Пруденциалдық қалыптардың қалыптық және өзге де орындалуы міндетті нормалар мен лимиттерді маңызы мен есептеу әдістемелерін, белгілі бір күнге шекті банк капиталының мөлшерін және Ашық валюталық позицияларды есептеу қағидалары мен олардың лимиттерін белгілеу туралы

      РҚАО-ның ескертпесі!
Осы қаулы 25.09.2017 ж. бастап қолданысқа енгізіледі

      "Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы" 1995 жылғы 31 тамыздағы және "Мемлекеттік статистика туралы" 2010 жылғы 19 наурыздағы Қазақстан Республикасы заңдарына сәйкес Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Басқармасы ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

      1. Мына:

      1) осы қаулыға 1-қосымшаға сәйкес Пруденциалдық қалыптардың қалыптық және өзге де орындалуы мiндеттi нормалар мен лимиттердi маңызы мен есептеу әдiстемелерi, белгiлi бір күнге шектi банк капиталының мөлшерi;

      2) осы қаулыға 2-қосымшаға сәйкес Ашық валюталық позицияларды есептеу қағидалары мен олардың лимиттерi белгіленсін.

      2. Мына:

      1) "Пруденциялық нормативтердің және сақталуға міндетті өзге де нормалар мен белгілі бір күнге банк капиталының мөлшері лимиттерінің нормативтік мәндерін және есептеу әдістемесін және Банктің ашық валюталық позициясын есептеу қағидаларын және лимиттерін белгілеу туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2016 жылғы 30 мамырдағы № 147 қаулысының (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 13919 болып тіркелген, 2016 жылғы 26 шілдеде "Әділет" ақпараттық-құқықтық жүйесінде жарияланған);

      2) "Қазақстан Республикасының кейбір нормативтік құқықтық актілеріне банк қызметін реттеу мәселелері бойынша өзгерістер енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2016 жылғы 8 тамыздағы № 188 қаулысының (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 14263 болып тіркелген, 2016 жылғы 5 қазанда Қазақстан Республикасы нормативтік-құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкінде жарияланған) 2-тармағының күші жойылды деп танылсын.

      3. Қаржы нарығының әдіснамасы департаменті (Әбдірахманов Н.А.) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

      1) Заң департаментімен (Сәрсенова Н.В.) бірлесіп осы қаулыны Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

      2) осы қаулы мемлекеттік тіркелген күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде оның қазақ және орыс тілдеріндегі қағаз және электрондық түрдегі көшірмесін "Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкінде ресми жариялау және оған енгізу үшін жіберуді;

      3) осы қаулы ресми жарияланғаннан кейін оны Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің ресми интернет-ресурсына орналастыруды қамтамасыз етсін.

      4. Қаржылық қызметтерді тұтынушылардың құқықтарын қорғау және сыртқы коммуникациялар басқармасы (Терентьев А.Л.) осы қаулы мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмесін мерзімді баспасөз басылымдарында ресми жариялауға жіберуді қамтамасыз етсін.

      5. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Төрағасының орынбасары О.А. Смоляковқа жүктелсін.

      6. Осы қаулы 2017 жылғы 25 қыркүйектен бастап қолданысқа енгізіледі және ресми жариялануға жатады.

      "КЕЛІСІЛДІ"

      Қазақстан Республикасының

      Ұлттық экономика министрлігі

      Статистика комитетінің төрағасы

      _______________ Н. Айдапкелов

      2017 жылғы 28 қыркүйек

Пруденциалдық қалыптардың қалыптық және өзге де орындалуы мiндеттi нормалар мен лимиттердi маңызы мен есептеу әдiстемелерi, белгiлi бір күнге шектi банк капиталының мөлшерi

1-тарау. Жалпы ережелер

      1. Осы Пруденциалдық қалыптардың қалыптық және өзге де орындалуы мiндеттi нормалар мен лимиттердi маңызы мен есептеу әдiстемелерi, белгiлi бір күнге шектi банк капиталының мөлшерi (бұдан әрі – Қалыптар) "Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы" 1995 жылғы 31 тамыздағы Қазақстан Республикасының Заңына (бұдан әрі – Банктер туралы заң) сәйкес әзірленді және пруденциалдық қалыптардың қалыптық және өзге де орындалуы мiндеттi нормалар мен лимиттердi маңызы мен есептеу әдiстемелерiн, белгiлi бір күнге шектi банк капиталының мөлшерiн белгілейді.

      Банктерге және олардың еншілес ұйымдарына арналған, шоғырландырылған қаржылық есептілік негізінде есептелетін қалыптық маңыз Банктер туралы заңның 42-бабына сәйкес белгіленеді.

      Қалыптық маңыз үтірден кейін үш таңбалы санмен көрсетіледі.

      Банктер міндетті түрде орындауға тиіс пруденциалдық қалыптардың және орындалуға міндетті өзге де нормалар мен белгілі бір күнге банк капиталы мөлшерінің лимиттеріне:

      банктің жарғылық және меншікті капиталының ең төмен мөлшері;

      меншiктi капиталдың жеткiлiктiлiк коэффициенті;

      бір қарыз алушыға тәуекелдің ең жоғары мөлшері;

      өтімділік коэффициенттері;

      тұрақты қорландырудың өтімділік және нетто жабылуы коэффициенттері;

      Қазақстан Республикасының бейрезиденттері алдындағы міндеттемелеріне банктердің капиталдандыруы;

      банк қаражатының бір бөлігін ішкі активтерге орналастыру коэффициенті кіреді.

      2. Қарыздар мен дебиторлық берешек түріндегі банк активтерінің құнсыздануынан болған провизияларды (резервтерді) қалыптастыру жөніндегі нұсқауда Қалыптарға 1-қосымшаға сәйкес мынадай ұғымдар пайдаланылады:

      1) баланстық құн – бухгалтерлік баланста қарыз бойынша қалыптастырылған провизиялар (резервтер) шегерілгеннен кейін танылатын қарыз сомасы;

      2) бірыңғай қарыздар – кредиттік тәуекелге ұқсас сипаттамалары бар қарыздар тобы;

      3) жеке қарыздар – әрбір осындай қарыз бойынша провизиялар (резервтер) есептелетін қарыздар;

      4) инвестициялық қарыз (кредит) – мынадай талаптарға сәйкес келетін қарыз (кредит):

      қарыз (кредит) мерзімі 5 (бес) және одан астам жылды құрайды;

      қарыз (кредит) шартының талаптарымен толық мерзімінен бұрын өтеуге тыйым белгіленген. Қарызды ішінара өтеу қарыз алушының бизнес-жоспарында көзделген мерзімде және тәртіппен жүзеге асырылады;

      қарыз (кредит) заңды тұлғаға материалдық өндірісті, өндірістік және көлік инфрақұрылымын құруға, кеңейтуге және жаңғыртуға бағытталған іс-шаралар кешенін іске асыруды көздейтін оның бизнес-жоспарына сәйкес беріледі;

      5) кепілдің тұрақсыз түрлері – болашақта, оның ішінде үлестік қатысу шарттары бойынша түсетін мүлік және ақша қаражаты (мемлекеттің қатысуы бар компаниялармен (квазимемлекеттік сектор субъектілерімен) жасалған шарттар бойынша келіп түсетін ақша қаражатын қоспағанда), сақтандыру шарттары (Standard&Poor's рейтингтік агенттігінің "ВВ+" төмен емес рейтингі немесе Moody's Investors Service және Fitch агенттіктерінің (бұдан әрі – басқа рейтингтік агенттіктер) рейтингі бар сақтандыру компанияларымен жасалған, міндеттемелерді шартсыз және кері қайтарусыз орындау туралы тармақтары бар сақтандыру шарттарын қоспағанда), жеке немесе заңды тұлғалардың кепілдіктері (Standard&Poor's рейтингтік агенттігінің "ВВ+" төмен емес кредиттік рейтингі немесе басқа рейтингтік агенттіктердің бірінің осындай деңгейдегі рейтингі бар заңды тұлғалардың кепілдіктерін, Standard&Poor's рейтингтік агенттігінің немесе басқа рейтингтік агенттіктердің "В-" төмен емес кредиттік рейтингі бар екінші деңгейдегі банктердің кепілдіктерін, сондай-ақ ұлттық басқарушы холдингтер және олардың еншілес ұйымдары берген кепілдіктерді қоспағанда), материалдық емес активтер, жарғылық капиталға қатысу үлестері немесе Қазақстан Республикасының сауда-саттықты ұйымдастырушыларының халықаралық қор биржалары танитын сауда-саттықты ұйымдастырушылардың ресми тiзiмiне енгiзiлмеген бағалы қағаздар (айналым қаражатын қаржыландырумен байланысты емес мақсаттарға берілген қарыздар бойынша берешегінің есептелген сыйақыларды, салықтық есептеулерді және есептелген амортизацияны (EBITDA) төлеу жөніндегі шығыстарды шегергенге дейінгі пайдасына қатынасы 4-тен аспайтын заңды тұлғалардың кепілмен қамтамасыз етуге қабылданған жарғылық капиталына қатысу үлестерін және (немесе) бағалы қағаздарын қоспағанда), қағазға басып шығарылған астық қолхаттары, Қазақстан Республикасынан тыс жердегі кепілмен қамтамасыз ету (көрсетілген елдердің кепілмен қамтамасыз етудің тиісінше ресімделуін растайтын құқығына сәйкес банктің заң консультанттарының немесе еншілес ұйымдары мамандарының қорытындысы болған кезде Еуразиялық Экономикалық Одақ елдеріндегі кепілмен қамтамасыз етуін қоспағанда);

      6) қарыз – банктің банктік қарыз, лизингтік, факторингтік, форфейтингтік операцияларды жүзеге асыруы, вексельдерді есепке алу және бұрын берілген банктік қарыздар бойынша дебиторлық берешек;

      7) қарыз алушы – қарыз (кредит) шартын жасасқан жеке немесе заңды тұлға;

      8) провизиялар (резервтер) – қарыздың құнсыздануына құрылған резервтер;

      9) тең қарыз алушы – қарыз алушымен бірге қарыз (кредит) шартына қол қоятын және қарыз (кредит) шарты бойынша алған ақшаны қайтару бойынша міндеттемелерді орындауға ортақ жауап беруші ретіндегі жеке немесе заңды тұлға.

2-тарау. Банктің жарғылық және меншікті капиталдарының ең төмен мөлшері

      3. Жаңадан құрылатын банк үшін жарғылық және меншікті капиталдардың ең төмен мөлшері 10 000 000 000 (он миллиард) теңге мөлшерінде белгіленеді.

      4. Банктің меншікті капиталының ең төмен мөлшері мынадай тәртіппен белгіленеді:

      тұрғын үй құрылыс жинақ банкі және жалғыз акционері басқа мемлекеттің орталық банкі болып табылатын банк үшін 4 000 000 000 (төрт миллиард) теңге мөлшерде;

      басқа банктер үшін 10 000 000 000 (он миллиард) теңге мөлшерінде.

      5. Банк акционерлерден меншікті акцияларды, егер мұндай құнын төлеп сатып алу қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын мемлекеттік реттеу, бақылау мен қадағалау жөніндегі уәкілетті орган (бұдан әрі – уәкілетті орган) белгілеген кез келген пруденциалдық қалыптарды және басқа да орындалуы міндетті өзге нормалар мен банк капиталының мөлшері лимиттерінің бұзылуына алып келмейтін жағдайда сатып алады.

3-тарау. Меншiктi капитал жеткiлiктiлiгі коэффициенті

      6. Банктің меншікті капитал жеткіліктілігі мынадай коэффициенттермен сипатталады:

      1) k1 негізгі капитал жеткіліктілігі коэффициенті:

      негізгі капиталдың:

      кредиттік тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленген активтер, шартты және ықтимал міндеттемелер;

      нарықтық тәуекелді ескере отырып есептелген активтер, шартты және ықтимал талаптар мен міндеттемелер;

      операциялық тәуекел сомасына қатынасы;

      2) k1-2 бірінші деңгейдегі капитал жеткіліктілігі коэффициенті:

      бірінші деңгейдегі капиталдың:

      кредиттік тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленген активтер, шартты және ықтимал міндеттемелер;

      нарықтық тәуекелді ескере отырып есептелген активтер, шартты және ықтимал талаптар мен міндеттемелер;

      операциялық тәуекел сомасына қатынасы;

      3) k2 меншікті капитал жеткіліктілігі коэффициенті:

      меншікті капиталдың:

      кредиттік тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленген активтер, шартты және ықтимал міндеттемелер;

      нарықтық тәуекелді ескере отырып есептелген активтер, шартты және ықтимал талаптар мен міндеттемелер;

      операциялық тәуекел сомасына қатынасы.

      k1, k1-2 және k2 коэффициенттерінің есебіне қабылданатын тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленген активтер, шартты және ықтимал міндеттемелер халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына (бұдан әрі – ХҚЕС) сәйкес қалыптастырылған резервтерді шегере отырып енгізіледі.

      Капитал жеткіліктілігі коэффициенттерінің мәндері Қалыптарға 2-қосымшаға сәйкес Капитал жеткіліктілігі коэффициенттерінің мәндеріне сай белгіленген мәндердің және Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 13606 болып тіркелген Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2016 жылғы 29 ақпандағы № 69 қаулысымен бекітілген Ертерек ден қою шараларын және екінші деңгейдегі банктің қаржылық жай-күйінің нашарлауына әсер ететін факторларды анықтау әдістемесін қолдану қағидаларының 7-тармағында көзделген қадағалау үстемесінің сомасы ретінде айқындалады.

      Меншікті капитал жеткіліктілігі мәндеріне қосымша меншікті капитал буферлерінің мынадай мәндері белгіленеді:

      консервациялық буферге қойылатын талап тұрақты негізде орындалады және мынадай болады:

      барлық банктер үшін:

      2015 жылғы 1 қаңтардан бастап - 1 (бір) пайыз;

      2016 жылғы 1 қаңтардан бастап - 1 (бір) пайыз;

      2017 жылғы 1 қаңтардан бастап - 2 (екі) пайыз;

      жүйе құраушы банктер үшін:

      2015 жылғы 1 қаңтардан бастап - 2,5 (екі бүтін оннан бес) пайыз;

      2016 жылғы 1 қаңтардан бастап - 2,5 (екі бүтін оннан бес) пайыз;

      2017 жылғы 1 қаңтардан бастап - 3 (үш) пайыз;

      мөлшері мен енгізу мерзімдері Қалыптарда қарсыциклдық буферді есептеуді бастау күніне дейін кемінде 12 (он екі) ай бұрын белгіленетін қарсыциклдық буфер. Қарсыциклдық буфер мөлшерінің диапазоны тәуекелдер ескеріле отырып мөлшерленген активтер, шартты және ықтимал міндеттемелер сомасының 0 (нөл) пайызынан 3 (үш) пайызына дейін құрайды;

      жүйелік буфер, оның есептелуіне қойылатын талаптар Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10210 болып тіркелген Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2014 жылғы 24 желтоқсандағы № 257 қаулысымен бекітілген Қаржы ұйымдарын жүйе құраушылар қатарына жатқызу қағидаларына сәйкес жүйе құраушы деп танылған банктерге қолданылады. Жүйелік буферге қойылатын талап 2017 жылғы 1 қаңтардан бастап тұрақты негізде орындалады және тәуекелдер ескеріле отырып мөлшерленген активтердің, шартты және ықтимал міндеттемелер сомасының 1 (бір) пайызын құрайды.

      Егер банк капиталының k1, k1-2 және k2 коэффициенттерінің нақты мәндері Қалыптарға 2-қосымшаға Капитал жеткіліктілігі коэффициенттерінің мәндеріне сай белгіленгеннен төмен болмаса, бірақ бұл ретте көрсетілген коэффициенттерінің кез келгені меншікті капитал буферлері есептелгендегі капитал жеткіліктілігі коэффициенттерінің белгіленген мәндерінен төмен болса, онда "Акционерлік қоғамдар туралы" 2013 жылғы 13 мамырдағы Қазақстан Республикасының Заңында көзделген жағдайларды қоспағанда, дивидендтер төлеуді және акцияларды кері сатып алуды тоқтату бөлігінде Қалыптарға 3-қосымшаға сәйкес Бөлінбеген таза кірісті шектеудің ең төмен мөлшеріне сәйкес банктің бөлінбеген таза кірісін пайдалануға шектеу қойылады.

      Меншікті капитал буферлерін ескере отырып, меншікті капитал жеткіліктілігі коэффициенттерінің мәндеріне тізбесі Қалыптардың 10-тармағында белгіленген негізгі капитал құрауыштарының есебінен қол жеткізіледі.

      Қалыптардың талаптарына сәйкес есептелген меншікті капитал буферлерінің мөлшері бухгалтерлік есепте көрсетілмейді.

      Меншікті капитал жеткіліктілігі коэффициентерінің және меншікті капитал буферлерінің мәндерін уәкілетті орган кемінде 3 (үш) жылда 1 (бір) рет қайта қарайды.

      7. Меншікті капитал:

      1) жеке тұлғалардың депозиттерінің сомасы мен бухгалтерлік баланстың деректеріне сәйкес 5,5-ке көбейтілген меншікті капиталдың арасындағы;

      2) Қалыптарға 1-қосымшаға сәйкес Қарыздар мен дебиторлық берешек түріндегі банк активтерінің құнсыздануынан болған провизияларды (резервтерді) қалыптастыру жөніндегі нұсқауға сәйкес есептелген провизиялар (резервтер) мен ХҚЕС және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес қалыптастырылған және банктің бухгалтерлік есебінде көрсетілген провизиялар (резервтер) оң айырмаларды (бұдан әрі – оң айырма) шегергендегі бірінші деңгейдегі капитал мен екінші деңгейдегі капиталдың сомасы ретінде есептеледі.

      Осы тармақтың 1) тармақшасында көрсетілген меншікті капиталды есептеу мақсаттары үшін жеке тұлғалардың шетел валютасындағы депозиттерінің сомасы теңгенің шетел валютасына қатысты уәкілетті орган белгілеген, бірақ 2016 жылғы 1 қаңтарда белгілегеннен аспайтындай ағымдағы ресми бағамы бойынша есептеледі.

      Осы тармақтың 2) тармақшасында көрсетілген меншікті капиталды есептеу мақсаттары үшін оң айырманы банктер есептейді және мөлшері мынадай болады:

      2017 жылғы 25 қыркүйектен бастап – 5 (бес) пайыз;

      2017 жылғы 1 желтоқсаннан бастап – 16,67 (он алты бүтін жүзден алпыс жеті) пайыз;

      2018 жылғы 1 қыркүйектен бастап – 33,33 (отыз үш бүтін жүзден отыз үш) пайыз;

      2019 жылғы 1 қыркүйектен бастап – 49,99 (қырық тоғыз бүтін жүзден тоқсан тоғыз) пайыз;

      2020 жылғы 1 қыркүйектен бастап – 66,67 (алпыс алты бүтін жүзден алпыс жеті) пайыз;

      2021 жылғы 1 қыркүйектен бастап – 83,33 (сексен үш бүтін жүзден отыз үш) пайыз;

      2022 жылғы 1 қыркүйектен бастап – 0 (нөл) пайыз.

      Уәкілетті органның тексеру нәтижелері бойынша түзетілген оң айырма есепті айдан кейінгі есепті күннен бастап меншікті капиталдың есебіне қосылады.

      Осы тармақтың 1) тармақшасында және екінші бөлігінде белгіленген талаптар тұрғын үй құрылыс жинақ банкіне қолданылмайды.

      8. Қалыптардың мақсаттары үшін Standard & Poor's агенттігінің ұзақмерзімді кредиттік рейтингтік бағаларынан басқа уәкілетті орган басқа да рейтингтік агенттіктердің ұзақмерзімді кредиттік рейтингтік бағаларын да таниды.

      Қалыптардың мақсаттары үшін мынадай ұйымдар халықаралық қаржы ұйымдарына жатады:

      Азия даму банкі (the Asian Development Bank);

      Африка даму банкі (the African Development Bank);

      Еуропа Кеңесінің Даму Банкі (the Council of Europe Development Bank);

      Еуразия даму банкі (Eurasian Development Bank);

      Еуропа қайта құру және даму банкі (the European Bank for Reconstruction and Development);

      Еуропа инвестициялық банкі (the European Investment Bank);

      Ислам даму банкі (the Islamic Development Bank);

      Жеке секторды дамыту жөнiндегі ислам корпорациясы (ICD);

      Америкааралық даму банкі (the Inter-American Development Bank);

      Халықаралық даму қауымдастығы;

      Халықаралық қаржы корпорациясы (the International Finance Corporation);

      Халықаралық қайта құру және даму банкі (the International Bank for Reconstruction and Development);

      Халықаралық валюта қоры;

      Инвестициялық дауларды реттеу жөніндегі халықаралық орталық;

      Инвестициялар кепілдігінің көпжақты агенттігі;

      Скандинавия инвестициялық банкі (the Nordic Investment Bank).

      9. Банктер туралы заңның 8-бабы 4-тармағының мақсаттары үшін меншікті капиталды есептеген кезде банктің инвестициялары 2011 жылғы 1 шілдеден бастап заңды тұлғаның жиынтық мөлшері банктің бірінші деңгейдегі капиталы мен екінші деңгейдегі капиталы сомасының 10 (он) пайызынан асатын реттелген борышына салым болып табылады.

      10. Бiрiншi деңгейдегi капитал негізгі капитал мен қосымша капитал сомасы ретінде есептеледi:

      1) негізгі капитал:

      Қалыптарға 4-қосымшаға сәйкес Банк капиталының құрамындағы құралдарды жіктеуге арналған өлшемшарттарда белгіленген өлшемшарттарға сәйкес келетін төленген жай акциялардың;

      қосымша төленген капиталдың;

      өткен жылдардың бөлінбеген таза пайдасының;

      ағымдағы жылдың бөлінбеген таза пайдасының;

      Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 6793 болып тіркелген Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Басқармасының 2011 жылғы 31 қаңтардағы № 3 қаулысымен бекітілген Екінші деңгейдегі банктердегі, ипотекалық ұйымдардағы және "Қазақстан Даму Банкі" акционерлік қоғамындағы бухгалтерлік есеп шоттарының үлгі жоспарының (бұдан әрі – Үлгі шот жоспары) 3510 "Резервтік капитал" баланстық шотындағы қалдықтар сомасы ретінде айқындалатын жинақталған ашып көрсетілген резервтің;

      негізгі құралдар-жабдықтарды қайта бағалау бойынша резервтердің және өзге жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын бағалы қағаздардың құнын қайта бағалау бойынша резервтердің;

      өзге жиынтық кіріс арқылы әділ құны бойынша есепке алынатын қарыздардың құнын қайта бағалау бойынша резервтердің сомасы ретінде есептеледі;

      мынадай реттеуіш түзетулер:

      меншікті сатып алынған жай акциялар;

      гудвиллді қоса алғанда, материалдық емес активтер;

      өткен жылдардың шығындары және ағымдағы жылдың шығындары;

      алынатын уақыт айырмасына қатысты танылған, кейінге қалдырылған салықтық активтер бөлігін қоспағанда, кейінге қалдырылған салық активі;

      өзге де қайта бағалау бойынша резервтер;

      активтерді секъюритилендіру бойынша транзакциялармен байланысты сатулардан түскен кірістер шегеріледі. Мұндай кірістерге секъюритенлендіру талаптарына қарай алынған болашақта толық немесе ішінара кірісті күтумен байланысты болашақтағы кезеңдердің кірісі жатады;

      қаржы міндеттемесі бойынша кредиттік тәуекелдің өзгеруіне байланысты осындай міндеттеменің әділ құнының өзгеруінен болатын кірістер немесе шығындар;

      үстеме капиталдан шегерілетін, бірақ оның деңгейінің жеткіліксіз болуына байланысты негізгі капиталдан шегерілетін реттеуіш түзетулер;

      Қалыптардың 11-тармағында көрсетілген инвестициялар шегеріледі.

      Осы тармақшада көрсетілген негізгі капиталды есептеу мақсаттары үшін 2022 жылғы 1 қыркүйектен бастап оң айырма 100 (жүз) пайыз мөлшеріндегі негізгі капиталдың есебімен шегеріледі;

      2) қосымша капиталға Қалыптарға 4-қосымшаға сәйкес Банк капиталының құрамындағы құралдарды жіктеуге арналған өлшемшарттарда белгіленген, сәйкес келетін мерзiмсiз шарттар қосылады, соның нәтижесінде бірмезгілде бір тұлғада қаржы активі және қаржылық міндеттеме немесе заңды тұлғаның барлық міндеттемелерін басқа тұлғадан шегергеннен кейін қалған активтер үлесіне оның құқығын растайтын өзге қаржы құралы (бұдан әрі – мерзiмсiз қаржы құралдары), сондай-ақ Қалыптарға 4-қосымшаға сәйкес Банк капиталының құрамындағы құралдарды жіктеуге арналған өлшемшарттарда белгіленген, сәйкес келетін, ақысы төленген артықшылықты акциялар қосылады.

      Қосымша капитал мөлшері мынадай реттеуіш түзетулер сомасына азаяды:

      банктің меншікті мерзiмсiз қаржы құралдарына тікелей не жанама тәсілмен салынған инвестициялары;

      банктің меншікті сатып алынған артықшылықты акциялары;

      Қалыптардың 11-тармағында көрсетілген инвестициялар;

      екінші деңгейдегі капиталдан шегерілуі тиіс, бірақ оның деңгейінің жеткіліксіз болуына байланысты қосымша капиталдан шегерілетін реттеуіш түзетулер.

      Банктің қосымша капитал сомасы шегеруді жүзеге асыру үшін жеткіліксіз болса, қалған бөлік банктің негізгі капиталынан шегеріледі.

      11. Капиталдан банктің қаржылық есептілігін жасаған кезде ХҚЕС сәйкес қаржылық есептілігі шоғырландырылмайтын заңды тұлғалардың акцияларына (жарғылық капиталға қатысу үлестері) банк инвестицияларын, мерзiмсiз қаржы құралдарын, реттелген борышты (бұдан әрі – қаржы құралдары) шегеру, сондай-ақ кейінге қалдырылған салық активтерін шегеру мынадай тәртіппен жүзеге асырылады:

      егер банк шығарылған акциялардың (жарғылық капиталға қатысу үлестерінің) кемінде 10 (он) пайызына ие қаржы ұйымдарының қаржы құралдарына банктің инвестициялары жиынтығында Қалыптардың 10-тармағында көрсетілген реттеуіш түзетулер қолданылғаннан кейін банктің негізгі капиталының 10 (он) пайызынан асатын болса, инвестициялардың жалпы сомасындағы жай акцияларға инвестициялар үлесіне көбейтілген артылған сома негізгі капиталдан шегерілуге тиіс;

      егер банк шығарылған акциялардың (жарғылық капиталға қатысу үлестерінің) 10 (он) және одан көп пайызына ие қаржы ұйымының жай акцияларына банктің инвестициялары жиынтығында Қалыптардың 10-тармағында және осы тармақтың екінші абзацында көрсетілген реттеуіш түзетулер қолданылғаннан кейін банктің негізгі капиталының 10 (он) пайызынан асатын болса, артылған сома негізгі капиталдан шегерілуге тиіс;

      егер шегерілетін уақыт айырмаларына қатысты танылған кейінге қалдырылған салық активтерінің бөлігі Қалыптардың 10-тармағында және осы тармақтың екінші абзацында көрсетілген реттеуіш түзетулер қолданылғаннан кейін банктің негізгі капиталының 10 (он) пайызынан асатын болса, артылған сома негізгі капиталдан шегерілуге тиіс;

      егер банк шығарылған акциялардың (жарғылық капиталға қатысу үлестерінің) 10 (он) және одан көп пайызына ие қаржы ұйымының жай акцияларына банктің инвестициялары және шегерілетін уақыт айырмаларына қатысты танылған кейінге қалдырылған салық активтерінің бөлігі және осы тармақтың екінші, үшінші және төртінші абзацтарында көрсетілген негізгі капиталдан шегерілуі тиіс сома жиынтығында Қалыптардың 10-тармағында көрсетілген реттеуіш түзетулер қолданылғаннан кейін банктің негізгі капиталы айырмасының 17, 65 (он жеті бүтін жүзден алпыс бес) пайызынан асатын болса, артылған сома негізгі капиталдан шегерілуге тиіс;

      осы тармақтың бесінші абзацына сәйкес есептелген артылған сома осы тармақтың екінші, үшінші және төртінші абзацтарында көрсетілген негізгі капиталдан шегерілуге тиіс сомаға азаяды;

      осы тармақтың екінші абзацында көрсетілген қаржы құралдарына инвестицияларды шегеру қаржы құралдарына инвестициялардың жалпы сомасына шаққандағы инвестициялардың үлесіне қарай меншікті капиталдың тиісті деңгейінен жүзеге асырылады;

      осы тармақтың төртінші, бесінші және алтыншы абзацтарына сәйкес шегеруді есептеу мақсатында кейінге қалдырылған салық активтері шегерілетін уақыт айырмаларына қатысты танылған кейінге қалдырылған салық активтерінің және өзге де кейінге қалдырылған салық активтерінің арасында тепе-тең негізде гудвилді қоса алғанда материалдық емес активтерді есептемегенде, кейінге қалдырылған салық міндеттемелерінің сомасына азаяды;

      банк шығарылған акциялардың (жарғылық капиталға қатысу үлестерінің) 10 (он) және одан көп пайызына ие қаржы ұйымдарының мерзімсіз қаржы құралдарына банктің инвестициясы қосымша капиталдан шегерілуге тиіс.

      егер қосымша капитал сомасы шегеруге жеткіліксіз болса, сома банктің негізгі капиталынан шегеріледі;

      заңды тұлғаның шығарылған акцияларының (жарғылық капиталға қатысу үлестерінің) 10 (он) және одан көп пайызына ие қаржы ұйымдарының реттелген борышына банктің инвестициялары екінші деңгейдегі капиталдан шегерілуге тиіс;

      егер екінші деңгейдегі капитал сомасы шегеруге жеткіліксіз болса, сома банктің бірінші деңгейдегі капиталынан шегеріледі;

      меншікті капитал есебінен шегерілмейтін инвестициялар Қалыптарға 5-қосымшаға сәйкес салымдардың кредиттік тәуекел дәрежесi бойынша мөлшерленген банк активтерiнiң кестесiне сәйкес кредиттік тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленеді.

      12. 2015 жылғы 1 қаңтарға дейін тартылған, Қалыптарға 4-қосымшаға сәйкес Банк капиталының құрамындағы құралдарды жіктеуге арналған өлшемшарттарда белгіленген өлшемшарттарға сәйкес келмейтін мерзімсіз қаржы құралдары қосымша капиталға мынадай талаптарға сәйкес:

      2015 жылғы 1 қаңтардан бастап - мерзімсіз қаржы құралдары сомасының 100 (бір жүз) пайызы мөлшерінде;

      2016 жылғы 1 қаңтардан бастап - мерзімсіз қаржы құралдары сомасының 100 (бір жүз) пайызы мөлшерінде;

      2017 жылғы 1 қаңтардан бастап - мерзімсіз қаржы құралдары сомасының 80 (сексен) пайызы мөлшерінде;

      2018 жылғы 1 қаңтардан бастап - мерзімсіз қаржы құралдары сомасының 50 (елу) пайызы мөлшерінде;

      2019 жылғы 1 қаңтардан бастап - мерзімсіз қаржы құралдары сомасының 20 (жиырма) пайызы мөлшерінде қосылады;

      2020 жылғы 1 қаңтардан бастап мерзімсіз қаржы құралдарының сомасы қосымша капитал есебінен алып тасталады.

      Меншiктi капиталдың есебiне мерзімсіз қаржы құралдарының төленген сомасы банктiң нақты алған ақшасы мөлшерiнде қосылады.

      13. Қалыптарға 4-қосымшаға сәйкес Банк капиталының құрамындағы құралдарды жіктеуге арналған өлшемшарттарда белгіленген өлшемшарттарға сәйкес келмейтін банктің төленген артықшылықты акциялары қосымша капиталға мынадай талаптарға сәйкес:

      2015 жылғы 1 қаңтардан бастап - төленген артықшылықты акциялар сомасының 100 (бір жүз) пайызы мөлшерінде;

      2016 жылғы 1 қаңтардан бастап - төленген артықшылықты акциялар сомасының 100 (бір жүз) пайызы мөлшерінде;

      2017 жылғы 1 қаңтардан бастап - төленген артықшылықты акциялар сомасының 80 (сексен) пайызы мөлшерінде;

      2018 жылғы 1 қаңтардан бастап - төленген артықшылықты акциялар сомасының 50 (елу) пайызы мөлшерінде;

      2019 жылғы 1 қаңтардан бастап - төленген артықшылықты акциялар сомасының 20 (жиырма) пайызы мөлшерінде қосылады;

      2020 жылғы 1 қаңтардан бастап төленген артықшылықты акциялардың сомасы қосымша капитал есебінен алып тасталады.

      Меншiктi капиталдың есебiне төленген артықшылықты акциялар сомасы банктiң нақты алған ақшасы мөлшерiнде қосылады.

      14. Банк уәкілетті органға банктің уәкілетті органы бекіткен мерзімсіз қаржы құралдарын шығару шартының немесе талаптарының көшірмелерін береді. Мерзімсіз қаржы құралдары банктің меншікті капиталының есебіне банктің мерзімсіз қаржы құралдарын шығару шарты немесе талаптары Қалыптарға 4-қосымшаға сәйкес Банк капиталының құрамындағы құралдарды жіктеуге арналған өлшемшарттарда белгіленген өлшемшарттарға сәйкестігі туралы уәкілетті органның жазбаша растауымен қосылады.

      15. Екiншi деңгейдегi капитал:

      банктің сатып алынған меншікті реттелген борышы шегерілген реттелген борыштың;

      Қалыптардың 11-тармағында көрсетілген инвестициялар шегерілген сомасы ретінде есептеледі.

      Банктер туралы заңға сәйкес қайта құрылымдауға жататын банк үшін екінші деңгейдегі капиталға реттелген борыш сот шешімімен айқындалған қайта құрылымдау жүргізу мерзімі аяқталған күнінен бастап 5 (бес) жыл ішінде банктің сатып алынған меншікті реттелген борышы шегеріле отырып, бірiншi деңгейдегi капитал сомасының 75 (жетпіс бес) пайызынан аспайтын сомада қосылады.

      2015 жылғы 1 қаңтарға дейін тартылған, Қалыптарға 4-қосымшаға сәйкес Банк капиталының құрамындағы құралдарды жіктеуге арналған өлшемшарттарда белгіленген өлшемшарттарға сәйкес келмейтін реттелген борыш мөлшері екiншi деңгейдегi капитал есебіне мынадай талаптарға сәйкес:

      ұлттық валютада:

      2015 жылғы 1 қаңтардан бастап - ұлттық валютадағы реттелген борыш сомасының 100 (бір жүз) пайызы мөлшерінде;

      2016 жылғы 1 қаңтардан бастап - ұлттық валютадағы реттелген борыш сомасының 100 (бір жүз) пайызы мөлшерінде;

      2017 жылғы 1 қаңтардан бастап - ұлттық валютадағы реттелген борыш сомасының 80 (сексен) пайызы мөлшерінде;

      2018 жылғы 1 қаңтардан бастап - ұлттық валютадағы реттелген борыш сомасының 50 (елу) пайызы мөлшерінде;

      2019 жылғы 1 қаңтардан бастап - ұлттық валютадағы реттелген борыш сомасының 20 (жиырма) пайызы мөлшерінде қосылады;

      2020 жылғы 1 қаңтардан бастап ұлттық валютадағы реттелген борыш сомасы екiншi деңгейдегi капитал есебінен алып тасталады;

      шетел валютасында:

      2015 жылғы 1 қаңтардан бастап - шетел валютасындағы реттелген борыш сомасының 80 (сексен) пайызы мөлшерінде;

      2016 жылғы 1 қаңтардан бастап - шетел валютасындағы реттелген борыш сомасының 60 (алпыс) пайызы мөлшерінде;

      2017 жылғы 1 қаңтардан бастап - шетел валютасындағы реттелген борыш сомасының 40 (қырық) пайызы мөлшерінде;

      2018 жылғы 1 қаңтардан бастап - шетел валютасындағы реттелген борыш сомасының 20 (жиырма) пайызы мөлшерінде қосылады;

      2019 жылғы 1 қаңтардан бастап шетел валютасындағы реттелген борыш сомасы екiншi деңгейдегi капитал есебінен алып тасталады.

      2015 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша өтеу мерзімі кемінде 5 (бес) жылды құрайтын реттелген борыш мөлшері 2014 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша қосылатын мөлшерде екінші деңгейдегі капитал есебіне қосылуы жалғасады және жыл сайын 1 қаңтардағы жағдай бойынша реттелген борыш сомасының 20 (жиырма) пайызына төмендейді.

      16. Бірінші және екінші деңгейдегі капиталдың мақсаттары үшін ағымдағы жылдың немесе өткен жылдардың бөлінбеген таза пайдасының (зиянының) есебіне Үлгі шот жоспарының "Резервтерді (провизияларды) түзету шоты" 3300-шотында 2012 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша көрсетілген мынадай мөлшердегі дебет қалдығы (бұдан әрі – дебет қалдығы) қосылмайды:

      2013 жылы - дебет қалдығы сомасының 83,3 (сексен үш бүтін оннан үш) пайызы;

      2014 жылы - дебет қалдығы сомасының 66,6 (алпыс алты бүтін оннан алты) пайызы;

      2015 жылы - дебет қалдығы сомасының 50 (елу) пайызы;

      2016 жылы - дебет қалдығы сомасының 33,3 (отыз үш бүтін оннан үш) пайызы;

      2017 жылы - дебет қалдығы сомасының 16,6 (он алты бүтін оннан алты) пайызы.

      Қалыптардың мақсаттары үшін "Резервтерді (провизияларды) түзету шоты" 3300-шотындағы дебет қалдығы деп 2012 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша құрылған резервтер (провизиялар) мен ХҚЕС-ке сәйкес 2012 жылғы 31 желтоқсанда қалыптасқан резервтер арасындағы теріс айырманың сомасы түсініледі.

      17. Банктiң реттелген борышы – бұл Қалыптарға 4-қосымшаға сәйкес Банк капиталының құрамындағы құралдарды жіктеуге арналған өлшемшарттарда бегіленген өлшемшарттарға сәйкес келетiн банктің қамтамасыз етілмеген міндеттемесі.

      18. Банктер туралы заңға сәйкес қайта құрылымдауды жүзеге асыратын (асырған) банктер меншікті капитал есебіне банктің меншікті сатып алынған акцияларын шегергенде төленген жарғылық капиталы сомасының 15 (он бес) пайызынан аспайтын көлемде, қайта құрылымдау шегінде шығарылған (сатып алынған) қаржы құралдарының есептелген амортизациясын ескергендегі әділ құндарының арасындағы теріс айырманы өз қалауына қарай қосады.

      19. Кредиттік тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленетін активтерді, шартты және ықтимал міндеттемелерді есептеу Қалыптарға 5-қосымшаға сәйкес Салымдардың кредиттiк тәуекел дәрежесi бойынша мөлшерленген банк активтерiнiң кестесiне және Қалыптарға 6-қосымшаға сәйкес Банктің кредиттік тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленген шартты және ықтимал міндеттемелерінің кестесіне сәйкес жүргізіледі.

      Активтерді, шартты және ықтимал міндеттемелерді тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерлеу мақсаттары үшін активтер, шартты және ықтимал міндеттемелер ХҚЕС-ке сәйкес құрылған резервтер сомасына азайтылады.

      Кредиттік тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленетін шартты және ықтимал міндеттемелер Қалыптарға 6-қосымшаға сәйкес Банктің кредиттік тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленген шартты және ықтимал міндеттемелерінің кестесіне сәйкес есептелген шартты және ықтимал міндеттемелер сомасының банк кредиттік тәуекелдер көтеретін тәуекелдің Қалыптарға 5-қосымшаға сәйкес Салымдардың кредиттiк тәуекел дәрежесi бойынша мөлшерленген банк активтерiнiң кестесiнде көрсетілген қарсы агенттің санатына сәйкес келетін дәрежесіне көбейтіндісі ретінде айқындалады.

      Своптар, фьючерстер, опциондар, форвардтар көрсетілген қаржы құралдарының нарықтық құнының және олар бойынша кредиттік тәуекел сомасын Қалыптарға 5-қосымшаға сәйкес Салымдардың кредиттiк тәуекел дәрежесi бойынша мөлшерленген банк активтерiнiң кестесiнде көрсетілген қарсы агент санатына сәйкес келетін тәуекел дәрежесіне көбейту жолымен кредиттік тәуекел ескеріле отырып мөлшерленген шартты және ықтимал міндеттемелер есебіне қосылады.

      Своп, фьючерс, опцион және форвард операциялары бойынша кредиттік тәуекел көрсетілген қаржы құралдарының номиналдық құнының Қалыптардың 7-қосымшасына сәйкес Туынды қаржы құралдарына арналған кредиттік тәуекел коэффициенттерiнiң кестесiнде көрсетілген және көрсетілген қаржы құралдарын өтеу мерзімімен айқындалатын кредиттік тәуекел коэффициентіне көбейтіндісі ретінде есептеледі.

      Осы тармақта көрсетілген қаржы құралдарының нарықтық құны (ауыстыру құны):

      сатып алуға арналған мәмілелер бойынша - қаржы құралының номиналды келісімшарттық құнынан осы қаржы құралының ағымдағы нарықтық құнының асу шамасын білдіреді. Егер қаржы құралының ағымдағы нарықтық құны оның номиналды келісімшарттық құнынан аз немесе оған тең болса, ауыстыру құны 0 (нөлге) тең болады;

      сатуға арналған мәмілелер бойынша - қаржы құралының ағымдағы нарықтық құнынан осы қаржы құралының номиналды келісімшарттық құнының асу шамасын білдіреді. Егер қаржы құралының номиналды келісімшарттық құны оның ағымдағы нарықтық құнынан аз немесе оған тең болса, ауыстыру құны 0 (нөлге) тең болады.

      Бивалюталық қаржы құралдары (талабы мен міндеттемесі түрлі шетел валюталарында көрсетілген қаржы құралдары) бойынша ауыстыру құны есептілікті құру күніне белгіленген бағам бойынша айқындалған міндеттемелердің теңгемен баламасынан талаптардың теңгемен баламасының асу шамасы ретінде айқындалады. Егер талаптардың теңгемен баламасының шамасы міндеттемелердің теңгемен баламасынан аз немесе оған тең болса, ауыстыру құны 0 (нөлге) тең болады.

      Осы тармақта көрсетілген қаржы құралдарының номиналдық келісімшарттық құны бухгалтерлік есептің тиісті шоттарында мәмілелер жасалған күні көрсетілген қаржы құралдарының құнын білдіреді. Бивалюталық қаржы құралдарының номиналдық келісімшарттық құны ретінде банктің талаптары құрылатын валюта алынады.

      Сатылған опциондар кредиттік тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленген шартты және ықтимал міндеттемелердің есебіне қосылмайды.

      Активтердің, шартты және ықтимал талаптардың және міндеттемелердің есебі нарықтық тәуекелді ескеріле отырып, Қалыптардың 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33 және 34-тармақтарына сәйкес жасалады.

      Операциялық тәуекелдің есебі Қалыптардың 35-тармағына сәйкес жүргізіледі.

      Меншiктi капитал жеткiлiктiлiгінің kl-1, kl-2 және k2 коэффициенттерiн есептеу кезiнде салымдардың тәуекел дәрежесi бойынша мөлшерленетін активтердiң мөлшерiнен банк кастодиан шарты негiзiнде сақтауға қабылдаған инвестицияланбаған қаражаттардың қалдығы алып тасталады.

      Осы меншікті капитал жеткіліктілігінің kl-1, kl-2 және k2 коэффициенттерінің ең төмен мәнін сақтау бойынша Қалыптардың талаптары Банктер туралы заңына сәйкес қайта құрылымдауды жүзеге асыратын (жүзеге асырған), ірі акционері "Самұрық-Қазына" ұлттық әл-ауқат қоры" акционерлік қоғамы болып табылатын банктерге, сондай-ақ, егер уәкілетті орган мақұлдаған банктің қаржылық орнықтылығын арттыру, банк қызметіне байланысты оның қаржылық жағдайының нашарлауына және тәуекелдердің ұлғаюына жол бермеу бойынша ертерек ден қою шараларын көздейтін іс-шаралар жоспарында меншікті капитал жеткіліктілігінің kl-1, kl-2 және k2 коэффициенттерінің мәндері мен меншікті капитал жеткіліктілігі коэффициенттерінің мәндері қолданылатын мерзім айқындалса, жүйе құраушы банк өлшемшарттарына сәйкес келетін банктерге қолданылмайды.

      20. Шартты және ықтимал міндеттемелер есебіне орындалуы банктің үшінші тұлғалар алдындағы міндеттемелерін орындауына байланысты және банктің қосымша кредиттік тәуекелдері туындамайтын банктің шартты және ықтимал міндеттемелері кірмейді.

      21. Нарықтық тәуекелдi (валюталардың айырбастау бағамдарының және бағалы металдар бағамдарының өзгеруіне байланысты нарықтық тәуекелі бар қаржы құралдары бойынша тәуекелді қоспағанда) есептегендегі активтердiң, шарттың және ықтимал талаптар және мiндеттемелердiң есебiне банктер нарықтық немесе әдiл құн бойынша есепке алатын және мына талаптардың кез-келгенiне сәйкес келетін активтерi, шартты және ықтимал талаптары мен мiндеттемелерi (бұдан әрi – нарықтық тәуекелi бар қаржы құралдары) қосылады:

      1) көрсетілген кезеңдегi сатып алу құны мен сату құны арасындағы айырмадан кiрiс алу үшiн сатып алынған жылдан кейiнгi 3 (үш) жыл iшiнде сату мақсатында сатып алынған;

      2) нарықтық тәуекелi бар басқа қаржы құралдары бойынша нарықтық тәуекелдердi хеджирлеу мақсатында сатып алынған.

      22. Нарықтық тәуекел ескерілген активтер, шартты және ықтимал талаптар мен міндеттемелер 13,3-ке тең келтіру коэффициентінің:

      сыйақы мөлшерлемесінің өзгеруіне байланысты нарықтық тәуекелі бар қаржы құралдары бойынша тәуекел;

      нарықтық құнның өзгеруіне байланысты нарықтық тәуекелі бар қаржы құралдары бойынша тәуекел;

      валюталардың айырбастау бағамдарының және бағалы металдар бағамдарының өзгеруіне байланысты нарықтық тәуекелі бар қаржы құралдары бойынша тәуекел сомасының көбейтіндісі ретінде есептеледі.

      2016 жылғы 1 қаңтардан бастап келтіру коэффициентінің мәні 13,3-ке тең.

      2017 жылғы 1 қаңтардан бастап келтіру коэффициентінің мәні 12,5-ке тең.

      23. Сыйақы мөлшерлемесiнiң өзгеруiне байланысты нарықтық тәуекелi бар қаржы құралдары бойынша тәуекел есебі ерекше пайыздық тәуекел мен жалпы пайыз тәуекелінің сомасын білдіреді.

      24. Ерекше пайыздық тәуекел Қалыптардың 25-тармағына сәйкес ерекше пайыздық тәуекел коэффициенттерi бойынша мөлшерленген сыйақы мөлшерлемесiнiң өзгеруiне байланысты нарықтық тәуекелi бар бiрыңғай қаржы құралдары бойынша ашық позициялар сомасын білдіреді.

      Сыйақы мөлшерлемесiнiң өзгеруiне байланысты нарықтық тәуекелi бар бiрыңғай қаржы құралдары мынадай талаптарға сәйкес келетiн қаржы құралдары болып табылады:

      бiр эмитент шығарған;

      тең кiрiстiлiк мөлшерi бар;

      нарықтық құн сол бiр ғана валютамен көрсетiлген;

      өтелгенге дейiн тең мерзiмi бар.

      Сыйақы мөлшерлемесiнiң өзгеруiне байланысты нарықтық тәуекелi бар бiрыңғай қаржы құралдары бойынша ашық позиция (ұзақ немесе қысқа) мыналардың:

      сыйақы мөлшерлемесiнiң өзгеруiне байланысты нарықтық тәуекелi бар, оның iшiнде сыйақы мөлшерлемесiнiң өзгеруiне байланысты нарықтық тәуекелi бар қаржы құралдарын сатуға арналған талап етулердi бiлдiретін қаржы құралдарының сомасы;

      сыйақы мөлшерлемесiнiң өзгеруiне байланысты нарықтық тәуекелi бар, сыйақы мөлшерлемесiнiң өзгеруiне байланысты қаржы құралдарының сатуға арналған мiндеттемелердi бiлдiретін қаржы құралдарының сомасы арасындағы айырманы білдіредi.

      Опциондар есептi кезеңнiң соңғы жұмыс күнiндегі жағдай бойынша қалыптасқан опциондардың нарықтық құны мөлшерiндегi ашық позицияның (ұзақ немесе қысқа) есебiне қосылады.

      Сыйақы мөлшерлемесiнiң өзгеруiне байланысты нарықтық тәуекелi бар бiрыңғай қаржы құралдары бойынша ашық позиция (ұзақ немесе қысқа) көрсетілген қаржы құралдарының нарықтық құны айқындалған валюталар бойынша есептеледi.

      25. Сыйақы мөлшерлемесiнiң өзгеруiне байланысты нарықтық тәуекелi бар бiрыңғай қаржы құралдары бойынша ашық позициялар ерекше пайыздық тәуекел коэффициенттерi бойынша мынадай тәртiппен мөлшерленеді:

      1) 0 (нөл) пайыздық коэффициент бойынша – Қазақстан Республикасының Үкiметi мен Ұлттық Банк шығарған Қазақстан Республикасының мемлекеттiк бағалы қағаздары, тәуелсiз рейтингi Standard & Poor's агенттiгiнiң "АА-" төмен емес немесе басқа рейтингтік агенттіктердің бірінің осыған ұқсас деңгейдегі рейтингі бар шет мемлекеттердiң орталық үкiметтерi және орталық банктерi шығарған мемлекеттiк мәртебесi бар бағалы қағаздар, "Самұрық-Қазына" ұлттық әл-ауқат қоры" акционерлік қоғамы және "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамы шығарған бағалы қағаздар түрiндегi, сыйақы мөлшерлемесiнiң өзгеруiне байланысты нарықтық тәуекелi бар қаржы құралдары;

      2) 0,25 (нөл бүтін жүзден жиырма бес) пайыз коэффициенті бойынша - Қазақстан Республикасының жергiлiктi атқару органдары шығарған Қазақстан Республикасының мемлекеттiк бағалы қағаздары, тәуелсiз рейтингi Standard & Poor's рейтингтік агенттігінің "А+" пен "ВВВ-" аралығындағы немесе басқа рейтингтік агенттіктердің бірінің осыған ұқсас деңгейіндегі рейтингі бар шет мемлекеттердiң орталық үкiметтерi және орталық банктерi шығарған мемлекеттiк мәртебесi бар бағалы қағаздар, халықаралық қаржы ұйымдары шығарған бағалы қағаздар, Қазақстан Республикасының сауда-саттықты ұйымдастырушыларының және Қалыптарға 8-қосымшаға сәйкес Халықаралық қор биржалары болып танылатын сауда-саттықты ұйымдастырушылар тiзiмiнде көрсетiлген халықаралық қор биржалары танитын сауда-саттықты ұйымдастырушылардың ресми тiзiмiне енгiзiлген бағалы қағаздар түріндегі өтеу мерзiмi 6 (алты) айдан кем сыйақы мөлшерлемесiнiң өзгеруiне байланысты нарықтық тәуекелi бар қаржы құралдары;

      3) 1 (бір) пайыздық коэффициент бойынша - осы тармақтың 2) тармақшасында көрсетiлген сыйақы мөлшерлемесiнiң өзгеруiне байланысты нарықтық тәуекелi бар, өтеу мерзiмi 6 (алты) айдан 24 (жиырма төрт) айға дейiнгi қаржы құралдары;

      4) 1,6 (бір бүтін оннан алты) пайыздық коэффициент бойынша - осы тармақтың 2) тармақшасында көрсетiлген сыйақы мөлшерлемесiнiң өзгеруiне байланысты нарықтық тәуекелi бар, өтеу мерзiмi 24 (жиырма төрт) айдан асатын қаржы құралдары;

      5) 8 (сегіз) пайыздық коэффициент бойынша - осы тармақтың 1), 2), 3) және 4) тармақшаларында көрсетiлгенді қоспағанда, сыйақы мөлшерлемесiнiң өзгеруiне байланысты нарықтық тәуекелi бар қаржы құралдары.

      Туынды қаржы құралдары ерекше пайыздық тәуекел есебiне қосылмайды.

      26. Жалпы пайыздық тәуекел:

      әр уақыт аралығындағы мөлшерленген жабық позициялар сомасының 10 (он) пайызының;

      1-аймақтың мөлшерленген жабық позициясы мөлшерiнiң 40 (қырық) пайызының;

      2-аймақтың мөлшерленген жабық позициясы мөлшерiнiң 30 (отыз) пайызының;

      3-аймақтың мөлшерленген жабық позициясы мөлшерiнiң 30 (отыз) пайызының;

      1 және 2-аймақтар аралығындағы мөлшерленген жабық позиция мөлшерiнiң 40 (қырық) пайызының;

      2 және 3-аймақтар аралығындағы мөлшерленген жабық позиция мөлшерiнiң 40 (қырық) пайызының;

      1 және 3-аймақтар аралығындағы мөлшерленген жабық позиция мөлшерiнiң 100 (жүз) пайызының;

      қалған мөлшерленген ашық позиция мөлшерiнiң 100 (жүз) пайызының сомасын білдіреді.

      27. Мөлшерленген позициялар мынадай тәртiппен есептеледi:

      1) сыйақы мөлшерлемесiнiң өзгеруiне байланысты қаржы құралдары бойынша ашық позиция мөлшерiн айқындау.

      Ашық позицияның мөлшерiн айқындау кезiнде сыйақы мөлшерлемесiнiң өзгеруiне байланысты қаржы құралдары (фьючерстiк келiсiмшарттар, форвардтық келiсiмшарттар, пайыздық мөлшерлемедегi форвардтық келiсiмшарт) (бұдан әрi – сыйақы мөлшерлемесiнiң өзгеруiне байланысты туынды қаржы құралдары) мөлшері тиiстi базистiк активтердiң нарықтық құнымен көрсетiлетiн ұзақ және қысқа позициялардың комбинациясы ретiнде қарастырылады.

      Сыйақы мөлшерлемесiнiң өзгеруiне байланысты туынды қаржы құралдарын өтеу мерзiмi туынды қаржы құралдарын жеткiзуге немесе орындауға дейінгі мерзім мен олардың базистік активінің айналыста болу мерзімінің сомасы ретiнде есептеледi (базистiк активтi жеткiзу талабы бар туынды қаржы құралының жағдайында - ұзақ позицияға қосылатын туынды қаржы құралын өтегенге дейiнгi мерзiм қосылады, ал базистiк активтi жеткiзу мiндеттемесi бар туынды қаржы құралының жағдайында - қысқа позицияға қосылатын туынды қаржы құралын өтегенге дейiнгi мерзiм қосылады).

      Своп ашық позициясының мөлшерiн айқындау кезiнде келiсiмшарттар базистiк активтер айқындайтын өтеу мерзiмдері бар тиiстi базистiк активтермен көрсетiлген ұзын және қысқа позициялардың комбинациясы ретiнде қаралады.

      Ашық позицияны есептеу кезiнде мынадай талаптарға сәйкес келетiн борыштық бағалы қағаздарды сатып алуға арналған талапты немесе сатуға мiндеттеменi білдіретін, сыйақы мөлшерлемесiнің өзгеруіне байланысты мерзiмдi туынды қаржы құралдары арасындағы өзара қарама-қарсы позициялар есепке алынуы мүмкін:

      борыштық бағалы қағаздарды бiр эмитенттің шығаруы;

      борыштық бағалы қағаздардың белгiлi бiр шетел валютасындағы немесе теңгедегі нарықтық құнының тең болуы;

      борыштық бағалы қағаздардың құбылмалы сыйақы мөлшерлемесінің тең болуы;

      борыштық бағалы қағаздардың өтегенге дейiнгi мерзiмiнің тең болуы;

      2) ашық позицияларды уақыт аралықтары бойынша бөлу Қалыптарға 9-қосымшаға сәйкес Ашық позицияларды уақыт аралықтары бойынша бөлуге және мынадай талаптарға сәйкес жүзеге асырылады:

      сыйақы мөлшерлемесiнің өзгеруіне, белгiленген сыйақы мөлшерлемесiне байланысты қаржы құралдары кезектi төлем жасау күнiне дейiн қалған мерзiмге қарай уақыт аралықтары бойынша бөлiнедi;

      сыйақы мөлшерлемесiнiң өзгеруiне, өзгермелi сыйақы мөлшерлемесiне байланысты қаржы құралдары сыйақы мөлшерлемесiн қайта қарау күнiне дейiн қалған мерзiмге қарай уақыт аралықтары бойынша бөлiнедi;

      орындалу мерзiмi 2 (екi) уақыт аралығының шегінде тұрған қаржы құралдары неғұрлым ерте уақыт аралығына бөлiнедi;

      конвертацияланбайтын артықшылықты акциялар уақыт аралықтары бойынша дивидендтерді төлеу мерзiмiне қарай бөлiнедi, ал дивидендтер төлеу туралы ақпарат болмаған жағдайда, уақыт аралығы есептілік жасалған күннен бастап жылдық дивидендтердi төлеудің заңды тұлға белгiлеген күнiне дейiн айқындалады;

      3) әр уақыт аралығы iшiнде барлық ұзақ және қысқа ашық позициялар қосылады;

      4) әр уақыт аралығы бойынша жиынтықты ұзақ және жиынтықты қысқа позициялар уақыт аралығына сәйкес келетiн коэффициент бойынша мөлшерленеді;

      5) мөлшерленген ашық және мөлшерленген жабық позициялар әр уақыт аралығы бойынша айқындалады.

      Әр уақыт аралығының мөлшерленген ұзақ және қысқа позициялары өзара есепке алынады.

      Толық өзара есепке алынуға тиiс әр уақыт аралығы бойынша мөлшерленген ұзақ немесе қысқа позициялар бөліктерінің сомасы уақыт аралығының мөлшерленген жабық позициясын бiлдiредi. Өзара есепке алынуға тиiс емес немесе өзара есепке алынбай қалған мөлшерленген ұзақ немесе қысқа позициялардың бөлiгi уақыт аралығының мөлшерленген ұзақ немесе қысқа позицияларын жасай отырып жиынтықталады.

      Уақыт аралығына мына аймақтар бойынша топталады:

      1-аймақ кемінде 1 (бір) жылдық 4 (төрт) уақыт аралығынан тұрады, оның iшiнде кемінде 1 (бір) ай, 1(бір) айдан 3 (үш) айға дейiн, 3 (үш) айдан 6 (алты) айға дейiн, 6 (алты) айдан 12 (он екі) айға дейiн;

      2-аймақ 1 (бiр) жыл мен 4 (төрт) жыл аралығындағы 3 (үш) уақыт аралығынан тұрады, оның iшiнде 1 (бір) жылдан 2 (екі) жылға дейiн, 2 (екі) жылдан 3 (үш) жылға дейiн, 3 (үш) жылдан 4 (төрт) жылға дейiн;

      3-аймақ 4 (төрт) жылдан асатын 6 (алты) уақыт аралығынан тұрады, оның iшiнде 4 (төрт) жылдан 5 (бес) жылға дейiн, 5 (бес) жылдан 7 (жеті) жылға дейiн, 7 (жеті) жылдан 10 (он) жылға дейiн, 10 (он) жылдан 15 (он бес) жылға дейiн, 15 (он бес) жылдан 20 (жиырма) жылға дейін, 20 (жиырма) жылдан астам.

      Әрбiр аймақтың уақыт аралықтары бойынша мөлшерленген ұзақ немесе қысқа позициялар өзара есепке алынуға жатады. Толық өзара есепке алынуға жататын әрбiр аймақтағы уақыт аралықтарының ұзақ немесе қысқа позициялары бөлiктерiнiң сомасы аймақтың мөлшерленген жабық позициясын бiлдiредi.

      Өзара есепке алынуға жатпайтын немесе өзара есепке алынбай қалған әрбiр аймақтағы түрлi уақыт аралықтарының мөлшерленген ұзақ немесе қысқа позицияларының бөлiгi әрбiр аймақтың мөлшерленген ұзақ немесе қысқа позицияларын құрай отырып жинақталады;

      6) аймақтар арасындағы мөлшерленген ашық және жабық позициялар айқындалады.

      1-аймақтың мөлшерленген ұзақ (қысқа) позициясы 2-аймақтың мөлшерленген қысқа (ұзақ) позициясымен есепке алынады.

      Толық өзара есепке алынуға жатқан 1-аймақтың және 2-аймақтың мөлшерленген ұзақ немесе қысқа позициялары мөлшерлерi бөлiктерiнiң сомасы 1 және 2-аймақтардың арасындағы мөлшерленген жабық позицияны бiлдiредi.

      2-аймақтың мөлшерленген ұзақ (қысқа) позициясы 3-аймақтың мөлшерленген қысқа (ұзақ) позициясымен өзара есепке алынады.

      Толық өзара есепке алынуға жататын 2-аймақтың және 3-аймақтың мөлшерленген ұзақ немесе қысқа позициялары мөлшерлерi бөлiктерiнiң сомасы 2 және 3-аймақтардың арасындағы мөлшерленген жабық позицияны бiлдiредi.

      1-аймақтың мөлшерленген ашық ұзақ (қысқа) позициясы 3-аймақтың мөлшерленген қысқа (ұзақ) позицияларымен өзара есепке алынады.

      Толық өзара есепке алынуға жататын 1-аймақтың және 3-аймақтың мөлшерленген ұзақ немесе қысқа позициялары мөлшерлерi бөлiктерiнiң сомасы 1 және 3-аймақтар арасындағы мөлшерленген жабық позицияны бiлдiредi.

      Аймақтар арасындағы өзара есепке алынғаннан кейiн қалған мөлшерленген ашық позициялар қалған мөлшерленген ашық позицияны құрай отырып жиынтықталады.

      Жалпы пайыздық тәуекелді есептеу Қалыптарға 10-қосымшаға сәйкес жүзеге асырылады.

      28. Базалық активi акциялар немесе акциялардың индекстерi болып табылатын акциялардың нарықтық құнының және туынды қаржы құралдарының нарықтық құнының өзгеруiне байланысты нарықтық тәуекелi бар қаржы құралдары бойынша тәуекелдi есептеу акциялардың ерекше тәуекелiнің және акциялардың жалпы тәуекелiнің сомасын бiлдiредi.

      Акциялардың ерекше тәуекелiнің және акциялардың жалпы тәуекелiнің есебiне базистiк активтерi акциялар немесе акциялар индексi болып табылатын акциялардың нарықтық құнының және туынды қаржы құралдарының нарықтық құнының өзгеруiне байланысты нарықтық тәуекелi бар мынадай қаржы құралдары қосылады:

      акциялар (сыйақы мөлшерлемесiнiң өзгеруiне байланысты нарықтық тәуекелi бар қаржы құралдары бойынша тәуекелді есептеуге қосылатын конвертацияланбайтын артықшылықты акцияларды қоспағанда);

      конвертацияланатын бағалы қағаздар (конвертацияланатын облигациялар және конвертацияланатын артықшылықты акциялар);

      осы тармақтың екінші бөлігінің екiншi және үшiншi абзацтарында көрсетiлген, базистiк активi бағалы қағаздар болып табылатын туынды қаржы құралдары немесе көрсетiлген бағалы қағаздардың индексi.

      29. Ерекше тәуекелді және жалпы тәуекелді есептеу үшін Қазақстан Республикасының сауда-саттықты ұйымдастырушысының немесе халықаралық қор биржалары болып танылатын сауда-саттықты ұйымдастырушылардың сауда жүйесiнде саудаланатын акциялардың нарықтық құнының немесе акциялар индексiнің өзгеруiне байланысты әрбір қаржы құралы бойынша ашық (ұзақ немесе қысқа) позициялар айқындалады.

      Акциялардың нарықтық құнының немесе акциялар индексiнiң өзгеруiне байланысты қаржы құралдары бойынша ашық (ұзақ немесе қысқа) позицияны есептеу кезiнде базистiк активi белгiлi бiр акциялар немесе акциялардың белгiлi бiр индекстері болып табылатын қаржы құралдары базистiк активтердiң нарықтық құнына қайта есептеледі, оның iшiнде:

      базистiк активi акциялар болып табылатын фьючерстiк және форвардтық келiсiмшарттар көрсетілген фьючерстiк және форвардтық келiсiмшарттардың нарықтық құны бойынша көрсетiледi;

      базистiк активi акциялар индексi болып табылатын фьючерстiк келiсiмшарттар индекс құрамына кiретiн акциялардың нарықтық құны бойынша қайта есептеледі;

      базистiк активi акциялар индекстерi болып табылатын своптық келiсiмшарттар индекс құрамына кiретiн акциялардың нарықтық құны сомасына қайта есептелген позицияны бiлдiретiнi ескеріле отырып, базистiк активтердiң көрсетілген позицияларға сәйкес келетін нарықтық құны бойынша қайта есептелген ұзақ және қысқа позициялар комбинациясы ретiнде қаралады;

      базалық активi акциялар немесе акциялар индекстерi болып табылатын опциондық келiсiмшарттар олардың есептi кезеңнiң соңғы жұмыс күнiндегі нарықтық құны мөлшерiндегi акциялардың жалпы тәуекелiн есептеуге қосылады.

      Белгiлi бір акциялардың немесе акциялардың белгiлi бір индексiнiң нарықтық құнының өзгеруiне байланысты қаржы құралдары бойынша ашық (ұзақ немесе қысқа) позиция белгiлi бір акциялардың немесе акциялардың белгiлi бір индексiнiң нарықтық құнының өзгеруiне байланысты қаржы құралдары, оның iшiнде белгiлi бір акцияларды сатуға талаптарды немесе акциялардың белгiлi бiр индексi бойынша төлемдердi жүзеге асыруға талапты білдіретіндер сомасы мен белгiлi бір акциялардың немесе акциялардың белгiлi бір индексiнiң нарықтық құнының өзгеруiне байланысты қаржы құралдары, оның iшiнде белгiлi бір акцияларды сатуға міндеттемелерді немесе акциялардың белгiлi бір индексi бойынша төлемдердi жүзеге асыру мiндеттемесін білдіретіндер сомасының арасындағы айырманы бiлдiредi.

      30. Акциялардың нарықтық құнының немесе акциялар индексінің өзгеруіне байланысты нарықтық тәуекелі бар қаржы құралдары бойынша ерекше тәуекел 0,075-ке тең ерекше тәуекел коэффициенті бойынша мөлшерленген көрсетілген қаржы құралдары бойынша ашық позициялардың (ұзақ және қысқа) сомасын білдіреді.

      2016 жылғы 1 қаңтардан бастап ерекше тәуекел коэффициентінің мәні 0,075-ке тең.

      2017 жылғы 1 қаңтардан бастап ерекше тәуекел коэффициентінің мәні 0,08-ге тең.

      31. Жалпы тәуекел 0,075-ке тең жалпы тәуекел коэффициентінің белгілі бір акциялардың немесе акциялардың белгілі бір индексінің нарықтық құнының өзгеруіне байланысты нарықтық тәуекелі бар қаржы құралдары бойынша ұзақ позициялар сомасы мен қысқа позициялар сомасының арасындағы айырмасына көбейтіндісін білдіреді.

      2016 жылғы 1 қаңтардан бастап жалпы тәуекел коэффициентінің мәні 0,075-ке тең.

      2017 жылғы 1 қаңтардан бастап жалпы тәуекел коэффицентінің мәні 0,08-ге тең.

      32. Шетел валюталарының айырбастау бағамының (бағалы металдардың нарықтық құнының) өзгеруіне байланысты активтер, шартты және ықтимал талаптар мен міндеттемелер бойынша тәуекелдің есебі 0,075-ке тең валюталық тәуекел коэффициентінің мына:

      әрбір шетел валютасы бойынша ашық қысқа позициялар (абсолюттік мәні бойынша) және бағалы металдар бойынша ашық (ұзақ немесе қысқа) позициялар (абсолюттік мәні бойынша);

      әрбір шетел валютасы бойынша ашық ұзақ позициялар (абсолюттік мәні бойынша) және бағалы металдар бойынша ашық (ұзақ немесе қысқа) позициялар (абсолюттік мәні бойынша) сомаларының біреуінің ең жоғарғы мәніне көбейтіндісін білдіреді.

      Әрбір шетел валютасы бойынша ашық валюталық позиция осы қаулымен бекітілген Банктің ашық валюталық позициясын есептеу қағидалары және лимиттерінің 1-тармағына сәйкес есептеледі.

      2016 жылғы 1 қаңтардан бастап валюталық тәуекел коэффициентінің мәні 0,075-ке тең.

      2017 жылғы 1 қаңтардан бастап валюталық тәуекел коэффициентінің мәні 0,08-ге тең.

      33. Әрбiр шетел валютасы (бағалы металл) бойынша ашық (ұзақ немесе қысқа) позицияны есептеуге шетел валютасымен (бағалы металдармен) көрсетiлген немесе белгiленген активтер, міндеттемелер, шартты және ықтимал талаптар мен міндеттемелер қосылады, оның iшiнде:

      шетел валютасымен есептелген сыйақыны қоса алғанда, шетел валютасымен (бағалы металмен) көрсетiлген (белгiленген) активтер мен мiндеттемелердiң нарықтық (әдiл) құны арасындағы айырма;

      форвард немесе фьючерс және опцион операциялары бойынша алынатын және төленетін шетел валютасының (бағалы металдың) мөлшерлерi арасындағы айырма;

      шетел валютасымен көрсетiлген (белгiленген) алынған және берiлген кепiлдiктер арасындағы айырма.

      Көрсетілген айырмалардың оң мәндерi шетел валютасы (бағалы металл) бойынша ашық ұзақ позицияларды, ашық терiс мәндер - шетел валютасы (бағалы металл) бойынша қысқа позицияларды білдіреді.

      Шетел валютасын немесе бағалы металды сатуға арналған форвард операциялары форвард операциясының базалық активi көлемiнiң есептi кезеңнiң соңғы жұмыс күнiнде қалыптасқан базалық активтiң нарықтық бағасына көбейтіндісі ретінде есептелетін конвертацияланатын мөлшердегi ашық валюталық позиция есебiне қосылады.

      34. Шетел валюталарының айырбастау бағамының (бағалы металдардың нарықтық құнының) өзгеруіне байланысты активтер, шартты және ықтимал талаптар мен міндеттемелер ХҚЕС сәйкес қалыптастырылған резервтерді шегергендегі ашық валюталық позицияның есебіне қосылады.

      35. Операциялық тәуекел соңғы өткен 3 (үш) жыл ішіндегі жылдық жалпы кірістің орташа шамасының 0,075-кe тең операциялық тәуекел коэффициентіне көбейтіндісінің 13,3-ке тең келтіру коэффициентінің көбейтіндісі ретінде есептеледі.

      Соңғы өткен 3 (үш) жыл ішіндегі жылдық жалпы кірістің орташа шамасы әр жыл сайын банк таза кіріс алған соңғы өткен 3 (үш) жыл ішіндегі жылдық жалпы кіріс сомасының банк таза кіріс алған жылдар санына қатынасы ретінде есептеледі.

      Жаңадан құрылған банктер үшін операциялық тәуекел қаржы жылы аяқталғаннан кейін есептеледі және жылдық жалпы кірістің орташа шамасы өткен жылдар санына қарай есептеледі.

      Жылдық жалпы кіріс:

      жиынтық шығыстарды, провизияларды (резервтерді) қалпына келтіруден түскен кірістерді (резервтерді) шегергенде;

      жиынтық кірістің, корпоративтік табыс салығының, қамтамасыз етуге арналған қаржының сомасы ретінде айқындалады.

      Операциялық тәуекелді есептеуге банк шығын алған, бірақ провизияларды (резервтерді) қалпына келтіруден болған кірістерді шегергендегі қамтамасыз етуге арналған қаржыны есепке алғанда жалпы оң кіріс алынған жыл кіргізіледі.

      2016 жылғы 1 қаңтардан бастап келтіру коэффициентінің мәні 13,3-ке, операциялық тәуекел коэффициенті 0,07-ге тең.

      2017 жылғы 1 қаңтардан бастап келтіру коэффициентінің мәні 12,5-ке, операциялық тәуекел коэффициентінің мәні 0,08-ге тең.

      36. Оригинатор-банк (бұдан әрі - оригинатор) Капиталды өлшеудің және капитал стандарттарының халықаралық конвергенциясы: жаңа тәсілдер (2006 жылғы маусым) Базель II негіздемелік тәсіліне сәйкес меншікті капиталды есептеуге секьюритилендірудің шектеулі тәсілін қолданады, ол кезде егер секьюритилендіру мәмілесін жүзеге асыру нәтижесінде елеулі кредиттік тәуекел үшінші тараптарға берілетін болса, секьюритилендірілген активтер кредиттік тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленген оригинатор активтерінің есебінен (бұдан әрі - секьюритилендірудің негіздемелік тәсілі) шығарылуы мүмкін.

      Секьюритилендіру мәмілелеріне қатысатын және оригинаторлар болып табылмайтын банктер осындай мәміледе өздері ұстап тұратын кредиттік тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленген секьюритилендіру позицияларын есептеу кезінде Қалыптарға сәйкес секьюритилендірудің негіздемелік тәсілін қолданады.

      37. Банктер меншікті капиталды есептеу барысында секьюритилендірудің негіздемелік тәсілін қолдану үшін оригинатор уәкілетті органға мынадай құжаттарды ұсынады:

      1) Қалыптарға 11-қосымшаға сәйкес сауалнама;

      2) банк басқармасының құрамынан секьюритилендірудің негіздемелік тәсілін қолданудың мақсатқа сай екендігін анықтауға жауапты тұлғаларды айқындайтын құжат;

      3) шет мемлекеттің заңнамасына сәйкес жүзеге асырылатын шетелдік арнайы қаржы компанияларымен секьюритилендірудің трансшекаралық мәмілелерін жасау үшін бағалы қағаздар шығарылымы (не облигациялық бағдарлама) проспектісінің көшірмесі не "Жобалық қаржыландыру және секьюритилендiру туралы" 2006 жылғы 20 ақпандағы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес жүзеге асырылатын секьюритилендіру мәмілелері үшін облигациялық бағдарламаны (не облигациялық бағдарлама шегіндегі облигациялар шығарылымын) мемлекеттік тіркеу туралы куәліктің көшірмесі;

      4) Қалыптарға 12-қосымшаға сәйкес Меншікті капитал жеткіліктілігінің коэффициенттерін есептеу туралы мәліметтерге сәйкес секьюритилендіру ескерілген және секьюритилендіру ескерілмеген k2 меншікті капитал жеткіліктілігінің коэффициенті туралы мәліметтер.

      38. Егер құжаттар шет тілінде дайындалса, онда олардың мемлекеттік және орыс тіліндегі аудармасы ұсынылады.

      39. Ұсынылған құжаттарды уәкілетті орган оларды алған күннен бастап күнтізбелік 15 (он бес) күн ішінде қарайды.

      40. Қалыптардың 37-тармағында көзделген құжаттарды қарағаннан кейін уәкілетті орган меншікті капиталды есептеу барысында секьюритилендірудің негіздемелік тәсілін банктердің қолдануына растау беру не бас тарту туралы шешімді қабылдайды және жазбаша нысанда бұл туралы оригинаторға хабарлайды.

      Банктердің меншікті капиталды есептеу барысында секьюритилендірудің негіздемелік тәсілін қолдануына растау мынадай жағдайда:

      Қалыптардың 37-тармағына сәйкес құжаттардың толық топтамасы ұсынылмаса;

      Қалыптардың 42, 44-тармақтарының талаптарына сәйкес келмесе, берілмейді.

      41. Оригинатор тәуекелді беру маңыздылығын айқындау мақсатында:

      1) секьюритилендіру ескерілмеген k2 меншікті капитал жеткiлiктiлiгінің коэффицентін есептеуді;

      2) секьюритилендіру ескерілген k2 меншікті капитал жеткiлiктiлiгінің коэффицентін есептеуді жүзеге асырады.

      42. Егер:

      1) секьюритилендіруді есептегендегі k2 меншікті капитал жеткiлiктiлiгі коэффициентінің мәні секьюритилендіруді есептемегендегі k2 меншікті капитал жеткiлiктiлiгі коэффициентінің мәнінен артық болса;

      2) оригинатор тиесілі банк конгломератының мүшелері болып табылмайтын үшінші тараптар секьюритилендірілген активтермен қамтамасыз етілген транштардың кемінде 10 (он) пайызын ұстап қалса, тәуекелді беру маңызды болып табылады.

      43. Егер секьюритилендіру ескерілген k2 меншікті капитал жеткiлiктiлiгі коэффициентінің мәні секьюритилендіру ескерілмеген k2 меншікті капитал жеткiлiктiлiгі коэффициентінің мәнінен аз болса, тәуекел берілмейді. Бұл жағдайда, оригинатор меншікті капиталды есептеу барысында секьюритилендірудің негіздемелік тәсілін қолданбайды және секьюритилендіру ескерілмеген тиісті тәуекелдердің мөлшерленген шамасын есептейді. Бұл ретте оригинатор өзі ұстап қалатын секьюритилендіру позицияларын меншікті капиталдан шегермейді және (немесе) меншікті капиталдың жеткіліктілігі коэффициентін есептеу кезінде активтердің кредиттік тәуекелі дәрежесі бойынша осындай позицияларды мөлшерлемейді.

      44. Оригинатор мынадай талаптарды орындау кезінде кредиттік тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленген активтердің есебінен секьюритилендірілген активтерді алып тастайды:

      1) секьюритилендірілген активтермен байланысты елеулі кредиттік тәуекел үшінші тараптарға ауыстырылады;

      2) секьюритилендіру мәмілесі бойынша құжаттар мәміленің экономикалық мәнін көрсетеді;

      3) арнайы қаржы компаниясы секьюритирлендірілген активтер бойынша төлемдерді борышкерлердің ықтимал төлемеуімен байланысты, оның ішінде оригинатордың банкроттығы (төлем қабілетсіздігі) жағдайында барлық тәуекелдерді көтереді;

      4) Қалыптарда көзделген жағдайларды қоспағанда, оригинатор:

      жарғылық капиталға қатысу үлестерін не арнайы қаржы компаниясында дауыс беру құқығымен акцияларды тура немесе жанама иеленбейді;

      арнайы қаржы компаниясындағы директорлар кеңесі немесе басқарма мүшелерінің басым көпшілігін тағайындамайды немесе сайламайды;

      шарт күшімен немесе өзге тәсілмен арнайы қаржы компаниясының шешімдерін айқындамайды;

      тиісті шарттарда немесе секьюритилендіру мәмілесіне қатысты құжаттарда көзделгендерден басқа, арнайы қаржы компаниясынан секьюритилендірілген активтерді сатып алу бойынша өзіне қандай да бір міндеттемелерді қабылдамайды;

      тиісінше шарттарда немесе секьюритилендіру мәмілесіне қатысты құжаттарда көзделгендерден басқа, секьюритилендірілген активтерге қатысты қандай да бір тәуекелдерді ұстап қалу бойынша міндеттемелерді өзіне қабылдамайды;

      арнайы қаржы компаниясына секьюритилендірілген активтер берілгеннен кейін секьюритирлендірумен және арнайы қаржы компаниясының қызметімен байланысты шығыстарды көтермейді;

      арнайы қаржы компаниясына қандай да бір нысанда жанама қолдау көрсетпейді. Сондай-ақ оригинатормен айрықша қатынастармен байланысты тұлғалардың жанама қолдау көрсетуіне жол берілмейді.

      Оригинатор, сондай-ақ оригинатормен айрықша қатынастармен байланысты тұлғалар арнайы қаржы компаниясына ақшалай сипаттағы талаптар (бұдан әрі - кредиттік қамтамасыз ету) бойынша көмек көрсеткен не осындай қолдау тиісінше шарттарда немесе секьюритилендіру мәмілесіне қатысты құжаттарда көзделмеген жағдайларда өзге қолдауды көрсеткен жағдайда жанама қолдау көрсету туындайды.

      Оригинатордың немесе оригинатормен айрықша қатынастармен байланысты тұлғалардың кейінгі секьюритилендіру мәмілелерін жасау кезінде арнайы қаржы компаниясына жанама қолдау көрсету фактілері анықталған жағдайда, оригинатор секьюритилендірілген активтер бойынша капиталға қойылатын талаптарды төмендету мүмкіндігінен айырылады;

      5) арнайы қаржы компаниясы шығарған бағалы қағаздар оригинатордың төлем міндеттемелерін білдірмейді;

      6) тәуекелдер берілетін тарап секьюритилендірудің бір немесе бірнеше мәмілесін жүзеге асыру үшін құрылған арнайы қаржы компаниясы болып табылады;

      7) егер секьюритирлендіру мәмілесінде кері сатып алу опционы көзделсе, онда мына талаптардың барлығы орындалады:

      кері сатып алу опционы оригинатордың қалауымен ғана іске асырылады;

      кері сатып алу опционы секьюритилендірілген активтер бойынша өтелмеген негізгі міндеттемелердің жалпы мөлшері не шығарылған бағалы қағаздар бойынша негізгі міндеттеменің жалпы мөлшері 10 (он) пайыз мәнге жеткен және олардың бастапқы мөлшерінен төмен болған жағдайда ғана іске асырылады;

      кері сатып алу опционы секьюритирлендіру позицияларының кредиттік сапасын жақсарту мақсатында құрылымдала алмайды;

      8) оригинатор мынадай талаптарды сақтағанда секьюритилендірілген активтерді сатып ала алады не оларды пулда басқа активтерге ауыстыра алады:

      секьюритилендірілген активтер олардың әділ нарықтық құнынан аспайтын құны бойынша сатып алынады;

      әділ нарықтық құны бойынша сатып алынатын активтерді қоспағанда, сатып алынатын секьюритилендірілген активтер тиісті міндетті тараптың дефолты орын алған міндеттемелерді білдірмейді;

      ауыстырылатын секьюритилендірілген активтердің тиісті (ұқсас) жіктеу санаты болады.

      Оригинатор бұл құралдар Қалыптардың 50-тармағында белгіленген талаптарды қанағаттандырған жағдайда, секьюритирлендірілетін активтерге қызмет көрсету бойынша қызмет көрсетеді, сондай-ақ секьюритирлендірілген активтерге қатысты өтімділік құралдарын ұсынады.

      45. Оригинатор тәуекелді беру маңызды болған жағдайда банк конгломератының меншікті капиталының жеткіліктілігі коэффиценттерін есептеу кезінде кредиттік тәуекелдер дәрежесі бойынша мөлшерленген активтердің есебінен секьюритилендірілген активтерді алып тастайды.

      46. Қалыптардың 48-тармағында аталған талаптарға сәйкес келетін позицияларды қоспағанда, меншікті капиталдан банк ұстап қалатын және Standard & Poor's агенттігінің "ВВ-" төмен борыштық рейтингі немесе басқа рейтингтік агенттіктердің бірінің осыған ұқсас деңгейдегі рейтингі не Standard & Poor's агенттігінің ұлттық шкаласы бойынша "kzBB-" төмен рейтингтік бағасы немесе басқа рейтингтік агенттіктердің бірінің ұлттық шкаласы бойынша осыған ұқсас деңгейдегі рейтингі бар не тиісті рейтингтік бағасы жоқ секьюритирлендіру позициялары шегерілуге жатады.

      Шегерім бірінші деңгейдегі капиталдан 50 (елу) пайыз және екінші деңгейдегі капиталдан 50 (елу) пайыз мөлшерінде бөлінеді. Шегерілетін позициялар ХҚЕС сәйкес құрылған резервтер сомасына азаяды.

      47. Секьюритилендіру позициялары - бұл секьюритилендіру мәмілесіндегі тәуекелдер және ол секьюритилендіру мәмілесімен байланысты банкте туындайтын баланстық және баланстан тыс активтерді, шартты және ықтимал міндеттемелерді білдіреді. Секьюритилендіру позицияларына позицияның кредиттік сапасы негізінде тәуекелдің (тәуекелдің салмақтық коэффициенті) тиісті деңгейі берілуі тиіс, ол Қалыптарға сәйкес кредиттік рейтинг негізінде айқындалады. Мұндай позицияларға:

      оригинатордың арнайы қаржы компаниясына беретін қарыздары;

      оригинатордың арнайы қаржы компаниясына қатысты шартты және ықтимал талаптары мен міндеттемелері;

      банктің арнайы қаржы компаниясының бағалы қағаздарын сатып алуы;

      ұсынылатын кредиттік қамтамасыз ету (credit enhancements);

      өтімділік құралдары;

      пайыздық немесе валюталық своптар;

      кредиттік деривативтер;

      резервтік шоттар (ақшамен қамтамасыз ету шоты) үшін қаражат беру және басқалары жатады.

      Секьюритилендіру позициясына көрсетілген компанияның банк шоттарын ашу сияқты банктің арнайы қаржы компаниясына банктік қызмет көрсетуіне байланысты туындайтын, банктің арнайы қаржы компаниясына қатысты активтері, шартты және ықтимал міндеттемелері кірмейді. Бұл ретте:

      секьюритилендіру мәмілесінде түрлі транштар бойынша тәуекелдер болғанда, әрбір транш бойынша тәуекел секьюритилендірудің жеке позициясы сияқты мөлшерленеді;

      секьюритилендіру позициялары бойынша кредиттік қамтамасыз етуді білдіретін тұлғалар секьюритилендіру позицияларын ұстап қалатын тараптар ретінде қарастырылады;

      сыйақы мөлшерлемесінің және валюта бағамдарының өзгеру тәуекелдерін хеджирлеу мақсатында жасалған туынды қаржы құралдары бойынша позициялармен байланысты тәуекелдер секьюритилендіру мәмілесіндегі жекелеген позициялар сияқты мөлшерленеді;

      баланста ұсталынатын секьюритилендіру мәмілесіндегі позиция тәуекелінің шамасы өзінің баланстық құнына тең;

      егер Қалыптарда өзгеше белгіленбесе, секьюритилендіру мәмілесіндегі баланстан тыс позиция тәуекелінің шамасы 100 (жүз) пайызға тең конверсиялық факторға көбейтілген өзінің номиналдық құнына тең.

      48. Кредиттік рейтингі жоқ секьюритилендіру позициясы тәуекелінің мөлшерленген шамасын есептеу үшін банк осындай позицияға болжанатын рейтингті қолдана алады.

      Болжанатын рейтинг мынадай тәртіппен қолданылады:

      кредиттік рейтингі бар секьюритилендіру позициясының ағымдағы кредиттік рейтингі қолданылады, ол рейтингі жоқ секьюритилендіру позициясының реттелу дәрежесі бойынша тең болып табылады, немесе;

      егер, рейтингі бар позициялардың ешқайсысы рейтингі жоқ позициямен реттелу дәрежесі бойынша тең келмесе, онда секьюритилендіру позициясының (осындай бар болса) реттелу дәрежесі бойынша ағымдағы ең жоғары кредиттік рейтингі қолданылады, ол рейтингі жоқ осындай позицияға реттелу дәрежесі бойынша төмен болып табылады.

      Болжанатын рейтингті қолдану барысында кредиттік рейтингі бар секьюритилендірудің барлық позициясы ескеріледі.

      49. Егер секьюритилендіру кезінде банк секьюритилендірілген активтер бойынша қаражат алу мерзімдері мен арнайы қаржы компаниясы шығарған бағалы қағаздар (бұдан әрі - өтімділік құралдары) бойынша инвесторларға берілетін төлемдер мерзімдері арасындағы ықтимал сәйкессіздіктерді өтеу үшін қаржыландыруды ұсыну мақсатында арнайы қаржы компаниясымен шарттық қатынастарға түсетін болса, қоса алғанда 1 (бір) жылға дейін бастапқы өтеу мерзімі бар өтімділік құралдарының мөлшеріне 20 (жиырма) пайызға тең конверсиялық фактор немесе, егер құралдың 1 (бір) жылдан астам бастапқы өтеу мерзімі болса, 50 (елу) пайызға тең конверсиялық фактор қолданылады.

      50. Өтімділік құралдары - секьюритилендірілген активтердің өтімділігін көтеруге мүмкіндік беретін шаралар. Өтімділік құралдары мынадай талаптарға сәйкес келеді:

      1) өтімділік құралының талаптары оны пайдалануға болатын жағдайларды нақты айқындауға және шектеуге тиіс. Өтімділік құралы шеңберінде қаражат алу мүмкіндігі секьюритилендірілген активтерді иеліктен алу және төлемдері өтімділік құралы бойынша төлемдерге қатысты реттелген кез келген қосымша кредиттік қамтамасыз ету нәтижесінде толығымен өтелуі мүмкін сомамен шектеледі;

      2) өтімділік құралы құралды пайдалану кезінде дефолт болып қойған тәуекелдерге қатысты өтімділікті ұсыну арқылы немесе олардың әділ құнынан жоғары баға бойынша активтерді сатып алу арқылы құралды пайдалану кезінде келтіріліп қойған шығындарды өтеу арқылы кредиттік сапаны қамтамасыз ету үшін пайдаланылмайды;

      3) өтімділік құралы секьюритилендіруді тұрақты немесе кезеңдік қаржыландыруды қамтамасыз ету үшін пайдаланылмайды;

      4) сыйақы мөлшерлемесінің және валюта бағамдарының, сыйақылардың, комиссиялардың және секьюритилендіру мәмілесінің орындалуын қамтамасыз етуді ұсынған тұлғаларға тиесілі басқа да ұқсас төлемдердің өзгеру тәуекелдерін хеджирлеу мақсатында жасалған туынды қаржы құралдары негізінде туындайтын талаптарды қоспағанда, өтімділік құралын пайдалану кезінде алынған қаражатты өтеу инвесторлардың талаптарына қатысты реттелген болып табылмайды. Сонымен қатар қаражатты өтеудің күші жойылмайды немесе кейінірек мерзімге қалдырылмайды;

      5) өтімділік құралы осындай құралға қатысты реттелген болып табылатын қосымша кредиттік қамтамасыз ету қолданылғаннан кейін пайдаланылмайды;

      6) өтімділік құралында құралды пайдалану кезінде алынуы мүмкін қаражат сомасының дефолт болған тәуекелдердің шамасына автоматты түрде азайтылуы туралы талап немесе секьюритилендірілген тәуекелдер рейтингі бар құралдардан тұрған жағдайда, егер пулдың орташа сапасы инвестициялық деңгейден төмен түсетін болса, құралды пайдалануды тоқтату туралы талап болуға тиіс.

      51. Секьюритилендірілген активтерге қызмет көрсететін және өтімділік құралын ұсынған банк мынадай барлық талаптар сақталған:

      1) қаражат беру туралы келісімге сәйкес банктің қаражатты толық өтеуге сөзсіз құқығы болған;

      2) банктің талап ету құқығы секьюритилендірілген активтерден алынатын қаражатқа қатысты қойылатын барлық талаптарға қатысты реттелу дәрежесі бойынша жоғары болып табылған;

      3) банктің алдын ала хабарламастан келісімді бұзуға сөзсіз құқығы болған;

      4) бұл келісім Қалыптардың 50-тармағында белгіленген талаптарды қанағаттандырған жағдайда 0 (нөл) пайызға тең конверсиялық факторды қолданады.

4-тарау. Бiр қарыз алушыға келетін тәуекелдің ең жоғары мөлшерi

      52. Банктің оның мiндеттемелері бойынша бiр қарыз алушыға келетін тәуекелі мөлшерінің банктің меншікті капиталына қатынасы:

      банкпен ерекше қатынастармен байланысты тұлғалар болып табылатын қарыз алушылар үшін k3-1 - 0,10 аспайды. Банкпен ерекше қатынастармен байланысты қарыз алушылар бойынша тәуекелдердің жиынтық сомасы банктің меншікті капиталының мөлшерінен аспайды;

      басқа қарыз алушылар үшін k3 - 0,25 (оның ішінде бланкілік қарыздар, қарыз алушы алдындағы не банктің ағымдағы және содан кейінгі 2 (екі) ай ішінде қарыз алушыға талаптары туындауы мүмкін үшінші тұлғалардың пайдасына қарыз алушы үшін қамтамасыз етілмеген шартты міндеттемелер бойынша, Қалыптардың 53-тармағында көрсетілген тиісті қарыз алушылардың міндеттемелері бойынша, сондай-ақ Қазақстан Республикасының тәуелсіз рейтингінің 1 (бір) тармағынан төмен болмайтын Standard & Poor's агенттігінің рейтингі немесе одан басқа рейтингік агенттіктердің бірінің осыған ұқсас деңгейдегі рейтингі бар Қазақстан Республикасының резиденттеріне және Standard & Poor's агенттігінің "А" рейтингінен төмен емес рейтингі немесе одан басқа рейтингтік агенттіктердің бірінің осыған ұқсас деңгейдегі рейтингі бар бейрезиденттерге талаптарды қоспағанда, Қазақстан Республикасының оффшорлық аймақтарда тіркелген немесе азаматтары болып табылатын бейрезиденттердің міндеттемелері бойынша 0,10) аспайды.

      Банктің "Қазақстан Даму Банкі" акционерлік қоғамының мiндеттемелері бойынша тәуекелі мөлшерінің банктің меншікті капиталына қатынасы 0,5 аспайды.

      Әрқайсысының мөлшері банктің меншікті капиталының 10 (он) пайызынан асатын банктің бір қарыз алушыға қатысты банк тәуекелдерінің жиынтық сомасы банктің меншікті капиталының мөлшерінен 5 (бес) еседен аса аспайды.

      "Стресстік активтер қоры" акционерлік қоғамының арнайы қаржы компаниясына берілген секьюритилендірілген кредиттердің жиынтық сомасы банктің меншікті капиталының мөлшерінен аспайды.

      53. Қалыптардың 52-тармағының мақсаттары үшін тиісті қарыз алушылар деп Банктер туралы заңның 8-1-бабының 2-тармағында көзделген талаптардың біріне сәйкес келетін заңды тұлғалар - қарыз алушыларды қоспағанда, барлық заңды тұлғалар - қарыз алушылар түсініледі.

      54. "Бір қарыз алушы" деген терминді оған банктің талаптары бар немесе Қалыптардың 57-тармағында көрсетілген талаптар туындауы мүмкін әрбір жеке немесе заңды тұлға деп түсінген жөн. 2 (екi) немесе одан да көп қарыз алушылардан тұратын топ үшін тәуекел мөлшерi егер қарыз алушылардың әрқайсысының тәуекел мөлшерi банктiң меншiктi капиталының 0,05 (нөл бүтін жүзден бес) пайызынан асатын болса, сондай-ақ мынадай жағдайлардың бiрi болғанда 1 (бiр) қарыз алушыға сияқты жиынтықты түрде есептеледi:

      1) қарыз алушылардың бiрi басқа қарыз алушының iрi қатысушысы (акционерлiк қоғамда, жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiкте немесе қосымша жауапкершiлiгi бар серiктестiкте iрi қатысушы; коммандиттiк серiктестiкте толық серіктес; толық серiктестiкке қатысушы), үлестес тұлғасы, жақын туысы (ата-анасы, баласы, асыраушысы, асырап алған баласы, туған және туысқан бауыры немесе қарындасы (әпкесі), атасы, әжесi, немересi), жұбайы (зайыбы), жұбайының (зайыбының) жақын туысы, бiрiншi басшысы не басқа қарыз алушымен мәмiле жасауға мүдделi тұлға болып табылады;

      2) бiр қарыз алушының iрi қатысушысы, үлестес тұлғасы, жақын туысы, жұбайы (зайыбы), жұбайының (зайыбының) жақын туысы немесе бiрiншi басшысы не бiр қарыз алушымен мәмiле жасауға мүдделi тұлға басқа қарыз алушының iрi қатысушысы, үлестес тұлғасы, жақын туысы, жұбайы (зайыбы), жұбайының (зайыбының) жақын туысы немесе бiрiншi басшысы не басқа қарыз алушымен мәмiле жасауға мүдделi тұлға болып табылады;

      3) бiр қарыз алушының iрi қатысушысы, үлестес тұлғасы, жақын туысы, жұбайы (зайыбы), жұбайының (зайыбының) жақын туысы немесе бiрiншi басшысы не бiр қарыз алушымен мәмiле жасауға мүдделi тұлға басқа қарыз алушының не басқа қарыз алушымен мәмiле жасауға мүдделi тұлғаның iрi қатысушысының, үлестес тұлғасының, жақын туысының, жұбайының (зайыбының), жұбайы (зайыбы) жақын туысының немесе бiрiншi басшысының iрi қатысушысы, үлестес тұлғасы, жақын туысы, жұбайы (зайыбы), жұбайының (зайыбының) жақын туысы немесе бiрiншi басшысы не мәмiле жасауға мүдделi тұлғасы болып табылады;

      4) қарыз алушылардың бiрi өзі банктен қарызға алған ақшасын беретін қарыз алушының меншiктi капиталынан асатын мөлшерде басқаға пайдалануға бергендiгiн растайтын жеткiлiктi негіздер бар;

      5) қарыз алушылар банктен қарызға алған қаражатын банктiң қарыз алушысы болып табылмайтын сол бiр ғана үшiншi тұлғаға осы қарыз алушылардың жиынтық меншiктi капиталынан асатын мөлшерде бiрлесiп немесе жекелей бергендiгiн растайтын жеткiлiктi негіздер бар;

      6) қарыз алушылар қарыз алушылардың бiрi (Қазақстан Республикасының банктерiнен басқа) басқа қарыз алушының мiндеттемелерi бойынша өз активтерiнiң 10 (он) пайызынан асатын сомада ортақ не субсидиарлық жауап беретіндей болып байланысқан;

      7) бiр қарыз алушының лауазымды тұлғасы банктiң басқа қарыз алушыларының қызметiне қаржылық жағынан мүдделi;

      8) қарыз алушылар бiр-бiрiмен бiрлескен қызмет туралы шартпен не бiрлескен қызмет туралы шарттың белгiлерi бар өзге құжатпен байланысқан;

      9) қарыз алушылар:

      мынадай мемлекеттердің: Андорра князьдігі, Лихтенштейн князьдігі, Либерия Республикасы, Монако князьдігі, Маршалл аралдары (Маршалл аралдары Республикасы) аумақтарында тіркелген заңды тұлғалар немесе олардың азаматтары болып табылады, не

      Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы ақпарат алмасу жөнінде міндеттемелер қабылдамаған оффшорлық аумақтар тізбесіне жатқызған мемлекеттердің аумағында тіркелген заңды тұлғалар немесе олардың азаматтары болып табылады, не

      ірі қатысушылары, үлестес тұлғалары, жақын туыстары, бірінші басшылары не осы тармақшаның екінші және үшінші абзацтарында көрсетілген мемлекеттерде тіркелген немесе азаматтары болып табылатын осы қарыз алушылармен мәмілелер жасасуға мүдделі тұлғалары бар;

      10) қарыз алушылар өзара бiр-бiрiмен Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiнде көзделген басқа негiздер бойынша байланысқан;

      11) қарыз алушылар жылжымайтын мүлiк құрылысы жөнiндегi жобаның тапсырыс берушiсін, салынып жатқан объект құрылысы бойынша үлескерлiк қатысушыларды және үлескерлiк қатысушылардың кепілгерлерін қосқандағы жылжымайтын мүлiк құрылысы жөнiндегi жобаның қатысушылары болып табылады. Осы тармақшада аталған қарыз алушылар тобы құрған бiр қарыз алушыға келетін тәуекелдің мөлшерi салынып жатқан объектiнiң құрылысы бойынша үлескерлiк қатысушылар - жеке тұлғалардың және (немесе) үлескерлiк қатысушылар кепілгерлерінің қатысуымен құрылған топ үшiн осы тармақтың 1), 2), 3), 4), 5), 6), 7), 8), 9) және 10) тармақшаларына сәйкес бiр қарыз алушыға сияқты келетін тәуекел мөлшерiнiң жиынтық есебiне қабылданбайды.

      55. Егер мемлекет (уәкiлеттi орган арқылы) 2 (екi) және одан да көп заңды тұлғаның iрi қатысушысы болса, осындай топқа қатысты тәуекел мөлшерi, егер басқа iрi қатысушылар, сондай-ақ қарыз алушылардың осы тобына қатысты тәуекелдiң мөлшерiн бiр қарыз алушыға келетін тәуекел мөлшерi ретiнде жиынтықты түрде есептеу жөн болатын Қалыптардың 54-тармағында белгiленген өзге де жағдайлар болмаса, бiр қарыз алушыға келетін тәуекел мөлшерi ретiнде есептелмейдi.

      56. Қалыптардың 54-тармағының қарыз алушылар тобын тану жөніндегі талаптары мемлекеттік акциялар пакеті (қатысу үлесі) "Самұрық-Қазына" ұлттық әл-ауқат қоры" акционерлік қоғамының жарғылық капиталын және "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамының жарғылық капиталын төлеуге берілген заңды тұлғаларға қолданылмайды.

      Бір қарыз алушы және (немесе) банктермен айрықша қатынастармен байланысты тұлға ретінде "Самұрық-Қазына" ұлттық әл-ауқат қоры" акционерлік қоғамының және "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамының көрсетілген ұйымдардың дауыс беретін акцияларының 25 (жиырма бес) және одан астам пайызына тікелей иелік ету (банктер бойынша - жанама) нәтижесінде үлестес болып табылатын 2 (екі) және одан көп ұйым (оның ішінде банктер) танылмайды.

      Жоғарыда көрсетілген ұйымдардың бірімен үлестес немесе көрсетілген банктердің бірімен айрықша қатынастармен байланысты заңды және (немесе) жеке тұлғалар да басқа ұйымның немесе көрсетілген банктердің басқаларымен айрықша қатынастармен байланысты тұлғаның үлестес тұлғаларымен бір қарыз алушы ретінде танылмайды.

      "Стресстік активтер қоры" акционерлік қоғамының және (немесе) "Стресстік активтер қоры" акционерлік коғамының арнайы қаржы компаниясының көрсетілген қарыз алушылардың акцияларын (қатысу үлестерін) иеленуі нәтижесінде үлестес болып табылатын қарыз алушылар бір қарыз алушы ретінде танылмайды.

      Қалыптардың мақсаттары үшін "Стресстік активтер қоры" акционерлік қоғамы құратын ұйым "Стресстік активтер қоры" акционерлік қоғамының арнайы қаржы компаниясы деп танылады.

      57. Бір қарыз алушыға келетін, оның ішінде банктің тәуекел мөлшері:

      1) қарыздар, салымдар, дебиторлық берешек, бағалы қағаздар (Қалыптардың 11-тармағында көрсетілген инвестицияларды қоспағанда);

      2) Қалыптарға 6-қосымшаға сәйкес Банктің кредиттік тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленген шартты және ықтимал міндеттемелерінің кестесіне сәйкес есептелген шартты және ықтимал міндеттемелер;

      3) банкте секьюритилендірудің негіздемелік тәсілін қолдануға уәкілетті органның жазбаша растамасы жоқ қарыз алушыларға қатысты секьюритирлендірілген активтер;

      4) секьюритилендіру позициялары;

      5) көрсетілген қаржы құралдары мен олар бойынша кредиттік тәуекелдің нарықтық құнының сомасы ретінде есептелген кредиттік тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленген своптар, фьючерстер, опциондар, форвардтар түріндегі талаптар сомасы ретінде есептеледі.

      Своп, фьючерс, опцион және форвард операциялары бойынша кредиттік тәуекел көрсетілген қаржы құралдарының номиналдық құнының Қалыптарға 7-қосымшаға сәйкес Туынды қаржы құралдарына арналған кредиттік тәуекел коэффициенттерiнiң (пайыздармен) кестесінде көрсетілген және көрсетілген қаржы құралдарын өтеу мерзімімен анықталатын кредиттік тәуекел коэффициентіне көбейтіндісі ретінде есептеледі.

      Осы тармақта көрсетілген қаржы құралдарының нарықтық құны (ауыстыру құны) мынаны:

      сатып алуға арналған мәмілелер бойынша - қаржы құралының ағымдағы нарықтық құнының осы қаржы құралының номиналдық келісімшарттық құнынан асу шамасын білдіреді. Егер қаржы құралының ағымдағы нарықтық құны оның номиналдық келісімшарттық құнынан аз немесе оған тең болса, ауыстыру құны 0 (нөлге) тең болады;

      сатуға арналған мәмілелер бойынша - қаржы құралының номиналдық келісімшарттық құнының осы қаржы құралының ағымдағы нарықтық құнынан асу шамасын білдіреді. Егер қаржы құралының номиналдық келісімшарттық құны оның ағымдағы нарықтық құнынан аз немесе оған тең болса, ауыстыру құны 0 (нөлге) тең болады.

      Бивалюталық қаржы құралдары (талап пен міндеттеме әртүрлі шетел валютасында көрсетілген қаржы құралдары) бойынша ауыстыру құны талаптардың теңгелік баламасының есептілікті жасау күні белгіленген бағам бойынша айқындалған міндеттемелердің теңгелік баламасынан асу шамасы ретінде айқындалады. Егер талаптардың теңгелік балама шамасы міндеттемелердің теңгелік баламасынан аз немесе оған тең болса, ауыстыру құны 0 (нөлге) тең болады.

      Осы тармақта көрсетілген қаржы құралдарының номиналдық келісімшарттық құны қаржы құралдарының бухгалтерлік есептің тиісті шоттарында мәмілелер жасау күні көрсетілген құнын білдіреді. Бивалюталық қаржы құралдарының номиналдық келісімшарттық құны ретінде банкте талаптар қалыптастырылатын валюта алынады.

      Сатылған опциондар бір қарыз алушыға келетін тәуекел мөлшеріне қосылмайды;

      6) "Стресстік активтер қоры" акционерлік қоғамының арнайы қаржы компаниясымен секьюритилендіру мәмілелері бойынша кредиттер;

      7) Қалыптарға 5-қосымшаға сай Салымдардың кредиттiк тәуекел дәрежесi бойынша мөлшерленген банк активтерiнiң кестесiне сәйкес корреспонденттік шоттар бойынша Қазақстан Республикасының резиденттері-банктерге және Қазақстан Республикасының бейрезиденттері-банктерге қойылатын талаптар;

      ХҚЕС сәйкес қалыптастырылған резервтер сомасы, сондай-ақ қарыз алушының:

      осы міндеттеменің қамтамасыз етуі ретінде банктің иелігіне берілген салымдар;

      Қазақстан Республикасының Үкіметі және Ұлттық Банк шығарған Қазақстан Республикасының мемлекеттік бағалы қағаздары;

      Standard & Poor's агенттігінің халықаралық шкаласы бойынша "АА" төмен емес тәуелсіз рейтингі бар немесе басқа рейтингтік агенттіктердің бірінің осыған ұқсас деңгейдегі рейтингтік бағасы бар шет мемлекеттердің орталық үкіметтері шығарған мемлекеттік бағалы қағаздар;

      тазартылған қымбат металдар;

      Қазақстан Республикасы Үкіметінің кепілдіктері;

      банк сатып алған бағалы қағаздар бойынша банктің кепілдіктері түріндегі міндеттемелері бойынша қамтамасыз ету сомасы шегеріле отырып есептеледі.

      Бір қарыз алушыға келетін тәуекел есебіне мыналар кірмейді:

      Қазақстан Республикасының Үкіметіне, Ұлттық Банкке, "Самұрық-Қазына" ұлттық әл-ауқат қоры" акционерлік қоғамына, "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамына, "Стресстік активтер қоры" акционерлік қоғамының арнайы қаржы компаниясына қойылатын талаптар, банктің балансынан есептен шығарылған банктің қарыз алушыға қоятын талаптары, ХҚЕС сәйкес резервтердің 100 (бір жүз) пайызы қалыптастырылған банктің қарыз алушыға қоятын талаптары;

      банктің еншілес ұйымға қоятын талаптары;

      банктің Банктер туралы заңға сәйкес бұрын еншілес банк болған, қайта құрылымдауды және бір мезгілде активтер мен міндеттемелерді бас банкке беру операциясын жүзеге асырған заңды тұлғаға қоятын талаптары.

      58. Банктiң қарыз алушыға қоятын талаптарының олар туындаған күнгi жалпы көлемi Қалыптарда белгiленген шектеулер шегiнде болса, бiрақ соңынан соңғы 3 (үш) ай iшiнде банктiң меншiктi капиталының деңгейi 5 (бес) пайыздан артық төмендеуiне байланысты көрсетілген шектеулерден асып кеткен жағдайда не соңғы 3 (үш) ай iшiнде қарыз алушыға қойылатын талаптар 10 (он) пайыз деп көрсетiлген теңгенiң шетел валютасымен орташа алынған биржалық бағамының ұлғаюынан банктiң қарыз алушыға қоятын талаптарының өсуiне байланысты бiр қарыз алушыға келетін тәуекел нормативiнiң ең жоғары мөлшерi орындалды деп есептеледi.

      Көрсетілген жағдайларда банк шектеулерден асып кету фактiсi туралы уәкiлеттi органды дереу хабардар етедi және асып кетуді есепті күні және осыдан кейінгі 3 (үш) ай ішінде, ал "Стресстік активтер қоры" акционерлік қоғамының арнайы қаржы компаниясына берілген секьюритилендірілген кредиттердің жиынтық сомасы бойынша шектеуден асып кеткен кезде - ағымдағы және одан кейінгі тоқсан ішінде жою бойынша міндеттемелер қабылдайды. Егер осы асып кету көрсетілген мерзiмде жойылмаған болса, онда бір қарыз алушыға келетін тәуекелдің ең жоғары мөлшерiнiң нормативiнен асып кету осы асып кету анықталған күннен бастап осы нормативтiң бұзылуы деп қаралады.

      59. Егер банктің қарыз алушысы банктің алдында міндеттемелер туындаған кезде банкпен айрықша қатынастармен байланысты тұлға болмаған, бірақ кейіннен сондай болса, онда Қалыптардың 52-тармағының екінші абзацында белгіленген осындай қарыз алушыға келетін тәуекел мөлшері асып кеткен жағдайда, көрсетілген асып кету мынадай талаптарға сәйкес келген жағдайда:

      банк Қалыптардың 57-тармағының 6) тармақшасына сәйкес қарыз алушының қосымша қамтамасыз етуді ұсыну немесе норматив мөлшерін сақтау үшін қажетті мөлшерге дейінгі банк талаптарының бөлігін орындау жөніндегі қабілеттілігін растай отырып және уәкілетті орган белгілеген мерзімдерде осы бұзушылықты жою жөнінде міндеттемелер қабылдай отырып осындай асып кету туралы уәкілетті органға дереу хабарласа, бұзушылық ретінде қаралмайды.

      60. Қалыптардың 59-тармағының талаптары, егер қарыз алушылар мiндеттемелер туындаған кезде бiр қарыз алушы ретiнде қаралмай, бірақ кейіннен сондай болған жағдайда да қолданылады.

5-тарау. Өтiмдiлiк коэффициенттерi

      61. Өтімділік мынадай коэффициенттермен сипатталады:

      банктің ағымдағы өтімділік коэффициенті;

      k4-1, k4-2 және k4-3 мерзімді өтімділік коэффициенттері;

      k4-4, k4-5 және k4-6 мерзімді валюталық өтімділік коэффициенттері.

      Мерзімді өтімділік және мерзімді валюталық өтімділік коэффициенттерінің ең төмен мәні мынадай мөлшерде белгіленеді:

      k4 - 0,3;

      k4-1 - 1;

      k4-2 - 0,9;

      k4-3 - 0,8;

      k4-4 - 1;

      k4-5 - 0,9;

      k4-6 - 0,8.

      62. Банктің k4 ағымдағы өтімділік коэффициенті банктің орташа айлық өтімділігі жоғары активтерінің есептелген сыйақыны ескергендегі талап етуге дейінгі міндеттемелердің орташа айлық мөлшеріне қатынасы ретінде есептеледі.

      Ағымдағы өтімділік коэффициентін есептеу кезінде талап етуге дейінгі міндеттемелердің мөлшеріне барлық талап етуге дейінгі міндеттемелер, оның ішінде есеп айырысуды жүзеге асыру мерзімі белгіленбеген міндеттемелер, банктің еншілес ұйымдарының, банкпен үлестес заңды тұлғалардың сыртқы қарыздарды тарту кезінде, сондай-ақ банктің секьюритилендіру бойынша мәмілелері шеңберінде берілген кредитордың осы қарыздар бойынша борышкер міндеттемелерін мерзімінен бұрын өтеуді талап ету құқығымен банктің қамтамасыз етілмеген кепілдіктері мен кепілдемелері, оның ішінде:

      өтеуге дейін 3 (үш) жылдан аз қалған мерзімі бар, 50 (елу) пайызға тең конверсия коэффициентіне көбейтілген банктің k2 меншікті капиталының жеткіліктілігі коэффициентінің ең төмен мәні;

      k4 нормативінің есебіне енгізілетін қарыздарды тарту кезінде берілген банктің кепілдіктері мен кепілдемелерін қоспағанда, өтеуге дейін 3 (үш) жыл және одан көп қалған мерзімі бар, 100 (жүз) пайызға тең конверсия коэффициентіне және банктің k2 меншікті капиталының жеткіліктілігі коэффициентінің ең төмен мәніне көбейтілгендер, сондай-ақ банктерден алынған "овернайт" қарыздары мен банк бір түнге тартқан салымдар және кредитордың міндеттемелерді мерзімінен бұрын өтеуді талап ету құқығымен мерзімді міндеттемелер, оның ішінде жеке және заңды тұлғалардың мерзімді және шартты депозиттерін, тазартылған бағалы металдарды қоспағанда, банктердің мерзімді және шартты депозиттері қосылады.

      k4-1 мерзімді өтiмдiлiк коэффициентi өтеуге дейін қоса алғанда 7 (жеті) күнге дейін қалған мерзімі бар мерзімді мiндеттемелердің орташа айлық мөлшерiне өтiмдiлігі жоғары активтердiң орташа айлық мөлшерiнiң қатынасы ретiнде есептеледi.

      k4-2 мерзімді өтiмдiлiк коэффициентi өтеуге дейін қоса алғанда 1 (бір) айға дейін қалған мерзімі бар мерзімді мiндеттемелердің орташа айлық мөлшерiне жоғары өтiмдi активтердi қоса алғанда, өтеуге дейін қоса алғанда 1 (бір) айға дейін қалған мерзімі бар өтімді активтердің орташа айлық мөлшерiнiң қатынасы ретiнде есептеледi.

      k4-3 мерзімді өтiмдiлiк коэффициентi өтеуге дейін қоса алғанда 3 (үш) айға дейін қалған мерзімі бар мерзімді мiндеттемелердің орташа айлық мөлшерiне жоғары өтiмдi активтердi қоса алғанда, өтеуге дейінгі қоса алғанда 3 (үш) айға дейін қалған мерзімі бар өтімді активтердің орташа айлық мөлшерiнiң қатынасы ретiнде есептеледi.

      k4, k4-1, k4-2, k4-3 өтімділік коэффициенттерін есептеу кезінде талап етуге дейінгі міндеттемелердің мөлшерінен және өтімділігі жоғары активтердің мөлшерінен банк кастодиан шарты негізінде сақтауға қабылдаған қаражаттың инвестицияланбаған қалдықтары алып тасталады.

      63. k4-4 мерзімді валюталық өтімділік коэффициенті шетел валютасындағы өтiмдiлігі жоғары активтердiң орташа айлық мөлшерiнiң осы шетел валютасындағы, өтеуге дейін қоса алғанда 7 (жеті) күнге дейін қалған мерзімі бар мерзімді мiндеттемелердің орташа айлық мөлшерiне қатынасы ретiнде есептеледi.

      k4-4 мерзімді валюталық өтімділік коэффициентін есептеу кезінде шетел валютасындағы, өтеуге дейін 7 (жеті) күнге дейін қалған мерзімі бар мерзімді мiндеттемелердің мөлшеріне банктің шетел валютасындағы, өтеуге дейін 7 (жеті) күнге дейін қалған мерзімі бар, 100 (бір жүз) пайызға тең конверсиялау коэффициентіне көбейтілген мерзімді мiндеттемелері қосылады.

      k4-5 мерзімді валюталық өтімділік коэффициентi өтiмдiлігі жоғары активтердi қоса алғанда, шетел валютасындағы, өтеуге дейін қоса алғанда 1 (бір) айға дейін қалған мерзімі бар мерзімді өтiмдi активтердiң орташа айлық мөлшерiнің осы шетел валютасындағы, өтеуге дейін қоса алғанда 1 (бір) айға дейін қалған мерзімі бар міндеттемелердің орташа айлық мөлшерiнiң қатынасы ретiнде есептеледi.

      k4-5 мерзімді валюталық өтімділік коэффициентін есептеу кезінде шетел валютасындағы, өтеуге дейін қоса алғанда 1 (бір) айға дейін қалған мерзімі бар міндеттемелердің мөлшерiне банктің шетел валютасындағы, өтеуге дейін 1 (бір) айға дейін қалған мерзімі бар 90 (тоқсан) пайызға тең конверсиялау коэффициентіне көбейтілген мерзімі бар мiндеттемелер қосылады.

      k4-6 мерзімді валюталық өтімділік коэффициентi өтiмдiлігі жоғары активтердi қоса алғанда, шетел валютасындағы, өтеуге дейін қоса алғанда 3 (үш) айға дейін қалған мерзімі бар өтімді активтердің орташа айлық мөлшерiнiң осы шетел валютасындағы, өтеуге дейін қоса алғанда 3 (үш) айға дейін қалған мерзімі бар мерзімді мiндеттемелердің орташа айлық мөлшерiне қатынасы ретiнде есептеледi.

      k4-6 мерзімді валюталық өтімділік коэффициентін есептеу кезінде шетел валютасындағы, өтеуге дейін қоса алғанда 3 (үш) айға дейін қалған мерзімі бар мерзімді мiндеттемелердің мөлшерiне банктің шетел валютасындағы, өтеуге дейін 3 (үш) айға дейін қалған мерзімі бар, 80 (сексен) пайызға тең конверсиялау коэффициентіне көбейтілген мерзімі бар мiндеттемелер қосылады.

      64. Мерзімді валюталық өтімділік коэффициенттері Standard & Рооr's агенттігінің "А" төмен емес тәуелсіз рейтингі немесе басқа рейтингтік агенттіктердің бірінің осыған ұқсас деңгейдегі рейтингі бар елдердің жиынтығында шетел валюталары және "еуро" валютасы бойынша есептеледі, оларда алдыңғы есепті айдағы міндеттемелерінің орташа айлық мөлшері банктің алдыңғы есепті айдағы міндеттемелерінің орташа айлық мөлшерінің 1 (бір) пайызынан кем болмайды.

      Standard & Рооr's агенттігінің "А" төмен тәуелсіз рейтингі немесе басқа рейтингтік агенттіктердің бірінің осыған ұқсас деңгейдегі рейтингі бар немесе тиісті рейтингтік бағасы жоқ елдердің шетел валюталары бойынша мерзімді валюталық өтімділік коэффициенттері әрбір шетел валютасы бойынша есептеледі, онда алдыңғы есепті айдағы міндеттемелердің орташа айлық мөлшері банктің алдыңғы есепті айдағы міндеттемелерінің орташа айлық мөлшерінің 1 (бір) пайызынан кем болмайды.

      65. Мыналар:

      1) қолма-қол ақша;

      2) орталық депозитарийдің шоттарындағы меншікті ақша;

      3) клирингтік ұйымның шоттарындағы банктің кепілдікті, маржалық жарналары болып табылатын меншікті ақша;

      4) тазартылған бағалы металдар;

      5) Қазақстан Республикасының Үкіметі және Ұлттық Банк шығарған Қазақстан Республикасының мемлекеттік бағалы қағаздары, "Самұрық-Қазына" ұлттық әл-ауқат қоры" акционерлік қоғамы және "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамы шығарған бағалы қағаздар;

      6) Ұлттық Банктегі, Қазақстан Республикасының банктеріндегі, сондай-ақ Standard & Poor's агенттігінің "ВВВ-" төмен емес ұзақмерзімді борыштық рейтингі немесе басқа рейтингтік агенттіктердің бірінің осыған ұқсас деңгейдегі рейтингі бар бейрезидент-банктердегі талап етуге дейінгі салымдар;

      7) Қазақстан Республикасының банктерінде, сондай-ақ Standard & Poor's агенттігінің "ВВВ-" төмен емес ұзақ мерзімді борыштық рейтингі немесе басқа рейтингтік агенттіктердің бірінің осыған ұқсас деңгейдегі рейтингі бар бейрезидент-банктерде бір түнге орналастырылған салымдар;

      8) Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 8594 болып тіркелген "Рейтингтік агенттіктерді және банктер мәмілелерін жүзеге асыра алатын облигацияларға арналған ең төмен талап етілетін рейтингіні белгілеу туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2013 жылғы 28 маусымдағы № 141 қаулысында белгіленген деңгейден төмен емес шетел валютасындағы тәуелсіз ұзақмерзімді рейтингі бар елдердің мемлекеттік бағалы қағаздары;

      9) "ВВВ-" төмен емес (Standard & Poor's және (немесе) Fitch рейтингтік агенттіктерінің жіктеуі бойынша) немесе "ВааЗ" төмен емес (Moody's Investors Service рейтингтік агенттігінің жіктеуі бойынша) рейтингі бар шетелдік эмитенттердің облигациялары;

      10) Ұлттық Банктегі өтеу мерзімі күнтізбелік 7 (жеті) күнге дейінгі мерзімді депозиттер;

      11) Standard & Poor's рейтингтік агенттігінің "ВВВ-"-тен төмен емес ұзақмерзімді борыштық рейтингі немесе басқа рейтингтік агенттіктердің бірінің осыған ұқсас деңгейдегі рейтингі бар Қазақстан Республикасының резидент және бейрезидент-банктеріне берілген "овернайт" қарыздары өтімділігі жоғары активтердің есебіне қосылады.

      66. Банк кері сатып алу талабымен сатқан немесе кепілге берілген немесе Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес өзгеше ауыртпалық салынған бағалы қағаздарды қоспағанда, Қалыптардың 65-тармағында көрсетілген бағалы қағаздар өтімділігі жоғары активтердің есебіне қосылады.

      67. Банктің баланстық шоттарында есепке алынатын валюталық своп операциялары бойынша талаптардың сомасы, егер осы мәмілелер бойынша міндеттемелер банктің баланстық шоттарында есепке алынған және мерзімді өтімділік коэффициенттерінің есебіне алынған жағдайда, өтiмдiлігі жоғары активтердiң есебіне қосылады.

      68. Өтiмдi активтер есебiне халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына, оффшорлық аймақтар аумағында тiркелген заңды тұлғалар немесе олардың азаматтары не Экономикалық ынтымақтастық және даму жөнiндегi ұйыммен ақпарат алмасу жөнiнде мiндеттеме қабылдамаған оффшорлық аумақтар тiзбесiне енгiзiлген мемлекеттердiң аумағында тiркелген заңды тұлғалар немесе олардың азаматтары болып табылатын Қазақстан Республикасының бейрезиденттерiне немесе аталған оффшорлық аумақтарда тiркелген заңды тұлғаларға қатысты еншiлес болып табылатын ұйымдарға қойылатын талаптарға қалыптасқан резервтер шегеріле отырып, өтімділігі жоғары активтердi қоса алғанда барлық қаржылық активтер қосылады. Қарыздар қарыз шартына сәйкес өтеу кестелерi бойынша қосылады.

      Қалыптардың 65-тармағының 5), 8) және 9) тармақшаларында көрсетілген, өтімділігі жоғары активтердің есебіне қосылмайтын бағалы қағаздар міндеттемелердің мөлшерін есептеуге қосылатын міндеттемелердің қамтамасыз етуі болып табылады деген талаппен өтімді активтердің есебіне қосылады.

      Осы бағалы қағаздарды өтімді активтердің есебіне қосқан кезде, бағалы қағаздар бойынша өтегенге дейін қалған мерзім ретінде қамтамасыз етуі осы бағалы қағаздар болатын міндеттемелерді өтеуге дейінгі мерзім алынады.

      69. Мерзімді міндеттемелердің есебіне есепті жүзеге асырудың мерзімі белгіленген барлық міндеттемелер қосылады.

      Талап етілгенге дейін міндеттемелер, сондай-ақ банктерден алынған "овернайт" қарыздары және бір түнге банктерден тартылған салымдар мерзімді міндеттемелердің есебіне қосылмайды.

      70. Өтімділік коэффициенттерін есептеу кезінде өтімділігі жоғары активтерді қоса алғанда, өтімді активтер мен мерзімді міндеттемелер мөлшеріне есептелген сыйақы, дисконттар, сыйлықақылар, әділ құнды оң (теріс) түзету шоттары қосылады.

      71. Өтімділік қалыптары орташа айлық негізде айқындалатын өтімділік коэффициенттерінің есептік мәндеріне қарамастан, мынадай жағдайларда:

      1) банкте есепті кезең ішінде кредиторлар мен салымшылар алдында мерзімі өткен міндеттемелер болған кезде;

      2) банк жеке тұлғалардың жаңадан тартылған (теңгемен және шетел валютасымен) депозиттері бойынша депозиттерге міндетті кепілдік беруді жүзеге асыратын ұйымның директорлар кеңесі белгілейтін және оларды сақтау үшін банктерге ұсынылатын ең жоғары (ұсынылатын) сыйақы мөлшерлемелерін асырған кезде орындалмаған болып саналады.

6-тарау. Өтімділікті өтеу коэффициенттері және нетто тұрақты қорландыру

      72. Өтімділікті өтеу коэффициенті сапасы жоғары өтімді активтердің өтімділікті өтеу коэффициентін есептеу күнінен кейінгі күнтізбелік ай ішінде банктің операциялары бойынша ақша қаражаттың нетто әкетілуіне қатысты есептеу күніндегі жағдай бойынша қатынасы ретінде есептеледі.

      Өтімділікті өтеу коэффициентін есептеу мақсатында сапасы жоғары өтімді активтер деп мынадай талаптарға сай келетін активтер танылады:

      банктің иелігіндегі және активтермен операциялар жүргізу арқылы ақша қаражатын дереу алу мүмкіндігін қамтамасыз етеді (репо, своп операциялары бойынша және тартылатын қаражат бойынша қамтамасыз етуге сату, беру);

      банктің міндеттемелері бойынша қамтамасыз ету болып табылмайды және репо, своп операциялары және қайтарымдылық негізде жасалатын өзге де операциялар бойынша берілген бағалы қағаздар қосылмайды;

      кассадағы қолма-қол ақшаны сақтаудың ең аз қалдығын қамтамасыз етуге немесе банктің қызметін қамтамасыз ету шығыстарын жүзеге асыруға арналмаған;

      банктің меншігінде болады, оның ішінде банктің бағалы қағаздарды репо, своп операциялары шеңберінде, оларды қайтару міндеттемелерін орындау мерзімі басталғанға дейін тартылатын қаражат бойынша қамтамасыз етумен сату, беру құқықтарына шектеулер болмаған жағдайда қайтарымды негізде жасалатын операциялар (кері репо, своп операциялары және басқа да операциялар) шеңберінде алынған не орналастырылған қаражат және туынды қаржы құралдарымен мәмілелер жөніндегі міндеттемелерді орындауды қамтамасыз ету ретінде алынған бағалы қағаздар. Банк бағалы қағаздарды орналастырылған қаражат, кері репо операциялары немесе туынды қаржы құралдарымен мәмілелер бойынша қамтамасыз етуге басқа қарсы агентке берген жағдайда, бағалы қағаздар бастапқы меншік иесі өтімділікті өтеу коэффициентін есептеу күнінен кейінгі күнтізбелік ай ішінде оларды қайтаруы мүмкін болмаған кезде сапасы жоғары өтімді активтердің есебіне қосылады.

      73. Сапасы жоғары өтімді активтер бірінші деңгейдегі сапасы жоғары өтімді активтердің Қалыптарға 13-қосымшаға сәйкес Банктің сапасы жоғары өтімді активтерінің кестесінде белгіленген коэффициенттерге көбейтілген және екінші деңгейдегі сапасы жоғары өтімді активтердің Қалыптарға 13-қосымшаға сәйкес Банктің сапасы жоғары өтімді активтерінің кестесінде белгіленген коэффициенттерге көбейтілген сомасы ретінде есептеледі. Бірінші және екінші деңгейлердегі сапасы жоғары өтімді активтер әділ (нарықтық) құны бойынша сапасы жоғары өтімді активтердің есебіне қабылданады.

      74. Бірінші деңгейдегі сапасы жоғары өтімді активтер деп Қалыптардың 72-тармағында белгіленген талаптарды қанағаттандыратын және:

      1) қолма-қол ақша;

      2) Ұлттық Банктегі депозиттер;

      3) Қазақстан Республикасының Үкiметiне, Ұлттық Банкке қойылатын талаптар, оның ішінде Қазақстан Республикасының Үкiметi, Ұлттық Банк кепілдік берген бағалы қағаздар;

      4) шет мемлекеттердің орталық үкіметтеріне және шет мемлекеттердің орталық банктеріне, халықаралық қаржы ұйымдарына қойылатын талаптар, оның ішінде шет мемлекеттердің үкіметтері және шет мемлекеттердің орталық банктері, халықаралық қаржы ұйымдары кепілдік берген, Қалыптарға 8-қосымшаға сәйкес Халықаралық қор биржалары болып танылатын сауда-саттықты ұйымдастырушылардың ресми тiзiмiнде көрсетілген халықаралық қор биржаларында еркін айналыстағы және мынадай талаптардың әрқайсысына сай келетін бағалы қағаздар:

      Қалыптарға 5-қосымшаға сәйкес Салымдардың кредиттiк тәуекел дәрежесi бойынша мөлшерленген банк активтерiнiң кестесiне сәйкес 0 (нөл) пайыз кредиттік тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленетін активтердің бірінші тобына жатады;

      қаржы ұйымдарының немесе олармен үлестес ұйымдардың міндеттемелері болып табылмайды;

      5) егер шет мемлекеттердің орталық үкіметтеріне және шет мемлекеттердің орталық банктеріне қойылатын талаптар Қалыптарға 5-қосымшаға сәйкес Салымдардың кредиттiк тәуекел дәрежесi бойынша мөлшерленген банк активтерiнiң кестесiне сәйкес 0 (нөл) пайыздан жоғары кредиттік тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленетін жағдайда, шет мемлекеттердің орталық үкіметтеріне және шет мемлекеттердің орталық банктеріне эмитент-елдің валютасымен номинирленген бағалы қағаздар түрінде қойылатын талаптар болып табылатын активтер танылады.

      75. Екінші деңгейдегі сапасы жоғары өтімді активтер деп Қалыптардың 72-тармағында белгіленген талаптарды қанағаттандыратын және:

      1) Қазақстан Республикасының жергілікті атқару органдарына қойылатын талаптар, оның ішінде талаптары Қалыптарға 5-қосымшаға сәйкес Салымдардың кредиттiк тәуекел дәрежесi бойынша мөлшерленген банк активтерiнiң кестесiне сәйкес 20 (жиырма) пайыз кредиттік тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленетін, Қазақстан Республикасының жергілікті атқару органдары шығарған бағалы қағаздар (Астана және Алматы қалаларының жергілікті атқару органдары шығарған бағалы қағаздарды қоспағанда);

      2) шет мемлекеттердің орталық үкіметтеріне, шет мемлекеттердің орталық банктеріне, шет мемлекеттердің жергілікті билік органдарына, халықаралық қаржы ұйымдарына қойылатын талаптар, оның ішінде шет мемлекеттердің орталық үкіметтері, шет мемлекеттердің орталық банктері, шет мемлекеттердің жергілікті билік органдары, халықаралық қаржы ұйымдары кепілдік берген, Қалыптарға 8-қосымшаға сәйкес Халықаралық қор биржалары болып танылатын сауда-саттықты ұйымдастырушылар тiзiмiнде көрсетілген халықаралық қор биржаларында еркін айналыстағы және мынадай талаптардың әрқайсысын қанағаттандыратын бағалы қағаздар:

      Қалыптарға 5-қосымшаға сәйкес, Салымдардың кредиттiк тәуекел дәрежесi бойынша мөлшерленген банк активтерiнiң кестесiне сәйкес 20 (жиырма) пайыз кредиттік тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленетін активтердің екінші тобына жатады;

      соңғы 10 (он) жылда кез келген күнтізбелік 30 (отыз) күн ішінде нарықтық құны 10 (он) және одан көп пайызға төмендеумен көрінген құнсыздану фактілері толығымен жоқ;

      қаржы ұйымдарының немесе олармен үлестес ұйымдардың міндеттемелері болып табылмайды;

      3) қаржы ұйымдары немесе олармен үлестес ұйымдар эмитенттері болып табылмайтын бағалы қағаздар түрінде қойылатын талаптар;

      4) банктің немесе онымен үлестес ұйымдардың міндеттемесі болып табылмайтын туынды қаржы құралдарын және реттелген борышты қоспағанда, ипотекалық бағалы қағаздар түрінде қойылатын талаптар болып табылатын активтер танылады.

      Қалыптардың осы тармағының 3) және 4) тармақшаларында көрсетілген талаптар мынадай талаптардың әрқайсысын қанағаттандырады:

      Standard & Poor's рейтингтік агенттiгiнiң "AA-" төмен емес ұзақмерзімді кредиттік рейтингтері немесе басқа рейтингтік агенттiктердiң бiрiнiң осыған ұқсас деңгейдегi рейтингi не Standard & Poor's агенттiгiнiң тиісті қысқамерзімді рейтингi немесе басқа рейтингтік агенттiктердiң бiрiнiң осыған ұқсас деңгейдегi рейтингi бар;

      Қалыптарға 8-қосымшаға сәйкес, Халықаралық қор биржалары болып танылатын сауда-саттықты ұйымдастырушылар тiзiмiнде көрсетілген халықаралық қор биржаларында еркін айналыста;

      соңғы 10 (он) жылда кез келген күнтізбелік 30 (отыз) күн ішінде нарықтық құны 10 (он) және одан көп пайызға төмендеумен көрінген құнсыздану фактілері толығымен жоқ.

      Екінші деңгейдегі сапасы жоғары өтімді активтердің үлесі сапасы жоғары өтімді активтердің 40 (қырық) пайызынан аспайды. Егер екінші деңгейдегі сапасы жоғары өтімді активтердің үлесі сапасы жоғары өтімді активтердің 40 (қырық) пайызынан асатын болса, онда екінші деңгейдегі сапасы жоғары өтімді активтер сапасы жоғары өтімді активтердің 40 (қырық) пайызынан аспайтын мөлшердегі сапасы жоғары өтімді активтердің құрамына қосылады.

      Егер сапасы жоғары өтімді активтердің есебіне қосылған активтер Қалыптардың 74 және (немесе) 75-тармақтарында белгіленген талаптарға сай келмейтін болғанда көрсетілген активтер көрсетілген талаптарға сәйкессіздік туындаған күннен бастап күнтізбелік 30 (отыз) күннен аспайтын мерзім ішінде сапасы жоғары өтімді активтердің есебіне қосыла береді.

      76. Ақша қаражатының нетто әкетілуі мынадай формула бойынша есептеледі:

      егер АК>0,75хАӘ болған жағдайда, АҚНӘ=АӘ-0,75хАӘ;

      егер АК<0,75хАӘ болған жағдайда, АҚНӘ =АӘ-АК, мұнда:

      АҚНӘ - ақша қаражатының нетто әкетілуі;

      АӘ – ақшаның әкетілуі;

      АК – ақшаның келуі.

      Ақшаның әкетілуі Қалыптардың 77-тармағына сәйкес есептеледі, ақшаның келуі Қалыптардың 78-тармағына сәйкес есептеледі.

      77. Ақшаның әкетілуі банктің мынадай міндеттемелері бойынша Қалыптарға 14-қосымшаға сәйкес Банктің ақша әкетілуі мен әкелінуінің кестесінде белгіленген әкетілу коэффициенттері қолданыла отырып, өтімділікті өтеу коэффициентін есептеу күнінен кейінгі күнтізбелік ай ішіндегі ақшаның әкетілу сомасы ретінде есептеледі:

      жеке тұлғалар алдындағы міндеттемелер бойынша ақшаның әкетілуі (ағымдағы шоттар, талап еткенге дейінгі салымдар, мерзімді және шартты салымдар бойынша, өтеу мерзімі белгіленбеген міндеттемелер бойынша). Жеке тұлғалардың мерзімді салымдарын мерзімінен бұрын алу мүмкіндігі болған жағдайда мұндай міндеттемелер олардың орындалу мерзіміне қарамастан коэффициент есебіне толық көлемде қосылады. Банк берген қарыздар бойынша қамтамасыз ету түріндегі салымдар тиісті қарыздың өтеу мерзіміне сәйкес есепке қосылады;

      банк активтерімен қамтамасыз етілмеген, белгіленген орындалу мерзімі жоқ не толық орындалу мерзімі 1 (бір) айдан аспайтын немесе өтімділікті өтеу коэффициентін есептеу күнінен кейінгі күнтізбелік ай ішінде заңды тұлғалар, шағын кәсіпкерлік субъектілері алдындағы міндеттемелер бойынша (басқа кредиторлық берешекті қоспағанда, депозиттер, кредиттер, бағалы қағаздар бойынша), оның ішінде заңды тұлғалар, шағын кәсіпкерлік субъектілердің бастамасы бойынша ақша әкетілуі;

      банк активтерімен қамтамасыз етілген, орындалу мерзімі 1 (бір) айдан аспайтын немесе өтімділікті өтеу коэффициентін есептеу күнінен кейінгі күнтізбелік ай ішінде заңды тұлғалар алдындағы міндеттемелер бойынша (басқа кредиторлық берешекті қоспағанда, депозиттер, кредиттер, бағалы қағаздар, қарыз операциялары бойынша) ақшаның әкетілуі;

      егер міндеттемелерді орындау өтімділікті өтеу коэффициентін есептеу күнінен кейінгі күнтізбелік ай ішінде көзделетін болса, толық орындалу мерзімі өтімділікті өтеу коэффициентін есептеу күнінен кейінгі күнтізбелік ай ішінде не олардың толық орындалу мерзіміне қарамастан шартты және ықтимал міндеттемелер бойынша қосымша ақшаның әкетілуі.

      Тұрақты депозиттер "Қазақстан Республикасының екiншi деңгейдегi банктерінде орналастырылған депозиттерге міндетті кепілдік беру туралы" 2006 жылғы 7 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңының 18-бабында белгіленген мөлшерде жеке тұлғалардың кепілдік берілетін депозиттерін қамтиды.

      Тұрақтылығы төмен депозиттер "Қазақстан Республикасының екiншi деңгейдегi банктерінде орналастырылған депозиттерге міндетті кепілдік беру туралы" 2006 жылғы 7 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңының 18-бабында белгіленген мөлшерден асатын сомада жеке тұлғалардың кепілдікті болып табылмайтын не кепілдікті болып табылатын депозиттерін қамтиды.

      Жеке тұлғалардың депозиттерін жіктеу кезінде депозиттер әрбір клиент бойынша ұлттық және шетел валюталарындағы депозиттер бойынша жеке есепке алынады.

      Ақшаның әкетілуін есептеу мақсатында жеке тұлғалардың барлық депозиттерін банк тұрақтылығы төмен деп жіктейді.

      Заңды тұлғалардың, шағын кәсіпкерлік субъектілерінің алдындағы банктің активтерімен қамтамасыз етілмеген міндеттемелер бойынша ақшаның әкетілуі заңды тұлғалардың, шағын кәсіпкерлік субъектілерінің алдындағы банктің қамтамасыз етілмеген міндеттемелерін және клирингтік, кастодиандық қызметпен, клиенттің өтімділігін басқару қызметімен байланысты салымдарды қамтиды.

      Егер клирингтік, кастодиандық қызметпен, клиенттің өтімділігін басқару қызметімен байланысты салым шартында кем дегенде күнтізбелік 30 (отыз) күн бұрын шарттың бұзылуы туралы алдын ала хабардар ету талабы көзделетін болса, не осы талап болмаған жағдайда шартты бұзу салым мөлшерінің 2 (екі) пайызынан асатын мөлшерде айыппұл төлеуге әкеп соқтыратын болса, клирингтік, кастодиандық қызметпен, клиенттің өтімділігін басқару қызметімен байланысты салымдар ақша әкетілуінің есебіне қосылады.

      Клирингтік, кастодиандық қызметпен, клиенттің өтімділігін басқару қызметімен байланысты салымдар бойынша міндеттемелер клиенттің қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін жеткілікті шоттағы ақшаның ең аз қалдығына тең мөлшерде айқындалады. Клиенттің қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін жеткілікті шоттағы ақшаның ең аз қалдығын айқындау әдістемесін банк дербес белгілейді.

      Заңды тұлғалардың алдындағы банктің активтерімен қамтамасыз етілмеген міндеттемелер бойынша, сондай-ақ бағалы қағаздар қарызының шарттары бойынша ақшаның әкетілуі бірінші және екінші деңгейлердегі сапасы жоғары өтімді активтермен қамтамасыз етілген банктің міндеттемелерін, Қалыптарға 5-қосымшаға сәйкес Салымдардың кредиттiк тәуекел дәрежесi бойынша мөлшерленген банк активтерiнiң кестесiне сәйкес 20 (жиырма) пайыздан аспайтын кредиттік тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленетін Қазақстан Республикасының жергілікті билік органдарының және халықаралық қаржы ұйымдарының алдындағы міндеттемелерді және қамтамасыз етілуі және бірінші немесе екінші деңгейлердегі сапасы жоғары өтімді актив болып табылмайтын өзге де міндеттемелерді қамтиды.

      Шартты және ықтимал міндеттемелер бойынша қосымша ақшаның әкетілуі Қалыптарға 14-қосымшаға сәйкес Банктің ақша әкетілуі мен әкелінуінің кестесінде көзделген шартты міндеттемелер, туынды қаржы құралдарымен мәмілелер және өзге де операциялар бойынша әкетілу сомасын қамтиды. Шартты міндеттемелер, туынды қаржы құралдарымен мәмілелер және өзге де операциялар бойынша қосымша ақшаның әкетілуі мыналарды қамтиды:

      шарт талаптарына сәйкес банктің ағымдағы рейтингісінен 1 (бір), 2 (екі) не 3 (үш) сатыға дейін банктің ұзақмерзімді немесе қысқамерзімді кредиттік рейтингі төмендеуі қосымша қамтамасыз ету үшін өтімділікті тарту, ақша төлемі, шарт бойынша міндеттемелерді мерзімінен бұрын орындау түрінде қосымша қажеттілікке әкеп соғатын болса, шартты міндеттемелер, туынды қаржы құралдарымен мәмілелер және өзге де операциялар бойынша өтімділіктегі қосымша қажеттілік толық көлемде;

      нарықтық құны өзгерген кезде ақша аударымы болжанатын туынды қаржы құралдары мен өзге де операциялар бойынша позицияларды нарықтық бағалаудың өзгеруіне байланысты өтімділіктегі қосымша қажеттілік. Ақшаның әкетілу есебінде алдыңғы 24 (жиырма төрт) айдағы көрсетілген кезеңде ақшаның келуін шегергендегі ақшаның әкетілуіне тең ең көп 30 (отыз) күндік ақшаның нетто әкетілуі есепке алынады;

      бірінші деңгейдегі сапасы жоғары өтімді актив болып табылмайтын, Қалыптарға 13-қосымшаға сәйкес Банктің сапасы жоғары өтімді активтерінің кестесінде белгіленген есептеу коэффициенті қолданыла отыра және алынған қамтамасыз ету шегеріле отырып есептелген актив құнынан 20 (жиырма) пайыз мөлшерінде банк ұсынған қамтамасыз етуді не туынды қаржы құралдарымен мәмілелер және өзге де операциялар бойынша ұсынылуға жататын қамтамасыз етуді бағалаудың (әлеуетті құнының) өзгеруіне байланысты өтімділіктегі қосымша қажеттілік. Егер қамтамасыз ету бірінші деңгейдегі сапасы жоғары өтімді актив болып табылса, өтімділіктегі қосымша қажеттілік талап етілмейді;

      клиенттің туынды қаржы құралдарымен мәмілелер бойынша банкке берілген қамтамасыз ету бөлігін дереу қайтаруды талап ету құқығымен байланысты, берілген қамтамасыз ету көлемінің қажетті көлемінен толық асып кету көлемінде асуымен негізделген ақшаның әкетілуі;

      банктің қамтамасыз етуді ұсынуы көзделетін операциялар бойынша өтімділікке деген қосымша қажеттілік және егер қамтамасыз ету ұсынылмаған жағдайда, шарттың талаптарына сәйкес қарсы агенттің қамтамасыз етуді талап ету құқығы;

      қамтамасыз етуді банкпен келісусіз сапасы жоғары өтімді активтер болып табылмайтын активтерге ауыстыру көзделетін операциялар бойынша өтімділікке деген қосымша қажеттілік;

      банк шығарған, активтер бойынша ақшаның келіп түсуімен қамтамасыз етілген және өтімділікті өтеу коэффициентін есептеу күнінен кейінгі күнтізбелік ай ішінде өтеу мерзімі бар (оның ішінде ипотекалық бағалы қағаздар бойынша) бағалы қағаздар бойынша ақшаның әкетілуі;

      банктің еншілес арнайы ұйымдары шығарған, күнтізбелік өтімділікті өтеу коэффициентін есептеу күнінен кейінгі күнтізбелік ай ішінде өтеу мерзімі бар активтер бойынша ақшаның келіп түсуімен қамтамасыз етілген бағалы қағаздар бойынша ақшаның әкетілуі (ұстаушының толық немесе ішінара мөлшерде мерзімінен бұрын сатып алуға талап қою құқығы көзделетін туынды қаржы құралдарын есептегенде).

      Банктің еншілес арнайы ұйымдары деп банктің кепілдігімен бағалы қағаздарды шығару және орналастыру мақсатында құрылған Қазақстан Республикасының бейрезиденттері-еншілес арнайы ұйымдар және секьюритилендіру мәмілелері үшін құрылған арнайы қаржы компаниялары түсініледі.

      Қосымша ақшаның әкетілуін есептеу мақсатында шартты міндеттемелер, көрсетілген міндеттемелер қайтарусыз болып табылған жағдайда, пайдаланылмаған кредиттік желілер мен өтімділік желілерін қамтиды.

      Өтімділік желілері деп банктің мынадай:

      клиенттің бұдан бұрын шығарған бағалы қағаздарын өтеу үшін клиентке ақша ұсыну;

      бағалы қағаздарды бастапқы орналастыру және (немесе) қайталама нарықта клиенттің бағалы қағаздарымен операциялар бойынша міндеттемелер шеңберінде клиенттің бағалы қағаздарын сатып алу міндеттемелері түсініледі.

      Қосымша ақшаның әкетілуін есептеу мақсатында шартты міндеттемелер өтімділікті өтеу коэффициентін есептеу күнінен кейінгі күнтізбелік ай ішінде орындалуға жататын шығарылған бағалы қағаздар бойынша клиент міндеттемесінің мөлшерінен аспайтын мөлшердегі өтімділік желілері ретінде қосылады. Пайдаланылмаған шартты міндеттеменің қалған бөлігі, сондай-ақ қаржылық емес ұйымдарға айналым қаражатын толықтыруға берілген міндеттемелер кредиттік желілер ретінде шартты міндеттемелер бойынша қосымша ақшаның әкетілу есебіне қосылады.

      Пайдаланылмаған кредиттік желілер мен өтімділік желілері қамтамасыз етуге берілген не қамтамасыз етуге берілуге жататын және мынадай талаптардың әрқайсысын қанағаттандыратын активтерді шегеру ескеріле отырып, қосымша ақшаның әкетілу есебіне қосылады:

      бірінші және екінші деңгейлердегі сапасы жоғары өтімді активтер болып табылады;

      банктің сапасы жоғары өтімді активтерінің құрамына енгізілмеген;

      қайтарымдылық негізінде жасалатын операцияларды жүргізу үшін қолжетімді;

      мерзімінен бұрын қайтару туралы талап қою құқығы жоқ.

      Қалыптардың 14-қосымшасына сәйкес Банктің ақша әкетілуі мен әкелінуі кестесінің 20, 21, 22, 23, 24, 25 және 26-жолдарында ескерілмеген өтімділікті өтеу коэффициентін есептеу күнінен кейінгі күнтізбелік ай ішінде жеке тұлғалар және қаржылық емес ұйымдар алдындағы міндеттемелер бойынша қосымша ақшаның әкетілулері өтімділікті өтеу коэффициентін есептеу күнінен кейінгі күнтізбелік ай ішінде жеке тұлғалар және қаржылық емес ұйымдардан ақшаның келуінің 50 (елу) пайызынан асатын болса, асып кету сомасы Қалыптардың 14-қосымшасының Банктің ақша әкетілуі мен әкелінуі кестесінің 29-жолына сәйкес 100 (жүз) пайыз ақшаның әкетілу коэффициенті қолданыла отырып ақшаның әкетілуінде есепке алынады.

      78. Ақшаның әкелінуі банктің мынадай активтері бойынша Қалыптарға 14-қосымшаға сәйкес Банк ақшасының әкетілуі мен әкелінуінің кестесінде белгіленген ақшаның әкеліну коэффициенттері қолданыла отырып өтімділікті өтеу коэффициентін есептеу күнінен кейінгі күнтізбелік ай ішіндегі әкеліну сомасы ретінде есептеледі:

      қайтарымдылық негізінде жасалатын операцияларды (кері репо, своп операциялары және өзге де операциялар) қоса алғанда, қамтамасыз етілген қарыз операциялары;

      негізгі борыш және (немесе) есептелген сыйақы бойынша мерзімі өткен берешегі бар қарыздарды қоспағанда, жеке және заңды тұлғаларға, шағын кәсіпкерлік субъектілеріне берілген кредиттер;

      туынды қаржы құралдары;

      өзге ақшаның әкелінуі.

      Сапасы жоғары өтімді активтер бойынша ақшаның әкелінуі ақшаның әкелінуін есептеу кезінде есепке алынбайды.

      Қамтамасыз етілген қарыз операциялары бойынша ақшаның әкелінуі өтімділікті өтеу коэффициентін есептеу күнінен кейінгі күнтізбелік ай ішінде өтеу мерзімі бар, бірінші және екінші деңгейлердегі сапасы жоғары өтімді активтермен және бірінші және екінші деңгейлердегі сапасы жоғары өтімді активтер болып табылмайтын өзге де активтермен қамтамасыз етілген қарыз операцияларын, сондай-ақ қамтамасыз етуге бағалы қағаздарды сатып алу-сатуды жасау үшін (маржалық мәмілелер) берілген қарыздарды қамтиды.

      79. Банктер 2016 жылғы 1 шілде - 2018 жылғы 31 тамыз аралығында өтімділік тәуекелін бағалау мақсатында өтімділікті өтеу коэффициентін есептейді. Өтімділікті өтеу коэффициенті есептеу нәтижелері уәкілетті органға ай сайынғы негізде ұсыныла отырып, айдың соңғы жұмыс күнінде есептеледі. Өтімділікті өтеу коэффициентінің ең төмен мәні мынадай мөлшерде белгіленеді:

      2018 жылғы 1 қыркүйек пен 2018 жылғы 31 желтоқсан аралығында - 0,5;

      2019 жылғы 1 қаңтар мен 2019 жылғы 31 желтоқсан аралығында - 0,6;

      2020 жылғы 1 қаңтар мен 2020 жылғы 31 желтоқсан аралығында - 0,8;

      2021 жылғы 1 қаңтар мен 2021 жылғы 31 желтоқсан аралығында - 0,9;

      2022 жылғы 1 қаңтардан бастап - 1.

      Өтімділікті өтеу коэффициентінің мәні белгіленген ең төмен мәнінен төмендеген, бірақ мынадай мөлшерден төмен емес жағдайда:

      2018 жылғы 1 қыркүйек пен 2018 жылғы 31 желтоқсан аралығында - 0,43;

      2019 жылғы 1 қаңтар мен 2019 жылғы 31 желтоқсан аралығында - 0,50;

      2020 жылғы 1 қаңтар мен 2020 жылғы 31 желтоқсан аралығында - 0,68;

      2021 жылғы 1 қаңтар мен 2021 жылғы 31 желтоқсан аралығында - 0,77;

      2022 жылғы 1 қаңтардан бастап – 0,85,

      банк осындай төмендету анықталған күннен бастап 3 (үш) жұмыс күні ішінде уәкілетті органға өтімділікті өтеу коэффициентінің мәнін белгіленген ең төменгі мәннен кем емес деңгейге дейін арттыру жөніндегі іс-шаралар жоспарын жібереді және өтімділікті өтеу коэффициенті төмендеген күннен кейінгі айдың әр жұмыс күні үшін өтімділікті өтеу коэффициентінің мәнін және жетіспеушілікті белгіленген ең төменгі мәндерге дейін есептеп шығарады.

      Іс-шаралар жоспары өтімділікті өтеу коэффициенті мәнінің белгіленген ең төменгі мәндерден төмендеген бірінші күннен бастап күнтізбелік 30 (отыз) күннің ішінде өтімділікті өтеу коэффициентін белгіленген ең төменгі мәндерден кем емес деңгейге дейін арттыру бойынша шараларды қамтиды.

      Белгіленген ең төменгі мәндерге дейін жетіспеушілік белгіленген ең төменгі мәннің және өтімділікті өтеу коэффициентінің нақты мәні арасындағы айырмашылық ретінде есептеледі.

      Белгіленген ең төменгі мәндерге дейінгі жетіспеушіліктер сомасы өтімділікті өтеу коэффициентінің мәні белгіленген ең төменгі мәндерден төмендеген күннен кейінгі айда 0,25 артық емес болса норматив орындалған болып саналады.

      Норматив:

      өтімділікті өтеу коэффициентінің мәні осы тармақтың екінші бөлігінің екінші, үшінші, төртінші, бесінші және алтыншы абзацтарында көрсетілген деңгейден төмендеген;

      өтімділікті өтеу коэффициентінің мәні белгіленген ең төменгі мәндерден, бірақ осы тармақтың екінші бөлігінің екінші, үшінші, төртінші, бесінші және алтыншы абзацтарында белгіленген шекте, соңғы 6 (алты) ай ішінде үш және одан да көп рет төмендеген;

      өтімділікті өтеу коэффициентін белгіленген ең төменгі мәндерден кем емес деңгейге дейін арттыру жөніндегі іс-шаралар жоспарын жүзеге асырмаған;

      жетіспеушіліктер сомасы өтімділікті өтеу коэффициентінің мәні белгіленген ең төменгі мәндерден төмен болған күннен кейінгі айда белгіленген ең төменгі мәндерден 0,25 асып кеткен жағдайларда бұзылған болып есептеледі.

      80. Нетто тұрақты қорландыру коэффициенті қолжетімді тұрақты қорландырудың талап етілетін тұрақты қорландыруға қатынасы ретінде есептеледі.

      Қолжетімді тұрақты қорландырудың мөлшері бухгалтерлік баланс деректеріне сәйкес міндеттемелер мен Қалыптардың 11-тармағында көрсетілген инвестицияларды шегергенге дейінгі меншікті капиталдың Қалыптарға 15-қосымшаға сәйкес Қолжетімді тұрақты қорландыру міндеттемелерінің кестесінде белгіленген қолжетімді тұрақты қорландыру коэффициенттеріне көбейтілген сома ретінде есептеледі.

      Талап етілетін тұрақты қорландырудың мөлшері жиынтығында Қалыптарға 16-қосымшаға сәйкес Талап етілетін тұрақты қорландыру активтерінің кестесінде белгіленген талап етілетін тұрақты қорландыру коэффициенттеріне көбейтілген бухгалтерлік баланс деректеріне сәйкес активтер және Қалыптарға 17-қосымшаға сәйкес Талап етілетін тұрақты қорландырудың шартты және ықтимал міндеттемелерінің кестесінде белгіленген талап етілетін тұрақты қорландыру коэффициентіне көбейтілген талап етілетін тұрақты қорландырудың шартты және ықтимал міндеттемелері ретінде есептеледі.

      81. Банктер 2018 жылғы 1 қаңтар - 2018 жылғы 31 желтоқсан аралығында өтімділік тәуекелін бағалау мақсатында есептеу нәтижелерін уәкілетті органға ай сайынғы негізде ұсына отырып, нетто тұрақты қорландыру коэффициентін есептейді.

      Нетто тұрақты қорландыру коэффициентінің ең төмен мәні 2019 жылғы 1 қаңтардан бастап 1,0 мөлшерінде белгіленеді.

7-тарау. Банктерді Қазақстан Республикасының бейрезиденттері алдындағы міндеттемелерге капиталдандыру

      82. Банктерді Қазақстан Республикасының бейрезиденттері алдындағы міндеттемелерге капиталдандыру k7 коэффициентімен сипатталады. Коэффициенттің ең жоғары мәні 1 мөлшерінде белгіленеді.

      83. k7 коэффициенті Қазақстан Республикасының бейрезиденттері алдындағы қысқа мерзімді міндеттемелер сомасының банктің меншікті капиталына қатынасы ретінде есептеледі.

      Осы коэффициентті есептеу мақсатында Қазақстан Республикасының бейрезиденттері алдындағы міндеттемелер сомасына мыналар қосылады:

      Қазақстан Республикасының бейрезиденттері алдындағы талап етілгенге дейінгі міндеттемелер, оның ішінде есеп айырысуды жүзеге асыру мерзімі белгіленбеген міндеттемелер;

      Қазақстан Республикасының бейрезиденттері алдындағы бастапқы өтеу мерзімі қоса алғанда 1 (бір) жылға дейінгі мерзімді міндеттемелер;

      кредитордың міндеттемелерді мерзімінен бұрын өтеуді талап ететін шартсыз құқығымен Қазақстан Республикасының бейрезиденттері алдындағы мерзімді міндеттемелер, оның ішінде жеке және заңды тұлғалардың мерзімді және шартты депозиттерін қоспағанда, банктердің мерзімді және шартты депозиттері.

      Осы коэффициентті есептеу мақсатында Қазақстан Республикасының бейрезиденттері алдындағы міндеттемелер сомасынан мыналар алып тасталады:

      Қазақстан Республикасының резидент емес заңды тұлғаларының ағымдағы шоттары;

      өз қызметін Қазақстан Республикасының аумағында жүзеге асыратын, Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 14365 болып тіркелген Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2016 жылғы 31 тамыздағы № 203 қаулысымен (бұдан әрі – № 203 қаулы) бекітілген Экономика секторларының және төлемдер белгілеу кодтарын қолдану қағидаларына сәйкес экономиканың "басқа қаржы ұйымдары - коды 5", "мемлекеттік қаржылық емес ұйымдар - коды 6", "мемлекеттік емес қаржылық емес ұйымдар - коды 7" және "үй шаруашылықтарына қызмет көрсететін коммерциялық емес ұйымдар - коды 8" секторларына кіретін шетел компанияларының филиалдары мен өкілдіктері алдындағы қысқамерзімді міндеттемелер;

      халықаралық қаржы ұйымдары болып табылатын Қазақстан Республикасының бейрезиденттері алдындағы қысқамерзімді міндеттемелер;

      2013 жылғы 1 қаңтардан бастап халықаралық есеп айырысу жүйелері (ClearstreamBanking S.A. және EuroclearBankSA/NV) болып табылатын Қазақстан Республикасының бейрезиденттері алдындағы қысқамерзімді міндеттемелер;

      банктің кастодиандық шарт негізінде сақтауға қабылдаған қаражаттың инвестицияланбаған қалдықтары;

      Қазақстан Республикасының бейрезиденті-бас банктің алдындағы реттелген борыштық міндеттемелер.

8-тарау. Банктер қаражатының бір бөлігін ішкі активтерге орналастыру коэффициенті

      86. Қазақстан Республикасының Үкіметі құрылтайшысы болып табылатын банктерді қоспағанда, банктер меншікті және тартылған қаражатын есепті ай ішінде ішкі активтерге мынадай формула бойынша орналастырады.

      2016 жылғы 1 мамырдан бастап:

      ІАК - банктер қаражатының бір бөлігін ішкі активтерге орналастыру коэффициенті;

      ІАК - банктер қаражатының бір бөлігін ішкі активтерге орналастыру коэффициенті;

      ІА - ХҚЕС сәйкес қалыптастырылған резервтер (провизиялар) ескеріле отырып, айдың соңында қалыптасқан активтер (ақша) және Қазақстан Республикасының резиденттеріне талаптар (орналастырылған салымдар, берілген қарыздар, үлестік және борыштық бағалы қағаздар, дебиторлық берешек), Қазақстан Республикасының резиденттері-заңды тұлғалардың жарғылық капиталына қатысу, материалдық емес активтерді және тазартылған бағалы металдар, Қазақстан Республикасының аумағында орналасқан (тұрған) жылжымалы және жылжымайтын мүлік;

      РБ - мерзімі өткен берешек, есептелген сыйақы, дисконттар, сыйлықақылар, оң (теріс) түзетулер ескеріле отырып, айдың соңында қалыптасқан реттелген борыш;

      МҚҚ - мерзімі өткен берешек, есептелген сыйақы, дисконттар, сыйлықақылар, оң (теріс) түзетулер ескеріле отырып, айдың соңында қалыптасқан мерзімсіз қаржы құралдары;

      БҚБ - банк шетел валютасында шығарған борыштық бағалы қағаздарды қоспағанда, мерзімі өткен берешек, есептелген сыйақы, дисконттар, сыйлықақылар, оң (теріс) түзетулер ескеріле отырып, айдың соңында қалыптасқан банк шығарған борыштық бағалы қағаздар;

      ІМ - Қазақстан Республикасының резиденттері алдындағы реттелген борышты, Қазақстан Республикасының резиденттеріндегі мерзімсіз қаржы құралдарын, Қазақстан Республикасының резиденттеріндегі банк шығарған борыштық бағалы қағаздарды және кастодиандық шарт негізінде банк қабылдаған қаражаттың инвестицияланбаған қалдықтарын қоспағанда, мерзімі өткен берешек, есептелген сыйақы, дисконттар, сыйлықақылар, оң (теріс) түзетулер ескеріле отырып, айдың соңында қалыптасқан Қазақстан Республикасының резиденттері алдындағы міндеттемелер;

      МК - 2015 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша Қазақстан Республикасының бейрезиденттері-еншілес ұйымдардың реттелген борышына салынған инвестициялар мөлшерінен аспайтын Қазақстан Республикасының

      бейрезиденттері-еншілес ұйымдардың реттелген борышына инвестицияларды шегергенде, сондай-ақ Қазақстан Республикасының бейрезиденттері-еншілес ұйымдардың акцияларына инвестицияларды шегергенде, бухгалтерлік баланстың деректеріне сәйкес меншікті капиталдың айдың соңында қалыптасқан шамасы.

      2016 жылғы 1 маусымнан бастап:

      ІАК - банктер қаражатының бір бөлігін ішкі активтерге орналастыру коэффициенті;

      87. Қазақстан Республикасының Үкіметі құрылтайшысы болып табылатын банктерді қоспағанда, банктер есепті ай ішінде меншікті және тартылған қаражатын күн сайын ішкі активтерге мынадай формулаға сәйкес орналастырады:

      ІА- ХҚЕС сәйкес қалыптастырылған резервтерді (провизияларды) ескере отырып, ағымдағы күннің соңындағы ішкі активтер шамасы;

      88. Банктің ішкі активтері активтерді (ақшаны) және Қазақстан Республикасының резиденттеріне талаптарды (орналастырылған салымдар, берілген қарыздар, үлестік және борыштық бағалы қағаздар, дебиторлық берешек), Қазақстан Республикасының резиденттері заңды тұлғалардың жарғылық капиталына қатысуды, материалдық емес активтерді және тазартылған бағалы металдарды, Қазақстан Республикасының аумағында орналасқан (тұрған) жылжымалы және жылжымайтын мүлікті білдіреді.

      Банктің ішкі міндеттемелері Қазақстан Республикасының резиденттері алдындағы реттелген борышты, Қазақстан Республикасының резиденттеріндегі мерзімсіз қаржы құралдарын, банк шығарған, бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының портфеліндегі борыштық бағалы қағаздарды және кастодиандық шарт негізінде банк қабылдаған қаражаттың инвестицияланбаған қалдықтарын қоспағанда, Қазақстан Республикасының резиденттері алдындағы міндеттемелерді білдіреді.

      Банктер қаражатының бір бөлігін ішкі активтерге орналастыру бойынша коэффициентті есептеу мақсаттары үшін Қалыптардың 86 және 87-тармақтарына сәйкес төмендегілердің:

      жарғылық капиталдың, не

      Қазақстан Республикасының бейрезиденті - еншілес ұйымдардың реттелген борышына инвестициялар, Қазақстан Республикасының бейрезиденті - еншілес ұйымдардың акциялары шегерілген, бухгалтерлік баланстың деректеріне сәйкес меншікті капиталдың 0,75-ке көбейтілген ең аз шамасы пайдаланылады.

      89. Банктің ішкі активтерінің, ішкі міндеттемелерінің, реттелген борыштың, банк шығарған, бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының портфеліндегі борыштық бағалы қағаздардың орташа айлық шамалары мерзімі өткен берешек, есептелген сыйақы, дисконттар, сыйлықақылар, оң (теріс) түзетулер ескеріле отырып, банктің ішкі активтерінің, ішкі міндеттемелерінің, банк шығарған, бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының портфеліндегі борыштық бағалы қағаздардың жалпы сомасының тиісті есепті айдың жұмыс күндерінің санына қатынасы ретінде есептеледі.

      Жарғылық капиталдың (меншікті капиталдың) орташа айлық шамасы жарғылық капиталдың (меншікті капиталдың) жалпы сомасының тиісті есепті айдағы жұмыс күндерінің санына қатынасы ретінде есептеледі.

Қарыздар мен дебиторлық берешек түріндегі банк активтерінің құнсыздануынан болған провизияларды (резервтерді) қалыптастыру жөніндегі нұсқау

1-тарау. Жалпы ережелер

      1. Осы қарыздар мен дебиторлық берешек түріндегі банк активтерінің құнсыздануынан болған провизияларды (резервтерді) қалыптастыру жөніндегі нұсқау (бұдан әрі – Нұсқау) қарыздар мен дебиторлық берешек түріндегі банк активтері бойынша провизияларды (резервтерді) есептеу тәртібін белгілейді.

      Нұсқауға сәйкес қалыптасқан қарыздар бойынша провизиялар (резервтер) сомасы қарыз бойынша жалпы баланстық берешек пен қарыз бойынша күтілетін дисконтталған болашақтағы ақша ағыны арасындағы айырма ретінде есептеледі.

      Егер халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына (бұдан әрі – ХҚЕС) сәйкес қалыптастырылған провизиялар (резервтер) Нұсқауға сәйкес қалыптастырылған провизиялардан артық болса онда ХҚЕС-ке сәйкес қалыптастырылған провизиялар (резервтер) танылады.

      Нұсқауға сәйкес банк активтері бойынша провизияларды (резервтерді) есептеу 2017 жылғы 25 қыркүйектен бастап жүзеге асырылады.

      Банк активтері бойынша провизияларды (резервтерді) келесі есептеу алты айда 1 (бір) рет кезеңділікпен 2018 жылғы 1 шілдедегі жағдай бойынша жүзеге асырылады.

      2. Провизиялар (резервтер) сомасын есептеу:

      құнсыздаған жеке қарыздар бойынша жеке;

      құнсызданбаған жеке қарыздар бойынша, сондай-ақ біртекті қарыздар бойынша ұжымдық негізде жүзеге асырылады.

      3. Егер есепті күні жалпы берешек бухгалтерлік баланс деректеріне сәйкес меншікті капиталдың 0,2 (нөл бүтін оннан екі) пайызынан артық болса, бірақ кемінде 50 (елу) миллион теңге болса жеке қарыздарға жатқызылады.

      4. Банктерге және халықаралық қаржы ұйымдарына берілген қарыздар берешек сомасына қарамастан жеке қарыздарға жатқызылады.

      5. Есепті күндегі провизияларды (резервтерді) шегергенге дейінгі қарыз құны (негізгі борыш, есептелген сыйақы және қарыз шарты шеңберінде банктің қарыз алушыға қоятын өзге талаптары) жалпы берешек ретінде түсіндіріледі. Банк пен қарыз алушы арасында бірнеше талаптар болған кезде аталған талаптардың жиынтық сомасы жалпы берешек ретінде түсіндіріледі.

      6. Банкте қарыз алушыға қоятын бірнеше талап болған кезде талаптардың біреуі бойынша құнсызданудың объективті растамасының болуы банктің қарыз алушыға қоятын барлық талаптары бойынша құнсызданудың болуын растайды.

      7. Егер:

      қарыздар жеке қарыздарға жатқызылмаса;

      не құнсызданудың объективті белгілері анықталмаса;

      не құнсызданудың объективті белгілері анықталса, және келешектегі ақша ағынының келтірілген құны қарыздың провизияларды (резервтерді) шегергенге дейінгі құнынан артық болса қарыздар ұжымдық негізде бағаланады.

      Банктердің жеке қарыздарға жатқызылмайтын, құнсыздану белгісі бар біртекті қарыздардың портфельдерін қалыптастыруына жол беріледі.

      8. Қазақстан Республикасының Үкіметіне, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкіне, ұлттық басқарушы холдингтерге және олардың еншілес ұйымдарына Қазақстан Республикасы Үкіметінің, ұлттық басқарушы холдингінің және оның еншілес ұйымдарының кепілдігімен берілген қарыздар бойынша қойылатын талаптар бойынша провизиялар (резервтер) сомасы есептелмейді.

      Банк осы тармақтың бірінші бөлігінде белгіленген талаптар бойынша ХҚЕС-ке сәйкес қалыптастырылған провизиялар мөлшерінен кем емес мөлшердегі провизиялардың мөлшерін мойындайды.

2-тарау. Құнсызданған жеке қарыздар бойынша провизияларды (резервтерді) есептеу тәртібі

      9. Жеке қарыздар бойынша құнсызданудың объективті растамасы болып табылатын кез келген оқиғалардың болуы бағаланады:

      1) қарыз алушыда (тең қарыз алушыда) банктің ішкі әдістемесіне (ішкі модельдеріне) сәйкес құнсыздану деңгейіне сәйкес келетін ішкі рейтингінің (балдың) болуы;

      2) мынадай белгілерге сәйкес қарыз алушыда біршама қаржылық қиындықтардың болуы:

      жеке тұлғалар үшін:

      қарыз бойынша төлемдерді тұрақты және (немесе) уақтылы жүзеге асыру мүмкіндігінің болмауы;

      қарыз алушының (тең қарыз алушының) кірістілік немесе төлемқабілеттілік деңгейінің тұрақты және біршама нашарлауы;

      кредиттік досьесінің болмауы;

      қарыз алушының (тең қарыз алушының) соңғы 5 (бес) жылдағы кредиттік тарихы немесе қарыз алушының (тең қарыз алушының) төлем қабілеттілігі туралы өзге ақпарат банк алдындағы міндеттемелерін уақтылы орындамағаны туралы куәландырса немесе негізгі борыш және (немесе) есептелген сыйақы бойынша мерзімін өткізу сомасы 5 000 (бес мың) теңгеден аспайтын (аспаған) және (немесе) мерзімін өткізудің ең көп мерзімі 90 (тоқсан) күннен аспайтын (аспаған) жағдайларды қоспағанда, қарыз алушының (тең қарыз алушының) төлем жасауға қабілетсіздігі;

      еңбекпен қамтылмауы немесе коммерциялық қызметінің болмауы;

      қарыз алушыға (тең қарыз алушыға) материалдық зиян келтірген немесе оған өзге коммерциялық қызметті жалғастыруға мүмкіндік бермейтін факторлардың болуы;

      қарыз алушының (тең қарыз алушының) банкпен өз міндеттемелері бойынша есептеспеу ықтималдылығының болуы.

      заңды тұлғалар үшін:

      қарыз алушының (борышкердің, тең қарыз алушының) қаржылық есептілігін талдаудан, ақша қаражатының қозғалысы бойынша үзінді-көшірмелерден, мониторингтік есептерден және өзге жалпыға қол жетімді дереккөздерден байқалатын қаржылық жағдайының тұрақты және (немесе) біршама нашарлауы;

      өткен кезеңдегі шығындардың өсу серпіні кемінде он екі ай болуы;

      қарыз алушының қаржылық жағдайын бағалау бойынша банктің ішкі әдістемесіне сәйкес есептелген коэффициенттердің теріс мәні, төлем қабілеттілігі деңгейінің төмен болуы, қарыз қаражатына қатты мұқтаждық;

      теріс меншікті капиталының болуы;

      нарықтық үлесінің тұрақты төмендеуі (ақпарат болса), банкте қарыз алушы (борышкер, тең қарыз алушы) қабылдаған шаралардың қаржылық жағдайды тұрақтандыру үшін тиімді болуына сенімділіктің болмауы;

      қарыз алушының (борышкердің, тең қарыз алушының) қаржылық жағдайының нашарлауына байланысты бұрын ұсынылған қарызды өтеу мақсатында қарыз алушыға (борышкерге, тең қарыз алушыға) қарыз беру;

      "инвестициялық мақсаттар" (инвестициялық қарыз) кредит қаражатын нысаналы пайдаланатын заңды тұлғалар үшін:

      қарыз алушының (тең қарыз алушының) қаржылық ахуалының үнемі және (немесе) айтарлықтай нашарлауы, яғни кредиттеудің басынан кірістер, төлем қабілеттілігі және зияндар деңгейі борышкердің бизнес-жоспарында көзделген деңгейден айтарлықтай жағымсыз ауытқулары бар және бизнес-жоспарды іске асыруға ықпал етеді;

      нарықтық үлестің төмендеуі (ақпарат болса);

      қарыз алушы (тең қарыз алушы) қабылдайтын шаралар қаржылық ахуалын тұрақтандыру үшін тиімсіз;

      1 (бір) жылдан аспайтын мерзімге сауықтырудың болуы;

      төтенше жағдайлардың, сондай-ақ қарыз алушыға (тең қарыз алушыға) зиян келтірген, алайда оның қызметін тоқтатуға әкелмеген өзге де жағдайлардың болуы.

      Рейтингтік бағалаудың үлгісін жасау саласындағы халықаралық ұйымдардың (сарапшылардың) немесе олардың мамандандырылған бөлімшелерінің қатысуымен әзірленген және тестілеуден өткен ішкі рейтинг үлгісі болған кезде, банк қарыз алушының айтарлықтай қаржылық қиындықтарының бар екендігін анықтау мақсаты үшін ішкі рейтингті пайдаланады.

      Рейтингтік бағалаудың үлгісін жасау саласындағы халықаралық ұйымдар (сарапшылар) мыналар болып табылады:

      Standard & Poor’s Financial Services LLC;

      Fitch Ratings Inc.;

      Moody’s Investors Service;

      Fair, Isaac and Company (FICO);

      Experian plc.;

      Deloitte Touche Tohmatsu Limited;

      Ernst & Young Global Limited;

      KPMG;

      PricewaterhouseCoopers International Limited;

      3) негізгі борыш және (немесе) сыйақы бойынша 90 (тоқсан) күнтізбелік күннен астам мерзімі өткен берешегінің болуы;

      4) соңғы 12 (он екі) ай ішінде қарызды бір және одан көп рет қайта құрылымдау. Қарызды қайта құрылымдау деп қарыз алушының қаржылық жағдайының нашарлауына байланысты қарыз шартының тәртібі мен талаптарының кез келген өзгеруі түсініледі. Қайта құрылымдауға мына жағдайлардың кез келгені жатады:

      қарыз бойынша төлемдер кестесінің өзгеруі, оның ішінде негізгі борыш және (немесе) сыйақыны өтеу үшін қарыз бойынша төлемдер бойынша жеңілдік беру не ұзарту, қарыз мерзімін ұзарту, қарыз бойынша бір немесе одан да көп төлемнің мерзімін кейінге қалдыру, қарыз бойынша негізгі борыштың және (немесе) сыйақының бөлігін есептен шығару немесе кешіру, сыйақы бойынша мерзімі өткен төлемдерді капиталдандыру, қарыз валютасын сыйақы бойынша мерзімі өткен берешекті капиталдандыра отырып, бір валютадан басқа валютаға өзгерту;

      банктегі, оның ішінде басқа банктердегі қолданыстағы қарыз бойынша берешекті төлеу үшін жаңа қарыз беру. Жаңа және қолданыстағы қарыздарда қайта құрылымдау түріндегі құнсыздану белгісі болады;

      мерзімі өткен берешек болған жағдайда кредиттік лимитті ұлғайту;

      қарыз бойынша сыйақы мөлшерлемесін төмендету;

      қарыз бойынша берешекті кепілмен қамтамасыз ету есебінен төмендету.

      Осы тармақшаның мақсаты үшін қарыздың құнсыздануының объективті растамасы, мемлекеттік бағдарламаларды іске асыру мақсатында жүргізілген қайта құрылымдау болып табылады.

      Рейтингтік бағалаудың үлгісін жасау саласындағы халықаралық ұйымдардың (сарапшылардың) немесе олардың мамандандырылған, осы тармақтың 2) тармақшасында көрсетілген бөлімшелерінің қатысуымен әзірленген және тестілеуден өткен, ішкі рейтинг үлгісі болған кезде, банк осы тармақшаның мақсаттары үшін қарыз алушының қаржылық ахуалының нашарлауы ретінде кредиттік рейтингті соңғы 12 (он екі) айдағы ішкі кредиттік рейтингтің нашарлау серпінімен бірге таниды;

      5) банкте қарыз алушының (тең қарыз алушының) негізгі борыш және (немесе) сыйақы бойынша басқа банктерде 90 (тоқсан) күнтізбелік күннен астам өтелмеген мерзімі өткен берешегі туралы ақпараттың болуы;

      6) банк берген қарызды (айналым қаражатын толықтыруға берілген қарыздарды қоспағанда) нысаналы пайдаланбау;

      7) қарыз алушы (тең қарыз алушы) заңды тұлғаның қаржылық ахуалын ақпаратты банктің ішкі құжаттарына сәйкес ұсыну үшін белгіленген есепті күннен бастап 6 (алты) ай ішінде анықтауға мүмкіндік беретін ақпараттың болмауы;

      8) төтенше жағдайлар, сондай-ақ қарыз алушыға (тең қарыз алушыға) айтарлықтай материалдық зиян әкелген немесе оған өз қызметін жалғастыруға мүмкіндік бермеген, мысалы, қызмет түрлеріне арналған лицензиядан айыру немесе тоқтата тұру туралы лицензиялар, өзге де жағдайлардың болуы;

      9) қарыз алушының банкротқа ұшырауының немесе басқалай түрдегі қаржылай қайта құрылуының, сондай-ақ оның қаржылық ахуалын нашарлататын соттың қарауына тартуының жоғары ықтималдығы;

      10) мерзімі 3 (үш) жылдан астам уақытты құрайтын қарыз бойынша негізгі борышты және сыйақыны өтеу қарыз мерзімінің соңында жүзеге асырылады;

      11) жеке тұлға қарыз алушының (тең қарыз алушының) қайтыс болғаны туралы ақпараттың болуы;

      12) жеке тұлға қарыз алушының (тең қарыз алушының) еңбекпен қамтылмағаны немесе коммерциялық (кәсіпкерлік) қызметінің болмауы туралы ақпараттың болуы.

      10. Құнсызданудың объективті растамасы анықталған әрбір жеке қарыз бойынша болашақ ақша ағындары есептеледі және қарыз бойынша сыйақының бастапқы тиімді мөлшерлемесі бойынша дисконтталған болашақ ақша ағындарының келтірілген құны айқындалады.

      Қарыз алушыда 2 (екі) және одан да көп қарыз болған кезде қарыз бойынша жалпы ақша ағынын есептеуді жүзеге асыруға және уәкілетті орган тексеру жүргізуі шеңберінде банктің есептеу әдісін қабылдаған кезде есептеу күнгі негізгі борыштың қалдығы бар әрбір жеке қарыз бойынша сыйақының бастапқы тиімді мөлшерлемесін есептеу арқылы есептелетін сыйақының орташа алынған бастапқы тиімді мөлшерлемесі бойынша дисконттауға жол беріледі.

      11. Кепіл мүлкін сатудан ағындардың дисконтталған құнын есептеген кезде банктің ішкі құжаттарында белгіленген кепіл мүлкін сату мерзімі, алайда кепіл мүлкінің мына түрлері үшін кемінде 24 (жиырма төрт) ай ескеріледі:

      1) жылжымайтын мүлік;

      2) жабдық және негізгі құрал-жабдықтар;

      3) әуе, су көлігі, теміржол жылжымалы құрамы, көлік құралдары;

      4) жер қойнауын пайдалану құқығы;

      5) тауар-материалдық құндылықтар;

      6) ауылшаруашылығы жануарлары, өсімдік өсіру өнімдері.

      12. Күтілетін болашақ ақша ағындарын есептеулерде мыналар ескеріледі:

      1) қарыз алушының ақша қаражатының қозғалысы бойынша үзінді көшірмелер;

      2) қарыз алушының (кепілдік берушінің, кепілгердің) қаржылық ахуалына мониторингтік есептері;

      3) банк бөлімшелерінің (кредит бөлімшесінің, кредит тәуекелдерін басқару бөлімшесінің, экономикалық қауіпсіздік бөлімшесінің немесе заң бөлімшесінің) қорытындылары (сараптамалары);

      4) кепілмен қамтамасыз етуді бағалау бойынша қорытындылар;

      5) қарыз алушының (тең қарыз алушының) және (немесе) кепілдік берушінің негізі қызметі бойынша шарттар, олар бойынша тұрақты болып табылатын ақша ағынының түсуі және растайтын құжаттардың болуын көздейді;

      6) кепіл мүлкін сатып алу-сату шарттары;

      7) соттың берешекті мүлікті сату есебінен өндіріп алуға шешімдері;

      8) соттың осы мүліктің болуын растаған кезде кепілмен қамтамасыз етілмеген мүлікті өндіріп алуға шешімдері.

      13. Қарыз алушының (тең қарыз алушының) және (немесе) кепілдік берушінің негізгі қызметінен ақша ағындары провизияларды есептеген кезде мынадай жағдайларда:

      1) егер қарыз алушы (тең қарыз алушы) жеке тұлға болып табылса;

      2) қарыз алушының (тең қарыз алушының) және (немесе) кепілдік берушінің негізгі қызметі, қаржылық ахуалы бойынша дәйекті ақпарат болмаса не ұсынылмаса не негізгі қызмет расталмаса ескерілмейді. Қарыз алушының қаржылық есептілігіндегі жол берілетін айырма мөлшері валюта балансынан 1 (бір) пайыздан аспайды;

      3) объективті себептер болмаған жағдайда қарыз алушы (тең қарыз алушы) заңды тұлғаның қаржылық ахуалына есепті күннен бастап соңғы 6 (алты) айға мониторингтің болмауы;

      4) егер қарыз алушының (тең қарыз алушының) негізгі қызметінен кірістер бір реттік болып табылса және тұрақты (шарттық қатынастар шеңберінде) болмаса;

      5) негізгі борыш және (немесе) есептелген сыйақы бойынша 180 (жүз сексен) күнтізбелік күннен астам мерзімі өткен берешегі бар болған жағдайда ескерілмейді.

      Осы тармақтың мақсаттары үшін провизияларды (резервтерді) есептеген кезде кепіл болып табылатын жеке тұлғадан ақша ағындары ескерілмейді.

      Егер қарыз алушының (тең қарыз алушының) операциялық қызметінен кіріс көздері осы кепілді қамтамасыз етуді сатумен байланысты болса, провизияларды (резервтерді) есептеген кезде кепілді қамтамасыз етуді сатудан және қарыз алушының (тең қарыз алушының) операциялық қызметінен ақша ағындарын бір мезгілде есепке алуға болмайды.

      14. Қамтамасыз етуді сатудан күтілетін ақша ағындарын есептеген кезде кепілдің тұрақсыз түрлерінің құны кірмейді.

      Бас банктің күмәнді және үмітсіз активтерін сатып алатын банктің еншілес ұйымдарына берілген қарыз бойынша қамтамасыз етуді сатудан күтілетін ақша ағындарын есептеуде банк аталған ұйымға берген талап ету құқықтары бойынша кепілмен қамтамасыз етудің дисконтталған құны да кіреді.

      15. Ақша ағындарын бағалау кезінде қарыз алушының (тең қарыз алушының) және (немесе) кепілдік берушінің банктің талаптарын өтеу үшін жеткілікті таза ақша ағындарын, оның ішінде банкте осындай ақпарат бар болса, басқа кредиторлар алдындағы міндеттемелерін өтеуді ескере отырып жинақтау мүмкіндігін талдайды.

      16. Қамтамасыз етуді сатудан күтілетін болашақ ақша ағындарының келтірілген құнының есебі қамтамасыз етуді сату ықтималы бар-жоқтығына қарамастан қамтамасыз етуге өндіріп алу өтініші салдарынан туындайтын ақша ағындарын көрсетеді.

      Қамтамасыз етуді сатудан ақша ағынын есептеген кезде ақша ағыны есептелетін сатудан осы кепілмен қамтамасыз етілген өзге де талаптардың болуы ескеріледі. Банкте осы кепілмен қамтамасыз етілген өзге де талаптар бар болған кезде көрсетілген талаптардың баланстық құнының арақатынасы пропорциясын негізге ала отырып қамтамасыз етуді сатудан ағыны есептеледі.

3-тарау. Қарыздар бойынша провизияларды ұжымдық негізде есептеу тәртібі

      17. Қарыздар бойынша провизияларды (резервтерді) ұжымдық негізде есептеу банктің уәкілетті органы бекіткен банктің ішкі әдістемесі негізінде ұжымдық негізде әрбір портфель бойынша жеке жүзеге асырылады.

      Егер ұжымдық негізде бағаланатын жеке қарыз бойынша Нұсқаудың 9-тармағына сәйкес құнсызданудың объективті растамасы болып табылатын бір немесе бірнеше оқиғаның болуы туралы ақпарат қолжетімді болса, осындай қарыз ұжымдық негізде бағаланатын қарыз портфелінен алып тасталады және провизияларды (резервтерді) есептеу құнсызданған жеке қарыздар ретінде жүзеге асырылады.

Капитал жеткіліктілігі коэффициенттерінің мәндері

Консервациялық буферді және жүйелі буферді ескергендегі, капитал жеткіліктілігі коэффициенттерінің мәндері

      Ескерту:

      уәкілетті орган меншікті капитал жеткіліктілігі қалыптарының және меншікті капитал буферлерінің мәндерін кемінде 3 (үш) жылда 1 (бір) рет қайта қарайды.

Бөлінбеген таза кірісті шектеудің ең төмен мөлшері

      Ескерту:

      Шектелуге тиіс бөлінбеген таза кірістің ең төмен деңгейі (пайызбен) мейлінше көп мәнмен пайдаланылады.

Банк капиталының құрамындағы құралдарды жіктеуге арналған өлшемшарттар

Салымдардың кредиттiк тәуекел дәрежесi бойынша мөлшерленген банк активтерiнiң кестесi

      Ескерту. 5-қосымша жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 27.04.2018 № 77 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

Салымдардың кредиттік тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленуге тиіс банк активтерінің есебіне түсіндірме

      1. Салымдар, дебиторлық берешек, сатып алынған бағалы қағаздар, банкте түзетілген құны аталған активтер көлемінің 50 (елу) пайызынан кем емес қамтамасыз етуі бар (Салымдардың кредиттік тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленген банк активтері кестесінің (бұдан әрі - Кесте) 1, 2, 3, 10, 11, 12, 15, 16, 17, 18 және 19-жолдарында көрсетілген активтер түріндегі) қарыздар банктерде осы тармаққа сәйкес түзетілген қамтамасыз ету құнын анықтауға мүмкіндік беретін барабар есепке алу жүйесі болған кезде түзетілген қамтамасыз ету құнын шегергендегі тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленген активтер есебіне енгізіледі.

      Түзетілген қамтамасыз ету құны (Кестенің 1, 2, 3, 10, 11, 12, 15, 16, 17, 18 және 19-жолдарында көрсетілген активтер түріндегі) мыналарға:

      салымдар сомасының 100 (жүз) пайызына, оның ішінде осы банктегі қамтамасыз ету ретінде ұсынылғандары;

      қамтамасыз етуге берілген бағалы қағаздардың нарықтық құнының 95 (тоқсан бес) пайызына;

      қамтамасыз етуге берілген тазартылған бағалы металдардың нарықтық құнының 85 (сексен бес) пайызына тең болады.

      Жоғарыда көрсетілген салымдардың, дебиторлық берешектің, сатып алынған бағалы қағаздардың қамтамасыз етілмеген бөлігі салымдарға, дебиторлық берешекке, сатып алынған бағалы қағаздарға сәйкес келетін тәуекел дәрежесі бойынша Кестеге сай мөлшерленеді.

      2. Қарсы агенттен төмен тәуекел дәрежесі бар ұйымдар кепілдік берген (сақтандырған) банк инвестициялары есебіне енгізілмеген салымдар, дебиторлық берешек, сатып алынған бағалы қағаздар, қарыздар, инвестициялар тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленген (банк инвестициялары есебіне енгізілмеген салымдардың, дебиторлық берешектің, сатып алынған бағалы қағаздардың, қарыздардың, инвестициялардың кепілдік берілген (сақтандырылған) сомасын шегергендегі) активтердің есебіне борышкердің тәуекел дәрежесі бойынша енгізіледі.

      Банк инвестициялары есебіне енгізілмеген салымдардың, дебиторлық берешектің, сатып алынған бағалы қағаздардың, қарыздардың, инвестициялардың кепілдік берілген (сақтандырылған) сомасы тиісті кепілгердің (сақтандырушының) дебиторлық берешегінің тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленеді.

      3. Салымдардың кредиттік тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленуге тиіс банк активтерінің есебіне түсіндірменің (бұдан әрі - Түсіндірме) 1-тармағында көрсетілген, мынадай:

      1) оффшорлық аймақтар аумағында заңды тұлға ретінде тіркелген;

      2) оффшорлық аймақтар аумағында тіркелген, жекелей алғанда жарғылық капиталдың 5 (бес) пайыздан астамын иеленуші заңды тұлғаға тәуелді немесе оффшорлық аймақ аумағында тіркелген заңды тұлғаға қатысты еншілес болып табылатын;

      3) оффшорлық аймақтардың азаматтары болып табылатын;

      Қазақстан Республикасының бейрезиденттеріне ұсынылған салымдар, дебиторлық берешек, сатып алынған бағалы қағаздар және қарыздар Түсіндірменің 1-тармағында көрсетілген қамтамасыз етудің болуына қарамастан, Кестеге сәйкес тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленеді.

      4. Түсіндірменің 1-тармағында көрсетілген, мынадай:

      1) оффшорлық аймақтар аумағында заңды тұлға ретінде тіркелген, бірақ Standard&Poor's агенттігінің "АА-"-тен төмен емес борыштық рейтингі немесе басқа рейтингтік агенттіктердің бірінің осыған ұқсас деңгейдегі рейтингі немесе міндеттемелерінің барлық сомасының қамтамасыз етуіне борыштық рейтингі көрсетілген деңгейден төмен емес бас ұйымның тиісті кепілдігі бар;

      2) оффшорлық аймақтардың аумағында тіркелген заңды тұлғалар немесе олардың азаматтары не Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы ақпарат алмасу жөнінде міндеттемелер қабылдамаған оффшорлық аумақтар тізбесіне жатқызған мемлекеттердің аумағында тіркелген заңды тұлғалар немесе олардың азаматтары болып табылатын Қазақстан Республикасының бейрезиденттеріне немесе жекелей алғанда жарғылық капиталдың 5 (бес) пайыздан астамын иеленуші заңды тұлғаларға тәуелді не көрсетілген оффшорлық аймақтардың аумағында тіркелген заңды тұлғаларға қатысты еншілес болып табылатын ұйымдарға қойылатын талаптарды қоспағанда, оффшорлық аймақтардың аумағында тіркелген, жекелей алғанда жарғылық капиталдың 5 (бес) пайызынан астамын иеленуші заңды тұлғаларға тәуелді немесе оффшорлық аймақтың аумағында тіркелген, бірақ көрсетілген деңгейден төмен емес борыштық рейтингі немесе міндеттемелерінің барлық сомасының қамтамасыз етуіне борыштық рейтингі көрсетілген деңгейден төмен емес бас ұйымның тиісті кепілдігі бар заңды тұлғаға қатысты еншілес болып табылатын;

      Қазақстан Республикасының бейрезиденттеріне ұсынылған салымдар, дебиторлық берешек, сатып алынған бағалы қағаздар және қарыздар тәуекелдің нөл дәрежесі бойынша мөлшерленеді.

      5. Салымдардың тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленген банктің активтерін есептеу мақсатында:

      ипотекалық тұрғын үй қарызы деп жеке тұлғаларға тұрғын үй салу үшін не оны сатып алу және (немесе) жөндеу мақсатында берілетін ипотекалық қарыз түсініледі;

      тұтынушылық кредит деп жеке тұлғаларға кәсіпкерлік қызметті жүзеге асырумен байланысты емес тауарларды, жұмыстарды және көрсетілетін қызметтерді сатып алуға берілген кредит түсініледі.

      6. Егер бағалы қағаз шығарылымының арнайы борыштық рейтингі болса, онда тәуекел дәрежесі бойынша банк активтерін мөлшерлеу кезінде бағалы қағаз рейтингін ескеру қажет.

      7. Валюталардың айырбастау бағамдарының және бағалы металдар бағамдарының өзгеруіне байланысты нарықтық тәуекелі бар қаржы құралдарының есебіне енгізілген активтерді қоспағанда, Қалыптардың 21-тармағына сәйкес нарықтық тәуекелді ескере отырып, активтердің, шартты және ықтимал талаптар мен міндеттемелердің есебіне енгізілген активтер кредиттік тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленетін активтердің, шартты және ықтимал міндеттемелердің есебіне енгізілмейді.

      8. Салымдардың тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленген банктің активтерін есептеу мақсаттары үшін қамтамасыз етілмеген тұтынушылық қарыз деп жылжымайтын мүлік кепілімен қамтамасыз етілген қарыздарды, тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу шарттары, жылжымайтын мүлікті сатып алу мәні болып табылатын өзге де шарттар бойынша талап ету құқықтарын, қамтамасыз етілуі автокөлік болып табылатын қарыздарды, банктік салым шартына немесе ақша кепілі шартына сәйкес банкте орналастырылған, берілетін қарыз сомасын толығымен өтейтін ақша қамтамасыз етуі болып табылатын қарыздарды, білім беруді кредиттеу жүйесі шеңберінде берілетін қарыздарды және тұрғын үй құрылысы жинақ ақшасы жүйесінің шеңберінде берілетін қарыздарды қоспағандағы тұтынушылық қарыз түсініледі.

Банктің кредиттік тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленген
шартты және ықтимал міндеттемелерінің кестесі

Кредиттік тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленген банктің
ықтимал және шартты міндеттемелерінің есебіне түсіндірме

      Қалыптардың 21-тармағына сәйкес нарықтық тәуекелі ескерілген активтердің, шартты және ықтимал талаптар мен міндеттемелердің есебіне қосылған шартты және ықтимал міндеттемелер валюталарды айырбастау бағамдарының және бағалы металдар бағамдарының өзгеруіне байланысты нарықтық тәуекелі бар қаржы құралдарының есебіне енгізілген шартты және ықтимал міндеттемелерді қоспағанда, кредиттік тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленетін активтердің, шартты және ықтимал міндеттемелердің есебіне қосылмайды.

Туынды қаржы құралдарына арналған кредиттік тәуекел коэффициенттерiнiң кестесі

      (пайызбен)

      Ескерту:

      Осы кестеде көрсетiлген санаттардың ешбiріне жатпайтын туынды қаржы құралдарымен операциялар "Бағалы металдардан басқа құндылықтармен байланысты операциялар" санатында көрсетiлген кредиттік тәуекел коэффициенттерi бойынша мөлшерленуге тиіс.

Халықаралық қор биржалары болып танылатын сауда-саттықты ұйымдастырушылар тiзiмi

      1. Чикаго тауар биржасы (Chicago Mercantile Exchange).

      2. Чикаго мерзiмдi тауар биржасы (The Chicago Board of Trade).

      3. Лондон халықаралық қаржылық фьючерстер биржасы (London International Financial Futures and Options Exchange).

      4. Француз халықаралық қаржылық фьючерстер биржасы (French International Financial Futures Exchange MATIF).

      5. Франкфурт қор биржасы (Frankfurt Stock Exchange).

      6. Стокгольм қор биржасы (Stockholm Exchange).

      7. Стамбул қор биржасы (Istanbul Stock Exchange).

      8. Шанхай қор биржасы (Shanghai Stock Exchange).

      9. Шэньчжень қор биржасы (Shenchzhen Stock Exchange).

      10. Америка қор биржасы (American Stock Exchange).

      11. Афина қор биржасы (Athens Exchange).

      12. Австралия қор биржасы (Australian Stock Exchange).

      13. Испания бiрлескен қор биржасы (ВМЕ Spanish Exchanges).

      14. Италия қор биржасы (Borsa Italiana SPA).

      15. Люксембург қор биржасы (Bourse de Luxembourg).

      16. Монреаль қор биржасы (Bourse de Montreal).

      17. Малайзия қор биржасы (Bursa Malaysia).

      18. Чикаго опциондар биржасы (Chicago Board Options Exchange).

      19. Копенгаген қор биржасы (Copenhagen Stock Exchange).

      20. Немiс қор биржасы (Deutsche bourse AG).

      21. Амстердамдағы "Еуронекст" Еуропа қор биржасы (Euronext Amsterdam).

      22. Брюссельдегi "Еуронекст" Еуропа қор биржасы (Euronext Brussels).

      23. Лиссабондағы "Еуронекст" Еуропа қор биржасы (Euronext Lisbon).

      24. Париждегi "Еуронекст" Еуропа қор биржасы (Euronext Paris).

      25. Кұрамына Стокгольм, Хельсинки, Таллин және Рига биржалары кiретiн бiрлескен қор биржасы (Hex Integrated Markets Ltd.).

      26. Гонконг қор биржасы (Hong Kong Exchanges and Clearing).

      27. Ирландия қор биржасы (Irish Stock Exchange).

      28. Джакарт қор биржасы (Jakarta Stock Exchange).

      29. Йоханнесбург қор биржасы (Оңтүстiк Африка) (JSE Securities Exchange South Africa).

      30. Оңтүстiк Корея қор биржасы (Korea Stock Exchange).

      31. Лондон қор биржасы (London Stock Exchange).

      32. Мальта қор биржасы (Malta Stock Exchange).

      33. Үндiстан ұлттық қор биржасы (National Stock Exchange of India Limited).

      34. Нью-Йорк қор биржасы (New York Stock Exchange).

      35. Жаңа Зеландия қор биржасы (New Zealand Exchange).

      36. Осака қор биржасы (Osaka Securities Exchange).

      37. Осло қор биржасы (Oslo bourse).

      38. Филиппин қор биржасы (Philippine Stock Exchange).

      39. Сингапур қор биржасы (Singapore Exchange).

      40. Швейцария қор биржасы (SWX Swiss Exchange).

      41. Токио қор биржасы (Tokyo Stock Exchange).

      42. Австрия қор биржасы (Wiener bourse AG).

      43. Варшава қор биржасы (Warsaw Stock Exchange).

      44. Бомбей қор биржасы (The Bombay Stock Exchange Limited, BSE).

      45. Бразилия қор биржасы (Bovespa).

      46. Үндiстан қор биржасы (Delhi Stock Exchange).

      47. Мексика қор биржасы (Bolsa Mexicana de Valores, BMV).

      48. Ресей Федерациясының қор биржасы (ОАО ММВБ-РТС).

      49. Торонто қор биржасы (Toronto Stock Exchange).

      50. АҚШ қор биржасы (National Association of Securities Dealers Automated Quotation, NASDAQ).

Ашық позицияларды уақыт аралықтары бойынша бөлу

Жалпы пайыздық тәуекелдi есептеу

Сауалнама

      Оригинатор банктің атауы ______________________________________________

      Банк сауалнамаға қоса берілген құжаттар мен ақпараттың дәйектілігіне, сондай-ақ уәкілетті органға сауалнаманың қаралуына байланысты сұралатын қосымша ақпараттың және құжаттардың уақтылы ұсынылуына толық растайды.

      Қоса берілетін құжаттар (жіберілетін құжаттардың ат-атымен тізбесі және әрбір құжат бойынша парақтары көрсетілсін).

      Басқарма Төрағасы _________________________________________________

      (қолы)

      Директорлар кеңесінің Төрағасы _______________________________________

      (қолы)

      Мөр орны (бар болса)

Меншікті капитал жеткіліктілігінің коэффициенттерін есептеу туралы мәліметтер

      (мың теңгемен)

      Бірінші басшы немесе қол қоюға уәкілетті адам

      _______________________________________________            __________________

      (тегі, аты, әкесінің аты (бар болса)                              (қолы)

      Бас бухгалтер: ___________________________________      ___________________

      (тегі, аты, әкесінің аты (бар болса)                  (қолы)

      Орындаушы: ____________________________________      ___________________

      (лауазымы, тегі, аты, әкесінің аты (бар болса)                  (қолы)

      (телефон нөмірі)

      Қол қойылған күні 201 __ жылғы "___" ____________

      Мөр орны (бар болса)

Банктің сапасы жоғары өтімді активтерінің кестесі

      Ескерту. 13-қосымша жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 27.04.2018 № 77 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

Банктің ақша әкетілуі мен әкелінуінің кестесі

      Ескерту. 14-қосымша жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 27.04.2018 № 77 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

Қолжетімді тұрақты қорландыру міндеттемелерінің кестесі

Талап етілетін тұрақты қорландыру активтерінің кестесі

Талап етілетін тұрақты қорландырудың шартты және ықтимал міндеттемелерінің кестесі

Ашық валюталық позицияларды есептеу қағидалары және лимиттерi

      1. Ашық валюталық позицияларды есептеу қағидалары және лимиттерi (бұдан әрі – Қағидалар) "Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметi туралы" 1995 жылғы 31 тамыздағы Қазақстан Республикасының Заңына (бұдан әрі – Банктер туралы заң) сәйкес әзірленді.

      2. Ашық валюталық позиция – банктің талаптарының (міндеттемелерінің) жеке шет мемлекеттің (шет мемлекеттер тобының) валютасында немесе тазартылған бағалы металда сол шетел валютасында немесе тазартылған бағалы металда банктің міндеттемелерінен (талаптарынан) асып кетуі.

      Ұзақ валюталық позиция – талаптар (активтер мен шартты талаптардың жиынтық сомасы) банктің сол шетел валютасында немесе тазартылған бағалы металда міндеттемелерінен (міндеттемелер мен шартты міндеттемелердің жиынтық сомасынан) асып кететін жеке шет мемлекеттің (шет мемлекеттер тобының) валютасындағы немесе тазартылған бағалы металдағы ашық валюталық позиция.

      Қысқа валюталық позиция – міндеттемелер (міндеттемелер мен шартты міндеттемелердің жиынтық сомасы) банктің сол шетел валютасында немесе тазартылған бағалы металда талаптарынан (активтер мен шартты талаптардың жиынтық сомасынан) асып кететін жеке шет мемлекеттің (шет мемлекеттер тобының) валютасындағы немесе тазартылған бағалы металдағы ашық валюталық позиция.

      Валюталық позициялар есебіне мөлшері валюталардың айырбастау бағамының (тазартылған бағалы металдар құнының) өзгеруімен анықталатын, теңгемен көрсетілген талаптар (активтер мен шартты талаптардың жиынтық сомасы), міндеттемелер (міндеттемелер мен шартты міндеттемелердің жиынтық сомасы) енгізіледі.

      Мөлшері бір шетел валютасынан артық айырбастау бағамының өзгеруімен анықталатын, теңгемен көрсетілген талаптар (активтер, шартты және ықтимал талаптардың жиынтық сомасы), міндеттемелер (міндеттемелердің, шартты және ықтимал міндеттемелердің жиынтық сомасы) Қағидалардың 2-тармағында белгіленген ашық валюталық позицияның ең төмен лимитін иеленетін шетел валютасындағы валюталық позициялар есебіне енгізіледі.

      Әрбір шетел валютасы бойынша және әрбір тазартылған бағалы металл бойынша ашық валюталық позиция жеке есептеледі.

      Жекелеген шет мемлекеттердің (шет мемлекеттер топтарының) валюталары (тазартылған бағалы металдар) бойынша ашық валюталық позицияларын есептеу кезінде бірінші кезекте активтер шоттарында халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына (бұдан әрі – ХҚЕС) сәйкес қалыптасқан резервтерді шегергенде және банктің міндеттемелері шоттарында ашылған әрбір шетел валютасы (тазартылған бағалы металы) бойынша шоттардың сальдосы есептеледі.

      Одан кейін ХҚЕС сәйкес қалыптасқан резервтерді шегергенде, шартты талаптар шоттарында және шартты міндеттемелер шоттарында ашылған осы шетел валютасы (тазартылған бағалы металл) бойынша шоттар сальдосы анықталады.

      Міндеттемелерден (талаптардан) шетел валютасындағы (тазартылған бағалы металдағы) талаптардың (міндеттемелердің) асып кетуін көрсететін сальдо өзара жиынтықталады, ал алынған нәтиже банктің шетел валютасы (тазартылған бағалы металы) бойынша ашық позициясының мөлшерін және түрін анықтайды.

      Шартты талаптар шоттарында және шартты міндеттемелер шоттарында ашылған жекелеген шет мемлекеттің (шет мемлекеттер тобының) валютасындағы туынды қаржы құралдары бойынша банктің ашық ұзақ және (немесе) қысқа позициясы банктің меншікті капиталы мөлшерінің 50 (елу) пайызынан аспауға тиіс.

      Банктің ашық ұзақ және (немесе) қысқа позициясын есептеу мақсаттары үшін туынды қаржы құралдарының тізбесіне банктер жасаған мәміле споты енгізілмейді.

      Туынды қаржы құралдары бойынша банктің ашық ұзақ және (немесе) қысқа позициясын есептеу мақсаттары үшін олар бойынша Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі қарсы агенті болып табылатын туынды қаржы құралдарымен мәмілелер, 2 (екі) күн және одан аз валюталау күнімен валюталық құралдармен айырбастау операциялары, 2 (екі) күн және одан аз валюталау күнімен валюталық своп операциялары, базалық активтері ұлттық валютадан тұрмайтын валюталық жұп болып табылатын туынды қаржы құралдары енгізілмейді.

      Банктің валюталық нетто-позициясы банктің барлық шетел валюталары (тазартылған бағалы металдары) бойынша ұзақ позициясының жиынтық сомасы мен барлық шетел валюталары (тазартылған бағалы металдары) және барлық шетел валюталары бойынша қысқа позициясының жиынтық сомасы арасындағы айырма ретінде есептеледі.

      Шетел валютасында көрсетілген талаптар және міндеттемелер осы талаптар және міндеттемелер көрсетілген (белгіленген) шетел валюталары бөлігіндегі валюталық позициясы есебіне енгізіледі.

      Мәмілені жасаған күн болып табылмайтын, болашақ валюталау күні бар валюталық операцияларды жүргізу кезінде осы сияқты валюталық операциялар осындай мәмілені жасаған күннен бастап валюталық позиция есебіне енгізіледі.

      3. Қағидаларда ашық валюталық позицияның мынадай лимиттерi белгiленедi:

      1) Standard & Poor's агенттiгiнiң "А" төмен емес тәуелсiз рейтингi немесе Moody'sInvestorsService и Fitch агентіктерінің (бұдан әрі – басқа рейтингтік агенттiктер) осыған ұқсас деңгейдегi рейтингi бар елдердiң шетел валютасы және "еуро" валютасы, сондай-ақ тазартылған қымбат металдар бойынша банктiң меншiктi капиталы шамасының 12,5 (он екі бүтін оннан бес) пайызынан аспайтын мөлшердегi ашық валюталық позиция (ұзақ және қысқа) лимитi;

      2) Standard & Poor's агенттiгiнiң "А" төмен емес тәуелсiз рейтингi немесе басқа рейтингтік агенттiктердiң бірiнiң осыған ұқсас деңгейдегi рейтингi бар елдердiң шетел валютасы бойынша банктiң меншiктi капиталы шамасының
5 (бес) пайызынан аспайтын мөлшердегi ашық валюталық позиция (ұзақ және қысқа) лимитi;

      3) банктiң меншiктi капиталы шамасының 25 (жиырма бес) пайызынан аспайтын мөлшердегi валюталық нетто-позиция лимитi.

      Қағидалардың ашық валюталық позиция лимиттерін сақтау жөніндегі талаптар Банктер туралы заңға сәйкес қайта құрылымдауды жүзеге асыратын (жүзеге асырған) банктерге, сондай-ақ егер қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын мемлекеттік реттеу, бақылау және қадағалау жөніндегі уәкілетті орган (бұдан әрі – уәкілетті орган) мақұлдаған банктің қаржылық тұрақтылығын арттыру, банк қызметіне байланысты оның қаржылық жағдайының нашарлауын және тәуекелдердің ұлғаюын болдырмау бойынша ертерек ден қою шараларын көздейтін іс-шаралар жоспарында ашық валюталық позиция лимиттерінің мәні және ашық валюталық позиция лимиттерінің мәні қолданылатын мерзімі анықталса, Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10210 болып тіркелген Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2014 жылғы 24 желтоқсандағы № 257 қаулысымен бекітілген Қаржы ұйымдарын жүйе құраушылар қатарына жатқызу қағидаларына сәйкес жүйе құраушы банктің өлшемшарттарына сәйкес келетін банктерге қолданылмайды.

      4. Ашық валюталық позицияның лимиттерi есепті апта ішінде кез келген шетел валютасы (тазартылған қымбат металл) бойынша шектен асып кеткен кезде кейiнгi 3 (үш) апта iшiнде бұзушылық жіберген банк үшін бұзылған валюталар (тазартылған қымбат металдар) бойынша ашық валюталық позицияларының лимиттерi осы Қағидалардың 3-тармағында белгiленген ашық валюталық позиция лимиттерiнен 5 (бес) пайыздық тармаққа кемуiмен айқындалады.

      Жеке алынған шетел валютасы (тазартылған қымбат металл) ашық валюталық позициясының лимиттерін бұзылуы болып мыналар есептелмейді:

      0,09 (нөл бүтін жүзден тоғыз) пайыз шегінде;

      банкке қатыссыз себептермен, сот шешімі бойынша банк берген қарыз валютасының өзгеру бөлігінде банк белгіленген лимиттерді асыруы.

      Егер банкке қатыссыз, сот шешімі бойынша банк берген қарыз валютасының өзгеру бөлігінде банк ашық валюталық позицияларының лимиттерін асырған болса, банк ол туралы тез арада уәкілетті органға хабарлап, көрсетілген шектен асып кету айқындаған күннен бастап 3 (үш) ай ішінде жою бойынша міндеттемелер қабылдайды. Егер осы шектен асып кету көрсетілген мерзiмде жойылмаған жағдайда онда валюталар бойынша ашық валюталық позиция лимиттерiнiң асып кетуі көрсетілген асып кету анықталған күннен бастап мұндай қалыптың бұзылуы ретінде қарастырылады.