Қызмет ету мерзімі өткен мұнаралы крандарды одан әрі пайдалану мүмкіндігін айқындау мақсатында олардың техникалық жай-күйін зерттеп-қарауды жүргізу жөніндегі нұсқаулықты бекіту туралы

      ЗҚАИ-ның ескертпесі!
      Осы бұйрықтың қолданысқа енгізілу тәртібін 4 т. қараңыз

      Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2020 жылғы 23 қазандағы № 701 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігі туралы ереженің 16-тармағының 119) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

      1. Қоса беріліп отырған Қызмет ету мерзімі өткен мұнаралы крандарды одан әрі пайдалану мүмкіндігін айқындау мақсатында олардың техникалық жай-күйін зерттеп-қарауды жүргізу жөніндегі нұсқаулық бекітілсін.

      2. Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігінің Өнеркәсіптік қауіпсіздік комитеті Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгіленген тәртіпте:

      1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

      2) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігінің ресми интернет-ресурсына орналастыруды;

      3) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігінің Заң департаментіне осы тармақтың 1) және 2) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

      3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар вице-министріне жүктелсін.

      4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

      "КЕЛІСІЛДІ"

      Қазақстан Республикасы

      Индустрия және инфрақұрылымдық

      даму министрлігі

      "КЕЛІСІЛДІ"

      Қазақстан Республикасы

      Ұлттық экономика министрлігі

      "КЕЛІСІЛДІ"

      Қазақстан Республикасы

      Энергетика министрлігі

Қызмет ету мерзімі өткен мұнаралы крандарды одан әрі пайдалану мүмкіндігін айқындау мақсатында олардың техникалық жай-күйін зерттеп-қарауды жүргізу жөніндегі нұсқаулық

1 тарау. Жалпы ережелер

      1. Осы қызмет ету мерзімі өткен мұнаралы крандарды одан әрі пайдалану мүмкіндігін айқындау мақсатында олардың техникалық жай-күйін зерттеп-қарауды жүргізу жөніндегі нұсқаулық Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2020 жылғы 23 қазандағы № 701 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігі туралы ереженің 16-тармағының 119) тармақшасына сәйкес әзірленді және оларды одан әрі пайдалану мүмкіндігін айқындау мақсатында қызмет ету мерзімі өткен мұнаралы крандарын (бұдан әрі – крандар) зерттеп-қарауды ұйымдастыру және жүргізу тәртібін нақтылайды.

      2. Осы нұсқаулықта келтірілген талаптар Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрінің 2021 жылғы 10 тамыздағы № 389 бұйрығымен бекітілген Нормативтік қызмет мерзімі өтелген жүк көтергіш машиналарды одан әрі пайдалану мүмкіндігін айқындау мақсатында олардың техникалық жай-күйіне зерттеп-қарауды жүргізуді ұйымдастыру және жүргізу тәртібі туралы нұсқаулыққа (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 24006 болып тіркелген) (бұдан әрі – Нормативтік қызмет ету мерзімі өтелген жүк көтергіш машиналардың техникалық жай-күйін зерттеп-қарау жөніндегі нұсқаулық) негізделген.

      Осы Нұсқаулықта келтірілген талаптар кранға арналған пайдалану құжаттамасының нұсқауларын, дайындаушы зауыттардың, өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы уәкілетті органның аумақтық бөлімшелерінің, азаматтық қорғау саласындағы жергілікті атқарушы органдардың және жобалау ұйымдарының ақпараттық хаттарын жоймайды.

      3. Осы Нұсқаулықта "Азаматтық қорғау туралы" Қазақстан Республикасының Заңында (бұдан әрі – Заң), Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 359 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10332 болып тіркелген) бекітілген Жүк көтергіш механизмдерді пайдалану кезінде өнеркәсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз ету қағидаларында (бұдан әрі – Қағида) және Нормативтік қызмет мерзімі өтелген жүк көтергіш машиналардың техникалық жай-күйін зерттеп-қарау жөніндегі нұсқаулықта бекітілген терминдер қолданылады.

2 тарау. Зерттеп-қарауды ұйымдастыру

      4. Нормативтік қызмет мерзімін өтеген крандар Заңның 72-бабына сәйкес өнеркәсіптік қауіпсіздік саласында сараптама жүргізу құқығына аттестатталған ұйымдармен зерттеп-қаралатын жүк көтергіш машинаның иесі-ұйымнан тәуелсіз қызмет мерзімін ұзарту тұрғысынан зерттеп-қаралуға жатады.

      5. Крандарды зерттеп-қарау үш түрге бөлінеді:

      1) бастапқы (оның ішінде түйіндерді ауыстырғаннан кейін тексеру);

      2) қайталама;

      3) кезектен тыс.

      6. Қызмет ету мерзімі өткен кранды бастапқы тексеру дайындаушы кәсіпорын кранды шығарған күннен бастап айқындалатын нормативтік қызмет ету мерзімі өткен соң жүргізіледі.

      7. Крандардың нормативтік қызмет ету мерзімі және зерттеп-қарау мерзімділігі пайдалану құжаттамасының деректері бойынша қабылданады. Пайдалану құжаттамасында бұл деректер болмаған жағдайда осы Нұсқаулыққа 1-қосымшаның 1-кестесін басшылыққа алу қажет. Нормативтік қызмет мерзімі өткеннен кейін кранның қызмет ету мерзімі ұзартылатын кезең нормативтік қызмет ету мерзімі мен крандарды тексеру кезеңділігі осы Нұсқаулыққа 1-қосымшаның 2-кестесіне сәйкес тексеру жүргізген ұйымның қорытындысы негізінде, бірақ 3 жылдан асырмай қабылданады.

      8. Кранды зерттеп-қарау статикалық және динамикалық сынаумен аяқталады, онда барлық металл конструкцияларының, механизмдердің, электр жетектері және шектегіштер мен көрсеткіштердің жұмыс қабілеттілігі тексеріледі.

      Егер зерттеп-қарау кезінде анықталған ақаулар статикалық және динамикалық сынақтар жүргізуге мүмкіндік бермесе, тексеру жүргізетін мамандар кранды есептен шығару туралы қорытынды береді немесе актіде жою үшін қажетті ақаулар көрсетіледі.

      Жоғарыда көрсетілген ақаулар жойылғаннан кейін кран қайта зерттеп-қаралуға жатады.

      9. Пайдалану процесіндегі крандар тексеру нәтижелері бойынша жүргізілетін толық жиынтықты жөндеулерден басқа күрделі-қалпына келтіру жөндеулеріне де ұшырайды. Бұл ретте бөлшектеу процесінде осы Нұсқаулықтың шегінен асатын ақаулары бар элементтерді жөндеумен барлық элементтердің ақауларын анықтау жүргізіледі.

      10. Тексерудің кезеңділігі және күрделі-қалпына келтіру жөндеуін жүргізу мерзімдері мыналарды ескере отырып қабылданады:

      1) егер тексеру нәтижелері бойынша кранның техникалық жай-күйі бойынша, техникалық қызмет көрсетуді жүргізудің кезеңділігі мен сапасы бойынша және кран жолдарының жай-күйі бойынша елеулі ескертулер болмаған жағдайларда ең ұзақ мерзім қабылданады;

      2) агрессивті орта жағдайында жұмыс істейтін крандарды зерттеп-қарау арасындағы кезеңділік осы Нұсқаулыққа 1-қосымшасының 2-кестесінде көрсетілгеннен мәндерден 0,5 жылға аз қабылданады. Ортаның агрессивтілік дәрежесін МЕМСТ 31384-2017 "Бетон және темірбетон конструкцияларын коррозиядан қорғау. Жалпы техникалық талаптар" бойынша анықтайды;

      3) күрделі-қалпына келтіру жөндеуін мерзімінен бұрын жүргізу туралы шешімді тексеру жүргізетін ұйым қабылдауы мүмкін.

      11. Күрделі-қалпына келтіру жөндеуін толық жиынтықты жөндеумен және кранды қайта орналастырумен біріктіруге болады.

      12. Зерттеп-қарау кезінде паспорттық деректерден ауытқу анықталған крандарды (қоршаған ортаның температурасы, жел немесе сейсмикалық аудандар, жұмыс режимі, мәңгі тоңды топырақтар бойынша) одан әрі пайдалану мүмкіндігі тексеру жүргізген ұйымның тексеру актісінде расталады.

      13. Крандар келесі жағдайларда кезектен тыс зерттеп-қараудан өтеді:

      1) пайдалану процесінде көтергіш металл конструкцияларда қайталама жарықтар пайда болған кезде;

      2) қайта базалу, монтаждау, техникалық куәландыру процесінде туындайтын металл конструкцияларының деформациялары пайда болған кезде, авариялық жағдайлар пайда болған жағдайда;

      3) Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кодексіне сәйкес өнеркәсіптік қауіпсіздік саласында мемлекеттік қадағалауды жүзеге асыратын мемлекеттік органының талабы бойынша кран иесінің өтінімі бойынша жүргізіледі.

      14. Кранның техникалық жай-күйін тексеруге дайындық нормативтік қызмет мерзімі өткен жүк көтергіш машиналардың техникалық жай-күйін тексеру жөніндегі Нұсқаулықтың 3-тарауына сәйкес жүргізіледі.

      15. Тексеруге жататын кран жуылады, кірден, тоттан және бояудың қабығынан тазартылады.

      Тексеру жүргізетін мамандарға кранның иесі жүргізілген жөндеу және техникалық куәландыру туралы мәліметтерді, пайдалану жөніндегі нұсқаулықты, конструкцияның техникалық өзгерістері туралы мәліметтерді қамтитын паспортты ұсынады.

      Паспорт немесе басқа құжаттар болмаған кезде олар Қағидаға сәйкес қалпына келтіріледі.

      Қайта тексеру кезінде алдыңғы тексеру материалдарын ұсыну қажет.

      16. Тексеру құрамына кіретін сынақтарды жүргізу кезінде дәлдігі белгіленген жүктерді жүк сипаттамасына сәйкес, ал олар болмаған жағдайда динамометр арқылы ілуге ыңғайлы жүктерді пайдалану қажет. Жүктің салмағы (салмағы) жүктің өзінде, орамада немесе ілеспе құжаттамада көрсетілуі мүмкін.

      17. Өлшеу және сынау әдістемелерін, сынау жүктемелерін, қашықтықты, кранды тексеру үшін уақытты өлшеу құралдарын таңдау кезінде нормативтік қызмет ету мерзімі өткен жүк көтергіш машиналардың техникалық жағдайын тексеру жөніндегі Нұсқаулықтың 16-тармағын басшылыққа алу қажет.

      18. Бұзбайтын бақылаудың барлық түрлері, өлшеу, механикалық қасиеттерді анықтау, металдың микроқұрылымын зерттеу, беріктік есептеулері және түтікті зертеп-қарауды жүргізу уақыт кезінде сынау "Өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы" Қазақстан Республикасы Заңның, пайдалану құжаттамасының және стандарттау жөніндегі тиісті құжаттамалар талаптарына сәйкес жүзеге асырылады.

3 тарау. Кранды зерттеп-қарау бойынша жұмыстарды жүргізудің құрамы мен жүйелілігі

      19. Крандарды зерттеп-қарау келесі жұмыстарды қамтиды:

      1) техникалық құжаттаманы зерделеу, пайдалану жағдайларын талдау, кранды қарау;

      2) металл конструкцияларының жай-күйін тексеру;

      3) бұзбайтын бақылау әдістерімен металл конструкцияларының дефектоскопиясы;

      4) металл сынамаларын алу және оның химиялық құрамы мен механикалық қасиеттерін анықтау (қажет болған жағдайда);

      5) қалдық ресурсты бағалау;

      6) жөндеуден кейін қосымша тексеру (егер жөндеу қажет болса);

      7) жүксіз немесе номиналды жүк көтергіштігінің 25-30 % аспайтын жүкпен сынау;

      8) кранның статикалық және динамикалық сынақтары;

      9) кранның паспорттық деректерге сәйкестігін және орнықтылығын сынау;

      10) зерттеп-қарау нәтижелері бойынша техникалық құжаттаманы дайындау.

      20. Техникалық құжаттаманы зерделеу тәртібі:

      1) зерттеп-қарау процесінде комиссия кран иесі ұсынатын келесі құжаттамамен танысады:

      қағидаттық электр схемасын қоса алғанда, паспортпен;

      техникалық сипаттамасы, пайдалану жөніндегі нұсқаулық және кранды монтаждау жөніндегі нұсқаулық;

      қағидалардың 14-қосымшасына сәйкес жасалған вахталық журналмен;

      қағидалардың 13-қосымшасына сәйкес жасалған жолды тапсыру-қабылдау актісімен;

      осы Нұсқаулыққа 2-қосымшаға (бұдан әрі – Жүк көтергіш машиналар мен кран асты жолдарын мерзімді тексеру және жөндеу журналының нысаны) сәйкес жасалған жүк көтергіш машиналар мен кран асты жолдарын мерзімді тексеру және жөндеу журналы;

      оқшаулау және жерге тұйықтау кедергісін тексеру актілерімен;

      МЕМСТ 32575.3-2013 сәйкес "Жүк көтергіш крандар. Шектегіштер мен көрсеткіштер. 3-бөлім. Мұнара крандары" сәйкес кранның шектегіштері мен көрсеткіштерін жыл сайынғы және кезеңдік тексеру нәтижелері туралы жазбалармен;

      осы Нұсқаулыққа 3-қосымшаға сәйкес нысан бойынша кранмен орындалған жұмыстардың сипаты туралы анықтамамен;

      кран жолының жобасымен (оны арнайы пайдалану шарттары үшін орнату кезінде);

      кранды бұрын жүргізілген жөндеу немесе қайта құру жобасымен;

      кранды алдыңғы тексеру актісімен (қайта тексеру жағдайында);

      қалдық ресурсты бағалау жөніндегі материалдармен (оны жүргізу кезінде);

      азаматтық қорғау саласындағы жергілікті атқарушы органның, дайындаушы кәсіпорындардың, жобалау ұйымдарының қолда бар ақпараттық хаттарымен немесе нұсқамаларымен;

      2) кранға пайдалану құжаттамасымен танысу процесінде осы Нұсқаулыққа 4-қосымшада келтірілген тексерудің жұмыс картасы нақтыланады. Бұл ретте жұмыс картасының нысаны Нормативтік қызмет ету мерзімі өтелген жүк көтергіш машиналардың техникалық жай-күйін зерттеп-қарау жөніндегі нұсқаулыққа 2-қосымшаға сәйкес келтіріледі;

      3) паспортпен танысқан кезде келесідей ақпарат анықталады:

      кранға жүргізілген жөндеулер туралы жазулар (түйіндерді ауыстыру);

      жөндеуге арналған техникалық құжаттаманың және жөндеу кезінде пайдаланылған дәнекерленетін металдар мен толтырғыш материалдардың (металл прокатының, электродтардың, дәнекерлеу сымының) сертификаттарының болуы, сондай-ақ олардың дайындаушы зауыт жеткізетін кранға арналған техникалық құжаттама талаптарына сәйкестігі;

      Кранның климаттық, желдік, сейсмикалық орындалуының оны пайдалану аймағына (ауданына) МЕМСТ 15150-69 "Машиналар, аспаптар және басқа да техникалық бұйымдар. Әр түрлі климаттық аудандар үшін орындау. Сыртқы ортаның климаттық факторларының әсер етуі бөлігінде Санаттар, пайдалану, сақтау және тасымалдау шарттары";

      4) алдыңғы зерттеп-қарау актілерімен, қалдық ресурсты бағалау жөніндегі материалдармен және ақпараттық хаттармен танысқан кезде осы құжаттарда жазылған ұйғарымдардың орындалуы анықталады;

      5) басқа құжаттамамен танысу кранды пайдалану сипатын, оны күтіп ұстау және жөндеу (реконструкциялау) деңгейін, кран параметрлерінің, оның жүру жолының, қауіпсіздік құрылғыларының нормативтік мәліметтеріне сәйкестігін анықтау мақсатында жүзеге асырылады, оқшаулау кедергісі және жерге қосу.

      Жіктеу тобы (жұмыс режимі) бойынша кранды пайдалану шарттарын бағалауды жеңілдету мақсатында осы Нұсқаулыққа 1-қосымшаның 3-кестесінде бұрын шығарылған крандардың паспорттарында жазылған крандардың жұмыс режимдерін қазіргі уақытта халықаралық және мемлекетаралық стандарттарда қабылданған жіктеу топтарына ауыстыру беріледі.

      21. Металл конструкцияларының жай-күйін тексеру:

      1) металл конструкциялардың жай-күйін тексеру кезінде Нормативтік қызмет ету мерзімін өтелген жүк көтергіш машиналардың техникалық жай-күйін зерттеп-қарау жөніндегі нұсқаулықтың 6-тарауының нұсқауларын басшылыққа алу;

      2) металл конструкцияларға тән зақымданулардың пайда болуы мүмкін негізгі нақты орындары осы Нұсқаулыққа 5-қосымшасында келтірілген (бұдан әрі – Крандардың металл конструкцияларына тән негізгі зақымданулар);

      3) конструкцияларды тексеру кезінде тозған жарықтары бірінші кезекте жергілікті кернеу концентраторларында туындайтыны ескеріледі.

      Тозу жарықтарының пайда болу ықтималдығы 1, 2, 3, 4, 5 суреттерде Крандардың металл конструкцияларына тән негізгі зақымданулар көрсетілген;

      4) металл конструкциялардың майысуын бағалау кезінде көтеру қабілетінің төмендеуіне әкелетін мынадай негізгі ақауларға назар аудару қажет:

      мұнара осінің түзу сызығынан ауытқу;

      жебе осінің түзулігінен ауытқу;

      мұнаралар мен жебелер торы элементтерінің түзу сызығынан ауытқу.

      Көрсетілген ақауларды өлшеу осы Нұсқаулыққа 6-қосымшада келтірілген.

      Осы ақаулардың елеулі шамалары болған кезде олар өлшенеді және нормативтік шамалардан асқан кезде ақаулар ведомосына енгізіледі;

      5) металл конструкцияларда ылғал сақталатын, кір жиналатын, нашар желдетілетін жерлерде, коррозияның пайда болуына ықпал ететін элементтерге назар аудару керек. Коррозияның пайда болуы мүмкін жерлер:

      жүріс жақтауларының, сақиналы арқалықтардың, порталдардың тіреулерінің және аймақ тіреулерінің тұйық кеңістігі (қораптары);

      мұнаралардың, жебелердің тірек тораптары;

      ұштасатын элементтердің тығыз жанаспауы салдарынан пайда болатын саңылау мен тесіктер;

      үзік тігістермен орындалған қосылыстар (дәнекерленген).

      Металл коррозиясының дәрежесін анықтау ультрадыбыстық қалыңдық өлшегіштердің көмегімен немесе бұрғылау арқылы тікелей өлшеу арқылы жүзеге асырылады.

      22. Механизмдердің, арқан-блоктық жүйелердің және басқа да тораптардың жай-күйін тексеру Нормативтік қызмет ету мерзімі өтелген жүк көтергіш машиналардың техникалық жай-күйін зерттеп-қарау жөніндегі нұсқаулықтың 7-тарауына сәйкес мыналарды ескере отырып жүргізіледі:

      1) механизмдерді, арқан-блоктық жүйелерді және басқа тораптарды тексеру кезінде мынадай ықтимал ақауларға ерекше назар аудару қажет:

      рамалардағы, редукторлардың корпустарындағы немесе тежегіш тетіктеріндегі, тежегіш шкивтердегі, тораптардағы жарықтар;

      тежегіш серіппелердің бұзылуы;

      тісті ілгектердің тозуы;

      жүріс доңғалақтарының тозуы;

      топсалы қосылыстарды, тежегіш шкивтерді, тежегіш төсемдерін, тірек-бұрылу құрылғысының (бұдан әрі – ТБҚ) тербеліс жолдарын, ілгекті өндіру (тозу);

      болтты қосылыстарды босату;

      тісті немесе төлке-саусақ муфтасымен жалғанған біліктердің бірөстілігінің бұзылуы;

      тежегіш шкивтің немесе барабанның қанағаттанарлықсыз теңгерілуі;

      тығыздағыштардың тозуы немесе бұзылуы;

      2) арқан жүйесінің блоктарын тексеру кезінде арқанның үзілуіне немесе қажалуына әкелуі мүмкін мынадай ықтимал ақауларды ескеру қажет:

      ребордтағы жарықтар немесе жарықшақтар;

      блок ағыны немесе реборд бойынша тозу;

      мойынтіректерде майлау материалының болмауы және соның салдарынан олардың бұзылуы, блоктың тоқтауы;

      3) арқандарды үзілген сымдардың саны бойынша жарамсыз ету нормаларын бағалау үшін осы Нұсқаулыққа 7-қосымшаны пайдалану қажет.

      Сымдардың үзілуіндегі ең қауіпті орындар бұл жұмыс кезеңінде көптеген блоктардан өтетін арқанның бөліктері.

      Барабандар мен кран конструкцияларында арқанды бекіту орындары бақыланады.

      Коррозия пайда болуы мүмкін қауіпті жерлер-бұл ылғал жиналатын және блоктар бойымен арқан сирек немесе мүлдем қозғалмайтын жерлер (төменгі оқтізерге жүк полиспастов крандар-тиегіштер, крандар арқалы жебесінің немесе теңестіру блоктардағы жебе кергіш). Мұндай жағдайларда арқанның қызмет ету мерзімі сымдардың үзілу санына қарамастан 5 жылдан аспайтын мерзімге белгіленеді;

      4) механизмдердің, арқан-блоктық жүйелердің, басқа тораптардың негізгі тән ақаулары мен зақымдануларын бағалау және олардың пайда болуы мүмкін жерлерін қарау үшін осы Нұсқаулыққа 8-қосымшаны басшылыққа алу қажет;

      5) механизмдердің жұмыс қабілеттілігін жүк астында тексеруді электр жабдығын ұқсас тексерумен біріктіру қажет. Тексеру барлық механизмдердің жүк сәтінің 30-100 % сәйкес келетін ілмекпен кезекпен жұмыс істеу кезінде жүргізіледі. Тексеру кезінде механизмдердің іске қосылуы мен тежелуінің тегістігіне, тежегіш тегершіктермен мен барабандардың соғуының болмауына, бекітпелердің жай-күйіне, редукторлардағы, тірек-бұрылу құрылғысындағы шудың сипатына, арқандардың барабанға дұрыс оралуына назар аударылады;

      6) редукторлардағы тісті берілістердің бұзылуын және мойынтіректердің тозуын анықтау, тозуды өлшеу қажеттілігі тетік жұмысы кезінде жоғары біркелкі емес шудың пайда болуы бойынша анықталуы мүмкін. Редуктор түйінін бөлшектеу қажеттілігі туралы шешімді кранды зерттеп-қарау комиссиясы қабылдайды;

      7) механизмдер бекітпелерінің жай-күйін тексеру кранның жұмыс процесінде жүзеге асырылады. Кенеттен іске қосу және тежеу кезінде механизмдердің орын ауыстыруы немесе тербелесіне жол берілмейді (жылжымалы бекіту элементтерінен басқа - үш тіректі шығырлардың тіректері, қозғалыс жетегінің амортизаторлары);

      8) үш тіректі шығырдың бекітілу жай-күйін және монтаждаудың дұрыстығын тексеру кезінде рұқсат етілген өлшемдер МЕМСТ 13556-2016 "Жук көтергіш крандар. Мұнаралы крандар. Жалпы техникалық талаптар" сәйкес қабылданады;

      9) ТБҚ тексеру қисаюды өлшеуді және болтты қосылыстардың жай-күйін бағалауды қамтиды.

      Айналмалы тіректің қисаюын өлшеу осы Нұсқаулыққа 9-қосымшаға сәйкес немесе басқа ұқсас тәсілмен жүргізіледі.

      ТБҚ бұрандалы қосылыстарын тексеру көзбен қарап тексеруді, болттарды түртуді, қатайтуды тексеруді қамтиды. Көзбен шолып қарау кезінде барлық болттардың, бекіткіш планкалардың (контровка) болуы белгіленеді.

      Үзілген болттар болған кезде комиссия қосылыстың барлық болттарын ауыстыру туралы нұсқау береді.

      Тозған болттар табылса, бұл кемшілік ақаулар тізімінде көрінеді, содан кейін иесі моментті басқаратын динамометриялық немесе арнайы кілтпен қатайту арқылы жойылады. Тартылу сәті пайдалану құжаттамасы бойынша қабылданады.

      Егер болттар материалында күмән туындаса, болттардың химиялық құрамы мен беріктік қасиеттерін (sb) бақылау тексерісі жүргізіледі;

      10) барлық топсалы қосылыстардың жұмысқа қабілеттілігін тексеру (гидротолкаторлардың штоктарында, тежегіш элементтерінің топсаларында) кран жұмыс істеген кезде немесе кран жұмыс істемеген кезде элементтерді қолмен жылжыту жеңілдігін тексеру жолымен жүргізіледі.

      23. Электр және гидроқұрылғылардың жай-күйін тексеру:

      1) электр жабдығын қарау кезінде осы Нұсқаулыққа 10-қосымшасында келтірілген ықтимал ақаулар мен зақымдануларға ереше назар аудару қажет;

      2) электр жабдығын көзбен шолып қарау краннан толығымен алынған кернеу кезінде жүргізіледі, ол үшін порталдағы кіріспе ажыратқышты және панельдегі автоматты ажыратқышты ажырату қажет;

      3) басқару схемасының жұмысын тексеру кезінде кіріс ажыратқышты қосу және қоректендіру пунктіндегі ажыратқышты кранға кернеу беру қажет. Бұл жағдайда басқару тақтасындағы тексеру қосқышы "Тексеру" күйіне, ал посттардың қосқышы "Кабина" күйіне орнатылуы керек.

      Командалық бақылаушылардың тұтқаларын позициялар бойынша аудара отырып, панельдегі аппараттар пайдалану құжаттамасында келтірілген қағидаттық схемаға және қосу кестелеріне сәйкес берілген ретпен қосылатынына көз жеткізу қажет. Принциптік схема және қосу кестелері болмаған жағдайда, олар дайындаушы кәсіпорыннан сұралуы немесе тексеру жүргізетін ұйымның мамандарымен қалпына келтірілуі мүмкін.

      Контроллерді нөлдік позициядан соңғысына күрт ауыстыру кезінде үдеу контакторлары қағидаттық схемада көрсетілген тиісті уақыт кідірістерімен қосуға тексеріледі.

      Жұмыс істеу уақытын есептеуішті тексеру үшін көтеру механизмінің бақылаушысы жұмыс жағдайына кемінде 15 минут уақытқа орнатылады, одан кейін аспап шкаласындағы көрсеткіштер (қосуға дейін және одан кейін) сағат көрсеткіштерімен салыстырылады;

      4) монтаждау және сынау кезінде басқару схемасының жұмысын тексеру үшін посттарды ауыстырып-қосқышты "Монтаждау" жағдайына орнату және монтаждау пультінен жұмыс істеу кезінде аппараттардың қосылуын тексеру қажет;

      5) жүксіз кранның жұмысы және жетектерді тексеру кезінде тексеру қосқышын "Жұмыс" күйіне орнату қажет;

      Бұрылу механизмдерінің жұмысы кезінде контроллердің бірінші позициясында механизм кранды бұратынына, ал контроллерді үдеткеннен кейін нөлдік позицияға ауыстырған кезде кранның айналуы 3-5 секунд ішінде инерция арқылы жүретініне көз жеткізу қажет;

      6) ең жоғары жүк көтергіштігіне сәйкес келетін жүгі бар жетектерді тексеру кезінде жүк шығырының командалық бақылаушысын көтерудің бірінші жағдайына қою қажет. Жүк минималды жылдамдықпен көтеріледі.

      Контроллерді позициядан позицияға дәйекті түрде ауыстыру, сондай-ақ контроллердің тұтқасын экстремалды позицияға күрт ауыстыру кезінде жетектің біркелкі үдеу мен тежелуді қамтамасыз ететініне көз жеткізу керек.

      Бұрылу, қозғалу және ұшып шығудың өзгеру механизмдерінің жұмысы да осылай тексеріледі;

      7) көмекші құрылғылардың (шырақтардың, электр пештерінің, жебедегі және порталдағы прожекторлардың, дыбыс сигналының, шыны тазалағыштың және кабинаның әйнектерін жылытқыштың) жарамдылығын тексеру оларды үш рет қосу - ажырату жолымен жүргізіледі;

      8) Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы 19 наурыздағы № 222 бұйрығымен бекітілген Тұтынушылардың электр қондырғыларын пайдалану кезіндегі қауіпсіздік техникасы қағидалары (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10889 болып тіркелген) мен Қағидаларынан, паспорттық деректерден электр жабдығын тексеру кезінде анықталған барлық ауытқулар, жиынтықталмағандығы мен ақаулары ақаулар ведомосына енгізіледі.

      Егер кранда бар және тексеруге жататын өлшеу құралдарын тексеру мерзімі аяқталса, бұл ақаулар ведомосінде де көрсетіледі;

      9) Нормативтік қызмет ету мерзімі өтелген жүк көтергіш машиналардың техникалық жай-күйін зерттеп-қарау жөніндегі нұсқаулықтың 8-тарауында келтірілген гидроқондырғылардың жай-күйін бақылау жөніндегі талаптардан басқа, қосымша миыналар тексеріледі:

      орнатылған гидроқондырғылар паспорттық деректерге сәйкестігі;

      құбырлардың бұзылуы мен үзілуінің болмауы;

      реттелген гидроклапандарда пломбалардың болуы (мұнда бұл кранның конструкциясында көзделген);

      10) жұмыс қозғалыстарын орындауға арналған гидроқұрылғыларды сырттай қарап тексеру аяқталғаннан кейін жүксіз және жүкпен кранның жұмысы кезінде оның жұмысқа қабілеттілігіне тексеру жүргізіледі;

      11) қауіпсіздік құралдары мен құрылғыларының жай-күйін тексеру кезінде олардың Нормативтік қызмет ету мерзімі өтелген жүк көтергіш машиналардың техникалық жай-күйін зерттеп-қарау жөніндегі нұсқаулықтың 9-тарауына және Қағиданың талаптарына сәйкес паспорттық деректерге сәйкестігі тексеріледі;

      12) құралдар мен қауіпсіздік құрылғыларының жұмысын тексеру мынадай түрде жүргізіледі:

      контроллерлердің біреуінің кез-келген жағдайында (нөлден басқа) диэлектрлік тұтқасы бар бұрауышты пайдаланып, максималды реленің контактісін ашыңыз. Бұл ретте "Тоқта" батырмаларының көмегімен немесе авариялық ажыратқыштың көмегімен желілік контактордың автоматты ажыратылуын тексеру қажет;

      барлық механизмдердің шеткі ажыратқыштарының жұмысын тексеру үшін абайлап, тетікті ол іске қосылғанға дейін шеткі ажыратқышқа жақындату қажет. Егер ажыратылған болса желілік түйістіргі жөнделген. Соңғы қорғану іске қосылғаннан кейін соңғы аймақтан шығу тек қарама-қарсы бағытта мүмкін екендігіне көз жеткізу керек;

      нөлдік қорғануды тексеріңіз, барлық контроллерлерді нөлдік позицияға қою кезінде сызықтық контакторды түймемен қайта қосуға болатындығына көз жеткізіңіз;

      басқару панеліндегі автоматты ажыратқышпен кернеуді ажыратқаннан кейін тікелей реледегі фазалық сымдардың бірін ажырату арқылы үш фазаның кез келгенінің үзілуінен қорғау релесінің (ол болған кезде) іс-қимылын тексеру. Бұл жағдайда желілік контактор өшірілген жағдайда жұмыс істейді;

      ажыратқыш элементтерге тиісті әсер ету арқылы бұғаттаудың барлық түрлерінің әрекетін тексеру;

      шкала бойынша көрсеткіштерді жебенің тірек топсасының деңгейінде орналасқан қолмен бақылау анемометрі бойынша көрсеткіштермен салыстыру кезінде анемометрдің жұмыс қабілеттілігін тексеру. Қолмен бақылау анемометрі "Өлшем құралдарын салыстырып тексеруді жүргізу, өлшем құралдарын салыстырып тексерудің кезеңділігін белгілеу қағидаларын және өлшем құралдарын салыстырып тексеру туралы сертификат нысанын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 27 желтоқсандағы № 934 бұйрығының (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 18094 болып тіркелген) талаптарына сәйкес тексеріледі;

      егер крандағы өлшеу құралдары қолданыстағы тексеру сертификаттарына ие болса, олардың жұмыс қабілеттілігіне тексеру жүргізілмейді;

      13) жүк көтергіштікті шектегіштің жұмысын тексеру кранның ең жоғары жүк көтергіштігіне сәйкес келетін ең үлкен көтерілуде орындалады. Тексеру жүктеудің үш жағдайында жүргізіледі:

      номиналды жүктен 110 % - ға тең жүкті көтеру кезінде;

      жүкті алдын ала көтергеннен кейін номиналды жүктен 100 %-ға тең жүкпен 0,2-0,3 м биіктікке ұшып шығуы ұлғайған кезде;

      алдын ала 2-3 м биіктікке көтерілгеннен кейін ұшып шығу ұлғайғанда және кейін жүкті номиналдыдан 100 % тең жүкпен 0,2-0,3 м биіктікке дейін түсіргенде.

      Шектегіш салмағы номиналдыдан 110 % жүкті көтерген кезде және ұшып шығу паспорттық шамадан 10 % артқан кезде іске қосылуы тиіс.

      Жүк көтергіштікті шектегіштің іске қосылуынсыз ұшып шығу 15 % астам ұлғайған кезде, кранның сынуын немесе аударылуын болдырмау үшін ұшып шығуды өзгерту тетігі дереу ажыратылуы тиіс;

      24. Кран жолының жай-күйін тексеру:

      1) кран жолының жай-күйін және пайдаланылуын тексеру кезінде жүк көтергіш машиналар мен кран асты жолдарын мерзімді тексеру және жөндеу журналымен танысу қажет;

      2) журналмен танысқан кезде төмендегі қарауларды өткізу туралы жазбалардың болуына назар аудару қажет:

      24 жұмыс ауысымында кемінде бір рет рельс жолдарының жай-күйін мерзімді қарау, өндірістік бақылауды жүзеге асыруға жауапты адамның басшылығымен жылына кемінде бір рет жоспарлы тексеруді және краншының ауысым сайынғы қарауларын жүзеге асыру;

      аса қолайсыз метеорологиялық құбылыстардан: нөсерден, ұзаққа созылған жаңбырдан (әсіресе көктемгі және күзгі кезеңдерде), қардың еруінен, қар құрсауынан кейін қосымша қараулар жүргізу;

      3) тұйық тіректердің техникалық жай-күйі мен жұмысқа қабілеттілігін бағалауды дәнекерлеу жіктері мен негізгі металл бойынша деформацияланған элементтер мен жарықтарды анықтай отырып, сыртқы қарап тексеру, бекіту элементтерінің тартылу сәтін тексеру (бар болса) арқылы орындайды.Тартылу сәті (күші) пайдалану құжаттамасында келтірілген шамаларға сәйкес келуі тиіс. Тексеру кезінде тұйық тіреулер мен кран буферлерінің буферлік құрылғыларының амортизаторларының өзіктестігі, сондай-ақ екі тұйық тіректерге кранның бір уақытта соғылуын қамтамасыз ететін тіреулер жағдайының дұрыстығы бағаланады;

      4) ажыратқыш құрылғылардың (ажыратқыш сызғыштар немесе көшірмелер) жай-күйі мен жұмысқа қабілеттілігін бағалауды деформацияланған элементтерді анықтай отырып, бекіту орындарын сырттай қарау және бекіту элементтерінің тартылу сәтін (болған кезде) тексеру, сондай-ақ шекті ажыратқыш іске қосылғанға дейін кранды ең аз жылдамдықта бір рет басып кіру арқылы орындайды. Шеткі ажыратқыштың іске қосылуын тексеру сигнал берушінің қатысуымен орындалады, ол соңғы ажыратқыш іске қосылмаған жағдайда краншыға (кран операторына) кранды дереу тоқтату туралы сигнал беруі тиіс;

      5) тиісті күтімнің болмауы және осы Нұсқаулыққа 11-қосымшада жазылған талаптардың бұзылуы қызмет ету мерзімі өткен кранды одан әрі пайдалануға тыйым салу немесе оны одан әрі пайдалануды ұзартудың төмендетілген мерзімін белгілеу үшін негіз бола алады.

      25. Металл конструкцияларының көтергіш элементтері металының химиялық құрамы мен механикалық қасиеттерін тексеру:

      1) Кранның көтергіш металл конструкцияларының металлының химиялық құрамы мен механикалық қасиеттерін тексеру талап етілетін жалпы жағдайлар Нормативтік қызмет ету мерзімі өтелген жүк көтергіш машиналардың техникалық жай-күйін зерттеп-қарау жөніндегі нұсқаулықтың 11-тарауында келтірілген.

      Сонымен қатар, химиялық құрамы мен механикалық қасиеттерін тексеру төмендегі жағдайларда жүргізіледі:

      кранның қалдық ресурсын бағалау кезінде;

      пайдалану температурасы бойынша паспорттық деректерден ауытқи отырып, крандарды пайдалану туралы мәселені шешу кезінде;

      пайдалану құжаттамасында осы мәліметтер жоқ крандар үшін температуралық шектеулерді айқындау кезінде;

      2) мұнара крандарының конструкцияларына қатысты химиялық құрамы мен механикалық қасиеттерін анықтау үшін сынамаларды (үлгілерді) іріктеу тәртібі осы Нұсқаулыққа 12-қосымшада келтірілген.

      Химиялық талдау және механикалық қасиеттерін тексеру үшін сынамаларды алу кезінде кранның көтергіш қабілетінің төмендеуі жоққа шығарылады;

      3) металдың химиялық құрамы мен механикалық қасиеттерінің паспорттық деректерге сәйкессіздігі анықталған кезде кранның жұмысы анықталған сәйкессіздіктер жойылғанға дейін тоқтатылады;

      26. Ақаулар ведомосын жасау:

      1) ақаулар ведомосы Нормативтік қызмет ету мерзімі өтелген жүк көтергіш машиналардың техникалық жай-күйін зерттеп-қарау жөніндегі нұсқаулықтың 12-тарауының талаптарына сәйкес жасалады;

      2) орнатылған электр және гидрожабдықтар, сондай-ақ шектегіштер мен көрсеткіштер паспорттық деректерге сәйкес келмеген жағдайда ақаулар ведомосінде жабдықты ауыстыру немесе кранда бар жабдыққа қатысты жаңа қағидалы схеманы әзірлей отырып, қайта жаңартуды жүргізу қажеттілігі көрсетіледі;

      3) егер кранда бар аспаптар мен қауіпсіздік құрылғыларын тексеру мерзімі аяқталса, бұл да ақаулар ведомосына енгізіледі;

      4) статикалық және динамикалық сынақтар жүргізуге кедергі келтіретін ақауларды тексеру, жөндеу немесе қайта жаңарту процесінде тексеру жөніндегі комиссияның жұмысы аяқталғанға дейін кран иесі жояды;

      5) кезекті техникалық қызмет көрсету немесе ағымдағы жөндеу кезінде жою орынды болатын ақаулар оларды жою мерзімі көрсетіле отырып, ақаулар ведомосына енгізіледі.

      27. Статикалық және динамикалық сынақтар жүргізу:

      1) статикалық және динамикалық сынақтар орындалған жөндеу сапасын бағалағаннан және тексерудің оң қорытындысынан кейін жүргізіледі. Сынақтар жүргізу кезінде жүк көтергіштігін шектегіш ажыратылады;

      2) жүргізілген жөндеудің (реконструкциялаудың) сапасын бағалау кезінде төмендегі жұмыстардың орындалуы тексеріледі:

      жөндеу дайындаушы-зауыттың кранына арналған техникалық құжаттама талаптары мен нормативтік-техникалық құжаттаманың талаптарын ескере отырып жасалған жөндеу жұмыстарын өндіру жобасына сәйкес жүргізілді;

      кранның электр жабдығын жөндеуден (реконструкция) кейін барлық механизмдердің қалыпты жұмыс істеуі қамтамасыз етіледі;

      дәнекерлеу сапасы нормативтік құжаттамаға сәйкес келеді және қажет болған жағдайда бақылаудың бұзбайтын әдістерімен тексерілген;

      жөндеу кезінде дайындаушы зауыттан түсетін кранға техникалық құжаттамада рұқсат етілген дәнекерлеу материалдары қолданылды;

      жөндеу (реконструкция) туралы ақпарат кранның паспортына енгізілген.

      Егер кранда ережелермен талап етілетін құжаттама жоқ жөндеу жұмыстары алдын-ала жүргізілген болса, онда мұндай кранды одан әрі пайдалануға орындалған жөндеу сапасын тексерудің оң нәтижелерінен кейін ғана рұқсат етілуі мүмкін;

      3) статикалық және динамикалық сынақтарды Нормативтік қызмет ету мерзімі өтелген жүк көтергіш машиналардың техникалық жай-күйін зерттеп-қарау жөніндегі нұсқаулықтың 13-тарауына сәйкес жүргізу қажет.

      28. Қалдық ресурсты бағалау:

      1) қалдық ресурсты бағалауды Нормативтік қызмет ету мерзімі өтелген жүк көтергіш машиналардың техникалық жай-күйін зерттеп-қарау жөніндегі нұсқаулықтың 14-тарауында көрсетілген жағдайлардан басқа, мына жағдайларда жүргізу қажет:

      кранның паспортына салынған жіктеу тобы (режим бойынша) бойынша шекті мәндерге жеткен кезде;

      жоғары қауіпті крандар үшін - нормативтік-техникалық құжаттамамен белгіленетін крандардың нақты түрлері үшін әзірленетін қосымша талаптар бойынша;

      крандардың нақты түрінің сенімділігін анықтау үшін азаматтық қорғау саласындағы жергілікті атқарушы органның талабы бойынша;

      2) қалдық ресурсты бағалау мыналарды қамтиды:

      қолда бар конструкторлық, пайдалану және жөндеу құжаттамасын (оның ішінде қалдық ресурсты алдыңғы бағалау бойынша материалдар, егер ол жүргізілген болса) және бірінші кезекте кран ресурсын лимиттей алатын элементтер бойынша талдау;

      ұқсас элементтер мен крандар бойынша орын алған істен шығулар бойынша техникалық ақпаратты талдау;

      аспаптық сынақтардың деректерін (егер олар жүргізілген болса) ескере отырып, кранның жүктелу және элементтердің нақты жүктелу ерекшеліктерін талдау;

      тірек конструкцияларында қолданылған материалдарды ескере отырып, кранның беріктігін шектейтін тораптардың ақаулары мен зақымдануларының пайда болу және даму механизмін талдау;

      элементтердің шекті жай-күйінің параметрлерін олардың нақты жүктелуін, берілген геометриялық пішіннен ауытқуын, металдың мөлшері мен механикалық қасиеттерін ескере отырып айқындау;

      есептеліп отырған бөліктердің ұзақ қызмет ету мерзімінде күтілетін әртүрлі мәндегі жүктемелердің бірнеше рет әсер етуінен тозуға қажет болған кезде есеп айырысу жүргізе отырып, есептік металл конструкцияларының беріктік қорларын анықтау. Тозуды тексеруге жататын көтергіш металл конструкциялардың элементтері мен тетіктердің бөлшектерін таңдауды және осы элементтер мен бөлшектерді шаршауға тексеруді осы Нұсқаулыққа 13-қосымшаның талаптарын ескере отырып, дайындаушы зауыттан кранмен бірге келіп түсетін техникалық құжаттама бойынша жүргізеді;

      кранды одан әрі пайдалану мүмкіндігі мен мерзімдері;

      егер кран паспортына салынған жіктеу тобы (режим бойынша) бойынша шекті мәндерге жетпеген жағдайда, кранды одан әрі пайдалану мүмкіндігін бағалауды осы нұсқаулыққа 14-қосымшада көрсетілген ақаулардың, зақымданулардың балдық бағалауына сәйкес қабылдау қажет. Балдық бағалау негізінде келесі шешімдердің бірі қабылдануы мүмкін:

      құрастыру бірлігінің немесе секцияның көтергіш элементтері бойынша ақаулардың соммасы 5 баллдан асқан кезде-олар есептен шығаруға жатады;

      екі базалық құрастыру бірлігінде немесе бір торап секциясында 5 баллдан артық ақаулар жиынтығы кезінде-барлық торап есептен шығаруға жатады (мұнараны жарамсыз ету оның секцияларының кемінде 30 % - ын жарамсыз ету кезінде жүргізіледі);

      кранның екі және одан да көп негізгі тораптарының әрқайсысында 5 баллдан артық ақаулар жиынтығы кезінде (жүріс рамасы, бұрылыс платформасы, портал, мұнара, жебе) – барлық кран есептен шығаруға жатады;

      3) объектінің қалдық ресурсын шекті жай-күйге жеткенге дейін айқындаушы параметрлер бойынша оның техникалық жай-күйін болжаумен талданған ақпарат жиынтығының негізінде белгілеу қажет.

      Қалдық ресурсты болжаудың бірінші кезеңінде техникалық жай-күйге жүргізілген зерттеулер мен талдаулар нәтижесінде осы тармақтың 1), 2) тармақшаларына сәйкес бір мезгілде мынадай шарттар орындалғаны расталады: объектінің элементтерінің анықталған зақымдану механизміне сәйкес өзгеретін техникалық күй параметрлерін анықтайтын объектінің техникалық жай-күйінің параметрлері және анықталған зақымданулардың дамуы кезінде қол жеткізуге болатын объектінің шекті жай-күйінің белгілі өлшемдері;

      4) техникалық жай-күй параметрлерін үздіксіз (немесе дискретті) бақылау кезінде, болжау кезінде техникалық жай-күйдің бір параметрі бойынша жүзеге асырылатын талдаудың оңайлатылған әдістеріне жол берілуі мүмкін. Қалдық ресурстарды болжау кезінде болжаудың жеңілдетілген әдістері қолданылады:

      негізгі зақымдаушы фактор - жалпы коррозия болған кезде статикалық жүктеу және коррозиялық орта жағдайында жұмыс істейтін және қалыңдығының азаюы салдарынан көтеру қабілетін төмендететін объектінің;

      коррозиялық орта болмаған кезде циклдік жүктеме жағдайында жұмыс істейтін, жүк көтергіштігі төмен циклдік шаршау салдарынан төмендейтін объектінің;

      пайдалану кезеңіндегі фунционалдық параметрлер бойынша ақпараттың көлемі болған кезде, оны қауіпсіз пайдалану шарттары орындалған кезде, пайдаланудың келесі кезеңіне осы мәндерді экстраполяциялау үшін жеткілікті;

      5) болжам нәтижесінде қалдық ресурстың негізгі көрсеткіші ретінде екі сандық мәнмен берілетін гамма-пайыздық ресурс айқындалады: істелген жұмыс және осы істелген жұмыс барысында шекті жағдайға қол жеткізілмейтіндігі пайызбен көрсетілген ықтималдық;

      6) ықтималдық (гамма) объектінің мақсатына, жауапкершілік дәрежесіне және пайдалану режиміне байланысты таңдалады. Жұмысты мерзімінен бұрын тоқтату айтарлықтай экономикалық шығындарға әкелетін бірегей және жауапты объектілер үшін бұл мән 90-95 % (және одан да жоғары) жетуі мүмкін. Егер объектінің шекті жай-күйге ауысуы (ресурстық істен шығу) адамдардың өмірі мен денсаулығы үшін қауіптілікпен, елеулі экологиялық салдарлармен, техникалық параметрлерге үздіксіз бақылаудың болмауымен байланысты болса, онда пайдалану ұзақтығын қалдық ресурстың алынған көрсеткіштеріне сүйене отырып, берілген тағайындалған ресурстың нормалануы қажет;

      7) жөндеуге жататын объектілер үшін гамма-пайыздық қалдық ресурсымен қатар жөндеуге дейінгі осындай көрсеткішті анықтау ұсынылады;

      8) кейбір жағдайларда (жөндеу қуаттарындағы қажеттілікті, дискретті бақылау кезінде техникалық жай-күй параметрлерін өлшеу мерзімдерін бағалау үшін) жеткілікті негіздеме кезінде (оның ішінде прототип-объектілер бойынша деректер негізінде) қалдық ресурстың орташа мәні пайдаланылуы мүмкін;

      9) қалдық ресурсты болжау бойынша орындалған есептеулердің нәтижелері есеп түрінде рәсімделеді және шешім қабылдау үшін негіз болады. Шешімді техникалық куәландыру мен қалдық ресурсқа бағалау жүргізген сараптама ұйымы қабылдайды.

      29. Кранды зерттеп-қарау нәтижелері бойынша зерттеп-қараудың техникалық құжаттамасын ресімдеу:

      1) ақаулық анықталған кезде тексеру анықталған ақаулары бар, бірақ жөндеу (немесе реконструкциялау) жүргізу қажет болған жағдайда пайдалану мерзімін ұзарту мүмкіндігі көрсетілмей не кранды есептен шығару туралы жазба (кранның қызмет ету мерзімін ұзарту мүмкін болмаған немесе орынсыз болған жағдайда) жазыла отырып, акт жасаумен аяқталады. Нормативтік қызмет ету мерзімі өтелген жүк көтергіш машиналардың техникалық жай-күйін зерттеп-қарау жөніндегі нұсқаулыққа 1-қосымшаға сәйкес акт нысаны.

      Зерттеп-қарау мынадай зерттеп-қарауды жүргізу мерзімін көрсете отырып, актіге қол қоюмен аяқталады;

      2) егер кран осы Нұсқаулықтың 12-тармағында көрсетілген жағдайларда пайдаланылса, кранды одан әрі пайдалану мүмкіндігі тексеру жүргізетін ұйымның қорытындысымен расталады;

      3) кранның қызмет ету мерзімін ұзарту туралы шешім қабылданатын кезең қалдық ресурсты, кранды пайдалану қарқындылығын, рельс жолының жай-күйін және техникалық қызмет көрсетуді жүргізу тиімділігін бағалауды ескере отырып, кранның техникалық жай-күйімен айқындалады.

      Кранға техникалық қызмет көрсету сапасын бағалау мыналарды қамтуы керек:

      техникалық қызмет көрсету мен жөндеудің уақытылы жүргізілуінің;

      жүргізілген жөндеу бойынша паспорттың пайдалану нысандарының уақтылы және дұрыс толтырылуы, оның ішінде:

      бар сертификаттардың (сатып алынған материалдарға, тораптарға), дәнекерлеудің сапасы туралы қорытындылардың (паспортпен бірдей сақталуы тиіс) болуын тексеруді қоса алғанда, арқандарды, механизмдерді ауыстыру бойынша;

      жүргізілген алдыңғы тексерулер туралы жазбаны қоса алғанда, техникалық куәландыру нәтижелерінің жазбасы бойынша;

      кранды жарамды күйде ұстауға жауапты қызметкерлерді тағайындау бойынша;

      тікелей кранда жүргізілетін техникалық қызмет көрсетулерді бағалау (кран тораптарын майлау жағдайы, болтты қосылыстардың жағдайы, бояу, механизмдерді реттеу);

      4) жекелеген жағдайларда крандарды пайдалану бойынша шектеулер келтірілуі мүмкін (жүк сипаттамаларының өзгеруі, техникалық қызмет көрсетуді жүргізу кезеңділігінің қысқаруы, нақты элементтерді бақылауды белгілеу және мерзімділігі). Шектеулер тексеру актісінің 7-бөлімінде Нормативтік қызмет мерзімі өтелген жүк көтергіш машиналардың техникалық жай-күйін зерттеп-қарау жөніндегі нұсқаулыққа 1-қосымшаға сәйкес жазылады.

      Шектеулер крандарды паспорттық деректерден ауытқып пайдаланған жағдайда жасалуы керек:

      крандар мынадай климаттық жағдайларда жұмыс істеген кезде У-қалыпты, ХЛ-суық климат (тозуға арналған кран тетіктерінің металл конструкциялары мен бөлшектерін есептеуге қойылатын талаптарды ескере отырып);

      сейсмикалық қауіпті аудандарда жұмыс істеу кезінде;

      жел жүктемесі жоғары аудандарда жұмыс істеу кезінде;

      жоғарыда аталған жіктеу тобымен жұмыс істеу кезінде паспорт;

      мәңгі тоң топырақта жұмыс істегенде.

Нормативтік қызмет ету мерзімі және крандарды зерттеп-қарау жиілігі

      1 кесте

Мұнаралы крандардың, өздігінен жүрмейтін жебелі және діңгекті крандардың нормативтік қызмет ету мерзімі

      * Стандарттарды сәйкестендіру:

      МЕМСТ 25546-82 "Жүк көтергіш крандар. Жұмыс режимдері";

      ISO 4301-1: 2016 крандар. "Жіктелуі. 1 бөлім. Жалпы ережелер".

      ** - Нормативтік қызмет ету мерзімі дайындаушы зауыт жеткізетін кранға пайдалану құжаттамасына сәйкес қабылданатын ресурсқа (мотосағатпен) сәйкес келеді. Пайдалану құжаттамасында бұл деректер болмаған кезде қызмет ету мерзімі үшін ресурсты қабылдау ұсынылады:

      1) жүк көтергіштігі 10 тоннаға дейінгі крандар үшін-16500 мото-сағат;

      2) жүк көтергіштігі 10 т жоғары крандар үшін - 27000 мото-сағат;

      3) тасымалданатын крандар үшін - 8600 мото-сағат.

      2 кесте

Крандарды зерттеп-қарау арасындағы максималды жиілік

      3 кесте

Қолданыстағы крандар мен механизмдердің жұмыс режимдерін ауыстыруды жіктеу топтары

      Ескертпе: * КСРО Министрлер Кеңесі жанындағы тау - кен қадағалау және өнеркәсіпте жұмысты қауіпсіз жүргізуді қадағалау бойынша Мемлекеттік комитетімен бекітілген "Жүк көтергіш крандарды орнату және қауіпсіз пайдалану ережелері" бойынша әзірленген 1982 жылға дейін шығарылған крандар үшін режимдерді белгілеу: Л - жеңіл, С - орташа, Т - ауыр, ВТ-өте ауыр режим.

      1982 жылдан кейін шығарылған кран үшін 2, 3, 5, 6 бағандары басшылыққа алынады.

Жүк көтергіш машиналар мен кран асты жолдарын мерзімді тексеру және жөндеу журналының нысаны

      Журналдың 1 парағы:

      Жүк көтергіш машинаны (бұдан әрі - ЖКМ) сапалы және уақтылы тексеруге жауапты тұлға)

      Журналдың келесі парақтары:

      ЖКМ атауы _________ Сериялық нөмір _________ Тіркелу нөмірі № _________

      Инвентарлық № _______

Кранмен орындалған жұмыстардың сипаты туралы анықтаманың нысаны

Кранмен орындалған жұмыстардың сипаты туралы анықтама ___________________ _______________________ (кран түрі) (кранның маркасы, индексі) Сериялық нөмір ___________ тіркеу № ____________________ _________________________________________________ (кәсіпорын-дайындаушы)

      1. Шығарылған жылы ____________________________________

      2. Пайдаланудың бастапқы күні ____________________________

      3. Көтерілетін жүктердің максималды салмағы (тонна) _________

      4. Тәулігіне кран жұмысының ауысымдарының орташа саны ____

      5. Бір жылдағы жұмыс күндерінің орташа саны ________________

      6. Сағат есептегішінің көрсеткіштері ________________________

      7. Кран пайдаланылған объектілер:

      1) Құрылыста қолданылатын крандар үшін:

      2) қоймалар мен полигондарда пайдаланылатын крандар үшін:

      Қоймаға кранмен келіп түсетін және тиелетін жүктердің жалпы массасы жылына (т) немесе ауысымға (т) _____________________________________

      Тәулігіне циклдардың орташа саны ___________________________

      8. Циклдардың қандай үлесінде жүктерді массамен көтеру жүргізіледі:

      менее 25% Q - % кем емес

      25% бастап 50% Q - % дейін

      50% бастап 75% Q - %- дейін

      75% бастап 100% Q - %-дейін

      (мұндағы Q-кранның максималды жүк көтергіштігі)

      9. Кранды күрделі жөндеуден өткізудің айы жылы _________________

      10. Кәсіпорындағы кран иесінің мекен-жайы_______________________

      Мәліметті құрады _______________________________________________

      (лауазымы, тегі, аты, әкесінің аты (егер бар болса))

      Күні

      Ескертпе: Анықтама жасауда қиындықтар туындаған жағдайда оны тексеру жүргізетін комиссия дайындауы мүмкін.

Кранның жұмыс картасының нысаны Кранды тексерудің жұмыс картасы

      Шартты белгілер:

Крандардың металл конструкцияларына тән негізгі зақым

      1 кесте

Крандардың металл конструкцияларының рұқсат етілген ақаулары

      Тощу жарықтарының ең ықтимал пайда болу орындары

      1, 2, 3, 4, 5 суреттерде тозу жарықтарының пайда болу ықтималдығы көрсетілген.

      Әдеттегі концентраторларға мыналар жатады:

      1) көлденең қималары күрт өзгеретін элементтер (1-сурет)

      1 сурет

      2) қиғаштарды бекіту түйіндері, тік тұрулар, диоганалдар, белдіктердің үшкірімен байланысы (2 сурет)

      2 сурет

      3) қаптаманың, қабырғаларының аяқталу орны (тесіктері) (3 сурет);

      3 сурет

      4) саңылау: өңделмеген жиектері бар, күйген, бітелген;

      5) дәнекерлеу жіктерінің қиылысу және олардың аяқталу орындары (4 а сурет) үзік жіктердің басталуы мен аяқталуы (4 б сурет);

      4 сурет

      6) байланысатын қабырғаларының (элементтердің) қалыңдығына (биіктігіне) ауытқуы; (4 в сурет);

      7) дәнекерлеу және бірінші кезекте жөндеу жіктерінің технологиялық ақаулары: кесіктер, күйіктер, тігістердегі үзілістер, аяқталмаған кратерлер, балқытылған металдан негізгіге күрт өту, дәнекерлеу жігінің (біліктің) шамадан тыс күшеюі, жіктің толтырылмауы(толық болмауы) (5 сурет);

      5 сурет

      8) дәнекерлеу жіктеріндегі немесе негізгі металл бойынша жарықтарды қайта дәнекерлеу орындары.

Металл конструкциялардың тікелей емес сызықтығын өлшеу

      1. Қосымша мұнараның, жебенің, торлы мұнаралар мен жебелер элементтерінің түзулігінен ауытқу шамаларын айқындауға арналған. Геометриялық параметрлерді өлшеу дәлдігі МЕМСТ 29266-91 "Жүк көтергіш крандар. Сынау кезінде параметрлерді өлшеу дәлдігіне қойылатын талаптар" талаптарына сәйкес келеді.

      2. Мұнара осінің түзулігінен (биіктігі н) ∆н ауытқуын кранда жұмыс күйінде тік күйінде немесе кран бөлшектелген немесе бөлшектелген кезде көлденең қалыпта тексеру керек.

      Н биіктігі баулықсыз қабылданады. Ұлғайтылатын мұнаралардағы Н шамаларын өлшеуде қиындықтар туындаған жағдайда Н шамасын мұнара порталының (негізінің) ішіндегі мұнара бөлігін есепке алмай анықталады.

      3. Мұнара осінің тік сызығынан ауытқуларды тексеруді диаметрі 1,0-1,5 мм болат ішекті, сызғышты, ағаш төсемдерді және жұмсақ тоқылған сымды немесе теодолит пен рельстердің көмегімен жүргізу қажет. Тік сызықтан ауытқуды өлшеу мұнараның сол учаскелерінде және көзбен қарау кезінде оның тік сызығына күмән туындаған жағында жүргізілуі керек.

      Жол мұнараның белбеуі бойымен оның ең үлкен иілісі жағынан созылады. Кеңістіктік иілу кезінде мұнаралар бір белдікке екі жолды созады. Бұл ретте бекіту орындарының жанындағы жолдың астына қалыңдығы бойынша бірдей төсемдер өлшенетін белдеуде бар шығыңқы жерлерді (фланецтер, көзшелер) айналып өтіп, жолдың белдікке қарама-қарсы орналасуын қамтамасыз ететіндей есеппен жүргізіледі.

      Қатардан мұнара белдеуіне дейінгі қашықтықты (оның қимасының өзгеруін ескере отырып) бірнеше нүктеде өлшеу жүргізіледі. D Н майысу жебесі анықталады, оның рұқсат етілген өлшемі h /700 миллиметрден аспайды.

      Теодолиттің көмегімен өлшеу кезінде кран мұнарасына үш рейка бекітіледі, ол бойынша санақ алынады. Рейкалар жебенің топсасының жоғарғы жағында, мұнараның түбінде (немесе порталдың жанында) және олардың арасындағы ортада олардың таразылары мұнара осінен тең қашықтықты көрсететіндей етіп бекітіледі. Теодолит кранға қарсы жерге оның тік жазықтығы мұнараның өлшенетін бетіне қарама-қарсы болатындай етіп орнатылады. Рейкалар бойынша аспаптың тік жазықтығындағы көрсеткіштерді есептеу жүргізіледі. Жоғарғы және төменгі рельстерді есептеу негізінде мұнараның ортаңғы нүктедегі теориялық жағдайы анықталады (трапецияның ортаңғы сызығы ретінде), ал үшіншісі - шынайы иілу.

      Егер ең үлкен иілу мұнараның ортасында болмаса, онда ортаңғы рельс осы иілу деңгейінде бекітіледі. Бұл жағдайда төменгі немесе жоғарғы рельстен осы жерге дейінгі қашықтық анықталады.

      4. Мұнара өсінің тік сызығынан көлденең қалыпта ауытқуды былайша айқындаған жөн:

      Бөліктермен бірге мұнара В және Г тіректеріне орнатылады (1 а сурет). Өлшемдер А және В мұнараларының өзара перпендикуляр қырлары (панельдері) бойынша жүргізіледі. Құрылымның өз салмағынан мұнара осінің қосымша иілуін болдырмау үшін өлшенген бет Әр уақытта көлденең жазықтықта жоғарыдан орналасады. Өлшенген а бетінің жоғарғы көлденең жазықтығында (1 б сурет) үш геодезиялық рейка орнатылады: ортасында (Р2), көз саңылауларының деңгейінде (Р1), жебенің тірек топсасының деңгейінде (Р3).Әр беттің геометриялық өсінің орналасуы металл конструкцияларының белдіктері арасындағы қашықтықтың жартысымен анықталады және рельс бойымен бекітіледі.

      Сурет. 1

      2 сурет

      X1 және X2 еркін қашықтықтарда орнатылған теодолит 1 көмегімен тірек көзінен l 1, l 2 және l 3 қашықтықтары теодолит құбырының 2 өсі арқылы өтетін тік жазықтықтан 3 беттің геометриялық өсіне дейін өлшенеді.

      Нақты ауытқулар мына формула бойынша анықталады:

      Екінші бет (Б) осінің параллелизмін өлшеу үшін металл конструкциясы бойлық өстің айналасында айналады және рельстер осы бетке қайта орналастырылады.

      5. Жебе өсінің түзулігінен ∆L ауытқуын кранда жұмыс жағдайында немесе төмен түсірілген жебеде немесе бөлшектелген жерде анықтау керек.

      1) крандағы жебе осінің түзулігінен ауытқу мұнараға ұқсас, осы қосымшаның 2-тармағына сәйкес тексерілетін жебе белдігінің бойымен оның ең үлкен майысуы жағынан тартылған болат жолдың көмегімен анықталады. Сызғыштың көмегімен рұқсат етілетін өлшемі L /600 миллиметрден аспайтын майысу жебесі анықталады (мұнда L - жебенің ұзындығы).

      Өлшеу ыңғайлылығы үшін көтергіш жебе кран мұнарасының бойымен түсіріледі. Егер арқалық жебесін түсіру қиын болса, оны көлденең күйде тексеруге болады. Бұл жағдайда жүк арбасы жебенің түбіне қойылады.

      2) жебе кранынан алынған (2 жазықтықтағы) өстің түзу сызығынан ауытқуды тексеру, сондай-ақ ішектің, астардың және сызғыштың көмегімен немесе теодолит пен геодезиялық рельстердің көмегімен жүргізілуі мүмкін (2-сурет).

      Өлшеулер мұнараларға арналған осы қосымшаның 2-тармағында жоғарыда сипатталғанға ұқсас жүргізіледі. Бұл ретте Р1 рейкасы көз саңылауларының деңгейінде, Р2 - ортасында, ал Р3-жебенің өсімен қиылысу нүктесінде орнатылады. Түзуліктен ауытқу шамасы мынадай формула бойынша есептеледі

      3) белдік осінің немесе торлы мұнаралар мен жебелердің қисаюының түзулігінен ∆e ауытқуын осы Нұсқаулыққа 5-қосымшасы 6-бөлімінің 1 кестесіне сәйкес жұмыс күйінде де, бөлшектелген күйінде де кранда тексеру қажет. Өлшеулер ең үлкен қисықтық анықталған жазықтықта металл сызғыш пен калипердің көмегімен жүзеге асырылады. Сызғыштың орнына бірдей қалыңдықтағы төсемдердегі элемент бойымен созылатын болат жол қолданылады. ∆E жебесінің бүгілуі рұқсат етілген өлшемі L /600 миллиметрден аспайтын, жебенің өсі мен ішегінің арасындағы аралық сызғышпен өлшенеді.

      Кранды жұмыс жағдайына жинағаннан кейін ықтимал монтаждау ақауларын жою үшін түзуліктен ауытқуларды бақылау өлшеуін жүргізу қажет.

Сым үзінділерінің саны бойынша болат арқандарды ақауларға брактау нормалары

      Ескертпе:

      1) Осы кестеде келтірілмеген арқандарды пайдалану кезінде Қағидада келтірілген арқандарды ақаулау жөніндегі деректерді пайдалану керек.

      2) Сымдардың бір үзілісінде екі көрінетін ұшы болуы мүмкін.

      3) d - арқанның номиналды диаметрі.

      Осы қосымшада келтірілген мемлекетаралық стандарттар:

      МЕМСТ 2688-80 "6х19 (1+6+6/6) + 1 о.с. конструкциясының ЛК-Р типті екі еспе арқандары. Сортамент";

      МЕМСТ 3066-80 "6x7(1+6)+1x7(1+6) конструкциясының LK-0 типті екі еспе арқандары. Сортамент";

      МЕМСТ 3069-80 "6х7 (1+6)+1 О. С. конструкцияның ЛК-0 типті екі еспе арқандары. Сортамент";

      МЕМСТ 3077-80 (6х19 (1+9+9) + 1 О конструкциясының ЛК-0 типті екі еспе арқандары. Сортамент";

      МЕМСТ 3079-80 "6х37 (1+6+15+15)+1 О.С. конструкциясының ЛК-Р типті екі еспе арқандары. Сортамент";

      МЕМСТ 3081-80 "6х19 (1+9+9)+7х7(1+6) конструкциясының ЛК-0 типті типті екі еспе арқандары. Сортамент";

      МЕМСТ 3083-80 "6х30 (0+15+15) + 7 О.С. конструкциясының ТК типті типті екі еспе арқандары. Сортамент";

      МЕМСТ 3088-80 "18х19 (1+6+6/6) + 1 О конструкциясының ЛК-Р типті көп қатарлы еспе арқандары. Сортамент";

      МЕМСТ 3097-80 "8х6(0+6)+9 О. С конструкциясының ЛК-0 типті типті типті екі еспе арқандары. Сортамент";

      МЕМСТ 7565-81 "Шойын, болат және қорытпалар. Химиялық құрамын анықтау үшін сынама алу әдісі";

      МЕМСТ 7665-80 "6х25 (1+6; 6+12)+1 О.С. конструкциясының ЛК-3 типті типті типті екі еспе арқандары. Сортамент";

      МЕМСТ 7667-80 "6х25 (1+6; 6+12)+7х7 (1+6) конструкциясының ЛК-3 типті екі еспе арқандары. Сортамент";

      МЕМСТ 7668-80 "6х36 (1+7+7/7+14)+1 О.С конструкциясының ЛК-РО типті екі еспе арқандары. Сортамент";

      МЕМСТ 7669-80 " 6х36 (1+7+7/7+14)+7х7 (1+6) конструкциясының ЛК-РО типті екі еспе арқандары. Сортамент";

      МЕМСТ 7670-80 " 8х19 (1+6+6/6) + 1 О конструкциясының ЛК-Р типті екі еспе арқандары. Сортамент";

      МЕМСТ 7681-80 " 18х7(1+6)+1 О.С. конструкциясының ЛК-0 типті көп қатарлы екі еспе арқандары. Сортамент";

      МЕМСТ 14954-80 "6х19 (1+6+6/6)+7х7(1+6) конструкциясының ЛК-Р типті екі еспе арқандары. Сортамент".

Механизмдердің, арқан-блоктық жүйелердің және басқа түйіндердің негізгі ақаулары мен зақымдануы

Мұнара кранының айналмалы тірегінің қисаюын өлшеу

      1. Бұл әдістеме айналмалы және бұрылмайтын мұнаралары бар крандарға қолданылады және тексеру немесе кранды жұмыс жағдайында сынау кезінде шарикті немесе роликті айналмалы тіректің (тірек-бұрылмалы құрылғы) қисаюын (жалпы люфт немесе жұмыс саңылауы) анықтауға арналған. Әдістеме көлбеу және басқа крандарды өлшеу кезінде қолдануға болады.

      ТБҚ қисаюын өлшеу тіректі одан әрі пайдалану мүмкіндігі туралы мәселені шешу үшін жүргізіледі.

      Тіректі пайдалануға тоқтатаын шекті жай-күйдің белгісі 0,004-тен астам қисаю (тіректің технологиялық люфті және оның сырғанау жолдарының тозуы есебінен) болып табылады.

      Өлшеулерді жазғы және қысқы кезеңдерде ауа температурасы минус 20 °С-тан төмен емес, жел 10 м/с-тан аспайтын жұмыс істейтін кранда жүргізеді.

      Кранның айналмалы бөлігінің бұрылмайтын бөлігіне қатысты орналасуы (жоспарда) - ерікті.

      Өлшеулер жүргізер алдында тіректі бекітудің барлық болттарының қолда бар болуына және пайдалану құжаттамасына сәйкес тартылғанына көз жеткізу қажет.

      2. Тіректің қисаю шамасын өлшеу үшін бұрылмайтын бөлікке бекітілген оның тәжіне қатысты кранның бұрылатын бөлігіне қатаң бекітілген тіректің жартылай аясына (осы Қосымшаның 1-суреті) қарама-қарсы А және Б нүктелерінің сызықтық орын ауыстыруын өлшеу жүргізіледі.

      Сызықтық орын ауыстырулар кран жүктелмеген және ілгектегі номиналды жүктемемен өлшеулердің айырмашылығы бойынша анықталады.

      1 сурет. Мұнаралы крандардың жартылай өстерінің сызықтық қозғалысын өлшеуге арналған схема

      Д - жартылай айналым диаметрі;

      ∆ L -жартылай айналым индикатор аяғының өсіне дейінгі қашықтық;

      L - индикаторлар аяқтары арасындағы қашықтық;

      ai и di - сызықтық орын ауыстырулар (индикаторлар шкаласы бойынша);

      "0" - индикатордың орнату биіктігі.

      Әрбір нүктедегі орын ауыстырулар сағат үлгісіндегі екі индикатордың көмегімен немесе өзге тәсілмен жебе-қарсы салмақ симметриясының осі арқылы өтетін тік жазықтықта өлшенеді.

      Индикаторлар штативтегі кранның бұрылмайтын бөлігіне симметрия өсі бойынша қозғалыссыз орнатылады: бұрылыс платформа (қарсы салмақты консоль) - жебе, тіректің айналу орталығынан немесе тіректің жартылай аясының сыртқы тік бетінен бірдей қашықтықта.

      Индикатор штативтерінің негізін орнатуға арналған орындар және олардың ұштықтарының тіреу орындары кірден тазартылады. Индикаторлардың аяқтары бұрылмалы бөліктің төменгі табағына тіреліп, ұштықтармен тігінен жоғары орналасуы тиіс.

      Орын ауыстырулар жүктің үш мәрте көтерілуі-түсірілуі кезінде индикаторлардың көрсеткіштері бойынша орташа арифметикалық шама ретінде айқындалады.

      Өлшеу жүргізілетін нүктелер арасындағы L, мм қашықтық тең:

      Д - сыртқы диаметрдің жартылай айналымы, мм;

      ∆L - жартылай айналым индикатор аяғының өсіне дейінгі қашықтық, мм.

      L, Д және ∆L қашықтықтарын өлшеу металл сызғыштың, рулетканың, штангенциркульдің және бұрыштаманың көмегімен жүргізіледі. D сақиналарының сыртқы диаметрін ескере отырып, L қашықтығын өлшеу оңайырақ, жартылай өстердің сыртқы тік қабырғасынан индикатор аяғының осіне дейінгі екі қашықтық.

      индикаторды орнату үшін ең аз дегенде ∆L қашықтықты қажетіне қарай таңдау керек.

      Индикаторларды орнатуды көтеруге арналған жүк көтеру үшін бастапқы қалыпқа салынғаннан және ілмектен кейін жүргізу ұсынылады. Бұл ретте индикатордың артқы (қарсы салмақ жағынан) аяғы орнату кезінде шамамен 5 мм - ге, алдыңғы (жебе жағынан) - 1-2 мм-ге, ал индикатордың айналмалы шкаласының "0" нөлдік бөлінісі-оның бағыттағышымен біріктірілуі тиіс.

      ai, di сызықтық орын ауыстыруларын өлшеу жүкті 100-200 мм биіктікке көтеру және оны ілмектердің әлсіреуіне дейін түсіру кезінде жүргізіледі.

      Көлбеу формула бойынша анықталады:

      А және Б - номиналды жүкті көтеру кезінде тиісінше қарсы салмақ және жебе жағынан индикатордың шкала бойынша орын ауыстыруларды өлшеудің (ai және di) орташа арифметикалық нәтижелері.

Элементтерге тән ақаулар мен зақымдануың электр жабдықтары мен қауіпсіздік құрылғылары

Жобалық күйден ауытқулардың шекті шамалары және жер үсті рельсті кран жолдары элементтерінің тозуы(міндетті)

      1 кесте

      2 кесте

Крандардың рельс жолдарының жоспарлы-биіктік жағдайы мен өлшемдерінің шекті ауытқуларының конструктивтік шамалары

      3 кесте

Кранның рельс жолдарының дәнекерленген және алмалы-салмалы түйіспе қосылыстары үшін шекті ауытқулардың конструктивтік шамалары

      4кесте

Крандардың рельс жолдарының өлшемдері мен жоспарлы-биіктік жағдайының шекті ауытқуларының пайдалану шамалары

      5 кесте

Осы стандарт енгізілгенге дейін жобаланған және пайдалануға берілген тірек және аспалы крандар жолдарының жоспарлы-биіктік жағдайының және өлшемдерінің шекті ауытқуларының пайдалану шамалары

      6 кесте

Пайдалану кезінде тірек және аспалы крандар жолдары рельстерінің тозуының шекті шамалары

      7 кесте

Тозған рельстер өлшемдерінің ең аз шамасы миллиметрмен

Металдың химиялық құрамы мен механикалық қасиеттерін анықтау үшін сынамаларды (үлгілерді) іріктеу әдісі

      1. Болат маркасының стандартын анықтау мақсатында негізгі жүк көтергіш элементтердің металына химиялық талдау жүргізу үшін зерттелетін тораптың әрбір элементінен 20-дан 30 г-ға дейін жаңқалардан сараптама алынады.

      2. Көрсетілген металл мөлшерін таңдау қиын болған кезде тәжірибелік әдістер қолданылуы мүмкін, онда үлгінің ауданы кемінде 5 мм2 болған кезде алынатын металдың көлемі 15-20 мм3 құрауы мүмкін.

      3. Жоңқалар алынатын орын алдын-ала шаңнан, кірден, майлау материалдарынан тазартылып, металл жылтырына дейін тазаланады. Бұрғылау диаметрі d=5-8 мм, бірақ талданатын түйін элементінің (табақтың, профильдің, құбырдың) бір жарым қалыңдығынан артық емес. Элементтің тесігі мен шеті арасындағы қашықтық 5d-ден кем емес (әдетте 25 мм-ден кем емес).

      Қоршаған орта температурасы плюс 10 °С-тан төмен болған жағдайда, талдау үшін жоңқаларды іріктеуді көрсетілген металл бетінің температурасына дейін қыздырып орындау қажет.

      4. Жоңқа алынған орын кранды жұмысқа қосқанға дейін дәнекерлеуді қолдана отырып қалпына келтірілуі тиіс, бұл туралы кранды тексеру, техникалық қызмет көрсету және жөндеу журналында белгі қойылады, ал сынама алғаннан кейін металл конструкциясының элементін қалпына келтіру сызбасы паспортпен бірдей сақталуы тиіс.

      5. Іріктелген жоңқа буып-түйіледі, таңбаланады, кран маркасының жоңқасын (торабын, элементін) алу орны, оның зауыттық және тіркеу нөмірлері көрсетіле отырып ведомость жасалады.

      Жоңқалардың химиялық құрамы МЕМСТ 22536.0-87 "Көміртекті болат және қоспасыз шойын. Талдау әдістеріне қойылатын жалпы талаптар", МЕМСТ 22536.1-88 "Көміртекті болат және қоспасыз шойын. Жалпы көміртекті және шақпақты анықтау әдістері", МЕМСТ 22536.2-87 "Көміртекті болат және қоспасыз шойын. Марганецті анықтау әдістері" талаптарына сәйкес анықталады,

      6. Механикалық қасиеттерді (аққыштық шегін, үзілуге уақытша кедергіні, салыстырмалы ұзаруды, соққы тұтқырлығын) анықтау тексеруге жататын металл конструкциялары элементтерінен кесілген сынамалардан жүргізіледі.

      Табақ конструкцияларынан оның механикалық қасиеттерін анықтау үшін металды іріктеудің ең қолайлы әдісі-дөңгелек (құймақ) түрінде дайындаманы кесу (сурет 1). Дайындаманы кесу механикалық жолмен (арнайы саптамасы бар бұрғылаумен) немесе кесілген дайындаманы күйдірудің немесе қызып кетудің болмауын қамтамасыз ете отырып, ацетиленмен немесе пропан-бутанды жалынмен, газбен кесу арқылы орындалады. Алынған дайындамадан МЕМСТ 1497-84 "Металдар. Созылуға сынау әдістері" 3-қосымшаның талаптарына сәйкес кірістілік шегін, үзілуге уақытша қарсылықты және салыстырмалы ұзартуды анықтау үшін екі жалпақ I үлгісі жасалады (1 немесе 2 тип).

      1 сурет. Табақ конструкциясынан жасалған дөңгелек дайындаманың үлгісі

      Соққы тұтқырлығын анықтау үшін сол дайындамадан үш 2 үлгісі кесіледі. Үлгілер МЕМСТ 9454-78 "Металдар. Бөлмелердің төмен және жоғары температураларында соққы бүгілісін сынау әдісі" талаптарына сәйкес кеседі. Үлгілерді кранды пайдаланудың ең төменгі температурасында сынайды.

      Құбырлы конструкцияларда сынамаларды іріктеу (мұнаралар секциялары, жебелер секцияларының жоғарғы белдігі, бастың салмақ түсетін белдіктері) мынадай түрде жүргізіледі: мысалы, тірек белдігінің құбырынан 60 мм дөңгелету диаметрімен 140х10 мм. дайындама кесіледі (сурет 2). Дайындаманың ұзындығы 120 мм.

      Жебенің төменгі салмақ түсетін белдіктерінен механикалық қасиеттерін тексеру үшін стандартты металл дайындамаларын кесуге оның беріктік қасиеттерін төмендетпей конструкцияны қалпына келтіру мүмкін болмауына байланысты кеспейді.

      2 сурет. Құбырлы конструкциядан жасалған дайындама

      Көлемі 120х60 мм алынған дайындамадан жасалады (сурет 3) ені 16 мм (екі дана) және ені 9 мм (екі дана) жолақтар.Алғашқы екі жолақтан аққыштық шегін анықтау үшін sт, уақытша кедергі sв және салыстырмалы ұзару d МЕМСТ 1497-84 "Металдар. Созылуға сынау әдістері" бойынша дайындалады:

      3 сурет. Созылу сынағы үшін дайындаманың үлгісі

      Қалған екі жолақтан минус 40 ^оС (У орындау крандары) немесе минус 60 °С температурада соққы тұтқырлығын анықтау үшін үш үлгі дайындалады (ХЛ орындалу краны) МЕМСТ 9454-78 "Металдар. Бөлменің төмен және жоғарғы температурасында соққылардың иілу әдісі"талаптарына сәйкес 1-сызба түрі, U-концентрат түрі, 7-үлгі түрі.

      1-кесте

      Дайындамаларды кесу орындары осы қосымшаның 1-тармағында жазылған талаптарды орындай отырып, конструкцияның көтергіш қабілетін төмендетпей қалпына келтіріледі:

      4 сурет

Металл конструкциялар мен кран механизмдерінің бөлшектерін тозуға есептеу

      1. Кранның тозуының механизмдерін есептеуге арналған бастапқы деректер конструкторлық және пайдалану құжаттамасында көрсетілген деректерге сәйкес келуі тиіс.

      Кранның геометриялық сипаттамалары деформацияны ескерместен оның конструкциясының жобалық геометриялық схемасы бойынша анықталады.

      2. Кранның жүк көтергіш металл конструкциясының тозуын есептеу кезінде кранның осы жұмыс режимінің тобы шегінде мүмкін болатын ең үлкен жүктеме массасы бар оның жұмыс циклдарының саны формула бойынша анықталады:

      Ni = Np×Кq., мұнда

      Np - кранның жұмыс циклдерінің есептік саны;

      Кq - кранның есептік жүктеме коэффициенті.

      Кранның қалған циклдары, олардың саны Np - Ni, жүксіз орындалады деп болжанады. Бұл циклдар тірек-айналмалы құрылғыдан төмен орналасқан элементтерді есептеу кезінде ғана ескеріледі.

      Кранның жұмыс режимінің тобы, кран жұмысының циклдарының есептік саны және кран жүктемесінің есептік коэффициенті 1-кесте бойынша белгіленеді.

      1 кесте

      Кранның жүктеме коэффициенті

      Ескертпе: NP кранының жұмыс циклдерінің есептік саны конструкторлық және пайдалану құжаттамасы бойынша қабылданады және 1-кестеде көрсетілген ең жақын үлкен мәнге дейін дөңгелектенеді.

      3. Механизм бөлшектерін есептеу кезінде, тозу кернеу циклдерімен анықталатын, есептелген бөлшектердің айналуына байланысты, механизмнің жұмыс режимінің осы тобы шегінде мүмкін болатын ең көп уақыт, оның жұмыс уақыты, формула бойынша анықталған нормативтік жүктемесі бар сағаттарда Т ескеріледі:

      Т = Тр×Кр, мұнда

      Тр-механизмнің есептік жалпы жұмыс уақыты, сағ;

      Кр- жүктеменің есептік коэффициенті.

      Механизмнің жұмыс режимінің тобын, оның жұмысының есептік жалпы уақытын және жүктеменің есептік коэффициентін 2-кесте бойынша белгілейді

      2 кесте

      Кранның жүктелу коэффиценті

      Ескертпе:

      1) Механизмнің есептік жалпы жұмыс уақыты конструкторлық және пайдалану құжаттамасы бойынша қабылданады және 2-кестеде көрсетілген ең жақын үлкен мәнге дейін дөңгелектенеді,

      2) Механизмнің жұмыс уақытының астында механизм қозғалыста (әрекетте) болатын уақытты қабылдайды.

      4. Механизм бөлшектерін есептеу кезінде, тозуы кернеу циклдерімен анықталатын, айналу кезеңінің өзгеруіне байланысты N2 айналу кезеңінің өзгеру циклдарының саны 3-кестеде көрсетілген мәндерден кем емес қабылданады.

      3 кесте

      Айналу сәтінің өзгеру циклдарының саны

      * - N1 - есептелген механизмнің жұмысы кезіндегі жүктің ең үлкен массасы бар кранның жұмыс циклдарының саны.

      Ескертпе: N2 санын азайтуға рұқсат етілетін шамасы: бұрылу механизмі 2 есе болу үшін, егер кранның максималды ұшу кезінде 0,3 м/с аспайтын ілу нүктесінің жылдамдығын қамтамасыз ететін тіркелген айналу жиілігі көзделсе,; қозғалу механизмінің тетігі үшін - 2 есе болу үшін, егер жетекте басқарудың кемінде үш іске қосу сатысы болса, қосымша 2 есе, және егер оның құрамында бұрымдық немесе глобойдті берілістер.

      5. Металл конструкциялардың дәнекерленген элементтерін және тетіктердің бөлшектерін тозуын есептеу кезінде тозудың есептік кедергісін радиографиялық немесе басқа да физикалық әдістермен дәнекерлеу қосылыстарын бақылаудың толықтығын ескере отырып қабылдау керек.

      Сондай-ақ, дәнекерленген қосылысты бақылаудың толықтығын шаршау кедергісін төмендететін және 4-кесте бойынша қабылданатын К коэффициентінің көмегімен анықтауға болады.

      Негізгі металл үшін дәнекерлеуден алыс және дәнекерленбеген қосылыстар үшін КК = 1.

      4 кесте

      Кезеңнің өзгеру циклдарының саны

Металл конструкцияларының зақымдану және ақауларды бағалаудың балдық шкаласы

      Ескертпе: * "Байланыстар" деп торлы конструкцияларда белдіктерді өзара байланыстыратын элементтер (қиғаштар, диагональдар, тіреулер, байланыстар) түсініледі.