Авиация персоналының біліктілік деңгейін айқындау қағидаларын бекіту туралы

      Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 15 шілдедегі "Қазақстан Республикасы әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі туралы" Заңының 54-бабының 1-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

      1. Қоса беріліп отырған Авиациялық персоналының біліктілік деңгейін айқындау қағидалары бекітілсін.

      2. Қазақстан Республикасының Инвестициялар және даму министрлігінің Азаматтық авиация комитеті:

      1) Осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемелекеттік тіркеуді;

      2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелген күнінен бастап күнтізбелік он күн ішінде оның қазақ және орыс тілдеріндегі қағаз тасығыштағы және электрондық нысандағы көшірмелерін Қазақстан Республикасы Нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне ресми жариялау және енгізу үшін "Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жіберуді;

      3) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмелерін мерзімді баспа басылымдарына ресми жариялауға жіберуді;

      4) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

      5) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде осы тармақтың 1), 2), 3) және 4) тармақшаларына сәйкес іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігінің Заң департаментіне ұсынуды қамтамасыз етсін.

      3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Инвестициялар және даму вице-министріне жүктелсін.

      4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Авиациялық персоналдың біліктілік деңгейін айқындау қағидасы
1тарау. Жалпы қағидалары

      1. Осы Авиациялық персоналдың біліктілік деңгейін айқындау қағидасы (бұдан әрі – Қағида) "Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі туралы" 2010 жылғы 15 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңының 54-бабы 1-тармағына, Халықаралық азаматтық авиация ұйымы стандарттары мен ұсынымды тәжірибесіне (бұдан әрі - ИКАО) жасалды және авиациялық персоналдың біліктілік деңгейін айқындау тәртібін анықтайды.

      2. Осы Қағидада келесі терминдер мен түсініктер қолданылады:

      1) азаматтық авиация саласындағы уәкілетті орган ( бұдан әрі - уәкілетті орган) – Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану облысында және азаматтық эксперименттік авиация қызметінде басшылықты жүйеге асырушы орталық атқарушы орган;

      2) азаматтық авиация облысында біліктілікті беру үшін бағалау (мамандардың біліктілік сәйкесітігін растаушы бағалау) – мамандардың біліктілік деңгейін айқындау және растау мақсатында өткізілетін ,олардың білімдері мен тәжірибелік дағдыларын бағалау және өз бетіндік кәсіби қызметкер рұқсат процедурасы;

      3) авиациялық персоналдың куәлігі - авиациялық персоналдың біліктілігін растаушы құжат;

      4) біліктілік – ұйғарылған деңгейде міндеттерді орындау үшін икемділік, білім және мақсаттардың үйлесімі;

      5) біліктілік белгісі – куәлікте жасалған немесе оның бөлігі болып табылатын, оған қатысы бар жазба, онда ерекше жағдайлар, бұл куәлікке қатысты құқықтар немесе шектеулер көрсетіледі;

      6) біліктілік блогы - бірнеше жекелеген құрамдасулардан тұратын функция;

      7) Білікті тексеру (proficiency check) – ауызша емиханды қоса (егер көзделсе) біліктілік белгілерін ұзарту немесе қайта жаңарту үшін қажетті дағдыларды көрсету;

      8) біліктілік элементі - аясын анық айқындайтын, бастамашы оқиғасы мен аяқталған оқиғаны міндетті білдіретін әрекет және бақыланатын нәтиже;

      9) дайындық және бағалаудың біліктілік жүйесі- нәтижелерге бағалау сипатымен дайындық және бағалау жүйесі, бұл стандарттардың операциялары мен өлшемдерін тиімді орындау стандарттарына ерекше назар, сонымен қатар тиімділіктің белгіленген стандарттары негізінде оқу курсын жасау;

      10) маман - азаматтық авиация саласында кәсіби және/немесе арнайы жайындығы бар жеке тұлға;

      11) тиімділіктің өлшемі- білікті элементтерді көрсету кезінде талап етілетін нәтижелерді қарапайым бағалана баяндалуы және өлшемдерді орындау тиімділігінің талап етілетін деңгейіне қол жетілгенін айқындау үшін қолданылатын өлшемдерді сипаттау;

      12) үміткер- бағалаудан өтуге үміттенуші маман;

      13) үміткердің біліктілік талаптарына жауап беретінін анықтау үшін емтихан алушы пайдаланатын жан - жақты деректер түріндегі нақты ақпарат бар нұсқаулықтарды ( мысалы, шектеулі аясы) бағалау бойынша ( жан-жақты деректерді пайдалану) нұсқаулы сілтемесі;

      14) ұшу ептілігі бойынша емтихан (skill test) – талап етілуі мүмкін ауызша емтихандарды қоса , куәлік немесе бағалауды алу үшін тәжірибелік ептіліктерді көрсету.

      3. Авиациялық персоналдың біліктілік деңгейі өзіне келесілерді қосатын біліктілік сынағын өткізу жолымен айқындалады:

      1) сынақтау;

      2) тәжірибелік дағдыларды тексеру.

      Куәліктердің сәйкес білікті белгісін алу, ұзарту үшін білікті талаптармен көзделген барлық алдыңғы процедураларды үміткермен толық аяқтау біліктілік емтиханын өткізудің міндетті шарты болып табылады ( оқыту, тәжірибе жианқтау, тренажерлық дайындық, ұшу дайындығы).

      4. Авиациялық персонал теориялық білімдері мен тәжірибелік дағдылар деңгейін, сонымен қатар авиациялық персоанлдың біліктілік деңгейін айқындаңан құқы бар тағайындалған жеке тұлғалармен өткізілетін сынақтау немесе кезеңді тексеру көмегімен Азаматтық авиацияның Халықаралық ұйымының (ИКАО) стандарттарына сәйкес деңгейде тілдерді білуін көрсетуі тиіс.

      5. Үміткерлердің сәйкестігі теориялық білімін сынақтау және тәжірибелік дағдыларын келесілермен тексеріледі:

      1) Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 15 шілдедегі "Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі туралы" заңы;

      2) азаматтық авиация Халықаралық ұйымының (ИКАО) стандарттары және халықаралық тәжірибесінің талаптары.

      6. Авиациялық персоналдың біліктілік деңгейі осы Қағиданың 3 тарауына сәйкес уәкілетті органмен тағайындалған емтихан алушымен (бағалаушымен) айқындалады.

      Коммерциялық әуе тасымалдарына қатыспайтын жеңіл және аса жеңіл авиацияның авиациялық персоналының біліктілік деңгейін әуе кемелерін пайдаланушыларды біріктіретін коммерциялық емес ұйымдардың тұрақты қолдангыстағы білікті комиссияларымен өткізіледі. Біліктілік комиссиялары өз қызметін осы Қағиданың 1 қосымшасында келтірілген аттестациялық комиссияның қызметі жөніндегі Басшылыққа сәйкес жүзеге асырылады.

      7. Теориялық білімдерді сынақтау және тәжірибелік дағдыларды бағалаудың оңды нәтижесі куәлікті беру немесе оның қолданысының мерзімін ұзарту, біліктілік және/немесе арнайы белгілердің мерзімін ұзарту және азаматтық авиация облысында мамандарға біліктілікті беру үшін негіз болып табылады.

      Сынақ/тексерудің аяқталу нәтижелері бойынша емтихан алушы (бағалаушы) үміткердің сәйкестігі/сәйкессіздігі туралы тұжырымды толтырады:

      ӘҚҚК диспетчерлері үшін – осы Қағидаға 2 қосымшаға сәйкес нысан бойынша біліктілік емтиханын өткізу хаттамасы;

      Ұшу экипажының мүшелері үшін - осы Қағидаға 3 қосымшаға сәйкес нысан бойынша ATPL/MPL/TYPE RATING/TRAINING/SKILL TEST AND PROFICIENCY CHECK ON MULTIPILOT AEROPLANES;

      ӘК ТҚ жөніндегі мамандар үшін – осы Қағидаға 4 қосымшаға сәйкес нысан бойынша бағалау парағы/ / Assessment Form .

      8. Емтихан алушы (бағалаушы) 5 қосымша және осы Қағидаға сәйкес емтихан алушының/бағалаушының. (Examiner’s handbook), қызметі жөніндегі басшылаққа сай өз қызметін жүзеге асырады.

2 Тарау. Авиациялық персоналдың біліктілік деңгейін айқындау тәртібі
1. Параграф. Теориялық білімдерді сынақтау

      9. Авиациялық персоналдың куәлігін беру үшін теориялық білімді сынақтау компьютерлерде автоматтандырылған тәсілмен өткізіледі ( әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету мамандарынан басқа).

      Біліктілік, арнайы белгілер үшін үміткерлердің теориялық білімдерін сынақтау, авиациялық персоналдың куәлігін ұзарту компьютерлерде және қағаз тасығышта автоматтандырылған тәсілмен өткізе алады.

      10. Теориялық білімдерін сынақтаудан өткізу үшін үміткерлер емтихан алушыға (бағалаушыға) келесілерді ұсынады:

      1) осы Қағидаға 6 қосымшаға сәйкес нысанда біліктілік сынақтарын өткізуге өтініш;

      2) арнайы және кәсіби дайындық құжаттарының көшірмелері (салыстыру үшін түпнұсқалары);

      3) жеке басын куәландыратын құжаттың көшірмесі (салыстыру үшін).

      11. Қағиданың 10 тармағында көрсетілген құжаттарды қарау қорытыныдысы бойынша осы Қағидағаның 7 қосымшасына сәйкес нысан бойынша үміткерге тіркеу картасы (бұдан әрі - тіркеу картасы) беріледі.

      12. Сынақтау өткізетін орын - жай сынақтау үдерісіне бейне жазбаны жүргізу үшін бейне бақылау камераларымен жабдықталады.

      13. Үміткерлер сынақтауға тіркеу картасын және жеке басын куәланадыратын құжаттың түпнұсқасын (сәйкестендіру) ұсынған кезде жіберіледі.

      14. Үміткерлерге өзге үміткерлермен сөйлесуге, материалдармен алмасуға, қағаз, электрондық және өзге тасығыщтағы ақпаратты пайдалануға, орын-жайды тастауға, қабылдаушы- беруші құрылғыларды пайдалануға ( соның ішінде ұялы телефондар, және өзге электрондық жабдық) рұқсат берілмейді. Мұндай құрылғылар сынақтауды өткізу уақытына ажыратылуға жатады.

      15. Сынақталушы үміткермен осы Қағиданың 14 тармақ талаптары бұзылған жағдайда, емтихан алушы мұндай үміткердің сынақтау үдерісін тоқтатады және оны сынақ бөлмесінен алыстатады.

      Осы Қағиданың 14 тармағынының талаптарын бұзған үміткерлердің сынақтау нәтижелері жойылады. Сонымен бірге емтихан алушы бір жұмыс күні ішінде, осы Қағиданың 8 қосымшасына сәйкес нысанда авиациялық персоналдың біліктілік деңгейін айқындау Қағидасын бұзушылық туралы акт жасақтайды.

      Бұзушылық туралы акт жасақталған үміткерлер бұзу күніне бастап он екі айдан кейіннен бұрын емес қайтадан сынақтаудан өтеді.

      16. Еңсерілмес күш салдарынан сынақтауды жалғастыруға мүмкінсіздік болған жағдайда, сонымен бірге техникалық кемшіліктердің себебі бойынша сынақтау тоқтатылады.

      Бұл жағдайда осы Қағиданың 9 қосымшаға сәйкес нысан бойынша сынақтаудың процедурасын тоқтату туралы акт жасақталады, ал сынақтау сол күн ішінде басқа уақытта немесе келесі күні сынақтау кестесіне сәйкес өткізіледі.

      17. Берілген уақыт аяқталғаннан кейін сынақтау автоматты түрде аяқталады.

      18. Сынақтаудың дұрыс жауаптарын санау сынақтаудың компьютерлік бағдарламасының көмегімен автоматты түрде жүзеге асырылады.

      19. Сынақтау аяқталғаннан кейін үміткер сынақтаудың нәтижелерімен танысады.

      20. Сынақ тапсырмаларын жасау және оларды жыл сайын жаңарту осы Қағидаға сәйкес уәкілетті органмен келісім бойынша емтихан алушымен (бағалаушымен) жүзеге асырылады.

      21. Теориялық білімді сынақтаудан өтудің бастапқы деңгейі 75% және одан асаны құрайды.

      22. Үміткер мәлімдейтін біліктілігіне байланысты дәрежесі, күрделілігі бойынша бөлінеді.

      23. Теориялық білімді сынақтауынан өту нәтижелері бойынша келесі шешімдердің бірі қабылданады:

      1) сынақтан өтті;

      2) сынақтан өтпеді.

      24. Сынақтаудың оңды нәтижесі негізінде осы Қағидаға 10 қосымшаға сәйкес нысан бойынша сертификат беріледі.

      25. Осы Қағиданың 21 тармағында көрсетілген бастапқы мәннен төмен сынақтау нәтижелерін алған үміткерлер сынақтау өткен күннен бастап он жұмыс күнінен бұрын емес қайтара сынақтауға жіберіледі.

      26. Үш талпыныстан сынақтау тапсыра алмаған үміткерлер теориялық білімді қайтара тапсыру алдында авиациялық оқу орталығында оқытудан өтеді (бұдан әрі - АОО).

      27. Осы Қағиданың 21 тармағында көрсетілген теориялық білімді сынақтаудың (бағалану) бастапқы мәнін өту жағдайында үміткер тәжірибелік дағдылардың бағалануына жіберіледі.

      28. Емтиханды өткізу кезінде емтихан алушы (бағалаушы) келесі ережелерге сүйенеді:

      1) емтихан басталар алдында :

      Сынақтау тәртібі туралы үміткерлерге нұсқау беру өткізіледі;

      Қажетті техникалық құралдар және жұмыс орындарының дайындығын тексеру;

      Қажетті сынақтардың, бақылау парақтарының болуы тексеру;

      Дербес компьютерлермен жабдықталған сынақтау бөлмесінде жұмыс жасайтын пайдаланушылар үшін қауіпсіздік техникасы бойынша нұсқаулықпен үміткерді таныстыру.

      2) үміткер емтихан алушының нұсқамасы бойынша ғана оқуды бастау және тапсырманы орындау туралы емтиханнан өтуге ескерту алады. Үміткерлер сынақ басталғанан кейін бақылау парақтарының оларға қатысты бөлігіні толтырады;

      3) алдын ала нұсқама өткізіледі, Әуелі емтихан алушы (бағалаушы) емтиханды орындау, содан кейін әр тапсырма бойынша үміткерлерге жалпы талаптарды жеткізеді.

      29. Емтихан алушы емтихан өткізудің процедураларына қатысты үміткерлердің сұрақтарына жауап береді және оларды мұқият және еркін жұмыс жасауға шақырады. Нұсқама уақыты үміткермен сынақты орындау уақытына кірмейді.

      30. Емтихан уақытында емтихан алушы (бағалаушы) еркін, мұқият, сәлемі дұрыс, және аз сөзді болуы тиіс. Сынақ сұрақтарындағы жауап таңдауының дұрыстығына қатысты сұрақтарға жауап беруге болмайды.

      31. Қағаз материалдарды пайдаланумен емтиханда аяқталған жазбаша жұмыстар немесе толтырылған сұрақнамаларды алғаннан кейін олар бағаларды қою үшін емтихан алушыға шұғыл қайтарылады. Жауаптардың үлгілік бланкілерін пайдаланумен көп нұсқалы түрдегі емтихандарды өткізу жағдайында бағаларды қою санау құрылғысының көмегімен автоматты немесе жартылай автоматты түрде өткізе алады.

      Қағаз тасығыштағы сынақтау тапсырмаларын орындау аяқталғаннан кейін емтихан алушы (бағалаушы) сынақтау материалдары мен бақылау парақтарын жинайды. Егер үміткер қандай да болмасын тапсырманы орындауға үлгірмесе, ол жұмысты көрсетілген уақыттан кешіктірмей тапсырады. Қосымша уақыт ұсынылмайды. Тапсырмалары бар барлық парақтарды болуын тексеру қажет. Тапсырмалары және бақылау парақтары бар парақтардың бөлігі болмаған кезде емтихан алушы емтиханды тоқтатады және жұмысты жояды.

      32. Емтиханның нәтижелері үміткерлерге сынақтау аяқталған сәттен бастап 10 жұмыс күні ішінде ұсынылады, жалпы нәтижені көрсетумен емтихандардың нәтижелеру туралы хабарламалар, алынған бағлалар туралы мәліметтер, сұрақтарға бұрыс жауаптардың біліміндегі кемшіліктер ұсынылады.

      33. Емтихандарға қатысты барлық қағаз материалдар, компьютерлік жазбалар мұрағаттық істер туралы заңнаманың талаптарына сәйкес сақталады.

      34. Теориялық білімді сынақтаудың және белгіленген талаптарға үміткердің сәйкестік нәтижелері бойынша емтихан алушы (бағалаушы) оны тәжірибелік дағдыларын тексеруге рұқсат туралы шешім қабылдайды.

Параграф 2. Ұшу экипажы мүшелерінің куәліктерін, біліктілік және арнайы белгілерін
алу үшін біліктілік деңгейін айқындау тәртібі

      35. Емтихандарды тапсыру стандарттары:

      1) егер үміткер онда көрсетілген сұрақтардың 75% кем емес дұрыс жауап берсе, емтихан тапсырылды деп саналады;

      2) егер үміткер бірінші емтиханды тапсыруды бастағанда, сол күнтізбелік айды аяқтағаннан кейін 18 айдың ішінде ол барлық сынақ пәндерін табысты тапсырса, тиісті куәлікті немесе рұқсатты алу үшін теориялық пәндер бойынша емтихандар табысты аяқталды деп саналады. Теориялық емтихандарды табысты аяқтағаннан кейін үміткерге бағаларды және тапсырылатын пәндердің әрқайсысы үшін тапсыру талпыныстардың мөлшерін көрсетумен осы Қағидаға 10 қосымшаға сәйкес сертификат беріледі.

      36. Теориялық емтихандарды табысты тапсыру туралы сертификат жарамды:

      1) Жеңіл және аса жеңіл әуе кемелері (бұдан әрі - LAPL және ULAPL) ұшқышының, жеке ұшқыштың (бұдан әрі– PPL) куәлігін алу 24 ай ішінде.

      2) коммерциялық авиация ұшқышының куәлігін, (бұдан әрі - CPL ), аспаптар бойынша ұщуға рұқсат туралы біліктілік белгісін (бұдан әрі - ППП немесе Instrument Rating (бұдан әрі - IR)) ) алу 36 ай ішінде;

      1) және 2) кезеңдер ұшқыш осы Қағиданың 35 тармағы 2) тармақшасына сәйкес теориялық емтихандарды табысты тапсырған күннен бастап есептеледі.

      3) желілік ұшқыштың куәлігін (бұдан әрі-ATPL) алу кезінде теориялық емтихандар төменде көрсетілген күннен бастап 7 жыл ішінде ATPL куәлігін беру үшін күшінде қалады:

      Куәлікте көрсетілген IR біліктілігін алу;

      Тікұшақтар жағдайында - бұл куәлікте көрсетілген тікұшақ пилотының біліктілігін алу.

      37. Теориялық білімді есепке алу:

      1) ATPL деңгейінде теориялық емтиханды тапсырғандар LAPL, ULAPL, PPL, CPL куәліктерін алу, ППП (IR) рұқсат үшін лайықтылар ретінде есепке алынады;

      2) аталған CPL деңгейдегі теориялық емтихандар сол санаттағы әуе кемелерінің LAPL, ULAPL, PPL куәліктерін алу үшін лайықтылар ретінде есепке алынады;

      3) Ұшқышта бар ҰӨЕ (IR) рұқсат немесе АҰЕ(IR) бойынша үміткермен тапсырылған теориялық емтихандар әуе кемелерінің қандай да болмасын кез келген өзге санаты үшін әуе кемелерінің кез келген өзге санаты лайықтылар ретінде есепке алынады;

      4) Ұшқыштың бар куәлігі әуе кемелерінің өзге санатында куәлікті алу үшін теориялық дайындықтың лайықтысы ретінде есепке алынады. Бұл сонымен қатар осы Қағиданың 44 тармағына сәйкес , бұл емтихандардың қолданыс мерзімін есепке ала отырып, әуе кемелерінің қандай да болмасын санаты бойынша куәлікті алу үшін үміткермен табысты тапсырылған теориялық емтихандарға жатады.

      5) LAPL немесе ULAPL беру үшін, жалпы қажетті пәндер бойынша теориялық білім әуе кемелерінің (бұдан әрі - ӘК) өзге санаты үшін LAPL немесе ULAPL иегеріне толықтай берілуі мүмкін;

      6) LAPL, ULAPL немесе PPL беру үшін әуе кемелерінің өзге санаты үшін куәлік иегері теориялық дайындықты алуы және келесі облыстарды тиісті деңгейде теориялық емтихандарды табысты тапсыруы тиіс:

      Ұшқыштың ұстанымдары (тәжірибелік аэродинамика);

      Пайдалану процедуралары, ұшу сипаттамасы және жоспарлау ( ұшуды пайдалану жөніндегі басшылық);

      ӘК туралы жалпы білім ( ӘК және күштік қондырғының конструкциясы);

      Әуе навигациясы;

      7) PPL лицензиясын алу кезінде әуе кемелерінің сол санатындағы LAPL куәлігінің иегеріне толық көлемде теориялық білім курсы және сынақтық талаптар қойылады;

      8) LAPL (А) жеңіл ұшағы ұшқышының куәлігін алу үшін мотопланерге құқықты кеңейтумен ULAPL(S) планерінде жеңіл әуе кемесінің ұшқышы куәлігінің иегері тәжірибелік икемділіктер бойынша емтиханнен өту кезінде емтихан алушыға пайдалану процедуралары, ұшу сипаттамалары, ӘК туралы жалпы білім бойынша теориялық білімнің жеткілікті деңгейін көрсетуі тиіс;

      9) Әуе кемелерінің өзге санатында СPL бар, СPL-е үміткер әуе кемелерінің түрлі санаттары үшін СPL оқу жоспарлары арасында анықталған айырмашылықтарға сәйкес бекітілген оқу курсы бойынша өтпелі теориялық дайындықтан өтеді. Үміткер әуе кемелерінің тиісті санаттарына келесі пәндер бойынша осы бөлімде айқындалған теориялық білім бойынша емтихан тапсырады:

      ӘК туралы жалпы білім: Конструкция және жүйелер, Электржабдықтау және электроника, Күштік қондырғы, Апаттық-құтқару жабдығы;

      ӘК туралы жалпы білім: Аспаптық жабдық;

      Ұшақтар немесе тікұшақтардың ұшу сипаттамалары (тиісті жағдайларда);

      Пайдалану процедуралары;

      Ұшу ұстанымдары (аэродинамика);

      10) Әуе кемелерінің сол санатындағы ППП (IR) бойынша ұшуға рұқсат үшін тиісті теориялық емтиханды тапсырған СPL үміткеріне келесі пәндер бойынша теориялық білімнің талаптары қойылады:

      Пайдалану процедуралары;

      метеорология;

      11) әуе кемелерінің өзге санатында ATPL бар, ATPL үміткер әуе кемелерінің түрлі санаттары үшін ATPL оқу жоспарлары арасында анықталған айырмашылықтарға сәйкес АОО-да өтпелі теориялық дайындықтан өтеді. Үміткер әуе кемелерінің тиісті санаттарына келесі пәндер бойынша осы бөлімде айқындалған теориялық білім бойынша емтихан тапсырады:

      ӘК туралы жалпы білім: Конструкция және жүйелер, Электржабдықтау және электроника, Күштік қондырғы, Апаттық-құтқару жабдығы;

      ӘК туралы жалпы білім: Аспаптық жабдық;

      Ұшақтар немесе тікұшақтардың ұшу сипаттамалары (тиісті жағдайларда);

      Пайдалану процедуралары;

      Ұшу ұстанымдары (аэродинамика);

      12) CPL(A), үшін тиісті теориялық емтиханды табысты тапсырған ATPL(A) үміткерге "ПВП-Радиобайланыс" пәні бойынша теориялық білімнің талаптары қойылады;

      13) CPL(A) үшін тиісті теориялық емтиханды табысты тапсырған ATPL(A) үміткерге келесі пәндер бойынша теориялық білімнің талаптары қойылады:

      Авиациялық заңнама;

      Ұшу ұстанымдары (тікұшақ);

      ПВП радиобайланыс;

      14) IR(A) рұқсатын алу үшін тиісті теориялық емтиханды табысты тапсырған ATPL(A) үміткерге "ПВП-Радиобайланыс" пәні бойынша теориялық білімнің талаптары қойылады;

      15) CPL(A) үшін тиісті теориялық емтиханды табысты тапсырған . ППП (IR(Н) бойынша ұшуға рұқсаты бар ATPL(Н) үміткерге келесі пәндер бойынша теориялық білімнің талаптары қойылады:

      Ұшу ұстанымдары (тікұшақ);

      ПВП радиобайланыс;

      16) Әуе кемелерінің сол санатындағы СPL үшін тиісті теориялық емтиханды тапсырған аспаптар (IR) бойынша ұшуға рұқсатқа үміткерге келесі пәндер бойынша теориялық білімнің талаптары қойылады:

      Адамның мүмкіндіктері және адами фактор;

      метеорология;

      17) сырттай ұшуға рұқсатпен ATPL(H) үшін тиісті емтихан тапсырған , IR(H) тікұшақтарыдың аспаптары бойынша ұшу рұқсатына үміткерден келесі пәндер бойынша тапсыру талап етіледі:

      Авиациялық заңнама;

      Ұшуларды жоспарлау және мониторингі;

      радионавигация;

      АҰЕ Радиобайланыс.

      38. Үміткерлерге қойылатын өлшемдер:

      1) үміткерлер куәлік немесе біліктілік белгілерін алу үшін қажетті теориялық емтихандардың барлық кешенін тапсыруы тиіс;

      2) үміткерлердің дайындығы үшін жауап беретін АОО ұсыныстарын алғаннан кейін олар теориялық емтихан тапсыруға кіріседі.Емтихандарды тапсырутеориялық оқыту курсы қанағаттанарлықтай аяқталғаннан кейін сол бойда өткізіледі. АОО ұсыныстары 12 ай ішінде жарамды.

Параграф 3. Тәжірибелік дағдыларды бағалау

      39. Тәжірибелік дағдыларды бағалау мамандардың жұмыс орындарында, азаматтық авиация ұйымдарыында емтихан алушымен (бағалаушымен) өткізіледі ( тренажерлерда, әуе кемелерінде немесе диспетчердік тұрақтарда).

      40. Тәжірибелік дағдыларды бағалау жазбасы ұшу экипажының мүшелері үшін бағалаудан өткен күннне бастап 1 жылдан кем емес, ӘҚҚК (ОВД) диспетчерлері үшін және әуе кемелеріне техникалық қызмет көсрету мамандары үшін 2 жыл мұрағатталады және сақталады.

      41. Тәжірибелік дағдыларды бағалау кезеңінен өтпеген жағдайда, үміткер аталған бағалаудың қайтара өтуге жіберіледі, сонымен бірге теориялық білімді сынақтау талап етілмейді.

      42. Тәжірибелік дағдыларды бағалаудан өту үшін үміткер ерікті нысанда өтініш береді.

      43. Үміткердің түскен өтініші бойынша емтихан алушы (бағалаушы) емтиханның күнін, уақытын және өтетін орнын белгілейді.

      44. Емтихан алушы ( бағалаушы) үміткер сынақтан өтуге дайын екеніне, барлық тәжірибелік дәрістерден өткеніне, ал жаттығуға тапсырмаларға нұсқаушымен қол қойылғанына көз жеткізеді.

      45. Тәжірибелік дағдыларды бағалау нәтижесі оны берген күннен бастап ұшу экипажының мүшелері үшін бір жыл ішінде , және әуе қозғалысына қызмет көрсету диспетчерлері үшін екі жыл Қазақстан Республикасының барлық аумағында жарамды.

Параграф 4.Тәжірибелік сынақтарды/ біліктілікті тексеруді өткізу, ұшу және тәжірибелік емтихандар.

      46. Куәлікті алуға тәжірибелік емтиханның ең тараған түрі ұшу экипажының мүшелері үшін ұшу емтиханы болып табылады. ӘҚҚК органының диспетчерлері, әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету персоналы және жер үсті персоналы өзге сипаттағы тәжірибелік тексерулерге тартылады.

      47. Ұшу және өзге тәжірибелік емтихандардың негізгі тұжырымдамалары теориялық емтихандардың тұжырымдамаларымен аса ұқсас, алайда оларды өткізудің түрлі нысандары мен әдістері кейбір маңызды және елеулі айырмашылықтарды көрсетеді.

      48. Ұшу және өзге тәжірибелік емтихандар бір емтихан алушымен бағаланады. Тексеру сынақтары жан-жақтылық және бір ізділік қамтамасыз етілетіндей түрде жасалады және талданады: бір түрдегі барлық сынақтаулар неден, қайда, кіммен екеніне және қандай жабдықты( немесе әуе кемесі) пайдаланумен олар өткізілетіне қарамастан стандарталған өлшемдерге сәйкес бағаланады.

      49. Оқу бағдарламасы аясындағы егжей-тегжейлі сынақтаулардың қамтым өлшемі және орындау сынақтауларды жасаудың техникалық талаптарынан басқа келесілерді қосады:

      1) жеке сынақтаудың ең үлкен және ең аз ұзақтығы және әр тапсырма және әр элементке кететін уақыт. Ең үлкен ұзақтықтың екі аспектісі бар: емтихан алушы сынақтауды бекер соза алмайды, себебі бұл үміткердің жұмыс қабілеттілігін әділетсіз төмендетуі мүмкін және үміткердің барлық тәжірибелік тапсырмаларды орындау және уақыттың саналы кезеңі ішінде барлық сұрақтарға жауап беру мүмкіндігі бар;

      2) тәжірибеге қандай ең аз талаптарды орындау үміткердің ұшу кітапшасын қарау жолымен тексеріледі;

      3) егер өлшемдер сақталмаса, тапсырмаларды орындауға қанша талпыныстар беруге болады және қандай жағдайлар кезінде.

      Бір тапсырмалар ( мысалы, аспанға ұшудан кейін қозғалтқыштың шартты бас тартуы кезіндегі дұрыс әрекеттер) сыни болуы мүмкін және бірінші талпыныстан табысты орындалуы тиіс, ал басқалары ( мысалы, тік бұрылыста абсолюттік биіктікті ұстау) бірінші талпыныс кезінде өлшемдерді арттыру жағдайында қайтара талпыныстың мүмкіндігіне жол беріледі. Рұқсат етілетін талпыныстардың жалпы санына қатысты шектеу белгіленеді;

      4) барлық кезеңдердегі емтихан алушы және үміткердің тиісті рөлдері, соның ішінде шынайы және еліктемелі апаттық жағдайларда. Ұшу емтихандарын өткізу кезінде әуе кемесінің кім болып табылатынына қатысты ешқандай күмән болмауы тиіс және ӘК тапсыру/қабылдау процедуралары анық болуы тиіс;

      5) пайдалануға болатын жабдықтың түрі.

      Куәлікті алуға ұшу емтихандарының көпшілігі тиісті әуе кемелерінде немесе ұшуды еліктемелеудің қолайлы бекітілген тренажерлық құрылғыларында өткізіледі. ӘҚҚК бойынша барлық тәжірибелік емтихандар кешенді оқу –жаттығу құрылғыларында өткізіледі;

      6) талап етілетін бағалаудың түрі.

      Куәлікті алуға сынақтауды өткізу кезінде пайдалану үшін бағалаудың ең лайықты түрі "қорытынды бағалау" болып табылады, оның кезінде дара пайымдалатын қорытынды оқытудың болжамды нәтижелеріне қол жеткізуде үміткерлердің шеберлігін растау немесе растау емес болып табылады;

      7) талдаудың түрі, мазмұны және ұзақтығы.

      Үміткерді сынақтау аяқталғаннан кейін нәтижесі туралы тиісті жағдайларда әлсіз жерлері немесе икемділігің жетпеуі, сонымен бірге өте жақсы орындалған аспектілері туралы ақпараттаған жөн . Емтихан алушыларға қалыптастырушы және диагностикалаушы бағалауды (дайындық туралы пікір) өткізуі орынсыз. Үміткер өз нәтижелеріне өзіндік сынмен қарайды және өткізілген сынақ турады пікір береді;

      8) тәжірибелік дағдылардың емтиханы бойынша емтихан алушының баяндамасы.

      Белгіленетін ақпарат нақтыланады, сонымен бірге соның ішінде емтихан алушы уәкілетті органның қызметкері болып табылмаса, форманы өңдеген жөн. Тәжірибелік дағдылардың емтиханы бойынша баяндаманың екінші данасы үміткерге ұсынылады. Үшінші дана уәкілетті органға жолданады.

Параграф 6. ӘҚҚК диспетчерінің, операторларының тәжірибелік дағдыларын тексеру.

      50. Әуе қозғалысына қызмет көрсету бойынша біліктілік белгісін алу (растау) үшін тәжірибелік дағдыларды тексеру үміткер біліктілік белгісін растайтын немесе алатын диспетчерлік тұрақта өтеді.

      Тәжірибелік дағдыларды тексеру келесі негізгі өлшемдер бойынша өткізіледі:

      1) технологиялық жұмыс және лауазымдық нұсқаулыққа сәйкес функцияларды орындау;

      2) түрлі жағдайлардағы әрекеттердің дұрыстығы және мерзімділігі;

      3) жұмыс үдерісінде ұшулар мен байланысты қамтамасыз етудің қосалқы құралдарын пайдаланудың дұрыстығы;

      4) ұшуларды қамтамасыз ететін және бақылайтын сабақтас тұрақтар, қызметтер және органдардың өзара әрекеттерінің дұрыстығы;

      5) әуежайда және (немесе) жауапкершілік ауданында апатқа түскен әуе кемелеріне көмек көрсету үшін тиісті оргадарға ақпаратты берудің мерзімділігі.

      51. Арнайы біліктілік белгілерін беру үшін (ӘҚҚК, емтихан алушы) тәжірибелік дағдыларды тексеру процедуралары тиісті өлшемдер бойынша өткізіледі және аталған функцияларды орындауда кәсіби маңызды сапаларды айқындайды.

      52. Үміткермен жаңа біліктілік белгісін алу кезінде тексеру өзіне әуе қозғалысына үміткермен қызмет көрсетуді қосады.

      53. Үміткер рұқсатын біліктілік белгісі растайтын немесе алатын диспетчерлік тұрақтың жауапкершілік аймағында әуе қозғалысының төмен белсенділігі (болмауы) жағдайында диспетчердік тренажерде тәжірибелік дағдыларды тексеруден өткізуге рұқсат беріледі.

      54. Өзге біліктілік белгілері ұқсас біліктілік белгілеріне ие емтихан алушымен біліктілік белгіні алуға (растау) үміткерлердің теориялық білімі мен тәжірибелік дағдыларын тексеруге жол беріледі.

      55. Сынақтауды өткізу туралы нақты мәліметтер әуе қозғалысына қызмет көрсету мамандарының біліктілік деңгейін айқындауға құқығы бар емтихан алушылар үшін Басшылықта баяндалған.

Параграф 7. ӘҚҚК диспетчерлерінің біліктілік емтиханын өткізу

      56. ӘҚҚК емтихан алушысы өз қызметін ӘҚҚК мамандарының біліктілік деңгейін айқындау мақсатында келесі жағдайларда жүзеге асырады:

      1) ӘҚҚК диспетчерінің куәлігін үміткермен алу;

      2) ӘҚҚК диспетчерінің куәлігінің қолданысын ұзарту;

      3) Біліктілік және арнайы белгіні беру ( ӘҚҚК куәлігіне енгізу);

      4) Біліктілік және арнайы белгі қолданысының мерзімін ұзарту.

      57. Қазақстан Республикасы көлік және коммуникация Министрінің 2013 жылғы 26 қыркүйектегі №750 бұйрығымен бекітілген авиациялық персоналдың куәлігін беру және қолданыс мерзімін ұзарту Ережесіне сәйкес мақсатта ( Нормативтік құқықтық актілерін мемлекеттік тіркеу Тізілімінде №8782 нөмірімен тіркелген) біліктілік белгілер бөлігінде, бағалаудың белгіленген процедураларын өткізу оларды тиісті біліктілік белгілері үшін ғана куәлікке немесе қолданыс мерзімін ұзартуға бағытталған.

      58. ӘҚҚК емтихан алушысы ол ие болып табылатын сол біліктілік белгілері мен арнайы жазбаларға қатысты ғана бағалау процедураларын жүзеге асырады.

      59. ӘҚҚК диспетчерінің куәлігін алуға бағытталған үміткерлердің теориялық білімі мен тәжірибелік дағдыларын тексеру қандай да болмасын бір біліктілік белгісін беруге бағытталған ұқсас тексерумен қосарласуға жол беріледі және біліктіліктің екі жекелеген процедуаларын міндетті өткізу талап етілмейді.

      ӘҚҚК нұсқаушысының біліктілік белгісін алу үшін тәжірибелік дағдыларды тексеру келесі технологиялық операциялар бойынша жүзеге асырылады:

      Тағылымгердің алдын ала дайындығын ұйымдастыру, жоспарлау және өткізу;

      Тәжірибелік дайындыққа тағылымгердің әзірлігін айқындау;

      Диспетчерлік тұрақта тәжірибелік тағылымдаманы және диспетчердің тренажерда жаттығуларды ұйымдастыру, жоспарлау және өткізу;

      Белгіленген құжаттаманы жүргізу.

      Емтихан алушының біліктілік білімін алу үшін тәжірибелік дағдыларды тексеру келесі технологиялық операциялар бойынша жүзеге асырылады:

      Біліктілік белгісінің тиісті санатты емтиханды өткізуді ұйымдастыру және дайындау;

      Тапсырмаларды орындауға емтихан тапсырушыға нұсқаулық жүргізу және дайындығын айқындау;

      Емтиханды өткізу және емтихан тапсырушының бағасының жан-жақтылығы;

      Белгіленген құжаттаманы жүргізу.

      60. Екі және одан көп біліктілік белгілерді бір мезгілде беруге бағытталған қызметті жүзеге асыруға жол берілмейді.

      61. Куәлік қолданысының және қандай да болмасын бір біліктілік белгінің қолданысының бір мезгілде ұзартылу жағдайлары үшін ӘҚҚК диспетчерлерінің біліктілігін ӘҚҚК Емтихан алушыларымен бағалаудың екі жекелеген процедураларын міндетті өткізу талап етілмейді.

Параграф 8.Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету жөніндегі мамандардың біліктілік деңгейін айқындау тәртібі

      62. ӘК ТҚ жөніндегі мамандардың бастапқы дайындығы емтихандарының стандарты осы Қағидаға 11 қосымшада баяндалған.

      63. Осы Қағидада ӘК ТҚ жөніндегі маманның куәлігін алуға үміткер ие болатын немесе сондай куәлікке біліктілік белгісін енгізу үшін оның иегерінің құзіреттілік деңгейі айқындалады.

      64. "А", "В1", "В2" и "В3" санатты (санатша) куәліктерін немесе"В1", "В2", "В3", "С" санатты біліктілік белгісін алу мақсатында бастапқы дайындық аяқталғаннан кейін үйренуші сәйкес болуы тиіс базалық білім (индикаторлар) мұндай куәлікке білім деңнейлерімен (1,2 немесе 3) белгіленеді. ӘК түріне оқытудың білім деңгейлерін айқындау , сонымен бірге "А" санатты механиктің мігндеттерін орындау кезінде теориялық бөлігі кезінде 12 қосымшаның 2 тармағымен айқындалатын жіктеу пайдаланылады.

      1) 1 деңгей–оқу пәнінің негізгі элементтерімен танысу, сонымен бірге үміткер тиісті:

      Оқу пәнінің базалық элеменеттерімен танысуға;

      Жалпы сөздер мен мысалдарды пайдалан отырып, оқу пәнінің қарапайым сипатын беру қабілеттілігіне;

      Оқу пәні үшін сипатты терминдерді пайдалану қабілеттілігіне;

      2) 2 деңгей – оқу пәнінің теориялық және тәжірибелік аспактілері бойынша жалпы білім және бұл білімді қолдану қабілеттілігі, сонымен бірге үміткер қабілетті болуға тиісті:

      Оқу пәнінің теориялық негіздерін түсінуге;

      Мысалдар келтіру қажет жерде пайдаланылатын оқу пәнінің жалпы сипатын беруге;

      Оқу пәнін сипаттау кезінде оларды физикалық заңдармен байланыстыра отырып, математикалық формулаларды пайдалануға;

      Оқу пәнін сипаттау кезінде нобайларды, суреттер және сызбаларды оқи және түсіне білуге;

      Егжей-тегжейлі процедураларды қолдана отырып, тәжірибеде өз білімін пайдалану;

      3) 3 деңгей – оқу пәнінің теориялық және тәжірибелік аспектілерінің тереңдетілген білімі және логикалық және сантарапты мәнерде білімнің жекелеген элементтерін қолдану, сонымен бірге үміткер тиісті:

      Оқу пәнінің теориясын және өзге оқу пәндерімен өзара байланысты білуге;

      Теориялық негіздер және сипатты мысалдарды пайдалана отырып, оқу пәнін жан жақты сипаттау қабілеттілігіне;

      Оқу пәніне қатысты математикалық формулаларды түсіну және пайдалану қабілеттілігіне;

      Оқу пәнін сипаттаушы нобайларды, суреттер және сызбаларды оқи және түсіне, дайындай білуге;

      Өндірушінің нұсқауларын пайдалана отырып, өз білімін тәжірибеде қолдана білуге;

      Түрлі көздерден алынған өз әрекеттерінің нәтижелерін және өлшем шамаларын түсіну және қажеттілік кезінде өз әрекеттерін түзету қабілеттілігіне.

      65. әуе кемелерінің ұшу жарамдылығын ұстаумен айналысатын авиациялық персонал емтихандарының стандарты өзіне келесілерді қосады:

      1) ӘК ТҚ жөніндегі мамандардың бастапқы дайындығы емтихандарының стандарты осы Қағидаға 12 қосымшада баяндалған.

      66. ӘК түріне бастапқы дайындық және оқыту , тиісті емтихандар, қажеттілік кезінде бағалау аяқталғаннан кейін білім алушыға әр табысты игерілген модуль немесе ӘК түрі/қозғалтқыш үшін"Recognition Certificate" тану сертификаты беріледі, сонымен бірге ӘК игерілген түрі және қозғалтқыш бойынша сертификаттағы жазба қабылданған халықаралық қысқартуларға сәйкес болады. Емтихан арқылы маманмен табысты игерілген модулдерді сертификатта көрсетумен"А", "В1", "В2", "В3" санаттары бойынша бастапқы дайындықтың бағдарламасын табысты игеру нәтижелері бойынша бірыңғай сертификат беруге рұқсат беріледі.

      67. Емтиханда әр қайтара қайта тапсыру өту ұпайынан асатын қол жетілген нәтижеге қарамастан "75%" нәтиже сертификаттағы жазбаға әкеледі.

Параграф 9. Бағалау нәтижелеріне шағымдану тәртібі

      68. Бағалау нәтижелеріне шағымдану туралы Аппеляциялық өтініш (бұдан әрі-өтініш) осы Қағидаға 13 қосымшаға сәйкес нысан бойынша шағымдану себептерін негіздеумен уәкілетті органға беріледі.

      69. Өтініш және емтихан материалдары ( сынақтау нәтижелері бойынша аппеляция үшін- жауаптарымен сынақ сұрақтары; тәжірибелік дағдыларды бағалаудың нәтижелері бойынша аппеляция үшін- тәжірибелік дағдыларды бағалаудың бейне-аудижазбалары (қажеттілік кезінде) үміткермен Бағалау нәтижелерін алған күннен бастап үш жұмыс күнінен кешіктірмей беріледі.

      70. Аппеляциялық өтініш комиссия мәжілісінде қаралады.

      71. Комиссия өтініштерді қарау бойынша мәжілістерді уәкілетті органда өтініш тіркелген күннен бастап жиырма екі жұмыс күні ішінде өткізеді.

      72. Комиссия шешімінің үзіндісі оны қарағаннан кейін келесі жұмыс күні үміткерге беріледі.

3 тарау. Авиациялық персоналдың біліктілік деңгейін айқындайтын жеке тұлғаларды тағайындау тәртібі

      73. Емтихан алушымен (бағалаушымен) оны тағайындау үшін жеке тұлға уәкілетті органға ұсынады:

      1) ерікті нысандағы өтініш;

      2) Қазақстан Республикасы көлік және коммуникация Министрінің "Авиациялық персоналдың куәлігі берілетін тұлғаларға қойылатын біліктілік талаптарын бекіту туралы" ( Нормативтік құқықтық актілерін мемлекеттік тіркеу Тізілімінде №7058 нөмірімен тіркелген) 2011 жылғы 13 маусымдағы №362 бұйрығы және Қазақстан Республикасы көлік және коммуникация Министрінің "Авиациялық персоналдың біліктілік деңгейін айқындауға құқығы бар жеке тұлғаларға қойылатын Біліктілік талаптарын бекіту туралы" ( Нормативтік құқықтық актілерін мемлекеттік тіркеу Тізілімінде №8786 нөмірімен тіркелген) 2013 жылғы 28 қыркүйектегі №763 бұйрығына сәйкес біліктілік деңгейін растаушы (қолдау) құжаттар.

      Ескерту. Сонымен бірге емтихан алушының (бағалаушы) қызметін ұзарту үшін міндетті шарт авиациялық персоналды екі біліктілілк тексеруден кем емес жыл сайынғы негіздегі орындау болып табылады;

      3) Осы Қағиданың 14, 15 қосымшаларына сәйкес нысандар бойынша әуе кемелері ұшу экимажының мүшелеріне қызмет көрсету диспетчерлері және операторлары үшін ұсыныс, осы Қағиданың 16 қосымшасына сәйкес әуе кемеліне техникалық қызмет көрсету жөніндегі мамандардың жеке деректері.

      74. Өтініш берушінің біліктілік талаптарына сәйкестігін бағалау құжаттарды алған күннен бастап жиырма жұмыс күні ішінде комиссиямен өткізіледі.

      Комиссия құрамына уәкілетті органның лауазымды тұлғалары, сонымен қатар азаматтық авиация саласының персоналы ( қолданыстағы емтихан алушылар (бағалаушылар)) кіреді.

      Комиссия мүшелерінің санды құрамы тақ және жеті адаман кем емес болуы қажет. Комиссияны комиссия төрағасы, оның болмауы уақытында төрағаның орынбасары басқарады, Комиссияның шешімі комиссия мүшелерінің жалпы санынан көпшілік дауыспен қабылданады және комиссия мүшесі болып табылмайтын комиссия хатшысымен жасақталатын хаттамамен ресімделеді. Хаттамаға аталған мәжіліске қатысқан комиссияның барлық мүшелерімен қол қойылады.

      Дауыстар теңдігі кезінде төрағаның даусы шешімді болып табылады. Комиссияның шешімі жалпы саннан мүшелердің 2/3 ( үштен екі) болуы кезінде құзіретті.

      Комиссия төрағасы, ал оның болмаған жағдайында төраға орынбасары комиссия қызметіне басшылық етеді, комиссия мәжілістеріне төрағалық етеді, жұмысты жоспарлайды және оның шешімдерін іске асыруға жалпы бақылауды жүзеге асырады.

      75. Бағалау осы Қағиданың 73 тармағына сәйкес ұсынылған құжаттар негізінде өтініші берушінің қатысуымен өткізіледі.

      Комиссия мәжілісі басталғанға дейін екі жұмыс күнінен кем емес мерзімде , уәкілетті орган өтініш беруге оның басталуының күні және уақыты туралы ақпарат бар ерікті нысандағы ресми хабарламаны жолдайды.

      76. Осы Қағиданың 73 тармағына ұсынылған құжаттардың сәйкессіздігі жағдайында өтініш комиссияның теріс шешімі негізінде қаралмайды және бас тарту себептерін көрсетумен өтінішті алған күннен бастап жиырма жұмыс күні ішінде қайтаруға жатады.

      77.Тағайындадағы бас тарту үшін негіз болған себепті жою жағдайында өтініш беруші осы Қағидамен көзделген тәртіпте өтініш береді.

      78. Емтихан алушыны (бағалаушыны) тағайындау үш жылдан аспайтын мерзіммен барлық құқықтық уәкілеттілігін көрсетумен осы Қағиданың 17 қосымшасына сәйкес нысанда тиісті құжатты берумен комиссияның оңды шешімі негізінде уәкілетті органмен жүзеге асырылады.

      Тағайындаған емтихан алушы туралы мәлімет уәкілетті органның сайтында орналастырылады.

      79. Емтихан алушының (бағалаушының) құзіреттілігі өтініш берушінің өтініші бойынша толықтай немесе жекелей шектеледі, нұсқаулық рұқсаттың қолданыс мерзімі аяқталған жағдайда емтихан алушының құзіреттілігі үзіледі, қажеттілік кезінде нұсқаулық рұқсат комиссияның шешімімен оның аяқталу күнінен бастап бір айдан аса мерзімге созылуы мүмкін.

      80. Теориялық білімді (License knowledge test) сынақтау және/немесе тәжірибелік дағдыларды бағалау (License Skill (Proficiency) Check) кезінде авиациялық персоналдың куәлігін беру немесе ұзарту (бұдан әрі-куәліктер), сонымен қатар біліктілік белгінің қолданыс мерзімін ұзарту мақсатында емтихан алушы уәкілетті органның атынан әрекет етеді.

      81. Теориялық білім және/немесе тәжірибелік дағдыларды сынақтауды өткізу үшін сырт кәсіпорындарға азаматтық авиацияның емтихан алушысын (бағалаушыны) уәкілетті органмен тарту кезінде емтихан алушы (бағалаушы) тарту кезеңіне ол жұмыс жасайтын азаматтық авиация ұйымымен еңбек қатынасын сақтайды.

      82. теориялық білімді сынақтауды (бағалау) жүзеге асырушы авиациялық оқ орталықтарының емтихан алушысына ( бағалаушы)қолданыста,ы куәліктердің, біліктілік белгісі және медициналық сертификаттың болуы талап етілмейді.

      Сонымен бірге емтихан алушылардың аталған санаты авиациялық персоналды кәсіби даярлаудың іске асырылатын бағдарламаларының бағыттары бойынша уәкілетті органмен тағайындалады.

      83. Құзіреттілік мерзімінің ұзарту үшін емтихан алушы (бағалаушы) кәсіби деңгейді ұстау бағдарламасы бойынша оқытудан және тәжірибелік дағдыларды тексеруден өтеді.

      84. Талап етілген біліктіліктің емтихан алушысы (бағалаушы) болмаған жағдайда, теориялық білімді сынақтау және тәжірибелік дағдыларды бағалауды өткізу үшін уәкілетті органмен өлшемдер бойынша ұқсас біліктілігі бар маман бекітіледі. Мұндай бекіту келесі жағдайда беріледі:

      1) Қазақстан Республикасында әуе кемесінің жаңа түрін игеру;

      2) шектеулі, толықтырылмайтын мөлшері бар және қазіргі уақытта өндірілмейті әуе кемелерінің түрлерін пайдалану;

      3) ол үшін бірде бір адамда емтихан алушының рейтингі жоқ ерекше өндірістегі әуе кемесін пайдалану;

      4) әуе қозғалысымен басқарудың немесе диспетчерлік тұрақтың жаңа секторын енгізу.

      85. теориялық білім осы Қағидамен көзделген тәртіпте емтихан алушымен (бағалаушы) тексеріледі.

      86. Емтихан алушы емтихан қабылдау жүргізілетін пән бойынша алдыңғы емтихан кезеңінде ол нұсқаушы болған үміткердің біліктілігін бағалауды өткізе алмайды.

Аттестациялық комиссияның қызметі жөніндегі басшылық
1. Жалпы қағидалар.

      1. Біліктілік деңгейін айқындау бойынша әуе кемелерінің пайдаланушыларын біріктіретін коммерциялық емес ұйымның біліктілік комиссиясы туралы осы Қағида және коммерциялық әуе тасымалына қатыспайтын жеңіл және аса жеңіл авиацияның авиациялық персоналының куәлігіне біліктілік және арнайы белгілерді енгізу.

      2. Біліктілік комиссиясы әуе кемелерін біріктіретін коммерциялық емес ұйымның тұрақты қолданыстағы органы болып табылады.

      3. Комиссияның негізгі міндетті келесілердің кезінде азаматтық авиацияның жеңіл және аса жеңіл авиациясының авиациялық персоналында теориялық білім және тәжірибелік дағдылар деңгейін айқындау болып табылады:

      Куәліктерді беру (ұзарту);

      Куәліктерге біліктілік және арнайы белгілерді енгізу ( ұзарту, растау).

      4. Комиссия мамандардың кәсіби даярлығының деңгейін бағалау Қағиданың жан – жақтылығы және сақталуы үшін толық жауапкершілік атқарады.

      5. Емтихандар және біліктілік тексерулерін өткізу кезінде авиациялық персоналдың кәсіби даярлығының деңгейін бағалау мамандықтары бойынша жіктеуге сәйкес және емтихан алушылардың бұл мақсат үшін құзіреттілігіне ие комиссия мүшелерімен жүзеге асырылады.

      6. Комиссия жұмысының жалпы басшылығын оның басшысы жүзеге асырады.

      7. Комиссияның құрамы Қазақстан Республикасы азаматтық авиациясы Комитетімен келісім бойынша тиісті біліктілігі және функцияларды жүзеге асыру үшін мамандығы бойынша тәжірибесі бар коммерциялық емес ұйымның басшысымен бекітіледі:

      Басшы және комиссия орынбасары- жоғары авиациялық білімі , басшылық лауазымда кем дегенде 5 жыл тәжірибесі бар болуы тиіс;

      Комиссия мүшелері – арнайы авиациялық білімі, кем дегенде 3 жылдан кем емес жұмыс тәжірибесіне болуы тиіс;

      8. Авиациялық персоналдың куәліктеріндегі қол қоюлар авиациялық персоналға жатады: комиссия басшысына, оның болмауы уақытында оның орынбасарларына.

2 тарау. Комиссияның өкілеттіліктері және функциялары.

      9. Комиссия мәжілісінің тексерулер және хаттама нәтижелерімен кейіннен уәкілетті органға жолданумен куәліктерді беруге ( қолданыс мерзімін ұзарту) азаматтық авиация ұйымдарынан, сонымен қатар жеке тұлғалардан тексерулер нәтижелерімен ұсыныстар және құжаттарды қарау.

      10. Авиациялық мамандардың жоғалған, жарамсыз куәліктерін қалыпқа келтіруге, мерзімі өткен куәліктердің қолданыс мерзімін ұзартуға ұсынған материалдарды қарау және шешімдер шығару.

      11. Авиациялық персоналдың куәлігіне жазбамен білікті және арнайы белгілерді беру (ұзарту).

      12. Құжаттарды, ақпараттық хаттарды, куәліктерді берудің реттеуші ережесін өңдеу, біліктілік белгілерін, авиациялық персоналдың өзіндік ұшуларына рұқсаттарды беру.

      13. Комиссия жұмысын ұйымдастыру туралы ақпаратты тарату ( коммерциялық емес ұйымдардың сайтында орналастыру).

      14. Комиссияның шағын комиссиясының мүшелер құрамын іріктеу ( теориялық емтихан алушысы, ұшу жөніндегі емтихан алушысы, техникалық емтихан алушы).

      15. Тиісті куәлікті беру, олардың қолданыс мерзімін ұзарту, өзіндік жұмысқа рұқсат, тиісті біліктілік белгісін алу және біліктілікті растау кезінде теориялық білім және тәжірибелік дағдылар деңгейін тексеру бойынша емтихандарды (сынақтауды) ұйымдастыру және өткізу.

      16. Авиациялық мамандар куәліктерінің тізілімін жүргізу, іс-қағаздарын жүргізу.

3 тарау. Комиссия басшысының міндеттері және құқықтары.

      17. Комиссия басшысы міндетті:

      Өңдеуді ұйымдастыруға және авиациялық персоналға куәліктерді берудің тәртібіне қатысты нормалар мен ережелерді сақтауды жүзеге асыруға.

      Куәліктерді беруге қатысты талаптарды, ұшу құрамы , әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету жөніндегі мамандардың біліктілігін тексеруді сақтауды қамтамасыз етуге.

      18. Комиссия басшысы жұмысты ұйымдастыру және комиссия жұмысына бақылауды қамтамасыз ету үшін жауапкершілік атқарады.

№______ БІЛІКТІЛІК ЕМТИХАНЫН ӨТКІЗУ ХАТТАМАСЫ
(ӘҚҚК диспетчері және операторы)
____________________________________________________________________
(азаматтық авиация ұйымының атау)
____________________________________________________________________
(өтініш берушінің ата тегі)

      Туған жылы, күні _____________ 8 Лауазымы_________________________________

      Емтиханның мақсаты _____________________________________________________

      (біліктілік белгісінің, рұқсаттың түрі)

      Емтихан алушының шешімі ________________________________________________

      (қабылданған шешім)

      __________________________________________________________________________

      __________________________________________________________________________

      __________________________________________________________________________

      __________________________________________________________________________

      Емтихан алушы ____________________________________________________________

      (лауазымы, қолы, ата тегі)

      "____"_______________________20___ж.

      Өтініш беруші _______________ _________________ ________________

      ( қолы)       (Ата тегі)            (Күні)

      Емтихан алушының шешімі _________________________________________________

      (қабылданған шешім)

      __________________________________________________________________________

      __________________________________________________________________________

      __________________________________________________________________________

      __________________________________________________________________________

      Емтихан алушы ____________________________________________________________

      (лауазымы, қолы, ата тегі)

      "____"_______________________20___ж.

      Өтініш беруші _______________ ________________________________

      (қолы)       (Ата тегі (болса))       (Күні)

ATPL/MPL/TYPE OR СLASS RATING/TRAINING/ SKILL TEST AND PROFICIENCY CHECK ON
MULTIPILOT AEROPLANES ұшу экипажының мүшелері үшін

Бағалау парағы / Assessment Form

      Тәжірибелік тағылымдаманы бағалау (On the Job Training) / OJT Assessment

      Мен осымен әр жұмыс міндетіне қатысты білім алушыны бақыладым және олар аяқталғанан кейін білім алушы тәжірибелік тағылымдаманің тапсырмалары бойынша жазбалардағы өлшемдерге(OJT Records) сәйкестігін көрсеткенін растаймын /(OJT Records)/I here by confirm that I have supervised the trainee inrelation to every actual job task and that in completing them the trainee has demonstrated compliance with the criteria listed in this OJT task book.

      OJT супервайзерінің қолы / OJT Supervisor Sign………………………………….. Күні / Date…………………

      OJTсупервайзерінің мөртаңбасы / OJT Supervisor Stamp

      Мен, осымен OJT супервайзерінің пікірлерін негіздей отырып, тәжірибелік тағылымдама міндеттерінің талап етілетін түрлілігі мен мөлшерінің аяқталғанын растаймын / I hereby confirm the completion of the required diversity and quantity of OJT, based on the supervisor(s) comments.

      OJT бағалаушысының қолы/ OJT Assessor Sign…………………………………………..

      Күні / Date……………………… OJTбағалаушысының мөртаңбасы /

      OJT Assessor Stamp

      Ескерту. БАҒАЛАУ – жалпы ескертулер / ASSESSTMENT – General

      OJT-үдерістің толыққандылығы бағалауны қажет

      Әр нақты міндетті орындауды бақылаушы немесе ақпараттың кез келген көзіне қатысты супервайзерден (супервайзерлер) барлық есептер немесе кері байланыс ( басшылық және процедураларды пайдалану, қауіпсіздік шараларын сақтау, алдын ала ескертулер және ұсыныстар, қызмет көрсету ортасында барабар тәртіп), тағайындалған бағалаушы келесі мүмкіндіктерге ие болуы қажет:

      OJT процедурасының толықтай сақталуына кепілдік беру (тәжірибелік тағылымдаманың мақсаты және мазмұны тұрғысынан);

      Үміткердің жете білетініне бағаланғанына көз жеткізіңіз.

      Күмән болған жағдайда, бағалаушы үміткерді қосымша бағалауға өтуге немесе егер OJTпроцдеуралары толық көлемде сақталмаса олқылықтарды талдауды жүргізуге шешім қабылдай алады, мысалы, міндеттердің жеткіліксіз мөлшері игерілсе немесе олардың жеткілікті түрлілігіне қол жеткізілмесе немесе супервайзер үміткермен тапсырмаларды орындауға қатысты күмән келтірсе. Егер білім алушы талап етілетін жете білудің қауіпсіз орындалуына қолы жетпесе , супервайзер нақты міндеттке қол қоймауы қажет.

      Бағалаушының функциясы: Супервайзермен үміткердің жете білуі жанама негізделсе, аяқталған OJT ақтық бағалауын жүргізу.

      Мақсаты:супервайзердің (супервайзерлер) есептері және одан (олардан) кері байланыстың негізінде OJT талап етілетін түрлілігі мен мөлшерінің аяқталуын растау. Бағалаушымен тікелей бағалаудың қажеттілігінсіз OJTжекелеген міндеттері аяқталуы тікелей супервайзермен (супервайзерлер) расталуы жеткілікті.

      Бағалау түрі: OJT уақытында үздіксіз ( тікелей супервайзермен расталған), және OJT толыққандылығын ақырғы бағалау сияқты жиынтықтаушы ( супервайзердің есептері және олан кері байласныс негізінде).

      Тәжірибелік тағылымдаманың сапасын айқындау және оны бағалау.

      Тәжірибелік тағылымдаманы өткізу кезінде OJT супервайзері өткізілетін тағылымдаманың сапасын қадағалайды және бақылайды.

      Бұл тапсырмаларды орындау кезінде өзіне ең аз дегенде келесі сәттерді қосатын тұрақты бағалау қажет:

      1) Қоршаған орта туралы білім алушының хабардар болуы ( қауіпсіздік әрекеттері, қауіпсіздік бойынща алдын ала ескертулерді қолдану және қауіпті жағдайлардың алдын алу);

      2) Жүйелерді біріктіру ( айқындау, сипаттау, түсіндіру, жоспарлау, орындауды қоса жүйелердің өзара әрекеттерін түсінуді көрсету);

      3) Арнайы акценттер мен жаңадан енгізулерді талап ететін облыстар білімі және түсіну;

      4) есептер және нұсқауларды пайадалану( оқу және түсіндіру қабілеттілігі);

      5) ӘК құжаттамасы – іздеу және қолдану.Білім алушы ұшақтың тиісті құжаттамасын сәйкестендіруге, бұл құжаттаманың ішінде бағдар алуға, ұйғарылған процдураларды орындауға қабілетті болуы қажет;

      6) ӘК-е ТҚ әрекеттерін орындау және саймандарды пайдалану;

      7) ӘК-е қызмет көрсету жағдайларында білім алушының жұмысы кезінде оның қатынасы мен тәртібі.

      Орналасу және анықтау – білім алушы ӘК жүйесін, басты түйіндерді мен жүйенің құрамдарын және оның шағын құрамдастарын (егер қолданылса) орынды табады және анықтайды және ең үлкен дәлдікпен бағалаушыға бұны көрсетеді.

      Түсіндіру – білім алушы персонал мен жабдыққа зиян келтірудің алдын алуда қауіпсіздік бойынша алдын ала ескертулерді орындау, қауіпсіз жұмыс үшін олардың дұрыс конфигурациясы бөлігінде ӘК жүйесін тексеруде жеткілікті білімін көрсетуге қабілетті болуы тиіс.Содан кейін білім алушы талап етілетін міндеттерді аяқтау үшін кез келген қажетті сынақтау жабдығын және/немесе арнайы сайманды қолдануды қоса, орындалуы қажет барлық позициялар мен әрекеттер бойынша басқарудың көрсетілген элементтері әсерінің нәтижелерін айқындайды бағалаушыға дұрыс түсінідіреді. ӘКТҚ бойынша басшылықтың процедуралары пайдаланылуы тиіс.

      Ақаулықтарды іздеу және жою – білім алушы қауіпсіз ұшып шығу және бұзылуды анықтау үшін бұзылу/ ақаулықтарды анықтауға тиісті сайман және техникалық басшылықты пайдаланады.

      Бағалау OJT супервайзерінің пікрілері негізінде орындалады. Егер OJT супервайзерінің пікірі бойынша оқытуға жіберілген білім алушы "бағалау- жалпы ескертулер дің" параграфында атап көрсетілген өлшемдерге сәйкес келсе, супервайзер әр жеке міндетке қатысты OJT жазбаларына өзінің жеке мөртаңбасын қояды.

      АЯҚТАЛУ: Аяқталғанан кейін білім алушыға ТҚ және АТЖ ұйымының сертификаты шығарылатын болады, егер оның қолдануы уәкілетті органмен келісілсе.

Бағалау парағы / Assessment Form
ӘК –ң түріне оқыту кезінде тәжірибелік элементті бағалау / Practical Assessment of Type
Training Course

      Мен осымен әр жұмыс міндетіне қатысты білім алушыны бақыладым және олар аяқталғанан кейін білім алушы тәжірибелік оқыту тапсырмалары бойынша жазбалардағы өлшемдерге (OJT Records) сәйкестігін көрсеткенін растаймын (PTR) /

      / I here by confirm that I have supervised the trainee in relation to every actual job task and that incompleting them the trainee has demonstrated compliance with the criteria listed in the introduction to this PTR.

      Бағалаушының қолы / Assessor Sign…………………………………….

      Күні/ Date……………… Бағалаушының мөрі / Assessor Stamp.

      Assessor Comments / Комментарии оценщика:

      Ескерту. БАҒАЛАУ – жалпы ескертулер / ASSESSTMENT – General

      Барлық міндеттер аяқталғаннан кейін келесі өлшемдерге сәйкес келетін бағалау орындалуы тиіс:

      Бағалау тағайындалған бағалаушымен орындалуы тиіс;

      Бағалау ӘК түріне және ең аз дегенде келесі тармақтарды қосатын оның техникалық қызмет көрсетуге қатысты құзіреттілікке тоғыстырылуы қажет:

      1)Қоршаған орта туралы білім алушының хабардар болуы ( қауіпсіздік әрекеттері, қауіпсіздік бойынща алдын ала ескертулерді қолдану және қауіпті жағдайлардың алдын алу);

      2) Жүйелерді біріктіру ( айқындау, сипаттау, түсіндіру, жоспарлау, орындауды қоса жүйелердің өзара әрекеттерін түсінуді көрсету);

      3)Арнайы акценттер мен жаңадан енгізулерді талап ететін облыстар білімі және түсіну;

      4)есептер және нұсқауларды пайадалану( оқу және түсіндіру қабілеттілігі);

      5)ӘК құжаттамасы – іздеу және қолдану.Білім алушы ұшақтың тиісті құжаттамасын сәйкестендіруге, бұл құжаттаманың ішінде бағдар алуға, ұйғарылған процедураларды орындауға қабілетті болуы қажет;

      6)ӘК-е ТҚ әрекеттерін орындау және саймандарды пайдалану;

      7)ӘК-е қызмет көрсету жағдайларында білім алушының жұмысы кезінде оның қатынасы мен тәртібі.

      Бағалау парағы бағалаудың осы нысанын толтыратын бағалаушымен толтырылады. Бұл нысанды толтыру үшін бағалаушы тапсырманы немесе тапсырмалардың (5 артық емес) мөлшерін/ жоғарыдағы 2 тармақшада аталған өлшемдерді бағалау үшін жеткілікті таңдауы қажет. Мөлшері сияқты таңдалған нақты тапсырмалардың сипаты да білім алушылардың тиісті тәжірибесіне қарамастан , әр оқушы үшін айрықшалануы мүмкін. Таңдалған тапсырмалар және АТА тарауының тиісті нөмірлері туралы нақты ақпарат көрсетілген жердежазылуы тиіс. Тапсырмалар таңдалып болғанан кейін оларды бағалау келесі түрде орындалуы мүмкін:

      Орналасу және анықтау – білім алушы ӘК жүйесін, басты түйіндерді мен жүйенің құрамдарын және оның шағын құрамдастарын (егер қолданылса) орынды табады және анықтайды және ең үлкен дәлдікпен бағалаушыға бұны көрсетеді.

      Түсіндіру – білім алушы персонал мен жабдыққа зиян келтірудің алдын алуда қауіпсіздік бойынша алдын ала ескертулерді орындау, қауіпсіз жұмыс үшін олардың дұрыс конфигурациясы бөлігінде ӘК жүйесін тексеруде жеткілікті білімін көрсетуге қабілетті болуы тиіс.Содан кейін білім алушы талап етілетін міндеттерді аяқтау үшін кез келген қажетті сынақтау жабдығын және/немесе арнайы сайманды қолдануды қоса, орындалуы қажет барлық позициялар мен әрекеттер бойынша басқарудың көрсетілген элементтері әсерінің нәтижелерін айқындайды, бағалаушыға дұрыс түсінідіреді. ӘК ТҚ бойынша басшылықтың процедуралары пайдаланылуы тиіс.

      Ақаулықтарды іздеу және жою – білім алушы қауіпсіз ұшып шығу және бұзылуды анықтай отырып, бұзылу/ ақаулықтарды анықтауға тиісті сайман және техникалық басшылықты пайдаланады.

      Бағалау "өтті"/ "өткен жоқ" жазбаларын пайдалану отырып, өткізіледі. Егер бағалаушының пікірінше білім алушы жоғарыдағы 2) тармақшада аталған, әр таңдалған тапсырмаға қатысы бар өлшемдерге жауап берсе, бағалаушы бұл тапсырманы өз мөртаңбасымен белгілейді.

      Егер бағалаушының пікірінше білім алушы таңдалған тапсырмаға қатысты көрсетілген өлшемдердің ең болмаса біреуіне жауап бермесе, бағалаушы өз мөртаңбасын қоймайды және мөртаңба қоюға тағайындалған жерге "Fail"("Өткен жоқ") сөзін жазады. Содан кейін білім алушы күрделілігі сияқты техникалық сипаттамасы бойынша бастапқы тапсырмаға барабар бағалаушымен таңдалынған тағы бір тапсырманы орындап, қайтадан бағалаудан өтуі тиіс. Барлық көрсетілген өлшемдерді қанағаттандыру үшін бағалауға 5 аса емес тапсырманы пайдалануға болады.

      АЯҚТАЛУ. Талап етілген тапсырмалар сияқты табысты тәжірибелік бағалау аяқталғанан кейін білім берушінің тәжірибелік оқыту(Practical Training Records, PTR) жөніндегі жазбалардың түпнұсқасы тәжірибелік элементтің нұсқаушысымен немесе тәжірибелік элементті бағалаушымен тәжірибелік оқытуға барлық талаптардың орындалуын қамтамасыз ету және бұл талаптарға сәйкестік кепілі үшін АОО –ң оқу бөліміне қайтарылады. Егер барлық талаптар орындалса, білім алушыға тәжірибелік элемент бөлігінде ӘК-ң түріне оқытуды растаушы АОО атынан сертификат шығарылады.

Емтихан алушының (бағалаушы) қызметі жөніндегі басшылық

      1. Басшылықта қабылданған қысқартулар және айқындаулар.

      2. Құзіреттілікті бағалаудың процедуралары жүзеге асырылатын мамандардың санаттары;

      3. Осы Қағида және Біліктілік талаптары негізінде жасақталған емтихан алушыға (бағалаушы) талаптар;

      4. Емтихан алушы (бағалаушы) қызметінің ұйымдастырушылық аспектілері , ең аз дегенде өзіне қосады:

      1) Өз функцияларын емтихан алушымен (бағалаушы) орындау үшін белгіленген және авиациялық персоналдың ұйғарылған куәлігімен функцияларды бір мезгілде орындаумен оның қызметін шығаратын , сонымен қатар демалыс үшін уақытты ұйымдастыруды бұзатын жұмыс уақытын ұйымдастыр;

      2) Емтихан алушылардың (бағалаушылар) кәсіби дайындығын айқындау және сипаттау;

      3) Материалдық және адами ынталандыру нысандары;

      4) Қызметтің нәтижелері үшін емтихан алушының (бағалаушы) жауапкершілігі;

      5) Тікелей лауазымын көрсетумен емтихан алушының (бағалаушы) қызметіне қатысты талаптарды сақтамағаны үшін басшылықытың жауапкершілігі.

      5. Азаматтық авиацияның өзге ұйымдарында немесе АОО-а теориялық және тәжірибелік емтихандарды өткізу бойынша қызметті жүзеге асыру үшін емтихан алушылардың (бағалаушылар) қатысуына қатысты саяса, ең з дегенде қосады:

      1) Жұмыс уақытын есебін;

      2) Еңбек ақы төлемі облысындағы кепілдік;

      3) Іссапарлық шығындар (қажеттілік кезінде);

      6. Теориялық және тәжірибелік емтихандарды өткізу үшін пайдаланылатын жабдықтың, техникалық, бағдарламалық құралдардың сипаттамасы ;

      7. Емтихан тапсырушылардың санаттарын ескерумен әр кезең ( үдеріс) үшін кесімді және анық нұсқауларды олар өткізуге қатысты облыстың (пәндер) теориялық және тәжірибелік емтихандарын өткізу процедураларын сипаттау;

      8. Мәтіндер және тәжірибелік жаттығуларға қатысты ережелер мен саясат; Нұсқаушылармен және/немесе АОО-н бағаланатын үміткерлердің дайындық тиімділігін емтихан алушылармен (бағалаушылар) бағалау ( егер Емтихан алушы қызметін АОО-а жүзеге асырса).

      9. Біліктілік деңгейін бағалау процедураларын қайтара өтудің саясаты және процедуралары;

      10. Теориялық және тәжірибелік емтихандардың нәтижелері туралы есептіліктің тәртібі, нысандары және түрлері;

      11. Аппеляцияларды беру және қарау тәртібі;

      12. Сынақ тапсырмалары мен жаттығуларды қорғау үшін забылданатын шаралар;

      13. Теориялық және тәжірибелік емтихандардың процедураларына байланысты барлық құжаттаманы тіркеу, сақтауды және сақталуын қамтамасыз ету шараларын ұйымдастыру;

      14. Емтихан алушылардың (бағалаушылар) қалағалау және тексеру;

      15. Белгіленген нысандар, есептер және құжаттамалар;

      16. Мүдделер жанжалдарының алдын алу.

Біліктілік емтихандарын өткізуге өтініш

      1. ________________________________________________________________________

      (өтініш берушінің ата тегі)

      Туған жылы, күні ___________ Лауазымы _____________________________________

      Емтиханның мақсаты _______________________________________________________

      (біліктілік белгінің, рұқсаттың түрі)

      Жұмыс орны ______________________________________________________________

      (жұмыс орны, ӘК түрі)

      2.Өтініш беруші біліктілік тексерудің барлық шарттарын орындауға міндеттенеді.

      Өтініш беруші _________________ ___________________ ____________

      (қолы)                  (Ата тегі)            (Күні)

Сынақтаудан өтуге тіркеу картасы

Авиациялық персоналдың
біліктілік деңгейін айқындау Қағидасын бұзу туралы Акт

      "____" __________ 201 _ж. ____ с. ______ мин.

      Сынақ алушысы ___________________________________________________________

      (Ата тегі. (болу кезінде))

      Үміткермен бұзушылық факті белгіленді

      ________________________ ________________________ ЖСН ____________________

      (Ата тегі. (болу кезінде))

      Авиациядық персоналдың біліктілік деңгейін айқындау Қағидасының 14 тармағының талаптары _______________________________________________________________________

      (бұзушылықтың қысқаша сипаты)

      Сынақ алушының қолы: ________________________________

      Актімен таныстырылды: ____________________________________________________

      (Жоғарды көрсетілген бұзушылықты жібергеннің қолы, ата тегі(болу кезінде). Жоғарыда көрсетілген бұзушылықты жіберген үміткердің осы актіге қол қоюдан бас тартуы жағдайындағы тиісті жазба)

      __________________________________________________________________________

      (Жоғарды көрсетілген бұзушылықты жіберген үміткердің бас тарту фактісін растаушы өзге тұлғаның қолы, ата тегі "болуы кезінде), ЖСН.)

      __________________________________________________________________________

Сынақтау процедурасын тоқтату туралы Акт

      Күні г. _________________

      Біз, төменде қол қоюшылар, "__"____________ 20___ жылы , __с. ___мин келесілердің салдарынан сынақтаудың тоқтатылуы туралы осы актіні жасақтадық:

      Сынақтауды тоқтату себептері туралы қосымша ақпарат:

      ______________________________________________________________________

      ______________________________________________________________________

      Сынақтау келесі үміткерлерге қатысты тоқтатылды:

      АТА ТЕГІ

      NAMESURNAME

      Дербес коды:

      /Identity No/

      Авиациялық персоналдың коды (егер қолданылса):

      / License (if applicable)/

      ИКАО теориялық емтиханын табысты тапсырды, 1 Қосымша

      /has successfully completed theoretical examination ICAO Annex 1

      Емтиханның нәтижелері:

      /Examination Results/

      Беру орны және күні: 20__ ж. "____" _______

      Place and date of issue: 20_____ "____" _______

      Теориялық білімі жөніндегі емтихан алушы:

      / Theoretical knowledge examinеr

ӘК ТҚ жөніндегі мамандар үшін бастапқы дайындығының емтихандар стандарты

1. Жалпы талаптар.

      1. Бастапқы (базалық), кәсіби дайындық аясындағы барлық емтихандар бірнеше жауаптан дұрыс нұсқауын және очерк (essay) түріндегі сұрақтың таңдауымен сұрақтарды қолданумен өткізілуі тиіс, егер бұл төмендегі талаптармен айқындалса.

      Бұрыс, ұқсас жауаптар кім пәнді білмейтін кез келген үшін шын сияқты, баламалы көрінуі қажет. Барлық ұқсас жауаптар сұраққа байланысты және сондай сөздігі, грамматикалық конструкциясы және бірдей ұзындығы болуы тиіс. Сандық мәндері бар сұрақтарды бұрыс жауаптар бұрыс мәндерді (-салыстырғандағы +) немесе өлшемнің бұрыс шамаларымен пайдалану ретінде процедуралық қателерге сәйкес болуы тиіс.Олар кездейсоқ сандар болуы тиіс.

      2. Бірнеше жауаптан дұрыс нұсқасын таңдаумен сұрақтардың әрқайсысына жауаптың үш ұқсас нұсқасы болуы тиіс, олардың ішінен біреуі ға дұрыс болуы қажет және үміткерге әр сұраққа 75 секунд есебінен уақыттың орташа номиналдық кесіндісінде негізделетін әр модульға уақыт берілуі тиіс.

      3. Очерк түріндегі әр сұрақ жауапты жазуда дайындықты талап етеді және үміткерге әр сұраққа жауап үшін 20 минут беріледі.

      4. Очерк үшін қолайлы сұрақтар(essay) дайындалуы және7А, 7В, 9А, 9В, 10 және 10RK Appendix I бағдарламасын пайдаланумен бағалануы қажет.

      5. Әр сұрақтың өзге тараудың бөлігіне сәйкес бола алатын кез келген ұқсас жауаптардың білімін қосатын ол үшін дайындалған жауаптың үлгісі болады.

      6. Жауаптың үлгісі негізгі тармақтар сияқты маңызды тармақтардың тізбесіне бөлінеді.

      7. Сұрақтармен бөліктің және дұрыс жауаптың нұсқасын таңдаумен әр модуль немесе шағын модуль бойынша өту бағасы 75 % құрайды.

      8. Очерк (essay) түріндегі әр сұрақ үшін өту бағасы сұрақпен белгіленген негізгі талап етілген тармақтарды қосуы және кез келген негізгі тармаққа қатысты елеусіз қателері болуы тиіс үміткерлердің жауабы 75 % құрайды.

      9. Егер дұрыс нұсқасын таңдаумен сұрақтар немесе очерк (essay) түріндегі сұрақтар құласа, кейіннен не тапсырылмады соны қайта тапсыру қажет. Annex IV (Part-147) немесе ҚР ережелеріне сәйкес мақұлданған ӘК ТҚ мамандарын оқытатын Тапсырылмаған модуль 30 күннен бұрын емес қайта тапсырылса, қандай да бір белгілі модулде тапсырылмаған пәнді ескерумен АОО қайтадан курс өткізу жағдайларынан басқа тапсырылмаған модуль тапсырылмаған емтихан күнінен кейінгі 90 күннен кем бұрын емес қайтадан тапсырыла алады.

      10. Базалық білімге талап етілетін уақыттың кезеңі куәлігі әлдеқашан берілген өзге санат куәлігінің бөлігі ретінде өткен модуль бойынша сол емтиханнан басқа модуль бойынша әр жеке емтиханға қолданылады.

      11. Қайта тапсырулардың дәйекті талпыныстарының ең үлкен саны әр модуль үшін 3-уіне тең. Үш талпыныстан келесі сессия сессиялар арасындағы күтудің 1-ші жылын өткеннен кейін рұқсат етіледі.

      12. Өтініш беруші ӘК ТҚ жөніндегі мамандарды оқытатын, емтихан өткізетін АОО-н соңғы жыл ішінде талпыныстардың саны және мөлшері туралы жазбаша нысанды растауы және талпыныстар орын алған ұйымдар мен авиациялық өкіметті атауы тиіс. ӘК ТҚ жөніндегі мамандарды оқытатын АОО белгіленген уақытша шектеу аясында талпыныстардың мөлшерін тексеру үшін жауапты.

      1. Әр модульге сұрақтардың мөлшері:

      1) Модуль 1 - Математика:

      А санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 6 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 20 минут.

      В1 санаты: бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 32 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 40 минут.

      В2 санаты: бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 32 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 40 минут.

      В3 санаты: бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 32 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 40 минут.

      2) Модуль 2- Физика:

      А санаты: бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 32 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 40 минут.

      B1 санаты: бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 52 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 65 минут.

      B2 санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 52 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 65 минут.

      B3 санаты: бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 32 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 35 минут.

      Модуль 3- электротехниканың негіздері:

      А санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 20 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 25 минут.

      к B1санаты: бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 52 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 65 минут.

      B2 санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 52 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 65 минут.

      B3 санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 24 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 30 минут.

      Модуль 4- Электроника негіздері:

      B1 санаты: бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 20 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 25 минут.

      B2 санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 40 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 50 минут.

      B3 санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 8 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 10 минут.

      Модуль 5- Сандық техника/ электроника аспаптарының жүйесі:

      А санаты: бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 16 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 20 минут.

      B1.1 және В1.3 санаты: бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 40 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 50 минут.

      B1.2 және В1.4 санаты: бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 20 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 25 минут.

      B2 санаты: бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 72 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 90 минут.

      B3 санаты: бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 16 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 20 минут.

      Модуль 6- Материалдар және бөлшектер:

      А санаты: бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 52 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 65 минут.

      B1санаты: бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 72 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 90 минут.

      B2 санаты: бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 60 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 75 минут.

      B3 санаты: бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 60 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 75 минут.

      Модуль 7А – Техникалық қызмет көрсету тәжірибесі:

      А санаты: бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және 2 очерк(essay) 72 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 40 минут + 40 минут.

      B1 санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және 2 очерк(essay) 80 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 100 минут + 40 минут.

      B2 санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және 2 очерк (essay) 60 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 75 минут+40 минут.

      3) Модуль 7B –Тахникалық қызмет көрсету тәжірибесі:

      B3санаты: бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және 2 очерк(essay) 60 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 75 минут+40 минут.

      4) Модуль 8 – Базалық аэродинамика:

      А санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 20 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 25 минут.

      B1 санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 20 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 25 минут.

      B2 санаты: бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 20 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 25 минут.

      B3 санаты: бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 20 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 25 минут.

      5) Модуль 9A – ӘК –ң техникалық қызметіне қолданылатын адамның мүмкіндіктері ( А, В1, В2 санаттары үшін) :

      А санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 20 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 25 минут.

      B1 санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 20 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 25 минут.

      B2 санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 20 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 25 минут.

      В3 санаты: бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 20 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 25 минут.

      Модуль 9A - ӘК-ң техникалық қызметіне қолданатын адамның мүмкіндіктері (А,В1, В2 санаттары үшін):

      А санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және 1 очерк(essay) 20 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 25 минут+20 минут.

      B1 санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 20 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 25 минут+20 минут.

      B2 санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 20 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 25 минут+20 минут.

      Модуль 9B – ӘК-ң техникалық қызметіне қолданатын адамның мүмкіндіктері (В3 санаты үшін):

      B3 санаты: бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 16 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 25 минут+ 20 минут.

      6) Модуль 10 – Авиациялық заңнама:

      категория А санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және 1 очерк (essay)32 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 40 минут+ 20 минут.

      B1 санаты: бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және 1 очерк(essay)40 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 50 минут+ 20 минут.

      B2 санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және 1 1очерк(essay)40 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 50 минут+ 20 минут.

      B3 санаты: бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және 1 очерк (essay)32 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 40 минут+ 20 минут.

      7) Модуль 10RK – Қазақстандық және авиациялық авиациялық заңнама:

      А санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және 1 очерк (essay)32 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 40 минут+ 20 минут.

      B1 санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және 1 очерк (essay) 40 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 50 минут+ 20 минут.

      B2 санаты: бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және 1 очерк (essay) 40 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 50 минут+ 20 минут.

      B3 санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және 1 очерк (essay)32 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 40 минут+ 20 минут.

      8) Модуль 11A – газ турбинді қозғалтқыштармен ұшақтар- – аэродинамика, құрылымы және жүйелері:

      А санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 108 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 135 минут.

      B1 санаты: бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 140 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 175 минут.

      9) Модуль 11B – Поршенді қозғалтқыштармен ұшақтар – аэродинамика, құрылымы және жүйелері ( А2 және В1,2 санаттары үшін) :

      А санаты: бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 72 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 90 минут.

      B1 санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 100 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 125 минут.

      10) Модуль 11С - Поршенді қозғалтқыштармен ұшақтар – аэродинамика, құрылымы және жүйелері ( В3 санаты үшін) :

      B3 санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 60 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 75 минут.

      11) Модуль 12- Тікұшақтар- аэродинамика, құрылымы және жүйелері:

      А санаты: бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 100 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 125 минут.

      B1 санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 128 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 160 минут.

      12) Модуль 13- Әуе кемелері- аэродинамика, құрылымы және жүйелері:

      B2 санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 180 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 225 минут. Сұрақтыр және рұқсат етілген уақыты , егер талап етілсе екі емтиханға бөлінуі мүмкін.

      13) Модуль 14 – Күштік қондырғы:

      B2 санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 24 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 30 минут.

      Модуль 15 – Газ турбинді қозғалтқыш:

      А санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 60 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 75 минут.

      B1 санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 92 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 115 минут.

      Модуль 16 – Поршенді қозғалтқыш:

      А санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 52 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 65 минут..

      B1 санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 72 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 90 минут.

      B3 санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 68 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 80 минут.

      Модуль 17А – әуе бұрандасы (дА және В1 санаттары үшін):

      А санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 20 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 25 минут.

      B1санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 32 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 40 минут.

      Модуль 17В – Әуе бұрандасы (В3 санаты үшін ):

      B3 санаты : бірнеше жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен және очерксіз(essay) 28 сұрақ. Рұқсат етілген уақыт 30 минут.

ӘК түріне емтихандарды өткізу стандарттары- ӘК ТҚ мамандары үшін тәжірибелік тағылымдама.
1 тарау. Жалпы талаптар

      ӘК түріне біліктілікті бағалау теориялық емтиханнан, тәжірибелік бағалаудан тұрады, тәжірибелік бағалау "С" санатының рейтингіне қолданылмайды.

      1. Теориялық емтихандар келесі талаптарға сәйкес келеді:

      1) Қазақстан Республикасының талаптарына сәйкес сертификатталған өкілетті органмен АОО - да немесе өзге оқу орталықтарында өткізу кезінде - танылған уәкілетті органмен өткізілуі тиіс;

      2) Төмендегі 3 тармақшада рұқсат етілген сипатталғаннан басқа стандарттарға сәйкес болуы тиіс:

      Уәкілетті органмен белгіленген лайықты деректердің міндетті бөлігінде айқындалған тиісті элементтермен немесе , егер мұндай элементтер болмаса, осы Қосымшада сипатталған стандартпен; және

      Осы Қағидада емтихандарды өткізу стандарты бойынша.

      3) Академиялық техникалық білім бойынща білікті мамандар үшін "С" санатының жағдайында ӘК түріне алғашқы тиісті оқыту "В" в с немесе "В2" санаттарының деңгейі бойынша алынуы қажет;

      4) ӘК ТҚ жөніндегі маманнің куәлігіне рейтингке енгізу үшін өтінішке алдыңғы 3 жылғы кезеңде басталуы және ақталуы тиіс.

      Ескерту. 3 жылғы кезеңнің басы бұрын не басталғанына қарамастан теориялық элементті немесе тәжірибелік тағылымдаманы зерделеудің басталуы, тәжірибелік элементті бағалау күні немесе куәлік берген сол елдің авиациялық үкіметімен өткізуге мақұлданған тәжірибелік тағылымдаманың соңғы игерілген міндетінің тәжірибелік тағылымдамасына супервайзермен қол қою күні- аяқталуы болып саналады.

      2. Тәжірибелік бағалау келесі талаптарға сәйкес болуы тиіс :

      1) Қазақстан Республикасының талаптарына сәйкес сертификатталған өкілетті органмен АОО - да немесе өзге оқу орталықтарында өткізу кезінде - танылған уәкілетті органмен өткізілуі тиіс;

      2) Төмендегі "с" тармақшада рұқсат етілген сипатталған ерекшеліктердің рұқсат етілген оқытуларынан басқа стандарттарға сәйкес болуы тиіс:

      Уәкілетті органмен белгіленген лайықты деректердің міндетті бөлігінде айқындалған тиісті элементтермен немесе , егер мұндай элементтер болмаса, осы Қосымшада сипатталған стандартпен; және

      Осы Қағидада емтихандарды өткізу стандарты бойынша.

      ӘК түріне жататын ӘК ТҚ ( "Х" белгісімен таңбаланған) бойынша қызметке сәйкес белгіленген тармақтардың болуын қосуы тиіс;

      1) ӘК түріне оқыту кезінде пайдаланатын жабдық, құрамдастар, тренажерлер, өзге құрылғыларды қолдануды көрсетуді қосуы тиіс;

      1. ӘК ТҚ жөніндегі маманнің куәлігіне рейтинг енгізу үшін өтінішке алдыңғы 3 жылғы кезеңде басталуы және ақталуы тиіс.

      Ескерту. 3 жылғы кезеңнің басы бұрын не басталғанына қарамастан теориялық элементті немесе тәжірибелік тағылымдаманы зерделеудің басталуы, тәжірибелік элементті бағалау күні немесе куәлік берген сол елдің авиациялық үкіметімен өткізуге мақұлданған тәжірибелік тағылымдаманың соңғы игерілген міндетінің тәжірибелік тағылымдамасына супервайзермен қол қою күні- аяқталуы болып саналады.

2 тарау. ӘК түріне емтихан стандарты және бағалау

      Теориялық элемент емтиханының стандарты

      Теориялық элемент кезеңі аяқталғаннан кейін келесімен тұжырымдалатын жазбаша емтихан өткізілуі мүмкін:

      1) Емтихан пішімі өзіне бірнешеуден дұрыс нұсқаны таңдаумен сұрақтарды қосады. Әр сұрақта біреуі ғана дұрыс жауап болатын 3 баламалы жауап болуы тиіс. Емтиханның жалпы уақыты сұрақтардың жалпы санына негізделеді және жауаптар үшін уақыт орташа алғанда сұраққа 90 секунд есебіне есептеледі.

      2) Бұрыс баламалы жауаптар пәнді білмейтін кез келгені үшін шындыққа жақын болып көрінуі тиіс. Барлық баламалы сұрақтар сұраққа айқын болуы және бірдей сөздігі, грамматикалық конструкциясы мен ұзындығы болуы қажет.

      3) Сандық мәні бар сұрақтарда бұрыс жауаптар бұрыс мәнді пайдалану ( + салыстыруда-) немесе өлшемнің бұрыс шамалары сияқты процедуралық қателерге сәйкес болуы қажет. Олар кездейсоқ сандар болмауы тиіс.

      4) Әр бөлім үшін (Chapters) (*) емтихан деңгейі "ӘК түріне оқытудың деңгейлерінің" 2 тармағында белгіленгеннің бірі болуы тиіс. Алайда, ең төмен деңгей сұрақтарының шектеулі санын пайдалану қолайлы болып табылады.

      5) Емтихандар жабық кітаппен болуы тиіс. Ешқандай анықтамалыққа жол берілмейді. Техникалық құжаттаманы түсіндіретін "В1" немесе "В2" үміткерлері тапсыратын емтихан үшін ғана ерекшелік жасалады.

      Сұрақтардың саны сабақ оқытудың ең аз дегенде бір сұрақ болуы тиіс. Әр бөлім және деңгейге сұрақтардың саны келесілерге пропорцианалды болуы қажет:

      Осы бөлімде оқытуға жұмсалған оқытудың нақты сағаттарына және оқыту деңгейіне;

      Курстың оқу жоспарында келтірілген зерделеу мақсаттарына (TNA).

      Уәкілетті орган курсты мақұлдаған кезде сұрақтардың мөлшері мен деңгейін бағалайтын болады.

      6) Емтиханда ең аз өту ұпайы т 75 % құрайды.ӘК түріне оқыту емтиханы бірнеше емтиханға бөлінетін орында әр емтихан кем дегенде 75% бағамен өтуі тиіс. Нақ 75%белгісіне жету мақсатында емтихандағы сұрақтардың мөлшері 4-ке еселі болуы қажет.

      7) Емтихан фазаларының ақыры талап етілетін сұрақтардың қажетті мөлшеріне және олардың деңгейіне емтихандар сәйкес болмаған кезге дейін ақырғы емтиханның бөлігі сияқты пайдаланылуы мүмкін емес.

3 тарау. Тәжірибелік элементті бағалау стандарты

      ӘК түріне оқыту эелементі аяқталғаннан кейін келесі талаптарға сәйкес келетін бағалау орындалуы тиіс:

      Бағалау біліктілікке, тағайындалуға сәйкес аттестаттайтын маманмен (бағалаушы) орындалуы тиіс;

      Бағалау білім алушының білімі мен икемділін бағалайды.

      Емтихандардың түрлері:

      Емтихан АОО-да сертификатталған өкілетті органмен –бағалаушымен өтуі тиіс.

      Емтихан жазбаша, ауызша немесе тәжірибелік бағалауға немесе олардың амалдарына негізделген болуы қажет, сонымен бірге ол келесі талаптарға сәйкес болуы тиіс:

      Ауызша емтиханның сұрақтары жауаптың нақты түсіндірілуін талап етуі тиіс;

      Жазбаша емтиханның сұрақтары мазмұндама түрінде (essay) немесе бірнешеудін жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен болуы тиіс;

      Тәжірибелік бағалау тапсырмаларды орындауда маманның құзіреттілігін көрсетуі тиіс;

      сұрақтар курс жоспарының (Sillabus) 3 параграфынан алынған (Chapters) (**) бөлімінің/ көрсетілген деңгейдегі емтиханның үлгісі бойынша болуы тиіс.

      Бұрыс баламалы сұрақтар пәнді білмейтін кез келгені үшін шындыққа жақын болып көрінуі тиіс. Барлық баламалы сұрақтар сұраққа айқын болуы және бірдей сөздігі, грамматикалық конструкциясы мен ұзындығы болуы қажет.

      емтиханда ең аз өту ұпайы т 75 % құрайды.ӘК түріне оқыту емтиханы бірнеше емтиханға бөлінетін орында әр емтихан кем дегенде 75% бағамен өтуі тиіс. Нақ 75% белгісіне жету мақсатында емтихандағы сұрақтардың мөлшері 4-ке еселі болуы қажет.

      Емтихан білім алушымен келесі мақсаттарға қол жеткізілгеніне кепілдік беруі қажет:

      ӘК және оның жүйелері тиісті түрде зерделенді;

      ӘК ТҚ жөніндегі басшылыққа және қажеттілік шамасы бойынша сол және өзге түрдегі ӘК-е өзге тиісті нұқсаулықтар мен міндеттермен сәйкес ТҚ , инспекциялар және жоспарлы жұмыстардың қауіпсіз орындалғаны кепілді, бұзылу және ақаулықтарды іздеу, жөндеу, реттеу ауыстырулар , жабдықтарау және егер талап етілсе, қосу және қозғалтқышты байқауды функицоналды тексеру мысалдары берілді;

      Техникалық әдебиет және ӘК құжаттамасын орынды пайдалану.

      Мамандандырылған/арнайы сайман және сынақтау жабдығын орынды пайдалану, ӘК пайдалану кезінде ТҚ қоса ,сайман түрінің құрамдастары мен молульдерін түсіруді және ауыстыруды орындау.

      Келесі жағдайларды емтихандарға қолданады:

      Бір ізді талпыныстардың ең үлкен саны 3-ке тең. Үш талпыныстан келесі сессияға сессия арасындағы 1 жылдың өтуінен кейін рұқсат беріледі.

      Күту кезеңі 30 күнге тең және бір сессия аясында біріші құлау талпынысынан кейін талап етіледі, содан кейін екінші құлау талпынысынан кейін 60 күнде күту кезеңі талап етіледі.

      Өтініш беруші емтихан қабылдайтын бағалаушыны соңғы жыл үшін талпыныстардың мөлшері мен күндері туралы және мұндай талпыныстар қандай жерде орын алғаны туралы жазбаша растауы және хабардар етуі тиіс.

      ӘК түріне емтихан ӘК ТҚ жөніндегі маманның куәлігіне рейтинг енгізу үшін өтінішке алдыңғы 3 жыл аясында талап етілетін тәжірибелік элементті қоса өтуі тиіс.

      Ескерту. 3 жылғы кезеңнің басы бұрын не басталғанына қарамастан теориялық элементті немесе тәжірибелік тағылымдаманы зерделеудің басталуы, тәжірибелік элементті бағалау күні немесе куәлік (лицензия) берген сол елдің авиациялық үкіметімен өткізуге мақұлданған тәжірибелік тағылымдаманың соңғы игерілген міндетінің тәжірибелік тағылымдамасына супервайзермен қол қою күні- аяқталуы болып саналады.

      ӘК түріне емтихан ең аз дегенде бір емтихан алушымен (емтихан алушылар) өткізіледі. Емтихан алушы (емтихан алушылар өтініш берушінің оқытылуына тартылмауы қажет.

      Жазылған ,қол қойылған есеп емтиханның нәтижесі туралы ақпарат (өтті немесе өткен жоқ) емтихан алушымен (емтихан алушылар) әзірленеді.

      Тәжірибелік тағылымдама.

      Тәжірибелік тағылымдама (OJT) ӘК және қозғалтқыштың белгіленген түріне техникалық қызметке мақұлданған ӘК ТҚ бойынша ұйымның бақылауымен өткізіледі және біліктілікке, соған сәйкес білікті тағайындалған аттестаттайтын маманмен бағаланады.

      Тәжірибелік тағылымдама ӘК түріне емтихан ӘК ТҚ жөніндегі маманның куәлігіне рейтинг енгізу үшін өтінішке алдыңғы 3 жыл аясында басталуы және аяқталуы

      Ескерту. 3 жылғы кезеңнің басы бұрын не басталғанына қарамастан теориялық элементті немесе тәжірибелік тағылымдаманы зерделеудің басталуы, тәжірибелік элементті бағалау күні немесе куәлік (лицензия) берген сол елдің авиациялық үкіметімен өткізуге мақұлданған тәжірибелік тағылымдаманың соңғы игерілген міндетінің тәжірибелік тағылымдамасына супервайзермен қол қою күні- аяқталуы болып саналады.

      1) мақсаттары:

      Тәжірибелік тағылымдаманың мақсаты ӘК ТҚ қауіпсіз орындауда талап етілетін құзіреттілік пен тәжірибені алу болып табылады.

      2) Мазмұны

      Тәжірибелік тағылымдама өкілетті органмен қолайлы міндеттерді қосады.

      Аяқталуға талап етілетін OJT міндеттері ӘК-е, оның жүйелеріне, соның ішінде тапсырмаларды аяқтау үшін талап етілетін техникалық деректерді енгізуге қолайлы болуы қажет. қарапайым тапсырмалар OJT кіргізілген, өзге одан күрделі тапсырмалар қажеттілік кезінде аталған түрдегі Әк-е кіргізілуі және орындалуы мүмкін.

      Әр тапсырмаға білім алушы және супервайзермен қол қойылуы тиіс. Аталған тапсырмалар өзекті жұмыс карталарына, жұмыс парақтарына сілтемеле жасалуы тиіс.

      Аяқталған OJT-ң ақтық бағалануы аттестаттайтын маманмен (бағалаушы) міндетті болып табылады және аттестаттайтын маманмен (бағалаушы) бағалануы тиіс.

      Келесі деректер OJT парағында/ жорналында жазылуы қажет:

      1) Білім алушының ата тегі;

      2) Туған жылы, күні;

      3) ӘК ТҚ бойынша мақұлданған ұйым;

      4) орналасуы;

      5) егер қолданылса , куәліктің нөмірін қоса супервайзердің (лер) және бағалаушының аты;

      6) тапсырманы аяқтау күні;

      7) тапсырманың сипаты және жұмыс картасы/ жқмысқа тапсырыс, жорнал.

      8) ӘК-ң түрі және ӘК-ң нөмірі

      9) ІК-е қолданылатын рейтинг.

      Құзіретті өкіметпен тексеруше ықпал етудің тәртібінде OJT көрсету(i) егжей - тегжейлі жұмыс парақтарынан/ жорналдар және (ii) бұл бөлікке сәйкестікті көрсететін сәйкестік есебінен тұрады.

      50% стандарттық тапсырмаларға дейін ӘК-ң түріне оқыту басталғанға дейін игеріледі, ӘК -ң нақты түріне қолданылатын өзге қалған тапсырмалардың 50% ӘК түріне оқыту аяқталғаннан кейін игерілуі қажет.

4 тарау.ӘК ТҚ мамандары үшін кәсіби деңгейді қайта дайындау және қолдау
курстары бойынша емтихандар стандарты.

      1. Емтиханды талап ететін кәсіби деңгейді қайта дайындау және қолдау курсының барлық емтихандары сұрақтарды қолданумен және электрондық бағдарламаларды қолданумен немесе жазбаша нысанда бірнешеуден жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен өткізіледі.

      2. Бұрыс баламалы жауаптар пәнді білмейтін кез келгені үшін шындыққа жақын болып көрінуі тиіс. Барлық баламалы сұрақтар сұраққа айқын болуы және бірдей сөздігі, грамматикалық конструкциясы мен ұзындығы болуы қажет. Сандық мәні бар сұрақтарда бұрыс жауаптар бұрыс мәнді пайдалану ( + салыстыруда-) немесе өлшемнің бұрыс шамалары сияқты процедуралық қателерге сәйкес болуы қажет. Олар кездейсоқ сандар болмауы тиіс.

      3. Бірнешеуден дұрыс нұсқаны таңдаумен сұрақтардың әрқайсысы біреуі ғана дұрыс жауап болатын 2-ден бастап баламалы жауап болуы тиіс және үміткерге әр сұраққа 90 секунд есебінен орташа номиналдық кесіндіге негізделген әр модульге уақыт беріледі.

      4. Әр сұрақтың жауаптың ол үшін дайындалған үлгісі болады.

      5. Сұрақтармен және жауаптың дұрыс нұсқасын таңдаумен әр курс бойынша өту бағасы 75% құрайды.

Апелляциялық өтініш

      Бағалаудың нәтижелерімен ( сынақтау/тәжибелік икемділік және дағдылар) (керегінің

      астын сызу) келесі себептер бойынша келіспеймін:

      _________________________________________________________________

      _________________________________________________________________

      _________________________________________________________________

      Осыған байланысты Сізден менің өтінішімді комиссия мәжілісінде қарауыңызды және

      аталған сұрақ бойынша шешім қабылдауыңызды сұраймын.

      Күні

      Үміткердің қолы

Әуе қызметіне қызмет көрсету диспетчерлері және операторлары үшін ұсыным

      Ата тегі ___________________________________________________________________

      Туған жылы _______________________________________________________________

      Лауазымы _________________________________________________________________

      Жұмыс орны ______________________________________________________________

      Куәлік: ________________________________________________ № ________________

      __________________________________________________________ берілді

      (кіммен, күні)

      д "___"_____________ ____ж.дейін жарамды

      Жалпы білімі ______________________________________________________________

      (нені бітірді,оқу кезеңі, оқу мекемесінің атауы, толықтай)

      Арнайы білімі ____________________________________________________________

      (нені бітірді,оқу кезеңі, оқу мекемесінің атауы, толықтай)

      БӨТ(БКК) өтуі ____________________________________________________________

      (қайда, оқыту кезеңі және мақсаты)

      Тернажерлық дайындық ___________ жалпы бағалаумен_____сағат көлемінде өткізілді.

      Нұсқаушы ______________________________ "______" ___________________ 20__г.

      (Ата тегі, қолы)

      ДҰСК тұжырымы: "____"________ 20__ж. дейін диспетчер жұмысына жарамды деп танылды.

      Жұмысқа рұқсатының болуы ________________________________________________

      (ӘҚҚК тұрағының атауы, нұсқаушылық жұмысқа,)

      ӘҚҚК ережелерін бұзушылықтың болуы ______________________________________

      __________________________________________________________________________

      (күні, сипаты, қабылданған шаралар)

      Қысқаша сипаттама

      Қорытынды: ____________________ Емтихан алушы ____________________________

      (қолы, Ата тегі (болу кезінде)) "______"________________ 20___ж.М.О.

      Лауазымы: _______________________________________________________________

      Бөлімше: _________________________________________________________________

      Тіған жылы: _______________________________________________________________

      Жалпы білімі: ______________________________________________________________

      Арнайы білімі және соңғы қайта дайындығы: ___________________________________

      (Оқу орындарының, курстардың атауы, аяқтау айы, жылы)

      ____________________________ дейін ұшу жұмысына ВЛЭК-н жарамды деп танылды.

      Әуе кемелерінің түрі (лері): __________________________________________________

      Жалпы ұшуы: __________сағат, олардың ішінен түндегісі: __________ сағат

      Өзіндік ұшуы:_______ сағат, олардың ішінен түндегісі: _______ сағат: ______

      ӘК-ң түрлері бойынша өзіндік ұшуы: __________________________________________

      Ауа райының берілген минимумы: ____________________________________________

      Авиациялық оқиғалардың болуы: _____________________________________________

      (сипаты, ӘКтүрі)күні)

СИПАТТАМА

      ________________________________________________________________________________
      ________________________________________________________________________________

      ҚОРЫТЫНДЫ: Өзінің адами-іскер сапалары бойынша емтихан алушымен тағайындауға лайықты

      Емтихан алушы _________________________ ______________ ____________________

      (Ата тегі (болуы кезінде)) (қолы) (күні)

      М.О.

Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету жөніндегі маманның жеке деректері

      6. ӘК ТҚ жөніндегі маман куәлігін берудің алдындағы бастапқы дайындық

      ( авиациялық оқу орны немесе авиациялық оқу орталығы, алынған мамандығы, дайындықтан өту күні, және орны, өздігінен оқуы кезінде "өзіндік оқу" деп көрсету).

      7. Өтінішті беру сәтіне ТҚ және АТЖ бойынша ұйымда ӘК ТҚ маманының куәлігін алуға үміткердің лауазымы ( егер үміткер ТҚ және АТЖ бойынша ұйымда жұмыс жасамаса, "Қолданылмайды" деп жазылады).

      8. ӘК-ң түріне оқыту ( ӘК/ қозғалтқыштың түрі/ рейтинг/ оқыту күні) ( егер өтініш беруші ӘК-і түріне оқытуды сертфикатпен дәлелдей алса, толтырылады).

      9. Куәлікке қосымшаның негізінде шектеулер ( XV тармағы) (егер болса, онда қандай екенін көрсету).

      Бағалаушының қолы/күні/ М.О. ( болуы кезінде) және ТҚ және АТЖбойынша ұйымның жауапты тұлғасының қолы ( егер өтініш беруші ТӨ және АТЖ бойынша ұйымдағы жұмысқа жалданса).

      ӘК ТҚ – Әуе кемелеріне техникалық қызмет

      ТҚ және АТЖ – техникалық қызмет және авиациялық техниканы жөндеу

Examiner (assessor) authorization
Емтихан алушымен (бағалаушы) тағайындау

      The CAC of the MID Republic of Kazakhstan hereby authorizes.
      Қазақстан Республикасының ИДМ азаматтық авиация Комитеті тағайындайды.
      Last, First name:
      Ата тегі ________________________________________________________________________
      License number:
      Куәліктің нөмірі _________________________________________________________________
      Home address: ___________________________________________________________________
      Aircraft Type
      Әуе кемесінің түрі _______________________________________________________________
      As A Senior Examiner
      Аға емтихан алушымен ___________________________________________________________
      As a Type Rating Examiner
      ӘК-ң түрі жөніндегі емтихан алушымен _____________________________________________
      Authorization number is: KZ/TRE/0XX
      Тағайындау нөмірі
      This authorization entitles the holder:
      Бұл тағайындауды ұстаушы өкілетті:
      1) to conduct Proficiency Checks in accordance with ICAO Annexes 1 – 6 ИКАО 1-6
      Қосымшаларының талаптарына сәйкес ұшу икемділіктерін тексеруді жүргізуге;
      2) to conduct Skill Tests in accordance with ICAO Annexes 1 - 6 / ИКАО 1-6 Қосымшаларының
      талаптарына сәйкес біліктілігін тексеруді жүргізуге;
      3) to supervise Examiner Authorization/ емтихан алушымен орындалатын тексерулерді
      қадағалауды жүзеге асыруға;
      4) re – authorization acceptance tests/емтихан алушының әрекет мерзімін ұзартуға сынақты өткізуге.
      This authorization is valid until: ___________________
      Тағайындау жарамды: __________________________
      Date of issue / Беру күні:
      Official person civil aviation authority
      Уәкілетті органның лауазымды тұлғасы

Ұшқыштардың теориялық білімі бойынша
емтихандардың стандарттары (ATPL(A)):

Ұшу экипажы мүшелерінің дайындық деңгейін және біліктілігін сынақтауды тексеруді
өткізудің кестесін жасақтау жөніндегі басшылық.

      1 кесте. Ұшқыштардың АҰЕ (ұшақ) бойынша ұшуларға рұқсаттың тәжірибелік икемділіктері бойынша емтиханның мазмұны.

      Бақылау тексерулердің карталарын пайдалану (check list), ұшу шеберлігін қолдану (airmanship), анти – және қарсы - мұздану процедуралары және қатерлер факторларын және қателерді бақылау ұстанымдары барлық бөліктерде қолданылады.

      Ескерту:

      * FFS, FTD 1/2/3 немесе FNPT II тренажерларында орындалуы мүмкін.

      ** немесе 4 бөлікте, немесе 5 бөлікте орындалуы мүмкін.

      ***Аспаптар бойынша ғана бағдар кезінде орындалуы тиіс.

      2 кесте. Біліктілікті тексерудің/ тәжірибелік икемділіктер бойынша емтиханның мазмұны

3 кесте. CPL(A) беру үшін тәжірибелік икемділіктер бойынша емтиханның мазмұны

      Ескерту. Кестені жасақтау, тексеруді өткізу ,ұшу экипаждары мүшелерінің біліктілігін дайындау және сынақтау деңгейі Басшылығына түсіндірулер қосымшада келтірілген.

Кестені жасақтау, тексеруді өткізу ,ұшу экипаждары мүшелерінің біліктілігін
дайындау және сынақтау деңгейі Басшылығына түсіндірулер
1тарау. Жалпы

      1. Үміткер сынақ/тексеру бағдарламасына сәйкес барлық қажетті нұқсаулықтан өтеді. Емтихан алушы үміткердің сынақтан өтуіне дайын екеніне көз жеткізеді, үміткер барлық тәжірибедік дәрістерден ткенін, ал жаттығуға тапсырмалар нұқсаушымен қол қойылғанын тексереді.

      2. Сынақ/тексеру барысында өңделуі тиіс сұрақтар тиісті құжаттамада беріледі (License Skill Tests/Proficiency Checks LSC/LPCMPA&SP). Сынатар/ тексерулерді өткізу үшін біргеге сценарийлерді пайдалану мүмкін. Сонымен бірге емтихан алушы бұл сценарийлердің бірін таңдайды. Барлық талаптарға сәйкес келген және тиісті органнан оларды пайдалауға рұқсаты бар тренажерларды пайдалануға рұқсат беріледі.

      3. Емтихан алушы ұшу сынақтауын ол өкілетті органның талаптарына сәйкес келетіндей, сонымен қатар аталған сынақта берілген барлық маневрлерді өткізуге және дайындауға әр үміткердің жеткілікті уақытын қамтамасыз ететіндей түрде өткізеді.

      4. Өкілетті орган теориялық білім жауаптың бірнеше нұсқалары бар сұрақнаманы толтыру көмегімен немесе өзге лайықты тәсілдермен тексерілгенін талап етеді.Жауаптың бірнеше нұсқаларымен сұрақнамалар қолданылмайтын жерде, жазбаша ( электронды) нысанда белгілеумен ұшқыштың білімін бағалаудың өзге қолайлы тәсілі қолданылады.

2 тарау. Сынақты/тексеруді өткізу

      5. "М" әрпімен белгіленген тармақтарда (mandatory – міндетті)сынақтауға жататын білімінң ең аз көлеміне талаптар бар. Емтихан алушы өз қарауы бойынша "тәжірибелік жаттығулар" облысынан қосымша сұрақтарды таңдайды.

      6. LST/LPC сынағын орындау кезінде елеусіз қателер анықталған жағдайда 2 (екі) талпынысқа жол беріледі. Бұл жағдайда үміткер сынақтық ұшудың барлық тапсырмаларынан өтеді және бұдан кейін ғана егер уақыт қалса, оған қандай да бір тапсырманы орындау мүмкіндігі беріледі.

      Әуе кемесінде тексеру/сынақты өткізу кезінде бір мәртеден барлық тапсырмаларды орындауды аяқтау диспетчерлік сүйемелдеуге немесе қнадайда болмасын өзге сыртық факторларға байланысты күрделіліктерден мүмкінсіз болуы мүмкін.

      Бірінші талпыныстан бес тапсырманы өтуге қабілетсіздік үміткермен барлық сынақты қайтара өту қажеттілігін білдіреді. 5 тапсырмадан аспай құлаған үміткер оларды 2 (екінші) талпыныстан қайта тапсыруға жіберіледі.

      7. Бір сұрақты үміткермен екі рет тапсыра алмау , оған барлық сынақты/тексеруді тұтас қайтадан өту қажеттілігін білдіреді.

      8. №1 талпыныс. Еегер үміткер сынақты/тексеруді тапсырудың бірінші талпынысы кезінде ол осыған дейін табысты тапсырған сұраққа жауап бермесе, бұл сәтсіз бірінші талпыныс ретінде есептеледі. Бұл LST/LPC бланкісінде емтихан алушымен бұрын жасалған белгіні өзгерту керек дегенді білдіреді.

      9. №2 талпыныс.

      Бірінші талпыныс кезінде дұрыс жауап беоілген сұрақтарды қоса, қайтара сынақтау/тексеру кезінде қандай да болмасын сұраққа теріс жауап үміткердің барлық сынақты/тексеруді тұтас қайтадан өту тиіс екендігін білдіреді. Аталған талап жиі теріс түсіндіріледі.

      "Қайтара сынақтау\тексеру" сөзі негізгі болып табылады.

      Бірінші талпыныс толықтау аяқталу қажет. Егер теріс жауап берілген сұрақтар болса, емтихан алушы үміткерге екінші талпынысты (№2 талпыныс) жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Бұл себеп бойынша үміткер табысты өткен сол ұшу маневрын қайтара орындаудан қашқақтауға кеңес береміз. Аталған келеңсіздіктерді шешудің көптеген өзге мүмкіндіктері бар. Мысалы, тексеруге, /сынақтауға жататын кезеңнің /маневрдың басталу сәтіне дейін екінші ұшқышқа ұшақты басқаруды ұсыну ( сол сәтке дейін ұшақтағы белсенді басқаруды емтихан алушы өзіне алуы мүмкін). Тренажер жалғастыруға үміткердің толық әзірлік сәтіне дейін "қойылуы" және "іркіліске қойылуы" мүмкін немесе екінші шеңберге кетудәі сәтісзі талпынысы жағдайында ең азға сәйкес жағдайлардың басталуы үшін қабылданған кез келген нүктеге кірудің екінші түрін таңдауы мүмкін.

      Барлық жағдайлардағ егер өткен (тапсырған) тапсырма бойынша тренажерда ұшуды орындауы болатын болсағ бұл туралы үміткерге брифинг барысында хабарлайды..

      10. Егер сынақ/тексеру емтихан алушымен елеусіз деп есептелген себептер бойынша тоқталсағ онда сынақтауды (тексеруді) қайта жаңартқан кезде тапсырылмаған секцияларды ғана тапсыру қажет. сынақты тоқтауға орынды себептер болған кезде үміткер сынақты табысты өтуге жейін өндірістік рейстерді орындауға қайта орала алмайды.

      11. № 1 талпыныс кезінде емтихан алушы өз қарауы бойынша тексерудің кез келген жаттығуларын (кез келген сұрақ) бір рет қайталай алады. Үміткер сынақты қайтара өткізуді емтихан алушыдан талап етуге құқылы. Әдеттегідей, емтихан алушы үміткермен жіберілген қате елеусіз деп ол санаған жағдайда өз қарауы бойынша қандайда болмасын жаттығуды өз қарауы бойынша қайталауы мүмкін , қате қайтара нұсқаулықты өткізумен түзетілуі мүмкін. Қайталау мүмкіндігі үміткердің жеткіліксіз әзірлігі кезінде ұсынылмайды. Егер қосымша жаттығу талап етілсе, онда ол қайтара сынақтауға дейін, яғни 1 (екінші) талпынысқа дейін ұсынылады. Қайталама ұшулар тексеруді (сынақ) өткізу бастапқыда 2 (екінші) күндізгі іс-шаралар сияқты жоспарланған жағдайлардан басқа тренажердың өзге сценарийіне ( өзге ұшуға) ауыстырылады. Қайталаулар екінші емтихан алушыға берілмейді. №2 талпыыс кезіндегі қайталама сынақтаулар үшін сұрақтар қайталанбайды. Үміткерге 2 (екінші) талпынысты ұсыну алдындағы 1 (бірініші) талпыныстағы жіберілген қателер туралы айту қажеті.

      12. Сынақтың сынақтың барлық техникалық бөлігі 2 рет қайталануы мүмкін, барлық жаттығуларды қайталау құқына ұсыыным бұрыс болып табылады. Қайталама талпыныстар LST/LPC нысандарында белгіленбейді.

      13. Егер ұміткердің құзіреттілігі толық қайта бағалауды (қайталама тексеру) талап еткен жағдайда, емтихан алушы кез келген кезеңде сынақты (тексеру) тоқтата алады.

      14. Егер емтихан алушы ұміткер қандайда болмасын сыртқы алаңдатушы факторлардың тапсырмасымен жеткіліксіз жақсы игерді деп санаса, жаттығу бағаланбауы тиіс.

      Егер ұшқыш емтиханға келсе және оның басталар алдында денсаулыңына шағымданбаса, онда ол ұшуға дайын деп саналады. Сынақ өткеннен кейін денсаулығына шағымдану қабылданбайды.

      15. Сынақты (тексеруді) өткізу пішімі өндірістік ұшуға ұқсайтындай түрде жасақталады. Ұшуға жоспарлау және дайындық пайдалану процедураларына сәйкес кәдімгі материалдарды пайдаланумен экипажбен өткізіледі. Ұшуда үміткер әдеттегідей сол карталар мен жинақтарды пайдаланады. Мысалы, үйде ерте дайындалған суреттерді, сызбалар және бөліп көрсеткен фрагменттері бар ксерокс көшірмелерін пайдалануға болмайды.

      Ұшақтар және қозғалтқыштар жүйесінің істен шығуына ұқсатумен сынақтар/тексерулерді өткізу жүк немесе жолушыларды коммерциялық тасымалдау кезінде өндірістік жағдайларда жүзеге асырылмайды.

      16. Көп мүшелі экипажбен ұшақтағы сынақ/тексеру экипаж құрамында өткізіледі. Егере сынақ/тексеру тренажерда емес, ұшақта өтсе, емтихан алушы екінші ұшқыштың (командир) рөлінде болуы мүмкін.

      17. (ATPL) желілік ұшқыштың бастапқы лицензиясына ие болатын үміткер сынақтың барлық кезеңінде белсенді басқаруды pilot (flying) жүзеге асыратын ұшқыш ретінде жұмыс дағдыларын көрсетеді. Одан басқа үміткер басқаруды жүзеге асырмайтын ұщқыш (pilot monitoring) ретінде де жұмыс дағдыларын көрсетеді.

      18. Ұшуды тексеруді(сынақтау) өткізу туралы нақты мәліметтер ұшу құрамынан емтихан алушының Басшылығында баяндалған. .

      19. ұшуды тексеру/сынақтаудың мақсаты келесілер болып табылады:

      1) үміткер тәжірибеде алынатын рұқсатқа (рейтингке) сәйкес қажетті білімнің онда болуын көрсете алды ма, айқындау;

      2) қандай да болмасын жаттығуларды ( процедуралар) орындау барысында әдетте жіберілетін қателерді түзету бойынша кеңестерді беру жолымен үйрету және оқытудың жақсартылған стандарттары;

      3) Ұшу тәртібі мен авиациялық стандарттарды сақтауды талап ете отырып, авиациялық индустрияда қауіпсіздік стандарттарын (мүмкін болған жерде-қатаңдату) сақтауды қамтамасыз ету.

3 тарау. ҰӨП бойынша ұшуларға рұқсат туралы біліктілік белгісін алу үшін
тәжірибелік дағдылар жөніндегі емтихан (IR skilltest)

      20. IR алуға үміткер ұшуды тексеру кезінде пайдалынылатын әуе кемесінің сол сыныбы немесе түрі бойынша нұсқаулық алуы тиіс.

      21. Үміткер ұшу икемділіктерін тексерудің барлық бөліктері бойынша өту белгісін алуы тиіс (skill test). Егер қандай да болмасын тармақта, қандай да бір бөлікте өту белгісін алмаса, демек бұл бөлік бойынша өтпеу белгісі қойылады. Бөліктердің біреуінен көп өтпеу белгісі үміткерден ұшуды тексерудің барлық бөліктерін қайта тапсыруды талап етеді. Бір бөліктен ғана өтпеу белгісі сол бөлікті қайта тапсыруды талап етеді. Қайталама тексерудің кез келген бөлігінен , соның ішінде алдыңғы қайта тапсыруды табысты тапсырған сол бөліктер бойынша өтпеу белгісі үміткерден ұшу икемділіктерінің барлық тексеруін қайта тапсыруды талап етеді (skill test). Барлық бөліктер бойынша ұшу икемділіктерін тексеру алты ай ішінде аяқталуы тиіс. Екі талпыныстан сәйкес барлық бөлімдерді тапсырудың қабілетсіздігі бұдан әрі оқытуды талап етеді.

      22. Қайталама оқыту сәтсіз ұшу тексерулерінен кейін басталады. Ұшу икемділіктерін тексеру тапсыру талпыныстары шектеусіз.

      23. тексеру тәжірибелік ұшуды ұқсату үшін тағайындалған. Ұшу бағыты емтихан алушымен таңдалуы тиіс. Жалпы қабылданған инструктивтік материалдар негізіндегі үміткердің ұшуды жоспарлау және өткізу қабілеттілігі елеулі элемент болып табылады. Үміткер өзіне ұшуды жоспарлауды алады және борттағы ұшуды орындау үшін барлық жабдық және құжаттаманың болу орын қамтамасыз етуге тиіс. Ұшудың ұзақтығы 1 сағаттан кем еместі құрайды.

      24. Егер емтихан алушы дәлелсіз деп санайтын себептер бойынша үміткер тексеруді тоқтауға шешімді қабылдайды, бұл үміткер барлық тексеруді қайта тапсыруы қажет. Егер тексеру емтихан алушы дәлелді деп санайтын себептер бойынша тоқталса, онда келесі ұшуда тексерудің тапсырылмаған бөліктері бойынша ғана тексеру жүреді.

      25.Емтихан алушының қарауы бойынша кез келген маневр немесе сынақтау процедурасы үміткермен бір рет қайталанады. Емтихан алушы үміткермен ұшу дағдылары толық қайтара сынақтауды талап етеді деп санаса, ол кез келген кезеңде сынақты тоқтата алады.

      26. Үміткер ӘКК функцияларын орындай алатын жағдайдан әуе кемесін басқаруы және экипаждың өзге мүшелері жоқ сияқты ұшуды орындауы тиіс. Қауіпсіздік мүдделерінде немесе басқа кеме үшін жіберілмейтін кідірісті болғызбауда емтихан алушы араласуы қажет жағдайлардан басқа ол әуе кемесін басқаруға қатысуға тиісті емес.

      27. Салыстырмалы/ абсолютті шешім қабылдау (Decision heights/altitude), төмендеудің ең аз салыстырмалы/ абсолюттік биіктігі (minimum descent heights/altitudes) және екінші шеңберге кету нүктесі үміткермен айқындалады және емтихан алушымен келісіледі.

      28. IR үміткер емтихан алушыға онымен орындалатын тексеру мен міндеттерді, соның ішінде радиобайланыс құрылғысының сәйкестенуін көрсетуі қажет. Тексерулер ұшуды тексеру өткізілетін бақылау тексерулерінің белгіленген карталарына сәйкес аяқталуы тиіс. Ұшуға дайындық уақытында үміткер қозғалтқыш және жылдамдық жұмысының параметрлерін айқындауға міндетті. Самғау, қондыруға кірулер және қондырулар пайдаланылатын әуе кемесін ұшуды пайдалану жөніндегі басшылығына сәйкес үміткермен есептеледі.

      29. Үміткер оның шектеулері аясында әуе кемесін басқару қабілеттілігін көрсете алуы, барлық маневрларды дәл және бір сарынды орындауы, жақсы қабылданған шешімдерді және ұшу икемділіктерін көрсете білуі, аэронаивгация облысында білімін білдіруі, және процедура немесе маневрдың табысты нәтижесі күмән келтірмейтіндей ұщудың барлық кезеңдерінде әуе кемесіне бақылауды жүзеге асыра білуі тиіс.

      30 Турбуленттік жағдайларға, пайдаланылатын әуе кемесінің ұшу сапалары мен сипаттамаларына қарамастан ұшу парамтерлерінің келесі ауытқуларына жол беріледі:

      1) биіктігі бойынша:

      әдеттегідей,

      екінші шеңберге кетудің басталуы, шешімдерді қабылдау биіктігі, +50/-0 фут (+15/-0 метр);

      төмендеудің ең аз биіктігі (екінші шеңберге кету нүктесі), +50/-0 фут (+15/-0 метр);

      2)жол желісін қадағалау (tracking):

      радиолокациялық

      қондыруға дәл кіру – азимут және глиссада бойынша шкаланың жартысы;

      3) курс:

      барлық жұмыс жасайтын қозғалтқыштар кезінде,

      қозғалтқыштың істен шығуына ұқсатумен

      4) жылдамдық:

      барлық жұмыс жасайтын қозғалтқыштар кезінде,

      қозғалтқыштың істен шығуына ұқсатумен, +10/-5 түйін.

4 тарау. Ұшу икемділіктері бойынша емтихан және көп мүшелі экипаж ұшқышының
(MPL), әуе желісі ұшқышының(ATPL) куәлігін, түрі және сыныбы бойынша біліктілік
белгісін беру үшін дайындық деңгейін біліктілік тексеру(proficiency check) , сонымен
қатар аспаптар(IR) бойынша ұшуға рұқсат үшін біліктілік тексеру

      31. Тәжірибелік дағдылар жөніндегі емтиханды өткізуге үміткер емтиханда пайдаланатын әуе кемелерінің сол сыныбында немесе түрінде оқытудан өтуі тиіс.

      32. Екі талпыныстан емтихан бөлігінен кез келгені бойынша өтпеу белгісі қосымша оқытуды талап етеді.

      33. Емтихандарды тапсырудың талпыныстар мөлшері шектеусіз.

      Оқыту курсының, біліктілік тексерудің (proficiency check) немесе тәжірибелік икемділіктер жөніндегі емтиханның (skill test). мазмұны.

      34.Егер өзгесі ӘК –өндірушінің мақұлданған деректерімен айқындалмаса, ұшуларға оқытудың оқу жоспары, тәжірибелік икемділіктер бойынша біліктілік тексерулер мен емтихандар Осы Қағидаға сәйкес болуы тиіс. Тәжірибелік икемділіктер бойынша оқу жоспары, біліктілік емтихандары бұл ӘК өндірушінің мақұлданған деректерімен айқындалған сияқты әуе кемелерінің сол ұқсас түрлерінде жұмыстың алдыңғы тәжірибесінен өту жолымен азаюы мүмкін.

      35. ATPL беру үшін тәжірибелік икемділіктер бойынша емтиханнан басқа ұшқыштың рұқсаты бар ӘК-ң сол түрлері мен нұсқалары бойынша жалпы болып табылатын тәжірибелік емтиханның элементтері ұшқышқа өту белгісі қойылуы мүмкін.

      36. Емтихан алушы тәжірибелік икемділіктер бойынша біліктілік тексерулері мен емтихандарының түрлі сценарийлері арасында таңдай алады. Бұл сценарийлерде үлгіленген пайдалану режімдері бар. Сонымен бірге ұшулардың(FFS) кешенді тренажерлары және осы Қағидамен көзделген сияқты өзге бар тренажерларды пайдаланылуы қажет.

      37. Біліктілікті тексеру уақытында емтихан алушы сынып жіне түрінің белгісі иегерінде теориялық біліімнің қажетті деңгейі бар екеніне көз жеткізуі қажет.

      38. Егер емтихан алушы дәлелсіз деп санайтын себептер бойынша үміткер тексеруді тоқтауға шешімді қабылдайды, бұл үміткер барлық тексеруді қайта тапсыруы қажет. Егер тексеру емтихан алушы дәлелді деп санайтын себептер бойынша тоқталса, онда келесі ұшуда тексерудің тапсырылмаған бөліктері бойынша ғана тексеру жүреді.

      39. FE қарауы бойынша кез келген маневр немесе сынақтау(емтихан) процедурасы үміткермен бір рет қайталанады. FE үміткермен ұшу дағдылары толық қайтара сынақтауды талап етеді деп санаса, ол кез келген кезеңде тексеруді тоқтата алады.

      40. Егер тексеру дара басқаруды талап еткен жағдайда, үміткер ӘКК немесе екінші ұшқыштың функцияларын орындай алатын жағдайдан әуе кемесін басқаруы және экипаждың өзге мүшелері жоқ сияқты ұшуды орындауы тиіс.

      41. Сынақтық ұшудың алдын ала дайындығы барысында үміткер ұозғалтқыш және жылдамдық жұмысының параметрлерін айқындау қажет.Үміткер онымен өткізілген бақылау тексерулер мен өзге дайындық жұмыстарының, соның ішінде райдиобайланысқұралдарын сәйкестендіруше байланысты нәтижелерін емтихан алушыға ұсынуға тиісті. Тексерулер сынақ өтетін әуе кемесі үшін бақылау тексерулерінің карталарына (check list) және, егер бұл қолданылса, экипаждың өзара әрекет концепциясына (МСС) сәйкес аяқталуы қажет. Самғау , қондыруға кіру және қондыру үшін ұшу сипаттамалары жөніндегі нұсқаулыққа ұшулардың өндірісі және пайдаланатын әуе кемесі үшін ұшуды пайдалану жөніндегі басшылыққа сәйкес үміткермен есептеледі. Салыстырмалы/ абсолютті шешім қабылдау (DH/A), төмендеудің ең аз салыстырмалы/ абсолюттік биіктігі (MDH/A), және сонымен бірге екінші шеңберге кету нүктесі(MAP) үміткермен айқындалады және емтихан алушымен келісіледі.

      42. Қауіпсіздік мүдделерінде немесе басқа кеме үшін жіберілмейтін кідірісті болғызбауда емтихан алушы араласуы қажет жағдайлардан басқа ол әуе кемесін басқаруға қатысуға тиісті емес.

      Көп мүшелі экипажбен (MPA) ӘК түрінің біліктілік белгісін алу, кқп мүшелі экипажбен оларды пайдалану кезінде бір ұшқышты (SPA) ұшақтардың, сонымен қатар кқп мүшелі экипаж ұшқышының куәлігін (MPL) және желілік авиация ұшқышының (ATPL).куәлігін алу кезіндегі тәжірибелік дағдылар бойынша біліктілік тексерулері мен емтихандары үшін арнайы талаптар.

      43. Көп мүшелі экипажы бар ұшақ немесе SPA ұшағы үшін ұшу дағдыларын тексеру оларды көп мүшелі экипажбен пайдалану кезінде көп мүшелі экипажда жүзеге асырылады. Өзге түрдегі біліктілік белгісі бар өзге үміткер немесе өзге білікті ұшқыш екінші ұшқыштың рөлін орындай алады. Егер әуе кемесі пайдаланылса, екінші ұшқыш емтихан алушы немесе нұсқаушы болуы тиіс.

      44. Үміткер МСС сәйкес штаттық емес және апаттық операциялардан басқа "басқарушы ұшқыш" (PF) ретіндегі сияқты сол "басқарушы емес ұшқыш" (PNF) ретінде өте алуы мүмкін ұшуды тексерудің барлық бөліктерінен өту кезінде "басқарушы ұшқыш" (PF) ретінде әрекет етуі тиіс. МРА –а біліктілік белгісін немесе ATPL алуға үміткер PNF ретінде әрекет ету қабілеттілігін көрсете білуі тиіс. Үміткер егер бұл сынақтардың барлық элементтері таңдалған орында орындалса, ұшу икемділіктерін тексеру үшін ұшақ кабинасының сол жақ отрығышынғ немесе оң жақ отырғышын таңдай алады.

      45.Өтініш беруші PF немесе PNF ретінде әрекет етуіне қарамастан ӘКК міндеттерін орындауды талап ететін көп мүшелі экипажды райдалану кезінде ATPL алуға немесе MPA, немесе SPA түріндегі белгілерге үміткерлерді тексеруде емтихан алушымен білімнің келесі арнайы облыстары тексерілуі тиіс: 1) экипаждың өзара әрекетін басқару;

      2) Тиіст қадағалау жолымен әуе кемесін пайдалануды жалпы бақылауды орындау;

      3) Қалыптасқан жағдайға қолданылатын қауіпсіздік аспектілеріне және тиісті нормалар мен ережелерге сәйкес , соның ішінде төтенше жағдайлар туындаған кезде басымдылықтарды орнату және шешімдерді қабылдау.

      46. Егер IR алу талап етілетін болса, онда тексеру ҰӨЕ(IFR) бойынша өтуі тиіс, сонымен қатар әуе көлігін пайдаланудың коммерциялық жағдайлары ең жоғары үлгіленуі мүмкін. Әдеттегі жалпы қабылданған құралдарды пайдалана отыра үміткердің ұшуды жоспарлау және өткізу қабілеттілігі тексеру үшін елеулі элемент болып табылады.

      47. Егер (Type Rating) түріне рұқсат туралы біліктілік белгісін алу курсы ұшу дайындығының 2 сағаттан азды қосса, ұшу икемділіктерін тексеру FFS тренажерында өтуі мүмкін және ұшақтағы оқу ұшулары басталғанға дейін аяқталуы мүмкін. Бұл жағдайда ұшақтағы ұшу дайындығын қоса, түр белгісіне курстың аяқталуы туралы куәлік жаңа түрдегі белгі үміткердің куәлігіне енгенге дейін өкілетті органға жолдануы қажет.

      48. Көтеріңкі ұшу сипаттамалары бар күрделі ұшақтан басқа 1 адамнан тұратын ұшақ (SP aircraft) жағдайында, үміткер біліктілік тексеру және икемділіктерін тексерудің барлық сәйкес бөліктерінен өтуі тиіс. Егер қандай да болмасын бөліктің қандай да болмасын тармағы бойынша "өтпеу белгісі" алынса, демек, бұл бөлік бойынша "өтпеу белгісі" қойылады. Бөліктердің біреуінен көп өтпеу белгісі үміткерден ұшуды тексерудің барлық бөліктерін қайта тапсыруды талап етеді. Бір бөліктен ғана өтпеу белгісі сол бөлікті қайта тапсыруды талап етеді. Қайталама тексерудің кез келген бөлігінен , соның ішінде алдыңғы талпыныста "өту белгісі" алынға сол бөліктерде , үміткерден ұшу икемділіктерінің барлық тексеруін қайта тапсыруды талап етеді. Көп қозғалтқышты SPA үшін ассиметриялық ұшуға жататын тиісті сынақтау мен тексерудің 6 бөлігін өткізіп жіберу керек.

      49. Көтеріңкі ұшу сипаттамалары бар көп мүшелі экипаж ұшақтар және SP ұшақтары жағдайында үміткер тәжірибелік дағдылар және біліктілік тексерулер бойынша емтиханның барлық бөліктерінен қтуі қажет. 5 тармақтан асатын өтпеу белгісі тек осы тармақтарды қайта тапсыруды талап етеді. 5 тармақтан аз өтпеу белгісітек осы тармақтарды қайта тапсыруды талап етеді. Қайталама тексерудің кез келген тармақтары , соның ішінде алдыңғы қайта тапсыруда өту белгісі қойылғандар бойынша өтпеу белгісі үміткерден барлық тексеруден қайта өтуді талап етеді. ATPL кулігін немесе MPL көп мүшелі экипаж ұшқышының куәлігін алу кезінде 6 бөлік тәжірибелік икемділіктер және біліктілік тексеру емтиханының бөлігі болып таб

      ылмайды. Егер өтініш беруші 6 бөлікті сәтісіз тапсырса, немесе тіпті тапсырмаса, түр белгісі оған CAT II немесе CAT III санатты аспаптар бойынша қондыру құқығынсыз берілетін болады. CAT II немесе CAT III –е түр белгісі бойынша құқықты кеңейту үшін әуе кемесінің тиісті түріне 6 бөлік бойынша ұшу икемділіктерін тексеруді тапсыруы тиіс.

      50. Үміткер қабілеттілігін көрсетуі тиіс:

      1) оның шектеулі аясында ұшақты басқару;

      2) барлық маневрларды дәл және бір сарынды орындау;

      3) жақсы қабылданған шешімдер және ұшу икемділіктерді көрсете білу;

      4) аэронаивгация облысында білімін көрсете білу;

      5) процедура немесе маневрдың табысты нәтижесі күмән келтірмейтіндей ұщудың барлық кезеңдерінде әуе кемесіне бақылауды жүзеге асыру;

      6) егер бұл қолданылса, экмпаж мүшелерінің жұмыс қабілетілігін жоғалту кезінде экипаж мүшелерінің әрекеттер үйлесімділігі мен процедураларды түсіну және қолдану;

      7) егер бұл қолданылса, экипаждың өзге мүшелерімен тиімді өзара әрекет.

      51. Іөтеріңкі ұшу сипаттамалары бар кешенді ұшақтардан басқа, SP (single - pilot) үшаұтары үшін оқыту деректері мен ұшуды тексеруді нәтижелері енгізілген кесте төменде келтірілген:

      1)кестеде келесі символдар қолданылады:

      P – ӘКК немесе екінші ұщқыш ретінде үйретілген, сонымен қатар "басқарушы ұшқыш" (PF) және "басқарушы емес ұшқыш" (PNF) функцияларын орындайтын ұшықш;

      X – Егер мұндай болса, ұшуды ұқсату қолданылуы тиіс жаттығулар, болмаған жағдайда, маневр және процедуралар үшін ұшақты пайдалану қажет;

      2) тәжірибелік дайындық ең болмағанда(Р) ретінде көрсетілген деңгейдің оқу техникасында өтуі немесе (

      A – Ұшақ;

      FFS - кешенді тренажҰр;

      FTD – ұшуларға оқыту үшін тренажер (көп қозғалтқышты ұшақ сыныбының біліктілік белгісі үшін тренажер FNPT II);

      3) (*) жұлдызшасымен белгіленген 3 Б бөлігінің тармақтары және көп қозғалтқышты ұшақтардың 6 бөлік тармақтары тек аспаптарға сүйене орындалуы тиіс, егер IR қайта растау және жаңғырту ұшу икемділіктері мен біліктілік тексерулері не кірсе.Егер (*) жұлдызшасымен белгіленген тармақтар тәжірибелік дағдылар және біліктілік тексеру емтиханы уақытында тек аспаптармен жүргізілмесе, және есепке алынатын IR құқықтары жоқ болса, сынып және түр белгілері VFR шолу ұшуларымен шектелетін болады;

      4) Тек шолу ұшулары үшін көп қозғалтқышты ұшақтардың сыныбы бойынша біліктілік белгісін қайта растауда, бағыттың 10 секторларын өтудің талап етілетін тәжірибесі алдыңғы 12 ай ішінде аяқталмаса, 3А бөлігі бойынша сынақтар орындалуы тиіс. Егер 3Б бөлігінің жаттығулары бойынша тексеру орындалса, 3 А бөлігі бойынша тексеру талап етілмейді;

      5) Ұшу икемділіктері мен біліктілік тексеруінің тізбегіндеі көрсетілген "М" әрпі в бұл жаттығуды ( мұндайлар бірнешеу болғанда таідауға жаттығулар) міндетті орындау қажеттілігін білідреді;

      6) FFS немесе FNPT II тренжарлары, егер олар сынып және түрдің біліктілік белгілерін алу үшін бекітілген курстың бөлігі табылса, көп қозғалтқышты ұшақтың түрі немесе сыныбының біліктілік белгілері бойынша тәжірибелік дайындықта пайдаланылуы тиіс.Оларды курста бекіту үшін келесілер назарға қабылданады:

      Тиісті сертификатталған талаптарда келтірілген FFS немесе FNPT Iiтренажерларының білікті деңгейі;

      Нұсқаушылардың біліктілігі;

      Оқыту курсымен көзделген FFS немесе FNPT дайындық сағаттарының саны;

      Үміткердің оқыту кезінде пайдаланатын ұқсас түрлердегі алдыңғы тәжірибесі;

      Ұшу икемділіктері мен біліктілік тексеруді сынақтау пайдаланудың көп мүшелі режімінде жүзеге асырылса, түрге рұқсат туралы біліктілік белгі пайдаланудың кқп мүщелі режімімен шектеледі.

5 тарау. CPL алу үшін тәжірибелік дағдылар бойынша емтихан

      52. CPL алу үшін біліктілік сынақтаынан өтауге үміткер ұшу икемділіктерін тексеру кезінде пайдаланатын әуе кемесінің сол сыныбы немесе түрінде оқытудан өтуі тиіс.

      53. Үміткер ұшу мкемділіктерінің барлық бөліктері бойынша өту белгісін алуы тиіс (skill test). Егер қандай да болмасын тармақта, қандай да бір бөлікте өту белгісін алмаса, демек бұл бөлік бойынша өтпеу белгісі қойылады. Бөліктердің біреуінен көп өтпеу белгісі үміткерден ұшу икемділіктерін тексерудің барлық бөліктерін қайта тапсыруды талап етеді. Бір бөліктен ғана өтпеу белгісі сол бөлікті қайта тапсыруды талап етеді. Қайталама тексерудің кез келген бөлігінен , соның ішінде алдыңғы қайта тапсыруды табысты тапсырған сол бөліктер бойынша өтпеу белгісі үміткерден ұшу икемділіктерінің барлық тексеруін қайта тапсыруды талап етеді (skill test). Барлық бөліктер бойынша ұшу икемділіктерін тексеру 6 ай ішінде аяқталуы тиіс. Екі талпыныстан сәйкес барлық бөлімдерді тапсырудың қабілетсіздігі бұдан әрі оқытуды талап етеді.

      54. Қайталама оқыту сәтсіз ұшу тексерулерінен кейін басталады. Ұшу икемділіктерін тексеру тапсыру талпыныстары шектеусіз.

      Тәжірибелік дағылар бойынша емтиханды өткізу.

      55. Егер емтихан алушы дәлелсіз деп санайтын себептер бойынша үміткер тексеруді тоқтауға шешімді қабылдайды, бұл үміткер барлық тексеруді қайта тапсыруы қажет. Егер тексеру емтихан алушы дәлелді деп санайтын себептер бойынша тоқталса, онда келесі ұшуда тексерудің тапсырылмаған бөліктері бойынша ғана тексеру жүреді.

      56.Ұшудан емтихан алушының бойынша кез келген маневр немесе сынақтау(емтихан) процедурасы үміткермен бір рет қайталанады. Ұшудан емтихан алушы үміткермен ұшу дағдылары толық қайтара сынақтауды талап етеді деп санаса, ол кез келген кезеңде тексеруді тоқтата алады.

      57. Үміткер ӘКК функцияларын орындай алатын жағдайдан әуе кемесін басқаруы және экипаждың өзге мүшелері жоқ сияқты ұшуды орындауы тиіс.

      58. Үміткер емтихан алушыға онымен орындалатын тексеру мен міндеттерді, соның ішінде радиобайланыс құрылғысының сәйкестенуін көрсетуі қажет. Тексерулер ұшуды тексеру өткізілетін бақылау тексерулерінің белгіленген карталарына сәйкес аяқталуы тиіс. Ұшуға дайындық уақытында үміткер қозғалтқыш және жылдамдық жұмысының параметрлерін айқындауға міндетті. Самғау, қондыруға кірулер және қондырулар пайдаланылатын әуе кемесін ұшуды пайдалану жөніндегі басшылығына сәйкес үміткермен есептеледі.

      59. Қауіпсіздік мүдделерінде немесе басқа кеме үшін жіберілмейтін кідірісті болғызбауда ұшудан емтихан алушы араласуы қажет жағдайлардан басқа ол әуе кемесін басқаруға қатысуға тиісті емес.

      60. Біліктілік сынақтары ұшін пайдаланатын ұшақ оқу ұшақтарының талаптарына жауап беруі қажет, сонымен қатар төрт адамнан кем емес тасымал үшін сертификатталған болуы тиіс, ауыспалы қадаммен бүрандасы және жиналмалы шассиі болуы тиіс.

      61. Ұшу бағыты емтихан ашуымен, ал тағайындалу түрағы бақылаущы әуе айлағымен таңдалады. Ұшудың ұзақтығы 90 минуттан кем болмауы тиіс.

      62. Үміткер қабілеттілігін көрсетуі тиіс:

      1) оның шектеулі аясында ұшақты басқару;

      2) барлық маневрларды дәлі және бір сарынды орындау;

      3) жақсы қабылданған шешімдер және ұшу икемділіктерді көрсете білу;

      4) аэронаивгация облысында білімін көрсете білу;

      5) процедура немесе маневрдың табысты нәтижесі күмән келтірмейтіндей ұщудың барлық кезеңдерінде әуе кемесіне бақылауды жүзеге асыру;

      Ұшу параметрлерінің жол берілетін ауытқулары

      63. 2.3, 2.5.тармақтар және 5 және 6 бөліктердің барлық тармақтары 3 кесте. CPL(A) беру үшін тәжірибелік икемділіктер бойынша емтиханның мазмұны FNPT- II, FTD-1/2/3 немесе FFS тренажерларында толық көлемде орындалуы мүмкін.