Республикалық баспасөзде
мазмұны жариялануға тиіс
Қазақстан Республикасының Конституциясы K951000_ 44-бабының 8) тармақшасына сәйкес қаулы етемін:
1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасының 2003-2005 жылдарға арналған Мемлекеттік аграрлық азық-түлік бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) бекітілсін.
2. Қазақстан Республикасының Үкіметі Бағдарламаны іске асыру
жөніндегі іс-шаралар жоспарын бір ай мерзімде әзірлесін және бекітсін.
3. Бағдарламаға жұмыс істейтін барлық министрліктер, агенттіктер,
ведомстволар және облыстардың әкімдері оны іске асыру жөнінде шаралар
қабылдасын.
4. Бағдарламаның орындалуын қамтамасыз етуді бақылау және үйлестіру
Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлігіне жүктелсін.
5. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап күшіне енеді.
Қазақстан Республикасының
Президенті
Қазақстан Республикасы Президентінің
2002 жылғы 5 маусымдағы
N 889 Жарлығымен
бекітілген
Қазақстан Республикасының 2003-2005 жылдарға
арналған Мемлекеттік аграрлық азық-түлік
бағдарламасы
Астана, 2002 жыл
Паспорт
Атауы Қазақстан Республикасының 2003-2005 жылдарға
арналған мемлекеттiк аграрлық азық-түлiк
бағдарламасы
Негiз "Қазақстан Республикасының iшкi және сыртқы
саясатының 2003 жылға арналған негiзгi бағыттары
туралы"
K022003_
Қазақстан Республикасының
Президентi Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына
Жолдауы
Негiзгi Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы
әзiрлеушiсi министрлiгi
Мақсаты Агроөнеркәсiптiк кешеннiң тиiмдi жүйесiн
қалыптастыру және бәсекеге қабiлеттi өнiм
өндiру негiзiнде Қазақстанның азық-түлiктiк
қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету
Бағдарламаның мақсатына жету үшiн мынадай
мiндеттердi шешу көзделедi:
Мiндеттерi елдiң азық-түлiктiк қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету;
аграрлық бизнестiң тиiмдi жүйесiн қалыптастыру;
ауыл шаруашылығы өнiмiн және оны қайта өңдеу
өнiмдерiн iшкi және сыртқы рыноктарда сату
көлемiн ұлғайту;
ауыл шаруашылығы өндiрiсiн мемлекеттiк қолдау
шараларын ұтымды ету
Бағдарламаның негiзгi Елдiң азық-түлiктiк қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету
басымдықтары жүйесiнiң тұрақтылығын арттыру, аграрлық
бизнестiң тиiмдi жүйесiн қалыптастыру, отандық
өнiмнiң бәсекеге қабiлеттiлiгiн арттыру және iшкi
рынокта да, сыртқы рынокта да сату көлемiн
ұлғайту, азық-түлiк импортының деңгейiн төмендету,
ауыл шаруашылығы өндiрiсiн мемлекеттiк қолдау
шараларын ұтымды ету, аграрлық азық-түлiк кешенiн
мемлекеттiк басқаруды оңтайландыру
Қаржыландыру Республикалық және жергiлiктi бюджеттердiң
көздерi қаражаты, бюджеттен тыс көздердiң қаражаты
(заем қаражаты, тiкелей инвестициялар, гранттар
және басқа қаржы институттарының қаражаты)
Бағдарламаны iске Халықтың тұрмыс деңгейiн көтерудi қамтамасыз
асырудан күтiлетiн ететiн экономика саласының серпiндi өсуiне қол
түпкiлiктi нәтиже жеткiзу
Iске асыру мерзiмi 2003-2005 жылдар
Кiрiспе
Бұрынғы өндiрiстiк қатынастар күйреуiнiң және жаңасы қалыптасуының әсерiнен қатты дағдарыс кезеңiн бастан кешiрген аграрлық азық-түлiк секторы соңғы жылдарда тұрақтанды. Елiмiзде ЖIӨ-нiң көлемiндегi ауыл шаруашылығы өндiрiсiнiң үлесi 8,5% деңгейiнде анықталды (2000 жылы 8,1%, 2001 жылы 8,7%)* және 1999 жылдан бастап ауыл шаруашылығы жалпы өнiм өндiрiсiнiң көлемi жыл сайын орта есеппен 13,5 %-ға ұлғаюда. Салада, тұтастай алғанда оңды қаржылық нәтижелер көрiне бастады: 2000 жылы 4,3 млрд. теңге сомасында пайда алынды, 2001 жылы 7,8 млрд. теңге сомасында пайда алынады деп күтiлуде. Негiзiнен олар өсiмдiк өсiруден алынатын пайдаға негiзделген. Әзiрге мал шаруашылығынан кiрiс алу тұрақты емес, 2000 жыл шығынмен аяқталды, 2001 жылы пайда алынады деп күтiлуде.
*) 2001 жылғы - жедел деректер.
Сала қазiр ашық экономика және тамақ өнiмдерi мен ауыл шаруашылығы өнiмi саудасының әлемдiк жүйесi жағдайында оны тиiмдi дамытуды қамтамасыз етудiң жаңа кезеңi алдында тұр.
Бұдан кейiнгi экономикалық қайта құрулар қисыны аграрлық бизнестiң ұтымды құрылымын қалыптастырумен, агротехнологиялардың деңгейiн көтерумен, ауыл шаруашылығы өндiрiсiнiң маркетингтік стратегиясына, iшкi рыноктағы импорт алмасуға, жақын және алыс шетелдерге экспортты жандандыруға көшумен байланысты аграрлық саладағы өсудiң жаңа сапасына өтудi талап етедi.
Қазақстанның ДСҰ-на қосылуымен байланысты артықшылықтар мен шығындардың жалпы теңгерiмiн бағалау үлкен проблема болып отыр. Басты мiндет - халықаралық саудада құқықтарды шектеудi болдырмау және бұл ретте азық-түлiктiк қауiпсiздiк пен елдiң аграрлық секторын тиiмдi дамыту мүмкiндiгiн сақтай отырып, тауарлар мен қызметтер көрсетудiң әлемдiк рынокқа қол жетiмдiлiгiн нақты жақсартуды қамтамасыз ету.
Агроөнеркәсiптiк кешендi дамыту нарыққа бағдарланған экономиканың заңдылықтарына сәйкес жүргiзiлетiн болады, сондықтан өндiрiс тиiмдiлiгiнiң, отандық тамақ өнiмдерiнiң бәсекеге қабiлеттiлiгiнiң, олардың сапасының халықаралық талаптарға сәйкестiгiнiң көрсеткiштерi басым болуы тиiс.
Агроөнеркәсiптiк кешеннiң жұмыс iстеу ерекшелiгi, азық-түлiктiк қауiпсiздiктi қамтамасыз ету экономиканың басқа салаларына қарағанда, мемлекеттiк реттеу және мемлекеттiк қолдау үлкен рөл атқаруы тиiс осындай аграрлық азық-түлiк саясатын жүргiзудi талап етедi.
2005 жылдың соңына қарай елдiң аграрлық азық-түлiк кешенiнде бәсекеге қабiлеттi өнiм өндiрудiң негiзi қаланатын, азық-түлiктiк қауiпсiздiк жүйесiнiң тұрақтылық тетiктерi әзiрленетiн, өндiру мен сатудың теңдестiрiлген рыноктары қалыптасатын, экспорт мүмкiндiктерi кеңейтiлетiн болады.
1. Аграрлық азық-түлiк бағдарламасының мақсаты,
мiндеттерi мен өлшемдерi
2003-2005 жылдарға арналған мемлекеттiк аграрлық азық-түлiк бағдарламасының негiзгi мақсаты агроөнеркәсiптiк кешенiнiң тиiмдi жүйесiн қалыптастыру және бәсекеге қабiлеттi өнiм өндiру негiзiнде Қазақстанның азық-түлiктік қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету болып табылады.
Бағдарламаның мақсатына жету үшiн мынадай мiндеттердi шешу көзделедi:
елдiң азық-түлiктiк қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету;
аграрлық бизнестiң тиiмдi жүйесiн қалыптастыру;
ауыл шаруашылығы өнiмiн және оның қайта өңдеу өнiмдерiн iшкi және сыртқы рыноктарда сату көлемiн ұлғайту;
ауыл шаруашылығы өндiрiсiн мемлекеттiк қолдау шараларын ұтымды ету.
Аграрлық азық-түлiк бағдарламасының тиiмдiлiгiн бағалау үшiн агроөнеркәсiптiк кешеннiң сапалық жай-күйiн анықтауға мүмкiндiк беретiн өлшемдер жүйесi пайдаланылатын болады. Ағымдағы жай-күй мен күтiлетiн нәтижелер мынадай өлшемдер топтары бойынша бағаланатын болады:
1) халықты азық-түлiкпен қамтамасыз етудi және қамтамасыз ету жүйесiнiң тұрақтылық деңгейiн сипаттаушылар:
азық-түлiктiң нақты және экономикалық қол жетiмдiлiк деңгейi;
iшкi тұтыну рыногындағы тамақ өнiмдерi импортының үлес салмағы;
мемлекеттiк материалдық резервтер жүйесiнде азық-түлiк запастарының болуы (құпия);
ел халқының тұтыну нормаларының стандарттарын қамтамасыз ету үшiн
тамақ өнiмдерiн өндiрудiң қажеттi көлемiн сипаттайтын шектi мәндер;
тамақ өнiмдерiнiң сапа және қауiпсiздiк стандарттарына сәйкестiк
деңгейi;
2) ауыл шаруашылығы өндiрiсiн және қайта өңдеудi дамытудың
тиiмдiлiгiн сипаттаушылар:
аграрлық бизнес пен қайта өңдеу кәсiпорындары кiрiстерiнiң деңгейi;
ғылыми негiзделген аграрлық технологиялар мен қайта өңдеу
технологияларын қолдану деңгейi;
iшкi азық-түлiк рыногындағы негiзгi тамақ өнiмдерiнiң бәсекеге
қабiлеттiлiгі;
сыртқы сауда айналымының оң сальдосы;
ауыл шаруашылығы өнiмiн өндiрудiң көлемi мен өткiзу рыноктары
сыйымдылығының теңдестiрiлуi;
халықты жұмыспен қамтудың өсуi;
3) аграрлық азық-түлiк кешенiн мемлекеттiк реттеу деңгейiн
сипаттаушылар:
заңнамалық базаның агроөнеркәсiптiк сектордағы нарықтық өндiрiстiң
қажеттіктерiне сәйкестiк;
ауыл шаруашылығы мақсатындағы тауарлар мен қызметтер көрсетуге
кедендiк-тарифтiк және салық режимi;
тамақ өнiмдерiне баға белгiлеудi реттеу деңгейi;
ауыл шаруашылығы өнiмi мен тамақ өнiмдерiн өндiрудi мемлекеттiк
бақылау және қадағалау жүйесi;
ауыл шаруашылығы өнiмi мен тамақ өнiмдерiн өндiрудi мемлекеттiк
қолдау мөлшерлерi және тиiмдiлiгi.
2. Азық-түлiктiк қауiпсiздiктi қамтамасыз ету
Азық-түлiктiк қауiпсiздiк - сыртқы және iшкi жағдайларға қарамастан, тамақтанудың физиологиялық нормаларына сәйкес халықтың тамақ өнiмдерiне деген қажеттерiн қанағаттандыратын тиiстi ресурстармен, әлеуетпен және кепiлдiктермен қамтамасыз етiлген экономиканың, соның iшiнде оның агроөнеркәсiптiк кешенiнiң жай-күйi ("Астық туралы" Қазақстан Республикасының Заңы 19.01.2001 ж. N 143-II-ҚРЗ Z010143_ ).
Елдiң азық-түлiктiк қауiпсiздiгiнiң ағымдағы жай-күйi:
2.1. Азық-түлiктiң нақты қол жетiмдiлiк деңгейi
Азық-түлiктiң нақты қол жетiмдiлiгi тұтыну нормаларына сәйкес келетiн көлемде және түр-түрлерiмен, тұтыну орындарында оның үздiксiз болуы ретiнде анықталады:
тамақ өнiмдерiне нақты қол жетiмдiлiк деңгейiн бағалау тамақ өнiмдерiн нақты тұтыну көлемiнiң тұтыну стандарттарының негiзiнде есептелген, халықтың қажеттi тұтыну көлемiне сәйкестiгi ретiнде анықталады;
Қазақстан Республикасы Бiлiм және ғылым министрлiгiнiң "Тағам институты" ЖАҚ-ы Қазақстанның орташа статистикалық тұрғыны тұтынатын тағам энергиясының ұсынылатын деңгейiне негiзделген тамақ өнiмдерiн тұтынудың ең төменгi нормаларын әзiрледi;
халықтың тамақ өнiмдерiн тұтынуының тұтыну стандарттарына сәйкестiгiн
талдау (1-кесте) тұтастай алғанда, Қазақстанда тамақ өнiмдерiн тұтынудың
ең төменгi деңгейi қамтамасыз етiлетiндiгiн көрсетедi;
тамақ өнiмдерiнiң жекелеген топтары бөлiнiсiнде елеулi айырмашылықтар
бар: егер нан мен нан-тоқаш өнiмдерi, картоп, көкөнiс, ет және ет
өнiмдерi, күнбағыс майы, сүт өнiмдерi мен қант бойынша тұтыну шектi мәндер
деңгейiнен жоғары немесе деңгейiнде болса, ал жемiс-жидек, жұмыртқа, балық
пен балық өнiмдерi бойынша нақты тұтыну тұтынудың ең төменгi нормаларынан
төмен.
1-кесте
Республика халқының азық-түлікті жан басына шаққанда тұтыну
стандартына кг/жылмен нақты тұтынуы
__________________________________________________________________________
Азық-түліктің түрі ! ! Тұтыну ! Нақты тұтынудың
! Нақты тұтыну, !стандар. ! тұтыну стандартына
! кг/жыл !ты, ! ара-қатынасы,
! !кг/жыл* ! %
!_____________________! !____________________
!1990 ж!1997 ж!2000 ж ! !1990 ж!1997 ж!2000 ж
__________________________________________________________________________
Нан өнімдері 148 200 105 116,17 127,4 172,2 90,4
Картоп 86 68 66 62,34 138,0 109,1 105,9
Көкөністер мен бақша 76 55 85,5 55,14 137,8 99,7 155,1
дақылдары
Жеміс-жидектер 23 9 15 29,19 78,8 30,8 51,4
Ет және өнімдер 73 50 44 41,6 175,5 120,2 105,8
Сүт және өнімдер 311 196 235 179,53 173,2 109,2 130,9
Жұмыртқа, дана 225 69 102 103,4 217,6 66,7 98,6
Балық және өнімдер 10,3 3,5 3,5 4,38 235,2 79,9 79,9
Қант 38 18,1 21 15,26 249,0 118,6 137,6
Өсімдік майы 11,2 6,5 8,9 8,47 132,2 76,7 105,1
Рационның энергети. 3012 2367 2192 2165 139,1 109,3 101,2
калық құндылығы,
ккал
__________________________________________________________________________
* "Қазақ тағам академиясы" ЖАҚ әзірлеген және осы Бағдарламаны
әзірлеу кезінде пайдалану үшін ұсынылған
Елдің азық-түліктік қауіпсіздігін қамтамасыз етудің деңгейі көбінесе
оның өзін-өзі азық-түлікпен қамтамасыз ету мүмкіндігіне байланысты
(2-кесте).
2-кесте
Ел халқының өзін-өзі азық-түлікпен қамтамасыз ету деңгейі
__________________________________________________________________________
Атауы ! Тамақ өнімдерін ! Республика бойынша
! тұтыну стандарттары, ! тамақ өнімдерін
! кг/жыл ! тұтынудың шекті
! ! деңгейі
! !(* халық х 2-баған),
! ! тонна
__________________________________________________________________________
1 ! 2 ! 3
__________________________________________________________________________
Нан өнімдері (қарабидай нанын,
күріш пен бұршақ тұқымдастарды
қоспай, ұнға есептегенде) 92,12 1 375 969
Бидай ұны 18,25 270 865
Бидай наны 94,45 1 401 817
Макарондар 4,38 65 008
Қарабидай наны 23,73 352 198
Күріш 8,07 119 774
Бұршақ тұқымдастар 3,72 55 212
Картоп 62,34 925 244
Көкөністер және бақша
дақылдары, барлығы 55,14 818 382
Капуста 14,73 218 621
Пияз 14,66 217 582
Сәбіз 11,15 165 487
Қызылша 1,46 21 669
Бақша дақылдарын қоса, басқа 13,14 195 023
көкөністер
Жеміс-жидектер, барлығы 27,37 406 223
Алмалар 23,73 352 198
Жидектер (жүзім және т.б.) 3,70 54 915
Шырын жемістілер 1,83 27 161
Қант 15,26 226 487
Ет өнімдері (етке есептегенде) 41,60 617 423
Сиыр еті 14,60 216 692
Шошқа еті 10,22 151 684
Қой еті 8,03 119 180
Құс еті 5,47 81 185
Басқа жануарлардың еті 2,55 37 847
Балық, барлығы 4,38 65 008
Жұмыртқа (мың дана) 0,1034 1 535
Сүт өнімдері (сүтке есептегенде) 179,53 2 664 566
Сүт, л. 91,24 1 354 175
Қаймақ 2,19 32 504
Ақ ірімшік 2,19 32 504
Мәйекті ірімшік 2,55 37 847
Сары май 2,19 32 504
Өсімдік майы 8,47 125 711
Күнбағыс майы, л. 6,53 96 918
Маргарин 1,75 25 973
Майонез 0,73 10 835
Басқалар
Шай 0,08 1 217
Ашытқы 0,06 816
Дәмдеуіштер 0,07 980
Тұз 0,37 5 492
__________________________________________________________________________
(таблицаның жалғасы)
__________________________________________________________________________
Ауыл шаруашылығы өніміне есеп. ! Ауыл шаруашылығы өнімін ! Қамтамасыз
тегенде, республика бойынша ! нақты өндіру, ! етілуі, %
тамақ өнімдерін тұтынудың шекті ! тонна*** !
деңгейі !
________________________________! !
өнім ! тонна ! !
__________________________________________________________________________
4 ! 5 ! 6 ! 7
__________________________________________________________________________
Бидай, барлығы 1 859 963 9 073 460 487,8
Бидай 416 715
Бидай 1 341 195
Бидай 102 053
Қарабидай 336 967 48 340 14,3
Күріш 184 268 214 320 116,3
Бұршақ тұқымдастар 78 874 25 620 32,5
Картоп 925 244 1 692 560 182,9
Көкөністер және
бақша дақылдары, 818 382 1 965 200 240,1
барлығы
Капуста 218 621 262 670 120,1
Пияз 217 582 256 490 117,9
Сәбіз 165 487 163 620 98,9
Қызылша 21 669 77 470 357,5
Бақша дақылдарын қоса,
басқа көкөністер 195 023 1 204 950 617,9
Жеміс-жидектер, барлығы 406 223 201 750 49,7
Алмалар 352 198 154 840 44,0
Жидектер (жүзім және
т.б.) 54 915 133 090 242,4
Шырын жемістілер - - -
Қант қызылшасы* 1 887 395 272 680 14,4
Ет, барлығы 617 423 622 600 101,0
Сиыр еті 216 692 306 300 141,4
Шошқа еті 151 684 133 400 87,9
Қой еті 119 180 91 200 76,5
Құс еті 81 185 33 300 41,0
Басқа жануарлардың еті 37 847 58 400 154,3
Балық, барлығы 92 868 **40 000 43,1
Жұмыртқа 1 535 1 692 110,3
Сүт, барлығы 2 664 566 3 730 200 140,0
Сүт, л. 1 354 175 3 730 200 275,5
Қаймақ 32 504 40 273 123,9
Ақ ірімшік 32 504 3461 10,6
Мәйекті ірімшік 37 847 4141 10,9
Сары май 32 504 3 351 10,3
Майлы дақылдар 628 554 140 150 22,3
Күнбағыс майы 484 588 104 630 21,6
Маргарин 25 973 10449 40,2
Майонез 10 835 6370 58,8
Шай - - -
Ашытқы 816 4914 602,0
Дәмдеуіштер - - -
Тұз 21 669 11 341 52,3
__________________________________________________________________________
* 2001 жылғы 1 қаңтарда халық саны 14841,9 мың адам болды
** жедел деректер
*** ішкі өндірістік тұтынуды есепке алмағанда
Тұтыну стандарттарына сәйкес республика халқының тамақ өнімдерімен қамтамасыз етілуін талдау, тұтастай алғанда республика тамақ өнімдерінің негізгі түрлерімен өзін-өзі қамтамасыз етіп отырғанын көрсетеді:
бидай, күріш, картоп, көкөніс, жидек, ет, сүт, жұмыртқа бойынша
қамтамасыз етілу шекті мәннен жоғары;
қара бидай, бұршақ тұқымдас, алма, қант, құс еті, балық, майлы
дақылдар мен күнбағыс бойынша нақты өндіріс тұтынудың стандарттық
нормаларынан төмен.
2.2. Экономикалық қол жетімділік деңгейі
Азық-түлiкке экономикалық қол жетiмдiлiк ең төменгi тұтыну себетiне
енгiзiлген көлемде баға мен кiрiстiң қалыптасқан деңгейi жағдайында
халықтың азық-түлiк тауарларын сатып алу мүмкiндiгi ретiнде анықталады.
3-кесте
Халықтың кiрiстерi деңгейi
---------------------------------------------------------------------------
! 1999 ж. ! 2000 ж. ! 2001 ж.
---------------------------------------------------------------------------
1 Халықтың ақшалай кiрiсi (бiр айда орташа
жан басына шаққанда) теңге 5539 6499 7316
2 Күнкөрiс деңгейiнiң шамасы (бiр айда
орташа жан басына шаққанда) теңге 3394 4007 4596
3 Экономикалық қол жетiмдiлiк коэффициентi
(1-жол : 2-жолға) 1,63 1,62 1,59
---------------------------------------------------------------------------
2001 жылы жан басына шаққанда орташа номиналдық ақшалай кiрiс республика бойынша бiр айда орта есеппен 7316 теңге болды, бұл елiмiзде айына орташа есеппен 4596 теңге көлемiнде қалыптасқан ең төменгi күнкөрiс деңгейiн қамтамасыз етедi.
Алайда халықтың топтары мен республиканың аймақтары бойынша кiрiс деңгейiнiң елеулi саралануы байқалады. 2001 жылы республика бойынша тұтастай алғанда кiрiсi ең төменгi күнкөрiс деңгейiнен аз халықтың үлесi 28,4 пайыз болды, оның үстiне осы халықтың үлесi қалада 20,4 %, ал ауылда 38,0 %. Кiрiсi ең төменгi күнкөрiс деңгейiнен аз халықтың үлесi Атырау облысында - 40,9%, Жамбыл облысында - 48,4%, Оңтүстiк Қазақстан облысында - 38,4%, Қызылорда облысында - 38,5%, Алматы облысында - 39,3%, Маңғыстау облысында - 46,2%.
Кiрiсi азық-түлік себетiнiң құнынан аз халықтың үлесi республика
бойынша орташа есеппен 11,3% болды, оның iшiнде қалада 7,15%, ауылда
16,3%, олардан Маңғыстау облысында, ауылда - 83,5 %, Атырау облысында -
тиiсiнше - 24,9%, Ақтөбе облысында - 22,9%, Қостанай облысында - 22,8%.
2.3. Ішкі тұтыну рыногындағы тамақ өнімдері импортының үлес салмағы
ФАО бағалауы бойынша азық-түлік импортының қауіпсіз деңгейі, тұтастай
алғанда тұтыну деңгейінің 17%-нан аспауы тиіс.
Ауыл шаруашылығы өнімдерінің негізгі түрлерін тұтынудағы импорттың
үлесі болмашы.
4-кесте
Негізгі тамақ өнімдерін тұтынудағы импортының үлесі, %
__________________________________________________________________________
Өнімдердің атауы !1995 ж!1996 ж!1997 ж!1998 ж!1999 ж!2000 ж
__________________________________________________________________________
Нан өнімдері (нан және
макарон тағамдары, жарма) 1,0 0,7 0,7 3,8 3,4 3,4
Картоп 0,3 1,9 0,7 1,5 2,8 4,1
Көкөністер мен бақша 4,1 - 1,8 1,9 3,2 1,8
дақылдары
Ет және ет өнімдері 0,96 2,3 6,4 6,9 3,9 5,1
Сүт және сүт өнімдері 2,4 3,2 5,3 6,2 5,6 9,2
Жұмыртқа (дана) 0,8 2,7 1,7 3,5 5,4 10,5
Балық және балық өнімдері 18,8 - 31,4 30,6 57 82,9
__________________________________________________________________________
Сондай-ақ түбегейлі өңделген ет, сүт өнімдері, май және мал майлары
мен өсімдік майлары, кондитер тағамдарының тұтыну рыногындағы импорттық
үлесі соншалықты төмен емес (40%-дан 60%-ға дейін) және ішкі рыноктың
тауар импортына аса тәуелді екендігін сипаттайды (5-кесте).
Тамақ өнімдерін өндіру және олардың импорты (мың тонна)
5-кесте
___________________________________________________________________________
Көрсеткіштер ! 1995 ! 1997 !
!___________________________!__________________________!
!бар. !оның ішінде !Импорт !бар. !оның ішінде !Импорт!
!лығы !___________ !үлесі, %!лығы !_____________!үлесі,!
! !өнді. !им. ! ! !өнді. !им. ! % !
! !ріс !порт ! ! !ріс !порт ! !
___________________!_____!______!_____!________!_____!______!______!______!
Бидай ұны және 1577 1575 1,9 0,1 1531 1528 2,9 0,2
қоспа ұны
Май және өсімдік 58 44 14,4 25 62 28,8 33,2 54
майлары
Қант** 317 113 204,5 65 378 147,9 229,6 61
Шұжық тағамдары 35 35 0,4 1 23 16 6,6 29
Ет консервілері 1,5 3,8
Өңделген сұйық сүт 280 279 0,5 0,2 204 203 1,4 1
және кілегей
(сүтке есептелген
қаймағы алынбаған
сүт өнімдері)
сүтке есептелген
импорт жоқ
Сары май 34 30 3,6 11 12 7 5,0 42
Сары ірімшік және 12 12 0,3 2 7 6 0,6 9
ақ ірімшік
Маргарин өнімі 6 3 2,7 47 13 6 6,7 53
Құрамында какао 43 29 14,4 33 68 49 19,3 28
бар және құрамында
какао жоқ кондитер
өнімдері
___________________________________________________________________________
(таблицаның жалғасы)
___________________________________________________________________________
Көрсеткіштер ! 2000 ! 2001 !
!___________________________!__________________________!
!бар. !оның ішінде !Импорт !бар. !оның ішінде !Импорт!
!лығы !___________ !үлесі, %!лығы !_____________!үлесі,!
! !өнді. !им. ! ! !өнді. !им. ! % !
! !ріс !порт ! ! !ріс *)!порт ! !
___________________!_____!______!_____!________!_____!______!______!______!
Бидай ұны және 1743 1740,8 1,9 0,1 1029,6 1028,0 1,6 0,2
қоспа ұны
Май және өсімдік 132 55,2 76,8 58,2 175,2 74,1 101,1 58
майлары
Қант** 604 279,7 324,2 53,7 681,8 345,5 336,3 49
Шұжық тағамдары 20 12 7,7 39,1 18,0 9,0 9,0 50
Ет консервілері 3,2 0,5 2,7 84,4 3,4 0,2 3,2 94
Өңделген сұйық сүт 115 109,6 5,8 5,0 53,2 47,9 5,3 10
және кілегей
(сүтке есептелген
қаймағы алынбаған
сүт өнімдері)
сүтке есептелген
импорт жоқ
Сары май 12 4,4 7,6 63,3 11,0 3,9 7,1 65
Сары ірімшік 6 4,6 1,5 24,6 7,1 5,5 1,6 23
және ақ ірімшік
Маргарин өнімі 23 10,4 12,9 55,4 26,9 16,9 10,0 37
Құрамында какао 65 28,3 36,3 56,2 72,1 32,7 39,4 55
бар және құрамында
какао жоқ кондитер
өнімдері
___________________________________________________________________________
* 2001 жылға жедел деректер келтірілді
** қант өндіру импорттық шикізатты қайта өңдеу есепке алынып
көрсетілді
1-диаграмма
2001 жылы Қазақстан Республикасынан шыққан экспорттың үлесі
(қағаз мәтіннен қараңыз)
2001 жылы Қазақстан Республикасынан келген импорттың үлесі
(қағаз мәтіннен қараңыз)
Экспорт-импорт сальдосы (мың АҚШ долл.)
(қағаз мәтіннен қараңыз)
Тамақ өнiмдерi экспорт-импортын талдау астық дақылдары мен ұн-жарма өнеркәсiбi өнiмiнiң позициялары бойынша тұтастай алғанда, үлкен экспорттың есебiнен оң теңгерiмдi көрсетiп отыр. Алайда, тереңдеп қайта өңделген барлық басқа тамақ өнiмдерi, өсiмдiк майы мен құс етi бойынша сыртқы сауданың сальдосы терiс.
Импорт ағынын талдау Қазақстанға негiзгi азық-түлiк импорттаушы Ресей екендiгiн көрсетiп отыр - оның үлесi импорттың жалпы көлемiнiң 42 %-ы. Ол шұжық тағамдарының, ет және ет-өсiмдiк консервiлерiнiң, печеньенiң, кондитер тағамдары мен пирожныйдың, наубайхана ашытқысының, какао мен қанттан жасалатын кондитер тағамдарының, қоюлатылған және құнарландырылған сүттiң, кетчуптiң, майонездiң, балмұздақтың, сыраның, күнбағыс майының, сары майдың 100 %-нан 70%-на дейiн қамтамасыз етедi.
Көлемi жағынан екiншi импорттаушы АҚШ болып табылады - оның үлесi 3,8%. Сыртқы сауда айналымының терiс сальдосы қалыптасып, бұл елден импортталатын өнiмнiң көлемi экспорт көлемiнен 2 еседен астам болып отыр. Ic жүзiнде, өнiмнiң бiр түрi - құс етi импортталады, оның бағасы отандық өнiмге қарағанда 1,5-нан - 3 есеге дейiн арзан.
Ресей, Украина және Германия сияқты iрi импорттаушылармен сыртқы сауда айналымының терiс сальдосы қалыптасты. Германиядан әкелiнетiн импорттың үлесi: мия, маргарин өнiмi, ашытылған сүт өнiмi, қаймақ сияқты тауарлар бойынша елеулi. Украинадан үлкен көлемде күнбағыс майы, сары май, какао мен қанттан жасалатын кондитер тағамдары импортталады.
2.4. Тамақ өнiмдерiнiң сапа және қауiпсiздiк стандарттарына
сәйкестiк деңгейi
Азық-түлiктiк қауiпсiздiктi қамтамасыз ету жүйесi тұрақтылығының көрсеткiшi тамақ өнiмдерiнiң сапасы мен қауiпсiздiгiнiң деңгейi болып табылады. Қазiргi кезде отандық ауыл шаруашылығы өнiмiн өндiру және оны қайта өңдеу халықаралық, көбiнесе тiптi ұлттық сапа стандарттарына да сай келмейдi.
Республикалық СЭС деректерi бойынша 2000 жылы жарамсыз деп танылған өнiмнiң негiзгi үлесi (40%-дан 80%-ға дейiн) отандық тауар өндiрушiлер өндiрген өнiм болып отыр. Сапасыз өнiмнiң жоғары пайызы ет және ет өнiмдерi бойынша байқалды, жарамсыз деп танылған 14,7% өнiмнiң 82%-ын отандық өндiрiс, сүт және сүт тағамдары бойынша 14,5%-дың 79%-ын, өсiмдiк майы бойынша 21,4%-дың 67%-ын, қант бойынша 8,9-дың 36%-ын отандық өнiм құрайды. Ұн, нан, жарма, көкөнiс және сусындар бойынша да жағдай осындай. Бұл да тұтыну рыногының импортқа тәуелдiлiгiн ұлғайта түседi.
Ауыл шаруашылығы өнiмдерi мен тамақ өнiмдерiн өндiру, негiзiнен кеңес дәуiрiндегi МЕМСТ-тар бойынша жүзеге асырылып келедi, ал бұл отандық өнiмнiң бәсекеге қабiлеттiлiгiн төмендетеді.
2.5. Мемлекеттiк ресурстар мен резервтер (құпия)
2.6. Жалпы тұжырымдар
Халықтың тамақ өнiмдерiмен жалпы қамтамасыз етiлгендiгiн және бұл жүйенiң тұрақтылығын сипаттай келiп, мынадай қорытындылар жасауға болады:
азық-түлік рыногы, тұтастай алғанда, негiзгi тамақ өнiмдерiн тұтынудың, ұлттық стандартын қамтамасыз етiп отыр;
қатер төнген жағдайда негiзгi тамақ өнiмдерiмен қамтамасыз ету жүйесi қалыптастырылды;
тамақ өнiмдерiне халықтың экономикалық қол жетiмдiлiгі, тұтастай алғанда халықтың кiрiстерi деңгейiмен қамтамасыз етiлгенмен, әлеуметтiк топтар мен аумақтар бойынша бiркелкi емес;
азық-түлiк импорты көлемiнiң өсуiне, оның сапа стандарттарына сәйкессiздiгiне қарай азық-түлiктiк қауiпсiздiктi қамтамасыз ету жүйесi тұрақты емес.
Шаралар:
жан басына шаққанда, сондай-ақ жынысы мен жасына қарай жекелеген топтарға орташа есептелген тамақ өнiмiнiң бүкiл қажеттi номенклатурасы бойынша тұтынудың ұлттық стандарттарын бекiту;
халықтың кедейлiк жағдайын жеңiлдету үшiн мыналар негiзгi басымдықтар болуға тиiс: олардың даму деңгейiн теңестiруге бағытталған аймақтық саясат жүргiзу, экономика салаларының, оның iшiнде ауыл шаруашылығының одан әрi экономикалық өсуiн қамтамасыз ету, кедей халықтың (әсiресе ауылда) еңбек әлеуетiн iске асыру үшiн мемлекеттiң жағдай жасауы, халықтың әлеуметтiк осал топтарына әлеуметтiк көмек көрсетудiң атаулылығын күшейту;
облыс әкiмдерi тұтынудың ұлттық стандарттарына негiзделiп есептелген ең төменгi тұтыну себетiнiң мониторингiн жүргiзуi қажет;
тамақтануға экономикалық қол жеткiзу үшiн халықтың барлық топтары кiрiстерiнiң деңгейiн тұтынудың ұлттық стандарттары негiзiнде есептелген тұтыну себеттерiнiң ең төменгi құнымен теңдестiрудi қамтамасыз ету;
тамақ өнiмдерiнiң сапасын бақылау жүйесiн әзiрлеу және оны халықаралық стандарттарға көшiру;
азық-түлiктiк қауiпсiздiктi қамтамасыз етудiң мониторингiн жүзеге асыру;
индикативтiк жоспарды әзiрлеу кезiнде азық-түлiктiк қауiпсiздiктi қамтамасыз етудiң негiзiн құрайтын ауыл шаруашылығы өнiмiнiң және оны қайта өңдеудiң әрбiр түрi бойынша өндiрiстiң көрсеткiштерiн есепке алу;
мемлекеттiк азық-түлiк запастарын қалыптастыру, сақтау және пайдалану
жүйесiн оңтайландыру;
материалдық резервтердi мемлекеттiк сатып алу мен сақтаудың уақтылы
бюджеттiк қаржыландырылуын қамтамасыз ету;
отандық тауарлардың бәсекеге қабiлеттiлiгiн арттыру және орынды
қолдаудың мемлекеттiк саясатын жүргiзу негiзiнде ішкі азық-түлiк рыногының
импортқа тәуелдiлігін төмендету жөнiндегi шараларды жүзеге асыру;
негізгі тамақ өнімдерінің ішкі өндірісінің көлемін тұтыну
стандарттарына сәйкес шекті мәннен кем болмайтындай етіп қамтамасыз ету
(6-кесте).
6-кесте
Тамақ өнімдерін тұтынудың ұлттық стандарттарына сәйкес
азық-түліктік қауіпсіздікті қамтамасыз етудің қажетті шекті деңгейі
___________________________________________________________________________
!Тамақ ! Республика бойынша тамақ өнімдерін тұтынудың !
Атауы !өнімдерін! шекті деңгейі (халық х 2-баған), тонна !
!тұтынудың!________________________________________________
!стандарт.! 2003 жыл ! 2004 жыл ! 2005 жыл !
!тары, !халық 14936,7 !халық 15010,5 ! халық 15073,1 !
!кг/жыл ! мың адам ! мың адам ! мың адам !
___________________________________________________________________________
1 ! 2 ! 3 ! 4 ! 5 !
________________!_________!_______________!_______________!_______________!
Нан өнімдері 92,12 1 375 969 1 382 767 1 388 534
(қарабидай нанын,
күріш пен бұршақ
тұқымдастарды
қоспай, ұнға
есептегенде)
Бидай ұны 18,25 272 595 273 942 275 084
Бидай наны 94,45 1 410 771 1 417 742 1 423 654
Макарондар 4,38 65 423 65 746 66 020
Қарабидай наны 23,73 354 448 356 199 357 685
Күріш 8,07 120 539 121 135 121 640
Бұршақ тұқымдастар 3,72 55 565 55 839 56 072
Картоп 62,34 931 154 935 755 939 657
Көкөністер мен 55,14 823 610 827 679 831 131
бақша дақылдары,
барлығы
Капуста 14,73 220 018 221 105 222 027
Пияз 14,66 218 972 220 054 220 972
Сәбіз 11,15 166 544 167 367 168 065
Қызылша 1,46 21 808 21 915 22 007
Басқа көкөністер, 13,14 196 268 197 238 198 061
бақша дақылдарын
қоса
Жеміс-жидектер, 27,37 408 817 410 837 412 551
барлығы
Алма 23,73 354 448 356 199 357 685
Жидектер (жүзім 3,70 55 266 55 539 55 770
және т.б.)
Шырын жемістілер 1,83 27 334 27 469 27 584
Қант 15,26 227 934 229 060 230 016
Ет өнімдері (етке 41,60 621 367 624 437 627 041
есептегенде)
Сиыр еті 14,60 218 076 219 153 220 067
Шошқа еті 10,22 152 653 153 407 154 047
Қой еті 8,03 119 942 120 534 121 037
Құс еті 5,47 81 704 82 107 82 450
Басқа жануарлар 2,55 38 089 38 277 38 436
еті
Балық, барлығы 4,38 65 423 65 746 66 020
Жұмыртқа (мың дана) 0,1034 1 544 1 552 1 559
Сүт өнімдері 179,53 2 681 586 2 694 835 2 706 074
(сүтке
есептегенде)
Сүт, л. 91,24 1 362 825 1 369 558 1 375 270
Қаймақ 2,19 32 711 32 873 33 010
Ақ ірімшік 2,19 32 711 32 873 33 010
Сары ірімшік 2,55 38 089 38 277 38 436
Сары май 2,19 32 711 32 873 33 010
Өсімдік майы 8,47 126 514 127 139 127 669
Күнбағыс майы, л. 6,53 97 537 98 019 98 427
Маргарин 1,75 26 139 26 268 26 378
Майонез 0,73 10 904 10 958 11 003
Басқалар 0 0 0
Шай 0,08 1 225 1 231 1 236
Ашытқы 0,06 822 826 829
Дәмдеуіштер 0,07 986 991 995
Тұз 0,37 5 527 5 554 5 577
___________________________________________________________________________
(таблицаның жалғасы)
__________________________________________________________________________
Ауыл шаруашылығы өніміне есептегенде республика бойынша тамақ !
өнімдерін тұтынудың шекті деңгейі !
__________________________________________________________________________!
өнім ! 2003 жыл ! 2004 жыл ! 2005 жыл !
____________________!_________________!__________________!________________!
6 7 8 9 !
__________________________________________________________________________!
Бидай, барлығы 1 871 843 1 904 936 1 912 881
Бидай 419 377 421 449 423 206
Бидай 1 349 762 1 417 742 1 423 654
Бидай 102 704 65 746 66 020
Қарабидай 340 815 356 199 357 685
Күріш 185 445 186 361 187 138
Бұршақ тұқымдастар 79 379 79 770 80 103
Картоп 931 154 935 755 939 657
Көкөністер мен 823 610 827 679 831 131
бақша дақылдары,
барлығы
Капуста 220 018 221 105 222 027
Пияз 218 972 220 054 220 972
Сәбіз 166 544 167 367 168 065
Қызылша 21 808 21 915 22 007
Басқа көкөністер, 196 268 197 238 198 061
бақша дақылдарын
қоса
Жеміс-жидектер, 408 817 410 837 412 551
барлығы
Алма 354 448 356 199 357 685
Жидектер (жүзім және 55 266 55 539 55 770
т.б.)
27 469 27 584
Қант қызылшасы* 1 899 450 1 908 835 1 916 796
Ет, барлығы 621 367 624 437 627 041
Сиыр еті 218 076 219 153 220 067
Шошқа еті 152 653 153 407 154 047
Қой еті 119 942 120 534 121 037
Құс еті 81 704 82 107 82 450
Басқа жануарлар еті 38 089 38 277 38 436
Жұмыртқа (мың дана) 1 544 1 552 1 559
Сүт, барлығы 2 681 586 2 694 835 2 706 074
Сүт, л. 1 362 825 1 369 558 1 375 270
Қаймақ 32 711 32 873 33 010
Ақ ірімшік 32 711 32 873 33 010
Сары ірімшік 38 089 38 277 38 436
Сары май 32 711 32 873 33 010
Майлы дақылдар 632 569 635 695 638 346
Күнбағыс 487 683 490 093 492 137
Маргарин 26 139 26 268 26 378
Майонез 10 904 10 958 11 003
___________________________________________________________________________
* қант құрағымен ауыстырылуы мүмкін
3. Аграрлық бизнестің тиімді жүйесін қалыптастыру
3.1. Жер қатынастарын дамыту
Ағымдағы жай-күй:
Ауыл шаруашылығы кәсіпорындарын реформалаудың нәтижесінде, өнімі аз
және сортаң жерлердің ауыл шаруашылығы айналымынан шығарылуына байланысты
ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер 1991 жылғымен салыстырғанда 127,5
млн. гектарға немесе 2 еседен астам кеміді, сонымен бірге егістік жер 13,3
млн. гектарға (2,7 есе) азайды.
7-кесте
___________________________________________________________________________
Облыстар ! 1991 ж. ! 1995 ж. ! 2000 ж. ! 2001 ж. !1991 жылғыға
! ! ! ! !қарағанда
! ! ! ! !2001 ж. өз.
! ! ! ! !геріс (+, -)
!___________!___________!___________!___________!____________
!бар. !о.і. !бар. !о.і. !бар. !о.і. !бар. !о.і. !бар. !о.і.
!лығы !егіс.!лығы !егіс.!лығы !егіс.!лығы !егіс.!лығы !егіс.
! !тік ! !тік ! !тік ! !тік ! !тік
! !жер ! !жер ! !жер ! !жер ! !жер
______________!_____!_____!_____!_____!_____!_____!_____!_____!_____!______
Ақмола 13,6 6,4 12,6 6,2 8,9 4,5 9,0 4,9 -4,6 -1,5
Ақтөбе 23,0 2,1 20,4 1,6 7,9 0,7 7,5 0,8 -15,5 -1,3
Алматы 15,9 1,7 14,2 1,5 8,5 1,1 8,2 1,1 -7,7 -0,6
Шығыс
Қазақстан 8,9 2,7 8,5 1,8 2,6 0,9 2,6 0,9 -6,3 -1,8
Атырау 22,2 0,03 18,6 0,01 4,5 0,002 4,5 0,001 -17,7 -0,03
Жамбыл 11,5 1,02 10,8 0,9 7,9 0,9 7,4 0,8 -4,1 -0,2
Батыс 12,9 2,01 11,5 1,8 5,0 0,4 4,5 0,6 -8,4 -1,41
Қазақстан
Қарағанды 28,4 2,3 22,1 2,02 11,9 1,06 10,7 1,1 -17,7 -1,2
Қызылорда 18,9 0,3 17,5 0,2 6,9 0,1 5,7 0,1 -13,2 -0,2
Қостанай 18,1 6,7 17,2 6,5 7,9 5,6 7,6 5,6 -10,5 -1,1
Маңғыстау 13,9 0 12,2 0 8,3 0 8,3 0 -5,6 0
Павлодар 10,6 3,5 9,6 3,03 2,7 1,3 2,5 1,2 -8,1 -2,2
Солтүстік
Қазақстан 9,0 5,5 7,8 5,3 6,1 4,1 6,1 4,2 -2,9 -1,3
Оңтүстік
Қазақстан 11,5 1,2 11,8 1,03 4,0 0,8 6,3 0,8 -5,2 -0,4
Барлығы 218,4 35,5 194,8 31,9 93,1 21,5 90,9 22,2 -127,5 -13,3
___________________________________________________________________________
Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлердің серпіні, млн. га
(қағаз мәтіннен қараңыз)
Қазақстан Республикасының "Жер туралы" 2001 жылғы 24 қаңтардағы N 152-ІІ Z010152_ Заңға сәйкес мемлекеттiк емес ауыл шаруашылығы жер пайдаланушыларының жердi тұрақты пайдалану құқығы жойылды және 49 жылға дейiн мерзiмге жалға алу шартымен уақытша ұзақ мерзiмдi жердi пайдалану институты енгiзiлдi (1-схема).
(қағаз мәтіннен қараңыз)
Проблемалар:
2003 жылғы 1 қаңтардан бастап уақытша ұзақ мерзiмдi жердi пайдаланудың енгiзiлуi ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлердiң бiр бөлiгiнiң жағдайына терiс әсерiн тигiзедi;
ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерге жеке меншiктiң болмауы аграрлық секторда кепiл қатынастарының дамуын және күрделi қаржыны ұлғайтуды тежейтiн факторлардың бiрi болып табылады;
тұрақты жер қатынастарының болмауы iрi және орта тауарлы ауыл шаруашылығы құралымдарын дамытуға ынталандырмайды;
топырақтың сапасын анықтайтын қазiргi заманғы материалдардың болмауы (топырақтың сапасын анықтау жөнiндегi соңғы толық көлемдi жұмыс 1986-1987 жылдарда жүргiзiлген) нақты бағалауға және жер салығының көлемiн саралауға мүмкiндiк бермейдi;
топырақтың құнарлылығын арттыруға ынталандырудың, сондай-ақ топырақ құнарлылығының жай-күйін пәрменді қадағалаудың экономикалық тетiгiнiң болмауы жер пайдаланушылардың жердi пайдалану жөнiндегi жауапкершiлiгiн төмендетедi.
Шаралар:
ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерге жеке меншiктi енгiзу жөнiндегi заңнамалық акт қабылдау;
ауыл шаруашылығы жерлерiнiң құнарлылығын сақтау және арттыру мақсатында жердi тиiмдi пайдаланбағаны үшiн жауапкершiлiктi күшейту;
жердi бөлудiң қолданылып жүрген заңнамаға сәйкестiгiне тексерiс жүргiзу.
жер телiмдерiнiң бағалау құнын анықтаудың әдiстемесiн жетiлдiру - барлық аймақтарда бонитеттi бағалаудың 4 турын өткiзу, ел экономикасының жай-күйiн ескере отырып, топырақтың типтерi мен iшкi типтерiн капиталға айналдыру ставкасын саралау;
жердi кепiлге беру арқылы кредит берудiң ипотекалық нысанын және
кредит тетiгi арқылы жер пайдалану құқығын пайдалана отырып аграрлық
секторда қаржы-кредит қатынастарын жетiлдiру.
Күтiлетiн нәтижелер:
Жердi нарықтық айналымға енгiзу, ауыл шаруашылығы тауарын
өндiрушiлердiң кредит ресурстарына қол жеткiзуiн ұлғайту, жердiң
пайдаланылуын жақсарту, салық салудың арнайы режимiн сақтау.
3.2. Ауыл шаруашылығында су пайдаланудың тиімді жүйесін қалыптастыру
Суармалы жерлердің жай-күйі:
суармалы жер қоры 2364,8 мың га құрап, бұл жерлер ауыл шаруашылығы
жалпы өнімінің 30%-ынан астамын өндіруді қамтамасыз етеді;
1991 жылы ауыл шаруашылығы өндірісінде 2284 мың га суармалы жер
пайдаланылды, ал 2001 жылы нақты 1317,8 мың гектар жер суарылды, қалған
1047 мың га сортаң жерлердің айналымынан шығарылуына, суару жүйелерінің
ақауларына, судың болмауына немесе жетіспеуіне, топырақты суландыру
жағдайларының, ұйымдастыру іс-шараларының нашарлауына, ең алдымен,
қаржылық және материалдық-техникалық ресурстардың болмауына байланысты
пайдаланылмады (8-кесте).
Қолда бар суармалы жерлер және олардың жай-күйі
8-кесте
___________________________________________________________________________
!Қолда ! Оның ішінде суарыла. ! Пайдаланылмайтын суармалы
Облыстар !бар ! тыны ! жерлер
!суар. !______________________!________________________________
!малы !Барлы.! оның ішінде !Бар. ! оның ішінде мынадай
!жер, !ғы !_______________!лығы ! себептермен
!бар. ! !тұқым !тұқым ! !__________________________
!лығы ! !себіл. !себіл. ! !суару !судың !топы.!қаржы.
! ! !ген !мейтін ! !жүйе. !жоқты.!рақты!ның
! ! ! ! ! !лері !ғы !су. !жоқты.
! ! ! ! ! !ақаулы! !лан. !ғы
! ! ! ! ! ! ! !дыру !
! ! ! ! ! ! ! !жағ. !
! ! ! ! ! ! ! !дай. !
! ! ! ! ! ! ! !лары.!
! ! ! ! ! ! ! !ның !
! ! ! ! ! ! ! !нашар!
! ! ! ! ! ! ! !лауы !
____________!______!______!_______!_______!_____!______!______!_____!______
Ақмола 46,5 4,4 4,4 42,1 36,4 2,0 3,7
Ақтөбе 48,8 8,2 8,2 40,6 26,3 4,1 10,2
Алматы 648,3 544,8 445,0 99,8 103,5 38,2 65,3
Атырау 4,6 4,5 3,7 0,8 0,1 0,1
Шығ.-Қазақ. 219,1 54,5 54,5 164,6 66,5 30,7 67,4
стан
Жамбыл 284,7 239 216,2 22,8 45,7 30,7 13,0 2,0
Б-Қазақстан 11,1 11,1 11,1 1,0
Қарағанды 87,7 3,8 3,8 85,4 65,2 14,2 6,0
Қызылорда 277,7 173,7 141 32,7 104,0 58,5 17,2 28,3
Қостанай 145,9 6,3 6,3 139,6 10,0 82,9 46,6
Маңғыстау 1,3 0,2 0,2 1,1 1,1
Павлодар 12,9 4,6 4,6 8,3 8,3
Солт.-
Қазақстан 17,7 0,3 0,3 17,3 12,7 4,6
Оңт.- 558,6 471,9 418,7 53,6 86,7 30,2 14,6 29,0 12,9
Қазақстан
Барлығы 2364,8 1525,8 1317,8 208,0 839,0 384,1 134,2 173,6 147,0
___________________________________________________________________________
Ауыл шаруашылығында су пайдалану проблемалары:
ауыл шаруашылығында су пайдалануды, жер суландыру құрылыстарына меншік қатынасын реттейтін заңнамалық базаның жоқтығы;
суды жеткiзiп беру жөнiнде көрсетiлетiн қызметтердің құны қымбат болғандықтан республиканың оңтүстiк облыстарындағы шаруашылықтарда 408 млн. теңге көлемiнде дебиторлық берешек қалыптасты, бұл ауыл шаруашылығында су пайдаланушыларға қызмет көрсететін шаруашылық жүргізушi субъектілер қызметінің залалды болуына себепшi болады;
жер суландыру құрылыстарының әбден тозығы жетуiнiң салдарынан жер суландыру жүйелерiнің ПӘК-і нормативтік көрсеткiштен екі есе төмен;
оңтүстiк облыстардың сумен жабдықталуының трансшекаралық өзендердiң суларын бөлiсу жөніндегі мемлекетаралық қатынастардың реттелуiне тәуелділігі.
Су пайдалану жүйесiн жетiлдiру жөніндегі шаралар:
су пайдаланушылар бiрлестiктерiнің ұйымдастырылуы және олардың жұмыс істеуі жөніндегі нормаларды ескере отырып Қазақстан Республикасы Су Кодексiнiң жаңа редакциясын әзірлеу;
суды жеткізіп беру жөнінде көрсетiлетін қызметтердің жабылмайтын шығындарының айырмашылығын республикалық бюджеттен дотация беру арқылы ауылдағы су пайдаланушыларды, олардың рентабельдi қызметiн қамтамасыз ететін мемлекеттік, су шаруашылығы, пайдаланушы ұйымдарды мемлекеттiк қолдау;
шаруашылықаралық каналдар мен гидромелиоративтік құрылыстардың ерекше авариялық жағдайдағы телiмдерін қалпына келтіру;
жер суландыру жүйелерi жай-күйiне, суландыру телімдерiнің құрылысын жобалауды жүзеге асыру мониторингін жүргізу жөніндегі функцияларды орындайтын мемлекеттік мекеме нысанында "Қазагромелиосушар" әдістемелiк орталығын құру;
кадрлар даярлау жөнiндегі мемлекеттік бағдарламада жыл сайын жалпы саны 20-25 адам шамасында су шаруашылығы жүйелерi мен құрылыстарының инженер-гидротехниктерін, инженер-құрылысшыларын даярлауды көздеу;
Орта Азия елдерінiң мемлекетаралық су-энергетикалық консорциумын
(төрт тарапты) құру.
Қаржылық қамтамасыз ету:
ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлерге су жеткiзiп беру жөнiнде
көрсетiлетiн қызметтер құнына субсидия беру. Шаруашылықаралық каналдар мен
гидромелиоративтiк құрылыстардың ерекше авариялық жағдайдағы телiмдерiн
қалпына келтiруге және "Қазагромелиосушар" мемлекеттiк мекемесiн құру;
Халықаралық Қайта құру және Даму Банкiнiң "Жердi суландыру және
дренаж жүйелерiн жетiлдiру" жобасы бойынша және Азия Даму Банкiнiң "Cy
ресурстарын басқару және жерлердi қалпына келтiру" жобасы бойынша қарыздар.
9-кесте
млн. теңге
---------------------------------------------------------------------------
Бюджеттiк бағдарламаның атауы ! 2003 ж. ! 2004 ж. ! 2005 ж.
---------------------------------------------------------------------------
Ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлерге 1032,379 1100,0 1500,0
су жеткiзiп беруде көрсететiн қызметтер
құнын субсидиялау
Шаруашылықаралық каналдар мен 250,0 1250,0 1500,0
гидромелиоративтiк құрылыстардың ерекше
авариялық жағдайдағы телiмдерiн қалпына
келтiру
"Қазагромелиосушар" ММ әдiстемелiк 10,0 10,0 10,0
орталығын құру
"Қазагромелиосушар" ММ әдiстемелiк 2,427 1,177 1,0
орталығын материалдық-техникалық жарақтау
Қарыздар 3042,7 2079,9 978,9
Барлығы 4337,506 4441,077 3989,9
---------------------------------------------------------------------------
Бөлiнетiн қаржының көлемi тиiстi қаржы жылына арналған республикалық
бюджеттiң жобасын республикалық бюджет комиссиясы қарауының нәтижесi
бойынша заңнамада белгiленген тәртiппен нақтылануы мүмкiн.
Күтiлетiн нәтиже:
өсiрiлетiн ауыл шаруашылығы дақылдарының рентабельдiгiн арттыру;
суармалы жүйелердiң пайдалы әсер коэффициентiн 80%-ға дейiн арттыру;
ауыл шаруашылығы дақылдарының түсiмдiлiгiн 25-30%-ға дейiн ұлғайту;
пайдаланушы су шаруашылықтары компанияларының материалдық, техникалық жарақтануын және қаржылық қамтамасыз етiлуiн және олардың жұмыс iстеуiнiң технологиялық деңгейiн көтеру;
ауыл шаруашылығында су пайдаланудың тиiмдi жүйесiн және жер суландыру құрылыстарын пайдалану жөнiндегi құрылымдарды дамыту;
мелиорация және ауыл шаруашылығында су пайдалану жүйесiнiң кәсiпорындарында жаңадан 150 жұмыс орнын құру.
3.3. Өсімдік шаруашылығы
Жалпы сипаттамасы:
Соңғы үш жылда өсімдік шаруашылығы саласында өнім өндірудің
тұрақтануы мен өсу үрдісі байқалады. 1999-2001 жылдарда елімізде орта
есеппен 13,9 млн. тонна астық өндірілді немесе 1996-1998 жылдарда
өндірілгеннен орта есеппен 1,4 есе артық. Аталған кезеңдерде дәнді
дақылдардың түсімділігі әр гектардан 6,9 центнерден 11,5 центнерге дейін
ұлғайды. Осындай көрініс техникалық дақылдар, картоп және көкөніс өндіру
бойынша да байқалып отыр.
10-кесте
Өсімдік шаруашылығын дамытудың кейбір көрсеткіштерінің серпіні
__________________________________________________________________________
Дақылдар ! Жалпы өнім жинау, мың тонна! Түсімділігі, ц/га
!______________________________!_____________________________
! Орта ! Орта !1996-1998 ! Орта ! Орта !1996-1998
! есеппен ! есеппен !жылдарға ! есеппен ! есеппен !жылдарға
!1996-1998!1999-2001!% есебімен!1996-1998!1999-2001!% есебімен
!жылдарда !жылдарда ! !жылдарда !жылдарда !
_____________!_________!_________!__________!_________!_________!_________
Астық 10003,6 13908,5 139,0 6,9 11,5 166,7
Соның ішінде:
бидай 7126,5 11008,5 154,5 6,6 11,2 169,7
Шиті мақта 180,7 317,8 175,9 16,9 19,7 116,6
Қант қызылшасы 231,2 283,2 122,5 121,3 166,7 137,4
Күнбағыс 67,3 119,3 177,3 3,0 5,0 166,7
Картоп 1463,9 1859,9 127,0 83,0 115,7 139,4
Көкөніс 912,3 1538,1 168,6 103,7 151,3 145,9
Бақша дақылдары 222,8 437,1 196,2 67,7 114,0 168,4
__________________________________________________________________________
3.3.1. Егіс алқаптарының құрылымын оңтайландыру
Ағымдағы жай-күй:
Егіс алқаптарының құрылымы
11-кесте
мың га
___________________________________________________________________________
Дақылдар ! 1996 ж. ! 1997 ж. ! 1998 ж. ! 1999 ж. ! 2000 ж. ! 2001 ж. !
______________!_________!_________!_________!_________!_________!_________!
Егіс алқабы, 25644,1 21843,7 18610,4 15285,3 16195,3 16725,7
барлығы
олардан дәнді 17188,6 15651,4 13526,7 11392,5 12438,2 13178,8
дақылдар,
оның ішінде:
бидай 12280,3 11512,2 10668,1 9037,0 10113,3 10826,8
арпа 3640,1 3182,0 2222,5 1796,0 1710,7 1744,5
сұлы 452,0 387,2 214,7 145,8 192,9 185,2
күзгі қарабидай 108,4 73,1 68,6 20,2 27,0 43,3
дәндік жүгері 85,8 69,0 65,8 66,5 79,4 88,8
күріш 88,5 85,2 76,7 71,6 77,6 71,4
тары 263,7 153,9 94,5 128,1 137,9 115,2
қарақұмық 174,1 106,9 68,9 45,0 52,0 57,4
қант қызылшасы 32,4 13,5 17,6 19,0 22,5 19,7
қоза 106,0 103,6 118,0 141,3 151,8 184,7
майлы дақылдар, 487,2 333,5 338,6 384,2 448,2 349,5
оның ішінде:
күнбағыс 335,8 223,9 225,0 262,6 313,9 255,4
қытайбұршақ 3,6 3,2 2,9 3,0 3,6 6,5
Жемшөптік 7526,0 5445,7 4294,0 3050,8 2823,7 2669,5
дақылдар
Жеміс-жидек 87,8 78 65,2 66.4 65,1 58,5
екпелері
Жүзімдіктер 16,1 13,0 10,3 10,0 11,5 10,9
___________________________________________________________________________
Соңғы жылдардағы егiс алқаптарының құрылымын талдау егiстiктiң жалпы алқабы 1996 жылғымен салыстырғанда 2001 жылы 1,5 есе қысқарғанын көрсеттi. Бұл орайда ауыл шаруашылығы дақылдарының жалпы алқабындағы дәндi дақылдардың үлесi 67 пайыздан 79 пайызға дейiн ұлғайды. Құрылымдағы жалпы алқап бидайға тиесiлi, оның үлесi 48 пайыздан 65 пайызға дейiн, ал дәндi дақылдардың құрылымында тиiсiнше 71 пайыздан 82 пайызға дейiн ұлғайды;
дәндi дақылдардың құрылымында бидайдың үлес салмағы өсуiне байланысты бұршақ тұқымдас, жарма, жемдiк дән және жемшөптiк дақылдардың егiс алқаптары азайды;
қант қызылшасының егiс алқабы 1,6 есе азайып, 19,7 мың га. деңгейiнде тұрақтады. Ал қант қызылшасын өндiрудiң көлемi бүгiнде республикада жұмыс iстеп тұрған қант зауыттарын шикiзатпен қамтамасыз етуге мүмкiндiк бермей отыр, оның үстiне халықтың бұл өнiмге деген қажеттерiн өтей алмайды;
күнбағыстың егiс алқабы 220-250 мың га. деңгейiнде тұрақтанды;
қозаның егiстiк алқаптары 1,7 есе ұлғайды, бұл аталған дақылдың жоғары рентабельдiлiгіне және өткiзу рыногының болуына байланысты;
жемiс ағаштары мен жүзiмдiк екпелер алқабының азаю үрдiсi сақталуда.
Проблемалар:
аймақтардың топырақ-климат жағдайының ерекшелiктерiн және рыноктың конъюнктурасын есепке алмай дәндi дақылдарды түрлерi бойынша қалыптасқан орналастыру ауыл шаруашылығы өндiрiсiн тұрақты және бәсекеге қабiлеттi етiп жүргiзудi қамтамасыз ете алмайды;
ұсынылған ауыспалы егiстер сақталмайды;
рентабельдiлiгi жоғары дақылдардың (мақсыр, қытайбұршақ, дәндi бұршақ тұқымдастар) өндiрiске енгiзiлуi жеткiлiксiз;
ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлердiң құнарлылығы төмендеп бара жатыр;
мал азығын егiстiкте өндiру мәселелерiне жете назар аударылмайды;
көпжылдық, екпе ағаштар мен жүзімдіктерді қалпына келтiру мен ұлғайту жөнiндегi жұмыстар жеткiлiксiз жүргiзiлуде, осы орайда қайта өңдеушi кәсiпорындар үшiн шикiзат тапшылығы сезiлуде.
Егіс алқаптарының құрылымын оңтайландыру жөніндегі шаралар:
ауыл шаруашылығы дақылдарының рентабельдi түрлерiнiң алқаптарын әсiресе солтүстiк аймақтарда ұлғайту, сондай-ақ жемiс-жидек пен жүзiмдiк алқаптарын (бұршақ тұқымдастар, жарма, майлы дақылдар, техникалық және жемдiк дәндi дақылдар, қатты бидай сорттары, сыра қайнатуға арналған арпа);
егiс алқаптарының құрылымы аймақтардың табиғи-климаттық жағдайларына бейiмделетiн болады:
күзгi бидай мен күздiк қарабидай алқаптары Қазақстанның батыс аймағында ұлғайтылады (Ақтөбе және Батыс Қазақстан облыстары);
қатты бидай алқаптары Ақмола, Қостанай және Солтүстiк Қазақстан облыстарында ұлғайтылады;
жемдiк дәндi дақылдар мен дәндi бұршақ тұқымдас дақылдар алқаптары Ақмола және Солтүстiк Қазақстан облыстарында ұлғайтылады;
жарма және майлы дақылдардың алқаптары Шығыс Қазақстан және Павлодар облыстарында кеңейтiледi;
дәндiк жүгерi, қытайбұршақ және қант қызылшасының алқаптары Алматы және Жамбыл облыстарында ұлғайтылады;
мақсыр алқаптары Оңтүстiк Қазақстан облысында ұлғайтылады;
рентабельдi дақылдардың тұқымын өндiрудi қолдау;
қант қызылшасы мен картоп өндiрудi қолдау (элиталық тұқым өндiруге субсидия беру "3.3.2-Тұқым шаруашылығы" бөлiмiнде көзделген, қант қызылшасы мен картоп өндiру кезiнде лизингтiк негiзде техникамен қамтамасыз ету, 6-Қаржылық қамтамасыз ету" тарауында көзделген);
рентабельдiлiгi жоғары ауыл шаруашылығы дақылдарын қайта өңдейтiн кәсiпорындардың қуатын ұлғайту (қытайбұршақ және басқаларын қайта өңдейтiн зауыттың екiншi кезегiнiң құрылысын салу және iске қосу);
жемшөптiк дақылдарды өткiзу рыноктарын қамтамасыз ететiн, мал шаруашылығы және құс шаруашылығы бағытындағы мамандандырылған өндiрiстер құру.
12-кесте
Негізгі ауыл шаруашылығы дақылдарының белгіленген егіс алқаптары
___________________________________________________________________________
Дақылдар !орта есеппен ! 2003 ж. ! 2004 ж. ! 2005 ж. !2005 жылы, !
!1999-2001 ! ! ! !1999-2001 !
!жылдары ! ! ! !жылдарға % !
! ! ! ! !есебімен !
____________!_____________!__________!__________!__________!______________!
Дәнді дақылдар 12336,5 13570 13680 13808 111,9
Қант 20,4 25,0 27,0 30,0 147,1
қызылшасы
Қоза 159,3 181,0 181,0 181,0 113,6
Майлы дақылдар 394,0 340,0 370,0 400,0 101,5
соның ішінде
күнбағыс 277,3 245,0 265,0 280,0 101,0
Жемшөптік 2848,0 2800,0 3000,0 3200,0 112,4
дақылдар
Жеміс-жидек 62,0 61,0 62,0 63,0 101,6
Жүзімдіктер 10,8 11,2 11,4 11,6 107,4
___________________________________________________________________________
* деректер сумен қамтамасыз етілу есепке алынып өзгертілуі мүмкін.
Күтілетін нәтиже:
бәсекеге қабілетті өсімдік шаруашылығы өнімін өндіруді ұлғайту;
ғылыми негізделген ауыспалы егісті игеру;
қайта өңдеуші кәсіпорындар үшін шикізат базасының өсуі;
мал шаруашылығының жемшөп базасын нығайту.
2-диаграмма
Дәнді дақылдардың егіс алқабының құрылымы
(қағаз мәтіннен қараңыз).
Басқа дақылдардың егіс алқабының құрылымы
(қағаз мәтіннен қараңыз).
3.3.2. Тұқым шаруашылығы
Тұқым шаруашылығының жай-күйi:
Республикадағы бұрынғы тұқым шаруашылығы жүйесi ыдырады. Қазiргi кезде тұқым шаруашылығының үш буынынан (бастапқы, элиталық және жалпы) екеуi сақталды, олар - бастапқы және элиталық. Бастапқы тұқым шаруашылығы ғылымы-зерттеу мекемелерiне, элиталық - ҒЗМ-нiң тәжiрибе шаруашылықтарын қоса, белгiленген тәртiппен аттестатталған элиталық тұқым шаруашылықтарына жүктелдi. Республикада барлығы 74 элиталық тұқым шаруашылығы есепте тұр.
Бастапқы және элиталық тұқым шаруашылығы бидай, арпа, күрiш сияқты дақылдар бойынша жұмыс iстеуi жалғастырып отырған болса, дәндi бұршақ, жарма, жемшөп, қант қызылшасы, қоза, картоп, көкөнiстер бойынша тұқым шаруашылығы жұмысы iс жүзiнде тоқтаған.
Соңғы жылдарда себiлетiн тұқымның сапасы барған сайын нашарлай түсiп, тексерiлмеген тұқым көлемi арта түсуде. Егер 1991 жылы 3,1 млн. тонна дәндi және дәндi бұршақ дақылдары тұқымы себiлiп, оның 99%-ның себiлу сапасы, 96%-ның сапасы тексерiлген болса, 2001 жылы себiлген 1,7 млн. тонна тұқымның тексерiлу және сұрыпталу көлемi, тиiсiнше тек 53 және 64% ғана болып отыр. Дәндi дақылдардың сортты егiстiк алқаптары 70 пайыздан аспайды, қалған бөлiгiне шыққан тегi мен сапасы белгiсiз тұқымдық материал себiледi.
Қазақстандық селекция сорттары өндiрiске баяу енгiзiлуде, мәселен, жергiлiктi селекцияның сорттары бидайдың жалпы егiс алқаптарының 24%-ына ғана себiледi, бұл орайда алқаптардың көп бөлiгiне ресейлiк сорттар егiледi. Сондай-ақ бұрынғысынша ескi сорттар, тiптi мемлекеттiк тiзiлiмнен шығарылған сорттар да алқаптардың көп бөлiгiне себiлуде. Мүлде сорт сынағын өтпеген сорттарды өндiрiсте пайдалану жағдайы да аз кездеспейдi. Негiзiнен сорт сынағын өтпеген, сырттан әкелiнген сорттар себiлетiндiктен, аудандастырылмаған сорттарды пайдалану пайызы соңғы 5 жылда орта есеппен 32%-ға жеттi.
13-кесте
Себілген дәнді дақылдар тұқымдарының сапасын талдау
___________________________________________________________________________
Себілген тұқымның! 1991 ж. ! 1992 ж. ! 1993 ж. ! 1994 ж. ! 1995 ж. !
сапасы ! ! ! ! ! !
__________________!__________!___________!___________!__________!_________!
Барлық себілгені, 3104,7 3012,6 3120,5 2916,2 2653,4
мың тонна
Тексерілгені, мың 3102,8 3010,7 3114,4 2903,2 2630,3
тонна
себілгеннің %-ы 99,0 99,9 99,8 99,6 99,0
Сұрыпталғаны, мың 2970,6 2891,6 2814,4 2658,2 2308,5
тонна
себілгеннің %-ы 96,0 96,0 90,0 91,0 87,0
Соның ішінде І 2279,8 2231,3 1911,5 1537,8 1230,6
және ІІ кластық,
мың тонна 74,0 74,0 61,0 53,0 47,0
себілгеннің %-ы
Сұрыпталмағаны, 132,2 119,1 300,0 245,0 321,8
мың тонна
себілгеннің %-ы 4,0 3,9 9,8 8,6 12,0
Тексерілмегені, 1,9 1,9 6,1 13,0 23,1
мың тонна
себілгеннің %-ы 1,0 0,1 0,2 0,4 1,0
V өсіп-өнуге 2433,8 2540,1 2575,0 2053,2 1692,4
дейінгісі, мың
тонна себілгеннің 78,4 84,3 82,5 70,4 63,8
%-ы
V және жаппай 670,9 472,5 545,5 863,0 961,0
өсіп-өнгені, мың
тонна себілгеннің 21,6 15,7 17,5 29,6 36,2
%-ы
___________________________________________________________________________
(таблицаның жалғасы)
__________________________________________________________________________
Себілген тұқымның ! 1996 ж.! 1997 ж.! 1998 ж.! 1999 ж.! 2000 ж.! 2001 ж.!
сапасы ! ! ! ! ! ! !
__________________!________!________!_________!_________!________!________!
Барлық себілгені, 2184,8 1921,0 1716,0 1406,1 1616,8 1819,2
мың тонна
Тексерілгені, мың 2133,4 1813,6 1484,4 1095,2 1107,7 1106,0
тонна себілгеннің
%-ы 98,0 94,0 87,0 78,0 69,0 60,8
Сұрыпталғаны, мың 1844,3 1421,5 1268,1 853,5 953,2 967,5
тонна себілгеннің
%-ы 85,0 74,0 74,0 61,0 59,0 53,2
Соның ішінде І 1123,7 787,7 795,0 535,1 626,8 674,1
және ІІ кластық,
мың тонна 52,0 41,0 47,0 38,0 39,0 37,1
себілгеннің %-ы
Сұрыпталмағаны, 289,1 392,1 216,3 241,7 154,5 138,6
мың тонна
себілгеннің %-ы 13,0 20,0 13,0 17,0 10,0 7,6
Тексерілмегені, 51,4 107,4 231,6 310,9 509,1 713,1
мың тонна
себілгеннің %-ы 2,0 6,0 13,0 22,0 31,0 39,2
V өсіп-өнуге 1279,3 1038,3 771,4 536,2 626,9 838,3
дейінгісі, мың
тонна себілгеннің 58,6 54,0 45,0 38,1 38,8 46,1
%-ы
V және жаппай 905,5 882,7 944,6 869,9 989,9 980,9
өсіп-өнгені, мың
тонна себілгеннің 41,4 46,0 55,0 61,9 61,2 53,9
%-ы
__________________________________________________________________________
Проблемалар:
заңнамалық базаның жетілдірілмеуі, бұл тұқым шаруашылығы саласын мемлекеттік реттеуді және бақылауды жүзеге асыруға мүмкіндік бермейді;
элиталық тұқым шаруашылығын мемлекеттік қолдаудың жеткіліксіздігі және ауыл шаруашылығы өсімдіктерінің бірегей тұқымдарын өндіруді қолдаудың жоқтығы. Соңғы жылдарда тек бидайдың, күріштің және күнбағыстың элиталық тұқымдарын өндіруге ғана субсидия берілді, ал маңыздылығы олардан кем емес ауыл шаруашылығы дақылдары - жемдік дақылдардың, жарманың, қозаның, қант қызылшасының, көпжылдық шөптердің тұқымдарын өндіруге мүлде субсидия берілген жоқ. Бұл тұқым шаруашылығының одан әрі дамуына және элиталық тұқым шаруашылықтарының қалыптасуына жәрдемдеспеді;
тұқымдарды жаппай көбейтетiн тұқым шаруашылықтары желiлерiнiң болмауы;
элиталық-тұқым шаруашылықтарында тұқым тазартқыш техниканың тозығы жетуi;
мемлекеттiк сынаққа келiп түсетiн ауыл шаруашылығы дақылдары сорттары көлемiнiң азаюы;
қант қызылшасының, жекелеген көкөнiс дақылдарының дербес тұқымдарының болмауы;
шаруашылықтар себетiн тұқымдар сапасының күрт нашарлауы, бұл атыздардың жалпы түсiмділiгiне керi ықпалын тигiздi.
Тұқым шаруашылығын дамыту жөнiндегi шаралар:
"Тұқым шаруашылығы туралы" Қазақстан Республикасының Заңын қабылдау және тұқым шаруашылығы саласындағы қызметтi реттейтiн заңға тәуелдi нормативтiк құқықтық актiлердi әзiрлеу;
дәндi дақылдардың, майлы дақылдардың, қозаның, қант қызылшасының, көкөнiс және бақша дақылдарының, картоптың, көпжылдық және бiржылдық шөптердiң тұқым шаруашылығын дамыту;
өсiп-өнуi жоғары тұқымдарды жаппай көбейтетiн тұқым шаруашылықтары жүйесiн қалпына келтiру жөнiнде жағдай жасау;
жемiс ағаштары мен жүзiмдiктер өсiретiн көшеттiктердi қалпына келтiру;
дәндi дақылдардың, майлы дақылдардың, қозаның, қант қызылшасының, картоптың, бiржылдық және көпжылдық шөптердiң бiрегей және элиталық тұқымдарын, сондай-ақ рентабельдiлiгi жоғары дақылдардың бастапқы өсiп-өнуi тұқымдарын өндiрудi мемлекеттiк қолдау;
ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлердегi тұқымның сапасына уақтылы және бiлiктi сараптама жүргiзу, сапа жөнiнен олардың қолданыстағы МЕМСТ-тарға сәйкестiгiн анықтау;
шетелдерден келетiн сорттарды қоса алғанда, сорт сынағына келiп түсетін өсiмдiктер сорттарының түр-түрін ұлғайту;
кадрлар даярлау жөнiндегi мемлекеттiк бағдарламада жыл сайын 25-30
адам шамасында селекционер-тұқымтанушы мамандарды даярлап шығаруды көздеу.
Қаржылық қамтамасыз ету
Элиталық тұқым шаруашылықтарын сақтауға және дамытуға, элиталық тұқым
шаруашылықтарының, мемлекеттiк сорт сынайтын учаскелер мен станциялардың,
мемлекеттiк астық ресурстарының тұқымдық және егiлетiн материалдарының
сорттық және егiлу сапаларын, ауыл шаруашылығы дақылдары сорттарының
сыналуын анықтауға, ауыл шаруашылығы тауарларын өндiрушiлер тұқымдарының
сапасын анықтауға республикалық бюджеттен қаражат бөлу.
14-кесте
мың теңге
---------------------------------------------------------------------------
Бюджеттiк бағдарламаның, ! 2003 жыл ! 2004 жыл ! 2005 жыл
кiшi бағдарламаның атауы ! ! !
---------------------------------------------------------------------------
Элиталық тұқым шаруашылықтарын 772454,3 844000,0 844000,0
сақтау және дамыту
Бiрегей тұқымдарды өндiруге 64800,0 61073,7 68784,6
субсидия беру
Ауыл шаруашылығы дақылдары 61827,9 63940,9 74797,0
сорттарын сынау
Элиталық тұқым шаруашылықтарының, 43348,0 47301,0 47301,0
мемлекеттiк сорт сынайтын учаскелер
мен станциялардың, мемлекеттiк астық
ресурстарының тұқымдық және егiлетiн
материалдарының сорттық және егілу
сапаларын анықтау
Ауыл шаруашылығы тауарларын 55253,0 56933,0 58800,0
өндiрушiлер тұқымдарының сапасын
анықтау
БАРЛЫҒЫ 997683,2 1079188,6 1093682,6
---------------------------------------------------------------------------
Бөлiнетiн қаржының көлемi тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджеттiң жобасын республикалық бюджет комиссиясы қарауының нәтижесi бойынша заңнамада белгiленген тәртiппен нақтылануы мүмкiн.
Күтiлетiн нәтижелер:
элиталық тұқымдар құнын 40%-ға дейiн арзандату есебiнен оларға ауыл шаруашылығы тауарларын өндiрушiлердiң қол жеткiзуi;
элиталық тұқымның қажеттi мөлшерiн өндiрудi қамтамасыз ететiн көлемде бiрегей тұқымдар өндiрiсiн қамтамасыз ету;
ауылдағы тауар өндiрушiлердiң сорт ауыстыру мен сорт жаңартуды жүргiзуi үшiн элиталық тұқымдармен толық көлемiнде қамтамасыз ету;
өсiмдiктердiң тектiк қорын сақтау мақсатында аттестатталған элиталық
тұқым шаруашылықтарының қаржылық жағдайын жақсарту;
қант қызылшасының, қозаның, картоптың, көпжылдық және бiржылдық
шөптердiң тұқым шаруашылықтарын қалпына келтiру;
сұрыпталған, өсiп-өнуi жоғары тұқымдарды тұқымдық астықтың
мемлекеттiк ресурстарына дайындау;
ауыл шаруашылығы дақылдары сорттарының неғұрлым өнiмдi және сапасы
жөнiнен бағалы сорттарын анықтау нәтижесiнде өсімдiк шаруашылығы өнiмiнiң
түсiмдiлiгiн, сапасын және жалпы түсімін арттыру.
3.3.3. Химияландыру
15-кесте
Тыңайтқыштарды қолдану серпiнi
---------------------------------------------------------------------------
Көрсеткiштер ! Жылдар
!----------------------------------------
! 1970! 1975!1980 !1986 ! 1990!1995 !2000
---------------------------------------------------------------------------
Енгiзiлген минералдық тыңайтқышта,
мың т. 227,0 412,0 532,0 1039,0 672,0 36,2 11,5
1 га. егiстiк алқапқа енгiзiлгенi,
кг. 7,4 11,4 14,0 29,0 19,7 1,3 1,0
Тыңайтқыш енгiзiлген алқаптың
үлес салмағы, % 9,8 18,6 24,0 47,0 27,0 0,1 0,8
Енгiзiлген органикалық тыңайтқыштар,
мың т. 7719 24467 23645 33196 22326 11141 175
---------------------------------------------------------------------------
Жай-күйiн талдау
1986 жылға дейiн ауыл шаруашылығына минералдық тыңайтқыштар берудiң және оларды қолданудың көлемi бiрте-бiрте ұлғайғаны байқалды, 1987 жылдан бастап республикада тыңайтқыштарды қолдану төмендей бастады, әсiресе 1991 жылдан бастап күрт төмендегенi байқалды. Бастапқы кезеңмен салыстырғанда осы кезеңде топырақтағы қара шiрiк 30%-ға азайды.
Минералдық тыңайтқыштарды қолдану көлемi азаюымен бiр мезгiлде ауыл шаруашылығы дақылдарының түсiмдiлiгi кемидi.
Топырақтағы минералдық қоректiң жылжымалы нысандары азаяды.
Отандық минералдық тыңайтқыштар өндiрiсi 1990 жылғы 1484,9 мың тоннадан, 2000 жылы 6,7 мың тоннаға кемiдi.
16-кесте
Отандық зауыттардың минералдық тыңайтқыштар өндіруі
мың тонна
_________________________________________________________________________
Зауыттар ! 1990 ж. ! 1995 ж. ! 2000 ж. !
________________________________!____________!____________!______________!
"ҚазСабтон" ЖАҚ, Степногорск 162,5 31,1 -
қаласы
"Қазфосфат" ЖШС, Жамбыл қаласы 358,2 85,2 0,2
"Испат-Қармет", Қарағанды қаласы 11,1 2,7 6,5
"Ақтал ЛТД" ЖШС, Ақтау қаласы 953,1 77,9 -
Барлығы 1484,9 196,9 6,7
___________________________________________________________________________
17-кесте
Арамшөп басу және химиялық жолмен отау серпіні
___________________________________________________________________________
Көрсеткіштер ! 1990 ж.! 1997 ж.! 1998 ж.! 1999 ж.! 2000 ж.! 2001 ж.!
____________________!________!________!________!________!________!________!
Барлық арамшөп 20945 12673 11493 9598 9119 9219
басқаны, мың гектар
оның ішінде қара 4100 2500 2600 1800 1900 2200
сұлымен
Гербицидтермен нақты 8808 4023 3875 3128 4467 4940
өңделгені, мың га
оның ішінде
қара сұлыға қарсы 1200 70 42 0 0 0
Қамту пайызы 42,1 31,7 33,7 32,6 49,0 53,6
оның ішінде қара 29,3 2,8 1,6 0 0 0
сұлыға қарсы
___________________________________________________________________________
Соңғы 2 жылда химиялық жолмен отау көлемі 15-20 %-ға ұлғайғанына
қарамастан, олар қажетті деңгейдің тек әлі де 50-55 %-ын құрайды;
тамыр өркені және тамырсабақ арамшөптерінің басып кетуі 6-10 %-ға
азайғаны байқалады, біржылдық қосжарнақты және біржылдық астық тұқымдас
арамшөптердің басып кетуі 12%-ға, ал қара сұлы бойынша 17 %-ға ұлғайды;
1999 жылдан бастап қара сұлыға қарсы химиялық жолмен күрес мүлде
жүргізілмейді.
18-кесте
Дәндi дақылдар тұқымдарының дәрiлеуiштерiн қолдану жөнiндегі деректер
---------------------------------------------------------------------------
Көрсеткiштер !1990 ж. ! 1997 ж.! 1998 ж.! 1999 ж.! 2000 ж.! 2001 ж.
---------------------------------------------------------------------------
Себiлген тұқым,
мың тонна 2998 1921 1716 1406 1616 1819
Дәрiленген тұқым,
мың тонна 2180 1034 828 734 841 865
Қамтылу пайызы 72,7 53,8 48,3 52,2 52,0 47,6
---------------------------------------------------------------------------
1991 жылдан бастап дәндi дақылдардың тұқымын және одан кейiнгi жылдарда себiлген тұқымның 40-50 %-на дейiнiн дәрiлеу көлемiнiң азаюына байланысты топырақта және тұқымдық материалда фитопатогендердiң шоғырлануы үдеп бара жатыр;
егiстiктердiң дәндi дақылдар ауруларының барлық түрiмен зақымдануы жоғары күйiнде қалып отыр - тамыр шiрiгi жыл сайын 40-50 %-да байқалады, бидай мен арпаның тозаңды қаракүйемен залалдануы - 13 %, арпа егiстiктерiнiң қатты қаракүйемен залалдануы - 6 %-ға дейiн, жаздық және күздiк бидай егiстiктерiнде - 8 %;
дәндi дақылдар егiстiктерiнiң ақ дақпен және өсiмдiк татымен залалдануы 1 млн. гектардан артық алқапта байқалды, залалдану деңгейi 30-40 %-ға жетедi, ал фунгицидтер қолданудың көлемi - 5 %-дан 20 %-ға дейiн жеттi.
Проблемалар:
тыңайтқыштар қолданудан бас тарту егiншiлiктегi баламалы бағыттармен салыстырғанда егiншiлiк өнiмдiлiгiнiң 20-30 %-ға және одан да көп кемуiне, ал тыңайтқыштар қолдануды азайту - топырақтағы қара шiрiктiң күрт кемiп кетуiне әкеп соғады. Соңғы 40-50 жылда қаратопырақты жерлердегi қара шiрiк 22-25 %-ға, қоңыр топырақты мен сұр топырақты жерлерде 14-30 %-дан астам азайып кеттi, осының салдарынан өсiмдiктердiң, әсiресе бидайдың түсiмдiлiгi мен сапасы төмендеп барады;
минералдық тыңайтқыштар құнының қымбат болуы iшкi және сыртқы рыноктарда оларды бәсекеге қабiлетсiз етедi;
елiмiзде өндiрiлетiн минералдық тыңайтқыштардың түр-түрi аграрлық сектордың қажетiн қамтамасыз етпейдi, отандық зауыттар калийлi және азотты тыңайтқыштарын өндiрмейді;
аграрлық сектордың шаруашылықтарында минералдық тыңайтқыштар енгiзетiн арнаулы техника жоқ;
тыңайтқыштар бағасының қазiргi жағдайында оларды қолдану ауылдағы тауар өндiрушiлердiң шығындарын ақтай алмайды, яғни рентабельдi емес;
ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер құнарлылығының мониторингi жүргiзiлмейдi, соның салдарынан минералдық тыңайтқыштарды қолдану жөнiндегi ұсыныстар жоқ;
ауылдағы тауар өндiрушiлер қаражатының жетiмсiздiгi тұқымдарды қажеттi көлемде дәрiлеуге және арамшөп өсiмдiктерiне қарсы күрес жүргiзуге мүмкiндiк бермейдi.
Топырақ құнарлылығын сақтау және ұдайы молықтыру жөнiндегi шаралар:
облыстарда агрохимиялық қызмет станциялары жүйесi бар мемлекеттiк мекеме нысанындағы ғылыми-әдiстемелiк агрохимиялық қызмет орталығын ұйымдастыру арқылы ауыл шаруашылығының агрохимиялық қызметiн қалпына келтiру. Әртүрлi нысандағы тiркелген агрохимиялық қызмет станцияларының және ғылыми мекемелер мен МемҒӨОжер зертханаларының бәсекелестiк ортада агрохимиялық зерттеу жүргiзуi, минералдық және органикалық тыңайтқыштарды тиiмдi қолдану бойынша ұсыныстар әзiрлеуi;
минералдық тыңайтқыштарды қолдану көлемiн елiмiз бойынша тұтас алғанда 2003 жылы 380.1 мың тоннаға, 2004 жылы - 439.0 мың тоннаға және 2005 жылы - 599,8 мың тоннаға жеткiзу;
2003 жылы 1333 мың га., 2004 жылы 3000 млн. га. және 2005 жылы 3334 мың га. алқаптағы жерге агрохимиялық зерттеу жүргiзу;
отандық ауыл шаруашылығы тауарларын өндiрушiлердiң минералдық тыңайтқыштар сатып алуына субсидия беру;
республикалық бюджет қаражаты есебiнен дәрiлеуiштер мен гербицидтер құнын арзандату жолымен оларды қолдануға субсидия беру;
Қазақстан Республикасының заңнамасын жетiлдiру арқылы ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлердiң құнарлылығын төмендеткенi үшiн жауапкершілік тетiгiн әзiрлеу;
бұрын минералдық тыңайтқыштар өндiрген "Қазфосфат" ЖШС, "ҚазСабтон" ЖАҚ және "Ақтал ЛТД" ЖШС кәсiпорындарында оларды қолданылып жүрген құрамдағы заттарымен өндiрудi 600 мың тоннаға жеткiзу және олардың түр-түрін ұлғайту;
минералдық тыңайтқыштар енгiзетiн арнаулы техника өндiрiсiн қалпына
келтiру үшiн қаржы лизинг тетiгiн қолдану арқылы жағдай жасау;
мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысына сәйкес жыл сайын 25-30 адам
шамасында агрохимик және топырақтанушы мамандар даярлауды көздеу.
Қаржылық қамтамасыз ету
Отандық ауыл шаруашылығы тауарларын өндiрушiлердiң минералдық
тыңайтқыштар, дәрiлеуiштер мен гербицидтер сатып алуына жұмсалған
шығындарының бiр бөлiгiн, ауыл шаруашылығының агрохимиялық қызметiн
қалпына келтiрудi және топырақ құнарлылығының мониторингiн жүргiзудi
субсидиялауға республикалық бюджеттен қаражат бөлу.
19-кесте
млн. теңге
---------------------------------------------------------------------------
Бюджеттiк бағдарламаның атауы ! 2003 ж. ! 2004 ж. ! 2005 ж.
---------------------------------------------------------------------------
Ауыл шаруашылығы тауарларын өндiрушiлердiң
минералдық тыңайтқыштар, дәрiлеуiштер мен
гербицидтер сатып алуына субсидия беру 800 1000 1200
Топырақ құнарлылығының мониторингiн
жүргiзу және оның химиялық құрамын анықтау 80 180 200
Агрохимиялық қызметтiң ғылыми-зерттеу
орталығын ұйымдастыру 85 85 85
Жиынтығы 965 1265 1485
---------------------------------------------------------------------------
Бөлiнетiн қаржының көлемi тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджеттiң жобасын республикалық бюджет комиссиясы қарауының нәтижесі бойынша заңнамада белгiленген тәртіппен нақтылануы мүмкiн.
Күтілетiн нәтиже:
Топырақтағы қара шiрiк 10-15 %-ға артады, бұл орайда фосфоры аз егiстiк жерлердiң 70 %-ы осы қоректiк элементпен қамтамасыз етiлудiң орта және жоғары санатына көтерiледi;
дәндi дақылдар түсiмдiлігi 20 пайыздан 50 пайызға дейiн, қант қызылшасы - 40, шитi мақта - 30, көкөнiс - 40 пайызға, ал күштi бидай өндiрудiң үлесi 2,5 - 3,0 млн. тоннаға дейiн ұлғаяды;
егiстiктерде дәндi дақылдардың аурулары мен арамшөп өсiмдiктерiнiң таралуын азайту;
қолайлы фитосанитариялық ахуалды қамтамасыз ету;
отандық ауыл шаруашылығы өнiмiн өндiрушiлердiң қаржылық жай-күйi жақсарады;
агроөнеркәсiп кешенiнде, минералдық тыңайтқыштар шығаратын кәсiпорындарда және тыңайтқыштар енгiзуге арналған техника шығаратын зауыттарда 2650 жаңа жұмыс орнын ашу.
3.3.4. Ауыл шаруашылығы техникасымен қамтамасыз ету
Машина-трактор паркiнiң жай-күйiн талдау
Тракторлар мен комбайндар паркiн пайдаланудың нормативтiк мерзiмi 7-10 жыл бола тұрса да, олардың қазiргi орташа пайдаланылуы 13-14 жылға созылып отыр. Қолда бар техниканың техникалық әзiрлiк коэффициентi 0,7-ден аспайды және техника бiрлiгiне жүктеме нормативтен 1,2-1,6 есе артық.
Ауыл шаруашылығы өндiрiсiнiң техникалық жарақтандырылуының қазiргi деңгейi оны тиiмдi дамытудың тежеушi факторы, ауыл шаруашылығы дақылдарын егiп өсiру технологияларын қарабайырландырудың, өсiмдiктер зиянкестерi, аурулары таралуының, топырақтағы қара шiрiк жоғалуының және түптеп келгенде өнiм сапасы төмендеуiнiң себепшiсi болып табылады.
1994 жылдан 1999 жылға дейiн ауыл шаруашылығы iс жүзiнде жаңа техника алған жоқ. Бюджеттiк бағдарламаларды қоса алғанда, соңғы 3 жылда барлығы 7279 бiрлiк техника сатып алынды, оның 1193-i трактор және 2388-i комбайн, бұл республикадағы осы саланы техникалық жарақтандырылуына тұтас алғанда айтарлықтай ықпал етпейдi.
20-кесте
Негізгі ауыл шаруашылығы техникасын сатып алу
дана
___________________________________________________________________________
\Жылдар ! 1991 ! 1992 ! 1993 ! 1994 ! 1995 ! 1996 ! 1997 !1998!
Атауы \ ! ! ! ! ! ! ! ! !
____________________!______!______!______!______!______!______!______!____!
Тракторлар 96329 11051 7302 2223 1143 495 360 211
Қопсытқыштар 14914 1589 1005 658 185 121 13 12
Дән сепкіштер 64451 9130 2736 1402 665 504 162 79
Астық жинайтын 29736 4057 3242 918 397 233 485 377
комбайндар
Жемшөп жинайтын 2768 436 184 74 20 3 0 2
комбайндар
Дестелегіштер 11611 1646 680 293 155 104 23 32
__________________________________________________________________________
(таблицаның жалғасы)
__________________________________________
\Жылдар! 1999 ! 2000 ! 2001 !
Атауы \ ! ! ! !
____________________!______!______!______!
Тракторлар 215 419 837 !
Қопсытқыштар 12 6 17 !
Дән сепкіштер 283 213 559 !
Астық жинайтын 190 581 1797 !
комбайндар !
Жемшөп жинайтын 0 0 0 !
комбайндар !
Дестелегіштер 196 337 508 !
_________________________________________!
21-кесте
Қолда бар негізгі ауыл шаруашылығы техникасы
мың дана
___________________________________________________________________________
\Жылдар! 1991 ! 1992 ! 1993 ! 1994 ! 1995 ! 1996 ! 1997 !1998!
Атауы \ ! ! ! ! ! ! ! ! !
____________________!______!______!______!______!______!______!______!____!
Тракторлар 206,3 222,4 217,7 210,5 189,2 165,1 147,2 130,0
Астық жинайтын 83,8 84,1 79,6 74,1 67,4 59,4 52,9 45,1
комбайндар
__________________________________________________________________________
(таблицаның жалғасы)
__________________________________________
\Жылдар! 1999 ! 2000 ! 2001 !
Атауы \ ! ! ! !
____________________!______!______!______!
Тракторлар 120,1 121,1 119,8!
Астық жинайтын 41,8 41,3 40,0!
комбайндар !
_________________________________________!
Проблемалар:
машина-трактор паркiнiң тозығы жетуi 80 %-ға жеттi және толығымен
ауыстыруды қажет етедi;
ұсақ және орта ауыл шаруашылығы тауарларын өндiрушiлердiң саны көп болуы, олар техникасы болмағандықтан өздерiнiң ауыл шаруашылығы жерлерiн өз бетiнше өңдей алмайды;
ауыл шаруашылығы тауарларын өндiрушiлердiң төлем қабiлетiнiң төмендiгi және өтiмдi кепiлге салатын мүлкiнiң болмауы қажеттi техника сатып алуына және екiншi деңгейдегi банктердiң кредит ресурстарын алуына мүмкiндiк бермейдi;
сервис орталықтары мен машина-технологиялық станциялардың (МТС)
техникамен де, құрал-жабдықтармен де толық жасақталмағандығынан олар
көрсететiн қызметтердiң деңгейi төмен.
Шаралар:
ауыл шаруашылығы тауарларын өндiрушiлерге кейiннен лизингке беру үшiн
отандық және шетелдiк техника мен қосалқы бөлшектер сатып алуға кредит
беру;
қызметтерiнiң бастапқы кезеңiнде мемлекеттiк құрылымдардың қатысуымен
кейiннен мемлекеттiң үлесiн бәсекелес секторға сатып, сервис орталықтары
мен МТС-тың тиiмдi нысандарын құру жөнiндегi пилоттық жобаларды әзiрлеу
және iске асыру;
техника лизингін ұйымдастыру және сервис орталықтары мен МТС-тың
жұмыс iстеуi үшiн қолайлы салық режимдерiн жасау.
Сервис орталықтары мен МТС-ды орналастырудың болжамдық схемасы
(қағаз мәтіннен қараңыз).
Қаржылық қамтамасыз ету
22-кесте
мың теңге
---------------------------------------------------------------------------
Бюджеттiк бағдарламаның атауы ! 2003 жыл ! 2004 жыл ! 2005 жыл
---------------------------------------------------------------------------
Лизингтік негiзде ауыл шаруашылығы
техникасымен қамтамасыз ету 2 926 811 4 005 564 5 950 982
Ауыл шаруашылығы қызметтерiн көрсету, 1 000 000 2 000 000 2 000 000
техниканы, қосалқы бөлшектер мен
ауыл шаруашылығы құрал-жабдықтарын
жөндеу және сату жөнiндегi сервис
орталықтарын құру үшiн "ҚазАгроҚаржы"
ЖАҚ-тың жарғылық қорын ұлғайту
Ауыл шаруашылығы, мелиоративтiк және 47 598,1 45 905,75 44 510,45
жол құрылысы техникасын мемлекеттiк
тiркеу
ЖИЫНТЫҒЫ 3 974 409,1 6 051 469,75 7 995 492,45
---------------------------------------------------------------------------
Бөлінетін қаржының көлемi тиiстi қаржы жылына арналған бюджеттi
қалыптастыру кезiнде нақтылануы мүмкiн
Бюджеттiк бағдарламаны орындаудан күтілетiн нәтижелерi:
қолда бар машина-трактор паркiн орта есеппен 10%-ға жаңарту;
отандық трактор жасауды және ауыл шаруашылығы техникасын, қосалқы
бөлшектер шығаруды қолдау;
2003 жылы Ақмола, Алматы, Шығыс Қазақстан, Батыс Қазақстан, Қарағанды және Солтүстiк Қазақстан облыстарында 6 сервис орталығын және MTC жүйесiн құру аталған облыстардың ауыл шаруашылығы тауарларын өндiрушiлерiне, әсiресе ұсақ шаруа құрылымдарына егiстiктi өңдеу, күту, егiн жинау мен ауыл шаруашылығы техникасын жөндеу және оларға техникалық қызмет көрсету бойынша тиiмдi сервистiк қызметтер көрсетудi қамтамасыз етедi;
ауыл шаруашылығының материалдық-техникалық базасын iшiнара жақсарту;
сервис орталықтары мен МТС-тар көрсететiн қызметтердi ұлғайту және жақсарту;
ауыл шаруашылығы дақылдарын өндiру тиiмдiлiгiн арттыру;
жұмыс орындарын 2003 жылы 258-ге, 2004 жылы - 460-қа, 2005 жылы - 460-қа көбейту;
ауыл шаруашылығы құралымдары кiрiстерiнiң өсуi.
3.4. Ауыл шаруашылығы машинасын жасауды дамытудың негiзгi бағыттары
Қазiргi жай-күйi
Ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлердiң төлем қабiлетiнiң жоқтығына орай және осыған байланысты сұраныстың болмауынан ауыл шаруашылығы техникасын шығаратын кәсiпорындар өндiрiлетiн өнiмiнiң номенклатурасын әртараптандырды және соның нәтижесiнде қазiргi уақытта тек ауыл шаруашылығы техникасын шығаруға ғана маманданған кәсiпорындар iс жүзiнде жоқ.
"Қазақстантрактор" ААҚ (Павлодар қаласы) 4-класты Т-95,4 шынжыр табанды тракторын шығаруды игердi;
Кейбiр машина жасайтын кәсiпорындар техникалық әлеуеттiгiн сақтау мақсатында одан әрi дамытуды қажет ететін ауыл шаруашылығы техникасын шығару жөнiндегi жекелеген жобаларды iске асыруда. Мәселен, 2001 жылғы шiлдеден бастап "Шағын литражды двигательдер зауыты" ЖШС Петропавл зауытынан, украиналық машина жасаушылармен бiрлесе отырып өнiмдiлiк қабiлетi 7-8 кг/сек және 9-11 кг/сек эксперименттiк 9 "HAH" комбайны құрастырылып шығарылды.
Тiркемелi кең ауқымды ЖВП-9,1 дестелегiшiн қазақстандық кәсiпорындардың 48 %-дық үлестiк қатысуымен құрастырып шығару игерiлдi, "ЗИКСТО" ААҚ-да трактор тiркемелерiн, сыдыражыртқыш және шөп шабатын агрегаттар шығару жолға қойылды, "Агромаш" (Астана қаласы) АҚ тұқым сепкiштер, топырақ эрозиясына қарсы қолданылатын құралдар шығаруды қайта қалпына келтiрдi.
Бүгiнгi күнде республикамызда ауыл шаруашылығы техникалары мен қосалқы бөлшектер шығаруға бағдарланған 129 зауыт бар. Бұл зауыттар ауыл шаруашылығы мақсатындағы өнiмнiң 391 түрiн шығарады. Зауыттардың 2002 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша жалпы кредиторлық және дебиторлық берешектерi 5,8 млрд. теңгенi құрады, соның iшiнде кредиторлық берешек - 3,1 және дебиторлық берешек - 2,7 млрд. теңге болды.
Проблемалар:
астық жинайтын комбайндар мен доңғалақты тракторлар шығаруда өз
өндiрiсiмiздiң болмауы;
ауыл шаруашылығы техникасының отандық маркаларының бәсекеге
жарамдылығының төмендiгі;
отандық ауыл шаруашылығы машиналарын жасаушылардың жиынтықтау
түзiлiмдерi мен бөлшектерi жөнiнен шетелдiк жеткiзiп берушiлерге тәуелдi
болуы;
Ауыл шаруашылығы машиналарын жасайтын өндірістік
кәсіпорындардың орналасуы
(қағаз мәтіннен қараңыз).
отандық зауыттардың қажеттi айналым қаражаттарының болмауы және
олардың мiндеттi төлемдер бойынша қарыздарының болуы;
ауыл шаруашылығы машиналарын жасауда орта буын кадрлардың жетiспеуi;
жаңа ауыл шаруашылығы техникасын әзiрлеу мен енгiзу жөнiндегi мамандандырылған отандық ғылыми-зерттеу және тәжiрибелiк-конструкторлық ұйымдардың болмауы;
өндiрiлген өнiмдi сату жөнiндегi ұйымдастырылған дилер желiлерiнiң болмауы;
ауыл шаруашылығы машиналарын жасау кәсiпорындарының өндiрген өнiмi жөнiнде қажеттi жарнамалық ақпараттың болмауы.
Шаралар:
Негiзгi ауыл шаруашылығы жұмыстарының оңтайлы мерзiмдерде орындалуын, ауыл шаруашылығы өнiмiнiң сақталуы мен өңделуiн қамтамасыз ететiн, тиiмдiлiгi жоғары ауыл шаруашылығы техникасын, құрал-жабдықтар мен қосалқы бөлшектер өндiрiсiн дамыту;
машина жасау кәсiпорындары бойынша мәлiметтер базасын қалпына келтiру және қалыптастыру және оны Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлiгiнiң ақпараттық-маркетингтiк жүйесiне орналастыру;
эксперименттiк және жобалау-конструкторлық жұмысты ұйымдастыруға көмек көрсету;
ауыл шаруашылығы машиналарын жасау кәсiпорындарының өндiрiстiк кооперациясын ұйымдастыру және оған сатуға көмек көрсету;
шетелдiк алдыңғы қатарлы ауыл шаруашылығы техникасын жасаушылармен
франчайзингтiк схемаларға пысықтау жұмыстарын жүргiзу;
ауыл шаруашылығы машиналарын жасаушы кәсiпорындары қарыздарының
құрылымын қайта қарау мақсатымен оларды талдау;
тракторларға арналған трансмиссия шығаруды мемлекеттiк қолдау;
дизельдiк двигательдер өндiрiсiн ұйымдастыру үшiн кредит қорларын
бөлу;
мейлiнше тапшы қосалқы бөлшектер шығаруға кредит беру;
кәсiптiк-техникалық лицейлер (КТЛ) мен орта арнаулы оқу мекемелерiнде
кадрлар даярлауды ұлғайту мәселесiн пысықтау;
жаңа ауыл шаруашылығы техникасын әзiрлеуге және оларды енгiзуге
бағытталған ғылыми-зерттеу және инновациялық бағдарламалар мен жобаларды
iске асыру.
Қаржылық қамтамасыз ету:
23-кесте
млн. теңге
__________________________________________________________________________
Қазақстан Даму Банкiнiң кредит ресурстары !2003 ж. ! 2004 ж. ! 2005 ж.
______________________________________________!________!_________!________
Трансмиссия өндiрiсiн ұйымдастыруға кредит беру 600 1400 -
Дизельдi двигательдер өндiрiсiн ұйымдастыруға 350 - -
кредит беру
Қосалқы бөлшектер өндiрiсiне кредит беру 350 350 350
ЖИЫНТЫҒЫ 1300 1750 350
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
Бюджеттiк бағдарламаның атауы !2003 ж. ! 2004 ж. ! 2005 ж.
______________________________________________!________!_________!________
Тәжiрибелiк-конструкторлық жұмысқа мемлекеттiк 250 50 -
тапсырыс орналастыру
ЖИЫНТЫҒЫ 250 50 -
__________________________________________________________________________
Кредит берудiң көлемi нақтылануы мүмкiн
Орындалуынан күтiлетiн нәтижелер:
ауыл шаруашылығы машиналарын жасау кәсiпорындарының республикалық кооперациясын iске асырудың негiзiнде республикамызда техника мен құрал-жабдықтар өндiрiсiнiң тиiмдi кешенiн қалыптастыру;
"Семей машзауыты" АҚ "ПЗТМ" АҚ (Петропавл қаласы), Саран резина-техникалық зауыты және т.б. зауыттармен қауымдасып отандық тракторлар ("Қазақстантрактор" ААҚ), дизельдi двигательдер ("Қостанайдизель" АҚ) шығаратын зауыттардың жұмыс iстеуi;
республикамыздың Атырау және Маңғыстау облыстарынан басқа 12 облысында тұқым себу және егiн жинау техникалары үшiн, сондай-ақ осы облыстарда жем-шөп өндiруге және ауыл шаруашылығы өнiмiн бастапқы өңдеуге арналған аса тапшы қосалқы бөлшектер шығаратын өнеркәсiптiк кәсiпорындар
iске қосылады;
ауыл шаруашылығы машиналарын әзiрлеу жөнiндегi бас
жобалау-конструкторлық бюроның жұмыс iстеуi;
отандық және шетелдiк ғалымдардың әзiрлемелерi есебiнен ауыл
шаруашылығы машиналарын жасау өнiмдерiнiң бәсекеге жарамдылығын арттыру;
республикамыздың импортқа тәуелдiлiгiн азайту;
жаңадан жұмыс орындарын құру.
23а-кесте
Мынадай қосымша жұмыс орындары құрылатын болады
__________________________________________________________________________
N ! Бағыты ! жұмыс орындары құрылатын
! ! болады
! !___________________________
! !2003 ж. ! 2004 ж. ! 2005 ж.
___!__________________________________________!________!_________!________
1. Трансмиссия өндірісін ұйымдастыру 470 650 810
2. Дизельді двигательдер өндірісін ұйымдастыру 50 110 120
3. Ауыл шаруашылығы машиналарының тапшы 440 330 265
бөлшектерін шығаруды ұйымдастыру
4. Бас конструкторлық бюро құру 15 70 65
Барлығы 975 1160 1260
__________________________________________________________________________
3.5. Өсiмдiктердi қорғау және карантин
3.5.1. Өсiмдiктердi қорғау
Қазiргi жай-күйi
Республикада ауыл шаруашылығы дақылдарына 50-ге тарта түрдегi қорек
талғамайтын және бейiмделген ерекше зиянкестердiң 100-ден аса түрi,
аурудың 70-тен аса түрлерi және 120-ға жуық арамшөп түрлерi залал
келтiруде.
Шегiртке зиянкестерiн қоспағанда аса қауiптi зиянкестер мен
аурулардың таралуы бойынша фитосанитариялық жағдай күрделi деп бағаланады.
Фитосанитариялық жағдайдың нашарлауының негiзгi себептерi мыналар
болып табылады:
құнсыз жерлер мен өңделмеген егiстiктердiң көбеюi;
ауыл шаруашылығы дақылдарының егiп өсiру технологиясының сақталмауы;
қорғау iс-шараларының бүкiл кешенiнiң орындалмауы;
бюджеттiң және ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлердiң қаржылық
мүмкiндiктерiнiң шектеулi болуы.
24-кесте
Ауыл шаруашылығы дақылдарының аса қауiптi зиянкестерi мен
ауруларының таралуы және 1998-2002 жылдарда оларға
қарсы күрес жүргiзу жөнiндегi мәлiметтер
__________________________________________________________________________
Аса қауiптi зиянкестер мен ! Жылдар бойынша өңделуге тиiс және нақты
атаулардың атауы ! өңделген алаңдар, мың га
!___________________________________________
! 1998 ж. ! 1999 ж.
!______________________!____________________
! өңделуге ! нақты ! өңделуге ! нақты
! тиіс ! өңдел. ! тиіс ! өңдел.
! болғаны ! гені ! болғаны ! гені
______________________________!____________!_________!___________!________
Шегіртке 2197,9 1567,0 4355,6 2363,2
Астық сұр көбелегі 56,9 29,4 43,4 19,9
Зиянкес бақашық қандала 3,8 0,76 1,0 0,4
Гессен шыбыны 25,0 - 51,6 -
Астық қоңызы 3,6 - 15,0 -
Мақта көбелегі 51,6 45,1 90,3 109,3
Өрмекші кене 12,6 7,7 64,0 64,0
Тот және септориоз 555,1 11,8 567,6 94,9
__________________________________________________________________________
таблицаның жалғасы:
__________________________________________________________________________
Аса қауiптi зиянкестер мен ! Жылдар бойынша өңделуге тиiс және нақты
атаулардың атауы ! өңделген алаңдар, мың га
!___________________________________________
! 2000 ж. ! 2001 ж. !Таралудың
!________!_______!________!_______!2002 жыл.
!өңделуге! нақты !өңделуге! нақты !ға арнал.
! тиіс ! өңдел.! тиіс ! өңдел.!ған бол.
!болғаны ! гені !болғаны ! гені !жамдары
______________________________!________!_______!________!_______!_________
Шегіртке 8100 8100 4116,4 4116,4 1844,2
Астық сұр көбелегі 48,7 8,65 117,3 96,7 309,2
Зиянкес бақашық қандала 22,2 - 105,3 85,2 65,9
Гессен шыбыны 70,0 - 190,9 34,5 165,3
Астық қоңызы 2,4 2,4 72,0 56,2 40,0
Мақта көбелегі 62,7 34,7 26,2 8,4 60,0
Өрмекші кене 41,2 33,7 32,0 18,1 30,0
Тот және септориоз 726,5 32,2 1053,4 187,3 1008,5
__________________________________________________________________________
2002 жылы ауыл шаруашылығы дақылдарының негізгі аса қауiптi
зиянкестерi мен ауруларының таралуы
(Картаны қағаз мәтінінен қараңыз)
Республикалық деңгейдегi мемлекеттiк басқару мен реттеудi, жұмысты үйлестiру мен ұйымдастыруды Ауыл шаруашылығы министрлiгi, облыстық және аудандық деңгейде министрлiктiң тиiстi аумақтық басқармалары жүзеге асырады.
Аса қауiптi зиянкестер мен ауруларды анықтауға арналған зерттеулер
жүргiзудi "Фитосанитария" республикалық мемлекеттiк кәсiпорны орындайды.
Химиялық өңдеу жүргiзудi ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлердiң
өздерi және келiсiм-шарт негiзiнде бәсекелестiк ортада өңдеу жөнiндегi
қызметтердi көрсететiн орындаушы фирмалар орындайды.
Ауыл шаруашылығы өсiмдiктерiнiң аса қауiптi зиянкестерiне және
ауруларына қарсы күрес бекiтiлген тiзiлiм бойынша бюджеттiк қаражат
есебiнен қаржыландырылады.
25-кесте
1998-2002 жылдарда өсімдіктердің аса қауіпті зиянкестері мен
ауруларына қарсы күресті қаржыландыру және оларға қарсы
күрес жүргізу жөніндегі мәліметтер
__________________________________________________________________________
Көрсеткіштер !1998ж. !1999ж. !2000ж. !2001ж. !2002ж.
__________________________________!_______!_______!_______!_______!_______
Қаражат қажеттілігі, млрд.теңге 2,1 2,3 2,7 3,0 3,4
Бөлу көзделгені, млрд, теңге 0,5 0,7 1,9 3,0 2,8
Нақты бөлінгені, млрд. теңге 0,3 0,8 2,9 3,0 2,8
Қаржыландырылған жұмыстар, мың гектар
__________________________________________________________________________
Шегірткелер зерттеу 415,6 20000,0 19840,0 10557,0
пестицидтер 1483,3 2047,9 6374,0 3627,0 1844,2
жұмысқа ақы 384,7 223,3 3345,0 2883,3 1844,2
төлеу
__________________________________________________________________________
Астық сұр көбелегі зерттеу 7970,0
пестицидтер 95,9 309,0
жұмысқа ақы 309,0
төлеу
__________________________________________________________________________
Зиянкес бақашық зерттеу 695,0
қандала пестицидтер 76,3 65,9
жұмысқа ақы 65,9
төлеу
__________________________________________________________________________
Дәнді дақылдардың зерттеу 5750
аурулары пестицидтер 36,7 93,1 873,0
жұмысқа ақы 873,0
төлеу
__________________________________________________________________________
Басқа да зиянкестер зерттеу 3720,0
(өрмекші кене, мақта пестицидтер 295,3
көбелегі, гессен жұмысқа ақы 295,3
шыбыны, астық қоңызы) төлеу
__________________________________________________________________________
Проблемалар:
республикалық бюджеттен 2000-2001 жылдарда бөлiнген қаражат көлемi тек шегiртке зиянкестерiне қарсы күрес жүргiзудi ғана қамтамасыз еттi. Бюджеттен қаржыландыру жеткiлiксiз болғандықтан басқа да аса қауiптi зиянкестерге қарсы күрес толық көлемде жүргiзiлмедi, бұл фитосанитариялық жағдайдың нашарлауына әкеп соқпақ;
тиiстi қаржыландырудың болмауынан және фитосанитариялық диагноз қою мен болжау қызметiнiң жүргiзiлмеуiнен басқа да өсiмдiктер зиянкестерiнiң ауруларының және арамшөптердiң көбеюi мен таралуына iс жүзiнде мониторинг жүргiзiлмейдi;
зиянкестердiң, өсiмдiктердiң ауруларының және арамшөптердiң көбеюi мен таралуына жүйелi мониторинг жүргiзетiн құрылым жоқ;
республикамыздың жоғарғы оқу орындарында "Өсiмдiк қорғау" деген мамандық бойынша мамандар даярлау жүргiзілмейді;
өсiмдiктердi қорғау саласындағы қоғамдық қатынастарды реттейтiн заңнама жоқ. Үкiметтiң 2001 жылғы заң жобалау жұмыстарының жоспарына сәйкес "Өсiмдiк қорғау туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасы әзiрленiп, Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2001 жылғы 19 қарашадағы N 1485 P011485_ қаулысымен Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Мәжiлiсiне ұсынылды. Елбасы тарапынан бұл жоба басым деп танылды.
Шаралар:
"Фитосанитария" РМК-ның функцияларын нақтылай отырып, барлық өсiмдiктер зиянкестерiнiң, ауруларының және арамшөптердiң көбеюi мен таралуын бақылауды, есебiн жүргiзудi және болжауды жүзеге асыру үшiн облыстарда филиалдары бар және аудандарда болжау пункттерi бар республикалық фитосанитариялық диагностика әдiстемелiк орталығын құру;
аса қауiптi өсiмдiктер зиянкестерi мен ауруларын анықтауға арналған фитосанитариялық бақылаудың объектiлерiн қажеттi зерттеудi жүзеге асыру;
аса қауiптi өсiмдiктер зиянкестерi мен ауруларына қарсы күрес
жөнiндегi фитосанитариялық iс-шаралардың бүкiл кешенiн толық көлемде
жүргiзу;
республикамыздың жоғарғы оқу орындарында "Өсiмдiк қорғау" деген
мамандық бойынша факультеттер ашу, сондай-ақ шетелдердегi оқу және
ғылыми-зерттеу мекемелерiнде мамандардың бiлiктiлiгiн арттыру;
"Өсiмдiк қорғау туралы" Қазақстан Республикасы Заңының қабылдануы.
Қаржылық қамтамасыз ету
Өсiмдiк қорғау саласындағы бағдарламаның орындалуы үшiн 2003-2005
жылдарда республика бюджетiнен 8104 млн. теңге сомасында қаражат бөлу.
26-кесте
__________________________________________________________________________
Iс-шаралардың атауы ! Қажеттi сома млн. теңге
!____________________________
! 2003 ж. ! 2004 ж. ! 2005 ж.
_____________________________________________!_________!_________!________
Фитосанитариялық диагностика мен болжаудың 269,3 127,3 127,3
республикалық орталығын құру
Аса қауiптi зиянкестер мен ауруларды 154,6 163,6 163,6
анықтауға арналған зерттеулер жүргiзу
Аса қауiптi зиянкестер мен ауруларға қарсы 2687 2344 2067
күрес жөнiндегi iс-шараларды ұйымдастыру
Өсiмдiк қорғау бойынша жиынтығы 3111,0 2635,0 2358,0
__________________________________________________________________________
Бөлiнетiн қаржының көлемi тиiстi қаржы жылына арналған республикалық
бюджеттiң жобасын республикалық бюджет комиссиясы қарауының нәтижелерi
бойынша заңнамада белгiленген тәртiппен нақтылануы мүмкiн
Күтiлетiн нәтижелер:
өсiмдiк қорғау және карантин саласындағы бағдарламаны iске асыру:
aca қауiптi зиянкестер мен аурулар таралатын алаңдардың одан әрi
ұлғаюын болдырмауға;
аса қауiптi зиянкестер мен аурулар келтiретiн залалды шаруашылық
тұрғысынан байқалмайтындай деңгейге дейiн азайтуға;
республика аумағында қолайлы фитосанитариялық жағдай жасауға;
өсiмдiк қорғау қызметiнiң оңтайлы құрылымын жасауға мүмкiндiк
бередi.
жыл сайын жаңадан 1070 жұмыс орнын ашу.
3.5.2. Өсiмдiктер карантинi
Қазiргi жай-күйi
Қазақстанда 12 карантиндiк объект таралған. ТМД-ның шекаралас
елдерiнде олардың саны 20-30, шектес мемлекеттер мен алыс шетелдерде
олардың түрлерiнiң саны 100-ден асады;
Әкелiнетiн карантинге жатқызылған объектiлердiң көлемi ұлғайып
барады, жыл сайын әлемдегi 100-ден астам елден карантиндiк объектiлердiң
енiп кету қаупiн туғызатын карантинге жатқызылған материал келiп түседi;
Қазақстанға өнiм импорттайтын көптеген елдерде карантиндiк жағдай
шиеленiсуде. Республикамызда күрделi карантиндiк ахуал қалыптасып отыр.
Карантиндiк объектiлердiң ошақтары кеңейе түсуде.
27-кесте
Қазақстан Республикасының аумағындағы карантиндiк объектiлердiң
саны мен таралатын алаңдары жөнiндегi мәлiметтер (2001 жылғы
зерттеудiң нәтижелерi бойынша)
__________________________________________________________________________
Карантиндік арамшөптер ! Алаңы, !Карантиндiк зиянкестер ! Алаңы, мың га.
! мың га.! !
_______________________!________!_______________________!_________________
Жатаған укекiре 1749,2 Шығыс жеміс жемірі 0,5
Жусан жапырақты амброзия 2,9 Калифорниялық сымыр 1,8
Көпжылдық амброзия 3,0 Колорада қоңызы 110,4
Тiкенектi паслен 0,14 Капр қоңызы 12 ошақ
Арамшырмауықтар 170,1 Комсток құрты 0,6
Филлоксера 2,3
Дән қоңызы Сауда орындарындағы
ошақтары
__________________________________________________________________________
Республикалық деңгейдегi мемлекеттiк басқаруды, реттеудi, жұмысты
үйлестiрудi және жымдастыруды Ауыл шаруашылығы министрлiгi, облыстық
(қалалық) және аудандық деңгейде министрлiктiң тиiстi аумақтық
басқармалары жүзеге асырады.
2002 жылы карантиндік зиянкестердің, өсімдіктер ауруларының
және арамшөптердің таралуы
(Картаны қағаз мәтінінен қараңыз)
Карантинге жатқызылған өнiмдi шекарада бастапқы тексеруден өткiзудi, сондай-ақ үш километрлiк аймақты зерттеудi шекара пункттерi мен посттарының өсiмдiктер карантинi жөнiндегi мемлекеттiк инспекторлары жүзеге асырады.
Карантинге жатқызылған өнiмнiң келiп түскен орнында екiншi рет тексеруден өткiзудi және карантиндiк объектiлердi анықтауды, оларды әкеткенде тексерудi және сараптауды, сондай-ақ карантиндiк объектiлердiң көбеюi мен таралуына мониторингта министрлiктiң тиiстi аумақтық басқармаларының өсiмдiктер карантинi жөнiндегi мемлекеттiк инспекторлары жүзеге асырады.
Карантиндiк объектiлердi анықтау үшiн аумақтарға зерттеу жүргiзудi, карантиндiк объектiлердiң көбеюi мен таралуына мониторингтi "Фитосанитария" республикалық мемлекеттiк кәсiпорны жүзеге асырады.
Химиялық өңдеудi ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлердiң өздерi және келiсiм-шарт негiзiнде бәсекелес ортада өңдеу бойынша қызметтер көрсететiн орындаушы фирмалар атқарады.
Карантинге жатқызылған өнiмнiң үлгiлерiне талдау және сараптама жүргiзудi, сондай-ақ объектiлердiң карантиндiк түрлерге тиесiлiгiн растауды, егiлетiн, тұқымдық импорттық материалдың карантиндiк объектiлермен көмескi залалдануын анықтауды "Республикалық карантиндiк зертхана" мен Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлiгiнiң "Жемiс-жидек дақылдарының республикалық жерсiндiру-карантиндiк көшеттiгі мемлекеттiк мекемелерi жүргiзедi.
"Өсiмдiктер карантинi туралы" Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 11 ақпандағы Z990344_ Заңы қолданылып жүр.
"Өсiмдiктер карантинi туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес карантиндiк объектiлердi оқшаулау және жою жөнiндегi мемлекеттiк iс-шараларды қаржыландыру республикалық бюджет қаражаты есебiнен жүзеге асырылады.
2000 жылға дейiн карантиндiк объектiлерге қарсы күреске бюджеттен қаражат бөлiнген жоқ. 2000 және 2001 жылдарда көрсетiлген мақсаттарға 53,7 млн. теңге бөлiнуi тиiсiнше 8,4 және 9,9 мың га. алаңда карантиндiк объектiлерге қарсы iс-шаралар жүргiзуге мүмкiндiк бердi. 2002 жылға арналған республикалық бюджетте 24,4 мың гектарды өңдеуге 160 млн. теңге бөлiнген.
Проблемалар:
Ауыл шаруашылығы министрлiгiнiң орталық аппараты, оның облыстық, қалалық, аудандық аумақтық басқармалары, сондай-ақ шекаралық фитосанитариялық пункттер мен постылар өсiмдiктер карантинi жөнiндегi инспекторлармен толықтырылмаған. Қосымша барлығы 274 бiрлiк қажет;
дәнді дақылдар бойынша жерсiндiру-карантиндiк көшеттiктер жоқ;
жұмыс iстеп тұрған карантиндік зертханалар мен жерсiндiру-карантиндiк көшеттігін қаржыландыру көлемi жеткілiксiз;
облыстық, қалалық, аудандық аумақтық басқармалардың өсiмдіктер карантинi жөнiндегi инспекторларының, сондай-ақ шекаралық фитосанитариялық пункттер мен постылардың материалдық-техникалық жарақтандырылуы нашар;
өсiмдiктер карантинi жөнiндегi мемлекеттiк инспекторлардың өсiмдiктер карантинi саласындағы халықаралық нормалар мен стандарттарға сай әдiстемелiк, анықтамалық-ақпараттық әдебиетпен, карантиндік объектiлер жөніндегі әдiстемелермен қамтамасыз етiлуi жеткiлiксiз, Қазақстан Республикасының саудадағы негiзгі әрiптестерi болып табылатын елдерде карантиндiк объектiлердiң таралуындағы өзгерiстер туралы ақпарат жоқ;
оқу мекемелерiнде өсiмдiктер карантинi саласындағы мамандандырылған факультеттер болмауы себепті бұл сала бойынша бiлiктi кадрлар жетiспейдi;
карантиндiк объектiлердi оқшаулау және жою жөнiндегi iс-шараларды қаржыландыру өте мардымсыз.
Шаралар:
Ауыл шаруашылығы министрлiгiнiң орталық аппаратын, оның аумақтық құрылымдарын және шекара мен транспорттағы фитосанитариялық пункттерi мен постыларын өсiмдiктер карантинi жөнiндегi инспекторлармен толықтыруды аяқтау. Олардың материалдық-техникалық жарақтандырылуын нығайту;
далалық дақылдар бойынша бiлiнбейтiн залалдануды анықтау үшiн екi жерсiндiру-карантиндiк көшеттiгiн құру;
карантиндiк зертханалар мен жерсiндiру-карантиндiк көшеттiктерiн материалдық-техникалық жарақтандыру;
Республикалық карантиндiк зертхана құрамында өсiмдiктер карантинi бойынша әдiснама және кәсiби дамыту орталығын құру;
Дүниежүзілік сауда ұйымының (ДСҰ) талаптарына сәйкес Өсiмдiктер карантинi жөнiндегi Еуропалық және Жерорта теңiзi ұйымына өту;
оқу орындарында, мамандандырылған ғылыми-зерттеу мекемелерiнде және
карантиндiк зертханаларда өсiмдiктер карантинi бойынша мамандардың
бiлiктiлiгiн көтеру және оқыту;
өсiмдiктер карантинiнiң өзектi мәселелерi бойынша қолданбалы ғылыми
зерттеулер жүргiзу;
карантиндiк объектiлерге қарсы күрес үшiн республикалық бюджеттен жыл
сайын қажеттi көлемде қаражат бөлу;
бюджет қаражаты есебiнен карантиндiк объектiлердiң көбеюi мен
таралуына мониторинг жүргiзу, оларды оқшаулау және жою.
Қаржылық қамтамасыз ету
Өсiмдiктер карантинi саласындағы бағдарламаның орындалуы үшiн
2003-2005 жылдарда республикалық бюджеттен 3117,72 млн. теңге сомасында
қаражат бөлiнуi қажет.
28-кесте
__________________________________________________________________________
Iс-шаралардың атауы ! Қажетті сома млн. теңге
!______________________________
!2003 жыл !2004 жыл ! 2005 жыл
___________________________________________!_________!_________!__________
АШМ-нің орталық аппаратында өсiмдiктер 7,0 7,0 7,0
карантинi бойынша басқарма құру
АШМ-нiң облыстық аумақтық басқармаларында 8,5 8,5 8,5
өсiмдiктер карантинi бойынша бөлiмдер құру
Жұмыс iстеп тұрған ветеринариялық- 31,0 46,6 46,6
фитосанитариялық постыларды өсiмдiктер
карантинi жөнiндегi мемлекеттiк
инспекторлармен толықтыру
АШМ-нiң қалалық аумақтық басқармаларын 6,2 6,2 6,2
өсiмдiктер карантинi жөнiндегi
мемлекеттiк инспекторлармен толықтыру
АШМ-нiң аудандық аумақтық басқармаларын 58,2 108,3 108,3
өсiмдiктер карантинi жөнiндегi
мемлекеттiк инспекторлармен толықтыру
Әдiснама және кәсiби даму орталығын құру 16,0 16,0 16,0
Негiзгi құралдарды сатып алу 80,0 70,0 20,0
Өсiмдiктер карантинi жөнiндегi 3,0 2,5 2,5
инспекторларды қайта даярлау және олардың
бiлiктiлiгiн көтеру
Дәндi дақылдардың республикалық 7,74 7,81 9,3
жерсiндiру-карантиндер көшеттiктерiн құру
Материалдық-техникалық жарақтандыру 3,08 4,9 4,9
Жұмыс iстеп тұрған республикалық карантиндiк 17,72 18,67 18,67
зертханаларды;
жұмыс iстеп тұрған республикалық жерсiндiру- 3,67 3,9 4,75
карантиндiк көшеттiктердi ұстау және
материалдық-техникалық қамтамасыз ету
Карантиндiк объектiлердiң ошақтарын жою 508,7 629,8 750,0
жөнiндегi iс-шараларды жүргізу
Өсiмдiктер карантинi жөнiндегi 119 шекаралық 170,1
фитосанитариялық пункт пен посты үшiн арнайы
құрал-жабдық, iс ұйымдастыру техникасы мен
басқа да құралдар сатып алу
ҚР АШМ-нiң 16 облыстық аумақтық басқармалары 20,0
үшін арнайы құрал-жабдық, iс ұйымдастыру
техникасы мен басқа да құралдар сатып алу
ҚР АШМ-нiң қалалық аумақтық басқармалары 41,0
үшiн арнайы құрал-жабдық, iс ұйымдастыру
техникасы мен басқа да құралдар сатып алу
ҚР АШМ-нің аудандық аумақтық басқармалары 171,6
үшiн арнайы құрал-жабдық, iс ұйымдастыру
техникасы мен басқа да құралдар сатып алу
Өсiмдiктер карантинi жөнiндегi Еуропалық 2,8 1,4 1,4
және Жерорта теңізі ұйымына өту (ӨКЕҰ)
Карантиндiк объектiлер бойынша ғылыми 9,0 9,0 9,0
зерттеулер мен ұсынымдар әзірлеу
Өсімдіктер карантинi бойынша барлығы 1165,31 940,58 1011,83
__________________________________________________________________________
Бөлiнген қаржы көлемдерi тиiстi қаржылық жылға арналған республикалық
бюджеттiң жобасын республикалық бюджеттiк комиссиясының қарауының нәтижесi
бойынша заңнамада белгiленген тәртіппен нақтылануы мүмкiн
Күтiлетiн нәтижелер:
республика аумағында карантиндiк объектiлер бойынша қолайлы фитосанитариялық жағдай жасау;
республикамыздың өсiмдiктер карантинi жүйесiнiң халықаралық нормалар мен стандарттарға сәйкестігі;
өсiмдiктер карантинi жөнiндегi халықаралық мiндеттемелер мен келiсiмдердiң орындалуын қамтамасыз ету;
республика аумағын карантиндiк объектiлерден қорғау жөнiндегi жұмыстың тиiмдiлiгін арттыру;
аграрлық азық-түлiк қауiпсiздiгiн, отандық өнiмнiң бәсекеге қабiлеттiлiгi мен сыртқы рынокқа еркiн шығуын қамтамасыз ету;
жыл сайын жаңадан 474 жұмыс орынын құру.
3.6. Мал шаруашылығы
Жалпы сипаттамасы
1998 жылдан берi мал мен құстың барлық түрi санының тұрақтану үрдiсi байқалады, 1998 жылмен салыстырғанда 2001 жылы өсiм мынадай болды: мүйiздi iрi қара мал - 8,5% (соның iшiнде сиыр - 6,3 %), қой - 9,7, шошқа - 26, түйе - 8,3 және құс - 24,4 %, ал жылқы саны 1998 жылғы деңгейде қалды.
Мал шаруашылығы өнiмiн өндiрудiң қазiргi көлемi iшкi рыноктың төлем қабiлеттi сұранысының деңгейiмен сәйкес келедi. Iшкi рыноктың сыйымдылығы шектеулi және өзiнiң табиғи өсу қарқыны болғанымен халықтың төлем қабiлетiне тәуелдi. Сондықтан мал шаруашылығы өнiмдерiнiң жекелеген түрi iшкi рынокқа - сүт өндiрiсiне, сондай-ақ құс, шошқа және жылқы шаруашылықтары өнiмдерiн өндiруге бағдарланған.
1990 жылдарда сүт өндiрiсiнiң жалпы көлемiнiң 61%-ы және ет
өндiрiсiнiң жалпы көлемiнiң 71%-ы қайта өңдеу кәсiпорындары арқылы
өңделдi. Бүгiнгi таңда өңдеу деңгейiнiң төмендеуiне байланысты ауыл
шаруашылығы тауарын өндiрушiлер iшкi рынокта шикiзатты: сүттiң - 92 %-ы
және еттiң - 85%-ына дейiн бастапқы өңдеусiз сатуға мәжбүр.
(Картаны қағаз мәтінінен қараңыз)
3.6.1. Мал тұқымын асылдандыру ісі
29-кесте
Ағымдағы жай-күйі
__________________________________________________________________________
Мал түрі !01.01.1990 ж. жағдай бойынша !01.01.2001 ж. жағдай бойынша
!___________________________________!____________________________
!Асыл !Барлы. ! оның ішінде !Асыл !Барлы. ! оның ішінде
!тұқым.!ғы, мың!____________________!тұқым.!ғы, мың!_____________
!ды мал!бас !асыл !оның !асыл !ды мал!бас !асыл тұқ.
!шаруа.! !тұқым !ішінде!тұқ. !шаруа.! !мал, мың бас
!шылық.! !мал, !аналық!мал. !шылық.! !
!тар ! !мың бас!мың !үлес !тар ! !
!саны ! ! !бас !салм.!саны ! !
! ! ! ! !% ! ! !
_________!______!_______!_______!______!_____!______!_______!_____________
МІҚ 385 9818.4 1464.6 626.8 15 120 4106,6 134,5
Қой 241 36222.7 6791.4 4105.6 19 73 9981,1 347,4
Шошқа 72 3262.3 805.8 77.6 24 7 1076,0 14,9
Жылқы 84 1618.8 147.4 54.9 9 20 976,0 9,5
Түйе 13 143 67,7 31,4 47 7 98,2 4,9
Құс 21 59899 12336,9 640 20 12 19705,7 893
828 242
__________________________________________________________________________
(таблицаның жалғасы)
_______________________________________________________________
Мал түрі ! ! 01.01.2002 ж. жағдай бойынша !
!_____________!_______________________________________!
!оның ішінде !Асыл !Барлы. ! оның ішінде !
!_____________!тұқым. !ғы, мың!_______________________!
!оның !асыл !ды мал !бас !асыл !оның !асыл !
!ішін. !тұқым !шаруа. ! !тұқым !ішінде !тұқ. !
!аналық!мал. !шылық. ! !мал, !аналық,!мал. !
!мың !үлес !тар ! !мың бас!мың бас!үлес !
!бас !салм. !саны ! ! ! !салм. !
! !% ! ! ! ! !% !
_________!______!______!_______!_______!_______!_______!_______!
МІҚ 52,4 3,2 79 4293,5 123,3 49.4 2,9!
Қой 231,1 3,5 68 10478,6 390,9 256,2 3,8!
Шошқа 0,8 1.4 4 1123,8 20.1 0.8 1,8!
Жылқы 4,1 1 35 989,5 9 4 0,9!
Түйе 2,6 5 11 103,8 5,4 2,7 5,3!
Құс 300 4.5 9 21130,2 376,9 1,8!
209 !
_______________________________________________________________!
"Асыл тұқымды мал шаруашылығы туралы" Қазақстан Республикасының Заңына өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы" Қазақстан Республикасының 14.12.2001 ж. N 269-ІІ Z010269_ Заңы және заңға тәуелдi актiлер қабылданды.
Асыл тұқымды мал шаруашылығы саласындағы уәкiлеттi орган заңның негiзiнде заңға тәуелдi актiлердi мемлекеттiк реттеудi әзiрлеп асыл тұқымды мал шаруашылығы субъектiлерiн аттестаттауды, асыл тұқымды мал шаруашылығының аттестатталған субъектiлерiнiң қызметiн бақылау мен қадағалауды, сондай-ақ салаға мемлекеттiк қолдау көрсетудi жүзеге асырады.
Аттестатталған асыл тұқымды мал шаруашылығы субъектiлерiн республикалық бюджеттен мемлекеттiк қолдаудың негiзгi нысандары мыналар болып табылады:
асыл тұқымды малдардың, соның iшiнде тектiк қоры шектеулi тұқымдардың тектiк қорын сақтауға және қалпына келтiруге бағытталған iс-шараларды субсидиялау;
отандық ауыл шаруашылығы тауарларын өндiрушiлер үшiн асыл тұқымдық өнiмге (материалға) қол жеткiзiмдiлiгiн қамтамасыз етуге бағытталған iс-шараларды субсидиялау;
ғылыми зерттеулер бағдарламаларын қаржыландыру.
Жергiлiктi мемлекеттік органдар да "Асыл тұқымды мал шаруашылығы туралы" Қазақстан Республикасының 14.12.2001 ж. N 269-II Z010269_ Заңына және заңға тәуелдi актiлерге сәйкес республикалық бюджет қаражаты есебiнен жүзеге асырылатын қолдау нысандарынан басқа бағыттар бойынша асыл тұқымды мал шаруашылығына мемлекеттiк қолдау көрсетуге құқылы.
Асыл тұқымдық базаны қалпына келтiру жұмысы басталды:
мал шаруашылығы бойынша "Асыл түлiк" ААҚ асыл тұқымдық орталығы құрылып, оған 56 бұқа және бұқа ұрықтарын алуға, мұздатуға және сақтауға арналған арнайы технологиялық жабдықтар әкелiндi, аймақтарда 18 облыстық дистрибьютерлiк орталық құрылды;
еттi құс шаруашылығы бойынша асыл тұқымдық "Астана құс" ААҚ шаруашылығы құрылды, "Сибиряк" кросса құсы әкелiндi және республикамыздың құс фабрикаларын асыл тұқымдық жұмыртқамен қамтамасыз ету басталды.
Проблемалар:
бағалы гендiк қордың, әсiресе келешектегi селекциядағы жұмысқа қажеттi сирек кездесетiн және саны аз тұқымдардың жойылып кету қаупiнiң төнуi ғалымдар мен практиктердiң көп жылдық еңбегiмен жасалған малдың отандық тұқымдары мен тұрпаттарының нашарлауына әкеп соғады;
барлығы 209 асыл тұқымды шаруашылық қана қалды, 1990 жылғымен салыстырғанда асыл тұқымды мал басының үлес салмағы: iрi қара мал - 15 %-дан 2,9 %-ға дейiн, қой - 19-дан - 3,8 %-ға дейiн, жылқы - 9-дан - 1 %-ға дейiн, шошқа - 24-тен - 1,8 %-ға дейiн, құс - 20-дан 01,8%-ға дейiн қысқарды, бұл республикамыздың асыл тұқымды төлге мұқтаждығын тек 5 - 8 %-ға ғана өтей алады;
табынды өз төлiнен өсiруде 95 %-ға дейiн тегi (гендiк тұрпаты) мен өнiмдiлiк сапасы белгiсiз "қолтума" малдардың пайдаланылуы малдың тұқымдылығы нашарлауына, сондай-ақ өнiмдiлiгi 2 есе азаюына және тиiсiнше алынатын өнiмнiң өзiндiк құнының қымбаттауын әкеп соғады;
мал шаруашылығындағы мал тұқымын асылдандыру iсiн қаржылай қолдаудың көлемi аз болуы, малдың жасы мен жынысы бойынша топтарын есепке ала отырып, асылдандыру iсiн қаражаттандырудың анық тетiктерiнiң болмауы малдардың құнды гендiк қорын сақтау және молайту саласындағы қиын жағдайды түзете алмайды.
Шаралар:
асыл тұқымдық өнiм өндiру көп шығынды талап етедi. Ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлердiң басым бөлiгiнiң асыл тұқымдық өнiмге қол жеткiзуiн мемлекет қамтамасыз етуi тиiс. Бұл үшiн мынадай:
өткiзiлген асыл тұқымды төлдi жартылай (50%-ға дейiн) арзандату;
өткiзiлген асыл тұқымды жұмыртқаны жартылай (50%-ға дейiн) арзандату;
өткiзiлген асыл тұқымды бұқаның ұрығын жартылай (50%-ға дейiн) арзандату;
асыл тұқымды бұқаларды сатып алуға және өсiруге, сондай-ақ олардың
ұрықтарын сақтауға және мал шаруашылығы бойынша асыл тұқымдық орталық үшiн
арнайы құрал-жабдық сатып алуға жұмсалған шығынды толық өтеу;
асыл тұқымды малдың саны аз немесе жойылып бара жатқан түрлерi мен
селекциялық-генетикалық орталықтарда коллекциялық табындар құру үшiн сатып
алынған арнайы технологиялық жабдықтардың құнын толық өтеу бағыттарын
қаражаттандыру қажет.
30-кесте
Қаржылық қамтамасыз ету
млн. теңге
---------------------------------------------------------------------------
Бюджеттiк бағдарламаның атауы ! Жылдар
!-----------------------------------
! 2002 жылы ! Қажеттік
!нақты бөлiнгенi!-------------------
! ! 2003 ! 2004 !2005
---------------------------------------------------------------------------
Элиталық тұқым шаруашылығы мен асыл
тұқымды малды сақтау және дамыту:
- өткiзiлген асыл тұқымды өнiмнiң
(материалдың) құнын арзандату*;
- мал шаруашылығы бойынша асыл
тұқымдық орталық құруға және еттi құс 630 716 805 888
шаруашылығы бойынша асыл тұқымдық
шаруашылықты қалпына келтiруге
жұмсалған шығынды қаржыландыру*; 67 58 58 58
- коллекциялық табындар құру үшiн
сатып алынған малдардың және арнайы
жабдықтардың құнын арзандату*. 66 66 66 66
Барлығы: 763 840 929 1012
---------------------------------------------------------------------------
* кiшi бағдарлама.
Бөлiнген қаржы көлемдерi тиiстi қаржылық жылға арналған республикалық бюджет жобасын республикалық бюджет комиссиясының қарауының нәтижесi бойынша заңнамада белгiленген тәртiппен нақтылануы мүмкiн
Күтілетiн нәтиже:
малдың барлық түрлерiнiң асыл тұқымды төлiнiң 50%-ға дейiн, бұқа ұрықтарының 40%-ға дейiн және асыл тұқымды жұмыртқаның 50%-ға дейiн арзандатылған өзiндiк құны бойынша асыл тұқымдық өнiмге қол жеткiзудi қамтамасыз ету асыл тұқымдық өнiмдi (материалды) өткiзудiң көлемiн 2006 жылы 1,5 есе көбейтуге мүмкiндiк бередi;
жақсартқыш тұқымды бұқалардың ұрығымен сиырларды қолдан ұрықтандырудың көлемiн 2001 жылғы 216 мыңнан 2005 жылы 395 мың басқа немесе 1,8 есе ұлғайту арқылы табынның сапасын қамтамасыз ету;
республикалық асыл тұқымдық орталықтың және мал шаруашылығы жөнiндегi
дистрибьютерлiк орталықтардың тұқым жақсартқыш өнiмдiлiгi жоғары
бұқалардың ұрықтарын алу, мұздату, сақтау және пайдалану жөнiндегi жұмысын
қалпына келтiру;
коллекциялық табындарда, құрылатын селекциялық-генетикалық 4
орталықта малдың саны аз немесе жойылып бара жатқан түрлерiнiң тектiк
қорын сақтау және селекция мақсатында пайдалану.
3.6.2. Сүтті мал шаруашылығын дамыту
Асыл тұқымдық база және 2002 жылға арналған қаражаттандыру көлемі
---------------------------------------------------------------------------
Асыл тұқымдық !Қолда бар мал! Асыл тұқымды ! Асыл тұқ. ! 2002 ж.
шаруашылықтардың! басы, бас ! төлді сату ! өнімнің 1 ц. ! бөлінетін
саны ! ! квотасы ! тірілей ! қаражаттан.
! ! ! массасын ! дыру, мың
! ! ! арзандату ! теңге
! ! ! нормативі !
!-------------!--------------!--------------!
!Барлы.!сон. ! бас ! тонна ! теңге ! % !
!ғы !ішін. ! ! ! ! !
! !аналық! ! ! ! !
---------------------------------------------------------------------------
45 81407 32594 1207 386240 6900 50 26647,8
---------------------------------------------------------------------------
Басым мемлекеттік қолдаудың 2003-2005 жылдарға арналған шаралары
---------------------------------------------------------------------------
Жылдар! Асыл тұқ. өнімді ! 1 ц. т/м асыл тұқ.!1 ц. т/м асыл тұқ. ! Қажет
! сатудың күтілетін!өнімнің қалыптасқан!өнім үшін арзандату!қаражат.
! көлемі ! құны, теңге ! нормативі !тандыру,
! ! ! !мың теңге
!------------------! !-------------------!
! бас ! тонна ! ! % ! теңге !
---------------------------------------------------------------------------
2003 8960 2689 13797 50 6900 185535
2004 9240 2773 13797 50 6900 191333
2005 9410 2822 13797 50 6900 194719
---------------------------------------------------------------------------
Мемлекет басымдықпен қолдайтын тұқымдық
(Картаны қағаз мәтінінен қараңыз)
3.6.3. Етті мал шаруашылығын дамыту
а) Етті мал шаруашылығын дамыту және мемлекеттік қолдау шаралары
Мемлекеттік қолдаудың 2003-2005 ж.ж. шаралары
---------------------------------------------------------------------------
Жылдар!Мемлекет.!асыл тұқ. өнімді !1 ц. т/м асыл!1 ц. т/м асыл ! Қажетті
!тік қол. !сатудың күтілетін!тұқ. өнімнің !тұқ. өнім үшін! қаражат.
!даудың ! көлемі !қалыптасқан ! арзандату ! тандыру,
!бағыты ! ! құны, теңге ! нормативі !мың теңге
! !-----------------! !--------------!
! ! бас ! тонна ! ! % ! теңге !
---------------------------------------------------------------------------
2003 басым. 3882 1358,57 12625 50 6300 85590
2004 дықпен 4122 1442,7 90895
2005 4260 1490,0 93870
2003 орташа 10 3548,3 25 3100 110
2004 11 3677,4 114
2005 12 3741,9 116
---------------------------------------------------------------------------
Асыл тұқымдық база және 2002 ж. арналған қаражаттандыру көлемі
---------------------------------------------------------------------------
Асыл тұқымдық !Қолда бар мал! Асыл тұқымды ! Асыл тұқ. ! 2002 ж.
шаруашылықтардың! басы, бас ! төлді сату ! өнімнің 1 ц. ! бөлінетін
саны ! ! квотасы ! тірілей ! қаражаттан.
! ! ! массасын ! дыру, мың
! ! ! арзандату ! теңге
! ! ! нормативі !
!-------------!--------------!--------------!
!барлы.!соның ! бас ! тонна ! теңге ! % !
!ғы !ішінде! ! ! ! !
! !аналық! ! ! ! !
---------------------------------------------------------------------------
23 41937 16791 3048 1158,5 6300 50 72643,3
---------------------------------------------------------------------------
(Картаны қағаз мәтінінен қараңыз)
ә) Қой шаруашылығын дамыту және мемлекеттік қолдау шаралары
Жүн өндіруді мемлекеттік қолдаудың 2002 жылға арналған шаралары
---------------------------------------------------------------------------
Мемлекеттік !Асыл тұқ. өнімді !1 ц. т/м асыл!1 ц. т/м асыл ! Қажет
қолдаудың !сатудың күтілетін!тұқ. өнімнің !тұқ. өнім үшін! қаражат.
бағыты ! көлемі !қалыптасқан ! арзандату ! тандыру,
! ! құны, теңге ! нормативі !мың теңге
!-----------------! !--------------!
! бас ! тонна ! ! теңге ! % !
---------------------------------------------------------------------------
Басымдықпен 80258 4013 12640 6320 50 253617
Австрал. меринос 190 7,8 60000 30000 50 2340
---------------------------------------------------------------------------
Ет өндіруді мемлекеттік қолдаудың 2002 жылға арналған шаралары
---------------------------------------------------------------------------
Мемлекеттік !Асыл тұқ. өнімді !1 ц. т/м асыл!1 ц. т/м асыл ! Қажет
қолдаудың !сатудың күтілетін!тұқ. өнімнің !тұқ. өнім үшін! қаражат.
бағыты ! көлемі !қалыптасқан ! арзандату ! тандыру,
! ! құны, теңге ! нормативі !мың теңге
!-----------------! !--------------!
! бас ! тонна ! ! теңге ! % !
---------------------------------------------------------------------------
Басымдықпен 16500 817 10441 5221 50 42655
Орташа 31100 1196 10441 2610 25 31215
---------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------
Жылдар!Мемлекет.!асыл тұқ. өнімді !1 ц. т/м асыл!1 ц. т/м асыл ! Қажет
!тік қол. !сатудың күтілетін!тұқ. өнімнің !тұқ. өнім үшін! қаражат.
!даудың ! көлемі !қалыптасқан ! арзандату ! тандыру,
!бағыты ! ! құны, теңге ! нормативі !мың теңге
! !-----------------! !--------------!
! ! бас ! тонна ! ! % ! теңге !
---------------------------------------------------------------------------
2003 Басым. 40820 2040,9 12640 50 6320 128986
2004 дықпен 83090 2154,5 136163
2005 43990 2199,3 138996
2003 Австрал. 195 7,8 60000 50 30000 2340
2004 меринос 195
2005 195
---------------------------------------------------------------------------
(Картаны қағаз мәтінінен қараңыз)
б) Шошқа шаруашылығын дамыту және мемлекеттік қолдау шаралары
Мемлекеттік қолдаудың 2003-2005 жылдарға арналған шаралары
---------------------------------------------------------------------------
Жылдар!Мемлекет.!асыл тұқ. өнімді !1 ц. т/м асыл!1 ц. т/м асыл ! Қажет
!тік қол. !сатудың күтілетін!тұқ. өнімнің !тұқ. өнім үшін! қаражат.
!даудың ! көлемі, тонна !қалыптасқан ! арзандату ! тандыру,
!бағыты ! ! құны, теңге ! нормативі !мың теңге
! ! ! !--------------!
! ! ! ! % ! теңге !
---------------------------------------------------------------------------
2003 басым. 100,9141 18800 50 9400 9486
2004 дықпен 121,106 11384
2005 142,851 13428
2003 орташа 62,620 20000 25 5000 3131
2004 72,270 3612
2005 73,600 3680
---------------------------------------------------------------------------
Асыл тұқымдық база және 2002 ж. арналған қаражаттандыру көлемі
---------------------------------------------------------------------------
Асыл ! Тұқым.!Қолда бар мал! Асыл тұқымды ! Асыл тұқ. ! 2002 ж.
тұқымдық! дары ! басы, бас ! төлді сату ! өнімнің 1 ц. ! бөлінетін
шаруашы.! ! ! квотасы ! тірілей ! қаражаттан.
лықтар. ! ! ! ! массасын ! дыру, мың
дың саны! ! ! ! арзандату ! теңге
! ! ! ! нормативі !
! !-------------!--------------!--------------!
! !барлы.!соның ! бас ! тонна ! теңге ! % !
! !ғы !ішінде! ! ! ! !
! ! !аналық! ! ! ! !
---------------------------------------------------------------------------
3 ірі ақ 17740 502 4651 395,4 9400 50 37167
шошқа
1 немістің 2391 250 4286 300 5000 25 15000
түсімді
шошқа
---------------------------------------------------------------------------
(Картаны қағаз мәтінінен қараңыз)
в) Жылқы шаруашылығын дамыту және мемлекеттік қолдау шаралары
2003-2005 жылдарға арналған мемлекеттік қолдау шаралары
---------------------------------------------------------------------------
Жылдар!Мемлекет.!асыл тұқ. өнімді !1 ц. т/м асыл!1 ц. т/м асыл ! Қажет
!тік қол. !сатудың күтілетін!тұқ. өнімнің !тұқ. өнім үшін! қаражат.
!даудың ! көлемі, тонна !қалыптасқан ! арзандату ! тандыру,
!бағыты ! ! құны, теңге ! нормативі !мың теңге
! !-----------------! !--------------!
! ! бас ! тонна ! ! % ! теңге !
---------------------------------------------------------------------------
2003 басым. 732 241,61 15000 50 7500 18121
2004 дықпен 780 257,65 19324
2005 801 264,47 19835
2003 орташа 253 75,95 16400 25 4100 3114
2004 256 76,95 3155
2005 263 79,1 3243
---------------------------------------------------------------------------
Асыл тұқымдық база және 2002 ж. арналған қаражаттандыру көлемі
---------------------------------------------------------------------------
Асыл тұқымдық !Қолда бар мал! Асыл тұқымды ! Асыл тұқ. ! 2002 ж.
шаруашылықтардың! басы, бас ! төлді сату ! өнімнің 1 ц. ! бөлінетін
саны ! ! квотасы ! тірілей ! қаражаттан.
! ! ! массасын ! дыру, мың
! ! ! арзандату ! теңге
! ! ! нормативі !
!-------------!--------------!--------------!
!барлы.!соның ! бас ! тонна ! теңге ! % !
!ғы !ішінде! ! ! ! !
! !аналық! ! ! ! !
---------------------------------------------------------------------------
35 9025 3983 1116 358,0 7500 50 23297
---------------------------------------------------------------------------
(Картаны қағаз мәтінінен қараңыз)
г) Құс шаруашылығын дамыту және мемлекеттік қолдау шаралары
Басым мемлекеттік қолдау шаралары
---------------------------------------------------------------------------
Жылдар! Аталық !Асыл тұқ. жұмырт.!1 дана асыл !Арзандату нор.! Қаражат.
! !сатудың күтілетін!тұқ. жұмырт. !мативі 1 дана ! тандыру
! ! көлемі, мың дана!қалыптасқан !асыл тұқым ! қажеттігі
! ! !өзіндік. құны!жұмыртқа үшін !мың теңге
! ! !теңге !--------------!
! ! ! !өз/құн.!теңге !
---------------------------------------------------------------------------
жұмыртқа 4135 16,6 42,1 7 28945
бағыты
2003 ет бағыты 2970 25,1 55,8 14 36204
үйрек 1870 46 19,6 9 12600
жұмыртқа 5428 17,7 39,5 7 28945
бағыты
2004 ет бағыты 3500 26,3 53,2 14 41600
үйрек 3378 47 19,1 9 16830
жұмыртқа 6900 18,8 37,2 7 48300
бағыты
2005 ет бағыты 4570 26,3 53,2 14 63980
үйрек 3900 48 18,7 9 35100
---------------------------------------------------------------------------
Асыл тұқымдық база және 2002 ж. арналған қаражаттандыру көлемі
-----------------------------------------------------------------
Асыл тұқымдық !Қолда бары, ! 1 дана асыл тұқ. ! 2002 ж.
шаруашылықтардың! құс басы ! жұмыртқа арзанда.! бөлінетін
саны ! ! нормативі ! қаражаттан.
! ! ! дыру, мың
! ! ! теңге
!-------------!------------------!---------------
!барлы.!соның ! мың ! !
!ғы !ішінде! дана! !
! !мекиен! ! !
-----------------------------------------------------------------
9 376945 228941
жұмыртқа
бағытындағы 2600 7 18200
ет
бағытындағы 2586 14 36204
үйрек 1400 9 12600
-----------------------------------------------------------------
(Картаны қағаз мәтінінен қараңыз)
Шаралар:
1. Сүт өндiру бойынша:
iрi қалалар мен аудан орталықтарының маңайындағы аймақтарда сүт өндiруді өнiмiнiң сапалы болуына және оны iшкi рынокқа шығаруға бағыттау. Осы мақсатта мал тұқымын асылдандыру орталығының тұқым жақсартқыш бұқаларының ұрығымен сиырларды қолдан ұрықтандыруды кеңiнен енгiзу арқылы асыл тұқымды емес малды жоғары өнiмдi малдармен алмастыруды жүргiзу.
2. Сиыр етiн өндiру бойынша:
сиыр етiн өндiрудi аз шығынды технологияға бағдарлау, яғни iшкi және сыртқы рыноктардың сыйымдылығын ескерiп, малдың арнайы етті тұқымдарын және табиғи жайылымдық алқаптардың экологиялық мүмкiндiктерiн мейлiнше тиiмдi пайдалану.
3. Қой шаруашылығы бойынша:
қойдың арнайы майлы-еттi және қаракөл тұқымдарын өсiрудi тiрілей немесе жас тоқтының етi түрiнде экспортқа бағдарланған, сондай-ақ сыртқы рынокқа бағытталған меринос жүнiн өндiру үшiн арнайы биязы жүндi қойдың тұқымдарын көбейту.
4. Шошқа шаруашылығы бойынша: iшкi рынокқа бағытталған, арнайы шаруашылықтарды бiртіндеп дамытуға бағдарланған шошқа етiнiң өндiрiсi.
5. Жылқы шаруашылығы бойынша: арнайы жылқы тұқымдарының отандық селекциялары мен жайылымдық алқаптарды пайдалануды ескерiп, ішкі рыноктың ет пен қымызға қажеттiгiн қамтамасыз етуге, сондай-ақ асыл тұқымды спорттық жылқы шаруашылығын дамытуға бағыттау.
6. Түйе шаруашылығы бойынша: бұл малдың өнiмдерiн өндiруге (ет пен шұбат) сұраныстың шектеулi болуына байланысты ең алдымен iшкi рынокқа және асыл тұқымды түйе шаруашылығын дамытуға бағыттау.
7. Құс шаруашылығы бойынша: құс етi мен жұмыртқа өндiрудi iшкi рыноктың сұранысын қанағаттандыруға және импортты ығыстырып шығаруға бағыттау. Бұл саланы дамыту үшiн "Астана құс" базасында ет бағытындағы құстың тұқымын асылдандыру базасын қалпына келтiру жөнiндегi жұмысты жалғастыру және арнайы аталық iздердiң базасында жұмыртқа өндiрiсiн құс шаруашылығы бойынша қалпына келтiру жұмысын бастау.
Мал шаруашылығы саласындағы аймақтық саясаттың негiзгi бағыттары:
Орталық аймақ (Атырау, Қарағанды, Маңғыстау облыстары, Ақтөбе, Қостанай, Батыс Қазақстан, Ақмола және Шығыс Қазақстан облыстарының оңтүстiк бөлiгi). Еттi мал шаруашылығы, еттi-майлы қой шаруашылығы және өнiмдi жылқы шаруашылығы басым бағыттар деп танылды;
Оңтүстік аймақ (Алматы, Жамбыл, Оңтүстiк Қазақстан, Қызылорда
облыстары). Бұл аймақта сүттi мал шаруашылығы, биязы жүндi қой шаруашылығы
және қаракөл елтiрiсi шаруашылығы басым бағыттар болып табылады;
Солтүстiк аймақ (Солтүстiк Қазақстан, Павлодар облыстары және Ақмола,
Қостанай, Шығыс Қазақстан облыстарының солтүстiк аймақтары). Аймақ
негiзiнен сүттi мал шаруашылығын, биязы жүндi қой шаруашылығын дамытуға
бағдарланған.
Күтілетiн нәтиже
31-кесте
2002-2005 ж.ж. мал құс басына болжам
мың бас, жылдың аяғына
__________________________________________________________________________
! Нақты !Бағалау ! Болжам
!----------------! 2002 !------------------------------
! 2000 ! 2001 ! ! 2003 ! 2004 ! 2005 | 2005 ж.
! ! ! ! ! ! !2000 жыл.
! ! ! ! ! ! !ға %
! ! ! ! ! ! !есебімен
__________________________________________________________________________
Ірі қара мал 4107 4294 4410 4550 4700 4840 118
соның ішінде сиыр 2015 2077 2130 2200 2270 2350 117
Қой мен ешкі 9981 10479 10700 11000 11350 11700 117
Шошқа 1076 1124 1180 1220 270 1310 122
Жылқы 976 990 1000 1020 1045 1075 110
Түйе 98 104 105 108 111 114 116
Құс 19706 21130 21800 22570 23350 24200 123
__________________________________________________________________________
32-кесте
2000-2005 жылдарда ет, сүт, жүн және
терi шикiзатын өндiру
мың тонна
__________________________________________________________________________
! Нақты !Бағалау ! Болжам
Өндіріс !--------------! 2002 !----------------------------
! 2000 ! 2001 ! ! 2003 ! 2004 ! 2005
! ! ! ! ! !
! ! ! ! ! !
__________________________________________________________________________
Ет, барлығы
(сойыс салмағы),
мың тонна 623 654,5 672 691 712 735
Сүт, барлығы, мың
тонна 3730 3923 4020 4120 4250 4380
Жұмыртқа, млн. дана 1672 1855 1920 1990 2060 2140
Жүн, мың тонна 22,9 23,6 24,3 25,1 26 27
Тері шикізаты:
ірі, мың дана 1999 1976 2030 2100 2180 2300
Тері шикізаты:
ұсақ, мың дана 5113 5289 5450 5630 5800 6000
_________________________________________________________________________
Өнiм өндiру 2001 жылғы деңгеймен салыстырғанда 2005 жылы табын
санының өсiмi, өз төлiнен өсiрудi жақсарту және сақтау есебiнен
ұлғайтылады:
ет бойынша 12%-ға (735 және 654,5 мың тонна);
сүт бойынша 12%-ға (4380 және 3923 мың тонна);
жұмыртқа бойынша 15%-ға (2140 және 1855 мың дана);
жүн бойынша 14%-ға (27 және 23,6 мың тонна);
iрi терi шикiзаты бойынша 16%-ға (2300 және 1976 мың дана) және ұсақ терi шикiзаты бойынша 13%-ға (6000 және 5289 мың дана).
Бәсекеге қабiлеттi өнiм шығаруды ұлғайту және тұтастай алғанда
экспорттық әлеуеттi арттыру, ол өнiммен iшкi рынокты толықтыру және
импорттық сәйкес өнiмдi ығыстырып шығару.
Дайындау пункттерiнiң желiсiн құру және бағдарламаны iске асыруға
жағдай туғызу.
Экспортты ұлғайту есебiнен саланың басым бағыттарын тиiмдi дамыту
қамтамасыз етiледi және сатып алу бағалары қымбаттайды.
Мал шаруашылығы өнiмi бойынша iшкi рыноктың азық-түлiктiк
қауiпсiздiгiн құру.
Мал шаруашылығы мен құс шаруашылығындағы асыл тұқымдық базаны қалпына
келтiруге жағдай жасау.
32а-кесте
Қосымша жұмыс орындарын құру (бiрлiк)
__________________________________________________________________________
Бағыт ! Жұмыс орындары құрылады
!--------------------------------------------------
! 2003 ж. ! 2004 ж. ! 2005 ж. ! Барлығы
_________________________________________________________________________
Сүтті мал шаруашылығы 1800 1500 1500 4800
Етті мал шаруашылығы 260 120 120 500
Қой шаруашылығы 1140 1290 1320 3750
Шошқа шаруашылығы 1050 1400 1050 3500
Жылқы шаруашылығы 130 170 200 500
Құс шаруашылығы 200 400 400 1000
Басқа салалар 50 50 50 150
"Асыл-Түлік" ААҚ 12 12
Қолдан ұрықтандыру
пункттері 630 630 690 1950
Дайындау пункттері 258 258
Барлығы 5530 5560 5330 16420
_________________________________________________________________________
Қосымша жұмыс орындары:
сүттi мал шаруашылығында 320 сүттi-тауарлы ферманы қалпына келтiру
және құрылысын салу есебiнен;
еттi мал шаруашылығында, қой шаруашылығында, жылқы шаруашылығында, шошқа шаруашылығында және басқа да салаларда табынды өз төлiнен көптеп өсiрудiң және мал басын көбейтудiң есебiнен;
құс шаруашылығында 5 құс фабрикасын қалпына келтiру және жұмыс iстеп тұрған құс фабрикаларындағы құстың санын арттыру есебiнен ашылатын болады.
3.7. Ветеринария
Ағымдағы жай-күйi
Республикада мал мен құстың жұқпалы ауруларының 200-ден астам түрлерi ұшырасады, соның iшiнде 75-i аса қауiптi түрлерiне жатады, оның көбi адам мен мал үшiн ортақ аурулар болып табылады. 2002 жылы республикалық бюджет қаражаты есебiнен 38 ауру бойынша алдын алу iс-шараларын жүргiзу жоспарлануда. Басқа аурулар бойынша ветеринариялық iс-шаралар өзге көздер есебiнен қаржыландырылады.
Тұрақты табиғи ошақтардың болуынан және жүргiзiлетiн алдын алу iс-шаралары деңгейiнiң жеткiлiксiздiгiнен жыл сайын мал мен құстың әртүрлi аса қауiптi жұқпалы ауруларының 20-ға жуық ошағы тiркеледi. Республикада сiбiр жарасының 3 мыңнан аса ошағы, құтырудың, лептоспироздың ошақтары бар. Туберкулез бен бруцеллез бойынша қолайсыз 40 пункті бар.
Ауылда меншiк түрiнiң, ауыл шаруашылығы өндiрiсiн ұйымдастыру нысандарының өзгеруi және шаруашылық жүргiзушi субъектiлердiң нарықтық қатынастарға көшуi ветеринария жүйесiн түбегейлi қайта құруды және ветеринариялық iс-шараларды ұйымдастыру жөнiндегi жұмыс әдiстерiн қайта қарауды талап етті. Қолда бар мал басының 98 %-ы жеке меншiк үй шаруашылығында және ауыл шаруашылығы құрылымдарында күтiп бағылады. Ауыл шаруашылығының мал басын толық қамту мақсатында ветеринариялық биологиялық препараттарды қолдану жергiлiктi жерлерде бәсекелес ортаға берiлген және лицензиялы ветеринариялық дәрiгерлер мұны конкурстық негізде жүзеге асырады.
Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Ветеринария туралы" U952376_ 1995 жылы қабылданған заң күшi бар қолданылып жүрген Жарлығы объективтiк себептерге байланысты ескiрдi, ал оның негiзгi ережелерi кейiннен қабылданған базалық, экономикалық көптеген заңдарға қарама-қайшы келедi. Осыған байланысты ветеринария саласындағы реформаланып жатқан қоғамдық қатынастарды реттеу мақсатында қазiр Қазақстан Республикасының Парламентiнде қаралуда жатқан "Ветеринария туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жаңа жобасы әзiрлендi.
Мемлекеттiк ветеринариялық қадағалаудың ұйымдық құрылымы Ауыл шаруашылығы министрлiгiнiң ветеринариялық қадағалау департаментi, ҚР АШМ-нiң облыстық, аудандық, қалалық аумақтық басқармаларының ветеринариялық қадағалау бөлiмдерi болып табылады. 2364 ауылдық және кенттiк аймақтарда ветеринариялық-санитариялық қадағалауды ҚР АШМ-нiң аудандық, қалалық басқармаларының 1430 ветеринариялық инспекторы, 3255 ветеринариялық инспектор, соның iшiнде шекарадағы және көлiктегi мемлекеттiк ветеринариялық бақылауды - 23 шекаралық ветеринариялық-фитосанитариялық бекеттер мен 133 постыларда 478 ветеринария маманы жүзеге асырады.
Проблемалар:
ветеринариялық қызмет көрсетудiң бәсекелестiк секторын дамыту: республика бойынша шамамен шартты түрде 7,9 млн. бас мал бар, оларға қызмет көрсету үшiн нормативтер бойынша 12279 ветеринария маманы қажет, сонда әрбiр ветеринария маманына шартты түрде 650 бас мал жүктелмек, алайда қазiргi уақытта мал шаруашылығына өндiрiстiк ветеринариялық қызмет көрсетумен лицензиясы бар 6663 ветеринария маманы айналысады;
фармацевтикалық зауыттар мен фабрикалар болмағандықтан республикада антибиотиктер, антипаразитарлық және дезинфекциялық құралдар, республиканың мал шаруашылығы үшiн фармакологиялық препараттар өндiрiлмейдi, ветеринариялық биологиялық және фармацевтикалық препараттар мен құралдардың елеулi көлемi шетелдерден әкелiнеді;
ауылдық және кенттiк аймақтарда ветеринариялық инспекторлардың жетiспеуi: 67,5% қамтылған;
республиканың ветеринариялық зертханалары техникалық жарақтандырылуы жөнiнен қазiргі заман талаптарынан едәуiр кейiн қалған және ХАССП принциптерiне негiзделген ДСҰ-ның мүше елдерiне қойылатын талаптарға жауап бермейдi: ветеринариялық зертханалардың техникалық жарақтандырылуы халықаралық нормалар мен стандарттарға сәйкес келмеуiнiң салдарынан жүргiзiлетiн сараптамалар әдiснамасының төмендiгi және халықаралық деңгейдегi нормалар мен стандарттарға сәйкес келмеуi өз кезегiнде ауыл шаруашылығы құрылымдарына малдан өндiрiлетiн өнiмдер мен шикiзаттарды, сондай-ақ тiрi малды алыс шетелдерге экспорттауға мүмкiндiк бермейдi;
шекарадағы ветеринариялық бақылау пункттерi мен постылардың қызметтiк
үй-жайлармен, арнайы құрал-жабдықпен, байланыс құралдарымен, iс
ұйымдастыру техникасымен, көлiкпен қамтамасыз етiлмеуi: қазiргi уақытта
нарықтық қатынастардың, шағын және орта бизнестiң дамуы есебiнен тiрi
малдың, малдан өндiрiлетiн өнiмдер мен шикiзаттың жеке бiр облыс iшiнде
ғана емес, бүкiл республиканың және шекаралас елдердiң аумақтары бойынша
да бақылаусыз өтуi ұлғайып отыр.
Малдардың өте қауіпті аурулары бойынша
2001 жылғы эпизоотиялық жағдай
(Картаны қағаз мәтінінен қараңыз)
МІҚ-ның бруцеллезі мен туберкулезі және МҰМ-дың бруцеллезі
бойынша 2002 жылғы 1 қаңтардағы эпизоотиялық жағдай
(Картаны қағаз мәтінінен қараңыз)
Шаралар:
жыл сайынғы жоспарлы ветеринариялық - алдын алу эпизоотияға қарсы және ветеринариялық-диагностикалық iс-шараларды толық көлемiнде жүргiзу үшiн қаржыны уақытылы бөлу;
ветеринариялық биологиялық және фармацевтикалық өнеркәсiптi дамыту, өндiрiсi жолға қойылмаған ветеринариялық биологиялық препараттарды, антипаразиттiк және дезинфекциялық құралдарды, антибиотиктердi, дәрілік фармакологиялық препараттарды өндiрудiң жоғары технологияларын енгізу;
ауылдық және кенттiк аймақтар үшiн ветеринариялық инспекторлардың санын республикалық бюджет есебiнен 2319 бiрлiкке дейiн жеткiзу, бұл үшiн ветинспекторлардың 999 бiрлiгiн ұстауға республикалық бюджеттен қосымша қаржыландыру талап етiледi;
бүгiнде эпиозоотиялық жағдай ауыл шаруашылығы малдарының ең кемiнде 80%-ы ауыл шаруашылығы малдарының жұқпалы ауруларына қарсы мiндеттi түрде иммунделуiн және бүкiл мал басы аса қауiптi жұқпалы ауруларға қарсы диагностикалық зерттелуiн талап етедi;
ветеринариялық-фитосанитариялық постылар мен бекеттердi өздерiнiң қызметiн мемлекеттiк шекарада жүзеге асыратын мемлекеттiк басқа бақылаушы органдармен бiрге бiрыңғай кешендi терминалдарда орналастыру туралы мәселенi түбегейлi шешу және оларды байланыс құралдарымен, iс ұйымдастыру техникасымен, көлiкпен және құрал-жабдықпен қамтамасыз ету;
ветеринариялық зертханаларды техникалық жарақтандыру үшiн 806546,5 мың теңге сомасына, Дүниежүзiлiк сауда ұйымының (ДСҰ) талаптарына сәйкес келетiн қазiргi заманғы құрал-жабдықтар мен аппаратура сатып алу қажет;
тиiстi лицензия алмаған, арнайы белгiленбеген орындарда мал союға
тыйым салатын заңнамалық норма енгiзу арқылы мал союдың ұйымдастырылуын
ретке келтiру;
Қазақстан Республикасының Дүниежүзiлiк Сауда Ұйымының (ДСҰ)
талаптарына сай болуы мақсатында отандық ветеринариялық нормалар мен
стандарттарды халықаралық ветеринариялық нормативтермен үйлестiру.
Қаржылық қамтамасыз ету
33-кесте
"Ветеринариялық қызмет көрсету" бағдарламасын қаржыландырудың
2003-2005 жылдарға арналған көлемiнiң болжамы (мың теңге)
___________________________________________________________________________
Бюджеттік кіші бағдарламалардың атауы ! Жылдар
!___________________________________
! 2003 ж. ! 2004 ж. ! 2005 ж.
_______________________________________!__________!____________!___________
Эпизоотияға қарсы күрес 1500000,0 2000000,0 3024280,0
Мал ауруларының диагностикасы 1183488,2 1235870,6 1421251,0
Республикалық ветеринариялық 50018,0 53540,0 61571,0
зертхана
Ауыл шаруашылығы малдары мен 32500,0 74000,0 85100,0
құстарының туберкулезі мен бруцеллезіне
қарсы күрес
Малдар мен құстардың аса қауіпті 120000,0 150000,0 172500,0
жұқпалы ауруларының ошақтарын жою
Республикалық ветеринариялық 24680,0 24979,0 28725,0
зертхананы материалдық-техникалық
жарақтандыру
Ауылдық аймақтарда ветеринариялық 387612,0 - -
инспекторларды ұстауға қаражат бөлу
___________________________________________________________________________
Ветеринария бойынша барлығы: 3298298,2 3538389,6 4793427,0
___________________________________________________________________________
Бөлiнген қаржы көлемдерi тиiстi қаржылық жылға арналған республикалық
бюджет жобасын республикалық бюджет комиссиясының қарауының нәтижелерi
бойынша заңнамада белгiленген тәртiппен нақтылануы мүмкiн
34-кесте
Ветеринариялық зертханаларды техникалық қайта жарақтандыру
бойынша шығыстардың қажеттілігі
(мың теңге)
---------------------------------------------------------------------------
Іс-шараның атауы ! 2003 ж. ! 2004 ж. ! 2005 ж. ! Жиыны
---------------------------------------------------------------------------
Облыстық, Астана және Алматы 268848,8 268848,8 268848,8 806546,5
қалалық ветеринариялық
зертханаларды техникалық
жарақтандыру
---------------------------------------------------------------------------
Күтілетін нәтижелер:
малдар мен құстарды аса қауіпті, соның ішінде адамдар мен малдарға
ортақ аурулардан қорғау;
малдан өндірілетін өнімдер мен шикізаттың қауіпсіздігін қамтамасыз
ету;
республика аумағын жұқпалы аурулар қоздырғыштарының әкелінуінен
қорғау.
4. Бәсекеге қабiлеттiлiктiң өсуi және сату көлемiн ұлғайту
4.1. Ауыл шаруашылығы өнiмiнiң iшкi және сыртқы рыноктардағы
бәсекеге қабiлеттiлiгiн бағалау
Ауыл шаруашылығы өнiмiнiң бәсекеге қабiлеттiлiгiн анықтаудың
критерийi:
Тиiмдiлiк, шығындарды азайту әлеуетi.
Бәсекелiлiк индексi:
iшкi рынокта, импорт бағасының iшкi рыноктағы сату бағаларына
қатынасы ретiнде есептеледi,
сыртқы рынокта, әлемдiк және ресейлiк бағалардың экпорттық бағаларға
қатынасы ретiнде есептеледi.
Сұраныс-ұсыныс индексi:
iшкi рынокта, нақты қажеттiлiктiң отандық өндiрiске қатынасы ретiнде
есептеледi,
сыртқы рынокта, ішкі тұтынуды алып тастағанда экспорт көлемiнiң
өндіріс көлемiне қатынасы ретiнде есептеледi.
35-кесте
2000 жылғы ауыл шаруашылығы өнімдерінің ішкі және сыртқы
рыноктардағы бәсекеге қабілеттілігін талдау
___________________________________________________________________________
Атауы ! І өлшем ! ІІ өлшем
!_____________________!____________________________________________
!Өзіндік! Сату !Тиім. !Экспорт ! Импорт ! Ішкі ! Бәсекелік !
! құны, !бағасы!ділік,!бағасы, ! бағасы,!рыноктағы! индексі, !
!$ АҚШ/ ! !% (3- !$ АҚШ/тн !$ АҚШ/тн! бағасы, ! Іб* !
!тонна ! !б.,2- ! ! !$ АҚШ/тн !_____________!
! ! !б.)/ ! ! ! ! ішкі !сыртқы!
! ! !2 б.* ! ! ! !рынок.!рынок.!
! ! !100 ! ! ! !та !та !
! ! ! ! ! ! !(6-б./!(7-б./!
! ! ! ! ! ! !3-б.) !5-б.) !
________!_______!______!______!__________!________!_________!______!______!
1 ! 2 ! 3 ! 4 ! 5 ! 6 ! 7 ! 8 ! 9 !
________!_______!______!______!__________!________!_________!______!______!
Бидай 48,9 65,0 32,9 90,9 202,8 114,1 3,1 1,3
Күріш- 99,5 101,4 1,9 210,0 230,0 202,4 2,3 1,0
шалы
Күнбағыс 92,2 116,3 26,1 132,0 147,0 200,5 1,3 1,5
тұқымы
Қант 37,2 29,7 -20,2 365,4 ^ 279,6 ^ 180,0 9,4 0,5
қызылшасы
Шиті 239,2 282,3 18,0 936.4*** 554.6*** 1302,0 2,0 1,4
мақта
Картоп 96,9 109,8 13,3 194 84,0 159.8**** 0,8 0,8
Көкөніс 65,8 65,8 0,0 77 105,0 470**** 1,6 6,1
Сиыр еті 606,2 428,5 -29,3 852,6 1524,2 1957,0 3,6 2,3
Шошқа еті 1213,4 813,4 -33,0 917,0 1621,1 2083,0 2,0 2,3
Қой еті 472,0 470,3 -0,4 1193,8 2829,3 2619,0 6,0 2,2
Жылқы еті 564,5 460,7 -18,4 953,0 913,5 0,0 2,0 0,0
Құс еті 992,5 829,1 -16,5 1177,1 527,3 592,0 0,6 0,5
Шикі сүт 115,0 120,0 4,3
с.і. -- 246,0 -- 483,0 380,0 410**** 1,5 0,8
өңделген
сүт
Жүн 546,1 370,5 -32,2 428,0 521,0 4275,0 1,4 10,0
Жұмыртқа, 29,4 35,6 21,1 33,8 30,3 37,5**** 0,9 1,1
(мың дана)
___________________________________________________________________________
(таблицаның жалғасы)
__________________________________________________________________________
Атауы ! III өлшем !
!_________________________________________________________________!
! Ұсыныс ! Сұраныс !
! (өндіріс !___________________________________________________!
! көлемі), ! Ішкі ! Импорт ! Экспорт ! Сұраныс-ұсыныс !
! мың тонна ! рынокта ! көлемі,! көлемі, ! индексі, Ісұр.** !
! ! тұтыну ! мың ! мың !____________________!
! ! көлемі ! тонна ! тонна ! ішкі !сыртқы !
! ! ! ! ! рынокта !рынокта !
! ! ! ! !(11-б./10- !13/(10- !
! ! ! ! !б.) !11) !
________!_____________!___________!________!_________!___________!________!
1 ! 10 ! 11 ! 12 ! 13 ! 14 ! 15 !
________!_____________!___________!________!_________!___________!________!
Бидай 9073,0 5089,0 1,5 4989,6 0,56 1,3
Күріш- 214,0 209,6 е 2,6 7,0 0,98 1,6
шалы
Күнбағыс 105,0 110,0 31,9 0,6 1,05 -0,1
тұқымы
Қант 273,0 384,0 324,2 4,9 1,41 0,0
қызылшасы
Шиті 287,0 247,5 45,8 85,3 0,86 2,2
мақта
Картоп 1693,0 1385,0 37,0 1,2 0,82 0,0
Көкөніс 1544,0 1322,0 9,9 71,8 0,86 0,3
Сиыр еті 306,3 337,4 1,5 0,3 1,10 0,0
Шошқа еті 133,4 93,9 0,5 0,5 0,70 0,0
Қой еті 91,2 94,9 0,1 0,0 1,04 0,0
Жылқы еті 54,1 59,7 0,0 0,0 1,10 0,0
Құс еті 33,3 49,3 19,9 0,05 1,48 0,0
Шикі сүт
с.і. 3730,0 3982,0 5,8 0,0 1,07 0,0
өңделген
сүт
Жүн 22,9 13,1 р 0,8 10,6 0,57 1,1
Жұмыртқа, 1692200,0 1686700,0 128140,0 1260,0 1,00 0,2
(мың дана)
___________________________________________________________________________
Ескерту: ҚР Статистика жөніндегі агенттігінің мәліметтері
* Iб
<1 - бәсеке қабілетсіз, Iб>
1 - бәсеке қабілетті.
** Iсұр
<1 - сұраныс жоқ, Iсұр>
1 - сұраныс бар.
*** түтілмеген мақта талшығы
**** ресейлік бағалар
^ қамыс немесе қызылша қанты
е - есеп айырысу жолымен
Бидай, мақта, күрiш - тиiмдi, iшкi және сыртқы рыноктарда бәсекеге қабiлеттi, iшкi рынокта ұсыныс сұранымнан жоғары, сыртқы рынокта сұраныстары бар;
күнбағыс тұқымы, картоп, көкөнiс, сүт, жұмыртқа - тиiмдi, iшкi және сыртқы рыноктарда бәсеке қабiлетi нашар, iшкi рынокта сұраныс ұсыныстан жоғары, сыртқы рынокта сұраныстары жоқ;
қант қызылшасы, сиыр етi, қой етi, жылқы етi, шошқа еті, құс етi, жүн - тиiмдiлiгi төмен, құс етiнен басқасы iшкi және сыртқы рыноктарда бәсеке қабiлеттi, жүннен басқасының сыртқы рынокта сұраныстары жоқ.
Шаралар:
бидай, мақта, күрiш - сыртқы рыноктарды кеңейтудi, iшкi тұтыну үшiн дендеп өңдеудің көлемiн және қайта өңделген өнiм экспортының көлемiн ұлғайтуды көздеу қажет (4.2., 5.3. бөлiмдердi қараңыз);
күнбағыс тұқымы, картоп, көкөнiс, сүт, жұмыртқа - тарифтiк қорғаныс деңгейiн күшейтудi талап етедi, мұның өзi iшкi өндiрiстiң көлемiн ұлғайтуға және ұқсас импорттарды ығыстырып шығаруға мүмкiндiк бередi (5.3. бөлiмдi қараңыз);
қант қызылшасы, сиыр етi, қой етi, жылқы еті, шошқа етi, құс етi, жүн
- озық технологияларды енгiзу арқылы өндiрiс шығындарын азайтуды қажет
етедi. Ауыл шаруашылығы өнiмiнiң бұл түрi өңдеу өнеркәсiбi үшiн шикiзат
ретінде сұранысқа ие. Азық-түлiктiк топқа жататын қайта өңдеу өнiмдерi
тиiмдi болып табылады және iшкi және сыртқы рыноктарда көбiрек сұранысқа
ие (3.3.1., 3.6.3., 4.5. бөлiмдердi қараңыз).
4.2. Астық рыногының дамуы
Астық өндірісі мен мониторингінің жағдайын талдау
36-кесте
Дәнді дақылдар түсімділігінің, өндірілуі
мен тұтынылуының қарқыны
(түсімділігі - ц/га; өндіру және тұтыну - мың тонна)
___________________________________________________________________________
Облыстар ! Дәнді дақылдар ! Соның ішінде: !Дәнді дақылдар орта !
! орта есеппен !бидай орта есеппен ! есеппен 1999-2001 !
! 1996-1998 ж.ж. ! 1996-1998 ж.ж. ! ж.ж. !
!___________________!___________________!______________________!
! Түсімді.і Өндіру ! Түсімді.! Өндіру !Түсім.! Өндіру !Тұтыну!
! лігі ! ! лігі ! !ділігі! ! !
___________!_________!_________!_________!_________!______!________!______!
Ақмола 5,1 1882,8 5,3 1535.0 10,8 3260,3 1539,5
Ақтөбе 4,3 397,4 4,2 244,6 8,2 468,2 361,2
Алматы 11,2 606,6 8,9 336,3 15,4 745,4 969,4
Атырау 5,0 0,8 6,0 0,4 5.6 0,3 97,0
Ш.-Қазақстан 6,4 295,1 6,5 209,2 13.2 566,3 584,4
Жамбыл 10,4 356,9 7,6 223,9 12,5 382,2 393,4
Б.-Қазақстан 4,1 296,1 3,5 153,2 6,4 266,3 208,8
Қарағанды 4,4 345,6 4,4 290,0 8,7 523,1 355,5
Қызылорда 25,8 219,7 17,8 12,8 27,0 190,0 213,2
Қостанай 7,0 2311,6 6,5 1770,5 12,4 3379,0 1091,1
Маңғыстау - - - - - - 70,1
Павлодар 4,0 335,2 3,7 258,7 7,2 298,8 217,8
С.-Қазақстан 9,2 2701,0 7,2 1896.6 12,5 3524,3 1087,4
О.-Қазақстан 11,7 254,7 9,0 195,2 15,4 300,7 303,6
Астана қ-сы - - - - 10,5 2,1
Алматы қ-сы - - - - 7,9 1,4
Барлығы 6,9 10003,6 6,2 7126,5 11,5 13908,5 7492,3
___________________________________________________________________________
(таблицаның жалғасы)
_______________________________________
Облыстар ! Соның ішінде: бидай орта !
! есеппен 1999-2001 ж.ж.!
!___________________________!
!Түсім. ! Өндіру ! Тұтыну !
!ділігі ! ! !
___________!_______ !________!_________!
Ақмола 10,5 2735.2 937,3
Ақтөбе 8,4 357,4 203,4
Алматы 14,0 399,0 720,2
Атырау 6,0 0,1 97,0
Ш.-Қазақстан 13,2 381.5 347,9
Жамбыл 11,6 242,2 276,8
Б.-Қазақстан 6,1 193,8 155,0
Қарағанды 8,5 448,2 237,8
Қызылорда 12,6 12,7 175,3
Қостанай 12,5 3036,6 837,3
Маңғыстау - - 70,1
Павлодар 7,6 211,8 172,0
С.-Қазақстан 12,2 2762,1 731,7
О.-Қазақстан 14,1 225,3 254,1
Астана қ-сы 10,1 1,7
Алматы қ-сы 7,4 0,9
Барлығы 11,2 11008,5 5215,9
________________________________________
Астық - елдiң азық-түлiктiк қауiпсiздiгінiң негiзгi компонентi.
Соңғы үш жылда (1999-2001 ж.ж.) дәндi дақылдар егіс алаңдарының тұрақтанғандығына орай олардың түсiмдiлiгi өткен үш жылмен (1996-1998 ж.ж.) салыстырғанда 4,8 ц/гектарға немесе 67%-ға өсiп, 11,5 ц/гектарға жеттi. Астық өндiру 3,9 млн. тоннаға немесе 39%-ға ұлғайды және орташа жылдық деңгейi шамамен 13,9 млн. тоннаға жеттi.
Негiзгi экспорттық дақыл - бидай өндiрудiң көлемi 1996-1998 жылдардағы 7,1 млн. тоннадан 1999-2001 жылдарда 11,0 млн. тоннаға дейiн өстi.
Қазақстан астық экспорттаудан әлемде алтыншы орынды иемденедi. Қазақстанның бiрегей климаты басқа елдердiң бидай ұнының қасиеттерiн жақсартушы ретiнде әлемдiк рынокта сұранысқа ие болып отырған жоғары сапалы, құрамында протеин мол астықтың қалыптасуына ықпал етедi.
"Астық туралы" Z010143_ Қазақстан Республикасының Заңын қабылдау астық рыногына қатысушылардың қызметiн нақты құқықтық реттеудi қамтамасыз еттi, оны дамытудың негiзiн жасады.
Отандық ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлердi мемлекеттiк қолдау мақсатында белгiленген баға бойынша жыл сайын мемлекеттiк ресурстарға астық сатып алу жүргiзiледi, ал 2001 жылдан бастап көктемгi егiс және егiн жинау жұмыстарын жүргiзуге аванс берудi, астық бағасының демпингiн болдырмауды қамтамасыз етуге мүмкiндiк беретiн астық сатып алудың фьючерстiк екi деңгейлi жүйесi енгiзiлдi.
Астықтың iшкi рыногын тұрақтандыру және реттеу, нан және тоқаш нан тағамдарының бағасы негiзсiз қымбаттауына жол бермеу мақсатында көктем-жаз кезеңiнде астықтың сату резервтерiнен интервенция жүргiзiлiп тұрады.
Астық қабылдайтын кәсiпорындардың астық сақтау жөнiндегi қызметiн лицензиялаудың енгiзiлуi олардың қызметiн мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыруға мүмкiндiк бередi.
Астық қолхаттарын енгiзу жөнiндегi жұмыс басталып кеттi, оның қаржы құралы болып табыла отырып өтiмдi кепiлдi қамтамасыз етудi жасау арқылы екiншi деңгейдегi банктердiң кредит ресурстарын iске қосуға мүмкiндiк бередi, бұл астық демпингiн болдырмайды және маусымдық кредит беруге жағдай жасайды.
Отандық ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлердiң тұқым, жанар-жағармай, минералдық тыңайтқыштар, гербицидтер, ауыл шаруашылығы техникаларына қосалқы бөлшектер сатып алуы үшiн көктемгi егiс және егiн жинау жұмыстарына, ауыл шаруашылығы техникасын сатып алуға лизингтiк негiзде жеңiлдетiлген кредит ресурстары бөлiнедi.
Астықтың мемлекеттiк ресурстары қалыптасты, мұның өзi ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлердiң тұқымдық материалға, мал шаруашылығы мен құс шаруашылығының жемге қажеттiлiктерiн тұрақты қамтамасыз етуге, астық iшкi рыногының реттелуiн және мемлекетаралық келiсiмдердiң орындалуын қамтамасыз етуге мүмкiндiк бередi.
Осының барлығы елiмiздiң азық-түліктік қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге, астықтың экспорттық әлеуетiн арттыруға мүмкiндiк бередi.
Соңғы үш жылда (1999-2001) шалы күрiшiн өндiрудiң орташа түсiмдiлiгi 28,8 ц/га болып, жыл сайынғы түсiмi 204,1 мың тонна көлемiнде тұрақтанды, оны көшеттiк тәсiлмен өсiрудiң су үнемдегiш технологиясын енгiзу басталды.
Соңғы жылдары майлы дақылдардың егiстiк алаңының азаю үрдiсi
байқалуда, сонымен қатар түсiмдiлiгiнiң 4-6 ц/га деңгейiнде тұрақтануы
майлы дақылдардың жалпы өнiмiн 18-20%-ға арттыруға мүмкiндiк бердi.
Қытайбұршақ егiстiгiнiң 2 еседен аса ұлғаюы бұл дақыл рентабелдiгiнiң
жоғарылығына және оны сату рыногының болуына байланысты. Қытайбұршақтың
жалпы түсiмi 3 есеге артып, 9,8 мың тонна болды.
Рапс және қыша сияқты дақылдардың алаңдары тиiсiнше 4 және 2,5 есеге,
мақсыр - 9 %-ға азайды.
3-диаграмма
Дақылдар бойынша астықтың 1999-2001 жылдардағы
орташа өндіріс құрылымы
(өңделгеннен кейінгі салмағы)
(қағаз мәтіннен қараңыз)
4-диаграмма
Дақылдар бойынша астықтың 2001 жылғы
астық өндірісінің құрылымы
(өңделгеннен кейінгі салмағы)
(қағаз мәтіннен қараңыз)
Проблемалар:
егiншiлiк мәдениетiнiң төмендiгі, минералдық тыңайтқыштарды енгiзудiң жеткiлiксiздiгi, сапасыз тұқымдарды пайдалану дәндi дақылдар түсiмдiлiгiнiң ықтимал мүмкiндiгiн 1,5 - 2 есе төмендетiп, өндiрiлетiн астықтың сапасын кемiтуге әкеп соқтырады. Бидай дәнiндегi дән маңызының
орташа мөлшерi 1986-1991 жылдардағы 28-32 %-бен салыстырғанда 1992-1999
жылдары 20,8 - 23,7%-ға азайды;
астық сапасының төмендеуi ұн етiп тартылатын астық партияларының
қалыптасуын қиындатады, Қазақстан астығының бәсекеге қабiлеттiлiгi мен
оның экспорттық әлеуетiн азайтады.
37-кесте
Республиканың астық қабылдау кәсiпорындарына сақтауға
қабылданған 2001 жылғы егін астығы бидайының сапасы
---------------------------------------------------------------------------
! ! оның iшiнде кластар бойынша
Сақтауға қабылданған бидай!Барлығы!----------------------------------------
астығының мөлшерi ! ! I ! II ! III ! IV ! V !Кластық
! ! ! ! ! ! ! емес
---------------------------------------------------------------------------
мың тонна 7014,1 6,7 4970,9 1666,0 177,8 192,7
% % 100,0 0,1 70,9 23,8 2,5 2,7
---------------------------------------------------------------------------
Қазақстанның астық саласының техникамен орташа қамтамасыз етiлуi, техникалық дайындық коэффициентiн қоса есептегенде 55%-дан аспайды. Қазақстанның астық себетiн негiзгi аймақтарында астық жинайтын бiр комбайнның жүктелiмi нормативтiк деңгейден 15-20%-ға артық. Техниканы жаңарту оның iстеп шығуынан едәуiр артта қалған. Ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлердiң көпшiлiгі өз қаражаттары есебiнен техника сатып ала алмайды;
астық өңдеу мен сақтаудың материалдық-техникалық базасының жай-күйi едәуiр нашарлады. 1980 жылдардың соңынан бергi кезеңнен бастап қазiргi уақытқа дейiн астық сақтауға арналған элеватор-қойма сыйымдылықтарының республика бойынша жалпы көлемi 28,3 млн. тоннадан 20,9 млн. тоннаға дейiн азайды. Қойма сыйымдылықтары әсiресе тiкелей астық өндiрушiлерде 5,9 млн. тоннадан 3,8 млн. тоннаға дейiн азайды. Астық өңдейтiн технологиялық құрал-жабдық моральдық және табиғи жағынан тозды;
астық сақтау арналарының дамымай қалуы, өркениетті көтерме сауда рыноктары мен маркетингтің, арзан көліктік коридорлардың болмауы, көлiкпен тасымалдауға арналған тарифтердiң тым қымбаттығы, биржалық сауданың нашар дамығандығы және астық бағасының белгiленбеуi астық экспортының көлемiн ұлғайтуға, оны өткiзудiң жаңа рыноктарын iздестiруге тежеу болып баға демпингiне әкеп соғуда;
астық өндiрiсiн кеңейту үшiн ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлерде айналым қаражатының аз болуы және кредит ресурстарына қол жеткiзудiң төмендiгі;
жекеменшік зертханалар жүзеге асыратын астық сапасын сертификаттау деңгейiнiң төмендiгi;
Ақтау портындағы астық терминалының өткiзу қабiлетiнiң төмендiгi, Ресей Федерациясының аумағы арқылы астық тасымалдауға арналған көлiк тарифтерiнiң жоғарылығы;
астық өндiрiсi құрылымының жетiлмегендiгi. Астық өндiрiсiндегi бидайдың үлес салмағы жемдiк, дәнді бұршақ, жарма дақылдары есебiнен 1999 - 2001 жылдары орта есеппен 79%-ды құрады;
ауыл шаруашылығы өндiрiсiн сақтандыру жүйесiнiң жоқтығы;
дәндi дақылдар өнiмi болжамының анықтығы жоғары әдiстерiнiң жоқтығы;
астықтың бекiтiлген сапа стандарттарының халықаралық деңгейге сәйкес еместiгі;
егiстiк алаңдар құрылымындағы мақсыр, қыша және рапс сияқты майлы дақылдардың үлес салмағы 4%-ды құрайды;
ұсынылған ауыспалы егiс тәртiбi сақталмайды;
ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер құнарлылығының төмендеуi;
Қызылорда және Оңтүстiк Қазақстан облыстарындағы күріш өсiрiлетiн негiзгi аймақтарда егiстiк суының жеткiлiксiздiгі;
суармалы жерлердiң сортаңдануы мен батпақтануы, ұзақ уақыт жөндеусiз пайдаланылғандықтан суландыру және дренаж жүйелерi ПӘК-нiң төмендігi.
Астық өндiрiсi мен рыногын дамыту жөнiндегi шаралар:
бидайдың халықаралық рыноктарда үлкен және тұрақты сұранысқа ие күштi және қатаң сорттарының өндiрiсiн ұлғайтуға бағытталған табиғи-климаттық жағдайларды және рыноктық конъюнктураны ескере отырып, астық өндiрiсi құрылымын, сондай-ақ елiмiздiң өсiмдiк майына, жармаға, құрама жемдерге, ұқсатушы салаға арналған шикiзатқа - ең кемiнде 12,0 млн. тонна бидай астығы (оның iшiнде қатты бидай - 0,5 млн. тонна), арпаға - 2,3 млн. тонна, жүгерiге - 0,4 млн. тонна, күрiшке - 0,2 млн. тонна, қарақұмыққа - 0,05 млн. тонна, қажеттiлiктерiн қамтамасыз ету мақсатында жемдік астық, майлы, бұршақ және жарма дақылдарын өндiрудi оңтайландыру;
жемдiк астық, майлы, бұршақ және жарма дақылдарының егiстiк алаңдарын бiр мезгілде кеңейте отырып жұмсақ және қатты бидайдың күштi сорттарын өндiру үшiн республикамыздың солтүстiк аймақтарының (Ақмола, Қостанай облыстары) топырақ-климат әлеуетiн мейлiнше тиiмдi пайдалану;
Павлодар және Шығыс Қазақстан облыстарында, майлы және жарма дақылдарын (күнбағыс, тары және қарақұмық) өндiру соңғы облыста - сондай-ақ күздiк қарабидай өндiрудi ұлғайту;
астық өндiрiсi құрылымындағы үлес салмақтарын 35%-ға жеткiзе отырып, күздiк бидай мен күздiк қарабидай өндiрудi, сондай-ақ республикамыздың батысындағы Ақтөбе және Батыс Қазақстан облыстарында тары өндiрудi ұлғайту;
Қазақстанның оңтүстiгiндегi Алматы, Жамбыл және Оңтүстiк Қазақстан облыстарында суармалы егiншiлiк базасында жүгерi дәнi мен соя өндiрудi ұлғайту. Элиталық тұқым өндiрудiң құнын арзандату, минералдық тыңайтқыштар сатып алу және басқа шаралар арқылы мемлекеттiк қолдаудың дифференциялы шараларын жүзеге асыру;
су үнемдегiш және озық технологиялардың негiзiнде Қызылорда облысында күрiш өндiрудi оңтайландыру;
майлы дақылдардың майлы дәнiн, солтүстiк аймақта: рапс пен қарақұмық, оңтүстiкте - соя және мақсыр өндіруді ұлғайту;
қазақстандық астыққа протекция саясатын жүргiзу, мүдделi қазақстандық банктердiң экспорттық операцияларды кредиттеу арқылы импорттаушы елдердiң қолданылып жүрген сату рыноктарында қазақстандық астықтың экспортын ұлғайту жөнiндегi шараларды жүзеге асыру;
астық сату рыноктарын iздестiру бойынша Қазақстан Республикасының
дипломатиялық корпусын жандандыру;
экспортқа шығарылатын астықтың сапасын арттыру;
астық тасымалдау үшін жеңілдетілген темір жол тарифтерін енгізу,
астықты Ресей арқылы тасымалдау кезіндегі көлік шығындарын өтеу үшін
отандық жеткізушілерге субсидия бөлу;
Ақтау портында қосымша астық терминалын салу;
баға белгiленiмi және баға демпингiн болдырмау үшiн қолданыстағы
тауар биржаларындағы астықтың биржалық саудасын дамыту;
экспорттық құрылымды нығайту мақсатында "Азық-түлiк келiсiмшарт
корпорациясы" ЖАҚ-ның қызметiне түзетулер енгiзу.
38-кесте
Экспорттық рыноктардың сыйымдылығын бағалау және азық-түлiктiк
бидайдың бағалық конъюнктурасы
1 тонна қазақстандық бидайдың бағасы 80 АҚШ доллары
___________________________________________________________________________
Қазақстан астығын ! Бидай ! Бидай ! Қазақстандық астықтың
импорттаушы негізгі! импортының !экспортының !үлес салмағы, % есебімен
елдер ! 1999-2000 ! 1999-2000 !
! жылдардағы !жылдардағы !
! орташа ! орташа !
!көлемі,* млн.!көлемі,** млн.!
! тонна ! тонна !
___________________________________________________________________________
Әзірбайжан 0,65 0,3 46,1
Белоруссия 0,8 0,08 10
Қырғызстан 0,15 0,1 66,7
Ресей 3,25 1,98 64,4
Иран 4,95 0,12 2,4
Тәжікстан 0,45 0,32 71,1
Түркіменстан 0,1
Түркия 1,45 0,07 0,5
Өзбекстан 0,35 0,32 91,4
Украина 0,25 0,12 48
Барлығы 12,4 3,41 27,5
___________________________________________________________________________
таблицаның жалғасы
___________________________________________________________________________
Қазақстан астығын ! 1 тонна !Қазақстаннан ! Көлік шығындарын қоса
импорттаушы негізгі! бидайдың !әкетілетін 1 !есептегендегі 1 тонна
елдер ! рыноктағы !тонна астықтың!қазақстандық бидайдың
! бағасы,*** ! көліктік !бағасы, АҚШ $
! АҚШ $, !шығындарының !
! 2001 ж. !құны,**** !
! ! АҚШ $ !
___________________________________________________________________________
Әзірбайжан 112,8 31,6 111,6
Белоруссия 111,8 40,8 120,8
Қырғызстан 89,8 5,7 85,7
Ресей 111,2 24,9 104,9
Иран 30,3 110,3
Тәжікстан 115 34,8 114,8
Түркіменстан 22,7 102,7
Түркия 40,6 120,6
Өзбекстан 8,4 88,4
Украина 40,3 120,3
Барлығы
___________________________________________________________________________
Ескерту: * астық жөніндегі Дүниежүзілік Кеңестің мәліметтері бойынша
(ОЮЛ "ЗСК" ұсынған)
** ҚР Статистика жөніндегі агенттігінің мәліметтері бойынша
*** ТМД Статкомитетінің мәліметтері бойынша (Мәскеу қаласы)
**** "Қазақстан темір жолы Ұлттық компаниясы" ЖАҚ-ның
мәліметтері бойынша
Рынок сыйымдылығын бағалау қазақстандық астықтың көлемi 8 млн. тоннаға дейiн экспорттық резервi бар екендігiн көрсетедi;
жыл сайынғы сатып алудың көлемiн 500 мың тоннаға дейiн жеткiзiп және сатып алынатын дақылдардың ассортиментiн жемдiк, бұршақ, жарма дақылдары есебiнен кеңейтiп мемлекеттiк ресурстарға астық сатып алудың фьючерстiк жүйесiн сақтау және дамыту;
азық-түлiктiк астықтың мемлекеттік резервiн астық қабылдайтын жеке меншiк кәсiпорындардан мемлекеттiк астық базаларына көшіру және азық-түлiк қауiпсiздiгiн, мобилизациялық әзiрлiктi қолдауды қамтамасыз ету мақсатында астықты бүкiл республика бойынша шоғырландыру және сақтау;
дәндi дақылдардың элиталық тұқымдарын өндірудi тұқымдардың рыноктық құнының 40%-ы көлемiнде субсидиялау және субсидияланатын дәндi дақылдар түрлерiн кеңейту;
көктемгi дала және егiн жинау жұмыстарын өткiзуге, отандық тауар өндiрушiлердiң тұқым, жанар-жағармай материалдарын, минералдық тыңайтқыштар, гербицидтер, ауыл шаруашылығы техникасына қосалқы бөлшектер, лизингiлiк негiзде ауыл шаруашылығы техникасын сатып алуы үшiн жеңiлдiк кредитiн берудiң көлемiн 8 млрд. теңгеге дейiн ұлғайту;
ауыл шаруашылығы техникасының лизинг жүйесiн жетiлдіру және оның көлемiн ұлғайту;
аэроғарыштық барлау және агрометеорологиялық зерттеулердi мақсатты пайдалану арқылы дәндi дақылдардың өнімін болжамының анықтығы жоғары әдiстерiн мемлекет қаражаты есебiнен әзiрлеу және енгізу;
астық қолхаттарын енгiзу және астық қолхаттарының атқарылуына кепiлдiк беру қорын құру арқылы ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлерiнiң қаржы ресурстарына қол жеткiзуiн кеңейту;
астық рыногы саласындағы ғылыми зерттеулердi дамыту;
меншiк нысанына қарамастан астық рыногына қатысушылардың барлығының астықтың сапалық және көлемдiк есебiне мемлекеттiк бақылауды жетiлдiру;
астықтың отандық және шетелдiк рыноктары мониторингiнiң озық ақпараттық технологияларын енгiзу;
астықты сақтау, сертификаттау, астық рыногының мониторингiн және мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыру жөнiндегi нормативтiк-құқықтық базаны жетiлдiру;
майлы дақылдарды және мақтаны ұқсататын кәсiпорындардың қуаттарын арттыру;
ұсақ және орташа шаруашылықтардың бiрлестiгi базасында мамандандырылған өндiрiстер құру;
трансшекаралық Сырдария өзенi бойынша мемлекетаралық өзара
қарым-қатынастарды реттеу арқылы өсiмдiктiң өсу кезеңiнде суаруға қажеттi
сумен қамтамасыз етудi жақсарту.
Қаржылық қамтамасыз ету
аталған мақсаттарға жыл сайын көзделіп бөлінетін ақша шегінде
республикалық және жергілікті бюджеттердің қаражаты есебінен отандық астық
өндірушілерді қолдау;
ауыл шаруашылық кредит беру серіктестіктерінде және өзге де ұйымдарда
жинақталған қаржы ресурстарын астық өндірісін қаржыландырудың мемлекеттік
жүйесімен қатар пайдалану.
39-кесте
мың теңге
___________________________________________________________________________
Бюджеттік бағдарламаның атауы ! 2003 ж. ! 2004 ж. ! 2005 ж.
___________________________________________________________________________
Азық-түліктік астықтың мемлекеттік 5 500 000,0 620 838 2,3 620 838 2,3
резервін жаңарту және ауыл шаруа.
шылығы тауарын өндірушілерді қолдау
үшін сатып алуды қамтамасыз ету
___________________________________________________________________________
Азық-түліктік астықтың мемлекеттік 335 183,3 173 312,5 173 312,5
резервінің қозғалысы
___________________________________________________________________________
Мемлекеттік резервтегі астықты 805 440,0 832 980,0 832 980,0
сақтау
___________________________________________________________________________
Астық қолхаттарының атқарылуын 400 000,0
кепілдендіру қорын жасау
___________________________________________________________________________
Барлығы 704 062 3,3 721 467 4,8 721 467 4,8
___________________________________________________________________________
Бөлiнген қаржы көлемi тиiстi қаржы жылына арналған республикалық
бюджет жобасының республикалық бюджет комиссиясында қаралу нәтижелерi
бойынша заңнамада белгiленген тәртiппен нақтылануы мүмкiн
Күтілетiн нәтижелер:
қазақстандық астықтың сапасы мен бәсекелестiк қабiлетiнiң артуы;
республиканың астыққа деген iшкi қажеттiлiгiн қамтамасыз ету;
астықты өткiзу рыноктарын кеңейту және экспортын жылына 5-6 млн.
тоннаға дейiн көбейту;
астықтың бағасын оның рентабельдi өндiрiсiн қамтамасыз ететiн
деңгейде тұрақтандыру;
ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлердiң қаржылық жағдайын жақсарту;
республиканың азық-түлiктiк қауiпсiздiгiнiң тұрақтылығын қамтамасыз
ету;
топырақ құнарлылығын және агроландшафтардың экологиялық тұрақтылығын
арттыру.
39а-кесте
Ауыл шаруашылығы дақылдарын өндірудің 2005 жылға арналған
болжамды көлемі бойынша ұсыныс (мың теңге)
___________________________________________________________________________
Дақыл ! Өндіру көлемі
___________________________________________________________________________
Бидай 11000,0
Арпа 2020,0
Сұлы 333,0
Тары 90,0
Жүгері дәні 350,0
Күріш 220,0
Күздік қара бидай 77,0
Қарақұмық 54,0
Соя 36,0
___________________________________________________________________________
Дәнді дақылдардың барлығы 14000,0
___________________________________________________________________________
4.3. Мақта рыногы
Ағымдағы жағдайы
40-кесте
Республикадағы мақтаның 1996-2001 жылдардағы егістік
алаңдары, жалпы өнімі және түсімділігі (мың га)
___________________________________________________________________________
! 1996 ж.!1997 ж.! 1998 ж. ! 1999 ж.! 2000 ж. !2001 ж.
___________________________________________________________________________
Егістік алаң, 106,0 103,6 118,0 141,3 151,8 184,7
мың га
___________________________________________________________________________
Жалпы өнім, 182,8 197,8 161,6 249,4 287,1 412,8
мың тонна
___________________________________________________________________________
Түсімділік, га/ц 17,2 19,3 14,1 17,7 18,7 22,7
___________________________________________________________________________
Соңғы жылдарда мақтаның егістік алаңдарына жүргізілген талдау 1996
жылмен салыстырғанда 2001 жылы егістіктің жалпы көлемі 74%-ға ұлғайғанын
көрсетеді.
Мақта түсімділігінің өсу тенденциясы бар, 1996 жылмен салыстырғанда
2001 жылы ол тиісінше гектарынан 22,7 және 17,2 центнер болды, бұл 1,3 есе
көп.
1996 жылмен салыстырғанда шиті мақтаның жалпы өнімі 2 есе өсті.
Проблемалар:
ұсынылған ауыспалы егiс сақталмайды;
ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер құнарлылығының төмендеуi
жалғасуда;
ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер мен мақта ұқсатушы зауыттар
арасындағы өзара қарым-қатынастың реттелмеуi.
Мақта рыногын дамыту жөнiндегі шаралар:
мақтаның элиталық тұқымдарын өндiрудi қолдау;
шитi мақтаны ұқсатушы кәсiпорындардың қуаттарын ұлғайту;
ұсақ және орта шаруашылықтардың бiрiгуi негiзiнде мамандандырылған
өндiрiстер құру.
41-кесте
Мақтаның белгiленген егiстiк алаңдары
мың га
___________________________________________________________________________
!Орта есеппен 1999-2001!2003 ж. ! 2004 ж. ! 2005 ж.! 2005 ж.
! ж.ж. ішінде ! ! ! !1999-2001
! ! ! ! !жылдарға орай
! ! ! ! !%-бен
___________________________________________________________________________
Мақта 159,3 181,0 181,0 181,0 113,6
___________________________________________________________________________
Күтілетiн нәтиже:
бәсекеге қабiлеттi өнiм өндiрудi ұлғайту;
ғылыми негiзделген ауыспалы егiстердi игеру;
ұқсатушы кәсiпорындарды жарақтандыру және жаңарту;
мақта шикiзатын өндiру көлемiн 2005 жылы 300 мың тоннаға дейiн
жеткiзу.
4.4. Қайта өңдеу өнiмдерiнiң iшкi және сыртқы рыноктардағы бәсекеге
қабiлеттiлiгiн бағалау
Қайта өңдеу өнiмдерiнiң бәсекеге қабiлеттiлiгiн анықтаудың өлшемі:
Нақты өнiм түрлерi бойынша мәлiметтердiң болмауынан кестеде
рентабельдiлiк шығындарды азайту әлеуеті көрсетiлген жоқ
Iрiлендiрiлген топтар бойынша статистикалық мәлiметтер бар:
- ет пен ет өнiмдерiн қайта өңдеу және консервiлеу - рентабельдi;
- жемiс-жидектердi, көкөнiстердi өңдеу және консервiлеу - рентабельдi
емес;
- ұн тарту өнеркәсiбiнiң құрамында крахмал бар өнiмдерiн өндiру -
рентабельдi емес;
- өсiмдiк майы және мал майын өндiру - рентабельдi емес;
- сүт өнiмдерiн өндіру - рентабельдi;
- сусын өндiру - рентабельдi;
- өзге де тағам өнiмдерiн өндiру - рентабельдi емес.
Бәсекелестiк индексi:
- iшкi рынокта: импорт бағасының iшкi рыноктағы сату бағасына
қатынасы ретiнде есептелетiн,
- сыртқы рынокта: импорттық бағаның экспорт бағасына қатынасы ретiнде
есептелетiн.
Сұраныс-ұсыныс индексi:
- iшкi рынокта нақты қажеттiлiктiң отандық өндiрiске қатынасы ретiнде
есептелетiн;
- сыртқы рынокта: iшкi тұтынуды қоспағанда, экспорт көлемiнiң өндiрiс
көлемiне қатынасы ретінде есептелетiн.
42-кесте
Қайта өңделетін өнімдердің 2000 жылғы ішкі және сыртқы рыноктардағы
бәсекеге қабілеттілігіне талдау
___________________________________________________________________________
! N ІІ өлшем ! Ұсыныс
Өнімнің атауы !______________________________________!(өндіріс
!өткізу ! импорт !экспорт!бәсекелес. !көлемі)
!бағасы !бағасы, !бағасы,!тік индек. !тонна
!$/1 тн !$/1 тн !$/1 тн !сі, Іб* !
! ! ! !_____________!
! ! ! !ішкі !сыртқы!
! ! ! !рынок.!рынок.!
! ! ! !та !та !
! ! ! !(2-б./!(2-б./!
! ! ! !1-б.) !3-б.) !
___________________________________________________________________________
А ! 1 ! 2 ! 3 ! 4 ! 5 ! 6
___________________________________________________________________________
Қоюлатылған және құнар. 1896,0 740,0 - 0,4 - 479,0
ландырылған сүт
___________________________________________________________________________
Ашымалы сүт өнімі, 680,5 759,4 - 1,1 - 40273,0
қаймақ
___________________________________________________________________________
Сары май 2669,2 1382,3 - 0,5 - 3351,0
___________________________________________________________________________
Сыр және брынза 1597,6 1746,5 - 1,1 - 7602,0
___________________________________________________________________________
Балмұздақ 1089,7 800,7 - 0,7 - 4417,0
___________________________________________________________________________
Бидай ұны 146,0 199,7 142,0 1,4 1,4 1137931,0
___________________________________________________________________________
Өсімдік майы 1522,4 477,0 548,0 0,3 0,9 60897,0
___________________________________________________________________________
оның ішінде
___________________________________________________________________________
Күнбағыс майы 539,0 487,1 548,0 0,9 0,9 32442,0
___________________________________________________________________________
Маргарин өнімі 908,5 684,4 818,0 0,8 0,8 10449,0
___________________________________________________________________________
Шұжық өнімдері 3981,9 1174,2 2571,0 0,3 0,5 8162,0
___________________________________________________________________________
Ет және ет-өсімдік 2583,4 1122,4 2394,0 0,4 0,5 2120,0
консервілері
___________________________________________________________________________
Ақ қант 282,9 267,0 367,0 0,9 0,7 279694,0
___________________________________________________________________________
Какао мен қанттан 1996,8 1767,3 2169,0 0,9 0,8 27216,0
жасал. кондит. өнімд.
___________________________________________________________________________
Макарон өнімдері 472,3 472,4 429,0 1,0 1,1 28263,0
___________________________________________________________________________
Ашытқылар (қолайлы
және қолайсыз);
дайын наубайхана
ұнтақтары 525,0 321,0 537,0 0,6 0,6 4915,0
___________________________________________________________________________
Кетчуп және басқа 1802,4 506,1 - 0,3 - -
томат соустары
___________________________________________________________________________
Майонез 1064,3 695,0 - 0,7 - 6370,0
___________________________________________________________________________
Печенье, кондит. өнім. 845,5 670,3 902,0 0,8 0,7 4231,0
дері, пирожныйлар
___________________________________________________________________________
Консервіленген 196,6 405,2 667,0 2,1 0,6 1631,0
көкөністер
___________________________________________________________________________
Джемдер, конфитюрлер 2608,7 1063,3 - 0,4 - 411,0
повидло т.б.
___________________________________________________________________________
Табиғи шырындар 538,2 459,2 549,0 0,9 0,8 26062,9
___________________________________________________________________________
Қант қосылмаған су 140,7 157,3 288,0 1,1 0,5 93849,6
___________________________________________________________________________
Қант қоспасы бар су 232,2 238,1 258,0 1,0 0,9 142217,5
___________________________________________________________________________
Солод сырасы 232,2 656,7 450,0 2,8 1,5 132196,3
___________________________________________________________________________
Шымырлайтын көбікті 1210,1 2565,0 774,0 2,1 3,3 2547,2
шарап
___________________________________________________________________________
Табиғи жүзім шараптары 1463,3 1349,7 689,0 0,9 2,0 23909,1
___________________________________________________________________________
таблицаның жалғасы
___________________________________________________________________________
! N ІІІ өлшем
!__________________________________________________
! Сұраныс
Өнімнің атауы !___________________________________________________
! тұтыну ! импорт ! экспорт !сұран.-ұсын.
! көлемі, ! көлемі, ! көлемі, !индексі, Ісп**
! тонна ! тонна ! тонна !____________________
! *** ! ! !ішкі !сыртқы
! ! ! !рынокта!рынокта
! ! ! !(7-б./ !9/(6-7)
! ! ! !6-б.) !
___________________________________________________________________________
А ! 7 ! 8 ! 9 ! 10 ! 11
___________________________________________________________________________
Қоюлатылған және құнар. 27457,4 26980,0 1,6 57,3 0,0
ландырылған сүт
___________________________________________________________________________
Ашымалы сүт өнімі, 43603,6 3334,0 3,4 1,1 0,0
қаймақ
___________________________________________________________________________
Сары май 10959,9 7635,0 26,1 3,3 0,0
___________________________________________________________________________
Сыр және брынза 8636,6 1533,0 498,4 1,1 -0,5
___________________________________________________________________________
Балмұздақ 14341,0 9944,0 20,0 3,2 0,0
___________________________________________________________________________
Бидай ұны 846126,0 1928,0 293733,0 0,7 1,0
___________________________________________________________________________
Өсімдік майы 127712,0 68863,0 2048,0 2,1 0,0
___________________________________________________________________________
оның ішінде
___________________________________________________________________________
Күнбағыс майы 81110,09 50667,0 1998,1 2,5 0,0
___________________________________________________________________________
Маргарин өнімі 22836,0 12924,0 537,0 2,2 0,0
___________________________________________________________________________
Шұжық өнімдері 15834,3 7673,0 0,7 1,9 0,0
___________________________________________________________________________
Ет және ет-өсімдік 4736,0 2783,0 167,0 2,2 -0,1
консервілері
___________________________________________________________________________
Ақ қант 348887,0 73985,0 4792,0 1,2 -0,1
___________________________________________________________________________
Какао мен қанттан 42993,0 15970,0 193,0 1,6 0,0
жасал. кондит. өнімд.
___________________________________________________________________________
Макарон өнімдері 30996,0 5245,0 2512,0 1,1 -0,9
___________________________________________________________________________
Ашытқылар (қолайлы
және қолайсыз);
дайын наубайхана
ұнтақтары 8173,0 3298,0 40,0 1,7 0,0
___________________________________________________________________________
Кетчуп және басқа - 4495,0 32,0 - -
томат соустары
___________________________________________________________________________
Майонез 13133,0 6807,0 44,0 2,1 0,0
___________________________________________________________________________
Печенье, кондит. өнім. 32467,0 29139,0 903,0 7,7 0,0
дері, пирожныйлар
___________________________________________________________________________
Консервіленген 12996,0 11681,0 316,0 8,0 0,0
көкөністер
___________________________________________________________________________
Джемдер, конфитюрлер 1791,0 2018,0 638,0 4,4 -0,5
повидло т.б.
___________________________________________________________________________
Табиғи шырындар 33094,9 8515,0 1483,0 1,3 -0,2
___________________________________________________________________________
Қан қосылмаған су 95784,6 1976,0 41,0 1,0 0,0
___________________________________________________________________________
Қант қоспасы бар су 172840,5 31047,0 424,0 1,2 0,0
___________________________________________________________________________
Солод сырасы 134011,5 2402,2 587,0 1,0 -0,3
___________________________________________________________________________
Шымырлайтын көбікті 2612,2 168,0 103,0 1,0 -1,6
шарап
___________________________________________________________________________
Табиғи жүзім шараптары 30284,1 6522,0 147,0 1,3 0,0
___________________________________________________________________________
Ескертулер: Қазақстан Республикасы Статистика жөніндегі агенттігінің
мәліметтері
* Ік
<1 - бәсекесіз. Ік>
1 - бәсекелі,
** Ісп
<1 - сұраным жоқ, Ісп>
1 - сұраным бар.
*** - есепке алынатын
Қоюландырылған және құнарландырылған сүт, сары май, балмұздақ, шұжық өнiмдерi, ет және ет-өсiмдiк консервілерi, ашытқылар, кетчуп және басқа томат соустары, майонез, джемдер, конфитюрлер, повидло - iшкi және сыртқы рыноктарда бәсекеге қабiлетсiз, iшкi рынокта сұраныс ұсыныстан артық, сыртқы рынокта сұранысы жоқ;
өсiмдiк (күнбағыс) майы, маргарин өнiмi, ақ қант, какао мен қанттан жасалған кондитерлiк тағамдар, печенье, кондитерлiк тағамдар, пирожныйлар, табиғи шырындар, табиғи жүзiм шараптары - iшкi рынокта бәсекеге қабiлеттiлiгi нашар, сыртқы рынокта бәсекеге қабiлетсiз, iшкi рынокта сұраныс ұсыныстан артық, сыртқы рынокта сұранысы жоқ;
ашымалы сүт өнiмдерi, қаймақ; сыр және брынза, консервiленген көкөнiстер, қант қосылмаған су, құрамында қант қоспасы бар су, макарон өнiмдерi, солод сырасы, көбiктi шымырлайтын шарап - iшкi рынокта бәсекеге қабiлеттi, сыртқы рынокта бәсекеге қабiлетсiз, iшкi рынокта сұраныс ұсыныстан артық, сыртқы рынокта сұранысы жоқ;
бидай ұны - iшкi және сыртқы рыноктарда бәсекеге қабiлеттi, iшкi рынокта ұсыныс сұранысынан артық, сыртқы рынокта сұранысы бар.
Шаралар:
қоюландырылған және құнарландырылған сүт, сары май, балмұздақ, шұжық өнiмдерi, ет және ет-өсiмдiк консервiлерi, ашытқылар, кетчуп және басқа томат соустары, майонез, джемдер, конфитюрлер, повидло - жеке тұлғалардан шикiзат сатып алғанда есепке жатқызылмайтын ҚҚС сомасының өтелуiн қарастыру қажет*. Ұқсатушы өнеркәсiптiң кәсiпорындарына жеңiлдiк кредитiн беру арқылы, халықаралық стандарттардың талаптарына жауап беретiн дайындау пункттерiнiң дамуын ынталандыру (5.1., 5.2., 4.7. бөлiмдердi қараңыз);
өсiмдiк (күнбағыс) майы, маргарин өнiмi, ақ қант, какао мен қанттан жасалған кондитерлiк тағамдар, печенье, кондитерлiк тағамдар, пирожныйлар, табиғи шырындар, табиғи жүзiм шараптары - тарифтiк қорғау деңгейiн арттыруды, ИСО-9000 халықаралық стандарттарына көшу арқылы шығарылатын өнiмнiң сапасын жақсартуды талап етедi (4.6., 5.3. бөлiмдердi қараңыз);
* Салық Кодексiне өзгерiстер мен толықтырулар енгiзiлетiн кезде қарау
ашымалы сүт өнiмдерi, қаймақ, сыр және брынза, консервiленген көкөнiстер, қант қосылмаған су, құрамында қант қоспасы бар су, макарон өнiмдерi, солод сырасы, көбiктi шымырлайтын шарап - шығарылатын өнiмнiң сапасын одан әрi жақсартуды және ассортиментiн кеңейтудi талап етедi. Салық жеңiлдiктерi мен ұзақ мерзiмдi, жайлы кредиттер беру есебiнен азық-түлiк тауарларының бұл тобын экспортқа сатуды ынталандыру (2.4., 5.1., 5.2. бөлiмдердi қараңыз);
бидай ұны - жеңiлдік кредитiн беру, құрал-жабдықтар лизингi арқылы экспортқа бағытталған түпкiлiктi өнiм өндiрудiң көлемiн ұлғайту (нан-тоқаш бұйымдары, макарон бұйымдары, жарма және т.б.).
Бәсекеге қабiлеттiлiк жөнiндегi жалпы қорытындылар:
ауыл шаруашылығы өнiмдерiнiң жекелеген түрлерiнiң өзiндiк құны мен рыноктағы бағаның арақатынасына жасалған талдау ауыл шаруашылығы шикiзатын дайындаудың және сатып алудың тиiмдi жүйесi жоқ екенiн көрсетедi, бұл ескiрген ұқсату технологиясымен қатар отандық тағам өнiмдерi бәсекелестiгi төмендiгiнiң бiр факторы болып табылады;
шикiзат базасының өсуi және ауыл шаруашылығы тауарының бәсекеге қабiлеттiлiгi ұқсату көлемiнiң өсiмi үшiн әзiрге анықтаушы фактор болып табылмайды;
отандық өнiмнiң бәсекеге қабiлеттiлiгiнiң төмендiгi қолданылып жүрген стандарттардың ИСО-9000, 14000 халықаралық стандарттарға сай болмауына байланысты;
аграрлық сектордағы ақпараттық-маркетингтiк жүйенiң жетiлмеуi ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлердiң ауыл шаруашылығы және азық-түлiк рыноктарының жай-күйi туралы жедел ақпаратқа қол жеткiзуiн шектейдi. Ауылда консультативтiк және консальттiк қызметтер жүйесiнiң болмауы да ауыл шаруашылығы өнiмiнiң және ұқсатылған өнiмнiң бәсекеге қабiлеттiлiгiн төмендететiн фактор болып табылады.
4.5. Қайта өңдеу өнеркәсiбiн дамыту
Ағымдағы жағдайы
Ет өнiмдерiн өндiретiн кәсiпорындардың саны 220 (ipici және орташасы 68), олардың қуаты 10%-ға дейiн ғана (етке шаққанда бiр ауысымда небәрi 687,6 тоннаны құрайды), оның iшiнде тиiсiнше: малдың барлық түрiнiң етi мен тағамдық қосымша өнiмдер өндiру бойынша (209,5 мың тонна) - 4,1 %-ға; ет консервiлерi (37,2 мың тонна) - 3,3 %-ға; шұжық өнiмдерi (48,2 мың тонна) - 15 %-ға пайдаланылады.
Сүт өнiмдерiн өндiретiн жұмыс iстеп тұрған кәсiпорындардың саны 195 (ipici және орташасы 46), олардың қуаты 25%-ға дейiн ғана (сүтпен есептелгенде небәрi 1271,7 мың тонна) оның iшiнде тиiсiнше: қайта өңделген сұйық сүт және қаймақ өндiру бойынша (294,9 мың тонна) - 11,4%-ға; сары май (30,9 мың тонна) - 8,3 %-ға; сары iрiмшiк (10,9 мың тонна) 30%-ға пайдаланылады.
Жүндi және терi шикiзатын ұқсатуға келетiн болсақ жүндi алғашқы өңдеу жөнiнде жұмыс iстеп тұрған кәсiпорын саны 10 (ipici және орташасы 3), олардың қуаты бiр ауысымда 118,6 тонна 2001 жылы "ЛТД Сенiм" ЖШС (ЖӨӨ, Семей қаласы), "ЖӨӨ фабрикасы" ӨК (Жамбыл қаласы) өндiрiстiк қызметтерiн iшiнара қайта бастады, терi шикiзатын ұқсату жөнiнде 29 кәсiпорын бар (ipici 7), қуаттары бiр ауысымда 4545 дана; республикада ұн шығаратын 1293 кәсiпорын бар, оның 204-i iрi және орташа (шығаратын өнiмi 2922 тонна), бұл кәсiпорындардың қуаты 4272 мың тонна астықты өңдей алады.
Отандық 6 кәсiпорын қант өндiруге маманданған, олардың жиынтық қуаты тәулiгiне 2249 тонна, қуаттары 66%-ға пайдаланылады.
Өсiмдiк майын өндiретiн қуаттар (тәулiгiне 220 тонна) 30%-ға пайдаланылады.
Оңтүстік Қазақстан облысындағы көкөнiс, жемiс-жидек өңдейтiн, технологиялық жағынан германиялық құрал-жабдықпен жарақтандырылған қуаттар (жылына 90 мың тонна) кәсiпорындарда шикiзат сатып алатын айналымдық қаражаттың жоқтығынан 5-10%-ы пайдаланылады, жидек пюресi, көкөнiс томаттары мен консервiлер, джемдер, повидло, желе Қазақстанда шағын көлемде 9 iрi және орташа кәсiпорында шығарылады, рыноктың 90%-ы негiзiнен
импорттың есебiнен толықтырылады.
Республикамызда мақта тазартатын 13 iрi және орташа зауыт жұмыс
iстейдi, олардың қуаты (мақта талшығына шаққанда бiр жылда 129,5 мың
тонна), 52%-ға пайдаланылады.
Республикамызда жарма өңдейтiн 52 кәсiпорын бар, оның 10-ы iрi және
орта кәсiпорын.
Қайта өңдейтін кәсіпорындардың қуаттарының орналасу картасы
(Диаграмманы қағаз мәтіннен суретті қараңыз.)
Сүт (мың тонна) Ет (мың тонна)
Жүн (мың тонна) Тері шикізаты (мың дц2)
(Қағаз мәтіннен қараңыз.)
Егер 1990 жылы етті өндірістік өңдеу оның жалпы өндірісінде 71,3%-ды,
сүт 61,1%-ды құраған болса, 2001 жылы тиісінше 14,8 және 7,8 пайыз болды.
Жүн мүлдем өңделмейді, яғни 2001 жылы оны өңдеу тек 0,9% ғана, ал тері
шикізаты бойынша егер 1995 жылы өңдеу пайызы 2,3 болса, 2000 жылы 0,4%
болды;
43-кесте
Қант өндірісі (мың. тонна)
__________________________________________________________________________
1998 1999 2000 2001
________________________________________________
саны % саны % саны % саны %
__________________________________________________________________________
Қант өндіру, барлығы 230,0 228,5 279,7 345,5
__________________________________________________________________________
сонымен бірге қант 19,1 8,3 31,3 13,7 30,6 10,9 38,6 11,2
қызылшасынан
құрақ қантының 210,9 91,7 197,2 86,3 249,1 89,1 306,9 88,8
шикізатынан
__________________________________________________________________________
Қант қызылшасынан өндірілетін қанттың үлесі аз күйінде қалып отыр
(11%-ға дейін). Қанттың 89%-дан астамы импортталатын шикізаттан өндіріледі.
Күнбағыс (мың тонна) Көкөністер мен жемістер (мың тонна)
(Диаграмманы қағаз мәтіннен қараңыз.)
2000 жылғымен салыстырғанда 2001 жылы өңдеу пайызы 12,2%-ға азайды,
дегенмен шикізат пен май өндірісі ұлғайып келеді;
көкөністер мен жемістер өндірістік өңдеуден өтпеген қалпында
тұтынылады.
Республиканың ішкі рыногының сыйымдылығын талдау
(Диаграмманы қағаз мәтіннен қараңыз.)
Шұжық тағамдары Ет және ет өсімдік консервілері
2001 жылы ет және ет өнімдері рыногында отандық өндіріспен қамтамасыз
ету: ет және ет-өсімдік консервілері бойынша 34%-ды, шұжық тағамдары
бойынша - 50,2%-ды құрады.
(Диаграмманы қағаз мәтіннен қараңыз.)
Сүт және қоюлатылған кілегей Сары май
Қаймағы алынбаған құрғақ сүт Сары ірімшік
2001 жылы сүт және сүт өнімдері рыногында отандық өндіріспен
қамтамасыз ету:
қоюлатылған сүт бойынша - 2%; сары май бойынша - 35,5%; сары ірімшік
бойынша - 85%, құрғақ сүт бойынша -26,4%-ды құрады.
(Диаграмманы қағаз мәтіннен қараңыз.)
Өсімдік майы Қант
Мақта талшығы
Өсімдік майының ішкі рыногында 60%-дан астам импорттық май бар;
қант өндірісінің ұлғаюына байланысты импорт азайды;
жеңіл өнеркәсіп кәсіпорындарында айналым қаражаты болмағандықтан
мақта талшығы 90%-ға дейін экспортталады.
(Диаграмманы қағаз мәтіннен Ұнның ішкі рыногы түгелдей
қараңыз.) отандық өндіріс есебінен
қамтамасыз етіледі.
Бидай ұны Барлық технологиялық шарттар
сақталған жағдайда ұнның
экспорттық бағасы астықтың
экспорттық бағасынан едәуір
қымбат.
Жеміс-көкөніс консервілері Жеміс-жидек, көкөніс консервілері
2001 жылғы бойынша Қазақстанның ішкі
рыногының сыйымдылығы 10,1 мың
тонна болды, ішкі рыноктағы
импорт 81,2% болды.*
* джем, желе, конфитюр бойынша
2001 жылғы өндірістік мәліметтер
жоқ
Проблемалар:
технологиялық құрал-жабдықтармен жарақтанудың нашарлығы, олардың
моральдық және табиғи ескiруi, сапалы, еуропалық стандарттарға сәйкес өнiм
өндiруге және өндiрiс шығындарын азайтуға мүмкiндiк бермеуде;
өндiрiске кредит беру кезiндегi банк ставкалары пайызының жоғарылығы;
өндiрiлетiн өнiмнiң сапа стандарттарының халықаралық талаптарға
сәйкес келмеуi;
дайындау жүйесiнiң болмауы.
Мақсаттар:
ауыл шаруашылығы шикiзатын қайта өңдеуді қалпына келтiру және дамыту, қайта өңдеушi кәсiпорындардың технологиялық және техникалық жағынан артта қалушылығын еңсеру;
бағаны арзандату және өндiрiс шығындарын азайту, өнiм сапасын жақсарту есебiнен өнiмнiң бәсекелестiк қабiлетiн арттыруды қамтамасыз ету; отандық экономиканың импортқа тым тәуелдiлiк жағдайынан арылу, қайта өңдеуші саланың кәсiпорындары үшiн шикiзат өндiру мен сатып алуды дамыту, iшкi рынокты жоғары сапалы мал шаруашылығының және өсiмдiк шаруашылығының отандық өндiрiс өнiмдерiмен толықтыру;
iрi қалалардың төлем қабiлетi бар тұрғын халқының отандық өндiрiс шығарған мал шаруашылығы және өсiмдiк шаруашылығы өнiмдерiнiң ассортиментiне деген сұранымын мейлiнше қанағаттандыру;
жұмыс орындарын қалпына келтіру және жаңадан құру.
Шаралар:
ұқсатушы кәсiпорындарға құрал-жабдықтар сатып алуға және лизинг бойынша пайыздық ставканы өтеуге арналған лизинг тетiктерiн енгiзу есебiнен кәсiпорындарды қайта жарақтандыру және жаңғырту;
ауыл шаруашылығы өнiмдерiн дайындау жүйесiн, әсiресе шалғай
аудандарда дамыту, өзiнiң базасы бар жоғарыдан төмен қарай
интеграцияланған өндiрiстер құру;
өндiрiстiң техникалық және технологиялық стандарттары мен ауыл
шаруашылығы өнiмдерi мен оны қайта өңдеу халықаралық талаптарға
сәйкестендiру;
кредиттiк пайыздық ставкасын арзандату арқылы айналымдағы қаражатты
толықтыруға арналған кредиттiк ресурстарға қол жеткiзудi қамтамасыз ету.
Ауыл шаруашылығы шикізатын қайта өңдеу бойынша республикалық
бюджеттен қаржыландыру көлемдерінің 2003-2005 жылдарға арналған
есептері (млн. теңге)
___________________________________________________________________________
2003 ж. 2004 ж. 2005 ж.
___________________________________________________________________________
Ауыл шаруашылығы өнімін қайта өңдеу жөніндегі 500 1000 1500
кәсіпорындарға арналған жабдықтардың лизингі
Жабдықтардың лизингі бойынша пайыздық 35 70 105
ставканы (7%) өтеу
Айналымдағы қаражатты (15%-ға дейін) 395 455 500
толықтыру үшін қайта өңдеуші кәсіпорындарға
берілетін банктік кредиттің пайыздық ставкасын
жеңілдету
Барлығы 930 1525 2105
___________________________________________________________________________
Күтілетін нәтиже
Республикада 2000-2005 жылдарда өнім өндіру (мың тонна)
___________________________________________________________________________
Өнімнің атауы 2003 2004 2005
___________________________________________________________________________
Ет және тағамдық қосымша өнімдер 149,6 209,7 288,5
Шұжықтық өнімдер 22 29 34,6
Ет және ет-өсімдік консервілері 3,0 3,4 4
Сары май 4,9 5,1 5,3
Қоюландырылған сүт 2,0 3,0 10,0
Құрғақ сүт 2,8 3,0 3,5
Сары ірімшік 5,7 6,0 6,2
Жүн 3 8 10
Былғары (мың дц2) 8 15 25
Қант 394 413,7 434,4
Өсімдік майы 75 80 98
Жеміс-көкөніс консервілері 43,2 45,9 48,3
___________________________________________________________________________
Технологиялық құрал-жабдықтың қуатын арттыру және жаңғырту, шикiзат сатып алуды жетiлдiру есебiнен 2005 жылы өнеркәсiп өндiрiсi 2001 жылғы деңгеймен салыстырғанда: ет пен қосымша тағам өнiмдерi бойынша 3,7 есе; шұжық өнiмдерi бойынша 2,9 есе; ет және ет-өсiмдiк консервiлерi бойынша 2,7 есе; сары май бойынша 20%-ға; қоюландырылған сүт бойынша 10 мың тоннаға дейiн; құрғақ сүт бойынша 3,5 мың тоннаға дейiн; сары iрiмшiк бойынша 35%-ға; жүн бойынша 10 мың тоннаға дейiн; былғары бойынша 25 мың дц2 дейiн; қант бойынша 30%-ға өсiмдiк майы бойынша 1,6 есе; жемiс-көкөнiс консервiлерi бойынша 20%-ға ұлғаяды.
Отандық шикiзатты қайта өңдеудiң үлесi 2003 жылы 35-40%-ға, 2004 жылы 45-55%-ға, 2005 жылы 80%-ға дейiн өседi, қант қызылшасын, майлы дақылдардың дәнiн қайта өңдеу бойынша 30-35%-ға, 2004 жылы 40-45%-ға дейiн, 2005 жылы 60%-ға дейiн өседi.
2005 жылғы қайта өңдеушi сала өнiмдерi жекелеген түрлерiнiң iшкi рыноктағы үлесi былайша құралады: ет және ет-өсiмдiк консервiлерi 50%-ға дейiн, шұжық өнiмдерi 85%-ға дейiн, сары май 55%-ға дейiн, қоюландырылған сүт және кiлегей 40%-ға дейiн, құрғақ сүт 70%-ға дейiн, жемiс-көкөнiс консервілерi 25%-ға дейiн, табиғи шырындар 35%-ға дейiн, балаларға арналған және диеталық тағамдар 5%-ға дейiн, өсiмдiк майы 70 %-ға дейiн, қант 85%-ға дейiн.
Жұмыс орындары қалпына келтiрiледi және жаңадан қосымша құрылатын болады, бюджетке түсетiн түсiмдер ұлғаяды (әлеуметтiк салық, жеке тұлғаларға салынатын салық).
Қайта өңдеу саласында көзделген шараларды iске асыру 2003 жылы 289 жұмыс орнын қалпына келтiрудi және жаңадан 64 жұмыс орнын құруды, 2004 жылы тиiсiнше 301 және 64, ал 2005 жылы 330 жұмыс орнын қалпына келтiрудi және 90 жұмыс орнын құруды қамтамасыз етедi.
Қайта өңдеушi ауыл шаруашылығы өнеркәсiбi кәсiпорындарын аймақтық
дамытудың негiзгi бағыттары
Жаңа өндiрiстер құру елеулi қаржы ресурстарын жұмсауды қажет ететiндiгiн назарға ала отырып, басым өндiрiстердi қалпына келтiру негiзiнен қолда бар өндiрiстiк қуаттардың базасында қамтамасыз етiлетiн болады:
қоюландырылған және құнарландырылған сүт пен құрғақ сүт қоспаларын өндiрудi мемлекеттiк басымды қолдауға тек бұл өндiрiстердiң қуатын толық қамтамасыз ететiн сүт ресурсы жеткiлiктi аймақтарда ғана жол берiледi. Қазiргi уақытта мұндай талаптарға Солтүстiк Қазақстан, Павлодар, Алматы, Қостанай облыстары сай келедi;
Атырау, Маңғыстау облыстарында құрғақ сүт негiзiнде қаймағы алынбаған сүт өнiмiн өндiрудi дамыту қажет;
ет консервiлерiн өндiру бұл үшiн ресурстары жеткiлiктi аймақтарда басым болуы керек, олар - Алматы, Батыс Қазақстан, Қостанай, Солтүстiк Қазақстан, Павлодар облыстары, сондай-ақ ет және ет-өсiмдiк консервiлерiн өндiру жөнiнде қуаттар бар Ақтөбе және Шығыс Қазақстан облыстары;
балалар тағамдары - Алматы, Оңтүстiк Қазақстан, Павлодар облыстарында;
жүн өңдеудi қамтамасыз ету үшiн Шығыс Қазақстан, Жамбыл облыстарындағы жүндi бастапқы өңдейтiн кәсiпорындарды қалпына келтiру қажет;
Тараз, Петропавл, Орал, Семей қалаларындағы қолда бар өндiрiстiк қуаттардың негiзiнде былғары өндiрiсiн қалпына келтiру және дамыту қажет;
көкөнiс пен жемiстердi өңдеудi, бастапқы шарап жасауды қалпына келтiру және дамыту жемiс-көкөнiс дақылдары, жидек, жүзiм өндiрiсi дамыған аймақтарда, яғни Алматы, Оңтүстiк Қазақстан және Жамбыл облыстарында басым. Картоп өңдеу Алматы және Солтүстiк Қазақстан облыстарында басым;
қоза, көкөнiс және бақша дақылдарының егiстiктерi кеңеюде. Оңтүстiк Қазақстанда мақсыр егiстiктерi ұлғаюда, Солтүстiк Қазақстан облысында рапс өндiру ұлғайтылуда;
жаңадан ашылған өндiрiстердiң қара күрiшке, майлы дақылдардың дәндерiне, шитi мақтаға қажеттiлiктi қамтамасыз ету жөнiнде қолайлы мүмкiндiктер бар. Өсiмдiк майын өндiру Шығыс Қазақстан, Оңтүстiк Қазақстан облыстарында, Алматы қаласында басым;
қант өндiру бойынша Алматы және Жамбыл облыстары басым болып табылады.
4.6. Стандарттардың үйлесiмi
Ағымдағы жағдай
Ауыл шаруашылығы өнiмi 1964-1990 ж.ж. әзiрленген стандарттарға сәйкес өндiрiледi (ауыл шаруашылығы өнiмдерi мен тағам өнiмдерiне арналған 72 ұлттық стандарт және 500-ден аса мемлекетаралық стандарт бар).
Ветеринария жөнiндегi нормативтiк-құқықтық актiлердi қайта қарау және әлемдiк рынокта мал шаруашылығы өнiмдерiмен және малдан өндiрiлетiн шикiзатпен сауда жасауды жүзеге асыру үшiн техникалық кедергiлердi болдырмау мақсатында Дүниежүзiлiк сауда ұйымының Ветеринарлық-санитарлық және фитосанитарлық шаралар туралы келiсiмi принциптерiнiң талаптарына сәйкестендiру жөнiнде жұмыс жүргiзiлуде.
Негiзiнен қайта өңдеу кәсiпорындарының құрал-жабдықтары моральдық және табиғи жағынан ескiрген және ауыстыруды талап етедi, бұл ретте өнiмдiлiгi жоғары құрал-жабдықпен жарақтандыру деңгейi - 40%-дан төмен.
Проблемалар:
ИСО 9000 халықаралық стандарттарына көшу жөнiнде нормативтiк базаның жоқтығы;
ИСО 9000 және ХАССП стандарттарын енгiзу тамақ өнiмдерi өндiрiсiнiң және сараптамасының технологиясын өзгертудi талап етедi;
өнiмнiң сапасына сараптама жасау жөнiндегi зертханаларды осы заманғы құрал-жабдықпен жарақтандыру деңгейi нашар.
Шаралар:
ИСО 9000 сапа жүйесiнiң негiзiнде малдан өндiрiлетiн және өсiмдiк
тектес өнiмдерге өндiрiстiң және тамақ өнiмдерiнiң сапасын бақылаудың
техникалық және технологиялық нормативтерiн әзiрлеу;
Қазақстан Республикасының "Ветеринария туралы"
U952376_
Заңына сәйкес
ветеринария жөнiндегi нормативтiк-құқықтық актiлердi әзiрлеу және бекiту;
ветеринарлық және карантиндiк зертханаларды қазiргi заманғы
зертханалық құрал-жабдықтармен және аппаратурамен қайта жарақтандыруды
жүргiзу.
47-кесте
Қаржылық қамтамасыз ету
мың теңге
___________________________________________________________________________
Бюджеттік бағдарламаның атауы 2002 2003 2004
___________________________________________________________________________
Республикалық ветеринариялық зертхананы 27663 24680 24979
материалдық-техникалық жарақтандыру
Ауыл шаруашылығы дақылдарын сорттау жөніндегі 7649 28966,9 399036,7
мемлекеттік комиссияны материалдық-техникалық
жарақтандыру
Республикалық карантиндік зертхананы 7530 8705,8 9502,7
материалдық-техникалық жарақтандыру
Жерсіндіру-карантиндік көшеттікті 728 806,0 865,0
материалдық-техникалық жарақтандыру
Республикалық фитосанитариялық диагностика 141966,2
және болжамдар әдістемелік орталығын
материалдық-техникалық жарақтандыру
Республикалық дәнді дақылдарды жерсіндіру- 3078,6 4890,2
карантиндік көшеттігін материалдық-техникалық
жарақтандыру
___________________________________________________________________________
Қаржы бөлу көлемі тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет жобасының республикалық бюджет комиссиясы қарауының нәтижелері бойынша заңнамада белгіленген тәртіппен нақтылануы мүмкін.
Күтілетін нәтижелер:
өндірілетін өнімнің сапасын жақсарту, ИСО стандарттарын енгізу,
ветеринарлық және карантиндік зертханаларды осы заманғы зертханалық
құрал-жабдықтармен және аппаратурамен жарақтандыру;
сыртқы рыноктарға қол жеткізуді ұлғайту;
сыртқы рыноктарды кеңейту;
ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу жөніндегі біріккен
кәсіпорындарды құру және франчайзингтік схемаларды енгізу үшін
мүмкіндіктерді кеңейту.
Әлемдік стандарттарға көшуді бірінші кезекте жүзеге асыруға
қажет болатын ауыл шаруашылығы өнімі мен азық-түліктің тізбесі
---------------------------------------------------------------------------
N !Өнімнің атауы! Қолданыстағы !Үйлесімдендіруге !Үйлесімдендіру! Іске
! ! стандарттар, ! ұсынылған ! жөніндегі ! асыру
! ! нұсқаулықтар, ! халықаралық ! жұмыстардың !мерзімі
! ! нормалар ! стандарт, ! болжамды құны!
! ! және ережелер ! нұсқаулықтар, ! (мың теңге) !
! ! ! нормалар және ! !
! ! ! ережелер ! !
---------------------------------------------------------------------------
1 ! 2 ! 3 ! 4 ! 5 ! 6
---------------------------------------------------------------------------
Ветеринария
1. Тірі ұсақ МЕМСТ 5111-55 ИСО 3174:1997 5000 2002
мүйізді мал
2. Сиыр еті МЕМСТ 5110-55 Халықаралық 5000 2002
СанПиН 4.01.047. талаптар бойынша
97, Мал өнім. сұрау салу қажет.
дерінде афлоток. ИСО халықаралық
синдердің болуын стандарты бар:
сандық қадағалау ISО1840:1976;
жөніндегі ISО3979:1996
әдістемелік
ұсыныстар
3. Жылқы еті МЕМСТ 20079-55; Халықаралық 5000 2002
МЕМСТ 23126-787, талаптар бойынша
СанПиН 4.01.047. сұрау салу қажет.
97 Мал өнім. ИСО 3975:1997
дерінде афлоток. халықаралық
синдердің болуын стандарты бар
сандық қадағалау
жөніндегі
әдістемелік
ұсыныстар
4. Балық МЕМСТ 7630-87; Кеңестің директивалары 89600.0 2001-
өнімдері МЕМСТ 11771-93; 91/493/ЕЕС; 80/778/ЕЕС; Евро 2002
(көксеркенің МЕМСТ 12.1.005 98/83/ЕС; 92/48/ЕЕС; (ТАСИС-
жон еті, -88; 95/149/ЕС; 96/23/ЕС; тің тех.
шағын МЕМСТ 18963-73; 95/71/ЕС; никалық
балықтардың МЕМСТ 874-82; Комиссияның шешімдері: жобасы
жон еті, СанПиН 4.01.047. 93/140/ЕЕС; 93/185/ЕЕС; есебінен)
бекірелердің 97, Балық өнім. 94/356/ЕЕС; 88/320/ЕЕС;
жон еті, деріндегі гис. 95/351/ЕЕС; 93/383/ЕЕС;
балықтың жон таминді анықтау 94/356/ЕЕС НАССР;
еті, жөніндегі әдіс. 95/149/ЕС ТVВN;
камбаланың темелік Ережелер ЕС: 1093/94,
жон еті) нұсқаулар 95/328/ЕС;
және Жарғылар: ЕЕС 103/76;
уылдырық ЕЕС 33/89
5. Ішек-қарын МЕМСТ 13458-68; Халықаралық талаптар 5000 2002
шикізаты МЕМСТ 15082-69; бойынша сұрау салу
МЕМСТ 15083-69; қажет
МЕМСТ 16405-70;
МЕМСТ 16406-70;
СанПиН 4.01.047.
97,
Мал өнімдерінде
афлатоксиндердің
болуын қадаға.
лаудағы әдісте.
мелік ұсыныстар
6. Мүйізді ірі - ИСО 2820-1974, 5000 2002
қара малдың 2821-1974 Былғары.
терісі Ірі мүйізді қара мен
жылқының иленбеген
терісі
7. Қой терісі МЕМСТ 28509-90 Халықаралық талаптар 5000 2002
бойынша сұрау салу қажет
Стандарттар бойынша барлығы 30000
8. Ветеринарлық ТМД-на қатысушы 1. Рыноктарды идентифи. 400 2001
нұсқаулықтар, мемлекеттердің кациялау жүйесі азық-
нормалар ветеринария түлікті және малдан
және саласындағы өндірілетін шикізатты,
ережелер ынтымақтастығы малға арналған жемді,
(мал туралы 12.03.93 жемдік қоспаларды
өнімдерінен ж. келісімнің дайындау (сою), өңдеу,
алынатын 3-бабына сәйкес өндіру, сақтау жөніндегі
шикізаттың бұрынғы КСР кәсіпорындар үшін
барлық Одағының арналған ғылыми негіз.
түріне ветеринарлық делген нормативтер
арналған) заңдары. мен талаптар
(Басшылық құжаттары
ECL321-1991)
9. 2. Азық-түлікте және 400 2001
малдан өндірілетін
шикізатта болатын
жұқпалы аурулардың
қоздырғыштарын анықтау
әдіснамасы (Директива
94/13 ЕС)
10. 3. Малды ұстау, өсіру 400 2001
және пайдалану
жөніндегі ғылыми
негізделген
ветеринариялық
нормалар мен талаптар
(Директивалар 92/100 ЕС;
95/29 ЕС)
4. Азық-түлікті және 400 2001
малдан өндірілетін
шикізатты дайындау
(сою), өңдеу, өндiру,
сақтау жөнiнде кәсiпо.
рындарда өзiнің ресми
(өндiрiстiк) бақылауы
жөнiндегi басшылық
(Директива 89/320 ЕЕС).
5. EO елдерi үшiн 400 2001
малдан өндiрілетін
iшек-қарын шикiзатын
өндiру мен сатуға
қойылатын ветеринарлық
-санитарлық талаптар
(Директива 95/23; 92/197)
ТМД-на қатысушы 1. Қазақстан Республикасында 400 2002
мемлекеттердің тағам өнiмдерiнiң сапасы
ветеринария мен қауiпсiздiгiн
саласындағы қамтамасыз ету саласындағы
ынтымақтастығы мемлекеттiк ветеринарлық
туралы 12.03.93 қадағалау мен бақылауды
ж. келісімнің жүзеге асыру тәртiбi
3-бабына сәйкес
бұрынғы КСР 2. Тiрi малды өсiру және 400 2002
Одағының экспортқа сату жөнiндегі
ветеринарлық кәсiпорындарға арналған
заңдары ветеринарлық-санитарлық
ережелер мен нормалар
3. Мал өнiмi азық-түлігі 400 2002
мен шикiзатын өндiру және
экспортқа сату жөнiндегi
кәсiпорындарға арналған
ветеринариялық-санитарлық
ережелер мен нормалар
4. Шаруашылықтарда 400 2002
ветеринарлық-санитарлық
гигиеналық бақылау
жүргiзу жөнiндегi нұсқау
5. Халықаралық сауданы 400 2002
жүргiзу кезiнде
диагностикалық тестілер
жөнiндегi нұсқаулық
6. Малдың жұқпалы 400 2003
аурулары жөнiндегi нұсқау
7. Тiрi малды, малдан 400 2003
өндiрiлетiн азық-түлiк
пен шикiзат өнiмдерiн
тасымалдау жөнiндегi
нұсқау
8. Мемлекеттiк 400 2003
ветеринарлық қадағалаудың
бақылауындағы жүктердi
ветеринарлық
сертификаттаудың
принциптерi
9. Мемлекеттiк 400 2003
ветеринарлық қадағалауын
бақылауындағы жүктердi
жөнелту кезiнде және оның
алдында өткiзiлетiн
ветеринарлық шаралар
10. Экспорттаушы елдегi 400 2004
жiберiлген орнынан
импорттаушы елдегi
жеткiзiлген орынға дейiн
транзиттеу кезiнде
өткiзiлетiн ветеринарлық
шаралар
11. Мемлекеттiк 400 2004
ветеринарлық қадағалаудың
бақылауындағы жүктердi
әкелiнген кезде
жүргiзiлетiн
ветеринариялық шаралар
12. Халықаралық 400 2004
тасымалдаулар және мал
ауруларының патогендiк
қоздырғыштарымен
зертханаларда жұмыс
iстеудiң ережелерi
13. Малдардың карантині 400 2004
жөніндегі ұсынымдар
14. Дезинфекция және 400 2004
дезинсекция жөнiндегі
жалпы ұсынымдар
15. Мемлекеттік 400 2005
ветеринарлық қадағалаудың
бақылауындағы жүктерді
тасымалдаудың барлық
әдiстерiне арналған
жалпы принциптер
16. Көліктiң кейбiр 400 2005
түрлерiне қойылатын
ерекше талаптар
17. Сүтқоректiлердiң 400 2005
кейбiр түрлерiн әуе
жолымен тасымалдауға
қойылатын ерекше
талаптар
18. Тiрi малға арналған 400 2005
халықаралық ветеринарлық
сертификаттардың үлгiлерi
туралы ереже
19. Мал өнiмдерiнiң 400 2005
халықаралық ветеринарлық
сертификаттарының
үлгiлерi туралы ереже
20. Азық-түлiк және 400 2006
малдан алынатын шикiзатты
бағалаудың ветеринарлық-
санитарлық ережелерi
21. Сойылатын малды 400 2006
ветеринарлық-санитарлық
тексеру және ет пен ет
өнiмдерiн ветеринарлық
сараптау ережелерi
22. Сойылатын малды 400 2006
ветеринарлық-санитарлық
тексеру және малдан
алынатын шикізатты
ветеринарлық-санитарлық
сараптау ережелерi
23. Балық өнімдері мен 400 2006
уылдырықты ветеринарлық-
санитарлық тексеру және
ветеринарлық-санитарлық
сараптау ережелері.
Нұсқаулықтар, нормалар мен ережелер бойынша барлығы - 11200
Стандарттар, нұсқаулықтар, нормалар мен ережелер бойынша
барлығы 41200
2. Ауыл шаруашылығы өнімін қайта өңдеу
1. Сиыр сүті МЕМСТ 13264-88 ИСО 1546:1981 1350 2002
2. Сойылатын МЕМСТ 1213-74 ИСО 1840:1976 1000 2002
шошқа
3. Сойылатын МЕМСТ 5110-55 ИСО 3973:1996, 1000 2002
ІМҚ ИСО 3975:97
4. Сойылатын МЕМСТ 5111-55 ИСО 3974:1977 1000 2002
қой мен ешкі
5. Сойылатын МЕМСТ 20079-74 ИСО 3975:1977 1000 2002
жылқы
6. Экспортқа МЕМСТ 10.76-74 Халықаралық талаптар 1000 2003
шығарылатын бойынша сұрау салу
жылқы еті қажет
7. Сиыр еті МЕМСТ 779-55 Халықаралық талаптар 1000 2003
бойынша сұрау салу
қажет
8. Қой және МЕМСТ 1935-55 Халықаралық талаптар 1000 2003
ешкі еті бойынша сұрау салу
қажет
9. Қойдың МЕМСТ 7763-71 Халықаралық талаптар 1000 2003
жуылмаған бойынша сұрау салу
биязы жүні қажет
10. Қойдың МЕМСТ 7937-74 Халықаралық талаптар 1000 2003
жуылмаған бойынша сұрау салу
жартылай қажет
биязы жүні
11. Қойдың МЕМСТ 7939-79 Халықаралық талаптар 1000 2004
жуылмаған бойынша сұрау салу
ірі жүні қажет
12. Экспортқа МЕМСТ 12513-67Э Халықаралық талаптар 1000 2004
шығарылатын бойынша сұрау салу
шошқа еті қажет
13. Құс еті МЕМСТ 21784-76 Халықаралық талаптар 1000 2004
бойынша сұрау салу
қажет
14. Өңделмеген МЕМСТ 2865-68 Халықаралық талаптар 1350 2004
сұр қаракөл бойынша сұрау салу
қажет
15. Өңделмеген МЕМСТ 8748-70 Халықаралық талаптар 1350 2004
қара қаракөл бойынша сұрау салу
қажет
16. Қара және МЕМСТ 10327-75 Халықаралық талаптар 1350 2005
түсті будан бойынша сұрау салу
қаракөл қажет
17. Тондық қой МЕМСТ 28509-90 Халықаралық талаптар 1000 2005
терісі бойынша сұрау салу
шикізаты қажет
18. Өңделмеген ТУ 49 899-82 Халықаралық талаптар 1000 2005
тондық қой бойынша сұрау салу
терісі қажет
19. Өңделмеген МЕМСТ 20959-75 Халықаралық талаптар 1000 2005
лақ және бойынша сұрау салу
қозы қажет
терілері
20. Былғары МЕМСТ 382-91 Халықаралық талаптар 1000 2005
шикізаты бойынша сұрау салу
қажет
Барлығы 21400
3. Өсімдік шаруашылығы
1. Бидайдың МЕМСТ 9353-90 ИСО 7970-89, ИСО 1700 2002
жұмсақ Астықта және 11051-89, Еуропа
және қатты астық өнім. қауымдастығындағы
сорттары дерінде елдерде (ЕЕС) бидай
дезоксиниваленол астығының сапасына
(вомитоксин), қойылатын стандартты
ацетилдезокси. талаптарды белгілеп
ниваленол және отыру жөніндегі
зеаралинонды Кеңестің 1982 ж.
табу, бірізден. 18 мамырдағы N 1454/82
діру және шешімі
анықтау жөніндегі
әдістемелік
нұсқаулар
2. Арпа МЕМСТ 28672-90 ИСО 7970-89, ИСО 11051-89, 1700 2003
(ЕЕС) N 1454/82
3. Мақта РСТ УЗ 614-94, Бұл стандарттар мақта - -
РСТ УЗ 615-94, талшығына және мақта
РСТ УЗ 592-92, өнімдеріне қойылатын
РСТ УЗ 593-92, халықаралық стандарт.
РСТ УЗ 604-93 тарға сәйкес келеді
4. Күріш МЕМСТ 6293-90 Халықаралық талаптар 1700 2003
бойынша сұрау салу қажет
Жиынтығы 5100
4. Өсімдіктер карантині
1. Өсімдіктер МЕМСТ 20562-75 Халықаралық талаптар 1500 2002
карантині бойынша сұрау салу
Терминдер қажет
мен
айқындамалар
2. Ағаштар мен МЕМСТ 13056.5-76 Халықаралық талаптар 1500 2002
бұталардың бойынша сұрау салу
тұқымдары. қажет
Фитопатоло.
гиялық
талдау
әдістері
3. Карантиндік МЕМСТ 12430-66 Халықаралық талаптар 1500 2002
тексеру мен бойынша сұрау салу
сараптама қажет
кезінде
сынамаларды
таңдап алу
әдістері
4. Ағаштар мен МЕМСТ 13056.9-68 Халықаралық талаптар 1500 2002
бұталардың бойынша сұрау салу
тұқымдары. қажет
Этномоло.
гиялық
сараптама
әдістері.
5. Запастағы МЕМСТ 28420-89 Халықаралық талаптар 1500 2002
өнімдердің бойынша сұрау салу
Этномоло. қажет
гиялық
сараптама
әдістері.
Барлығы 7500
Барлығы 75200
---------------------------------------------------------------------------
4.7. Көтерме сауда мен биржа қызметiн дамыту
Ағымдағы жай-күйi
2002 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша Қазақстан Республикасында 100
көтерме базар және 18 биржа тiркелген;
көтерме базарлар ұйымдастырылуы, жарақтандырылуы және сауданың көлемi бойынша ұсақ көтерме және бөлшек сауда базарларын бiлдiредi;
қолданыстағы заңдық базаны iске асырудың және биржалардың қызметiне бақылаудың нақты тетiгi болмағандықтан Қазақстандағы биржалық сауда қағаз жүзiнде қалып, iс жүзiнде тоқтатылды.
Мал шаруашылығы өнiмiн ұйымдастырылған сатып алуды, өндiрудi және экспорттық жөнелтiмдi қамтамасыз ету үшiн құрылған аймақтық дайындау жүйелерi бар мамандандырылған ұлттық "Мал өнiмдерi корпорациясы" ЖАҚ компаниясы жұмыс iстейді.
2001 жылы мал шаруашылығы өнiмдерiн сатып алуға республика бюджетiнен 100 млн. теңге бөлiндi. "Мал өнiмдерi корпорациясы" ЖАҚ: 220 тонна сиыр етiн, 71 тонна құрғақ сүт, 150 тонна майсыз iрiмшiк, 169,8 тонна жүн, 3162 дана iрi терi, 4218 кг. қойдың iшек-қарнын және 50 тонна ет консервiлерiн сатып алды;
2002 жылға мал шаруашылығы өнiмiн сатып алуға республика бюджетiнен 500 млн. теңге сомасында кредиттiк қаражат бөлу көзделген.
Проблемалар:
өндiрушiлер, қайта өңдеушiлер, ораушылар, тасымалдау компаниялары мен сауда ұйымдары арасында вертикалды интеграцияның болмауы көтерме сауда рыноктарын құруға және сауданың мұндай нысанынан экономикалық пайда алуға мүмкiндiк бермейдi;
ұсақ алып-сатарлар тарапынан ауыл шаруашылығы өнiмi бағасының демпингi, ауыл шаруашылығы өнiмiнiң және ауыл шаруашылығы өндiрiсiне арналған материалдық-техникалық құралдардың ресми белгiленген бағасының болмауы биржа саудасын жандандыру проблемасын өткiрлей түсуде.
Шаралар:
көтерме сауда рыноктарының толыққанды жұмыс iстеуi және дамуы, қызмет көрсету сапасының жақсаруы, өткiзiлетiн тауарлардың сапасына тиiмдi бақылау орнату үшiн көтерме сауда жөнiндегi жұмысты лицензиялау қажет. Көтерме рыноктардың жұмыс iстеуiне лицензиялауды енгiзу көтерме рыноктарды ұйымдастыруға және олардың негiзгi мiндеттерiн орындауға деген талаптарды арттырады, лицензиялау кезiндегi талап қою санитарлық-гигиеналық нормалардың сақталуын, аумақтарды көркейтудi, материалдарды сақтау, орау және т.б. жөнiндегi жабдықтарды сатып алуды ынталандыратын болады, ауыл шаруашылығы өнiмдерiн өндiрудiң, ұқсатудың және өткiзудiң вертикалды интеграцияланған құрылымдарын қалыптастыруға ықпал етедi;
көлеңкелi рыноктарды және саудадан бюджетке түсетiн алымдарды заңдастыру мақсатында рыноктарды паспорттауды жүргiзу;
"Қазақстан Республикасында биржалық қызметтi дамыту жөнiндегi шаралар
туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2000 жылғы 12 тамыздағы N 1253 P001253_ қаулысының күшiн қалпына келтiру; мемлекеттiң қатысуымен Қазақстандық агроөнеркәсiптiк тауар-шикiзат биржасын құру; "Мал өнiмдерi корпорациясы" 2003-2005 жылдары кредит қаражатының айналымы есебiнен: сойыс массасы 9,8 мың тонна көлемiнде ет; 48,7 мың тонна (нақты салмағы) жүн; терi шикiзатын: iрi қаранiкi 1 295 мың дана, ұсақ малдiкi - 3710 мың дана; 23,9 мың тонна консерві сатып алуды, өндiрудi жүзеге асырады; сойыс массасындағы еттiң экспортын 7,1 мың тоннаға, жуылған жүндi - 29,5 мың тоннаға, iрi қараның терi шикiзатын - 1295 мың данаға, ұсақ малдiкiн - 3710 мың данаға дейiн жеткiзедi; 16,1 мың тоннадан астам сүт консервiлерi, 4 мың тоннаға дейiн мал майы, 6,1 мың тоннаға дейiн iрiмшiк, 12,1 мың тоннаға дейiн басқа сүт өнiмдерi импортты алмастырады. "Мал өнiмдері корпорациясы" ЖАҚ 2003-2005 жылдардағы қаржы қаражаттарын қажет етуi (мың теңге) 48-кесте --------------------------------------------------------------------------- Бюджеттiк бағдарламаның атауы ! 2003 ж. ! 2004 ж. ! 2005 ж. --------------------------------------------------------------------------- Мал өнiмдерiн сатып алуға және оның экспортына кредит беру 1500 2500 1500 Жиыны: 1500 2500 1500 --------------------------------------------------------------------------- Күтiлетін нәтижелер:
бұл шаралар аграрлық сектордағы сауда-сатып алу жүйесiн қалыптастыруға, тауар айналымын және өткізiлетін тауарлардың сапасын арттыруға, ауыл шаруашылық өнiмдерi негiзгі түрлерінiң демпингтiк бағасын болдырмауға мүмкiндiк бередi.
4.8. Ақпараттық-маркетингтiк жүйенi дамыту
Ағымдағы жағдай
"Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлігі ақпараттық-маркетингтiк жүйесiн қалыптастырудың мәселелерi туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2000 жылғы 30 қыркүйектегі N 1627 P001627_ қаулысымен Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлiгiнiң ақпараттық-маркетингтiк жүйесiн қалыптастырудың тұжырымдамасы бекiтiлдi.
Ақпараттық-маркетингтiк жүйенi құрудың негiзгi мақсаты ауыл шаруашылық өндiрушiлерi мен мемлекеттiк құрылымдар, сондай-ақ аграрлық рыноктың басқа да қатысушылары арасында талдау және маркетингтiк ақпаратпен жедел алмасуды қамтамасыз ету, саланы тиiмдi мемлекеттiк реттеудi қамтамасыз ету болып табылады.
Ауыл шаруашылығы министрлiгiнiң жаңадан құрылатын Ақпараттық-маркетингтік жүйесiнiң ақпарат ағымдарын ретке келтiру мақсатында Ауыл шаруашылығы министрлiгiнiң 2002 жылғы 11 сәуiрдегi N 113 V021740_ бұйрығымен Мемлекеттiк және ведомстволық статистикалық байқаулар нысандарын әзiрлеу, қайта қарау және бекiту ережелерiне сәйкес ведомстволық есеп беру нысандары және оларды толтыру жөнiндегi нұсқамалықтар әзiрленiп енгiзiлдi.
Ақпараттық-маркетингтiк жүйе үшiн компьютерлiк және аппараттық құрал-жабдықтар сатып алынды, интернет желiсiнде Wеb-сайт ашылды.
"Агроинформ" ақпараттық-талдау бюллетенi шығарылады, 4 облыстың пилоттық 38 ауданын ақпараттық-маркетингтік жүйеге қосу жүргiзiлдi.
Жүйенi одан әрi дамыту үшiн республикалық бюджеттен ақшалай қаражат бөлiндi.
Проблемалар:
жүйенiң елiмiздiң бүкiл аумағын жеткiлiктi қамти алмауы;
жүйенiң аудандар мен ауылдық округтер деңгейiндегi жұмысының тиiмдi болмауы;
ауыл шаруашылық тауар өндiрушiлерiнiң рыноктар жағдайы, ауыл шаруашылық өндiрiсiне қатысты нормативтiк-құқықтық актiлер туралы хабардар болуының төмендiгі;
қазiргi уақытта ауыл шаруашылық тауар өндiрушiлерi аграрлық бизнестi жүргiзуге қатысты барлық мәселелер бойынша консультациялық қызметтер алуға өте мұқтаж болып отыр;
ауыл шаруашылық тауар өндiрушiлерiнiң төлем қабiлетiнiң төмендiгi бәсекелестiк секторын және аграрлық секторда консалтингтiк қызметтер көрсетудiң инфрақұрылымын дамытуға тежеу болуда;
ауылдық округ деңгейiнде бастапқы ақпаратты жинау жүйесiнiң болмауы малды, егiстiк алаңдардың көлемiн, астықтың жалпы өнiмiн т.б. есепке алу жөнiндегi деректердiң растығына күмән келтiредi.
Шаралар:
мемлекеттiң 100%-тiк қатысуымен жабық акционерлiк қоғам нысанындағы "Қазагромаркетинг" ақпараттық-маркетингтiк орталық құру. Құрылатын "Казагромаркетинг" ЖАҚ қызметi аясына ауыл шаруашылық өнiмi мен оның ұқсатылатын өнiмдерiнiң рыноктарын маркетингтiк зерттеу, ТМД және алыс шетелдiң маркетингтiк орталықтарымен өзара iс-қимыл жасау, АШМ ақпараттық-маркетингтiк жүйесiн дамыту және жетiлдiру, ауыл шаруашылық тауар өндiрушiлерiн маркетингтiк ақпаратпен қамтамасыз ету, ауыл
шаруашылығы бойынша талдау ақпараттарын мемлекеттiк органдарға табыс ету
кiредi;
нормативтiк-құқықтық актiлерге бастапқы ақпарат бергенi үшiн
жауапкершiлiк бөлiгiнде өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу;
ауылдық округ деңгейiнде мемлекеттiк қаржыландыру есебiнен статистика
бiрлiгiн енгiзу.
Қаржылық қамтамасыз ету
49-кесте
мың теңге
---------------------------------------------------------------------------
Бюджеттiк бағдарламаның атауы ! 2003 ж. ! 2004 ж. ! 2005 ж.
---------------------------------------------------------------------------
ҚР АШМ ақпараттық жүйесiн сүйемелдеу 40 000 80 000 80 000
ҚР АШМ ақпараттық жүйесiн құру 119 300 120 000 120 000
"Қазагромаркетинг" ЖАҚ ақпараттық-
маркетинг орталығын құру 460 000 - -
Ауылдық округтердегі статистиктердiң
қызметтерiн қаржыландыру* 540 327 540 327 540 327
Барлығы: 1159627 740 327 740 327
---------------------------------------------------------------------------
Қаржы бөлу көлемi республикалық бюджет комиссиясының тиiстi қаржылық
жылға арналған Республикалық бюджет жобасын қарау нәтижесi бойынша заңда
белгiленген тәртiппен нақтылануы мүмкiн.
* Мемлекеттiк функцияларды орталықсыздандыру жөнiндегi тұжырымдама
шеңберiнде қарау
Күтілетiн нәтижелер:
ауыл шаруашылық тауар өндiрушiлерi мен мемлекеттiк органдар, сондай-ақ аграрлық рыноктың басқа да қатысушылары арасында талдау және маркетингтiк ақпаратпен жедел алмасуды қамтамасыз ету;
мемлекеттiк есеп берудiң шынайылық деңгейiн жоғарылату;
саланы тиiмдi мемлекеттiк реттеудi және ауыл шаруашылық тауар өндiрушiлерi өндiрген өнiмдi өткiзуге жәрдемдесудi қамтамасыз ету;
консультациялық фирмалар құруға, олардың жұмыстарын жүйелендiруге және ауыл шаруашылық тауар өндiрушiлерiне консультациялық қызметтер көрсетудiң бәсекелестiк секторын одан әрi дамытуға жәрдем көрсету;
әдiстемелiк материалмен қамтамасыз ету, фирмалардың консультанттарымен тренинг өткiзу, сату мен сатып алуды ынталандыру;
ауыл шаруашылығы өнiмi мен азық-түлiк рыногын зерттеу, талдап қорытындыланған маркетингтiк ақпаратты аграрлық рыноктың қатысушыларына жеткiзу, стратегиялық шешiмдер шығару үшiн аграрлық өнеркәсiп рыногының жай-күйi туралы талдау материалдарын беру, оқыту, ауыл шаруашылық өнiмдерiнiң әлемдiк рыноктағы позициясын нығайту.
5. Мемлекеттiк қолдау шараларын ұтымды ету
Аграрлық азық-түлiк кешенiн мемлекеттiк қолдау деңгейiн бағалау
Мемлекеттiк қолдау шаралары реттеуші сипатта болады және салааралық ала-құлалықты теңестiруге бағытталған. Оның деңгейi агрокешенде маусымдылығы мен өндiрiстiк циклдiң ұзаққа созылатындығына, табиғи-климаттық факторларға, экономиканың басқа салаларымен ауыл шаруашылығының тауар алмасудағы баламасыз болуына, халықтың сатып алу қабiлетiнiң төмендігіне байланысты шын мәнiнде төмендеп кеткен.
Республикада мемлекеттік қолдау шаралары жалпы сипаттағы және арнаулы шаралар болып бөлiнедi:
жалпы сипаттағы шаралар дегеніміз - жануарлар мен өсімдіктердің ерекше қауіптi ауруларының диагностикасын, мониторингін және оларға қарсы күресті, карантинге жататын өнімдерге зертханалық және фитосанитариялық талдау жасауды, ауыл шаруашылық дақылдарының сорттарын сынақтан өткізуді, суармалы жердiң мелиорациялық жай-күйін бағалауды, мемлекеттік резервтегі астықтың сақталуын, элиталық тұқым шаруашылығы мен мал тұқымын асылдандыру iсiн сақтауды және дамытуды мемлекеттiк қаржыландыру, минералдық тыңайтқыштарды сатып алуға субсидия беру, агроөнеркәсiптік кешеннiң ақпараттық жүйесiн жасау және дамыту, қолданбалы ғылыми зерттеулер жүргізу. Жалпы шараларға ауыл шаруашылық тауарын өндірушiлерге жеңілдікпен салық салуды (заңды тұлғалар үшiн патенттi және шаруалар (фермер) қожалықтары үшiн бiрыңғай жер салығын), бюджеттік борыштарды өтеу мерзiмiн ұзартуды да жатқызуға болады;
нақтылы салалар мен өндірістерді қолдауға бағытталған арнаулы шаралар, олар, әдетте, өтеулi сипатта болады және қаржы жөнiнен рыноктың тұрақты шаруашылық жүргізуші субъектілеріне берiледi: мемлекеттік ресурстарға астық сатып алу, ауыл шаруашылық техникасы лизингiсiне кредит беру, көктемгі-егіс және егін жинау жұмыстарын жүргізуге жергілікті бюджеттен кредит беру, ауылдық кредит серіктестіктері жүйесіне кредит беру, сыртқы заемдарды тарту арқылы мемлекеттің кредит беруi, экспорттық-импорттық режимді реттеу кезіндегі тариф саясаты.
Республикалық бюджеттен ауыл шаруашылығы өндірісін мемлекеттік қолдау деңгейi бүгiнде 22 млрд. теңгеге тең, ал жанама субсидия берудi (салықтар жеңiлдiктерi, борышты өтеу мерзiмiн ұзарту, сыртқы заемдар бойынша кепiлдiктер) қоса есептегенде, ал 81 млрд. теңге болады. Бұл 1996-1998 жылдармен салыстырғанда, абсолюттi көрсеткiштерде 14,5 пайызға жоғары, алайда, 1 теңгеге есептегенде, ауыл шаруашылығының жалпы өнiмi 1996-1998 жылдардағы 0,18 теңгеден 2001 жылы 0,16 теңгеге дейiн төмендеген;
ауыл шаруашылығын қолдауға Республикалық бюджеттен жасалатын шығыстар Қазақстанда жалпы iшкi өнiмге шаққанда 0.7%, Ресейде - 1%, ЕҚ елдерiнде - 25-тен 30%-ға дейiн болады. Бiр ауыл шаруашылығы құрылымына шаққанда Республикалық бюджеттен мемлекеттiк қолдау сомасы Қазақстанда - 1200$, АҚШ-та 45000$. Салыстырмалы талдау Қазақстанда 1 га егiстiк жерге шаққанда мемлекеттiк көмек деңгейi 7,5$ болатынын көрсетедi, бұл Канадамен (83$) салыстырғанда 11 есе, АҚШ-пен салыстырғанда (107,5$) 15 есе, Финляндиямен (500$) салыстырғанда 65 еседен астам, ЕО-мен салыстырғанда (855$) 115 есе, Швейцариямен (4214$) салыстырғанда 570 есе төмен екенiн көрсетiп отыр. Ауыл шаруашылығы өнiмдерiнiң АҚШ-та 30%-ына, Германияда 50%-ына, Жапонияда 75%-ына дотация берiледі.
Егер ауыл шаруашылығы өнiмдерiн өндiру бойынша мемлекеттiк қолдаудың қандайда бiр жүйесi болса, өнiмдердi ұқсатуға қатысты ол осы уақытқа дейiн қалыптастырылмаған. Мәселен, бүкiл 1996-2001 жылдар кезеңінде салаға едәуiр дәрежеде Азия Даму Банкi заемдарының есебiнен жеңiлдiктi кредит беру арқылы ғана қолдау жасалып келдi. Импорт алмастыру бағдарламасында тамақ өнiмдерiн өндiруге тиiсiнше назар аударылмаған.
5.1. Салық салу
Ағымдағы жағдай
Қазақстан Республикасының Салық кодексiне
K010209_
сәйкес ауыл
шаруашылығы тауарын өндiрушiлер бюджетпен жалпыға белгiленген тәртiппен
есеп айырысуды не заңды тұлғалар үшiн - патенттік негізде, шаруа (фермер)
қожалықтары үшiн - бiрыңғай жер салығын төлеу негiзiнде бюджетпен есеп
айырысуды көздейтiн арнаулы режим бойынша жүзеге асыра алады.
50-кесте
(млн. теңге)
___________________________________________________________________________
Көрсеткiштер 1998 ж. 1999 ж. 2000 ж. 2001 ж.
__________________________________________________________________________
1
Кредиторлық берешек 108863 71495 51627 51574
Есептелген салық (төленуге тиiс) - 6932 5445 4174 5565*
2
барлығы
2
Олардан бюджетке түскенi 3541 5469 6650 5565*
___________________________________________________________________________
1 - облыстық ауыл шаруашылығы басқармаларының (департаменттерiнiң)
деректерi бойынша;
2 - Мемлекеттiк кiрiс министрлiгiнiң деректерi бойынша;
* - бағалау
Патент негiзiнде жұмыс iстейтiн ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлердiң саны ұлғаюда: 01.01.2002 жылға 5296 ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушi заңды тұлғалардың 2064-i (39%) патент бойынша жұмыс iстейдi, олардан салықтар мен бюджетке басқа да мiндеттi төлемдердiң (төлем көздерiнен ұсталған табыс салығын қосқанда) түсуi 2382,6 млн. теңге болды;
ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлер үшiн салық төлеудiң кейiнге қалдырылғаны 11,4 млрд. теңге болады;
2000 жылы ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлер үшiн ҚҚС, көлiк, мүлiк, табыс, әлеуметтiк, жер салықтары бойынша жеңсiктердiң сомасы 10073 млн. теңге болды.
Проблемалар:
Салық Кодексi K010209_ мен "Қаржылық лизинг туралы" Z000078_ Қазақстан Республикасының Заңы арасындағы "қаржылық лизинг бойынша сыйақы" айқындамасының қайшылығы;
ауыл шаруашылығы өндiрiсiнде пайдаланылатын ауыл шаруашылығы техникасының импорты 1.01.2003 жылдан бастап ҚҚС есепке алу әдiсi бойынша төленетiн тiзiмнен шығарылып отыр (CK K010209_ 250-бабының 1-тармағы);
ауыл шаруашылығы техникасын лизингке беру кезiнде ҚҚС алу тетiктерiнiң жетiлдiрiлмеуi.
Шаралар:
Салық Кодексi K010209_ мен "Қаржылық лизинг туралы" ҚР Заңындағы "қаржылық лизинг бойынша сыйақы" айқындамасын нақтылау*;
ауыл шаруашылығы өндiрiсiнде пайдаланылатын ауыл шаруашылығы техникасының импортын ҚҚС есепке алу әдiсi бойынша төленетiн тiзiмге енгiзу*;
Салық Кодексiне K010209_ ауыл шаруашылығы техникасының лизингі бойынша бiрқалыпты ҚҚС төлеу жөнiнде толықтыру енгiзуi;
жұмыс iстеп тұрған кәсiпорындар бойынша мерзiмi өткен борыштарды "Салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер туралы" 1995 жылғы 24 сәуiрдегі N 2335 Z952235_ ҚР Заңының 179-бабының 10-тармағына сәйкес қайта құрылымдау мен жұмыс iстемейтiн және таратылған кәсiпорындар бойынша қажеттi шаралар қолдану;
салық заңдарының нормаларын ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлер үшiн
арнаулы салық режимдерiн қолдану бөлiгiнде сақтау және жетiлдiру.
* - Салық Кодексіне
K010209_
өзгерістер мен толықтырулар енгізу
кезінде қарау
Күтілетін нәтижелер
Ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілердің айналымдағы қаражатын
толықтыру, ауыл шаруашылығы өнімінің өзіндік құнын төмендету, ауыл
шаруашылығы өндірісінің тиімділігін арттыру, төлем қабілетін жақсарту,
бюджет алдындағы берешекті уақытылы өтеу, ауыл шаруашылығы техникасын
лизинг арқылы жаңартудың мүмкіндігін молайту.
51-кесте
Қазақстан Республикасының ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерінен
(заңды және жеке тұлғалардан) алынатын салық түсімдерінің болжамы
___________________________________________________________________________
Жылдар өлшем Нақты Бағалануы Болжам
бірлігі _______________________________________________
2000 ж. 2001 ж. 2002 ж. 2003 ж. 2004 ж. 2005 ж.
___________________________________________________________________________
А/ш-ның жалпы млрд. тг 402,0 536,1 492,5 533,4 580,5 636,8
өнімі
2000 жылға % % 100,0 133,3 122,5 132,7 144,4 158,4
есебімен
Ауыл шаруашылығы Млн. тг 4173,8 5565,0 5200,0 5600,0 6200,0 6600,0
тауарын өндіруші.
лерге есептелген
салық
2000 жылға % % 100,0 133,3 124,5 134,2 148,5 158,1
есебімен
Ауыл шаруашылығы Млн. тг 6649,7 5565,0 5200,0 5600,0 6200,0 6600,0
тауарын өндіруші.
лерден түскен
салық
___________________________________________________________________________
5.2. Кредит беру
Ағымдағы жағдай
Ауыл шаруашылығы өндiрiсi алынған ресурстарын ЖЖМ, тыңайтқыштар, қосалқы бөлшектер және басқа да айналым қаражаты түрлерiн сатып алуға нысаналы пайдаланатын маусымдық кредит алуға өте мұқтаж болып отыр. Өсiмдiк өсiру шаруашылығында егiс егу және егiн жинау жұмыстарын орындауға арналған айналым қаражатын толықтыруға ғана арналған кредит ресурстарына деген жалпы қажеттер жыл сайын 25-30 млрд. теңге болады.
Ауыл шаруашылығы өнiмiн ұқсататын кәсiпорындар айналым қаражатына және ескiрген жабдықтарды алмастыру мен жаңа технологияларды меңгеру үшiн ұзақ мерзiмді кредит алуға мұқтаж.
Екiншi деңгейдегi банктер бұл салаларға кредит беруге құлықсыз. Кепiлге салынатын мүлiктiң жетiспеуi, ипотекалық кредит беру мен жер рыногының дамымағандығы ауыл шаруашылығы өндiрiсi мен ауыл шаруашылығы өнiмiн ұқсату субъектiлерiнiң көпшiлiгi үшiн кредит (маусымдық және ұзақ мерзiмдi) қаражатына қол жеткiзе алмаудың негiзгі себебi болып отыр.
Астық саудасында қаржылық жаңа құрал - астық қолхаты - эмиссиялық емес ордерлік бағалы қағаз дами бастады, оны ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлерге кредит бергенде кепiл ретiнде қолдануға болады.
Астық қолхаттары бағдарламасының аясында Еуропалық Қайта құру және Даму Банкiнiң кредит жүйесi ашылды, ол мемлекеттiң қатысуымен астық қолхаттарын орындауға кепілдеме беретiн қор құрылған жағдайда, 100 млн. АҚШ долларына дейiнгi сомада жеңiлдiктi кредит берудi көздейдi.
Ауылдық кредит серiктестіктерiнiң (AKC) жүйесi арқылы ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлерге кредит берудiң пилоттық жобасы iске асырылуда, 2001 жылы жоспарланғаннан 17 AKC құрылды және жалпы жарғылық капиталы 85,3 млн. теңге "АКК" ЖАҚ қатысуымен 16 АКС жұмыс iстейдi, қатысушылар саны - 404, егiстiк жер алқабының алаңы - 883,1 мың га (AHC жүйесi арқылы кредит беру АКС қатысушыларының жарғылық капиталға ақы төлеуге енгiзiлетiн жарналары есебiнен жүзеге асырылады, AKC жарғылық капиталының 4 еселенген көлемiнен кем болмайтын жеңiлдiктi кредит ресурстарын "АКС" ЖАҚ қайтарымды, ақылы, мерзiмдi және өтiмді кепiл арқылы қамтамасыз ету шарттарымен АКС-тiң кемiнде 2 қатысушысының кепiлдiгімен бередi). АКС-тiң жалпы саны 27 болады. Бұл жоба ауыл шаруашылығы өндiрiсiне кредит берудiң балама жүйесi болып табылады.
Халықаралық Қайта құру және Даму банкiнiң "Ирригация және дренаж жүйелерiн жетiлдiру", "Су ресурстарын басқаруды жетiлдiру және жердi қалпына келтiру", "Ауыл шаруашылығын жекешелендiргеннен кейiнгi қолдау" жобалары жұмыс iстейді.
Ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлерге "ҚазАгроҚаржы" ЖАҚ арқылы ауыл шаруашылығы техникасын лизингке сатып алып, борышын 7 және одан да кеп жылдар бойы өтеуге мүмкiндiк берiлдi.
Проблемалар:
өндiрiстiң маусымды және ауыл шаруашылығы өнiмiнiң айналымдылығы нашар болуына байланысты кредит ресурстары тапшылығының өткірлiгi;
ауыл шаруашылығы өндiрiсiнiң тәуекелдiлiгi жоғары, банк ставкаларының жоғары және кепiлге салу базасының жеткiлiксiздiгiне байланысты кредит ресурстарына ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлер үшiн қол жеткiзуi төмен.
Шаралар:
ауылдық кредит серiктестiктерiнiң жүйесiн дамыту;
банктен кредит беру үшiн - астық қолхаттарының жаңа кепiл құралдарын қолдануды кеңейту негiзiнде аграрлық азық-түлiк секторының қаржылық тәуекелiн азайту;
кассалық алшақтықты жабуға қажеттi кредит беру жолымен көктемгi-егiс
және егiн жинау жұмыстарын жүргiзудi қамтамасыз ету үшiн жергiлiктi
бюджеттерден кредит беру;
ауыл шаруашылығы өнiмiн ұқсататын кәсiпорындар үшiн технологиялық
жабдықтар лизингiн енгiзу;
Еуропа Қайта құру және Даму Банкiнiң қаржылай қолдауымен астық
қолхаттарын орындауға кепiлдiк беру қорын құру арқылы астық қолхаттарының
айналысы аумағын кеңейту;
астықты және мал шаруашылығы өнiмiн фьючерстiк сатып алуды кеңейту;
ел iшiнде өндiрiлмейтiнiн қоспағанда, ауыл шаруашылығы өнiмiн және
импорттық өндiрiстiң азық-түлiгiн мемлекеттiк сатып алуға шектеу енгiзу
арқылы салаға кредит берудi кеңейту.
Қаржымен қамтамасыз ету
52-кесте
мың.теңге
___________________________________________________________________________
Бюджеттік бағдарламаның атауы 2002 ж. 2003 ж. 2004 ж.
___________________________________________________________________________
Ауылдық кредит серіктестіктері арқылы 641340 800000 1500000
ауыл шаруашылық өндірісіне кредит беру
Астық қолхаттарын орындауға кепілдік 400000
беретін қор құру
Ирригация және дренаж жүйелерін жетілдіру 4171108 306222
жобасына кредит беру
Су ресурстарын басқару мен жерді қалпына 1085292 1284136 1176655,5
келтіруді жетілдіру жобасына кредит беру
Ауыл шаруашылығын жекешелендіргеннен 793098 172922
кейінгі қолдау жөніндегі жобаға кредит беру
Еуропа Қайта құру және Даму Банкінің 100 млн.
кредит жүйесі АҚШ долл.
___________________________________________________________________________
Республикалық бюджет комиссиясының тиісті қаржылық жылға арналған
республикалық бюджет жобасын қарауының нәтижесі бойынша заң тәртібімен
белгіленген қаржы бөлу көлемі нақтылануы мүмкін
Күтілетін нәтижелер:
кредит ресурстарын қайтарудың деңгейін жоғары ете отырып, ауыл
шаруашылығы өндірісі мен ұқсатуға көп арналы кредит беру жүйесін құру;
ауыл шаруашылығы өнімін өндірудің тиімділігін және оны ұқсатудың
бәсекеге қабілетін арттыру.
5.3. Тариф саясаты
Ағымдағы жағдай
2001 жылы ауыл шаруашылығы тауарларының рыногын талдау iшкi рыноктағы құс етi импортының үлесi 49,1%, қоюлатылған және құнарландырылған сүт - 98%, сары май - 64,5%, шұжық тағамдары - 50%, қант қосылған кондитер тағамдары - 38%, ұннан жасалған кондитер тағамдары - 64,5%, көкөнiс консервiлерi - 88,4%, джем, желе, конфитюр - 78%*, майонез - 23,5%, балмұздақ - 65% екендiгiн көрсеттi. Импорттық өнiмнiң 50%-дан астамы Ресейден әкелiнедi.
Ауыл шаруашылығы өнiмi импортының қолданыстағы ставкалары 15%-дан 0%-ға дейiн өзгерiп отырады, ең жоғарғы ставка - ақ қанттікi - 30%-ға тең.
Экспорттағы тасымалдау шығындары жоғары күйiнде қалып отыр, яғни 1 тонна бидайдың орташа нарықтық бағасымен есептесу деректерi бойынша - 68,3 АҚШ доллары болғанда, Астана қаласынан Мәскеу қаласына дейінгі тасымалдау шығындары 25,62 АҚШ доллары немесе бидайдың жалпы экспорттық құнының 27,2%-ын құрайды.
Қазақстан Еуропа экономикалық қоғамдастығының мүшесi болып табылады және тариф саясатын келiсу бойынша мiндеттемелерi бар, сондай-ақ ДСҰ-на кiруге дайындалуда.
* джем, желе, конфитюр бойынша - 2000 жылы 42,5%, 2001 жылғы өндiрiс бойынша мәлiметтер жоқ
Проблемалар:
кеден-тариф саясаты бойынша анық идеология жоқ, экспорттаушы мемлекеттер жүзеге асыратын мемлекеттiк елеулi қолдаудың есебiнен импорттық бағаның өзгертiлуiне назар аударылмайды;
импорттық кеден бажының қолданыстағы ставкалары төмен және азық-түлiктiң iшкi рыногында отандық тауар өндiрушiлердi қорғауға жәрдемдеспейдi;
GINSIM әдiстемесi бойынша қорғау ставкасының тиiмдiлiгiн бастапқы талдау кәсiпорындардың жалпы түсiмiндегi қосымша құнның (25% <ERP <65% мәнi) ең көп өсуi импорттық кеден бажының мынадай ставкалары бойынша орын алатынын көрсеттi: қолданыстағы ставкасы - 10% кезiнде ұн бойынша -15%, маргарин - 18% (қолданыстағы ставкасы - 15%), майонез - 23% (қолданыстағы ставкасы - 15%), сары май - 37% (қолданыстағы ставкасы - 20%), ерiтілген iрiмшiк - 25% (қолданыстағы ставкасы - 15%), басқа iрiмшiктер - 20% (қолданыстағы ставкасы - 15%), шұжық - 55% (қолданыстағы ставкасы - 20%), табиғи шырындар - 27% (қолданыстағы ставкасы - 15%);
қазақстандық өнімді тасымалдауға қосымша шығындар оның аумағының үлкендігінен және теңізге шығар жолы жоқтығынан бәсекелестiк артықшылықтарын кемiтетiн фактор болып табылса да, экспорттаушы елдердiң барлығында iс жүзiнде кең таралған экспортты ынталандыру мақсатында экспорттық субсидиялар беру қолданылмайды;
ауыл шаруашылығы өнiмiн және тамақ өнiмдерiн өндiруді тиiмдi мемлекеттiк қолдау жүйесi қазiргi уақытта толық қалыптастырылған жоқ.
Шаралар:
мемлекеттiк реттеу кәсiпкерлiк белсендiлiктi және аграрлық рынокқа қатысушылар бизнесiнiң тиiмдi жүргiзiлуiн дәлелдеудi ынталандыруы үшiн, бәсекеге қабiлеттi өнiм өндiрудi қамтамасыз ете отырып, оның оңтайлы деңгейiн анықтау қажет;
ауыл шаруашылығы өнiмiне және ұқсатушы саланың өнiмiне импорттық кеден бажының тиiмдi (оңтайлы) ставкаларына толық талдау жүргiзу;
дайын өнiмге импорттық кеден бажының ставкасын арттыру жөнiнде ұсыныс енгiзу;
Қазақстан Республикасының аумағында шығарылмайтын ұқсату (тамақ) саласының өнімiн шығару үшiн әкелiнетiн шикiзатқа импорттық кеден бажының ставкасын төмендету жөнiнде ұсыныс енгiзу;
белгiленген тәртiппен ауыл шаруашылығы өнiмiн темiр жол көлiгiмен тасымалдау тарифтерiне төмендетiлетiн коэффициенттер белгiлеу мүмкiндiгiн қарастыру;
ауыл шаруашылығы өнiмi мен ұқсату өнiмiнiң кейбiр түрлерiнiң импорты бойынша демпингiге қарсы тексерiстерге бастама жасау.
Қаржымен қамтамасыз ету
"Ауыл шаруашылығы сапасындағы қолданбалы ғылыми зерттеулер" 30 бағдарламасы: ауыл шаруашылығы саласындағы тариф саясатын жетiлдiру жөнiндегi ұсыныстарды әзiрлеу - 5 млн. теңге (тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджет жобасының республикалық бюджет комиссиясы қарауының нәтижелерi бойынша заң тәртiбiмен белгіленген қаржы бөлу көлемi нақтылануы
мүмкiн).
Күтiлетiн нәтижелер:
отандық ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлер өнiмiнiң бәсекеге
қабiлеттiлiгін арттыру iшкi рынокта ауыл шаруашылығы өнiмi мен тамақ
өнiмдерi импортының үлесiн азайту;
ауыл шаруашылығы өнiмi мен ұқсатылған өнiмдi экспорттау кезiнде
тасымал шығындарын азайту, елдiң ауыл шаруашылығы саласының экспорттық
әлеуетiн арттыру.
5.4. Сақтандыру
Ағымдағы жай-күйi
Ауа райының қолайсыз жағдайларының, дүлей апаттар мен ерекше қауiптi эпизоотиялардың қолайсыз әсерi ауыл шаруашылығы өнiмiнiң едәуiр ысырап болуына және ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлердiң экономикалық құлдырауына әкеп соғады.
Табиғаттың дүлей күштерiнiң терiс зардаптарын жоюдың сенiмдi қаржылық құралы сақтандыру болып табылады, ол қазiр уақытта ауыл шаруашылығы өндiрiсiнде жоқ немесе өте мардымсыз, мұның өзi ауыл шаруашылығы тауарын өндірушiлердiң төлем қабiлетiнiң төмендiгiмен және қазiргi сақтандыру түрлерiнiң ұнамсыздығымен сабақтасып жатыр.
Ауыл шаруашылығында сақтандырудың болмауы қаржыландыруға қатер төнуiн арттырады және кредит ресурстарына қол жеткiзудi кемiтедi.
Мақсат:
мiндеттi және ерiктi сақтандыруды дамыту арқылы ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлердің мүлiктік мүдделерiн табиғи сипаттағы дүлей апаттар (құрғақшылық, су тасқыны, бұршақ жаууы және т.б.) мен ерекше қауiптi эпизоотиялардың қатерiнен қорғауды қамтамасыз ету.
Шаралар:
шаруашылық жүргізушi субъектiлер (заңды тұлғалар) үшiн - ауыл шаруашылығы дақылдарының (дәндi, майлы, техникалық дақылдар, картоп, көкөнiстер, жемiс-жидек) егiстерiн табиғи сипаттағы дүлей апаттардан (құрғақшылық, су тасқыны, бұршақ жаууы және т.б.), ауыл шаруашылығы жануарлары мен құстарын ерекше қауiптi эпизоотиялардан мiндеттi сақтандыруды дамыту;
шаруа қожалықтары мен үй шаруашылықтары үшiн - ауыл шаруашылығы дақылдарының (дәндi, майлы, техникалық дақылдар, картоп, көкөнiстер, жемiс-жидек) егiстерiн табиғи сипаттағы дүлей апаттардан (құрғақшылық, су тасқыны, бұршақ жаууы және т.б.), ауыл шаруашылығы жануарлары мен құстарын шаруа (фермерлiк) қожалықтарының (жеке тұлғаларды) және үй шаруашылықтарының ерекше қауiптi эпизоотиялардан ерiктi сақтандыруды дамыту;
мемлекеттiң қатысуымен сақтандырудың өтем қорын және тендер негiзiнде уәкiлеттi орган таңдап алған әрi мемлекеттің қатысуымен сақтандыруға рұқсат берiлген сақтандыру компанияларын құру;
дүлей апаттар мен ерекше қауiптi эпизоотиялардың салдарынан сақтандыру жағдайы пайда болған кезде ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлерге келтiрiлген залалды iшiнара (50%) өтеуге мемлекеттiң қатысуы;
"Ауыл шаруашылығы өндiрiсiн сақтандыру туралы" Қазақстан Республикасының Заңын әзiрлеу.
Қаржымен қамтамасыз ету
Егiннiң немесе ауыл шаруашылығы жануарларының опат болуына әкеп соққан дүлей апаттар мен ерекше қауiптi эпизоотиялардың салдарынан сақтандыру жағдайы пайда болған кезде ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлерге келтiрiлген залалды iшiнара өтеуге республикалық бюджеттен 1 млрд. теңгеге дейiн қаражат бөлу (бөлiнетiн қаржы көлемi тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджеттiң жобасын республикалық бюджет комиссиясы қарауының нәтижесi бойынша заңдарда белгiленген тәртiппен нақтылануы мүмкiн).
Күтiлетiн нәтижелер:
ауыл шаруашылығы өндiрiсiн сақтандырудың тиiмдi жүйесiн құру өндiрiс тиiмдiлiгiн арттырудың, инвестициялау тәуекелдерiн кемiтудiң, қаржы ресурстарына қол жеткiзудi ұлғайтудың тұрақтандырушы факторы болады;
сақтандыру қызметтерiн көрсету рыногын кеңейту және сақтандыру рыногына халықтың сенiмiн нығайту.
5.5. Ғылыми қамтамасыз ету
Ағымдағы жағдай
Аграрлық-өнеркәсiптiк кешендi (АӨК) ғылыми қамтамасыз ету жауапкершілігі Қазақстан Республикасы Президентiнiң Жарлығымен Қазақстан Республикасының Ұлттық академиялық аграрлық зерттеулер орталығына (бұдан әрi - ҰААЗО) жүктелген.
Республиканың аграрлық ғылымы саласында 29 ғылыми-зерттеу институты, 18 тәжiрибелiк ауыл шаруашылығы, орман және ветеринариялық станциялар және 31 тәжiрибелiк шаруашылық бар, олар республикалық мемлекеттiк қазыналық кәсiпорындар (бұдан әрi - РМҚК) нысанында жұмыс iстейдi және Қазақстан Республикасы Білiм және ғылым министрлiгiнiң ҰААЗО қарамағына енедi. 28 тәжiрибелiк-эксперименттiк кәсiпорындар ауыл шаруашылығы дақылдарының элиталық тұқымдарын өсiрумен, 11-iнде асыл тұқымды мал шаруашылығымен, қой шаруашылығымен және құс шаруашылығымен, 6-ында жемiс-жидек және орман дақылдарын, жүзiмдi сақтаумен әрi егiлетiн материалмен қамтамасыз етумен, 3-інде мақта шаруашылығымен, 1-iнде жүгерiнiң егiлетiн түрлерiнің тұқымдарын өңдеумен айналысады.
Бiлiм және ғылым министрлігі ҚР Үкiметiнiң қаулыларымен бекiтiлген және республикалық бюджеттен қаржыландырылатын аграрлық-өнеркәсiптiк кешендi ғылыми қамтамасыз ету жөнiндегi бағдарламалардың әкiмшiсi болып табылады. Ауыл шаруашылығы өсiмдiктерiнiң, жануарлардың және микроорганизмдердiң 2001-2005 жылдарға арналған гендiк қорын сақтау, дамыту және пайдалану (бұдан әрi - "Гендiк қop") республикалық нысаналы бағдарламасы бойынша қаржыландыру көлемi 2001 жылы - 230 млн. т., 2002 жылы - 406 млн. теңге, ал "2001-2005 жылдарға арналған Қазақстан аймақтары бойынша ауыл шаруашылығы өнiмiн өндiрудi, ұқсату мен сақтауды ғылыми қамтамасыз ету" салалық ғылыми-техникалық бағдарламасы (бұдан әрi - АӨК ғылыми қамтамасыз ету) бойынша 2001 жылы - 404,3 млн. теңге, 2002 жылы 404,43 млн. теңге болды.
Соңғы 2 жылда Ауыл шаруашылығы министрлiгi қаржыландыру көлемi 2001 ж. - 28,6 млн.теңге, 2002 ж. - 36,8 млн. теңге болған "Ауыл шаруашылығындағы қолданбалы ғылыми зерттеулер" бюджеттiк бағдарламасының әкiмшiсi болып табылады. Ғылыми-зерттеу жобаларына мемлекеттiк тапсырыс ағымдағы жылда саланы дамыту үшiн қажеттi басым тақырыптар бойынша конкурстық негiзде орындаушыларды таңдап алу арқылы қалыптастырылады.
Ауыл шаруашылығы министрлiгi өсiмдіктер мен жануарлардың элиталық тұқымдарының гендiк қорын сақтау, тұқымдарды және асыл тұқымды жануарларды өсiру мен сату үшiн элиталық-тұқым өсiру (лицензияланған) мен мал тұқымын асылдандыру (аттестатталған) шаруашылықтарына субсидия берудi "Гендiк қор" бағдарламасына сәйкес республикалық бюджеттен жүзеге асырып келедi және гендiк қорды шаруашылықта пайдалануды қамтамасыз ету және өндiрiлген тұқым шаруашылығы мен асыл тұқымдық өнiмнiң сапасын бақылауды жүзеге асыру үшiн жауап болып отыр.
Проблемалар:
аграрлық ғылымның өндiрiспен байланысының жеткiлiксiздiгі;
елде ғылыми талдамаларды ауыл шаруашылығы өндiрiсiне енгiзудiң қолданылатын жүйесiнiң жоқтығы;
ғылыми ұйымдар мен тәжiрибелiк-эксперименттiк кәсiпорындарды материалдық-техникалық ресурстармен жарақтандыру деңгейiнiң жеткiлiксiздiгі;
ғылыми-зерттеу және тәжiрибелiк-конструкторлық жұмыстарды қаржыландыру көлемiнiң жеткiлiксiздiгi;
ғылыми мекемелерден аграрлық саланың жас мамандарының көптеп кетуi.
Шаралар:
АӨК ғылыми қамтамасыз етудi жақсарту мақсатында аграрлық зерттеулердi басқару мен ұйымдастыру жүйесiн жетiлдіру;
инновациялық қызметтi дамыту, аграрлық ғылымды қаржыландыру көлемiн ұлғайту, оны қаржыландыру үшiн халықаралық қаржы ұйымдары гранттарының қаражатын тарту;
мыналарды: жердi тиiмдi пайдалануды, мамандандыру аймақтары бойынша өндiрiс пен еңбек pecypcтapын ұтымды орналастыруды, ауыл шаруашылығы өсiмдiктерiнiң сорттары мен тұқымдарының жоғары өнiмдi түрлерiн шығаруды, олардың гендiк қорын сақтауды, ауыл шаруашылығы аймақтарының жағдайына бейiмделген, өнiм өндiруге жұмсалған шығынды азайту мен қоршаған ортаны қорғауды қамтамасыз ететiн технологиялар мен механикаландыру құралдарын жасауды, ауыл шаруашылығы өнiмiн барынша ұқсататын жаңа технологиялар әзiрлеудi ауыл шаруашылығын ғылыми қамтамасыз етудiң басым бағыттары деп белгiлеу.
Қаржымен қамтамасыз ету
"Гендiк қор" бағдарламасын iске асыруға республикалық бюджеттен 2003 ж. - 406 млн. теңге, 2004 ж. - 404 млн. теңге, 2005 ж. - 404 млн.теңге, ал "АӨК-нiң ғылыми қамтамасыз ету" бағдарламасын iске асыруға - 2003 ж. - 404,3 млн. теңге, 2004 ж. - 687 млн. теңге, 2005 ж. - 750 млн. теңге, ал "Ауыл шаруашылығындағы қолданбалы ғылыми зерттеулер" бюджеттiк бағдарламасы бойынша 2003 ж. - 50 млн. теңге, 2004 ж. - 60 млн. теңге, 2005 ж. - 60 млн. теңге көлемiнде қаржы қаражатын бөлу.
Аграрлық саланың ғылыми ұйымдары мен тәжiрибелiк-эксперименттiк кәсiпорындарын арнаулы а/ш техникасымен жарақтандыру үшiн республикалық бюджеттен лизинг бағдарламасының шеңберiнде жыл сайын 100 млн. теңге қаражат бөлiп отыру.
Күтілетiн нәтижелер:
табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану мен сақтауды, ауыл шаруашылығы өнiмiнiң сапасы мен бәсеке қабiлеттілiгiн, аграрлық-өнеркәсiптік кешеннiң салаларын жүргiзу тиiмдiлiгiн қамтамасыз ететiн, ғылыми негiзделген ұсынымдар мен ұсыныстарды әзiрлеу және өндiрiске енгiзу.
5.6. Кадрлар даярлау
Ағымдағы жағдай
Кәсiптік-техникалық мектептер мен лицейлердi бiтiрушi мамандардың саны соңғы 10 жылда 61%-ға қысқарды, бұл ауылдағы бiлiктi жұмысшы кадрларын толықтыруды қиындатып отыр.
Кәсiптiк-техникалық мектептерде (КТУ) оқитындардың барлық контингентiнен тек 22%-ы ғана болашақта ауыл шаруашылығының мамандары болады.
Тракторист-машинист, машинамен сауу операторы және басқа жұмысшы мамандықтарын даярлау iс жүзiнде ауылдық мектептерде де жүргiзiлмейдi.
1990 жылы жұмыс iстеген, ауылдық жерлерде орналасқан және ауыл шаруашылығы мамандарын даярлайтын 471 кәсiптiк-техникалық мектептiң қазiргi уақытта 88-i ғана қалды. КТУ мен лицейлердiң көпшiлiгi қалаларда және шамалысы аудан орталықтарында орналасқан, соған байланысты ауыл мектептерiн бiтірушiлер қаражаты болмағандықтан қалаға бара алмайды.
Проблемалар:
саланың орта буын мамандарына және жұмысшы мамандықтарына (ветеринариялық фельдшерлер, техниктер, жөндеушi-слесарьлар, тракторист-машинистер, сауыншылар және т.б.) деген қажеттерiн кәсiптiк-техникалық мектептер толық көлемде қанағаттандыра алмай отыр;
кәсiптiк-техникалық мектептер мен лицейлердiң көпшiлiгi қалаларда және шамалысы аудан орталықтарында орналасқан, соған байланысты ауыл мектептерiн бiтiрушiлер қаражаты болмағандықтан кәсiптiк бiлiм алу үшiн қалаға бара алмайды.
Шаралар:
республикалық бюджеттен қаржыландыру арқылы ауылдық жерлердегi жабылып қалған кәсiптiк-техникалық мектептердi қалпына келтiру, жұмыс iстеп тұрған кәсiптiк-техникалық мектептердiң материалдық-техникалық базасын нығайту мақсатында, сондай-ақ оқушылар үшiн қолданылып келген жеңiлдiктердi (тегiн тамақ, киiм және тұрғын үй) қалпына келтiру үшiн мемлекеттiк қолдау көрсету;
жалпы бiлiм беретiн орта мектептерде тракторист-машинистер, машинамен сауу операторларын және басқа да мамандықтарды қайта жаңғырту, сондай-ақ оқу-өндiрiстiк бригадаларын, мектеп оқушыларының еңбек және демалыс лагерьлерiн қайта қалпына келтiру.
Қаржымен қамтамасыз ету:
Ауыл үшiн жұмысшы мамандықтарын даярлауға және қайта даярлауға республикалық бюджеттен қажетті көлемде қаражат бөлу.
5.7. Заңнамалық база
жер қатынастарын жетiлдiру мақсатында ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерге жеке меншiктi енгiзудiң, жердi тиiмсiз пайдаланғаны үшiн жауапкершiлiк тетiктерiн көздейтiн заң актiлерiн әзiрлеу, бұл жердi рыноктық айналымға енгiзу, ауыл шаруашылығы тауарын өндірушiлердiң кредит ресурстарына қол жеткiзуiн ұлғайту, жер пайдалануды жақсарту үшiн мүмкіндiк бередi;
ұзақ мерзiмдi жер пайдаланудың тоқтатылуына байланысты көбейiп кеткен өндiрiстiк емес төлемдердiң мөлшерiн азайту мақсатымен нормативтiк-құқықтық актiлерге өзгерiстер енгiзу, ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлерге арнаулы салық режимiн сақтау, бұл олардың айналым қаражатын толықтыруға, ауыл шаруашылығы өндiрiсiнiң тиiмдiлігін арттыруға ықпал етедi;
заң актiлерiне лизингілiк техниканы арзандатуға, ауыл шаруашылығы өндiрiсiнiң машина-трактор паркiн жаңарту көлемiн ұлғайтуға бағытталған қаржылық лизинг мәселелерi бойынша өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу;
"Астық туралы" Z010143_ Қазақстан Республикасының Заңына "астық қолхаты туралы" ұғымын кеңейту және дербес құжаттық ордерлiк бағалы қағаз ретiнде "астық қолхаттарының" айналысын құқықтық реттеу бөлiгiнде өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу, бұл банктiң кредит беруiне арналған кепiл құралдарының базасын кеңейтеді және аграрлық азық-түлiк секторының қаржылық тәуекелдерiн азайтады;
ирригациялық құрылыстарға меншiк қатынастарын реттеу, суармалы жерлердiң мелиорациялық жай-күйiн, суармалы-суландыру жүйелерiнiң жай-күйiн бағалаудың мониторингiн жүзеге асыру, ерекше авариялық шаруашылықаралық гидромелиорациялық жүйелердi қалпына келтiру, ауыл шаруашылығы өндiрiсiнде су ресурстарын ұтымды пайдалану мақсатында Қазақстан Республикасы Су Кодексiнiң жаңа редакциясын әзiрлеу, оның iшiнде су пайдаланушылар бiрлестiктерiнiң ұйымдастырылуы және жұмыс iстеуi жөнiнде нормаларды қарастыру;
ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлердiң мүлiктiк мүдделерiн табиғи сипаттағы дүлей апаттар мен қауiптi эпизоотиялардың қатерiнен қорғауды қамтамасыз ету мақсатында "Ауыл шаруашылығы өндiрiсiн сақтандыру туралы" Қазақстан Республикасының Заңын әзiрлеу, бұл өндiрiс тиiмдiлiгiн арттырудың, инвестициялау тәуекелдерiн кемiтудiң, қаржы ресурстарына қол жеткiзудi ұлғайтудың тұрақтандырушы факторы болады;
отандық өнiмнiң бәсекелестiк артықшылықтарын дамыту және ДСҰ-на кiру кезiнде елдiң азық-түлiк қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету айқын аңғарылатын аймақтарды немесе тауарлардың топтарын қорғау элементтерiн сақтау мақсатында экономиканың басқа салаларындағыға қарағанда мемлекеттiк реттеу үлкен рөл атқаруға тиiс болатындай аграрлық азық-түлiк саясатын жүргiзу, "Ауыл шаруашылығы өндiрiсi мен ауыл шаруашылығы өнiмiн ұқсату салаларын мемлекеттiк қолдау туралы" Қазақстан Республикасының Заңын әзiрлеу ҚАЖЕТ.
Мемлекеттік қолдау шараларын оңтайландыру бойынша жалпы тұжырым
Қазақстанда ауыл шаруашылығын қолдауға 2005 жылға қарай Республикалық
бюджеттен жұмсалатын шығыстар жалпы iшкi өнiмнiң кемiнде 1,8%, оның iшiнде
республикалық бюджеттен мемлекеттiк қолдау сомасы бiр ауыл шаруашылығы
құрылымына шаққанда 2500$, 1 га. егiстiкке шаққанда 15,9$ болады, бұл
АӨК-iн мемлекеттiк қолдаудың мөлшерiн ұлғайтады, алайда бұл импорттық осы
тақылеттестермен салыстырғанда отандық ауыл шаруашылығы өнiмiнiң
бәсекелестiк артықшылықтарын теңестiру үшiн жеткiлiксiз.
6. Қаржымен қамтамасыз ету
2003-2005 жылдарға арналған Мемлекетаралық агроазық-түлік
бағдарламасын іске асыруды қаржымен қамтамасыз ету
___________________________________________________________________________
Бағ.!Кіші!Кіші бағдарла.!2002 жылдың! Болжам
дар.!бағ.!маның бюджет. ! жоспары !--------------------------------------
лама!дар.!тік бағдарла. ! ! 2003 жыл ! 2004 жыл ! 2005 жыл
!лама!масының атауы ! ! ! !
___________________________________________________________________________
1 ! 2 ! 3 ! 4 ! 5 ! 6 ! 7
___________________________________________________________________________
Егіншілік 4 727 655,0 7 093 601,3 9 516 263,1 12 035 496,0
032 Суармалы 55 827,0 86 967,0 91 145,2 159 699,0
жердің
мелиорациялық
жай-күйін
бағалау
030 Жетісу ГГМЭ 20 991,0 49 631,0 51 661,0 51 661,0
031 Суармалы 34 836,0 37 336,0 39 484,2 108 038,0
жерлердің
мелиорациялық
жай-күйін
бағалау
045 Ауыл 400 000,0 800 000,0 1 000 000,0 1 200 000,0
шаруашылық
тауарын
өндірушілерге
минералдық
тыңайтқыштар,
тұқымдарды
дәрілегіштер
және
гербицидтер
сатып алуға
субсидия
беру
046 Көктемгі-егіс 195 000,0 220 000,0 270 000,0 340 000,0
және егін
жинау
жұмыстарын
ұйымдастыруға
жергілікті
бюджеттерден
кредит беру
бойынша
сыйақы (мүдде)
ставкасын
өтеу
048 Ауыл 56 828,0 61 827,9 63 940,9 74 797,0
шаруашылық
дақылдарының
сорттарын
сынақтан
өткізу
030 Ауыл 56 828,0 61 827,9 63 940,9 74 797,0
шаруашылық
дақылдарының
сорттарын
сынақтан
өткізу
жөніндегі
мемлекеттік
комиссия,
облыстық
инспектуралар
052 Топырақ 20 000,0 80 000,0 180 000,0 200 000,0
құнарлылығы.
ның монито.
рингін жүргізу
және оның
химиялық
құрамын
анықтау
084 Көктемгі-егіс 4 000 000,0 4 500 000,0 5 500 000,0 7 000 000,0
және егін
жинау
жұмыстарын
жүргізуді
ұйымдастыруға
жергілікті
бюджеттердің
кредит беруі
Жаңа Ерекше 250 000,0 1 250 000,0 1 500 000,0
авариялық
учаскелерді,
шаруашылық
аралық
арналарды
және гидроме.
лиорациялық
құрылыстарды
қалпына
келтіру
Жаңа Ауыл 1 032 379,4 1 100 000,0 1 500 000,0
шаруашылық
тауарын
өндірушілерге
жеткізіп беру
жөнінде
көрсетілетін
қызметтер
құнына
субсидия беру
Жаңа Агрохимиялық 60 000,0 60 000,0 60 000,0
қызметтің
ғылыми-
әдістемелік
орталығын
ұйымдастыру
Астық өндіру 6 967 958,0 7 976 478,6 8 229 922,5 8 233 560,4
037 Элиталық 35 098,0 43 348,0 47 301,0 47 301,0
тұқым шаруа.
шылықтарының,
мемлекеттік
сорт сынау
учаскелері
мен станция.
ларының,
мемлекеттік
тұқымдық
астық ресурс.
тарының
тұқымдық
және егілетін
материалдар.
ының сорттық
және егілу
сапаларын
анықтау
038 Элиталық 728 000,0 772 454,3 844 000,0 844 000,0
тұқым
өсіруді
сақтау және
дамыту
043 Азық-түлік 5 413 400,0 5 500 000,0 6 208 382,3 6 208 382,3
астығының
мемлекеттік
резервін
жаңарту және
ауыл
шаруашылық
тауарын
өндірушілерді
қолдау үшін
сатып алуды
қамтамасыз
ету
047 Мемлекеттік 770 460,0 805 440,0 832 980,0 832 980,0
резервтегі
астықты
сақтау
051 Мемлекеттік 21 000,0 335 183,3 173 312,5 173 312,5
резервтегі
астықтың
орнын
ауыстыру
Жаңа Астық 400 000,0
қолхаттарын
орындауға
кепілдік
қор құру
Жаңа Бірегей 64 800,0 67 013,7 68 784,6
тұқымдар
өсіруге
субсидия
беру
Жаңа Отандық ауыл 55 253,0 56 933,0 58 800,0
шаруашылық
тауарын
өндірушілер.
дің себуіне
арналған
тұқымдардың
сапасына
сараптама
Ауыл шаруашылық
машиналарын жасау 1 247 000,0 3 471 088,8 5 429 727,5 7 605 377,6
042 Ауыл 147 000,0 173 490,7 420 385,9 728 984,6
шаруашылық
техникасының
бюджет
қаражаты
есебінен
жүзеге
асырылатын
лизингі
бойынша
сыйақы
(мүдде)
ставкасын
өтеу
085 Лизинг 1 100 000,0 2 926 811,2 4 005 563,7 5 950 981,8
негізде ауыл
шаруашылық
техникасымен
қамтамасыз
ету
Жаңа Ауыл шаруашылық 1 000 000,0 2 000 000,0 2 000 000,0
қызметтерін
көрсететін,
техниканы,
қосалқы
бөлшектердi
және ауыл
шаруашылық
жабдықтарын
жөндейтін және
өткізетін
сервис
- орталықтар
құру үшiн
"Қазагроқаржы"
ЖАҚ-ның
жарғылық
капиталын
ұлғайту
Жаңа Мемлекеттiк 250 000,0 50 000,0
тапсырысты
тәжірибелiк-
конструкторлық
жұмыстарға
орналастыру
Жаңа Ауылшаруашылық, 47 598,1 45 905,75 44 510,45
мелиорациялық
және
жол-құрылыс
техникасын
мемлекеттiк
тiркеу
Өсімдіктерді қорғау 2 982 777,0 3 497 380,1 3 284 693,3 3 131 984,3
және карантин
033 Өсiмдiктерді 2 811 836,0 2 841 596,0 2 507 504,0 2 230 616,0
қорғау
030 Ауыл 154 636,0 154 636,0 163 616,0 163 616,0
шаруашылық
дақылдарының
ерекше қауiптi
зиянкестерi
мен ауруларын
анықтау
мониторингi
031 Өсiмдiктердi 2 657 200,0 2 686 960,0 2 343 888,0 2 067 000,0
жаппай
зиянкестер
мен аурулардан
қорғау
049 Карантинге 8 356,0 9 017,6 9 167,6 11 001,1
жатқызылған
өнімдерді
зертханалық
фитосанита.
риялық талдау
030 Республикалық 8 356,0 9 017,6 9 167,6 11 001,1
карантиндік
зертхана
050 Дәнді 2 585,0 2 867,0 3 043,0 3 651,6
дақылдардың
импорттық
тұқым
материалдарын
жерсіндіру-
карантиндік
тексеру
030 Республикалық 2 585,0 2 867,0 3 043,0 3 651,6
жерсіндіру-
карантиндік
көшеттік
068 Ерекше 160 000,0 508 738,0 629 827,0 750 000,0
қауіпті
карантиндік
зиянкестер
мен
арамшөптер
ошақтарын жою
Жаңа Республикалық 127 332,0 127 332,0 127 332,0
фитосанита.
риялық
әдiстемелiк
диагностика
мен болжамдар
орталығы
Жаңа Дәндi 7 738,5 7 819,7 9 383,6
дақылдардың
импорттық
тұқым
материалдарын
жерсiндiру-
карантиндiк-
бақылау
Дәндi 7 738,5 7 819,7 9 383,6
дақылдардың
Республикалық
жерсiндiру-
карантиндiк
көшеттiгi
Мал шаруашылығы 1 263 000,0 2 340 000,0 3 429 000,0 2 512 000,0
038 Мал тұқымын 763 000,0 840 000,0 929 000,0 1 012 000,0
асылдандыру
ісін сақтау
және дамыту
088 Мал 500 000,0 1 500 000,0 2 500 000,0 1 500 000,0
шаруашылығы
өнiмдерiн
және олардың
экспортын
сатып алуға
кредит беру
Ветеринария 1 676 418,0 2 886 006,2 3 513 410,6 4 764 702,0
034 Мал 569 541,0 1 233 506,2 1 289 410,0 1 482 822,0
ауруларының
диагнозын
қою
030 Республикалық 28 585,0 50 018,0 53 540,0 61 571,0
ветеринариялық
зертхана
031 Жануарлардың 540 956,0 1 183 488,2 1 235 870,6 1 421 251,0
ауруларының
диагностикасы
035 Эпизоотияға 1 050 000,0 1 500 000,0 2 000 000,0 3 024 280,0
қарсы күрес
066 Ауыл 34 800,0 32 500,0 74 000,0 85 100,0
шаруашылығы
жануарлары
мен құстарының
туберкулезіне
және
бруцеллезiне
қарсы күрес
067 Жануарлар мен 22 077,0 120 000,0 150 000,0 172 500,0
құстардың тез
тарайтын жұқ.
палы ауруларының
ошақтарын жою
Өңдеу өнеркәсібі 935 000,0 1 525 000,0 2 105 000,0
Жаңа Ауыл 500 000,0 1 000 000,0 1 500 000,0
шаруашылық
өнiмдерiн
ұқсататын
кәсiпорындарға
арналған
құрал-жабдықтар
лизингiсi
Жаңа Жабдықтар 35 000,0 70 000,0 105 000,0
лизингiсі
бойынша
пайыздық
ставканы (7%)
-өтеу
Жаңа Қайта өңдейтiн 395 000,0 455 000,0 500 000,0
кәсiпорындарға
айналым
қаражаттарын
толықтыру үшін
берiлетін банкі
кредитiнiң
пайыздық
ставкасын
15%-ғa дейiн
жеңілдету
Кредит берудің балама 641 340,0 1 800 000,0 3 500 000,0 3 500 000,0
жүйесін құру
087 Ауыл 641 340,0 735 000,0 1 379 000,0 1 379 000,0
шаруашылық
өндiрiсіне
ауылдық
кредит
серіктестік.
тері арқылы
кредит беру
Жаңа "Аграрлық 65 000,0 121 000,0 121 000,0
кредит
корпорациясы"
ЖАҚ-ның және
ауылдық
кредит
серiктестiк.
терiнiң
жарғылық
қорын ұлғайту
Жаңа Ауыл 1 000 000,0 2 000 000,0 2 000 000,0
шаруашылық
өндiрiсiн
дүлей
апаттардан
ерікті
сақтандыруды
қолдау
Мемлекеттік басқару 2 437 996,0 4 359 853,0 3 846 397,0 3 846 557,0
қызметін қамтамасыз ету
001 Әкiмшiлiк 2 345 544,0 2 822 500,0 2 888 072,0 2 888 072,0
шығыстар
001 Орталық 137 824,0 168 192,0 168 192,0 168 192,0
органның
аппараты
002 Аумақтық 2 207 720,0 2 654 308,0 2 719 880,0 2 719 880,0
органдардың
аппараттары
010 Кадрлардың 1 011,0 28 700,0 28 700,0 28 700,0
біліктiлiгiн
арттыру және
оларды қайта
даярлау
05 Мемлекеттiк 1 011,0 28 700,0 28 700,0 28 700,0
қызметшiлердiң
біліктілiгiн
арттыру
030 Ауыл 36 800,0 50 000,0 60 000,0 60 000,0
шаруашылығы
саласындағы
қолданбалы
ғылыми
зерттеулер
079 Лицензиарлар. 19 458,0 19 458,0 19 458,0 19 458,0
дың
функцияларын
орындау
500 Қазақстан 21 229,0 40 000,0 80 000,0 80 000,0
Республикасы
Ауыл
шаруашылығы
министрлiгiнiң
ақпараттық
жүйелерiн
қоса жүргізу
600 Қазақстан 13 954,0 119 300,0 120 000,0 120 000,0
Республикасы
Ауыл
шаруашылығы
министрлiгінiң
ақпараттық
жүйелерiн құру
Жаңа "Қазагромар. 460 000,0
кетинг" ЖАҚ
ақпараттық-
маркетингтік
орталығын құру
Жаңа "Қазаграр. 10 000,0 10 000,0 10 000,0
мелиосушар"
әдiстемелiк
орталығын ММ
құру
Жаңа "Қазаграр. 2427,0 1177,0 411,0
мелиосушар"
әдiстемелiк
орталығын
материалдық-
техникалық
жағынан
жарақтандыру
ММ
Жаңа Ауылдық 540 327,0 540 327,0 540 327,0
округтерде
статистика
мамандарын
ұстау
Жаңа Қазақстан 269 568,0 99 840,0 100 000,0
Республикасы
Ауыл
шаруашылығы
министрлiгiнiң
аумақтық
басқару
органдарына
арнаулы
автокөлік
сатып алу
Мемлекеттік мекемелерді 59 098,0 261 502,1 496 273,6 130 225,0
материалдық-техникалық
жарақтандыру
200 Республикалық 27 663,0 24 680,0 24 979,0 28 725,0
ветеринариялық
зертхананы
материалдық-
техникалық
жарақтандыру
201 Ауыл 7 649,0 28 966,9 399 036,7 30 700,0
шаруашылық
дақылдарының
сортын сынау
жөнiндегi
мемкомиссияны
материалдық-
техникалық
жарақтандыру
202 Республикалық 7 530,0 8 705,0 9 502,7 6 300,0
карантиндiк
зертхананы
материалдық-
техникалық
жарақтандыру
203 Жерсіндіру- 728,0 806,0 865,0 1 100,0
карантиндік
көшеттігін
материалдық-
техникалық
жарақтандыру
204 ГГМЭ-ны 15 528,0 28 300,0 32 000,0 33 500,0
материалдық-
техникалық
жарақтандыру
Жаңа Республикалық 141 966,2
фито-
санитариялық
диагностика
мен болжам.
дардың
әдiстемелiк
орталығын
материалдық-
техникалық
жарақтандыру
Жаңа Республикалық 3 078,0 4 890,2 4 900,0
дәнді дақыл.
дардың
жерсiндiру-
карантиндiк
көшеттiгiн
материалдық-
техникалық
жарақтандыру
Жаңа Агрохимиялық 25 000,0 25 000,0 25 000,0
қызметтiң
жаңадан
ұйымдастыры.
латын ғылыми-
әдiстемелiк
орталығын
материалдық-
техникалық
жарақтандыру
Барлығы 22 003 242,0 35 542 722,4 4 862 815,4 48 984 001,3
Инвестициялық жобалар 8 668 172,0 5 034 825,0 5 696 032,0 6 241 850,8
054 Ирригация және 1 569 503,0 459 170,0
дренаж
жүйелерін
жетілдіру
080 Жобаны сыртқы 228 035,0 35 742,0
заемдардың
есебінен
іске асыру
081 Жобаны iшкi 1 320 284,0 401 307,0
көздердiң
есебiнен
iске асыру
101 Жобаларды 21 184,0 22 121,0
басқаруға
iшкi
көздерден
көмек көрсету
үшiн
жергiлiктi
консультанттар
көрсететiн
қызметтерді
сатып алу
055 Су 989 657,0 993 209,0 903 262,5 471 171,3
ресурстарын
басқаруды
жетiлдiру және
жерді қалпына
келтiру
080 Жобаны сыртқы 395 931,0 282 877,0 215 284,5 135 523,7
заемдардың
есебiнен iске
асыру
081 Жобаны iшкi 532 864,0 670 565,0 662 337,0 320 950,2
көздердiң
есебiнен iске
асыру
101 Жобаларды 11 967,0 16 191,0 12 820,5 7861,4
басқаруға
iшкi
көздерден
жәрдем
көрсету үшiн
жергiлiктi
консультанттар
көрсететiн
қызметтердi
сатып алу
102 Құрылыс 48 895,0 23 667,0 12 820,5 6836
уақытында
және iшкi
көздерден
қызмет
көрсету
мерзiмiнде
егжей-тегжейлi
жобалауды,
техникалық
қадағалауды
жүзеге асыру
үшiн
консультанттық
қызметтер
көрсетумен
қамтамасыз ету
057 Ауыл 59 514,0 4 830,0
шаруашылығын
жекешелендiр.
геннен кейiнгi
қолдау
жөнiндегi жоба
080 Жобаны сыртқы 47 926,0
заемдардың
есебiнен iске
асыру
081 Жобаны iшкi 4 706,0
көздер
есебiнен iске
асыру
101 Жобаларды 6 882,0 4 830,0
басқаруға iшкi
көздерден
жәрдем көрсету
үшін жергiлiктi
консультанттар
көрсететiн
қызметтердi
сатып алу
Несиелеу
082 Ирригация және 4 171 108,0 306 222,0
дренаж
жүйелерін
жетiлдiру
жобасына
кредит беру
080 Жобаны сыртқы 4 171 108,0 306 222,0
заемдар
есебiнен iске
асыру
083 Су ресурстарын 1 085 292,0 1 284 136,0 1 176 655,5 519 365,1
басқаруды және
жердi қалпына
келтіруді
жетiлдiру
жобасына
кредит беру
080 Жобаны сыртқы 1 085 292,0 1 284 136,0 1 176 665,5 519 365,1
заемдар
есебiнен iске
асыру
086 Ауыл 793 098,0 172 922,0
шаруашылығын
жекешелен.
діргеннен
кейінгі қолдау
жөнiндегi
жобаға кредит
беру
080 Жобаны сыртқы 641 590,0 172 922,0
заемдар
есебiнен iске
асыру
Қолданыстағы жобалар 8 668 172,0 3 220 489,0 2 079 918,0 990536,4
бойынша қорытынды:
Жаңа жобалар
Жаңа Ауыл 1 207 500,0 1 248 750,0 1 452 650,0
шаруашылығын
жекешелендір.
геннен кейінгі
қолдау
жөніндегі
жобаға кредит
беру -
2-кезең
Жобаны сыртқы 1 207 500,0 1 248 750,0 1 452 650,0
заемдар
есебiнен iске
асыру
Жаңа Ауыл 108 836,0 112 554,0 115 530,4
шаруашылығын
жекешелендір.
геннен кейінгі
қолдау
жөніндегі
жоба -
2-кезең
Жобаны сыртқы 80 500,0 83 250,0 85 450,0
заемдар
есебiнен iске
асыру
Жобаны ішкі 12 880,0 13 320,0 13 672,0
көздер
есебiнен iске
асыру
Жобаларды 15 456,0 15 984,0 16 408,4
басқаруға iшкi
көздерден
жәрдем көрсету
үшiн жергiлiктi
консультанттар
көрсететiн
қызметтердi
сатып алу
Жаңа Ауылдық жерде 832 500,0 1 709 000,0
кiрiстердi
ұлғайту
Жобаны сыртқы 832 500,0 1 709 000,0
заемдар
есебiнен iске
асыру
Жаңа Қазақстанның 483 000,0 832 500,0 854 500,0
ауыл
шаруашылық
өнiмiнiң
бәсекеге
қабiлеттiлiгiн
арттыру (ДҚДБ)
Жобаны сыртқы 241 500,0 416 250,0 427 250,0
заемдар
есебiнен iске
асыру
Жобаны iшкi 241 500,0 416 250,0 427 250,0
көздер
есебiнен iске
асыру
Жаңа "Қызылорда 15 000,0
облысының
ирригация-
дренаж
жүйелерiн
жетiлдiру және
су шаруашылығын
жақсарту"
жобасына
мемлекеттiк
сараптама
жүргiзу
Жобаны iшкi 15 000,0
көздер
есебiнен
iске асыру
Жаңа Қызылорда 589 810,0 1 119 634,0
облысының
ирригация-
дренаж
жүйелерін
жетiлдiру
және су
шаруашылығын
жақсарту
Жобаны сыртқы 589 810,0 1 119 634,0
заемдар
есебiнен iске
асыру
Жаңа жобалар бойынша 1 814 336,0 3 616 114,0 5 251 314,4
қорытындысы:
Бюджеттік бағдарламалар 30 671 414,0 40 577 546,4 49 558 847,4 55 225 852,2
бойынша барлығы:
Жанама қолдау: 56 715 900,0 48 887 000,0 44 713 000,0 44 877 000,0
Жаңа Ауыл 1 300 000,0 1 750 000,0 350 000,0
шаруашылық
машиналарын
жасауды
дамытуға
кредит беру
Трансмиссия 600 000,0 1 400 000,0
өндiрiсiн
ұйымдастыруға
кредит беру
Дизельдiк 350 000,0
двигательдер
өндiрiсiн
ұйымдастыруға
кредит беру
Қосалқы 350 000,0 350 000,0 350 000,0
бөлшектер
өндiруге
кредит беру
Сыртқы заемдар 1 575 000,0 1 575 000,0 1 575 000,0 1 575 000,0
бойынша
мемлекеттiк
кепiлдiктер
Шаруа фермер 2 835 800,0 3 083 000,0 3 347 000,0 3 615 000,0
қожалықтарына
салық
жеңiлдiктері
Ауыл 11 540 100,0 12 420 000,0 13 500 000,0 14 796 000,0
шаруашылық
тауарын
өндіруші
заңды
тұлғаларға
салық
жеңілдіктері
Мерзімі 40 765 000,0 30 509 000,0 24 541 000,0 24 541 000,0
ұзартылған
және мерзімі
өтіп кеткен
борыштар
Қорытындысы 87 387 314,0
89 464 546,4
94 271 847,4
100 102 852,2
---------------------------------------------------------------------------
(таблицаның жалғасы)
---------------------------------------------------------------------------
Бағдарлама! Ескерту
---------------------------------------------------------------------------
1 ! 8
---------------------------------------------------------------------------
032 Суармалы жердiң мелиорациялық жай-күйiн, жер асты суларының
мониторингiн бағалау және суармалы жердiң мелиорациялық
кадастрын жүргiзу. Штат саны 68 адам болатын "Жетiсу ГГМЭ"
мемлекеттiк мекемесiн ұстап тұру. 710 мың га. алқаптағы, соның
iшінде Алматы облысында - 672 мың га, Жамбыл облысында - 38 мың
га. суармалы жерді агромелиорациялық тексеру үшiн.
Шығынның ұлғаюы 2002 жылы ЖГГМЭ iс-қимыл аймағында 7 ЖДЖЖЖ
объектiсiн, соның iшiнде Солтүстiк филиалдың iс-қимыл аймағында
5 объектiнi пайдалануға беру жоспарланып отырғанына байланысты.
Қазақстан Республикасының Yкiметi мен Халықаралық Қайта құру
және Даму Банкi және Азия Қайта құру Банкi (АҚБ) арасындағы
Заем туралы келiсiмге сәйкес Жетiсу экспедициясына және оның
солтүстiк филиалына осы объектiлерде топырақ қабатына, жерасты
және дренажды суларына экологиялық мониторинг жүргізу
жұмыстары жүктеледi. Бұл жұмыстардың орындалуы олардың әр түрлi
уытты элементтермен және ауыл шаруашылық өндiрiсiнiң
қалдықтарымен ластанғандығын бағалауды қамтиды, мұның өзi
қымбатқа түсетiн iс-шара болып табылады
Суармалы жерлердiң мелиорациялық кадастрын жүргiзудi ақпараттық
қамтамасыз ету үшін республиканың суармалы жерiнiң
мелиорациялық жай-күйiн бағалау. Суармалы жердi
агромелиорациялық тексерудi бақылау скважиналарының
мониторингтiк желiсiн жабдықтау жолымен жүзеге асыру және жер
асты суларының деңгейлiк тұздылық режимiн тұрақты қадағалауды
ұйымдастыру
045 Ауыл шаруашылық дақылдарының өнiмдiлiгiн молайту, топырақтың
құнарлылығын қалпына келтiру, өсiмдiк өсiру шаруашылығы
өнiмiнiң сапасын жақсарту, елдiң экспорттық әлеуетiн арттыру
мақсатында ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушілерге минералдық
тыңайтқыштардың, тұқымдарды дәрiлегіштер мен гербицидтердiң
құнын арзандату (1 тоннасының орташа құнынан 40%). Субсидия
берiлетiн минералдық тыңайтқыштардың, дәрiлегiштер мен
гербицидтердiң 2003 жылға арналған мөлшерi - 44,2 мың тонна
046 Республикалық бюджеттен 7,0 млрд. теңге сомасында бөлiнетiн
кредитті пайдаланғаны үшiн республикалық бюджетке жергiлiктi
бюджеттер төлейтiн сыйақы (мүдде) сомасын өтеу. Ауыл шаруашылық
тауарын өндiрушілерге жергiлiктi бюджеттерден кредит берген
және кейiннен нөлдiк сыйақы ставкасымен кредит берген кезде
қайтарымдылық, ақылылық пен қамтамасыз етушілік (сыйақы (мүдде)
ставкасы 4,9 %) принципінің сақталуына мүмкiндiк бередi
048
Ауыл шаруашылық дақылдарының сорттарын Қазақстан
Республикасында сынаққа рұқсат берiлген селекциялық
жетiстiктердiң Мемлекеттiк тiзiлiмiне енгiзу және селекциялық
жетiстiктiң патенттiк қабілеттілiк шарттарына сәйкестiгi
жөнiнде қорытындылар беру. Штат саны 248 адамдық мемлекеттiк
мекеменi ұстап тұру. 4 758 сортқа тәжiрибе жүргiзу
052 Топырақтың қамтамасыз етілуiн ескере отырып, минералдық
тыңайтқыштарды ұтымды пайдалану мақсатында топырақтағы негiзгi
құнар беретiн элементтерді айқындау, ауыл шаруашылық
дақылдарының өнiмдiлігін арттыру үшін топырақтың
құнарлылығын сақтау және қалпына келтiру. 2003 жылы зерттелетiн
алап - 1333,3 мың га (1 гектарды зерттеудiң орташа құны - 60
теңге)
084 Отандық ауыл шаруашылық тауарын өндiрушілердi көктемгi-егiс
және егін жинау жұмыстарын жүргiзуге кредит ресурстарымен
қамтамасыз етудi жергiлiктi бюджеттер арқылы ұйымдастыру.
Облыстық Ауыл шаруашылығы басқармалары табыс еткен
технологиялық карталарға сәйкес 15 млн. га егiп өсiру үшiн 1300
мың тонна дизель отыны немесе ақшамен есептегенде 36 млрд.
теңге қажет (1 тонна диз. отынының бағасы 180 АҚШ доллары,
бағамы 154 теңге). 7 млрд. теңге жанар-жағармай
материалдарымен қамтамасыз ету үшін қажеттi мөлшердiң 19 %-ын
құрайды
Суаруға керектi суды ұтымды пайдалануды және оның ысырап болуын
азайтуды қамтамасыз ету, суармалы-суландыру жүйелерiне ПӘК
арттыру. Жобалау-сметалық құжаттаманың техникалық-экономикалық
негіздерiн әзiрлеу және мемлекеттік сараптама алу, ерекше
авариялық учаскелердi, каналдар мен гидротехникалық
құрылыстарды күрделi жөндеу экологиясының сараптамасын алу
Республиканың оңтүстік аймақтарының суармалы жерiн сумен
қамтамасыз етудi жақсарту, суаруға керектi суды жеткiзудiң
құнын арзандату (40%), ауыл шаруашылық өнiмiн өндiрудiң
рентабельдiлігін қамтамасыз ету. 2003 жылы су тұтынудың
жобаланған көлемi 14000,0 млн. текше метр. 1 текше метр суды
жеткiзудiң тарифi - 15,3 тиын. Ауыл шаруашылық тауарын
өндiрушілердiң 1.01.02. жылғы - 438,9 млн. теңге дебиторлық
берешегiн өтеу.
Ауыл шаруашылығына агрохимиялық қызмет көрсетудiң бiрыңғай
жүйесiн қалпына келтiру және егiншiлiктi дамыту мақсатында
агрохимиялық қызметтi ұйымдастыру. Ауыл шаруашылық мақсатындағы
жер құнарлылығының сапасын бағалау, экологиялық бұзылуларды
анықтау, сондай-ақ минералдық және органикалық тыңайтқыштардың
экономикалық жағынан дәлелденген мөлшерiн қолдану негiзiнде
жыртылған жердi тиiмдi пайдалану бойынша ұсыныстар әзiрлеу.
Штат саны 150 адам болатын мемлекеттiк мекеме ұстау
037 Ауыл шаруашылық дақылдарының өнiмділігiн арттыру және
республиканың ауыл шаруашылық тауарын өндiрушілерiн өнiмдiлік
сорттылығы сапалы және өнiмділігі жоғары элиталық тұқымдармен
қамтамасыз ету үшін элиталық тұқым шаруашылықтарында,
мемлекеттiк сорт сынау учаскелерi мен станцияларында, тұқымдық
астықтың мемлекеттік ресурстарында ауыл шаруашылығы дақылдарының
тұқымдық және егiлетiн материалының сорттық және eгілу
сапаларын айқындау. 2003 жылға арналған зерттеулер мөлшерi -
73223 дана (1 зерттеудiң орташа құны - 592 теңге). Республикада
элиталық тұқым шаруашылықтарының саны үнемi өсiп келедi. Белгiлi
бiр табиғи-климаттық аймақтар үшін сояның, жүгерiнiң, қант
қызылшасының және дәндi дақылдардың элиталық тұқымдарын өсiру
бойынша шаруашылықтар қосымша аттестатталады. Қазiргi кезге
дейiн аттестатталған элиталық тұқым шаруашылықтарының саны
74-ке жеттi. Ауыл шаруашылық дақылдарының элиталық тұқымдарына
деген облыстардың қажеттерiн негiзге алғанда, 2004 жылы
республика бойынша элиталық тұқым шаруашылықтарының санын 85-ке
жеткiзу жоспарлануда. Тұқымдық астықтың мемлекеттік
ресурстарының көлемi 120 мың тоннаға дейiн ұлғаяды
038 Ауыл шаруашылық өсімдіктерінің гендік қорын сақтау және дамыту.
Отандық ауыл шаруашылық тауарын өндiрушілерге ауыл шаруашылық
дақылдарының элиталық тұқымдарының құнын арзандату (1 тоннаның
орташа құнының 40%), ғылыми негiзделген нормаларға сәйкес сорт
ауыстыруды және сорт жаңартуды жүргiзу үшiн отандық ауыл
шаруашылық тауарын өндiрушілердi ауыл шаруашылық дақылдарының
элиталық тұқымдарымен толық қажетiнше қамтамасыз ету,
картоптың, көп жылдық және бiр жылдық шөптердiң, қант
қызылшасының элиталық тұқымын өсiрудi қалпына келтiру. 2003
жылға элиталық тұқым сату - 56000 тонна. Ауыл шаруашылық
дақылдарының әр алуан түрiнiң элиталық тұқымдарын өндiрудiң
өзiндік құнындағы айырмашылығын, демек олардың құнындағы елеулi
алшақтықты ескерiп, әрбiр дақылға субсидия беруге caралап қарау
жоспарлануда
043 Елдiң жұмылдыру қажеттерi мен азық-түлік қауiпсiздiгiн
қамтамасыз ету және ауыл шаруашылық тауарын өндiрушiлердi
қолдау мақсатында астықтың мемлекеттiк ресурстарын қалыптастыру
үшiн астықты мемлекеттiк сатып алу. Жыл сайын 466940 тонна астық
сатып алу жоспарлануда
047 Қазақстан Республикасының жұмылдыру мұқтаждарын және азық-түлiк
қауіпсiздiгiн қамтамасыз ету үшiн азық-түлiктiк астық
мемлекеттiк резервiн сақтау (1 тоннаны сақтаудың айына - 134,24
теңге)
051 Азық-түлiктiк астықтың мемлекеттiк резервiн сақтауды және
республиканың жұмылдыру қажеттерiн қамтамасыз ету үшін астықтың
мемлекеттiк ресурстарын басқару жөнiндегi агенттіктiң
басқаруындағы элеваторларға жеке меншiк астық қабылдау
кәсiпорындарынан азық-түлiктiк астықтың мемлекеттiк резервiнiң
бiр бөлiгiн ауыстыру. 2003 жылы 124 930 тонна көлемiнде астық
ауыстыру жоспарлануда. Ауыстырылатын астықтың көлемi ұлғаюы
салдарынан ауыстыруға жұмсалатын шығындардың ұлғаюы
Маусымдық кредит бepy үшін жағдай жасау. Екінші деңгейдегi
банктердiң кредит ресурстарын және ЕҚДБ заемдарын iске қосу.
Астық қабылдау кәсіпорындарының астық қолхаттарын орындауын
өтемеу тәуекелiн болдырмау және астық қолхатының бағалы қағаз
ретіндегі құндылығын қамтамасыз ету
Тексерiлген тұқымдар себу, ауыл шаруашылық дақылдарының
түсiмдiлiгiн тиiсiнше арттыру, өнiмнiң сапасын жақсарту және
елдiң азық-түлiк қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету үшін
республиканың ауыл шаруашылық тауарын өндiрушілерiндегi ауыл
шаруашылығының тұқымдық және егiлетiн материалдарының
сорттылығы мен және себiлу сапаларын айқындау. 2003 жылға
тексерiлетiн тұқымдардың саны - 1400 мың тонна, 93 333 зерттеу
(1 зерттеудің құны - 592 теңге)
042 Ауыл шаруашылық техникасының лизингi бойынша сыйақы ставкасын
азайту арқылы ауыл шаруашылық тауарын өндiрушілер үшін ауыл
шаруашылық техникасы мен қосалқы бөлшектердiң құнын арзандату
085 Машина-трактор паркiн жаңарту үшiн ауыл шаруашылық техникасын
лизингiге беру арқылы отандық ауыл шаруашылық тауарын
өндiрушілердi қолдау. Кепiлмен қамтамасыз етiлген ауыл
шаруашылық техникасына қажеттiлiк 10,0 млрд. теңге шегiнде. Осы
бағдарламаны iске асыру есебiнен мынадай ауыл шаруашылық
техникасын сатып алу көзделуде: 500 комбайн, 500 дән сепкiш, 200
дестелегiш, 200 MTЗ, 20 МТЗ 1522B (жаңа үлгiсi), 20 "Baster"
CC-6 дән сепкiшi
Жердi өңдеу, техниканы жөндеу бойынша қызметтер көрсету үшiн
сервис орталықтары мен МТС құру. Қазақстан Республикасының 6
облысында сервис орталықтарын құру көзделуде. Сервис
орталықтарын құру мақсатында осы бағдарламаны iске асыру үшін:
1) осы сервис орталықтары үшiн өндiрiстiк база сатып алу - 100
млн. теңгеге дейiн; 2) ауыл шаруашылық тауарын өндiрушілерге
қызметтер көрсетудiң бүкiл спектрi үшiн қажеттi ауыл шаруашылық
машиналары паркiн - 1 400 млн. теңгеге дейiн жасақтау; 3)
орындалған жұмыс көлемi үшiн есеп айырысу астықты сатқаннан
кейiн жасау көзделiп отыр, соған байланысты сервис орталықтарын
айналым құралдарымен: жалақымен, ЖЖМ-мен, салықпен, жөндеу
қорымен, үстеме шығыстармен, тұқым, гербицид, фунгицид сатып
алумен қамтамасыз ету қажет, олар 500 млн. теңгеге дейiн жетедi
"Проинженер" бағдарламасының компьютерлiк үлгiсiн сатып алу -
1700 мың АҚШ доллары; компьютерлер, плоттерлер және басқа
аксессуарлар сатып алу - 300 мың АҚШ доллары; қызметкерлердi
оқыту және бағдарламаны демеу - 270,0 мың АҚШ доллары
033
Республикада қолайлы фитосанитариялық жағдайды қамтамасыз ету.
Ауыл шаруашылық өсiмдiктерiнiң ерекше қауiптi зиянкестерi мен
ауруларының жаппай даму және таралу ошақтарын анықтауға арналған
жұмыстар жүргiзудi ұйымдастыру
Республикада қолайлы фитосанитариялық жағдайды қамтамасыз ету.
Пестицидтердi сатып алуды (1987,9 млн. теңге), сақтауды,
тасымалдауды және ауыл шаруашылық өсiмдiктерiнiң ерекше
қауіпті зиянкестерi мен аурулары таралған алаптарға химиялық
өңдеу жүргiзудi ұйымдастыру (692,7 млн. теңге), сондай-ақ тыйым
салынған және жарамсыз болып қалған пестицидтер мен олардың
ыдыстарын кәдеге жаратуды ұйымдастыру (6,3 млн. теңге).
049
Республика аумағын шет елдерден немесе карантин аймағынан
карантиндік объектілердің әкелінуінен немесе өздігінен өтуінен
қорғау. Карантинге жатқызылған материалдарда карантиндік
объектілердің болуына шамамен 24 мың дана зертханалық
фитосанитариялық талдау жүргізу және олардың түр құрамын
анықтау үшін штат саны 35 адамдық мемлекеттік мекеме ұстау.
Коммуналдық қызметтерге төленетін ақының құнын өсіру, жалға
үй-жай алу, электр энергиясы, байланыс қызметтеріне және т.б.
ақы төлеу
050
Қазақстан Республикасының аумағын карантиндік зиянкестермен
және
аурулардың қоздырғыштарымен залалданудан қорғауды қамтамасыз
ету. Өсімдіктердің зиянкестерін, ауруларын және арамшөптерді
анықтауға сараптамалар мен талдаулар, өсімдіктердің өсу
кезеңінде карантинге жатқызылған импорттық материалға апта
сайын тексеру жүргізу үшін штат саны 9 адамдық мемлекеттік
мекеме ұстау. Коммуналдық қызметтерге төленетін ақының құнын
өсіру, үй-жайды жалға алу, электр энергиясы, байланыс
қызметтеріне және т.б. ақы төлеу
068 Өсімдік ресурстарының азық-түліктік және шикізаттық
қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін өсімдіктер карантині бойынша
мемлекеттік іс-шараларды жүзеге асыру, карантиндік объектілер
бойынша жағдайды тұрақтандыру, Қазақстан Республикасының
аумағында қолайлы фитосанитарлық жағдайды қамтамасыз ету.
Карантиндік объектілердің таралу ошақтарын анықтау бойынша
іс-шараларды жүзеге асыру (30,1 млн. теңге), пестицидтер сатып
алу (458,8 млн. теңге), ошақтарды жою (жұмыстар) (19,8 млн.
теңге). Карантиндік объектілердің ошақтарын толық жоюға 7,5
млрд. теңгеден астам қаржы қаражат қажет
Қазақстан Республикасының аумағында фитосанитариялық жағдайды
бағалау және: қорғау iс-шаралар жүргiзудiң орындылығын;
зиянкестерге қарсы күрестiң ең тиiмдi әдiстерi мен тәсiлдерiн;
қорғау iс-шараларын жүргiзудiң оңтайлы мерзiмдерiн; қажеттi
материалдық ресурстардың көлемiн айқындау үшiн штат саны 217
бiрлiктегi "Фитосанитарлық диагноз қою мен болжау республикалық
әдiстемелiк орталығы" мемлекеттiк мекемесiн құру
Дәндi дақылдардың импорттық тұқымдарының егiстiктерi
карантиндiк объектiлерiмен жасырын залалдануын анықтауға
сараптамалар мен талдаулар, өсiмдiктердiң өсу кезеңiнде
егiстiктердi апта сайын зерттеулер жүргiзу үшiн штат саны 18
адамдық "Дәндi дақылдардың республикалық жерсiндiру-карантиндiк
көшеттiгi" мемлекеттiк мекемесiн ұстау, карантинге жатқызылған
тексерiлетiн материалдың күтiмi бойынша агротехникалық
iс-шаралар жүргiзу
038 Селекциялық мақсаттарға қажетті жануарлар мен құстардың гендiк
қорын сақтау мен дамыту. Жоғары өнiмдi, нақты табиғи-климаттық
жағдайларға бейiмделген мал мен құстың табынын жаңарту
бойынша белсендi мемлекеттiк саясат жүргiзу. Отандық ауыл
шаруашылық тауарын өндiрушiлерге сатылатын асыл тұқымды өнiмнiң
(материалдың) құнын арзандату - (асыл тұқымды төлдiң өзiндiк
құнының 25-50%, бұқалардың ұрықтары 40%-ға дейiн, асыл тұқымды
жұмыртқа 25-50%). "Асыл түлік" МО AAҚ бойынша 50 бас бұқа сатып
алуға, 110 бас бұқаны ұстауға, бұқалардан алынған ұрықты
сақтауға жұмсалған шығындар өтелетiн болады. Сондай-ақ 66 000
мың теңге сомасына коллекциялық табындар үшін жануарлардың саны
аз және бiрегей тұқымдарының және селекциялық-генетикалық
орталықтар үшiн арнаулы жабдықтың құнын өтеу жоспарлануда
088 Мал шаруашылығы өнiмдерiн өндiрудiң өсуiн ынталандыру, мал
шаруашылығы салаларының тиiмділігiн арттыру, мал шаруашылығы
өнiмдерiн ұқсату деңгейiн халықаралық стандарттарға жеткiзу.
Мал шаруашылығы өнiмiн және тiрi малды дайындау, мал
шаруашылығы өнiмiн ұқсату, оны экспортқа және iшкi рынокқа
жеткiзу. 2003 жылы мынадай мал шаруашылығы өнiмдерiн сатып алу
жоспарлануда: ет - 375 тонна, сүт және сүт өнiмдерi - 1200
тонна, жүн - 4900 тонна, iрi қараның терi шикiзаты - 103 мың
дана, ұсақ малдiкi - 200 мың дана, жалпы сомасы - 1 млрд. теңге
034
Жануарлардың ерекше қауiптi және карантиндiк ауруларына
диагностикалық әдiстемелiк қамтамасыз ету, референттік
функцияны орындау. Жануарлар мен құстар ауруларының
диагностикасы жөнiндегi нормативтiк құқықтық актiлердi ДСҰ
талаптарына сәйкес халықаралық ұсыныстар мен стандарттарға
үйлестiру. Штат саны 84 адамдық мемлекеттiк мекеме ұстау.
Жабайы фаунаның арасында ерекше қауiптi аурулардың эпизоотиялық
мониторингiн жүзеге асыруды қамтамасыз ету. 2003 жылға
арналған сомалардың ұлғаюы Халықаралық эпизоотиялық бюроның
диагностикалық тестерi мен стандарттарына қойылатын талаптарға
сәйкес жануарлар мен құстардың ерекше қауiптi және карантиндiк
аурулары диагностикасын әдiстемелiк қамтамасыз етудiң
шығындарына байланысты
Жануарлар мен құстардың ерекше қауiптi ауруларының таралуын
болдырмау. Жануарлар мен құстардың ерекше қауiптi ауруларының
шамамен 16,2 млн. (2002 жылы - 7,6 млн.) диагностикалық
зерттеуiн жүргiзу жөнiнде iс-шараларды орындау үшiн көрсетiлген
қызметтерге ақы төлеу (бiр зерттеудің орташа құны 75,9 млн.
теңге)
035 Республикамыздағы ауыл шаруашылық жануарлары мен құстарының
ерекше қауiптi аурулары бойынша қолайлы эпизоотиялық жағдайды
қамтамасыз ету. Ветеринариялық препараттардың шамамен 46 атауын
сатып алу, ветеринариялық препараттарды белгiленген орынға
дейiн жеткiзу, жергiлiктi жерлерде шамамен 120,6 млн. дәрi
егудi жүргiзу, серологиялық зерттеулер үшiн қанның сынамаларын
өңдey, алу және жеткiзу. Шығыстың ұлғаюы номенклатураның және
сатып алынатын ветеринариялық препараттар көлемінің, сондай-ақ
ҚР аумағында эпизоотиялық қолайлылықты қамтамасыз ету
мақсатында ауыл шаруашылық жануарлары мен құстың басын мейлiнше
толық қамту үшiн тұтас алғанда ҚР бойынша жануарларды қарау
санының ұлғаюына байланысты
066 Жануарлар мен құстарды туберкулез бен бруцеллезден қорғау. Екi
мәрте терiс нәтиже алғанға дейiн жануарларды зерттеудi;
жануарларға вакцина егудi; жануарлар ұсталған орындарды
дезинфекциялауды жүргiзудi қоса алғанда белгiленген талаптарға
сәйкес ауыл шаруашылық жануарларының бруцеллезi бойынша
қолайсыз 9 пункттi сауықтыру. Көрсетiлген сома ҚР Yкiметiнiң
қаулысында көзделген және ауыл шаруашылық жануарлары мен
құстардың туберкулезi мен бруцеллезiнiң алдын алу және
күресудiң 1999-2003 ж.ж. арналған бекiтiлген бағдарламасына
P990215_
сәйкес келедi.
067 Жануарлар мен құстардың тез тарайтын жұқпалы ауруларының тұтану
ошақтарын оқшаулау және жою, олардың шекаралас мемлекеттерден
Қазақстан Республикасының аумағына әкелiнуiне жол бермеу,
- республикамыздағы тез тарайтын жұқпалы аурулардың 15 тұтану
ошағын;
- эпизоотия пайда болған жағдайда шектес мемлекеттермен (5 ел)
ветеринариялық-бақылау пункттерiнде 50 пост ұйымдастыру;
- қауiп төндiретiн жануарларды жою және iшiнара құнын өтеу. Осы
бағдарлама бойынша қаржыландыру көлемiнiң ұлғаюы ҚР-мен шектес
мемлекеттердiң аумағында жануарлардың ерекше қауіптi аурулары
бойынша эпизоотиялық ахуалдың күрт қиындауына байланысты.
Сондай-ақ бұл малдардың аса қауiптi ауруларының тұтануын
мейлiнше қысқа мерзiмде жоюды және алынатын жануарлардың,
өнiмдердiң және малдан өндiрiлетiн шикiзаттың залалын өтеуге
байланысты.
Ауыл шаруашылық шикiзатын ұқсатуды қалпына келтiру және дамыту
мақсатында ұқсатушы кәсiпорындар үшiн лизинг тетiгiн енгiзу,
ұқсатушы кәсiпорындардың техникалық және технологиялық
артта қалуын еңсеру, өнiмнiң бәсекеге қабілетiн қамтамасыз ету,
отандық экономиканың импортқа шиеленiсте тәуелдiлiгін еңсеру,
iшкi рынокты отандық өндiрiстiң жоғары сапалы мал шаруашылығы
және өсiмдiк шаруашылығы өнiмдерiмен молықтыру.
Ауыл шаруашылық тауарын өндiрушілер үшін ұқсату жабдықтарының
лизингi бойынша сыйақы ставкасын азайту арқылы ауыл шаруашылық
тауарын өндiрушілер үшiн ұқсату жабдықтарының құнын арзандату
Ұзақ мерзiмдi кредит беру eceбiнен ұқсатушы кәсiпорындарға
айналым қаражатын толықтыру үшiн берiлетiн банкі кредитiнiң
пайыздық ставкасын (15%-ға дейін) жеңiлдету
087 Ауыл шаруашылық тауарын өндiрушiлердiң қаражатын тарту және осы
мақсаттарға бөлiнетiн мемлекеттiк кредит ресурстарын тиiмдi
пайдалану арқылы ауыл шаруашылық өндiрiсiне кредит беру
жүйесiн ұйымдастыру. Қосымша 10 АНС құру
АНС құру және АНС-тың жарғылық капиталына корпорацияның өз
жарғылық капиталының есебiнен қатысуы арқылы аграрлық секторға
кредит беру жүйесiн ұйымдастыру
Табиғи сипаттағы дүлей апаттар салдарынан егiннiң жойылуы және
ерекше қауiптi аурулардан ауыл шаруашылық жануарларының
өлім-жiтiмi кезiндегi залалдың бiр бөлiгiн өтеу тәртiбiмен
сақтандыру төлемдерi арқылы ауыл шаруашылық тауарын
өндiрушілерге қаржылық көмек көрсету мақсатында ауыл
шаруашылығы бойынша сақтандыруды өтеу қорын құру
001 Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлiгiнiң орталық
аппаратын және аумақтық бөлiмшелерiне жүктелген функциялардың
мейлiнше тиiмдi орындалуына қол жеткiзу үшiн олардың қызметiн
қамтамасыз ету
2002 жылмен салыстырғанда 2003 жылға жоспарланған сомалардың
өсуi 002 кiшi бағдарлама бойынша аумақтық органдардың штат санын
азайтудың есебiнен ҚР АШМ орталық аппараты штат санының
ұлғаюына байланысты
010 Ауыл шаруашылығы министрлігінiң мемлекеттік қызметшілерiнiң
кәсiби деңгейін арттыру. Шағын мамандандыру курстарын өткiзу,
өсiмдiктердi қорғау және карантин, мал тұқымын асылдандыру iсi,
ветеринария, тұқым және астық инспекциясы,
ақпараттық-маркетингтiк қызмет салаларында оқыту.
030 Ауыл шаруашылық өнiмiнiң бәсекелестiгiн арттыру және
агроөнеркәсiптiк кешендi қазiргi өндiрiс пен әлемдiк сауданың
талаптарына сәйкестендiру мақсатында ауыл шаруашылық
өндiрiсiнiң ғылыми-зерттеу базасын жетiлдiру қажет. Осыған орай
қосымша қаржыландыруды талап ететiн, әзiрлеу үшiн қажеттi
ғылымы-зерттеу жобаларының саны 50-ге дейiн артады.
079 Ауыл шаруашылығы саласындағы заңдарға сәйкес лицензиялауға
жататын қызметтiң түрлерiн белгiленген тәртiппен лицензиялау.
14731 дана мөлшерiнде бланк өнiмiн дайындау үшiн қызметтер
көрсетудің ақысын төлеу.
500 Мемлекеттiк органдармен және мемлекеттiк емес құрылымдармен,
аумақтық басқармалармен жедел өзара iс-қимыл үшiн Қазақстан
Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлiгiнiң ақпараттық жүйесiн
қоса жүргiзу, ауыл шаруашылық тауарын өндiрушілердi қажеттi
ақпаратпен қамтамасыз ету. Бөлiнген арнаның ақысын төлеу,
Интернет желiсiне жалғану үшiн абоненттік ақы төлеу, ақылы
ақпаратқа ақы төлеу, Веб-сайтты ұстау, бөлiнген арнаның және
қосымша жалғанған нүктелердiң ақысын төлеу (ҚР АШМ аумақтық
басқармалары).
600 Мемлекеттiк органдармен және мемлекеттік емес құрылымдармен,
аумақтық басқармалармен оралымды өзара iс-қимыл үшiн Қазақстан
Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлiгiнiң
ақпараттық-маркетингтiк жүйесiн құру және дамыту, ауыл
шаруашылық тауарын өндiрушiлердi қажеттi ақпаратпен қамтамасыз
ету. Ақпараттық-маркетингтік жүйенiң одан әрi жұмыс істеуі үшiн
бағдарламалық өнiмдi енгiзу, техникамен қамтамасыз ету. ҚР АШМ
орталық аппаратының қызметкерлерiн және ҚР АШМ аумақтық
басқармаларын АқМЖ-ге қосу үшiн компьютерлік және аппараттық
жабдықтар сатып алу
Ауыл шаруашылық тауарын өндiрушілер мен мемлекеттiк органдардың
арасында талдамалық және маркетингтік ақпаратты оралымды
алмасуды қамтамасыз ету, саланы тиiмдi мемлекеттiк реттеудi
тиiмдi қамтамасыз ету және ауыл шаруашылық тауарын өндiрушілер
өндiрген өнiмдi сатуға жәрдемдесу консультациялық фирмаларды
құруға жәрдем көрсету, олардың жұмыстарын жүйелендiру және ауыл
шаруашылық тауарын өндiрушiлерге консультациялық қызметтер
көрсетудiң бәсекелестiк секторын одан әрi дамыту, әдiстемелiк
материалмен қамтамасыз ету, фирмалардың консультанттарымен
тренинг өткiзу, сату мен сатып алуды ынталандыру
Топырақтың сортаңдануына зерттеу жүргiзудiң әдiстемелiк базасын
әзiрлеу
"Қазагрармелиосушар" ММ әдiстемелiк орталығының
материалдық-техникалық базасын нығайту
Ауылдық округ деңгейiнде статистик қызметкердiң болуы егiс
алаңдарының көлемi, егiннiң жалпы түсiмi, мал басы туралы
мемлекеттiк статистиканың анықтығын шұғыл арттырып, талдау
жұмысын жүргiзуге және салық салу мәселелерiндегі мемлекеттiк
саясатты айқындауға мүмкiндiк бередi
Эпизоотияға қарсы жоспарлы iс-шараларды сапалы және оралымды
жүргiзу, ветеринариялық-санитариялық тәртiп орнату,
ветеринариялық қадағалауды жүзеге асыру, сондай-ақ тез тарайтын
жұқпалы аурулардың тұтануы кезiнде санитариялық-карантиндiк
iс-шараларды дер кезiнде өткiзу үшін Қазақстан Республикасы
Ауыл шаруашылығы министрлігінiң аумақтық басқару органдарын
арнайы автокөлiкпен қамтамасыз ету
200 "Республикалық ветеринариялық зертхана" мемлекеттiк мекемесiнiң
материалдық-техникалық базасын нығайту және жаңарту. Қажеттi
жабдықпен және техникамен қамтамасыз етудiң нәтижесiнде
ветеринарлық зертхананың қызметiн жақсарту
201 Мемлекеттiк мекемелердiң: мемлекеттiк комиссияның, облыстардағы
ауыл шаруашылық дақылдарының сортын сынау жөнiндегi
инспектуралардың материалдық-техникалық базасын нығайту және
жаңарту. Материалдық-техникалық базаны жақсартудың нәтижесiнде
мемлекеттiк мекемелер функцияларын орындау тиiмдiлiгiн арттыру
202 Карантиндiк зертханалардың облыстық филиалдар желiсiнiң
ұлғаюына байланысты "Республикалық карантиндiк зертхана"
мемлекеттiк мекемесiнiң материалдық-техникалық базасын нығайту
және жаңарту қажет. Материалдық-техникалық базаны жақсартудың
нәтижесiнде мемлекеттiк мекемелердiң функцияларын орындау
тиiмдiлiгiн арттыру
203 "Республикалық жерсiндiру-карантиндiк көшеттігі" мемлекеттiк
мекемесiнiң материалдық-техникалық базасын нығайту және
жаңарту. Материалдық-техникалық базаны жақсартудың, моральдық
жағынан ескiрген техниканы жаңартудың, жаңаға ауыстырудың,
кезең-кезеңмен толық жаңартудың нәтижесiнде мемлекеттiк
мекемелердiң функцияларын орындау тиiмдiлiгiн арттыру
204 Гидрогеологиялық-мелиорациялық экспедициялардың
материалдық-техникалық базасын нығайту
Жаңадан құрылатын "Республикалық диагностика мен болжамдардың
әдiстемелiк орталығы" мемлекеттiк мекемесiнiң жұмыс iстеуiн
қамтамасыз ету
Дәндi дақылдардың импортталатын тұқымдарын зерттеу жөнiндегi
республикалық ЖКК жұмысын ұйымдастыру. Карантиндiк
зиянкестермен, аурулардың қоздырғыштарымен және арамшөптермен
залалдануды анықтауға импорттық материалын тексеру үшiн
көшеттiктердi материалдық-техникалық жарақтандыру.
Көшеттiктердiң толық қажеттерiн арнаулы жабдықпен және
техникамен кезең-кезеңмен жарақтандыру қажет.
Агрохимиялық қызметтiң ғылыми-әдiстемелiк орталығының
ұйымдастырылуы және жұмыс iстеуi мақсатында қажеттi жабдықпен
және техникамен материалдық-техникалық жарақтандыру
054 Ирригация және дренаж жүйелерiн қайта құру есебiнен Қазақстан
Республикасында тұрақты суармалы ауыл шаруашылық өндiрiсiн
дамытуға жәрдемдесу, оларды пайдалануды және жөндеудi
жетiлдiру, фермерлер үшiн ақпарат қызметiн құру, ауыл шаруашылық
тәжiрибесiнiң мейлiнше тиiмдi және өнiмдi әдiстерiн енгiзу,
заемшының ұйымдары мен ведомстволарының институционалдық
мүмкiндiктерiн нығайту
Бап бойынша шығыстардың ұлғаюы ХҚДБ заемдарының қаражатына
ҚҚС-ын қаржыландырудың қажеттiгiне байланысты
055 Суармалы және дренаж жүйелерiн қайта құру есебiнен Қазақстан
Республикасында тұрақты суармалы егiншiлiктi дамытуға ықпал
ету, оларды пайдалану мен жөндеудi жетiлдiру, су
пайдаланушылардың, фермерлiк қожалықтардың және су ресурстарын
басқару органдарының институционалдық мүмкiндiктерiн нығайту
057 Қазақстандағы ауылдық кәсiпорындардың өндiрiстiк қызметiн
жақсарту. Халықаралық Қайта құру және Даму Банкiнiң, басқа да
қаржылық институттардың кредиттік ресурстарына қол жеткiзудi
қамтамасыз ету
082 Ирригация және дренаж жүйелерiн қайта құру есебiнен Қазақстан
Республикасында тұрақты суармалы ауыл шаруашылығы өндiрiсiн
дамытуға ықпал ету, оларды пайдалануды және жөндеудi
жетiлдiру, фермерлер үшін ақпарат қызметiн құру, ауыл
шаруашылық тәжiрибесiнiң неғұрлым тиiмдi және өнiмдi әдiстерiн
енгiзу, заемшының ұйымдары мен ведомстволарының
институционалдық мүмкiндiктерiн нығайту
083 Суармалы және дренаж жүйелерiн қайта құру есебiнен Қазақстан
Республикасында тұрақты суармалы егiншiліктi дамытуға ықпал
ету, оларды пайдалануды және жөндеудi жетiлдiру, cy
пайдаланушылардың, фермерлiк қожалықтардың және су ресурстарын
басқару органдарының институционалдық мүмкiндiктерiн нығайту
086 Қазақстандағы ауылдық кәсiпорындардың өндiрiстiк қызметiн
жақсарту. Халықаралық Қайта құру және Даму Банкiнiң, басқа да
қаржылық институттардың кредит ресурстарына қол жеткiзудi
қамтамасыз ету.
Қазақстандағы ауылдық кәсiпорындардың өндiрiстiк қызметiн
жақсарту. Халықаралық Қайта құру және Даму Банкiнiң, басқа да
қаржылық институттардың кредит ресурстарына қол жеткiзудi
қамтамасыз ету.
Қазақстандағы ауылдық кәсіпорындардың өндiрiстiк қызметiн
жақсарту. Халықаралық Қайта құру және Даму Банкiнiң, басқа да
қаржылық институттардың кредит ресурстарына қол жеткiзудi
қамтамасыз ету.
Ауыл шаруашылық өнiмiнiң бәсекеге қабiлеттiлiгiн және ауыл
шаруашылық секторын дамытудың тұрақтылығын арттыру, ауыл
шаруашылық өнiмiн топтастырудың әлемдiк жүйелерiн енгiзу,
эпизоотиялық және фитосанитариялық жағдайды жақсарту, ауыл
шаруашылық тауар өндiрушiлер мен аграрлық сектордың басқа да
қатысушыларын ақпаратпен қамтамасыз етудi дамыту
"Қызылорда облысының ирригация-дренаж жүйелерiн жетiлдiру және
су шаруашылығын жақсарту" жобасын (1-кезең) республикалық
жобалардың тiзбесiне енгiзу үшiн оған техникалық сараптама
жүргiзу
Қолданыстағы машина паркінің жұмыс iстеу қабiлетiн қамтамасыз
ету және сақтау жөнiндегi iс-шараларды әзiрлеу мен енгiзу
есебiнен ауыл шаруашылық өндiрiсiн техникамен жарақтандыру
деңгейiн арттыру, басымдықты және бәсекеге қабiлеттi ауыл
шаруашылық техникасын, жабдықтар мен қосалқы бөлшектер өндiрудi
дамыту
Өндiрiстi технологиялық дайындау - 2000 мың АҚШ доллары;
жабдықтар сатып алу - 10000 мың АҚШ доллары; құрылыс-монтаж
және реттеу-iске қосу жұмыстары - 1000 мың АҚШ доллары.
Қуаттылығы 90-147 квт. дизельдiк двигателін әзiрлеу - 150,0 мың
АҚШ доллары; өндiрiстi технологиялық дайындау - 500,0 мың АҚШ
доллары; жабдықтар сатып алу - 200,0 мың АҚШ доллары;
двигательдерге жинақтаушы бөлшектер сатып алу - 1400 мың АҚШ
доллары; двигательдi сынақтан өткiзу және ceртификаттау - 20,0
мың доллары
Комбайндар үшiн - 1300 мың АҚШ доллары; тракторлар үшiн - 470,0
мың АҚШ доллары; ауыл шаруашылық машиналары үшiн - 500,0 мың
АҚШ доллары.
---------------------------------------------------------------------------
Бөлінетін қаржының көлемі тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджеттің жобасын республикалық бюджет комиссиясы қарауының нәтижесі бойынша заңдарда белгіленген тәртіппен нақтылануы мүмкін
7. Күтiлiп отырған нәтижелер
Бағдарламаны iске асырудың нәтижелерi мыналар болады:
елiмiздiң азық-түлiк қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету жүйесiнiң тұрақтылығын арттыру, аграрлық бизнес жүйесiнiң тиiмдiлiгiн қалыптастыру, отандық өнiмнiң бәсекеге қабiлеттiлiгiн арттыру және iшкi рынокта да, сыртқы рынокта да сату көлемiн ұлғайта түсу, азық-түлiк импортының деңгейiн түсiру, ауыл шаруашылық өнiмiн мемлекеттiк қолдау шараларын ұтымды ету, аграрлық азық-түлiк кешенiн мемлекеттiк басқаруды оңтайландыру;
ауыл шаруашылығы салалары жалпы өнiмiнiң, ауыл шаруашылық өнiмдерiн ұқсатудың, машина жасаудың, минералдық тыңайтқыштар өндiрудiң көлемiн өсiру әлеуетiнiң алдын-ала жасалған есептеулерi Бағдарламада көзделген шараларды iске асырудың нәтижесiнде олардың көлемiн 117,8 млрд. теңгеге, соның iшiнде:
ауыл шаруашылығы және ауыл шаруашылық өнiмдерiн ұқсату бойынша - 90,1
млрд. теңгеге;
ауыл шаруашылық техникасы (трактор) бойынша - 5,6 млрд. теңгеге;
минералдық тыңайтқыштар өндiру бойынша - 22,1 млрд. теңгеге ұлғайтуға
болатынын;
мультипликациялық тиiмдiлiк нәтижесiнде - экономиканың басқа
салаларының көлемiн ұлғайтуды қамтамасыз ету, салық базасы мен бюджетке
кiрiстердiң түсуiн кеңейту, кедейшiлiк пен жұмыссыздықты азайту, халықтың
табысы мен тұрмыс дәрежесiн арттыру мүмкiн екендiгiн көрсетiп отыр.
Аграрлық азық-түлiк бағдарламасының тиiмдiлiгiн бағалау
---------------------------------------------------------------------------
Өлшемдер ! Нәтижелерi
---------------------------------------------------------------------------
Халықты азық-түлiкпен қамтамасыз етудiң және қамтамасыз ету
жүйесiнiң тұрақтылық деңгейiн сипаттаушы
Азық-түлiкке жеке және Импортталатын шай және дәмдеуiштер сияқты
экономикалық қол ауыл шаруашылық өнiмдерiнiң дәстүрлi
жеткiзудiң деңгейi өсiрiлмейтiн түрлерiнен басқа, тамақтанудың
ұлттық стандарттарына сәйкес негiзгi тамақ
өнiмдерiне халықтың жеке қолжетiмдiлiгi
қамтамасыз етiлетiн болады; аймақтар
бойынша халықтың әртүрлi жiктерi үшiн
экономикалық қолжетiмдiлiк олардың даму
деңгейiн теңестіруге, экономика салаларын,
соның iшiнде ауыл шаруашылығын одан әрi
экономикалық өсiрудi қамтамасыз етуге,
кедейленген халықтың (әсiресе ауылдағы) еңбек
әлеуетiн iске асыруы үшiн мемлекеттiң жағдай
жасауына, халықтың әлеуметтiк осал жiктерiне
әлеуметтiк көмек көрсетудiң атаулылығын
күшейтуге бағытталған аймақтық саясат
жүргiзудің есебiнен қамтамасыз етiлетiн болады
Iшкi тұтыну рыногындағы Ауыл шаруашылық өнiмiн ұқсататын тамақ
тамақ өнiмдерi импортының өнеркәсiбiн дамыту негiзiнде импортты ауыстыру
үлес салмағы есебiнен iшкi рыноктағы тамақ өнiмдерiнiң
импорты едәуiр азайтылатын болады
Мемлекеттiк материалдық Нормативтерге сәйкес негiзгi тамақ өнiмдерi
резервтер жүйесiнде бойынша мемлекеттiк запастардың
азық-түлiк қажеттi көлемi қамтамасыз етiлетiн болады
запастарының болуы (құпия)
Ел халқының тұтыну Негiзгi тамақ өнiмдерiн өндiрудi қамтамасыз
нормаларының стандарттарын ету бастапқы мөлшерден төмен болмайды (6-кесте)
қамтамасыз ету үшiн тамақ
өнiмдерiн өндiрудiң қажеттi
көлемiн сипаттайтын
бастапқы мәндер
Тамақ өнiмдерiнiң сапа Өндiрiстiң және тамақ өнiмiнiң сапасын
және қауiпсiздiк байқаудың техникалық және технологиялық
стандарттарына нормативтерi жануарлардан өндiрiлетiн және
сәйкестiгiнiң деңгейi өсiмдiктен алынатын өнiмге арналған ИСО-9000
сапа жүйесiнiң негiзiнде әзiрленiп енгiзiлетiн
болады; "Ветеринария туралы" Қазақстан
Республикасының Заңына сәйкес ветеринария
жөнiндегi нормативтiк-құқықтық актiлердi
әзiрлеу және енгiзу аяқталады; ветеринариялық
және карантиндiк зертханалар қазiргi заманғы
жабдықтармен және аппаратурамен қайта
жарақтандырылатын болады; халықаралық
стандарттарға үйлестiрiлген тамақ
өнеркәсiбiнiң өнiмiне арналған МЕМСТ
енгiзiлетiн болады
Ауыл шаруашылық өндiрісi мен ұқсатуды дамытудың
тиiмдiлігін сипаттаушы
аграрлық бизнес пен ұқсату сату рыноктарымен теңгермеленген ауыл
кәсiпорындары кiрiсiнiң шаруашылық өнiмi мен тамақ өнiмiн өндіруді
деңгейi дамыту аграрлық ceктоp мен ұқсату салаларының
тұрақты кірістілігі үшiн негiз болады,
рентабельдi өнiм өндiрудiң деңгейiн арттырады
Ғылыми негiзделген ауыл шаруашылық өнiмiн сату рыноктарының
агротехнологиялар мен қажеттерi мен көлемiне сәйкес егiс
ұқсату технологияларын алқаптарын оңтайландыру жүргiзiледi,
қолдану деңгейi егiншiлiкте ғылыми негізделген ауыспалы
егістер және аймақтар үшiн мамандандырылған
технологияларды қолдану деңгейi
жоғарылатылады, ауыл шаруашылығы өндiрiсiн
энергиямен жабдықтауды және химияландыруды
өсiру қамтамасыз етiледi, элиталық тұқымдарды
және асыл тұқымды жануарлар ұрықтарын қолдану
негiзiнде ауыл шаруашылығы дақылдарының
түсiмдiлiгi мен жануарлардың өнiмдiлiгi
арттырылады. Тамақ өнеркәсiбiн жаңғырту және
ауыл шаруашылық өнiмiн түбегейлi өңдеудiң жаңа
технологияларын қолдану кеңейтiледi
Азық-түлiктiң ішкі салықты реттеу, тауар өндiрушiлердiң кредит
рыногындағы негізгі тамақ ресурстарына қолжетiмдiлiгі, орынды тариф
өнiмдерiнiң бәсекеге саясаты жөнiндегi шаралар отандық өнiмнiң
қабiлеттiлігі бәсекеге қабiлеттiлiгiн арттыру мен импорт
алмасу көлемiн өсiруге негiз болады
Сыртқы сауда айналымының Астық пен оның өңделген өнiмдерiнiң экспортын
жағымды сальдосы ұлғайту, iшкi тұтыну үшiн ауыл шаруашылығы
өнiмiнiң басқа түрлерiн түбегейлi өңдеудiң
көлемiн ұлғайту және импорттық ұқсас өнiмдi
ығыстыру арқылы сыртқы рыноктарды кеңейту
экспорт көлемiн ұлғайтуға және ауыл шаруашылық
өнiмi мен тамақ өнiмдерiнiң импортын азайтуға
мүмкiндiк бередi.
Ауыл шаруашылығы өнiмiн Ауыл шаруашылық өнiмiнiң және азық-түлiктiң
өндiру көлемiнiң және сату негiзгi түрлерiн өндiру мен пайдаланудың
рыноктарының теңгерiмдiлігі баланстары 53, 54, 55-кестелерде берiлген.
Халықты еңбекпен қамтудың 2003 жылы - 16 мың, 2004 ж. - 13 мың, 2005 ж.
өсуі - 14 мың қосымша жұмыс орнын ашу көзделiп отыр.
Агрaрлық азық-түлiк кешенiн мемлекеттiк реттеудiң деңгейiн сипаттаушы
Аграрлық-өнеркәсiптiк "Ауыл шаруашылық өндiрiсi мен ауыл шаруашылық
сектордағы нарықтық өнiмдерiн өңдеу салаларын мемлекеттiк
өндiрiстiң қажеттерiне қолдау туралы", "Ауыл шаруашылық өндiрiсiн
заңдар базасының сақтандыру туралы", "Cy пайдаланушылардың
сәйкестiгi бiрлестiктерi туралы" заңдар әзiрленетiн
болады, Салық кодексiне, Су кодексiне, "Жер
туралы" және "Астық туралы" заңдарға
өзгерiстер мен толықтырулар енгізiлетiн
болады, осының нәтижесiнде аграрлық-
өнеркәсiптiк сектордағы қатынастар ретке
келтiрiлетiн болады
Ауыл шаруашылығы Ауыл шаруашылық өнiмiне және ұқсату саласының
мақсатындағы тауарлар мен өнiмiне импорттық кеден бажының тиiмдi
көрсетiлетiн қызметтерге (оңтайлы) ставкаларына талдау жасау және
кедендiк-баж және салық мемлекеттiк қолдаудың қажеттi деңгейiн
режимi анықтау мемлекеттiк реттеу жүйесiн
оңтайландырады
Тамақ өнiмдерiне баға Баға белгiлеудi реттеу экономикалық ықпал ету
белгiлеудi реттеу деңгейi арқылы жүзеге асырылады, бағаның мониторингi
жүргiзiлiп, отандық өнiмнiң бағалық
бәсекелестiгiн өсiру жөнiнде шаралар
қолданылады
Ауыл шаруашылық өнiмiн Мемлекеттiк бақылау және қадағалау жүйесi:
және тамақ өнiмдерiн республика аумағында фитосанитариялық және
өндiрудi мемлекеттiк эпизоотиялық қолайлы жағдайды қамтамасыз
бақылау мен қадағалау етедi, астық ресурстарын тиiмдi пайдалану,
жүйесi элиталық тұқым шаруашылығы мен асыл тұқымды
мал шаруашылығының сапасын арттыру бойынша
жағдай жасайды; ИСО-9000 енгiзу базасында
тамақ өнiмiнiң сапасын жақсартуды және
ветеринариялық-карантиндiк зертханаларды
қазiргi заманғы талаптарға сай келетiн
жабдықтармен жарақтандыруды қамтамасыз етедi
Ауыл шаруашылық өнiмiн Отандық өнiмнiң бәсекеге жарамдылығын
және тамақ өнiмдерiн арттырудан мейлiнше жоғары тиiмдiлiкке
өндiрудi мемлекеттiк қол жеткiзу және бюджеттiк қаржыландыруды
қолдау мөлшерi нысаналы бағыттау мақсатында ауыл шаруашылық
өндiрiсi мен ауыл шаруашылық өнiмiн ұқсату
саласын мемлекеттiк қолдау деңгейi
оңтайландырылатын болады
---------------------------------------------------------------------------
53-кесте
Ауыл шаруашылық өнімінің ең маңызды түрлерін өндіру
(мың тонна)
__________________________________________________________________________
! 2001 ж. ! 2002 ж. ! 2003 ж. ! 2004 ж. ! 2005 ж.
! бағалау ! болжам ! болжам ! болжам ! болжам
__________________________________________________________________________
Астық (өңделгеннен
кейінгі салмағы) 15896,3 12000,0 12500,0 13000,0 14000,0
соның ішінде: бидай 12710,0 9700,0 10300,0 10700,0 11000,0
(барлығы)
арпа (барлығы) 2240,1 1950,0 1980,0 2000,0 2020,0
күздік қара бидай 43,7 55,0 63,0 70,0 77,0
бұршақ тұқымдастар 31,1 30,0 40,0 50,0 60,0
жүгері дәні 320,1 300,0 310,0 330,0 350,0
күріш 198,7 218,0 220,0 220,0 220,0
Майлы дақылдар, барлығы 183,8 185,0 190,0 205,0 220,0
соның ішінде:
Күнбағыс 148,9 112,0 123,0 133,0 140,0
Шиті мақта 412,8 300,0 300,0 300,0 300,0
Қант қызылшасы
(фабрикалық) 283,0 320,0 375,0 450,0 525,0
Темекі 14,6 14,6 14,6 14,6 14,6
Картоп 2192,4 1700,0 1700,0 1700,0 1700,0
Көкөністер 1783,6 1700,0 1700,0 1700,0 1700,0
Бақша дақылдары 519,9 430,0 420,0 410,0 400,0
Жеміс-жидек 173,9 210,0 215,0 220,0 225,0
Жүзім 43,4 38,5 40,0 41,5 43,0
Мал мен құс еті
(сойыс салмағы) 654,5 672 691 712 735
Сүт 3923 4020 4120 4250 4380
Жұмыртқа 1855,4 1920 1990 2060 2140
Жүн 23,6 24,3 25,1 26 27
Тері шикізаты: ірі 1976 2030 2100 2180 2300
ұсақ 5289 5450 5630 5800 6000
___________________________________________________________________________
54-кесте
Ауыл шаруашылық дақылдарының егіс алаптары
(мың га)
___________________________________________________________________________
! 2001 ж. ! 2002 ж. ! 2003 ж. ! 2004 ж. ! 2005 ж.
! бағалау ! болжам ! болжам ! болжам ! болжам
___________________________________________________________________________
Барлық егіс алаптары 16725,7 16970,0 17151,0 17280,0 17400,0
соның ішінде:
дәнді дақылдар 13178,8 13450,0 13570,0 13680,0 13808,0
соның ішінде: бидай 10826,8 11100,0 11000,0 11000,0 11000,0
(барлығы)
арпа (барлығы) 1744,5 1787,0 1800,0 1825,0 1850,0
күздік қара бидай 43,3 64,2 70,0 78,0 85,0
бұршақ тұқымдастар 23,9 30,0 40,0 50,0 60,0
жүгері дәні 88,8 95,4 103,0 111,0 120,0
күріш 71,4 68,9 67,0 66,0 65,0
Майлы дақылдар - барлығы 349,5 310,0 340,0 370,0 400,0
соның ішінде: күнбағыс 255,4 224,0 245,0 265,0 280,0
Мақта 184,7 180,6 181,0 181,0 181,0
Темекі 8,1 8,2 8,2 8,2 8,2
Қант қызылшасы
(фабрикалық) 19,7 21,0 25,0 27,0 30,0
Картоп 164,7 165,0 165,0 165,0 165,0
Көкөністер 107,4 110,0 110,0 110,0 110,0
Бақша дақылдары 41,3 42,8 40,0 40,0 40,0
Жеміс-жидектер 58,5 60,0 61,0 62,0 63,0
Жүзім 10,9 11,0 11,2 11,4 11,6
---------------------------------------------------------------------------
55-кесте
Шикізаттың, өндірістік-техникалық мақсаттағы өнімдердің
және тұтыну тауарларының ресурстары және ең маңызды түрлерінің
пайдаланылуы
___________________________________________________________________________
!2001 ж.!2002 ж.! Болжам ! 2005 ж. !
! есеп !бағалау!_____________________________!2002 ж. %- !
! беру ! ! 2003 ж. ! 2004 ж. ! 2005 ж. !бен !
________________!_______!_______!_________!_________!_________!___________!
Ет және ет өнімдері, мың тонна !
__________________________________________________________________________!
Ресурстар
Кезең басындағы 51,3 51,0 52,0 53,0 54,5 106,9
запастар
өндіріс 654,5 672,0 691,0 712,0 735,0 109,4
импорт - барлығы 47,5 46 43,2 31,4 24,5 53,3
барлық ресурстар 753,3 769,0 786,2 796,4 814,0 105,9
Пайдалану х х х х х х
экспорт - барлығы 5,9 6,5 9,5 13,5 18,5 284,6
тұтыну және 696,4 710,5 723,7 728,4 741,0 104,3
басқа пайдалану
Кезең аяғындағы 51,0 52,0 53,0 54,5 54,5 104,8
запастар
Сүтке есептегенде сүт және сүт өнімдері, мың тонна
Ресурстар
Кезең басындағы 602,0 643,0 660,0 670,0 670,0 104,2
запастар
өндіріс 3923,0 4020,0 4120,0 4250,0 4380,0 109,0
импорт - барлығы 263,8 230,0 195,0 165,0 140,0 60,9
барлық ресурстар 4788,8 4893,0 4975,0 5085,0 5190,0 106,1
Пайдалану х х х х х х
экспорт - барлығы 1,5 4,0 8,0 16,0 30,0 750,0
тұтыну және басқа 4144,3 4229,0 4297,0 4399,0 4510,0 106,6
пайдалану
Кезең аяғындағы 643,0 660,0 670,0 670,0 650,0 98,5
запастар
Өсімдік майы, мың тонна
Ресурстар
Кезең басындағы 26,1 26,1 23,8 18,3 8,3 31,8
запастар
өндіріс 60,2 68,2 75,0 80,0 98,0 143,7
импорт - барлығы 89,9 82,0 75,0 68,0 60,0 73,2
барлық ресурстар 176,2 176,3 173,8 166,3 166,3 94,3
Пайдалану х х х х х х
экспорт - барлығы 2,0 2,5 3,5 4,0 4,0 160,0
тұтыну және 148,1 150,0 152,0 154,0 156,0 104,0
басқа пайдалану
Кезең аяғындағы 26,1 23,8 18,3 8,3 6,3 26,5
запастар
Жұмыртқа, млн. дана
Ресурстар
Кезең басындағы 327,3 320,0 300,0 280,0 250,0 78,1
запастар
өндіріс 1855,4 1920,0 1990,0 2060,0 2140,0 111,5
импорт - барлығы 44,8 37,0 29,0 20,0 10,0 27,0
барлық ресурстар 2227,5 2277,0 2319,0 2360,0 2400,0 105,4
Пайдалану х х х х х х
экспорт - барлығы 1,9 3,5 6,0 11,0 16,0 457,1
тұтыну және 1905,6 1973,5 2033,0 2099,0 2164,0 109,7
басқа пайдалану
Кезең аяғындағы 320,0 300,0 280,0 250,0 220,0 73,3
запастар
Сары май, мың тонна
Ресурстар
Кезең басындағы 3856,5 4250,1 4250,1 4250,1 4250,1 100,0
запастар
өндіріс 4700,0 4800,0 4900,0 5100,0 5300,0 110,4
импорт - барлығы 7114,0 6747,0 6392,0 5919,0 4300,0 63,7
барлық ресурстар 15670,5 15797,1 15542,1 15269,1 13850,1 87,7
Пайдалану х х х х х х
экспорт - барлығы 35,0 45,0 55,0 50,0 50,0 111,1
тұтыну және 11385,4 11502,0 11237,0 10969,0 9550,0 83,0
басқа пайдалану
Кезең аяғындағы 4250,1 4250,1 4250,1 4250,1 4250,1 100,0
запастар
Ұн, мың тонна
Ресурстар
Кезең басындағы 348,9 136,6 168,6 148,6 135,6 99,3
запастар
өндіріс 1137,9 1450,0 1500,0 1550,0 1600,0 110,5
импорт - барлығы 35,8 32,0 30,0 27,0 25,0 78,1
барлық ресурстар 1522,6 1618,6 1698,6 1725,6 1760,6 108,8
Пайдалану х х х х х х
экспорт - барлығы 168,0 200,0 250,0 270,0 280,0 140,0
тұтыну және басқа 1218,0 1250,0 1300,0 1320,0 1350,0 108,0
пайдалану
Кезең аяғындағы 136,6 168,6 148,6 135,6 130,6 77,5
запастар
Мақта талшығы, мың тонна
Ресурстар
Кезең басындағы 25,7 51,5 52,0 58,0 60,0 116,5
запастар
өндіріс 111,9 90,0 101,0 102,0 105,0 116,7
импорт - барлығы 25,8 22,5 21,0 20,0 18,0 80,0
барлық ресурстар 163,4 164,0 174,0 180,0 183,0 11,6
Пайдалану х х х х х х
экспорт - барлығы 96,2 96,0 98,0 100,0 102,0 106,3
тұтыну және 15,7 16,0 18,0 20,0 25,0 156,5
басқа пайдалану
Кезең соңындағы 51,5 52,0 58,0 60,0 56,0 33,1
запастар
Астық, мың тонна
Ресурстар
Кезең басындағы 8851,0 12365,0 10255,5 10563,1 10191,1 82,4
запастар
өндіріс 15896,3 12000,0 12500,0 13000,0 14000,0 116,7
импорт - барлығы 21,3 16,5 16,5 17,0 17,0 103,0
барлық ресурстар 24768,6 24381,5 22772,0 23580,1 24208,1 99,3
Пайдалану х х х х х х
экспорт - барлығы 3308,4 6500,0 4448,9 5500,0 5500,0 84,6
ішкі пайдалану 9095,2 7626,0 7760,0 7889,0 8044,0 105,5
Кезең соңындағы 12365,0 10255,5 10563,1 10191,1 10664,1 104,0
запастар
---------------------------------------------------------------------------
Мамандар:
Қасымбеков Б.А.
Багарова Ж.А.