) бойынша оқыту мерзіміне қойылатын талаптарды айқындайды.

      Осы МЖБС-ны меншік нысаны мен ведомстволық бағыныстылығына қарамастан орта білімнен кейінгі білімнің білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдары (бұдан әрі – ОБКБ ұйымдар), ОБКБ білім беру бағдарламаларын әзірлеушілер қолданады.

      2. МЖБС-да келесі терминдер мен анықтамалар қолданылады:

      1) академиялық кредит – білім алушының және (немесе) оқытушының (педагогтің) білім беру бағдарламасының оқу нәтижелеріне қол жеткізуге қажетті ғылыми және (немесе) оқу жұмысы (жүктемесі) көлемінің біріздендірілген өлшем бірлігі;

      2) базалық модуль – білім алушының базалық құзыреттерін қалыптастыруға бағытталған білім беру бағдарламасының функционалдық аяқталған құрылымдық элементі;

      3) базалық құзырет – болашақ маманның мамандыққа енуінің ерекшелігін көрсететін, таңдаған мамандығына сәйкес кәсіби дамуының негізін қалыптастыратын кәсіби құзыреттерді игеру үшін қажетті білім, білік және дағдылар жиынтығы;

      4) білім беру ұйымының компоненті – білім беру бағдарламасын игеру шеңберінде Worldskills (Ворлдскилс) стандарттарын мен кәсіптік стандарттарын ескере отырып, өңірлік даму жоспарына, жұмыс берушілердің талаптарына сәйкес ОБКБ ұйымы дербес айқындайтын пәндер немесе модульдер тізбесі;

      5) демонстрациялық емтихан – білім алушыға меңгерген кәсіби құзыреттіліктерін іс жүзінде көрсетуге мүмкіндік беретін аралық және/немесе қорытынды аттестаттауды өткізу нысаны;

      6) дипломдық жұмыс (жоба) – білім алушылардың ОБКБ білім беру бағдарламасын меңгеру нәтижелерін, оның ішінде жобалық тәсілдерді қолдана отырып жинақтауды білдіретін өзіндік бітіру жұмысы;

      7) жалпы құзырет – білім алушының адам өміріне қажетті кәсіптік салаларына ортақ міндеттерді шешуіне және өзінің жеке, әлеуметтік кәсіби қызметі үшін қажетті білім, білік және дағдылар жиынтығы;

      8) жалпыға міндетті модуль – білім алушының жалпы құзыреттерін қалыптастыруға бағытталған білім беру бағдарламасының функционалдық аяқталған құрылымдық элементі;

      9) жеке оқу жоспары – білім беру бағдарламасы және элективті пәндер және (немесе) модульдер каталогы негізінде білім беру ұйымының көмегімен білім алушылардың әрбір оқу жылына дербес қалыптастырылатын оқу жоспары;

      10) жобалау жұмысы – педагогтің немесе тәлімгердің басшылығымен орындалатын білім алушының практикалық және/немесе шығармашылық жұмысы;

      11) жұмыс оқу бағдарламасы – жұмыс оқу жоспарының нақты оқу пәні және (немесе) модулі үшін ОБКБ ұйымы әзірлейтін құжат;

      12) жұмыс оқу жоспары – ОБКБ ұйымы әзірлейтін оқу пәндерінің және/немесе модульдерінің тізбесін, көлемдерін, оларды зерделеу дәйектілігін, сондай-ақ олардың игерілуін бақылау нысанын регламенттейтін құжат;

      13) кәсіби құзырет – кәсіби қызметті тиімді жүзеге асыруға мүмкіндік беретін білім, білік және дағды, сондай-ақ жеке қасиеттер негізінде кәсіби міндеттер жиынтығын шешу қабілеті;

      14) кәсіптік модуль – кәсіби құзыретті қалыптастыруға бағытталған білім беру бағдарламасының функционалдық аяқталған құрылымдық элементі;

      15) консультация – аралық және қорытынды аттестаттау, дипломдық, курстық жобаларды (жұмыстарды) және жобалау жұмыстарын сүйемелдеу шеңберінде өткізілетін білім беру бағдарламасын меңгеру кезінде білім алушыларға көмекті қамтамасыз ететін оқу сабақтарының нысаны;

      16) кредиттік-модульдік жүйе – модульдік және кредиттік оқыту технологиясының бірлігіне негізделген оқу процесін ұйымдастыру моделі;

      17) міндетті компонент – білім алушылар міндетті түрде меңгеретін модульдерінің тізбесі;

      18) микробіліктілік – жекелеген еңбек функцияларын орындауға мүмкіндік беретін, қысқа оқу кезеңі аяқталғаннан кейін алынған білім, дағдылар мен құзыреттер жиынтығы;

      19) таңдау компоненті – біліктілікті меңгерудің практикалық тәжірибесін кеңейтуге бағытталған, оның ішінде жобалау жұмысы арқылы білім алушылар өз бетінше таңдайтын ОБКБ ұйымы ұсынатын пәндердің немесе модульдердің тізбесі;

      20) факультативтік сабақ – міндетті оқытуға кірмейтін, таңдаған мамандық шеңберінде білім алушылардың білімін тереңдету, қызығушылықтарын, қабілеттерін дамыту мақсатында қосымша оқыту.

2-тарау. Орта білімнен кейінгі білім берудің мазмұнына оқыту нәтижелеріне бағдар жасай отырып қойылатын талаптар

      3. ОБКБ-нің мазмұны білім беру бағдарламаларымен анықталады және оқыту нәтижелеріне бағдарланады.

      ОБКБ-нің білім беру бағдарламаларының мазмұны теориялық сабақтарды, зертханалық-практикалық жұмыстарды орындауды, өндірістік оқудан және кәсіптік практикадан өтуді қамтитын жалпыға міндетті, базалық және кәсіптік модульдерді меңгеруді қарастырады.

      4. ОБКБ-нің білім беру бағдарламалары білім беру бағдарламаларының тізілімінде қамтылады және мыналарды:

      1. Білім беру бағдарламасының паспортын;

      2. Құзыреттер тізбесін;

      3. Білім беру бағдарламасының мазмұны:

      3.1. Модульдердің (пәндердің) мазмұнын,

      3.2. Білім беру бағдарламасының модульдері (пәндері) бөлінісінде меңгерілген кредиттер/сағаттар көлемін көрсететін жиынтық кестені;

      3.3. Құзыреттер бойынша пәндер матрицасын (модульдік бағдарламалар үшін) қамтиды.

      ОБКБ-нің білім беру бағдарламаларында оқыту нәтижелері көрсетіледі, олардың негізінде оқу жоспарлары (жұмыс оқу жоспарлары, студенттердің жеке оқу жоспарлары) және пәндер/модульдер бойынша жұмыс оқу бағдарламалары әзірленеді.

      Білім беру ұйымдарының қалауы бойынша білім беру бағдарламалары жұмыс берушілердің, кәсіптік стандарттардың және Worldskills (Ворлдскилс) кәсіптік стандарттарының (бар болса) өзгеретін талаптарына сәйкес әр оқу жылының басында өзектендіріледі.

      5. ОБКБ білім беру бағдарламаларының мазмұны бакалавриаттың білім беру бағдарламаларының жекелеген модульдерін немесе пәндерін енгізе отырып, модульдерге интеграцияланған техникалық және кәсіптік білімнің білім беру бағдарламаларын зерделеуді көздейді.

      ОБКБ білім беру бағдарламаларын нақты қызметті орындау және кәсіби құзыреттілікті қалыптастыру үшін қажетті білім беру бағдарламаларының тиісті мазмұндық аспектілерін біріктіру негізінде орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдары әзірлейді.

      6. ОБКБ білім беру бағдарламалары жалпы құзыреттерді қалыптастыратын жалпыға міндетті модульдерді оқытуды көздейді.

      Жалпы құзыреттер салауатты өмір салтын қалыптастыруға және дене қасиеттерін жетілдіруге, қоғамда және еңбек ұжымында әлеуметтенуге және бейімделуге, патриотизм мен азаматтықты, ұлттық сана-сезімді, парасаттылық және сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті дамытуға, кәсіпкерлік қызмет дағдыларын және қаржылық сауаттылықты игеруге, кәсіби қызметте ақпараттық-коммуникациялық және цифрлық технологияларды қолдануға бағытталған.

      ОБКБ білім беру бағдарламаларын іске асыру кезінде мынадай жалпыға міндетті модульдер оқытылады:

      1) дене қасиеттерін дамыту және жетілдіру;

      2) ақпараттық-коммуникациялық және цифрлық технологияларды қолдану;

      3) қоғам мен еңбек ұжымында әлеуметтену және бейімделу үшін әлеуметтік ғылымдар негіздерін қолдану;

      4) кәсіби қызметте қазіргі заманғы экономикалық жүйенің жұмыс істеуінің негізгі заңдылықтары мен механизмдерін қолдану.

      ОБКБ ұйымының қалауы бойынша жалпыға міндетті модульдер мамандық бейініне байланысты толық немесе ішінара базалық, кәсіптік модульдерге интеграциаланады.

      7. Базалық және кәсіптік модульдердің мазмұны (жалпы кәсіптік және арнайы пәндер) экологиялық және/немесе өнеркәсіптік қауіпсіздікке қойылатын заманауи талаптарды ескереді.

      Базалық модульдер кәсіптік модульдерді игеру барысында қалыптастырылатын кәсіби құзыреттерді игерудің негізін қалыптастыруға бағытталған және белгілі бір кәсіби қызметтің ерекшелігін көрсетеді.

      Базалық және кәсіптік модульдерді (жалпы кәсіптік және арнайы пәндер) ОБКБ ұйымы дербес айқындайды.

      ОБКБ ұйымының қалауы бойынша әскери мамандықтарды қоспағанда, базалық модульдер кәсіптік модульдерге толық немесе ішінара интеграцияланады.

      Біліктілікті меңгерудің практикалық тәжірибесін кеңейту мақсатында ОБКБ ұйымының қалауы бойынша базалық, кәсіптік модульдер және (немесе) студенттердің өзіндік жұмысы шеңберінде білім алушылардың жобалық жұмысы іске асырылады.

      8. ОБКБ білім беру бағдарламалары теориялық оқытумен қатар өндірістік оқыту мен кәсіптік практиканы қамтиды.

      Кәсіптік практика оқу, өндірістік және дипломалды болып бөлінеді.

      Өндірістік оқыту мен кәсіптік практиканы өткізу мерзімдері мен мазмұны оқу процесінің кестесімен және жұмыс оқу бағдарламаларымен айқындалады.

      Дуальды оқыту пайдаланылатын ОБКБ білім беру бағдарламалары білім беру ұйымдарындағы теориялық оқытуды және кәсіпорын (ұйым) базасында кәсіптік практика нысанындағы жалпы кәсіптік, арнайы пәндердің және (немесе) базалық, кәсіптік модульдердің оқу уақыты көлемінің кемінде алпыс пайызын құрайтын өндірістік оқытуды көздейді.

      Өндірістік оқытуға бөлінген оқу жоспары сағаттарының көлеміне, оның ішінде білім беру ұйымының базасында өткізілетін өндірістік оқытуға арналған сағаттар саны енгізіледі.

      9. Оқыту нәтижелерінің жетістіктерін бағалау әр түрлі бақылау түрлерімен жүргізіледі: үлгерімді ағымдағы бақылау, аралық және қорытынды аттестаттау.

      Бақылау жұмыстары, сынақтар және курстық жобалар (жұмыстар) модульді зерделеуге бөлінген оқу уақыты есебінен, емтихандар – аралық немесе қорытынды аттестаттауға бөлінген мерзімде өткізіледі.

      Өнер және мәдениет саласының мамандықтары үшін қорытынды және (немесе) аралық аттестаттауды өткізу кезінде шығармашылық тапсырмаларды орындау көзделген.

      Шығармашылық тапсырма туралы ережені орта білімнен кейінгі білім беру ұйымы дербес әзірлейді.

      Біліктілік емтихандары әрбір біліктілік бойынша практикалық жұмыс немесе демонстрациялық емтихан нысанында ОБКБ ұйымының оқу-өндірістік шеберханаларында, зертханаларында және оқу орталықтарында және/немесе кәсіпорындардың өндірістік алаңдарында өткізіледі.

      Ерекше білім беру қажеттіліктері бар тұлғалар үшін қорытынды аттестаттау практикалық жұмысты орындау нысанында өткізіледі. Білім алушыларды қорытынды аттестаттау нысанын ОБКБ ұйымы айқындайды.

      10. Жұмыс оқу жоспарлары МЖБС-ның қосымшасына сәйкес ОБКБ оқу жоспарының моделі негізінде әзірленеді.

      11. Жұмыс оқу бағдарламалары оқыту нәтижелеріне бағдарлана отырып, оқу жоспарының барлық пәндері және (немесе) модульдері бойынша әзірленеді және ОБКБ ұйымы бекітеді.

      12. Жұмыс оқу жоспарлары мен бағдарламаларын әзірлеу және іске асыру кезінде ОБКБ ұйымы:

      1) міндетті оқытуға бөлінген кредиттердің/сағаттардың жалпы санын сақтай отырып, циклдердің, модульдердің көлемі мен мазмұнын дербес айқындайды;

      2) бір мамандық шеңберінде модульдердің/біліктіліктердің жүйелігін, тізбесін және санын айқындайды;

      3) оқу процесін ұйымдастыру мен бақылау нысандарын, әдістерін, оқытудың әртүрлі технологияларын таңдайды.

      13. ОБКБ білім беру бағдарламасының мазмұны білім беру деңгейлерінің сабақтастығын, сондай-ақ мәндес мамандықтар (біліктіліктер) бойынша білім берудің келесі деңгейінде оқыту нәтижелерін, кредиттерді/сағаттарды қайта есептеуді көздейді.

3-тарау. Білім алушылардың оқу жүктемесінің ең жоғары көлеміне қойылатын талаптар

      14. Білім алушылардың оқу жүктемесінің ең жоғары көлемі аптасына 54 сағаттан аспайды.

      Оқу жүктемесі білім алушының білім беру бағдарламасында белгіленген оқу нәтижелеріне қол жеткізуі үшін талап етілетін уақытпен өлшенеді.

      Оқу жүктемесіне білім алушының барлық оқу қызметі – дәрістер, семинарлар, курстық жұмыстар (жобалар), практикалық және зертханалық жұмыстар, өндірістік оқыту және кәсіптік практика, дипломдық жұмыс (жоба), өзіндік жұмыс, оның ішінде педагогтің басшылығымен жұмыс кіреді.

      Білім алушының оқу жүктемесін айқындау кезінде оқу жылы академиялық кезеңдерден (семестрлерден), аралық аттестаттау кезеңдерінен, практикалардан және (немесе) өндірістік оқытудан, каникулдардан, қорытынды аттестаттау кезеңінен (бітіру курсында) тұратынын ескеру қажет.

      Академиялық кезеңдер мен демалыстардың ұзақтығын ОБКБ ұйымы дербес айқындайды.

      15. Оқу жылындағы оқу жүктемесінің жалпы саны кемінде 75 кредитті немесе кемінде 1800 академиялық сағатты құрайды. Аудиторлық жұмыс пен педагогтің жетекшілігімен жүргізілетін студенттің өзіндік жұмысы (ПСӨЖ) көлемі жылына 60 кредитті/1440 сағатты құрайды, бұл ретте, ПСӨЖ көлемі әр пән және (немесе) модуль көлемінің отыз пайызынан аспайтын көлемді құрайды. Студенттердің өздері орындайтын жұмыс (СӨЖ) көлемі жылына 15 кредитті/360 сағатты құрайды.

      Дуальды оқыту кезінде СӨЖ оқу жоспарларында қарастырылмайды.

      Білім алушылардың жеке қабілеттерін дамыту және көмек көрсету үшін факультативтік сабақтар мен консультациялар қарастырылған.

      16. Білім алушының оқу жүктемесінің көлемі әрбір модуль немесе оқу жұмысының басқа түрлері бойынша меңгеретін оқыту нәтижелері бойынша кредитпен/сағатпен өлшенеді.

      1 кредит 24 академиялық сағатқа, 1 академиялық сағат 45 минутқа тең.

      17. Міндетті оқу сабақтары уақытының көлемі кешкі оқыту нысаны үшін күндізгі оқыту нысанына көзделген тиісті оқу уақыты көлемінен 70%-ды және сырттай оқу нысаны үшін 30%-ды құрайды.

      18. ОБКБ беру ұйымы білім беру қызметін алынған лицензияға сәйкес жүзеге асырады және оның қолданыста болу уақытының барлық кезеңінде Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2022 жылғы 24 қарашадағы № 473 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 30721 болып тіркелді) бекітілген білім беру қызметіне қойылған біліктілік талаптарын және оларға сәйкестікті растайтын құжаттар тізбесін сақтайды.

4-тарау. Білім алушылардың даярлық деңгейіне қойылатын талаптар

      19. Білім алушылардың даярлық деңгейіне қойылатын талаптар ұлттық біліктілік шеңберінің, салалық біліктілік шеңберлерінің, кәсіптік стандарттар, кәсіптік стандарттар WorldSkills (Ворлдскилс) дескрипторларымен айқындалады және қол жеткізілген оқыту нәтижелерінен байқалатын меңгерілген негізгі құзыреттерді көрсетеді.

      Дескрипторлар білім алушылардың мынадай қабілеттерін сипаттайтын оқыту нәтижелерін көрсетеді: ұйымның стратегиясы, саясаты мен мақсаттары шеңберінде еңбек және оқу қызметінің үдерістерін өз бетінше басқару және бақылау жүргізу, мәселелерді талқылау, қорытындыларды дәлелдеу және ақпаратпен сауатты жұмыс істеу, кәсіби салада теориялық және практикалық білімнің кең ауқымын қолдану, кәсіби міндеттерді шешу үшін қажетті ақпаратты өз бетінше іздестіруді орындау, шешу тәсілдерінің алуан түрлілігін және оларды таңдауды болжайтын, шығармашылық тәсілді қолдану (немесе кәсіби проблемаларды шешудің әртүрлі, оның ішінде балама нұсқаларын өз бетінше әзірлеу және ұсыну шеберлігі мен дағдысы), ағымдағы және қорытынды бақылау жүргізу, қызметті бағалау мен түзетуді орындау.

5-тарау. Оқу уақытына қойылатын талаптар

      20. Орта білімнен кейінгі білімі бар кадрларды даярлау жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім, сондай-ақ жоғары білім негізінде жүзеге асырылады.

      Техникалық және кәсіптік білімнің, орта білімнен кейінгі білімнің, сондай-ақ жоғары білімнің білім беру бағдарламаларының базасында оқуға түсу кезінде формальды білімнің алдыңғы деңгейіндегі оқыту нәтижелері автоматты түрде танылады, игерілетін академиялық кредиттердің саны және оқу мерзімі қысқарады.

      Орта білімнен кейінгі білім беру ұйымы формальды емес білім берудің, оның ішінде микробіліктіліктерді оқыту нәтижелерін тануды дербес жүзеге асырады.

      Білім беру бағдарламаларын игеру мерзімдерін орта білімнен кейінгі білім беру ұйымы МЖМБС қосымшасына сәйкес белгілейді.

Орта білімнен кейінгі білім берудің оқу жоспарының моделі

      Ескерту. Қосымша жаңа редакцияда - ҚР Оқу-ағарту министрінің м.а. 31.05.2024 № 132 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      Ескертпе:

      * Өндірістік оқыту және/немесе кәсіптік практика кәсіптік және базалық модульдердің кемінде 40%-ын құрайды.

      ** Білікті жұмысшы кадрлардың және орта буын маманы деңгейлері бойынша (бар болса) мәндес біліктіліктердің кәсіптік модульдерін игеру көзделген.

      *** Орта буын маманы деңгейі бойынша (бар болса) мәндес біліктіліктердің кәсіптік модульдерін игеру көзделген.

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің күші жойылған кейбір бұйрықтарының тізбесі

      1. "Білім берудің барлық деңгейінің мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 31 қазандағы № 604 бұйрығы (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 17669 болып тіркелген).

      2. "Білім берудің барлық деңгейінің мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 31 қазандағы № 604 бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2020 жылғы 5 мамырдағы № 182 бұйрығы (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 20580 болып тіркелген).

      3. "Білім берудің барлық деңгейінің мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 31 қазандағы № 604 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2020 жылғы 28 тамыздағы № 372 бұйрығы (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 21146 болып тіркелген).

      4. "Білім берудің барлық деңгейінің мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 31 қазандағы № 604 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің м.а. 2021 жылғы 23 шiлдедегі № 362 бұйрығы (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 23692 болып тіркелген).