Об утверждении типовых учебных программ по общеобразовательным предметам, курсам по выбору и факультативам для общеобразовательных организаций

      См. начало V13008424_1

      Сноска. Приказ дополнен Приложением 319 в соответствии с приказом Министра образования и науки РК от 27.07.2017 № 352 (вводится в действие с 01.09.2017 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 1, 2, 6, 8, 9, 10, (11, 12) классов, с 01.09.2018 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 3 класса, с 01.09.2019 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 4 класса и для обучающихся 10 класса).

Типовая учебная программа по учебному предмету "Предметно-практическая деятельность" для обучающихся с умеренной умственной отсталостью 1-4 классов уровня начального образования по обновленному содержанию

Глава 1. Общие положения

      1. Учебная программа разработана в соответствии с Государственным общеобязательным стандартом среднего образования (начального, основного среднего, общего среднего образования), утвержденным постановлением Правительства Республики Казахстан от 23 августа 2012 года №1080 и с учетом особых образовательных потребностей обучающихся с умеренной умственной отсталостью.

      2. Учебная программа является учебно-нормативным документом, определяющим по каждому учебному предмету/дисциплине содержание и объем знаний, умений и навыков соответственно познавательным возможностям обучающихся.

      3. Учебная программа ориентирует процесс обучения на использование методического потенциала каждого предмета для усвоения обучающимися доступных знаний и приобретения умений по предметным областям, развитие максимально возможной самостоятельности, умениями ориентироваться в социокультурном пространстве.

      4. В учебной программе гармонично сочетаются традиционные функции учебно-нормативного документа с описаниями инновационных педагогических подходов к организации образовательного процесса в современной школе. Подходы к обучению являются основными ориентирамив построении принципиально новой структуры учебной программы по предмету.

      5. Ценностно-ориентированный, деятельностный, коммуникативный, личностно-ориентированный подходы, как классические основы образования, использованы для усиления приоритетности системы целей обучения и результатов образовательного процесса, что нашло отражение в новой структуре учебной программы.

      6. Одним из основных требований к процессу обучения на современном этапе является организация активной деятельности обучающегося. Активная познавательная деятельность обучающегося приобретает устойчивый характер в условиях сотворчества и поддержки учителя как партнера, консультанта.

      7. Усиление личностно-ориентированного образования возможно при использовании интерактивных методов обучения, которые в различных сочетаниях создают предпосылки для сотрудничества всех участников образовательного процесса, не допуская авторитарности во взаимоотношениях.

      8. Все инновационные подходы к организации образовательного процесса превращают обучение в модель общения обучающихся в реальном творческом процессе, предполагающий активный обмен знаниями, идеями, способами деятельности.

      9. Учебная программа конкретного предмета ориентирует учителя на развитие активности обучающегося в познавательном и социальном плане путем организации учебной деятельности, ориентированной на использование материалов регионального характера (объекты, предприятия, источники информации). Проектная деятельность учебного и воспитательного характера, осуществляемая в рамках достижения целей обучения данного предмета, организовывается в партнерстве с родителями, представителями местного сообщества.

      10. В учебной программе сформулирована предполагаемая система целей обучения, которые служат ориентировочной основой для определения содержания учебного предмета и которыми руководствуется учитель при создании индивидуальных программ обучения обучающихся. Содержание программ для обучающихся с умеренной умственной отсталостью носят рекомендательный характер, педагог имеет право вносить любые изменения в содержание и темп обучения каждого обучающегося класса в соответствии с его возможностями и особыми образовательными потребностями.

      11. Содержание ежедневного образовательного процесса по конкретному предмету подчинено индивидуальным образовательным целям и учитывает возможности каждого обучающегося участвовать в коллективной деятельности в классе и школе.

      12. Обучение обучающихся с умеренной умственной отсталостью понимается в широком смысле этого слова и относится не только к сфере формирования предметных знаний, в отношении которых у них наблюдается малый резерв возможностей, но и к формированию более значимых для этой категории обучающихся жизненных навыков.

Глава 2. Цель и задачи изучения учебного предмета "Предметно-практическая деятельность"

      13. Предмет "Предметно-практическая деятельность" является важной составляющей образовательного процесса обучающихся с умеренной умственной отсталостью. Предметно-практическая деятельность рассматривается в качестве средства развития и обучения, обучающихся с умеренной умственной отсталостью. Практическая деятельность наиболее понятна и доступна этой категории обучающихся. Основным способом включения обучающихся в предметную деятельность является сотрудничество со взрослым, которое постепенно перерастает в сотрудничество обучающихся друг с другом, что способствует развитию коммуникативных навыков и социально приемлемого поведения.

      14. Развитие предметно-практической деятельности основано на формировании у обучающихся орудийных действий, использовании предметов в соответствии с их функциональным назначением. Предметно-практическая деятельность – одна из важнейших форм деятельности обучающегося с умеренной умственной отсталостью, поскольку ее развитие влияет на становление многих психических процессов, и прежде всего
наглядно-действенного мышления, речи, начала символической игры, самосознания. В процессе решения практических задач речь постепенно приобретает планирующую функцию.

      15. Коррекционно-педагогическая работа, направленная на развитие предметной деятельности у обучающихся с умеренной умственной отсталостью, основывается на онтогенетических закономерностях ее формирования. На основе предметной и орудийной деятельности формируются разные виды деятельности: продуктивная, хозяйственно-бытовая, элементарная трудовая, игровая деятельность, самообслуживание.

      16. Цель учебного предмета "Предметно-практическая деятельность" - формирование у обучающихся житейских понятий, способов действия, представлений и навыков, необходимых для овладения элементарными операциями детского ручного труда.

      17. Основные задачи:

      1) формировать устойчивую мотивацию к выполнению действий;

      2) формировать у обучающихся целенаправленные предметные действия;

      3) формировать элементарные навыки планирования и контроля собственной деятельности;

      4) познакомить обучающихся с различными материалами (созданными человеком и природными), их свойствами и назначением;

      5) формировать доступные способы обработки материалов;

      6) развивать навыки использования инструментов и приспособлений.

      18. Коррекционно-развивающие и воспитательные задачи предмета "Предметно-практическая деятельность":

      1) развивать тактильные ощущения кистей рук и расширять тактильный опыт;

      2) развивать зрительное восприятие, зрительное и слуховое внимание, зрительно-двигательную координацию;

      3) развивать общую моторику, координацию движений рук, мелкую моторику;

      4) развивать пространственные представления

      5) воспитывать у обучающихся положительные эмоции и умения выражать свои чувства;

      6) формировать терпение, настойчивость, аккуратность;

      7) формировать навыки коммуникации (речевой и неречевой), умение помогать одноклассникам, работать сообща;

      8) формировать у обучающихся активность и самостоятельность.

Глава 3. Педагогические подходы к организации учебного процесса

      19. В основе подходов к организации учебного процесса обучающихся с умеренной умственной отсталостью лежит педагогическая концепция "нормализации", принятая во всем мире в качестве основополагающей идеи организации жизни лиц с выраженной умственной отсталостью. Согласно этой концепции обучающийся является основой и единственной точкой отсчета при проектировании всей системы коррекционно-педагогических мероприятий. Планируемые педагогические мероприятия включают в себя не только непосредственную работу с обучающимися, но и преобразование окружающей среды, создание условий, стимулирующих собственную деятельность каждого обучающегося.

      20. Содержание учебной деятельности раскрывается в учебных программах, являющихся ориентиром для составления индивидуальных программ обучения. Для составления индивидуальной программы обучения необходимо наблюдать за обучающимся, подмечать малейшие сигналы, указывающие на его потребности и возможности.

      21. На основе концепции "нормализации" сформулированы принципы организации процесса обучения и воспитания обучающегося с умеренной умственной отсталостью в условиях специальной школы.

      22. Принцип признания права обучающегося развиваться в индивидуальном темпе, сохраняя при этом свои уникальные особенности. Соблюдение этого принципа предполагает постоянное изучение возможностей и поступательного развития ребенка, с целью определения содержания индивидуальной программы его обучения. Признание любых, даже самых минимальных продвижений в развитии и усвоении навыков, как положительных результатов в обучении.

      23. Принцип самостоятельного выбора педагогом содержания, методов, форм, дидактических средств обучения каждого обучающегося с учетом индивидуальных возможностей и результатов мониторинга образовательных и личностных достижений.

      24. Принцип создания соответствующей школьной среды для формирования практической деятельности и социальных навыков у обучающихся:

      1) формирование умений и навыков осуществляется в ситуации максимально приближенной к той, в которой они будут использованы. Это связано с трудностями переноса знаний и навыков в новую ситуацию;

      2) помещения для организации занятий с обучающимися преобразовываются в пространство, отражающее различные жизненные ситуации. Предметная среда периодически меняется вслед за изменением потребностей обучающихся;

      3) комфортная социально-бытовая и предметно-развивающая среда в школе выстраивается с учетом возрастных и физиологических особенностей, обучающихся с умеренной умственной отсталостью (необходимы обустроенные пространства для отдыха, двигательной активности, санитарно-гигиенических процедур).

      25. Принцип интегрированного характера ежедневной деятельности обучающихся в школе. Предполагается интеграция содержания из нескольких предметных областей учебного плана, которая реализуется идеей беспредметного обучения в период первых 3-4 лет обучения в школе. Все уроки-занятия будут направлены, прежде всего, на общее развитие обучающихся (коммуникативное, двигательное, речевое, сенсорное), посредством содержания учебных программ. По мере продвижения, обучающихся в индивидуальном развитии, осуществляется переход к предметному обучению.

      26. Беспредметное обучение реализуется посредством сквозного тематического планирования. В качестве сквозных тем следует использовать тематику интегрированного курса "Мир вокруг". На основе выбранной темы в течение 1-2 недель организуется разнообразная деятельность обучающихся. В этом периоде обучения выбранная тема является не только и не столько целью познания, сколько средством организации ежедневной деятельности обучающихся в школе.

      27. Принцип развития мышления, языка и коммуникации, как средств социализации. У обучающихся с умеренной умственной отсталостью имеют место специфические проблемы в развитии речи (вплоть до ее отсутствия), мышления, общения. Существующие проблемы, на сколько это возможно в каждом конкретном случае, будут компенсироваться педагогическими средствами. Выстраивается последовательная работа по расширению пониманием речи, формированию вербальных и невербальных средств общения, развитию наглядно-действенного мышления обучающихся. Речевое сопровождение деятельности обучающихся со стороны педагога будут дозированным и доступным пониманию обучающихся.

      28. Принцип социализирующей направленности
учебно-воспитательного процесса. В связи с неизбежной упрощенностью среды обучения и воспитания, максимально приспособленной к особенностям обучающихся и ограничивающей их взаимодействие со здоровыми сверстниками, требуется специальная работа по введению ребенка в более сложную социальную среду:

      1) поэтапное и планомерное расширение жизненного опыта и социальных контактов обучающихся в доступных для них пределах. Часть учебного времени организовывается за стенами школы (поездки в общественном транспорте, посещение магазинов, аптеки, почты, поликлиники, музеев, театров, кафе и других мест общественного пользования);

      2) формирование толерантной и благосклонной окружающей обучающегося среды для его безболезненного вхождения в социум. С этой целью необходима планомерная работа школы с семьей ребенка и сообществом.

      29. Процесс обучения обучающихся с умеренной умственной отсталостью не предусматривает жесткого регламентирования не только содержательно, но и с точки зрения организационных форм. Низкий познавательный интерес в условиях коллективного обучения; слабая реакция на стимулы, используемые во фронтальной работе; невозможность поддерживать активность обучающихся в течение сорока пяти минут на содержании одного учебного предмета приводят к низкой эффективности.

      30. Обучающиеся нуждаются в организации урока, меняющего вид деятельности тогда, когда это необходимо самому обучающемуся, выполнять индивидуальную работу (отличную от работы других обучающихся) и получать индивидуальную помощь педагога. Обучающимся предоставляются возможность свободно передвигаться в классной комнате.

      31. Педагогические мероприятия, выстроенные в соответствии со специальными принципами, будут ориентированы на развитие собственной активности обучающихся, их инициативы и самостоятельности.

      32. Основные виды деятельности, в которых проявляется активность и развивается самостоятельность обучающихся с умеренной умственной отсталостью:

      1) наблюдение живой и неживой природы и явлений социальной жизни;

      2) предметно-практическая деятельность;

      3) игровые действия и игровая деятельность;

      4) хозяйственно-трудовая деятельность обучающихся;

      5) социально-бытовая деятельность;

      6) коммуникация с обучающимися и взрослыми ближайшего окружения (миросоциума);

      7) учебная деятельность (в соответствии с возможностями обучающихся).

      33. Учебно-воспитательный процесс должен строиться на основе предметно-практической деятельности на протяжении всего периода обучения обучающихся с умеренной умственной отсталостью.

      34. При формировании предметно-практической деятельности необходимо учитывать особенности, обучающихся с умеренной умственной отсталостью:

      1) низкую психическую активность с быстрой истощаемостью;

      2) трудности адекватного взаимодействия со взрослыми;

      3) проблемы развития сенсорной сферы (повышенная или пониженная чувствительность, недостаток сенсорного опыта);

      4) трудности понимания обращенной речи.

      35. Педагогическая работа с обучающимися по формированию предметно-практической деятельности начинается с налаживания эмоционального контакта педагога с каждым обучающимся, обеспечения положительного отношения к выполняемому заданию, поддержания активности и интереса, обеспечения возможности выполнять работу в собственном темпе, с обязательным доведением ее до конца.

      36. Каждое занятие имеет четкую пространственно-временную структуру. Определенные виды деятельности связаны с определенным местом в классной комнате (например, упражнения с водой и сыпучими веществами). Сложные задания чередуются с простыми, а напряжение с расслаблением.

      37. Занятия будут организованы таким образом, чтобы предложить обучающимся максимальную свободу выбора вида деятельности и способа ее выполнения. Это обеспечит формирование активности, самостоятельности и ответственности у обучающихся.

      38. Формирование навыков у обучающихся требует выполнения большого числа упражнений. Степень помощи педагога постепенно уменьшается: от совместных действий к действиям по подражанию, далее к действиям по образцу и, наконец, к действиям по словесной инструкции взрослого. Для обучающихся с умеренной умственной отсталостью важен четкий медленный показ педагогом выполнения предметного действия, способа использования инструментов, последовательности выполнения изделия, определенной работы.

Глава 4. Подходы к оцениванию учебных достижений

      39. Требования к процедурам оценивания учебных достижений обучающихся с умственной отсталостью продиктованы идеями гуманизации, природосообразности школьного обучения этой категории обучающихся.

      40. Отправным моментом для оценивания достижений обучающегося с умеренной умственной отсталостью являются задачи, сформулированные в индивидуальной программе обучения обучающихся.

      41. Составление индивидуальной программы обучения обучающихся с умеренной умственной отсталостью предваряется стартовой педагогической оценкой его возможностей и потребностей. Критерии оценки определяются в соответствии с онтогенезом основных линий развития и формирования предметной деятельности.

      42. Оценивание достижений обучающихся с умственной отсталостью осуществляется только средствами внутренней оценки. Результаты реализации индивидуальных программ обучения оцениваются в ходе образовательного процесса непосредственно учителем на занятиях.

      43. Следуя принципу специальной педагогики – "единство диагностики и коррекционно-развивающей работы", на основе которого строится весь педагогический процесс с умственно отсталыми обучающимися, педагоги систематически осуществляют контролирующие оценочные действия.

      44. Оценочными действиями являются наблюдения, изучение продуктов деятельности обучающихся, устных ответов, в сопоставлении с индивидуальными задачами обучения и воспитания.

      45. Процедуры оценивания достижений обучающихся с умеренной умственной отсталостью имеют следующую последовательность:

      1) предварительная оценка уровня развития, знаний и навыков обучающихся. Создание профиля развития обучающегося в качестве основы для создания индивидуальной программы обучения;

      2) текущая оценка достижений и развития обучающихся. Осуществляется ежедневными наблюдениями за работой обучающихся на занятиях с целью корректировки содержания и методов обучения;

      3) промежуточная оценка осуществляется по завершении первого полугодия. Оценочные суждения об успешности формирования умений и навыков в соответствии с индивидуальной программой обучения фиксируются в индивидуальной программе;

      4) итоговая оценка достижений осуществляется по окончании учебного года.

      46. Для оценивания достижений обучающихся с умеренной умственной отсталостью используется описательная оценка, которая является качественным показателем достижений обучающегося. Описательная оценка представляет собой своеобразный педагогический отчет, касающийся развития и обучения ребенка в тех сферах, в которых осуществлялся индивидуальный образовательный процесс. В начальных классах это - социальное развитие и самообслуживание, физическое, познавательное, речевое, а также становление видов деятельности обучающегося, которые описываются в профиле развития обучающегося на начало учебного года и на его конец. При переводе обучающихся на предметное обучение - это будет описание их достижений в области каждого учебного предмета и жизненных навыков.

Глава 5. Организация содержания учебного предмета "Предметно-практическая деятельность"

      47. Объем учебной нагрузки по учебному предмету
"Предметно-практическая деятельность" составляет:

      1) в 1 классе - 2 часа в неделю, 66 часов в учебном году;

      2) во 2 классе - 2 часа в неделю, 68 часов в учебном году;

      3) в 3 классе - 2 часа в неделю, 68 часов в учебном году;

      4) в 4 классе - 2 часа в неделю, 68 часов в учебном году.

      48. Для организации учебно-воспитательного процесса кабинеты укомплектовываются соответствующим школьным оборудованием с учетом санитарно-гигиенических норм.

      49. Для проведения различных форм (индивидуальная, парная, групповая) и видов работы (игры и активные методы) предусматривается легко передвигаемая мебель. Необходимо предусмотреть место для книжных полок, стендов для выставки работ обучающихся и наглядных пособий.

      50. Содержание учебного предмета:

      1) основными разделами программы являются: "Предметно-практические действия", "Конструирование", "Работа с водой и сыпучими материалами", "Работа с пластическими материалами (пластилин, тесто)", "Работа с бумагой", "Работа с нитками и тканью", "Работа с природными материалами". Программа построена в соответствии с принципом концентричности. Содержание материала каждого раздела постепенно усложняется, обогощается новыми навыками;

      2) распределение матерала по классам носит условный характер. При выборе программного содержания для каждого обучающегося необходимо руководствоваться, прежде всего,возможностями и потребностями обучающегося;

      3) учителю дается право самостоятельно определять последовательность изучения материала из различных разделов программы, усложныть или упрощать его, перераспределять по классам, определять период времени на изучение учебного материала программы для каждого обучающегося;

      4) при необходимости обучающиеся одного класса работают с программным материалом разных классов.

      51. Содержание учебного предмета включает следующие разделы и подразделы (навыки):

      таблица 1

      52. В программе для удобства использования учебных целей и проведения мониторинга введена кодировка. В коде первое число обозначает класс, второе число – раздел, третье число - подраздел, четвертое число показывает нумерацию учебной цели. Например, в кодировке 1.1.2.4:
"1" - класс, "1.2" - подраздел, "4" - нумерация учебной цели.

      53. В учебной программе сформулирована система целей обучения, которая является основой для определения содержания и последовательности изучения учебного материала каждого раздела. Система целей позволит учителю управлять процессом познания обучающихся, осуществлять пошаговый контроль за усвоением материала, индивидуализировать процесс обучения.

      54. Система целей обучения:

      1) "Предметно-практические действия":

      таблица 2

            2) "Работа с водой и сыпучими материалами":

      таблица 3

      3) "Работа с пластическими материалами (пластилин, тесто)":

      таблица 4

      4) "Конструирование":

      таблица 5

      5) "Работа с бумагой":

      таблица 6

      6) "Работа с нитками и тканью":

      таблица 7

      7) "Работа с природными материалами":

      таблица 8

      55. Долгосрочное планирование определяется учителем самостоятельно через распределение целей обучения по четвертям в соответствии со сквозными темами с учетом особенностей и возможностей обучающихся данной категории. При этом используются сквозные темы представленные в общеобразовательных учебных программ.

      Сноска. Приказ дополнен Приложением 320 в соответствии с приказом Министра образования и науки РК от 27.07.2017 № 352 (вводится в действие с 01.09.2017 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 1, 2, 6, 8, 9, 10, (11, 12) классов, с 01.09.2018 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 3 класса, с 01.09.2019 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 4 класса и для обучающихся 10 класса).

Типовая учебная программа по учебному предмету "Музыка и ритмика" для обучающихся с умеренной умственной отсталостью 1-4 классов уровня начального образования по обновленному содержанию Глава 1. Общие положения

      1. Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы № 1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына сәйкес және орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың ерекше білім алу қажеттіліктерін ескере отырып әзірленген.

      2. Оқу бағдарламасы "Музыка және ырғақ" пәні бойынша орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың танымдық ерекшеліктеріне сәйкес білім, білік және дағдының мазмұны мен көлемін анықтайтын нормативтік-оқу құжаты болып табылады.

      3. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың музыкалық, қозғалыс, эмоциялық және ойлау қабілеттерін дамытуға арналған сабақтар музыкамен емдеу идеясына негізделген кешенді музыкалық-ритмикалық сабақтар болып табылады. Музыкамен емдеуді жаттығу бағдарламаларының негізгі пункттерін енгізетін, психотерапиялық міндеттермен сабақтасатын түзету міндеттер қатарын шешетін психотерапияның жеке дербес бағыты ретінде бөледі.

      4. "Музыка және ырғақ" пәні білім алушылардың психофизикалық дамуындағы бұзылыстарды еңсеруге немесе азайтуға, өмірге қажетті білім, білік және дағдыларды меңгеру қиындықтарына бағытталған пәндер қатарына кіреді. Аталған пән адам өмірінің бөлігі ретінде білім алушылардың музыкаға деген құндылық қатынасын қалыптастыруға, музыкалық әрекеттің қарапайым түрлерін меңгеру, музыкалық әрекет процесінде ашылу және қарым-қатынасқа түсуді қалыптастыру, әншілік және музыкалық-ырғақ қабілеттерін дамытуға бағытталған.

2-тарау. "Музыка және ырғақ" пәнін оқытудың мақсаты мен міндеттері

      5. Музыка және ырғақ пәнінің мақсаты орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларға түзете әсер ету: жағымды эмоциялық жағдай туындату; қозғалыс функциясын ынталандыру; сенсорлы процестерді және сенсорлы қабілеттерді дамыту және түзету; сөйлеу функциясын қалыптандыру.

      6. Музыка және ырғақ сабақтарының міндеттері:

      1) музыкалық сабақтарға және олардың мазмұндарына жағымды көзқарас қалыптастыру;

      2) музыкаға эмоциялық сезімталдықты тәрбиелеу, жоғарылығы, күші, ұзақтығы, тембрі бойынша ажырату;

      3) музыкаға қызығушылықты дамыту;

      4) ырғақ сезімін қалыптастыру;

      5) музыкалық есте сақтауды дамыту;

      6) білім алушылардың түсінігіне қолжетімді және айқын музыкалық шығармалар арқылы өмір туралы ұғынымдарын кеңейту;

      7) білім алушылардың ән айту аппаратын техникалық жетілдіру;

      8) білім алушылардың ән айту тынысын қарапайым элементтерден бастап дамыту;

      9) білім алушылардың жалпы дауыстарының шығуын қалыптандыру;

      10) жоғарғы дауысты естуді дамыту, музыкалық есте сақтауды дамыту;

      11) музыкалық-орындаушылық дағдыларды қалыптастыру;

      12) білім алушылардың музыкаға сәйкес қарқынды және айқын қозғалу қабілетін дамыту, қозғалысын музыка қарқыны мен ырғағымен сәйкестендіру;

      13) ептілік, тепе-теңдік, кеңістікте бағдарлау, қозғалыс түзулігін қалыптастыру;

      14) би қимылдарына үйрету;

      15) қимылдарының айқындылығына және бейнені жеткізуге жұмыс жасау, тәртіптің дұрыс емес түрлерін еңсеру;

      16) дыбыс шығару бұзылыстарын түзету.

      7. Музыка және ырғақ сабақтары тұлғаның жағымды қасиеттерін дамытуға тиімді. Кеңістікте сапқа тұруға арналған жатығулар орындап хормен ән айту, жұптық билер үйреніп, айналып билеп, білім алушылар ұйымдасқан ұжымдық әрекеттер дағдысын, тәртіпті меңгереді, өзара қатынас орнатуды үйренеді. Педагог сыныптағы әрбір білім алушының мүмкіндігі мен оның білім алудағы ерекше қажеттіліктеріне сәйкес бағдарламаның мазмұны мен оқыту барысына қажет өзгерістерді енгізе алады.

3-тарау. Оқу процесін ұйымдастырудағы педагогикалық тәсілдер

      8. Сабақтарды дайындап өткізу кезінде мұғалім бірқатар педагогикалық талаптарды орындайды. Олар:

      1) музыкалық материалды оның тәрбиелік мәні, эстетикалық құндылығы, білім алушылардың даму деңгейіне сәйкес таңдау;

      2) музыкалық шығарманы жоғарғы деңгейде орындау (соның ішінде жазылымдағы);

      3) музыкалық шығарманың мазмұнын түсіндіргенде, жанрмен танысып айқын құралдарды көрсеткенде білім алушылармен ойластырылған сөйлесу арқылы қатынас;

      4) музыканы тыңдағанда бейнелік көрнекілікті кең пайдалану (мысалы, шығарманың мазмұнына, бейнесюжеттерге сәйкес суреттер);

      5) ритмикалық сурет, қарқын, музыкалық шығарманың динамикасын жақсы меңгеруге ықпал ететін білім алушылардың қозғалыс белсенділігін ұйымдастыру.

      9. Білім алушыларды музыкалық тәрбиелеудің негізі ретінде олардың музыкалық қабілеттерін дамытудың белсенді түрі ән салу болып табылады. Соған байланысты ән репертуарын таңдау маңызды, және білім алушылардың вокалды-хормен айтуды оқыту құралы және әдістемелік тәсілдерді қолдану маңызды болып табылады.

      10. Хормен айту ерекше маңызды емдік қасеитке ие. Өлең мәтіндері және әуен әуезділігі қызығушылықты арттырып, ән салушыларды қоздырып, оларды эмоционалдық толқыныстарын байыта алады. Сондай психологиялық жағдайда жағымсыз қысылыстары азайып, сөйлеу тіліндегі қиындықтар жеңіл еңсеріледі. Әндету орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды өкпе мен барлық дауыс аппаратын дамытуға және күшейтуге, әлеуметтік оңалтуға ықпал етеді.

      11. Сабақты білім алушылардың жағдайына байланысты таңдалатын және олардың музыка және ән айтумен айналысуға психологиялық дайындығына ықпал ететін музыкалық кіріспеден бастайды. Мұғалім ән таңдап оны жаттау үшін білім алушылардың музыкалық және ән айтуға дайындығына, зиятының даму деңгейіне байланысты жұмыс кезеңділігін орнатады. Барлық әнді айтуда қиындық туындайтын білім алушыларға мұғалім әннің бөлімдерін айтумен шектеуіне болады.

      12. Оқу материалы шектеулі түрде беріледі және кезеңімен күрделенеді. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды сөйлеу тілінің кешігіп дамуына байланысты жеткіліксіз дамыған ән айту диапазонын сипаттайды. Сондықтан, сынып жұмысына арналған әндер рең тұрғысынан ыңғайлы, бастауыш сыныптарда жоғарғы дыбыстарды си1-до2 дейін айтуға мүмкіндік беретін ыңғайда болып келеді.

      13. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылар оқу жылы барысында 4-5 ән жаттауға тырысады және өздеріне келесі дағдыларды меңгеруге ұмтылады: тыныс алу, дыбыс жасау, қатар, ансамбль.

      14. Бағдарлама ән айтуды музыкалық аспаптың сүймелдеуімен қатар, сүйемелдеусіз айтуды қарастырады. Сүйемелдеусіз айту (акапелла) музыкалық естуді дамытады, интонация тазалығына зейінін арттырады.

      15. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың зейіні өте тұрақсыз. Сондықтан, музыкалық есту, ән айту реңінің жиілігі, олардың зейінін бір әннен екіншіге жиі аудару, олардың елестеулерін, дауыс аппараттарын және эмоциялық жай-күйінің белсенділігін арттырып отыру пайдаланылады. Ән айту дағдысын дамыту білім алушылардың ән айту аппараттарын техникалық жетілдіріп қана қоймай, алдымен алынған икем дағдыларды әнді көркем орындауына және білім алушыларға терең эстетикалық әсер ету мақсатын көздейді.

      16. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың патологиялық ерекшеліктеріне байланысты олардың дұрыс тыныс алуы өте маңызды. Сондықтан білім алушылардың қарапайым элементтерден бастап ән айтуда тыныстауын дамыту бағдарламада қарастырылған.

      17. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың ерекшеліктері сөйлеу тілінің күрделі бұзылысы болып табылады: білім алушылардың жартысында сөйлеу тілі жоқ болса, кейбіреуінде сөйлеу тілінде бұзылыстар байқалады, мәтіннің мазмұнын түсініп меңгере алатын сөздік қорының аздығы орын алады. Сөйлемейтін балалар ән айтуды жай салады – қыңқылдап, мөңіреп, әуенге сәйкес шайқатылу, қолдарымен сермеу, аяқтарымен тапырлату және тағы сол сияқтылар. Нақты және анық сөйлеуге, сөзбен жүйелі жұмыс жасау (түсініксіз сөздер мен жеке сөз тіркестерін түсіндіру) бағдарламада қарастырылған. Бұндай жұмыс әннің мазмұнын түсініп қана қоймай, оны мәнерлеп орындауға, сондай-ақ білім алушылардың дүниетанымын кеңейтеді.

      18. Әр сабақтың айнымас бөлігі болып білім алушылардың дүниетанымын кеңейтіп олардың музыкалық қабылдауын қалыптастыратын ән тыңдау болып табылады.

      19. Музыканы тыңдағанда мұғалімнің түсіндіргені маңызды. Ол білім алушыларда қызығушылық туғызып, эмоциялық жауап, музыканы қайта тыңдау тілегін, оны түсініп, есте сақтауын арттыра алады. Музыканы аудиожазбадан тыңдап, бейнемен сүйемелдеу жақсы орындаушыларды, вокалисттерді, аспапшыларды, түрлі оркестрлерді тыңдауға және көрсетуге мүмкіндік береді. Оның бәрі білім алушыларды жаңа әсерлермен, түсініктермен, біліммен байытады.

      20. Әуенді тыңдау сабақ бойы жалғасады: әнмен жұмыс жасағанда және жаңа шығармалармен танысқанда балалар музыка тыңдайды. Мысалы, әнді жаттау алдында оны тыңдап оның мінезін анықтау ұсынылады (көңілді, көңілсіз) музыкалық айқындықтың негізгі құралдары. Кейде жаттауға қажет шығарманы белгілі бір балалар хорының орындауында тыңдалады. Сондай тыңдалым әнді мәнерлеп, сезіммен орындауға ықпал ететін зейінді, білім алушылардың есту қабілеттерінің белсенділігін арттырады.

      21. Музыканы тыңдау жұмысының мазмұны және ұйымдастыру білім алушылардың жас және психофизикалық ерекшеліктеріне байланысты. Білім алушылардың зейін көлемінің аздығына байланысты музыкалық шығарманың ұзақтығы әдетте 1,5-2 минуттан аспайды, өйткені білім алушылар тез шаршайды және алаңдай бастайды.

      22. Музыканы тыңдау сабақтарының толыққандылығы тек сабақтың нақты жабдықталуына байланысты: жақсы музыкалық аспаптың болуы (фортепиано, баян, аккордеон), музыкалық орталық, аудиокассеталар жинағы, музыкалық шығармалардың дискіде жазуы, иллюстративті материал.

      23. Музыкалық шығарманы қайталап тыңдауды бірнеше сабақ және сабақтын тыс уақытта өткізуге болады. Әр тыңдаған сайын білім алушылар жаңа музыкалық әсер жинақтайды. Білім алушылар қайта тыңдаған кезде түрлі ойындар қимылын, шулы оркестрдегі ойынды енгізуге болады. Олар білім алушыларға шығарманың құрылымын,оның қарқынын, ритмикалық сурет, әуеннің қозғалыс бағытын анықтауға көмектеседі. Музыкалық шығарманы қайталап тыңдаған сайын танымалдығы артып, білім алушыларға көбірек қуаныш сыйлайды.

      24. "Музыкалық-ырғақтық қозғалыстар" бөлімі әуенмен сүйемелдейтін жалпы дамыту жаттығуларды енгізеді. Осы бөлімнің тапсырмаларын орындағанда мұғалім жеңіл ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды оқытуға арналған ырғақты түзету бағдарламасын басшылыққа алуға болады. Бірақ, жаттығулар кешенін жиі өзгерту барлық уақытта бірдей тиімді бола алмайды, өйткені орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларға қозғалыс кезеңділігін есте сақтау қиын, тапсырмаларды шатастырады, бастапқыда білім алушылар жаттығуларды мұғалімге еліктеу арқылы орындайды. Жаттығуларды меңгере келе білім алушылар өздігімен қимылдарын музыкалық сүйемелдеудің қарқыны мен сипатына сәйкестендіреді. Мұғалім олардың әрекеттерін тек түзетіп тұрады.

      25. Музыкалық-ырғақтық жаттығулар процесінде білім алушылар залда жүре алу; бір бірден және жұппен сапқа тұрулары ; музыканың сипатына қарай қозғалыстарды өздігімен орындап және ажырата білу; музыкалық сипатқа сәйкес бейнелік қозғалысты анықтап орындай білу;өзара қашықтықты сақтап сапта жүре алу сияқты әрекеттерді орындайды.

      26. "Музыкалық-ырғақтық қозғалыстар" бөлімі музыкалық ойын, айнала билеу, би қозғалыстары, музыкалық аспаптарда ойнау арқылы ритм сезімін мақсатты түрде, кезеңімен қалыптастыруды қарастырады.

      27. Музыка және әуен сабақтарының бағдарламасына балалар музыкалық аспаптарында ойнау енген. Музыкалық ойыншықтарға және балаларға арналған дауыл аспаптары ерекше орын алады, өйткені олар білім алушыларды музыка аймағына енгізеді, оның шығармашылық қабілеттерін дамытуға көмектеседі және музыкалық сауаттылықтың жеке элементтерімен таныстырады.

      28. Музыка және ырғақ сабақтарында түрлі музыкалық аспаптарды қолдануға болады – ксилофондар, металлофондар, цитрлар, ұлттық халық аспаптары, аккордеон, пианино және, мүмкіндігінше, синтезаторлар, электромузыкалық аспаптар. Сонымен бірге, дауылды және шулы аспаптарды кең қолданылады – сылдырмақтар, үшбұрыштар, қасықтар, таяқшалар, пандейлер, маракастар, тарелкалар (хай-хет), барабандар жинағы, тамтамдар.

      29. Музыкалық-ырғақтық құралдар жүйесі сабақтарда физикалық бұзылыстар, білім алушылардың қозғалыс аймағының жағдайына қарай, музыкалық-педагогикалық жұмыстың әр кезеңінің түзету міндеттеріне сәйкес, музыкалық сабақтардың мақсаттары мен міндеттеріне байланысты өзгеріп отырады. Музыкалық-ырғақтық құралдарды түрлі қолданыста пайдалану орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды әлеуметтік оңалтудың түпкі мақсаттарымен байланысты.

      30. Сөйлеу тілінің ырғағына жұмыс істеу сабақтың жеке кезеңі болып бөлінбейді, бірақ әр түрлі әрекеттермен қосыла жұмыс істеуін мұғалім ескеріп отырады.

      31. Ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың музыкалық мәдениетін тәрбиелеу ұлттық мәдениетке жағымды көзқарастың қалыптасуымен қатар жүреді. Осыған байланысты ән күй және музыка сабақтарының мазмұнына мұғалім келесіні енгізеді:

      1) республика өмірін бейнелейтін Қазақстан композиторларының шығармашылық мұрасын зерделеу;

      2) вокалды және аспапты орындауда халық әндерін және күйлерін тыңдау;

      3) қазақ ұлттық аспаптарының (домбыра, қобыз, сыбызғы) дыбыстау тембрлік ерекшеліктерін салыстыру.

      32. Мұғалім жоспарлаудан бастап жұмыстың әр кезеңінде жұмыс түрі мен формасын өзі таңдайды. Ол келесі дидактикалық ұстанымдарды қолданады:

      1) білім алушыны жан-жақты білу және оған арнайы қажетті көмек көрсету;

      2) педагогикалық ойларды білім алушылардың мүмкіндіктері мен қажеттіліктеріне және қоршаған ортаны соған бейімдеу;

      3) әдістерді, дидактикалық құралдарды, жұмыс қарқынын даралау;

      4) берілген материалдың қолжетімділігі;

      5) қиындықтың кезеңдеп артуы;

      6) оқыту - оқу процесіне білім алушының белсенді және саналы қатысуы;

      7) жан-жақты көрнекілік және үлгі;

      8) кіріктендіре ықпал ету (ішкі және пәнаралық байланыс, мамандардың әрекеттестігі).

      33. Бағдарламаның оқу материалы орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларда өмірге қажетті практикалық икем және дағдыларды қалыптастыруға бағытталған. Қалыптасқан икемдер күнделікті өмірдегі қажеттіліктерді қанағаттандырумен байланысты.

      34. Сабақта дифференциалды тұғыр қолданған абзал, өйткені ол дәрігердің нұсқауларына сәйкес әр білім алушының дене және қозғалыс жүктемесін қадағалауға мүмкіндік береді. Музыка және ән күй сабақтарында білім алушыларды дифференциациялау А.С.Соболев ұсынған ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың музыкалық-ән салу қабілеттернің мінездемесіне сәйкес жүзеге асады.

      35. Түзету тәсілі ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларға тән кемшіліктерді түзетуге және олардың зияты мен физикалық дамуына және тұлғалық қалыптауына арналған оқу процесінің негізін қалайтын арнайы педагогикалық тәсілдерді қолдануды меңзейді. Түзету жұмыстарының педагогикалық тәсілдерінің айырмашылығы ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың орын толтыру процестерін ынталандырып және жаңа жағымды қасиеттерді қалыптастыруға мүмкіндік береді. Ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды түзету мектептегі барлық оқу-тәрбие процесінде жүзеге асады.

      36. Ойын түрлерін оқу әдісі ретінде қолдану білім алушылардың танымдық қызығушылығын белсендіруге ықпал етеді. Ұжымдық әрекетті ұйымдастыруға бағытталған ойын тәсілдері білім алушыларды топ мүшелерінің пікірін сыйлауға үйретеді, түпкі мақсатқа жетуге ынталандырады. Оқытудың ойын технологиясының негізгі элементтері:

      1) ойын алдында оқытудың нақты мақсаты қойылады;

      2) ойын әрекеті арқылы нақты педагогикалық нәтижеге қол жетеді;

      3) оқу әрекеті ойын ережессіне бағынады;

      4) оқу материалдары ойын құралдары болып табылады.

      37. Ақпараттық-коммуникативті технология (бұдан әрі – АКТ) әдетте қолданылатын құралдардың көмегіне жүгінбей-ақ дамыту және түзету міндеттерін шешу үшін қажетті оқыту жағдайларын "құрастыруға" көмектесе отырып, арнайы білім беру педагогы үшін қажетті құралдардың арсеналын кеңейтеді.

      38. Арнайы мектептің оқу процесінде АКТ-ны қолдану келесілермен ынталандырылған:

      1) сабақта топтық және жеке жұмыстарды тиімді ұйымдастыруға ықпал етеді;

      2) білім алушылардың практикалық икем және дағдыларын жетілдіруге ықпал етеді;

      3) оқу процесін дараландыруға мүмкіндік береді;

      4) сабақтарға қызығушылығын арттырады;

      5) білім алушылардың танымдық мүмкіндіктерін белсендіреді;

      6) білім алушылардың шығармашылық әлеуетін дамытады.

4-тарау. Оқу жетістіктерін бағалау тәсілдері

      39. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды мектеп бағдарламасының пәндеріне оқыту барлық уақытта бірдей оң нәтиже бере бермейді. Сондықтан білім алушылардың басым бөлігі үшін қалыпты педагогикалық процесс шеңберінде олардың оқуын өлшемді бағалау оқу технологиясының нәтижесіне емес, олардың әлеуметтік даму тәжірибесіне бағдарланады, өйткені оның мәйегі қоршаған әлемді заттық және сезімдік көрінісі, адамдар қоғамында олардың тұлғалық сана сезімнің дамуы.

      40. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды оқытуда күтілетін нәтиже шеңберін анықтау және оларды алдын-ала болжау күрделі мәселе болып табылады. Әр білім алушының даму қарқыны, өз қабілеті мен шектеулері бар. Білім алушының даму бағытын тек болжауға болады. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды жалпы қабылданған бағалау процесімен бағалауға болмайды. Нәтижеге қол жету деңгейін, дамуын білім алушы жетістігінің өзіндік бір педагогикалық диагнозы болып табылатын сипаттамалы бағалау қолданылады.

      41. Сипаттап бағалау келесі ерекшеліктерге ие:

      1) ол нақты және білім алушының нақты кезеңдегі жұмысының қорытындысы болып келеді (жұмыс мақсатының қысқаша сипаты болады);

      2) сызбаға ұқсамай, жеке дара болып келеді;

      3) өткен жолғы деңгейді бағалаумен салыстырғанда қол жеткізген деңгейдің сипаттамай алады (яғни, білім алушы бұрынғыдай жұмыс жасай алады ма, жақсырақ немесе төмендеу бар ма екенін сипаттау);

      4) білім алушының мүмкіндіктеріне қарай жетістіктерін бағалайтын құжат бола алады (білім алушыға жоспарланған материалды қалай меңгергені туралы пікір бола алады);

      5) жағымды оң бағалау бола алады (жетістіктердің болмауы жағымсыз бағаланбайды), бірақ, ата-аналары өз баласының жалған бейнесін жасап алмау үшін білім алушының нәтижелері барынша анық, нақты бағаланатын болады.

      42. Музыка және ырғақ сабақтары түзетуге бағытталғандықтан оқу нәтижесі орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жеке музыкалық-ырғақтық мүмкіндіктеріне байланысты болғандықтан, білім алушыларды бағалау сөзбен ынталандыру және мадақтау түрінде болады.

5-тарау. "Музыка және ырғақ" пәнінің мазмұнын ұйымдастыру

      43. "Музыка және ырғақ" пәні бойынша оқу жүктемесінің көлемі:

      1) 1-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 66 сағат;

      2) 2-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында –68 сағат;

      3) 3-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында –68 сағат;

      4) 4-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында –68 сағат.

      44. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды музыкалық тәрбиелеу бағдарлмасы келесі бөлімдерден тұрады:

      1-кесте

      45. Оқу пәнінің мазмұны.

      1) "Музыка және ырғақ" пәнінің мазмұны оқу бөлімдері бойынша ұйымдастырылған, соның ішінде күтілетін нәтиже түрінде сыныптар бойынша оқу мақсаттары: дағды немесе икем, білім немесе түсінік ретінде берілген. Әр бөлімнің ішінде кезеңімен ұйымдастырылған оқу мақсаттары, мұғалімнің жұмысын жоспарлап және білім алушылардың жетістіктерін бағалауға, оларды оқудың келесі кезеңі туралы ақпараттандыруға мүмкіндік береді;

      2) бағдарламада оқыту мақсаттарын пайдалану ыңғайлы болу үшін кодтау тәсілі ендірілген. Кодтағы бірінші сан сыныпты, екінші сан бөлімді, үшінші сан оқыту мақсатының нөмірленуін көрсетеді. Мысалы, 4.2.4 кодындағы "4" – сынып, "2" – бөлім, "4" – оқыту мақсатының реттік нөмірі.

      46. Оқыту мақсатының мазмұны пәндік сипаттағы білім мен икемділікті қалыптастыруға ғана емес, сондай-ақ оларды шынайы практикада қолдану, пәнаралық байланыстар орнату, сөйлеу тілдік әрекет түрлері мен коммуникативтік дағдыларды дамытуға да қатысты.

      47. Оқыту мақсаттарының жүйесі:

      1) "Ән айту":

      2-кесте

      2) "Музыка тыңдау":

      3-кесте

      3) "Музыкалық-ырғақтық жаттығулар":

      4-кесте

      48. Ұзақ мерзімді жоспарды осы санаттағы білім алушылардың ерекшеліктері мен мүмкіндіктерін ескеріп, ортақ тақырыптарға сәйкес оқыту мақсаттарын тоқсан бойынша бөлу арқылы мұғалімнің өзі анықтайды. Бұл ретте жалпы білім беру оқу бағдарламаларында ұсынылған ортақ тақырыптар пайдаланылады.

      Сноска. Приказ дополнен Приложением 321 в соответствии с приказом Министра образования и науки РК от 27.07.2017 № 352 (вводится в действие с 01.09.2017 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 1, 2, 6, 8, 9, 10, (11, 12) классов, с 01.09.2018 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 3 класса, с 01.09.2019 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 4 класса и для обучающихся 10 класса).

Типовая учебная программа по учебному предмету "Изобразительное искусство" для обучающихся с умеренной умственной отсталостью 1-4 классов уровня начального образования по обновленному содержанию Глава 1. Общие положения

      1. Учебная программа разработана в соответствии с Государственным общеобязательным стандартом среднего образования (начального, основного среднего, общего среднего образования), утвержденным постановлением Правительства Республики Казахстан от 23 августа 2012 года № 1080 и с учетом особых образовательных потребностей обучающихся с умеренной умственной отсталостью.

      2. Учебная программа является учебно-нормативным документом, определяющим по каждому учебному предмету/дисциплине содержание и объем знаний, умений и навыков соответственно познавательным возможностям обучающихся.

      3. Учебная программа ориентирует процесс обучения на использование методического потенциала каждого предмета для усвоения обучающимися доступных знаний и приобретения умений по предметным областям, развитие максимально возможной самостоятельности, умениями ориентироваться в социокультурном пространстве.

      4. В учебной программе гармонично сочетаются традиционные функции учебно-нормативного документа с описаниями инновационных педагогических подходов к организации образовательного процесса в современной школе. Подходы к обучению являются основными ориентирами в построении принципиально новой структуры учебной программы по предмету.

      5. Ценностно-ориентированный, деятельностный, коммуникативный, личностно-ориентированный подходы, как классические основы образования, использованы для усиления приоритетности системы целей обучения и результатов образовательного процесса, что нашло отражение в новой структуре учебной программы.

      6. Одним из основных требований к процессу обучения на современном этапе является организация активной деятельности обучающегося. Активная познавательная деятельность обучающегося приобретает устойчивый характер в условиях сотворчества и поддержки учителя как партнера, консультанта.

      7. Усиление личностно-ориентированного образования возможно при использовании интерактивных методов обучения, которые в различных сочетаниях создают предпосылки для сотрудничества всех участников образовательного процесса, не допуская авторитарности во взаимоотношениях.

      8. Все инновационные подходы к организации образовательного процесса превращают обучение в модель общения обучающихся в реальном творческом процессе, предполагающий активный обмен знаниями, идеями, способами деятельности.

      9. Учебная программа конкретного предмета ориентирует учителя на развитие активности обучающегося в познавательном и социальном плане путем организации учебной деятельности, ориентированной на использование материалов регионального характера (объекты, предприятия, источники информации). Проектная деятельность учебного и воспитательного характера, осуществляемая в рамках достижения целей обучения данного предмета, организовывается в партнерстве с родителями, представителями местного сообщества.

      10. В учебной программе сформулирована предполагаемая система целей обучения, которые служат ориентировочной основой для определения содержания учебного предмета и которыми руководствуется учитель при создании индивидуальных программ обучения обучающихся. Содержание программ для обучающихся с умеренной умственной отсталостью носят рекомендательный характер, педагог имеет право вносить любые изменения в содержание и темп обучения каждого обучающегося класса, в соответствии с его возможностями и особыми образовательными потребностями.

      11. Содержание ежедневного образовательного процесса по конкретному предмету подчинено индивидуальным образовательным целям и учитывает возможности каждого обучающегося участвовать в коллективной деятельности в классе и школе.

      12. Обучение обучающихся с умеренной умственной отсталостью понимается в широком смысле этого слова и относится не только к сфере формирования предметных знаний, в отношении которых у них наблюдается малый резерв возможностей, но и к формированию более значимых для этой категории обучающихся жизненных навыков.

Глава 2. Цель и задачи изучения учебного предмета "Изобразительное искусство"

      13. Цель учебного предмета – развивать у обучающихся умения правильно воспринимать форму, конструкцию, величину, цвет предметов, их положение в пространстве и передавать их изобразительными средствами.

      14. Задачи преподавания изобразительного искусства:

      1) выявлять изобразительные возможности обучающихся с умеренной умственной отсталостью;

      2) знакомить их с материалами и средствами, необходимыми в процессе изобразительной деятельности с опорой на тактильный, кинестетический, зрительный анализаторы;

      3) учить понимать цель задания и выполнять его самостоятельно или с помощью взрослого, пользоваться шаблонами, рисовать по контурам, дорисовывать детали, раскрашивать, не выходя за линии;

      4) формировать интерес к изобразительной деятельности и знакомить с доступными для восприятия произведениями искусства.

Глава 3. Педагогические подходы к организации учебного процесса

      15. В основе подходов к организации учебного процесса обучающихся с умеренной умственной отсталостью лежит педагогическая концепция "нормализации", принятая во всем мире в качестве основополагающей идеи организации жизни лиц с выраженной умственной отсталостью. Согласно этой концепции, обучающиеся являются основной и единственной точкой отсчета при проектировании всей системы коррекционно-педагогических мероприятий. Планируемые педагогические мероприятия включают в себя не только непосредственную работу с обучающимися, но и преобразование окружающей среды, создание условий, стимулирующих собственную деятельность каждого обучающегося.

      16. Содержание учебной деятельности раскрывается в учебных программах, являющихся ориентиром для составления индивидуальных программ обучения. Для составления индивидуальной программы обучения необходимо наблюдать за обучающимся, подмечать малейшие сигналы, указывающие на его потребности и возможности.

      17. На основе концепции "нормализации" сформулированы принципы организации процесса обучения и воспитания обучающегося с умеренной умственной отсталостью в условиях специальной школы.

      18. Принцип признания права обучающегося развиваться в индивидуальном темпе, позволит сохранить уникальные особенности каждого ребенка. Соблюдение этого принципа предполагает постоянное изучение возможностей и поступательного развития ребенка, с целью определения содержания индивидуальной программы его обучения. Признание любых, даже самых минимальных продвижений в развитии и усвоении навыков, как положительных результатов в обучении.

      19. Принцип самостоятельного выбора педагогом содержания, методов, форм, дидактических средств обучения каждого обучающегося с учетом индивидуальных возможностей и результатов мониторинга образовательных и личностных достижений.

      20. Принцип создания соответствующей школьной среды для формирования практической деятельности и социальных навыков у обучающихся:

      1) формирование умений и навыков осуществляется в ситуации максимально приближенной к той, в которой они будут использованы. Это связано с трудностями переноса знаний и навыков в новую ситуацию;

      2) преобразованы в пространство, отражающее различные жизненные ситуации, предметная среда периодически меняется вслед за изменением потребностей обучающихся;

      3) комфортная социально-бытовая и предметно-развивающая среда в школе выстраивается с учетом возрастных и физиологических особенностей обучающихся с умеренной умственной отсталостью (необходимы обустроенные пространства для отдыха, двигательной активности, санитарно-гигиенических процедур).

      21. Принцип интегрированного характера ежедневной деятельности обучающихся в школе. Предполагает интеграцию содержания из нескольких предметных областей учебного плана, который реализуется идеей беспредметного обучения в период первых 3-4 лет обучения в школе. Все уроки-занятия будут направлены, прежде всего, на общее развитие обучающихся (коммуникативное, двигательное, речевое, сенсорное), используя содержание учебных программ. По мере продвижения обучающихся в индивидуальном развитии, осуществляется переход к предметному обучению.

      22. Беспредметное обучение реализуется посредством сквозного тематического планирования. В качестве сквозных тем следует использовать тематику интегрированного курса "Мир вокруг". На основе выбранной темы в течение 1-2 недель организуется разнообразная деятельность обучающихся. В этом периоде обучения выбранная тема является не только и не столько целью познания, сколько средством организации ежедневной деятельности обучающихся в школе.

      23. Принцип развития мышления, языка и коммуникации, как средство социализации. У обучающихся с умеренной умственной отсталостью существуют специфические проблемы в развитии речи (вплоть до ее отсутствия), мышления, общения. Такие проблемы, насколько это возможно в каждом конкретном случае, будут компенсироваться педагогическими средствами. Выстраивается последовательная работа по расширению понимания речи, формированию вербальных и невербальных средств общения, развитию наглядно-действенного мышления обучающихся. Речевое сопровождение деятельности обучающихся со стороны педагога будут дозированным и доступным их пониманию.

      24. Принцип социализирующей направленности учебно-воспитательного процесса. В связи с неизбежной изолированностью среды обучения и воспитания, максимально приспособленной к особенностям обучающихся, и ограничивающей их взаимодействие с нормально развивающимися сверстниками, требуется специальная работа по введению ребенка в более сложную социальную среду:

      1) поэтапное и планомерное расширение жизненного опыта и социальных контактов обучающихся в доступных для них пределах;

      2) формирование толерантной и благосклонной окружающей обучающегося среды для его безболезненного вхождения в социум. С этой целью необходима планомерная работа школы с семьей ребенка и сообществом.

      25. Процесс обучения обучающихся с умеренной умственной отсталостью не предусматривает жесткого регламентирования не только содержательно, но и с точки зрения организационных форм. Низкий познавательный интерес в условиях коллективного обучения; слабая реакция на стимулы, используемые во фронтальной работе; невозможность поддерживать активность обучающихся в течение сорока пяти минут на содержании одного учебного предмета приводят к низкой эффективности традиционного академически построенного урока.

      26. В процессе обучения изобразительной деятельности обучающихся с умеренной умственной отсталостью, целесообразно использовать следующие методы и приемы:

      1) совместные действия ребенка и взрослого, действия по подражанию (в основном на начальном этапе обучения);

      2) действия обучающихся по образцу, особенно на уроках декоративного рисования;

      3) раскрашивание по контурным изображениям;

      4) использование приемов наложения и обводки шаблонов, для создания целостного образа изображаемого предмета;

      5) выполнение изображений по натуре после предварительного тактильного и зрительного обследования, "прорисовывания";

      6) предварительное рассматривание, самостоятельное называние, показ по словесной инструкции педагога рисунков, картин, специально подобранных народных игрушек, картинок.

      27. Содержание уроков планируется таким образом, чтобы обучающиеся могли один и тот же материал изучить при постепенном его усложнении. В зависимости от возможностей обучающихся, по мере обучения, можно замедлять или увеличивать темп прохождения материала. Положительное влияние на ход проведения уроков оказывает введение игровых моментов, участие игровых персонажей, которые поддерживают интерес обучающихся к предлагаемой деятельности, ориентировать их на выполнение заданий, вести их в течение всего урока.

      28. Важным элементом урока изобразительной деятельности является классическая музыка. Она создает особый эмоциональный настрой, способствует ритмической организации процесса рисования, усиливает выразительность создаваемых изображений и связывает их с игрой.

      29. Учитель отбирает содержание обучения для каждого класса с учетом уровня развития и психофизической особенностей обучающихся. Предлагаемое содержание распределяется по годам обучения.

Глава 4. Подходы к оцениванию учебных достижений

      30. Требования к процедурам оценивания учебных достижений обучающихся с умеренной умственной отсталостью, продиктованы идеями гуманизации, природосообразности школьного обучения.

      31. Отправным моментом для оценивания достижений обучающегося с умеренной умственной отсталостью являются задачи, сформулированные в индивидуальной программе обучения учащегося.

      32. Оценочными действиями являются наблюдения за изобразительной деятельностью и изучение продуктов деятельности обучающихся.

      33. Для оценивания достижений обучающихся с умеренной умственной отсталостью используется описательная оценка, которая является качественным показателем достижений обучающегося.

Глава 5. Организация содержания учебного предмета "Изобразительное искусство"

      34. Объем учебной нагрузки по учебному предмету "Изобразительное искусство" составляет:

      1) в 1 классе - 2 часа в неделю, 66 часов в учебном году;

      2) во 2 классе - 2 часа в неделю, 68 часов в учебном году;

      3) в 3 классе - 2 часа в неделю, 68 часов в учебном году;

      4) в 4 классе - 2 часа в неделю, 68 часов в учебном году.

      35. Для организации учебно-воспитательного процесса кабинеты укомплектовываются соответствующим школьным оборудованием с учетом санитарно-гигиенических норм.

      36. Для проведения различных форм (индивидуальная, парная, групповая) и видов работы (игры и активные методы) предусматривается легко передвигаемая мебель. Необходимо предусмотреть место для книжных полок, стендов для выставки работ обучающихся и наглядных пособий.

      37. Содержание учебного предмета:

      1) раздел "Исследование и развитие идей" направлен на развитие исследования окружающего мира, навыков обследования предмета перед рисованием, используя тактильный, зрительный и кинестетический анализаторы; развитие интереса к изобразительной деятельности;

      2) раздел "Создание работы" направлен на развитие практических навыков изображения окружающей действительности, в процессе которого обучающиеся экспериментируют различными материалами, осваивают разные техники работы и планируют свою деятельность;

      3) раздел "Презентация работы" направлен на развитие коммуникативных и речевых навыков, в рамках которого они презентуют, комментируют, оценивают свою работу и работу других.

      38. Содержание основных разделов учебного предмета "Изобразительное искусство"

      таблица 1

      39. В программе для удобства использования учебных целей и проведения мониторинга введена кодировка. В коде первое число обозначает класс, второе и третье числа – раздел и подраздел, четвертое число показывает нумерацию учебной цели. Например, в кодировке 1.2.1.4 "1" - класс,
"2.1" - подраздел, "4" - нумерация учебной цели.

      40. Цели обучения сформулированы без привязки к определенному контексту и при необходимости реализовывается в рамках изучения разных тем.

      41. Система целей обучения:

      1) "Исследование и развитие идей":

      таблица 2

      2) "Создание работы":

      таблица 3

      3) "Презентация работы":

      таблица 4

      42. Долгосрочное планирование определяется учителем самостоятельно через распределение целей обучения по четвертям в соответствии со сквозными темами с учетом особенностей и возможностей обучающихся данной категории. При этом используются сквозные темы представленные в общеобразовательных учебных программ.

      Сноска. Приказ дополнен Приложением 322 в соответствии с приказом Министра образования и науки РК от 27.07.2017 № 352 (вводится в действие с 01.09.2017 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 1, 2, 6, 8, 9, 10, (11, 12) классов, с 01.09.2018 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 3 класса, с 01.09.2019 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 4 класса и для обучающихся 10 класса).

Типовая учебная программа по учебному предмету "Адаптивная физическая культура" для обучающихся с умеренной умственной отсталостью 1-4 классов уровня начального образования по обновленному содержанию

Глава 1. Общие положения

      1. Учебная программа разработана в соответствии с Государственным общеобязательным стандартом среднего образования (начального, основного среднего, общего среднего образования), утвержденным постановлением Правительства Республики Казахстан от 23 августа 2012 года №1080 и с учетом особых образовательных потребностей обучающихся с умеренной умственной отсталостью.

      2. Учебная программа является учебно-нормативным документом, определяющим по каждому учебному предмету/дисциплине содержание и объем знаний, умений и навыков соответственно познавательным возможностям обучающихся.

      3. Учебная программа ориентирует процесс обучения на использование методического потенциала каждого предмета для усвоения обучающимися доступных знаний и приобретения умений по предметным областям, развитие максимально возможной самостоятельности, умениями ориентироваться в социокультурном пространстве.

      4. В учебной программе гармонично сочетаются традиционные функции учебно-нормативного документа с описаниями инновационных педагогических подходов к организации образовательного процесса в современной школе. Подходы к обучению являются основными ориентирами в построении принципиально новой структуры учебной программы по предмету.

      5. Ценностно-ориентированный, деятельностный, коммуникативный, личностно-ориентированный подходы, как классические основы образования, использованы для усиления приоритетности системы целей обучения и результатов образовательного процесса, что нашло отражение в новой структуре учебной программы.

      6. Одним из основных требований к процессу обучения на современном этапе является организация активной деятельности обучающегося. Активная познавательная деятельность обучающегося приобретает устойчивый характер в условиях сотворчества и поддержки учителя как партнера, консультанта.

      7. Усиление личностно-ориентированного образования возможно при использовании интерактивных методов обучения, которые в различных сочетаниях создают предпосылки для сотрудничества всех участников образовательного процесса, не допуская авторитарности во взаимоотношениях.

      8. Все инновационные подходы к организации образовательного процесса превращают обучение в модель общения обучающихся в реальном творческом процессе, предполагающий активный обмен знаниями, идеями, способами деятельности.

      9. Учебная программа конкретного предмета ориентирует учителя на развитие активности обучающегося в познавательном и социальном плане путем организации учебной деятельности, ориентированной на использование материалов регионального характера (объекты, предприятия, источники информации).

      10. В учебной программе сформулирована предполагаемая система целей обучения, которые служат ориентировочной основой для определения содержания учебного предмета и которыми руководствуется учитель при создании индивидуальных программ обучения обучающихся. Содержание программ для обучающихся с умеренной умственной отсталостью носят рекомендательный характер, педагог имеет право вносить изменения в содержание и темп обучения каждого обучающегося класса в соответствии с его возможностями и особыми образовательными потребностями.

      11. Содержание ежедневного образовательного процесса по конкретному предмету подчинено индивидуальным образовательным целям и учитывает возможности каждого обучающегося участвовать в коллективной деятельности в классе и школе.

      12. Обучение обучающихся с умеренной умственной отсталостью понимается в широком смысле этого слова и относится не только к сфере формирования предметных знаний, в отношении которых у них наблюдается малый резерв возможностей, но и к формированию более значимых для этой категории обучающихся жизненных навыков.

      13. Предмет "Адаптивная физкультура" входит в цикл предметов, направленных на исправление или сглаживание имеющихся у умственно отсталых обучающихся нарушений психофизического развития, трудностей приобретения жизненно необходимых двигательных навыков.

      14. Адаптивная физическая культура является составной частью всей системы работы с умственно отсталыми обучающимися. Физическое воспитание рассматривается и реализуется комплексно и находится в тесной связи с умственным, нравственным, эстетическим, трудовым обучением.

      15. Программа по адаптивной физической культуре составлена с учетом особенностей физического развития, моторики, соматического состояния, нервно-психического статуса и познавательной деятельности обучающихся с умеренной степенью умственной отсталости.

Глава 2. Цель и задачи изучения учебного предмета "Адаптивная физкультура"

      16. Цель учебного предмета "Адаптивная физкультура" - состоит в максимально возможной коррекции отклонений в психофизическом развитии обучающихся с умеренной умственной отсталостью, подготовке к относительной самостоятельности в жизни и доступной образовательной и трудовой деятельности.

      17. Задачи учебного предмета "Адаптивная физическая культура":

      1) укрепление здоровья, содействие общему физическому развитию, повышению сопротивляемости организма к неблагоприятным воздействиям внешней среды;

      2) обучение основам техники движений, формирование жизненно необходимых умений и навыков;

      3) развитие двигательных (кондиционных и координационных) способностей;

      4) воспитание потребности и умения самостоятельно заниматься физическими упражнениями, сознательно применять их в целях отдыха, тренировки, повышения работоспособности.

      18. Коррекционно-развивающие задачи адаптивной физической культуры:

      1) коррекция техники основных движений – ходьбы, бега, прыжков, лазания, перелезания, метания, симметричных и ассиметричных движений, упражнений с предметами;

      2) коррекция и развитие координационных
способностей – согласованности движений отдельных звеньев тела при выполнении физических упражнений, ориентировки в пространстве, дифференцировки усилий, времени и пространства, расслабления, быстроты реагирования на изменяющиеся условия, равновесия, ритмичности, точности движений, мышечно-суставного чувства, зрительно-моторной координации;

      3) коррекция и развитие физической подготовленности – мышечной силы, элементарных форм скоростных, скоростно-силовых качеств, ловкости, выносливости, подвижности в суставах;

      4) компенсация утраченных или нарушенных функций, формирование новых видов движений за счет сохранных функций в случае невозможности коррекции;

      5) профилактика и коррекция соматических нарушений – осанки, сколиоза, плоскостопия, телосложений, дыхательной и сердечно-сосудистой систем, профилактика простудных и инфекционных заболеваний, травматизма и микротравм;

      6) коррекция и развитие сенсорных систем – дифференцировка зрительных и слуховых сигналов (по силе, расстоянию, направлению), развитие зрительной и слуховой памяти, развитие устойчивости к вестибулярным раздражениям, дифференцировка тактильных ощущений и кожно-кинестетических восприятий;

      7) коррекция психических нарушений в процессе двигательной деятельности – зрительно-предметного и зрительно-пространственного восприятия, наглядно-образного мышления, памяти, внимания, речи, воображения, эмоционально-волевой сферы.

      19. Учителю адаптивной физической культуры необходимо ознакомиться с медицинской документацией, изучить анамнез, определить уровень и характер двигательных возможностей, вести работу в контакте с врачом, знать состояние здоровья обучающихся на каждом уроке.

      20. Материал программы дает возможность оказывать как избирательное воздействие на различные нарушения в элементарных движениях обучающихся, так и содействовать развитию у них способности организовывать более сложные движения, особенно те, которые необходимы в трудовой деятельности человека.

      Глава 3. Педагогические подходы к организации учебного процесса

      21. В основе подходов к организации учебного процесса обучающихся с умеренной умственной отсталостью лежит педагогическая концепция "нормализации", принятая во всем мире в качестве основополагающей идеи организации жизни лиц с выраженной умственной отсталостью. Согласно этой концепции обучающийся является основой и единственной точкой отсчета при проектировании всей системы коррекционно-педагогических мероприятий. Планируемые педагогические мероприятия включают в себя не только непосредственную работу с обучающимися, но и преобразование окружающей среды, создание условий, стимулирующих собственную деятельность каждого обучающегося.

      22. Содержание учебной деятельности раскрывается в учебных программах, являющихся ориентиром для составления индивидуальных программ обучения. Для составления индивидуальной программы обучения необходимо наблюдать за обучающимся, подмечать малейшие сигналы, указывающие на его потребности и возможности.

      23. На основе концепции "нормализации" сформулированы принципы организации процесса обучения и воспитания обучающегося с умеренной умственной отсталостью в условиях специальной школы.

      24. Принцип признания права обучающегося развиваться в индивидуальном темпе, сохраняя при этом свои уникальные особенности. Соблюдение этого принципа предполагает постоянное изучение возможностей и поступательного развития обучающегося, с целью определения содержания индивидуальной программы его обучения. Признание любых, даже самых минимальных продвижений в развитии и усвоении навыков, как положительных результатов в обучении.

      25. Принцип самостоятельного выбора педагогом содержания, методов, форм, дидактических средств обучения каждого обучающегося с учетом индивидуальных возможностей и результатов мониторинга образовательных и личностных достижений.

      26. Принцип создания соответствующей школьной среды для формирования практической деятельности и социальных навыков у обучающихся:

      1) формирование умений и навыков осуществляется в ситуации максимально приближенной к той, в которой они будут использованы. Это связано с трудностями переноса знаний и навыков в новую ситуацию;

      2) помещения для организации занятий с обучающимися преобразовываются в пространство, отражающее различные жизненные ситуации. Предметная среда периодически меняется вслед за изменением потребностей обучающихся;

      3) комфортная социально-бытовая и предметно-развивающая среда в школе выстраивается с учетом возрастных и физиологических особенностей обучающихся с умеренной умственной отсталостью (необходимы обустроенные пространства для отдыха, двигательной активности, санитарно-гигиенических процедур).

      27. Принцип развития мышления, языка и коммуникации, как средств социализации. У обучающихся с умеренной умственной отсталостью имеют место специфические проблемы в развитии речи (вплоть до ее отсутствия), мышления, общения. Существующие проблемы, на сколько это возможно в каждом конкретном случае, будут компенсироваться педагогическими средствами. Выстраивается последовательная работа по расширению пониманием речи, формированию вербальных и невербальных средств общения, развитию наглядно-действенного мышления обучающихся. Речевое сопровождение деятельности обучающихся со стороны педагога будут дозированным и доступным пониманию обучающихся.

      28. Принцип социализирующей направленности учебно-воспитательного процесса. В связи с неизбежной упрощенностью среды обучения и воспитания, максимально приспособленной к особенностям обучающихся и ограничивающей их взаимодействие со здоровыми сверстниками, требуется специальная работа по введению обучающегося в более сложную социальную среду:

      1) поэтапное и планомерное расширение жизненного опыта и социальных контактов обучающихся в доступных для них пределах. Часть учебного времени организовывается за стенами школы (поездки в общественном транспорте, посещение магазинов, аптеки, почты, поликлиники, музеев, театров, кафе и других мест общественного пользования);

      2) формирование толерантной и благосклонной окружающей обучающегося среды для его безболезненного вхождения в социум. С этой целью необходима планомерная работа школы с семьей обучающегося и сообществом.

Глава 4. Подходы к оцениванию учебных достижений

      29. Требования к процедурам оценивания учебных достижений обучающихся с умственной отсталостью продиктованы идеями гуманизации, природосообразности школьного обучения этой категории обучающихся.

      30. Отправным моментом для оценивания достижений обучающегося с умеренной умственной отсталостью являются задачи, сформулированные в индивидуальной программе обучения учащегося.

      31. Составление индивидуальной программы обучения учащегося с умеренной умственной отсталостью предваряется стартовой педагогической оценкой его возможностей и потребностей. Критерии оценки определяются в соответствии с онтогенезом основных линий развития и обучения обучающихся.

      32. Оценивание достижений обучающихся с умеренной умственной отсталостью осуществляется только средствами внутренней оценки. Результаты реализации индивидуальных программ обучения оцениваются в ходе образовательного процесса непосредственно учителем на занятиях.

      33. Следуя принципу специальной педагогики – "единство диагностики и коррекционно-развивающей работы", на основе которого строится весь педагогический процесс с умственно отсталыми обучающимися, педагоги систематически осуществляют контролирующие оценочные действия.

      34. Для оценивания достижений обучающихся с умеренной умственной отсталостью используется описательная оценка, которая является качественным показателем достижений обучающегося. Описательная оценка представляет собой своеобразный педагогический отчет, касающийся развития и обучения учащегося в тех сферах, в которых осуществлялся индивидуальный образовательный процесс.

Глава 5. Организация содержания учебного предмета "Адаптивная физическая культура"

      35. Объем учебной нагрузки по учебному предмету "Адаптивная физическая культура" составляет:

      1) в 1 классе - 3 часа в неделю, 99 часов в учебном году;

      2) во 2 классе - 3 часа в неделю, 102 часа в учебном году;

      3) в 3 классе - 3 часа в неделю, 102 часа в учебном году;

      4) в 4 классе - 3 часа в неделю, 102 часа в учебном году.

      36. Для проведения различных форм (индивидуальная, парная, групповая) и видов работы (игры и активные методы) предусматривается легко передвигаемая мебель. Необходимо предусмотреть место для книжных полок, стендов для выставки работ обучающихся и наглядных пособий.

      37. Разделы разбиты на подразделы, которые содержат в себе цели обучения по классам в виде ожидаемых результатов. Последовательность включения учебного материала в уроки и сроки его прохождения определяются учителем исходя из психофизических особенностей обучающихся класса; с учетом региональных климатических условий.

      38. Содержание учебного предмета "Адаптивная физическая культура" для обучающихся с умеренной умственной отсталостью включает следующие разделы и подразделы:

      таблица 1

      39. В программе для удобства использования учебных целей введена кодировка. В коде первое число обозначает класс, второе число – раздел, третье число подраздел, четвертое число - показывает нумерацию учебной цели. Например, в кодировке 1.2.1.4 "1" – класс, "2.1" –раздел и подраздел, "4" – нумерация учебной цели.

      40. Система целей обучения:

      1) "Двигательная деятельность":

      таблица 2

      2) "Развитие мышления через двигательные навыки":

      таблица 3

      3) "Формирование навыков безопасного поведения и здорового образа жизни":

      таблица 4

      41. Долгосрочное планирование определяется учителем самостоятельно через распределение целей обучения по четвертям в соответствии со сквозными темами с учетом особенностей и возможностей обучающихся данной категории. При этом используются сквозные темы представленные в общеобразовательных учебных программ.

      Сноска. Приказ дополнен Приложением 323 в соответствии с приказом Министра образования и науки РК от 27.07.2017 № 352 (вводится в действие с 01.09.2017 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 1, 2, 6, 8, 9, 10, (11, 12) классов, с 01.09.2018 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 3 класса, с 01.09.2019 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 4 класса и для обучающихся 10 класса).

Типовая учебная программа по учебному предмету "Развитие психомоторики и сенсорных процессов" для обучающихся с умеренной умственной отсталостью 1-4 классов уровня начального образования по обновленному содержанию Глава 1. Общие положения

      1. Учебная программа разработана в соответствии с Государственным общеобязательным стандартом среднего образования (начального, основного среднего, общего среднего образования), утвержденным постановлением Правительства Республики Казахстан от 23 августа 2012 года №1080 и с учетом особых образовательных потребностей обучающихся с умеренной умственной отсталостью.

      2. Учебная программа "Развитие психомоторики и сенсорных процессов" является учебно-нормативным документом, определяющим по каждому учебному предмету/дисциплине содержание и объем знаний, умений и навыков соответственно познавательным возможностям обучающихся.

      3. Учебная программа ориентирует процесс обучения на использование методического потенциала каждого предмета для усвоения обучающимися доступных знаний и приобретения умений по предметным областям, развитие максимально возможной самостоятельности, умениями ориентироваться в социокультурном пространстве.

      4. В учебной программе гармонично сочетаются традиционные функции учебно-нормативного документа с описаниями инновационных педагогических подходов к организации образовательного процесса в современной школе. Подходы к обучению являются основными ориентирами в построении принципиально новой структуры учебной программы по предмету.

      5. Ценностно-ориентированный, деятельностный, коммуникативный, личностно-ориентированный подходы, как классические основы образования, использованы для усиления приоритетности системы целей обучения и результатов образовательного процесса, что нашло отражение в новой структуре учебной программы.

      6. Одним из основных требований к процессу обучения на современном этапе является организация активной деятельности обучающегося. Активная познавательная деятельность обучающегося приобретает устойчивый характер в условиях сотворчества и поддержки учителя как партнера, консультанта.

      7. Усиление личностно-ориентированного образования возможно при использовании интерактивных методов обучения, которые в различных сочетаниях создают предпосылки для сотрудничества всех участников образовательного процесса, не допуская авторитарности во взаимоотношениях.

      8. Все инновационные подходы к организации образовательного процесса превращают обучение в модель общения обучающихся в реальном творческом процессе, предполагающий активный обмен знаниями, идеями, способами деятельности.

      9. Учебная программа конкретного предмета ориентирует учителя на развитие активности обучающегося в познавательном и социальном плане путем организации учебной деятельности, ориентированной на использование материалов регионального характера (объекты, предприятия, источники информации). Проектная деятельность учебного и воспитательного характера, осуществляемая в рамках достижения целей обучения данного предмета, организовывается в партнерстве с родителями, представителями местного сообщества.

      10. В учебной программе сформулирована предполагаемая система целей обучения, которые служат ориентировочной основой для определения содержания коррекционного предмета и которыми руководствуется учитель при создании индивидуальных программ обучения обучающихся. Содержание программ для обучающихся с умеренной умственной отсталостью носят рекомендательный характер, педагог имеет право вносить любые изменения в содержание коррекционной работы с обучающимся класса в соответствии с его возможностями и особыми образовательными потребностями.

      11. Проблема психомоторного и сенсорного развития является актуальной в коррекционно-развивающем процессе умственно отсталых обучающихся, кроме того, показатели психомоторного развития все активнее используются в психодиагностике в качестве объективных индикаторов психических свойств и состояний личности.

      12. Занятия по развитию психомоторики и сенсорных процессов являются коррекционно направленными: наряду с развитием общих способностей предполагается исправление присущих умственно отсталым обучающимся недостатков психофизического развития и формирование у них относительно сложных видов психической деятельности.

Глава 2. Цель и задачи изучения учебного предмета "Развитие психомоторики и сенсорных процессов"

      13. Предмет "Развитие психомоторики и сенсорных процессов" относится к числу предметов коррекционного компонента Типового учебного плана обучения обучающихся с умеренной умственной отсталостью.

      14. У обучающихся с умеренной умственной отсталостью сенсорный опыт спонтанно не формируется, поэтому продуманный выбор средств и способов сенсорного воздействия будет благоприятствовать их дальнейшему психическому и физическому развитию.

      15. Действия с предметами у обучающихся с умеренной умственной отсталостью остаются на уровне неспецифических манипуляций. В этой связи ребенку необходима специальная коррекционная помощь, направленная на формирование разнообразных видов предметно-практической деятельности. Обучение начинается с формирования элементарных специфических манипуляций, которые со временем преобразуются в произвольные целенаправленные действия с различными предметами и материалами.

      16. Цели коррекционного курса "Развитие психомоторики и сенсорных процессов":

      1) создание оптимальных условий для познания обучающимися каждого объекта в совокупности сенсорных свойств, качеств, признаков, многогранного полифункционального представления об окружающей действительности, оптимизации психического их развития и более эффективной социализации в обществе;

      2) формирование целенаправленных произвольных действий с различными предметами и материалами.

      17. Задачи коррекционного курса "Развитие психомоторики и сенсорных процессов":

      1) обогащать чувственный опыт через целенаправленное систематическое воздействие на различные анализаторы;

      2) развивать зрительное, слуховое, тактильное, кинестетическое восприятия, а так же восприятие запаха и вкуса как пропедевтики формирования навыков общения, предметно-практической и познавательной деятельности;

      3) формировать пространственно-временную ориентацию;

      4) развивать графические навыки;

      5) формировать способность воспринимать окружающий мир во всем многообразии свойств и признаков его объектов (цветов, вкусов, запахов, звуков, ритмов);

      6) формировать приемы элементарной деятельности, которые будут основой разных видов продуктивной деятельности (изобразительной, бытовой и трудовой, самообслуживании).

      18. В результате целенаправленной деятельности на занятиях по развитию психомоторики и сенсорных процессов обучающиеся будут учиться:

      1) ориентироваться на сенсорные эталоны;

      2) узнавать предметы по заданным признакам;

      3) сравнивать предметы по внешним признакам;

      4) классифицировать предметы по форме, величине, цвету, функциональному назначению;

      5) составлять сериационные ряды предметов и их изображений по разным признакам;

      6) практически выделять признаки и свойства объектов и явлений;

      7) давать полное описание объектов и явлений;

      8) различать противоположно направленные действия и явления;

      9) видеть временные рамки своей деятельности;

      10) определять последовательность событий;

      11) ориентироваться в пространстве;

      12) целенаправленно выполнять действия по инструкции;

      13) самопроизвольно согласовывать свои движения и действия;

      14) опосредовать свою деятельность речью.

Глава 3. Педагогические подходы к организации учебного процесса

      19. В основе подходов к организации учебного процесса обучающихся с умеренной умственной отсталостью лежит педагогическая концепция "нормализации", принятая во всем мире в качестве основополагающей идеи организации жизни лиц с выраженной умственной отсталостью. Согласно этой концепции обучающийся является основой и единственной точкой отсчета при проектировании всей системы коррекционно-педагогических мероприятий. Планируемые педагогические мероприятия включают в себя не только непосредственную работу с обучающимися, но и преобразование окружающей среды, создание условий, стимулирующих собственную деятельность каждого обучающегося.

      20. Содержание учебной деятельности раскрывается в учебных программах, являющихся ориентиром для составления индивидуальных программ обучения. Для составления индивидуальной программы обучения необходимо наблюдать за обучающимся, подмечать малейшие сигналы, указывающие на его потребности и возможности.

      21. На основе концепции "нормализации" сформулированы принципы организации процесса обучения и воспитания обучающегося с умеренной умственной отсталостью в условиях специальной школы.

      22. Принцип признания права обучающегося развиваться в индивидуальном темпе, сохраняя при этом свои уникальные особенности. Соблюдение этого принципа предполагает постоянное изучение возможностей и поступательного развития ребенка, с целью определения содержания индивидуальной программы его обучения. Признание любых, даже самых минимальных продвижений в развитии и усвоении навыков, как положительных результатов в обучении.

      23. Принцип самостоятельного выбора педагогом содержания, методов, форм, дидактических средств обучения каждого обучающегося с учетом индивидуальных возможностей и результатов мониторинга образовательных и личностных достижений.

      24. Принцип создания соответствующей школьной среды для формирования практической деятельности и социальных навыков у обучающихся:

      1) формирование умений и навыков осуществляется в ситуации максимально приближенной к той, в которой они будут использованы. Это связано с трудностями переноса знаний и навыков в новую ситуацию;

      2) помещения для организации занятий с обучающимися преобразовывается в пространство, отражающее различные жизненные ситуации. Предметная среда периодически меняется вслед за изменением потребностей обучающихся;

      3) комфортная социально-бытовая и предметно-развивающая среда в школе выстраивается с учетом возрастных и физиологических особенностей обучающихся с умеренной умственной отсталостью (необходимы обустроенные пространства для отдыха, двигательной активности,
санитарно-гигиенических процедур).

      25. Принцип интегрированного характера ежедневной деятельности обучающихся в школе. Предполагается интеграция содержания из нескольких предметных областей учебного плана, которая реализуется идеей беспредметного обучения в период первых 3-4 лет обучения в школе. Все уроки-занятия будут направлены, прежде всего, на общее развитие обучающихся (коммуникативное, двигательное, речевое, сенсорное), посредством содержания учебных программ. По мере продвижения обучающихся в индивидуальном развитии, осуществляется переход к предметному обучению.

      26. Беспредметное обучение реализуется посредством сквозного тематического планирования. В качестве сквозных тем следует использовать тематику интегрированного курса "Мир вокруг". На основе выбранной темы в течение 1-2 недель организуется разнообразная деятельность обучающихся. В этом периоде обучения выбранная тема является не только и не столько целью познания, сколько средством организации ежедневной деятельности обучающихся в школе.

      27. Принцип развития мышления, языка и коммуникации, как средств социализации. У обучающихся с умеренной умственной отсталостью имеют место специфические проблемы в развитии речи (вплоть до ее отсутствия), мышления, общения. Существующие проблемы, насколько это возможно в каждом конкретном случае, будут компенсироваться педагогическими средствами. Выстраивается последовательная работа по расширению пониманием речи, формированию вербальных и невербальных средств общения, развитию наглядно-действенного мышления обучающихся. Речевое сопровождение деятельности обучающихся со стороны педагога будут дозированным и доступным пониманию обучающихся.

      28. Принцип социализирующей направленности учебно-воспитательного процесса. В связи с неизбежной упрощенностью среды обучения и воспитания, максимально приспособленной к особенностям обучающихся и ограничивающей их взаимодействие со здоровыми сверстниками, требуется специальная работа по введению ребенка в более сложную социальную среду:

      1) поэтапное и планомерное расширение жизненного опыта и социальных контактов обучающихся в доступных для них пределах. Часть учебного времени организовывается за стенами школы (поездки в общественном транспорте, посещение магазинов, аптеки, почты, поликлиники, музеев, театров, кафе и других мест общественного пользования);

      2) формирование толерантной и благосклонной окружающей обучающегося среды для его безболезненного вхождения в социум. С этой целью необходима планомерная работа школы с семьей ребенка и сообществом.

      29. Процесс обучения обучающихся с умеренной умственной отсталостью не предусматривает жесткого регламентирования не только содержательно, но и с точки зрения организационных форм. Низкий познавательный интерес в условиях коллективного обучения; слабая реагировать на стимулы, используемые во фронтальной работе; невозможность поддерживать активность обучающихся в течение сорока пяти минут на содержании одного учебного предмета приводят к низкой эффективности традиционного академически построенного урока.

      30. Обучающиеся нуждаются в организации урока, меняющего вид деятельности тогда, когда это необходимо самому человеку, выполнять индивидуальную работу (отличную от работы других обучающихся) и получать индивидуальную помощь педагога. Обучающимся предоставляются возможность свободно передвигаться в классной комнате.

      31. Педагогические мероприятия, выстроенные в соответствии со специальными принципами, будут ориентированы на развитие собственной активности обучающихся, их инициативы и самостоятельности.

      32. Основные виды деятельности, в которых проявляется активность и развивается самостоятельность обучающихся с умеренной умственной отсталостью:

      1) наблюдение живой и неживой природы и явлений социальной жизни;

      2) предметно-практическая деятельность;

      3) игровые действия и игровая деятельность;

      4) хозяйственно-трудовая деятельность обучающихся;

      5) социально-бытовая деятельность;

      6) коммуникация с детьми и взрослыми ближайшего окружения (микросоциума);

      7) учебная деятельность (в соответствии с возможностями обучающихся).

      33. Учебно-воспитательный процесс строится в предметной деятельности на протяжении всего периода обучения обучающихся с умеренной умственной отсталостью.

      34. Коррекционные занятия по "Развитию психомоторики и сенсорных процессов" призваны создать основу для возможно более полного овладения обучающимся школьными знаниями.

      35. Прежде чем определить степень и содержание конкретной помощи обучающемуся в рамках коррекционных занятий, следует провести полноценное обследование с позиций системного подхода: вычленить специфические затруднения, мешающие процессу овладения знаниями, умениями и навыками; установить причинность, структуру, выявить особенности познавательной деятельности, определить потенциальные возможности.

      36. Особое внимание в процессе диагностики следует уделить тем детям, у которых значительно нарушено чувственное познание мира, минимизирован сенсорный опыт, а именно: выявляются нарушения мелкой моторики рук и зрительно-двигательной координации, ослаблены процессы зрительного, слухового и тактильно-двигательного восприятия, наблюдается недоразвитие осязательного анализатора, характерны затруднения ориентировки в пространстве.

      37. В процессе обследования выявляется не только достигнутый уровень развития, но и зона ближайшего развития. Одновременно оценивается уровень овладения компонентами деятельности: мотивационно-ориентировочным, операциональным, контрольно-оценочным.

      38. Результаты обследования являются определяющими при формировании подгрупп, которые создаются на основе выявленной зоны актуального уровня развития обучающихся и имеют подвижный состав. Для обучающихся с особыми образовательными потребностями планируются индивидуально-коррекционные занятия, направленные на развитие отдельных психических функций (пространственный гнозис, мелкая моторика,
тактильно-двигательное восприятие).

      39. Коррекционная работа в рамках предмета "Развитие психомоторики и сенсорных процессов" пронизывает весь процесс работы с обучающимися на каждом году обучения.

Глава 4. Подходы к оцениванию учебных достижений

      40. Требования к процедурам оценивания учебных достижений обучающихся с умственной отсталостью продиктованы идеями гуманизации, природосообразности школьного обучения этой категории обучающихся.

      41. Отправным моментом для оценивания достижений обучающегося с умеренной умственной отсталостью являются задачи, сформулированные в индивидуальной программе обучения учащегося.

      42. Составление индивидуальной программы обучения учащегося с умеренной умственной отсталостью предваряется стартовой педагогической оценкой его возможностей и потребностей. Критерии оценки определяются в соответствии с онтогенезом основных линий развития и обучения обучающихся.

      43. Оценивание достижений обучающихся с умеренной умственной отсталостью осуществляется только средствами внутренней оценки. Результаты реализации индивидуальных программ обучения оцениваются в ходе образовательного процесса непосредственно учителем на занятиях.

      44. Следуя принципу специальной педагогики – "единство диагностики и коррекционно-развивающей работы", на основе которого строится весь педагогический процесс с умственно отсталыми обучающимися, педагоги систематически осуществляют контролирующие оценочные действия.

      45. Оценочными действиями являются наблюдения за активностью обучающимися, изучение продуктов их деятельности, устных ответов в сопоставлении с индивидуальными задачами обучения и воспитания.

      46. Процедуры оценивания достижений обучающихся с умеренной умственной отсталостью имеют следующую последовательность:

      1) предварительная оценка уровня развития, знаний и навыков обучающихся. Создание профиля развития обучающегося в качестве основы для создания индивидуальной программы обучения;

      2) текущая оценка достижений и развития обучающихся. Осуществляется ежедневными наблюдениями за работой обучающихся на занятиях, с целью корректировки содержания и методов работы с обучающимся;

      3) промежуточная оценка осуществляется по завершении первого полугодия. Оценочные суждения об успешности формирования умений и навыков в соответствии с индивидуальной программой обучения фиксируются в индивидуальной программе;

      4) итоговая оценка достижений осуществляется по окончании учебного года.

      47. Для оценивания достижений обучающихся с умеренной умственной отсталостью используется описательная оценка, которая является качественным показателем достижений обучающегося. Описательная оценка представляет собой своеобразный педагогический отчет, касающийся развития и обучения ребенка в тех сферах, в которых осуществлялся индивидуальный образовательный процесс и специальная коррекционно-развивающая работа.

Глава 5. Организация содержания учебного предмета "Развитие психомоторики и сенсорных процессов"

      48. Объем учебной нагрузки по учебному предмету "Развитие психомоторики и сенсорных процессов" составляет:

      1) в 1 классе - 2 часа в неделю, 66 часов в учебном году;

      2) во 2 классе - 2 часа в неделю, 68 часов в учебном году;

      3) в 3 классе - 2 часа в неделю, 68 часов в учебном году;

      4) в 4 классе - 2 часа в неделю, 68 часов в учебном году.

      49. Для организации учебно-воспитательного процесса кабинеты укомплектовываются соответствующим школьным оборудованием с учетом санитарно-гигиенических норм.

      50. Для проведения различных форм (индивидуальная, парная, групповая) и видов работы (игры и активные методы) предусматривается легко передвигаемая мебель. Необходимо предусмотреть место для книжных полок, стендов для выставки работ обучающихся и наглядных пособий.

      51. Для реализации курса необходимо специальное материально-техническое оснащение, включающее: оборудованную сенсорную комнату, сухой (шариковый) и водный бассейны, игрушки и предметы со световыми, звуковыми эффектами, образцы материалов, различных по фактуре, вязкости, температуре, плотности, сенсорные панели, наборы аромобаночек, вибромассажеры.

      52. Содержание учебного предмета:

      таблица 1

      53. В программе для удобства использования учебных целей и проведения мониторинга введена кодировка. В коде первое число обозначает класс, второе и третье числа – раздел и подраздел, четвертое число показывает нумерацию учебной цели. Например, в кодировке 1.1.1.4 "1" - класс,
"1.1" - подраздел, "4" - нумерация учебной цели.

      54. В учебной программе сформулирована система целей обучения, которая является основой для определения содержания и последовательности изучения учебного материала каждого раздела. Система целей позволит учителю управлять процессом познания обучающихся, осуществлять пошаговый контроль за развитием формируемых функций, индивидуализировать процесс коррекционной работы.

      55. Система целей обучения:

      1) "Развитие сенсорных процессов":

      таблица 2

      2) "Развитие навыков ориентации в пространстве":

      таблица 3

      3) "Развитие мелкой моторики":

      таблица 4

      56. Долгосрочное планирование определяется учителем самостоятельно через распределение целей обучения по четвертям в соответствии со сквозными темами с учетом особенностей и возможностей обучающихся данной категории. При этом используются сквозные темы представленные в общеобразовательных учебных программ.

      Сноска. Приказ дополнен Приложением 324 в соответствии с приказом Министра образования и науки РК от 27.07.2017 № 352 (вводится в действие с 01.09.2017 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 1, 2, 6, 8, 9, 10, (11, 12) классов, с 01.09.2018 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 3 класса, с 01.09.2019 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 4 класса и для обучающихся 10 класса).

Типовая учебная программа по предмету "Формирование произношения и развитие слухового восприятия" для обучающихся с нарушением слуха (неслышащие) 5-10 классов уровня основного среднего образования (для классов с казахским языком обучения) 1 - тарау. Түсінік хат

      1. Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы № 1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартына сәйкес әзірленген.

      2. Оқу пәнінің мақсаты естімейтін білім алушыларда дыбыстарды дұрыс айту дағдыларын және сөйлеу тілін естіп қабылдауын дамыту болып табылады.

      3. Оқу пәнінің міндеттері:

      1) дыбыс күшейткіш аппарат пен жеке есту аппараттары көмегімен естіп қабылдау және қайталап айту: оқу іс-әрекетін ұйымдастыруға байланысты қарапайым сөйлеу материалдарын; жалпы білім беретін пәндерді оқытуға байланысты материалдарды қабылдау; сыныптағы сөздерді естіп қабылдау жағдайына байланысты мұғалімнің мәтіндерді таңдап алуы;

      2) естіп қабылдау және табиғи дыбыстарды естіп қабылдау;

      3) білім алушылардың фонетикалық анық, айқын, мәнерлі ауызша сөйлеу тілін қалыптастыру;

      4) сөйлеу тіліндегі дұрыс интонацияны, ырғақты, орфоэпияның негізгі ережелерін, буын және сөз екпінін сақтау;

      5) сөйлеу кезінде дұрыс тыныс алып сөйлеуді қалыптастыру;

      6) тыныспен жұмыс: тынысты бөлмей, бірнеше буынды, сөзді, сөйлемді айта білу;

      7) дауыспен жұмыс: дауыстап, жай, сыбырлап айта білуге үйрету. Дауыс екпінін, ырғағын дұрыс келтіруге үйрету;

      8) дыбыстармен жұмыс 1 және 2 концентрдегі жинақталған дыбыстарды қатесіз дұрыс қою, дағдыландыру,саралап жіктеу арқылы жүргізу;

      9) сөздермен жұмыс: естіп, көріп-естіген сөздерді бөлмей дұрыс қайталап (офографиялық ережелерді сақтап) айтып беру;

      10) сөйлемдермен жұмыс - бір тыныста бөлмей,созбай, бірқалыпты, асықпай, жаймен түсінікті етіп қайталап айтып беру. Дауыс екпінін, ырғағын дұрыс сақтап, көңіл-күйін білдіріп айта білуге үйрету.

      4. Естімейтін балаларда есту қабілетін дамыту мен ауызша сөйлеу тілін қалыптастыру бір-бірімен тығыз байланысты. Ауызша сөйлеу тілін қалыптастыру есту және естіп көру негізінде жүзеге асырылады. Өз кезегінде сөйлеу тілін естіп қабылдау дағдысы білім алушылардың дыбыс айтуды қалыптастыру процесінде жетілдіріледі. Дыбыс айтуды қалыптастыруды оқыту барысында білім алушылардың өзін-өзі қадағалау дағдыларына көп көңіл бөлінеді.

      5. Берілген бағдарлама екі бөлімнен тұрады:

      1) есту қабілетін дамыту;

      2) дыбыс айтуға үйрету.

      6. Оқу жүктемесінің көлемі:

      1) 5-сынып – аптасына 16 сағат, оқу жылында - 544 сағат;

      2) 6-сынып – аптасына 16 сағат, оқу жылында - 544 сағат;

      3) 7-сынып – аптасына 4 сағат, оқу жылында - 136 сағат;

      4) 8-сынып – аптасына 4 сағат, оқу жылында - 136 сағат;

      5) 9-сынып – аптасына 4 сағат, оқу жылында - 136 сағат;

      6) 10-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында - 68 сағат.

      7. Есту қабілетін дамыту және дыбыс айтуды қалыптастыру бойынша жеке және топтық сабақтар 5-6 сыныптарда бір білім алушыға аптасына - 2 сағат, 7-9 сыныптарда – 0,5 сағат, 10 сыныптарда – 0,25 сағат жүргізіледі және осыған орай бағдарламада жоспар бойынша жалпы білім беретін пәндерді оқытуға байланысты бір тақырыптағы мәтін бір аптаға берілетіні ескерілген. Көлемді тақырыптар 2-3 аптаға дейін алынады.

      8. Оқу материалының мазмұнын оқу барысында: сөйлеу тілін, дактиль тілін, ауызша сөйлеу тілін дамыту пәндері және ана тілі, затты іс жүзінде оқыту, математика, айналамен таныстыру, түзету-ырғақ сабақтарымен пәнаралық байланысы ескеріледі.

2-тарау. Оқу пәнінің 5 - сыныптағы базалық білім мазмұны

      9. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды есту арқылы ажырату және танып айыру (136 сағат):

      1) қарастырылатын тақырыптар: "Берекелі күз", "Күзгі бақ", "Туған күн", "Қоңыр күз", "Біздің мектеп", "Кітапханада", "Хайуанаттар саяжайы", "Туған өлкем", "Жол тәртібін сақта", "Алғашқы қар", "Аңдар қысқа қалай дайындалады", "Қыс қызықтары", "Қысқы орман", "Жаңа жыл";

      2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: "Күз айлары қай айлар?" "Ауыл адамдары күзде немен айналысады?" "Астықты қайда тасиды?" "Балалар бақшада не істейді?";

      3) естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар: күз келді. Бақта жемістер: алма, өрік, алмұрт, шие, шабдалы өседі. Күзде күн қысқарады, түн ұзарады.

      10. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды есту арқылы ажырату және танып айыру (136 сағат):

      1) қарастырылатын тақырыптар: "Қысқы каникул", "Сырғанақта", "Құстар - біздің досымыз", "Қаладағы және ауылдағы көлік түрлері", "Мұз айдынында", "Қыстайтын құстарға көмек", "Қысқы спорт ойыны", "Қыс қызығын тойлаймыз", "Қош бол, қыс!", "Аналар мерекесі", "Наурыз жыл басы", "Көктем келді", "Аңдар мен құстардың көктемгі тіршілігі", "1-Мамыр - Қазақстан халқының бірлігі күні", "9-Мамыр –Жеңіс күні";

      2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: қандай каникул болды? (көктемгі, күзгі, қысқы) Каникул неше күн болды? Сен каникулда не істедің?

      11. Естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар (136 сағат): қыс, аяз, боран, суық жел, каникул, жаңа жыл, ауыл, мереке, Аяз ата, Ақшақар, мұз айдыны, шана, коньки, аяқталды. Қыс түсті. 2-ші тоқсан аяқталды. Жаңа жыл мерекесі болды. Қысқы каникул басталды. Каникулда ауылға бардым. Жоталардан шанамен сырғанадық. Мұз айдынында коньки тептік. Атама көмектестім. Ауладағы қарды күредім. Атаммен аңға барып аң ауладық. Каникул өте қызықты өтті.

      12. Шамамен берілген тексеру материалдары: күз айлары қай айлар? Ауыл адамдары күзде немен айналысады? Астықты қайда тасиды? Балалар бақшада не істейді? Күзгі бақ несімен әдемі? Күз айларында қандай мерекелер болады? Күзде бақта, бақшада нелер піседі? Бақшада қандай көкөністер өседі? Бақта қандай жемістер өседі? Күзде табиғатта қандай өзгерістер болады? Ағаштардың жапырақтары қандай болады? Күз айлары қай айлар? Күзде табиғатта қандай өзгерістер болады? Ауыл адамдары күзде немен айналысады? Күз айларында қандай мерекелер болады? Күзде қандай жел соғады? Күзде бақта, бақшада нелер піседі? Ағаштардың жапырақтары қандай болады?

       13. Дыбыстардың айтылуын қалыптастыру (136 сағат):

      1) дұрыс тыныс алу: тыныс паузаларының көмегімен синтагмдерді дұрыс ажыратып, сөздік тілді пайдалану;

      2) дауыспен жұмыс; логикалық екпінді диалогтар кезінде сақтау. Бірқалыпты дауыспен сөйлеу;

      3) дыбыстар және дыбыс тіркестері. Артикуляциясы ұқсас дауыссыз дыбыстарды дифференциациялау:

      мұрын жолды және ауыз жолды дыбыстар: м-п, м-б, н-ң, н-т, в-д;

      ұяң және қатаң дыбыстар: ф-в, п-б, т-д, к-г, с-з, ш-ж, қ-ғ;

      4) сөз: сөздік тілде дыбыс тіркестерін дұрыс сақтап, айту: -ст (Астана, Қазақстан), -лм (Алматы, алма, алмұрт), -лш (Алша, қызылша), нш (әнші, кенші);

      5) қысқа сөйлемдер: әдеби шығармалардың үзінділері мен өлеңдерді жатқа мәнерлеп оқу. Сөйлеу тілінің бірқалыптылық темптік дағдысын бекіту.

3-тарау. Оқу пәнінің 6-сыныптағы базалық білім мазмұны

      14. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды естіп-көру және есту арқылы ажырату және танып айыру (136 сағат):

      1) қарастырылатын тақырыптар: "Жазғы каникул", "Жайлауда", "Күз кереметі", "16 - желтоқсан - Қазақстанның тәуелсіздігі күні", "Қазақстанның ірі қалалары", "Шырша ойыншықтары", "Қыс түсті";

      2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: "Сен жайлауда болдың ба?", "Жайлаудың табиғаты қандай?", "Жайлауда адамдар немен айналысады?", "Малдар қайда жайылады?", "Балалар кімдерге көмектеседі?".

      15. Естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар: "Жайлау, әдемі, жап-жасыл, мал, жайылым, сиыр, жылқы, қой, ешкі, лақ, қозы, құлын, бұзау. Мен жазда жайлауда болдым" (136 сағат).

      16. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды естіп-көру және есту арқылы ажырату және танып айыру (136 сағат):

      1) қарастырылатын тақырыптар: "Каникулдың қызықты күндері", "Сиқырлы қыс", "Кішіпейілділік - кісілік белгісі", "Көктем келді, алақай!", "Келіңдер, құстар", "Құстың ұясы", "8-наурыз - аналар мерекесі", "Наурыз мерекесі", "1-мамыр - Қазақстан халқының бірлігі күні", "7-мамыр – Ұландар күні";

      2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: "Наурыз қандай мейрам?", "Мейрамға ел қалай қамданады?", "Наурыз көжені қандай дәмдерден дайындайды?", "Наурызда қандай ұлт-дәстүрлерді көрсетеді?";

      3) естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар: Наурыз, наурыз көже, алтыбақан, ақсүйек, бәйге, күрес, ұйқы ашар. Қуанышты күн, жаңа жыл құтты болсын. Наурыз - қазақтың ұлттық мейрамы.

      17. Дыбыстардың айтылуын қалыптастыру (136 сағат):

      1) дұрыс тыныс алу: тыныс паузаларының көмегімен синтагмдерді дұрыс ажыратып, сөздік тілді пайдалану;

      2) дауыспен жұмыс: логикалық екпінді диалогтар кезінде сақтау; бірқалыпты дауыспен сөйлеу;

      3) дыбыстар және дыбыс тіркестері: артикуляциясы ұқсас дауыссыз дыбыстарды дифференциациалау; мұрын жолды және ауыз жолды дыбыстар: м-п, м-б, н-ң, н-т, к-г, қ-ғ, м, в-д; шулы-ызың дыбыстар: с-ш, з-ж; аффрикаттар: ц-ч; ұяң және қатаң дыбыстар: ф-в, п-б, т-д;

      4) сөз; сөздік тілде дыбыс тіркестерін дұрыс сақтап, айту: -сп (аспан, аспаз), -сх (асхана, Асхат), -лт (алтын, алты), -нт (ант, ынталы, ынтымақ);

      5) қысқа сөйлемдер: әдеби шығармалардың үзінділері мен өлеңдерді интонацияны сақтап, жатқа мәнерлеп оқу; сөйлеу тілінің бірқалыптылық, ырғақтық, темптік дағдысын бекіту.

4-тарау. Оқу пәнінің 7-сыныптағы базалық білім мазмұны

      18. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды естіп-көру және есту арқылы ажырату және танып айыру (45 сағат):

      1) қарастырылатын тақырыптар: "Алтын күз", "Жусан исі", "Тұңғыш қазақ ғарышкері", "Табиғатты қорға", "Туған өлкем", "Астана қаласы", "Дәрігер - денсаулық сақшысы", "Адал дос", "Жаңа жыл қарсаңында";

      2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: күз айларын сипаттап айтып бер. Бақшада өсетін қандай жемістерді білесің? Олардың адам ағзасына қандай пайдасы бар?

      19. Естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар. (45сағат): қыркүйек, қазан, қараша, күн, түн, қауын, қарбыз, өсімдіктер, көкөністер, жемістер. Сабырлы күз де келді. Қыркүйек - барлықтың, байлықтың айы. Бұл айда құс атаулының көші басталады. Айдың алғашқы күндерінде кәдімгідей суық түсе бастайды. Алтын масақ егіннің ішінде комбайн дауысы бір тынбайды. Қауын, қарбыз, қызанақ тиелген машиналар қала мен екі арада дамыл таппайды. Өсімдіктер сарғайып, алтын түстес болған соң, халық бұл мезгілді "Алтын күз" деп атайды.

      20. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды естіп-көру және есту арқылы ажырату мен танып айыру (46 сағат):

      1) қарастырылатын тақырыптар: "Қыс табиғаты", "Көксерек", "Суықторғай", "Ақ боран", "Менің Қазақстаным", "Көктем", "Өнегелелік деген не?", "Наурыз мейрамы", "Көктем мерекелері";

      2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: "Еліміз егемендігін қай жылы алды?", "Қазақстанның астанасы қай қала?", "Қазақстанда қандай ұлт өкілдері тұрады?", "Еліміздің рәміздерін ата";

      3) естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар: Қазақстан, елтаңба, ту, әнұран, ұлт өкілі, ел егемендігі. Біздің Отанымыз –Қазақстан. Оның астанасы - Астана қаласы. Елімізде бой көтерген ең ірі қала. Үйлері биік, замана талабына сай, әдемі алыстан көз тартады. Еліміз өз егемендігін, тәуелсіздігін 1991 жылы 16-желтоқсанда алды. Қазақстан –дүние жүзіндегі көптеген мемлекеттер таныған ел. Оның өз елтаңбасы, туы, әнұраны бар. Қазақстан әлемдегі ең ірі мемлекеттердің бірі. Елімізде көптеген ұлт өкілі тату-тәтті өмір сүріп жатыр. Біздің еліміз жерінің кеңдігімен қатар табиғи байлығы да мол мемлекет. Біз ұшы-қиыры жоқ кең жерімізді, достығымыз жарасқан елімізді мақтан етеміз.

5-тарау. Оқу пәнінің 8 - сыныптағы базалық білім мазмұны

      21. Шамамен алынатын мәтіндер (45 сағат): қазақ жазушылары мен ақындарының шығармаларынан: Мағжан Жұмабаев, Шерхан Мұртаза, Сайын Мұратбеков, Ыбырай Алтынсарин, Мұхтар Әуезов, Ахмет Әуезов, Бердібек Соқпақбаев, Абай Құнанбаев, Мұқағали Мақатаев, Тұманбай Молдағалиев.

      22. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды естіп-көру және есту арқылы ажырату және танып айыру, естіп-көру арқылы 80 сөз көлеміндегі материалды қабылдау (45 сағат):

      1) қарастырылатын тақырыптар: "Жас Мұхтар", "Ауылдағы күзгі жұмыстар", "Табиғатты қорға", "Туған өлкем", "Астана қаласы", "Дәрігер денсаулық сақшысы", "Адал дос", "Жаңа жыл қарсаңында";

      2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: "Күз айларын сипаттап айтып бер". "Бақшада өсетін қандай жемістерді білесің?". "Олардың адам ағзасына қандай пайдасы бар?";

      3) естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар: "Қыркүйек, қазан, қараша, күн, түн, қауын, қарбыз, өсімдіктер, көкөністер, жемістер". Сабырлы күз де келді. Қыркүйек - барлықтың, байлықтың айы. Бұл айда құс атаулының көші басталады. Айдың алғашқы күндерінде кәдімгідей суық түсе бастайды.

      23. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды естіп-көру және есту арқылы ажырату және танып айыру (46 сағат):

      1) қарастырылатын тақырыптар: "Қыс табиғаты", "Көксерек", "Суықторғай", "Ақ боран", "Арал теңізі", "Көктем", "Аналар мерекесі", "Наурыз мейрамы", "Көктем мерекелері";

      2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: "Табиғатты не үшін қорғау керек?" "Бұрын Арал теңізі қандай еді?" "Аралдың суы неге азайып барады";

      3) естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар: "Табиғат, теңіз, көл, кеме, тұз, Қызылорда, Амудария, Сырдария, өзендер, құяды, бөлінеді. Табиғат - халық қазынасы. Біз оның байлығын пайдалана отырып, қорғай алмасақ, Арал теңізі сияқты сулар деңгейі кеміп, азая бастайды. Бұрын Арал теңізі-ең үлкен көлдердің бірі екен. Мұнда кемелер жүзіпті. Тұз зауыты, көптеген балық аулайтын мекмелері болыпты. Бұған Амудария мен Сырдария өзендері құяды. Судың көбі Қызылорда облысыдағы күріш егісіне бөлінеді. Солардан қалғаны ғана Аралға құяды. Теңіз деңгейі күн санап, төмендеп барады. Соған қарай ауа-райы өзгерген. Адамдар түрлі аурумен ауырып, өмірлеріне қауіп төнді. Сондықтан ел Арал маңынан басқа жаққа көшіп жатыр.

6-тарау. Оқу пәнінің 9-сыныптағы базалық білім мазмұны

      24. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды естіп-көру және есту арқылы ажырату және танып айыру, естіп-көру арқылы 100-сөз көлеміндегі материалды қабылдау. Мұғаліммен және достарымен берілген тақырып бойынша диалогқа түсіп, естіп-көру арқылы қабылдау (68 сағат):

      1) қарастырылатын тақырыптар: "Менің Қазақстаным", "Ұя сыры", "Қараш-қараш оқиғасы", "Күй аңызы", "Туған жер", "Қаздар қайтып барады", "Менің шешем", "Қонақтар", "Жаңа жыл кеші";

      2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: еліміз егемендігін қай жылы алды? Қазақстанның астанасы қай қала? Қазақстанда қандай ұлт өкілдері тұрады? Еліміздің рәміздерін ата;

      3) естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар: "Біздің Отанымыз – Қазақстан. Оның астанасы - Астана қаласы. Еліміз өз егемендігін, тәуелсіздігін 1991 жылы 16-желтоқсанда алды".

      25. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды естіп-көру және есту арқылы ажырату мен танып айыру, естіп-көру арқылы 100-сөз көлеміндегі материалды қабылдау. Мұғаліммен және достарымен берілген тақырып бойынша диалогқа түсіп, естіп-көру арқылы қабылдау (68 сағат):

      1) қарастырылатын тақырыптар: "Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасы", "Денсаулық күзетінде", "Достық деген не?", "Атамекен", "Исатай сарбаздары", "Шыңғыстау", "Қайырымды бала";

      2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: "Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасының негізі-не?", "Шаңырақ ненің түп негізі?", "Тұлпар - нені білдіреді?";

      3) естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар: Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасының негізі - шаңырақ. Шаңырақ – мемлекеттің түп негізі, отбасының бейнесі. Шаңырақ-күн шеңбері. Айналған Күн шеңберінің қозғалыстағы суреті іспетті. Шаңырақ - киіз үйдің күмбезі көшпелі түркілер үшін үйдің, ошақтың, отбасының бейнесі. Тұлпар - дала дүлдүлі, ер-азаматтың сәйгүлігі, желдей ескен жүйрікаты, жеңіске деген жасымас жігердің, қажымас қайраттың, мұқалмас қажырдың, тәуелсіздікке, бостандыққа ұмтылған құлшыныстың бейнесі. Қанатты тұлпар-қазақ поэзиясындағы кең тараған бейне. Ол ұшқыр арманның, самғаған таңғажайып жасампаздық қиялдың, талмас талаптың, асыл мұраттың, жақсылыққа құштарлықтың кейпі. Қанатты тұлпар Уақыт пен Кеңістікті біріктіреді. Ол-өлмес өмірдің бейнесі. Бір шаңырақтың астында тату-тәтті өмір сүретін Қазақстан халқының өсіп-өркендеуін, рухани байлығын, сан сырлы, алуан қырлы бет-бейнесін паш етеді. Әрбір адамның жол нұсқайтын жарық жұлдызы бар.

7-тарау. Оқу пәнінің 10-сыныптағы базалық білім мазмұны

      26. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды естіп-көру және есту арқылы ажырату мен танып айыру, естіп-көру арқылы 100-сөз көлеміндегі материалды қабылдау. Мұғаліммен және достарымен берілген тақырып бойынша диалогқа түсіп, естіп-көру арқылы қабылдау (24 сағат):

      1) қарастырылатын тақырыптар: "Табиғаты ғажайып Қазақстан", "Марғұлан мұнарасы", "Асан Қайғының жерге айтқан сындары", "Бақыттың кіндігі - Отан", "Ғасырлар сомдаған қазақ", "Ұстаз ұлағаты", "Ұзақ өмір сүргіңіз келсе", "Тәуелсіздік – тәу етер жалғыз кие", "Денсаулық күзетінде";

      2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: Қазақстандағы ең ірі өзендерді ата. Қазақстандағы ең биік шың қалай аталады?;

      3) естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар: Өзендер, Ертіс, Сырдария, Іле, Есіл, Тобыл, Хан Тәңірі, жануарлар, өсімдіктер, бүркіт, Алматы, республика, сүтқоректі. Қазақстанның жер қойнауында әлемдегі табиғи қазба байлықтардың барлық түрі (90-нан астам) кездеседі.

      27. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды естіп-көру және есту арқылы ажырату мен танып айыру, естіп-көру арқылы 100-сөз көлеміндегі материалды қабылдау. Мұғаліммен және достарымен берілген тақырып бойынша диалогқа түсіп, естіп-көру арқылы қабылдау (24 сағат):

      1) қарастырылатын тақырыптар: "Ұя сыры", "Қысқы кеш", "Сіз - қазақ деген ұлы халықтың ұрпағысыз", "Қажымұқан Мұңайтпасов", "Отырар", "Әнші", "Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасы", "Мұқағали мінезі", "Аққулы көл";

      2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: "Дайын ұяны қараторғайлар пайдаланды ма?" "Олар не істеді?" "Қызанақ көшетінің оларға қандай қажеті бар екен?";

      3) естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар: "Күн жылынып, қар ери бастаған кезде, атам бақша жиегіндегі жуан бәйтеректің бұтағына бір ұяны бекітті".

      28. Дыбыстардың айтылуын қалыптастыру (20 сағат). 7-10 сыныптарда білім алушылар дыбыстарды айтқанда өзін-өзі қадағалай білуі керек, сөздерді естіп, көріп естіп, дыбыстырды қадағалап дұрыс айтып қайталай білуі керек. Сөздік материалдарды анық, таза, дұрыс артикуляциясын сақтап, дауыс ырғағын, биіктігін, сөз екпінін дұрыс сақтап, айта білуі керек. Ұқсас дыбыстарды (мұрын жолды және ауыз жолды дыбыстар: м-п, м-б, н-ң, н-т, в-д ұяң және қатаң дыбыстар: ф-в, п-б, т-д, к-г, с-з, ш-ж, қ-ғ, шулы-ызың дыбыстар: с-ш, з-ж , аффрикаттар: ц-ч) сөзде, сөз тіркестерінде, сөйлемде, саралап жіктеп дұрыс айту дағдыландырылады. Дыбыстарды дұрыс айту дағдылары сабақта, сабақтан тыс кездерде, өзара әңгімелескенде, өзбетінше өз ойын жеткізу барысында қалыптастырылады.

8-тарау. 5-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      29. Пәндік нәтижелер.

      30. Білім алушылар:

      1) тыңдау арқылы берілген материалдарды түсініп, ажыратуды;

      2) жай сөйлемдерді есту арқылы түсініп, ажыратуды;

      3) зат есім, есімдік, сан есімдер кездесетін сөз тіркестерін есту арқылы түсініп, ажыратуды;

      4) есту арқылы сөз тіркестерін, қысқа сөйлемдерді түсініп, ажырата білу, қайталап айтуды;

      5) логикалық екпінді сақтауды;

      6) бірқалыпты дауыспен сөйлей білетін болады;

      31. Білім алушылар:

      1) берілген тапсырмаларды орындау;

      2) тыныс паузаларының көмегімен синтагмдерді дұрыс ажыратып, сөздік тілді пайдалану;

      3) сөйлемнің бірыңғай мүшелерін есту арқылы түсініп, ажырата алу;

      4) әдеби шығармалардың үзінділері мен өлеңдердің интонациясын сақтап, жатқа мәнерлеп оқу;

      5) сөйлеу тілінің бірқалыптылық, ырғақтық, темптік дағдысын сақтау дағдыларын меңгеретін болады.

9-тарау. 6-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      32. Пәндік нәтижелер.

      33. Білім алушылар:

      1) тыңдау арқылы берілген материалдарды түсініп, ажырата білу, қайталап айтуды;

      2) жай сөйлем мүшелерін, сөз тіркестерін, ажыратып, қайталап айтуды;

      3) зат есім, есімдік, сан есімдер кездесетін сөз тіркестерін есту арқылы түсініп, ажыратып, қайталап айтуды;

      4) есту арқылы сөз тіркестерін, қысқа сөйлемдерді түсініп, ажыратып, қайталап айтуды;

      5) бірқалыпты дауыспен сөйлеуді;

      6) дыбыстар және дыбыс тіркестерін айтуды;

      7) сөйлеу тілінің бірқалыптылық, ырғақтық, темптік дағдысын сақтай білетін болады.

      34. Білім алушылар:

      1) берілген тапсырмаларды орындау;

      2) тыныс паузаларының көмегімен синтагмдерді дұрыс ажыратып, сөздік тілді пайдалану;

      3) сөздік тілде -сп; -сх; -лт; -нт; дыбыс тіркестерін дұрыс сақтау;

      4) әдеби шығармалардың үзінділері мен өлеңдердің интонациясын сақтап, жатқа мәнерлеп оқу;

      5) бірыңғай сөйлем мүшелерін, сөз тіркестерін, зат есім, есімдіктерді ажыратып, қайталап орындай алу дағдыларын меңгеретін болады.

10-тарау. 7-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      35. Пәндік нәтижелер.

      36. Білім алушылар:

      1) тыңдау арқылы берілген материалдарды түсініп, ажыратуды, қайталап айтуды;

      2) жай сөйлем мүшелерін, сөз тіркестерін, ажыратып, қайталап айтуды;

      3) зат есім, есімдік, сан есімдер кездесетін сөз тіркестерін есту арқылы түсініп, ажыратып, қайталап айтуды;

      4) есту арқылы сөз тіркестерін, қысқа сөйлемдерді түсініп, ажыратып, қайталап айтуды;

      5) сөздік материалдарды анық, таза, дұрыс артикуляциясын сақтап, дауыс ырғағын, биіктігін, сөз екпінін дұрыс сақтап айтуды;

      6) сөздік тіл материалдарын ажырата білу және тыңдап, қайталап айтуды;

      7) дыбыстарды айтқанда өзін-өзі қадағалауды;

      8) бірыңғай сөйлем мүшелерін, сөз тіркестерін, зат есім, есімдіктерді ажыратып, қайталап білетін болады.

      37. Білім алушылар:

      1) берілген тапсырмаларды орындау;

      2) дыбыстарды айтқанда өзін-өзі қадағалау;

      3) сөздерді естіп, көріп естіп, дыбыстырды қадағалап дұрыс айтып, қайталап алу дағдыларын меңгеретін болады.

11-тарау. 8-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      38. Пәндік нәтижелер.

      39. Білім алушылар:

      1) тыңдау арқылы берілген материалдарды түсініп, ажыратуды, қайталап айтуды;

      2) жай сөйлем мүшелерін, сөз тіркестерін, ажыратып, қайталап айтуды;

      3) бірыңғай сөйлем мүшелерін, сөз тіркестерін, зат есім, есімдіктерді ажыратып, қайталап айтуды;

      4) зат есім, есімдік, сан есімдер кездесетін сөз тіркестерін есту арқылы түсініп, ажыратып, қайталап айтуды;

      5) сөздік тіл материалдарын ажырата білу және тыңдап, қайталап айтуды;

      6) ұқсас дыбыстарды (мұрын жолды және ауыз жолды дыбыстар: м-п, м-б, н-ң, н-т, в-д) дұрыс айтуды;

      7) қабылдаған мәтін бойынша мұғаліммен, достарымен диалог құрып, әңгімелесуді білетін болады.

      40. Білім алушылар:

      1) сөздік материалдарды анық, таза, артикуляциясын дұрыс сақтап, дауыс ырғағын, биіктігін, сөз екпінін дұрыс сақтап, орындай алу;

      2) есту арқылы сөз тіркестерін, қысқа сөйлемдерді түсініп, ажыратып, қайталап орындау;

      3) берілген тапсырмаларды орындау дағдыларын меңгеретін болады.

12-тарау. 9-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      41. Пәндік нәтижелер.

      42. Білім алушылар:

      1) тыңдау арқылы берілген материалдарды түсініп, ажыратуды, қайталап айтуды;

      2) жай сөйлем мүшелерін,сөз тіркестерін, ажыратып, қайталап айтуды;

      3) бірыңғай сөйлем мүшелерін, сөз тіркестерін, зат есім, есімдіктерді ажыратып, қайталап айтуды;

      4) зат есім, есімдік, сан есімдер кездесетін сөз тіркестерін есту арқылы түсініп, ажыратып, қайталап айтуды;

      5) қабылдаған мәтін бойынша мұғаліммен, достарымен диалаог құрып, әңгімелесуді;

      6) ұяң және қатаң дыбыстарды (ф-в, п-б, т-д, к-г, с-з, ш-ж, қ-ғ) дұрыс айта білетін болады.

      43. Білім алушылар:

      1) есту арқылы сөз тіркестерін, қысқа сөйлемдерді түсініп, ажыратып, қайталап орындау;

      2) сөздік тіл материалдарын ажырата білу және тыңдап, қайталап айту;

      3) берілген сұрақтарға есту арқылы тыңдап, жауап беру, тапсырмаларды орындау дағдыларын меңгеретін болады.

13-тарау. 10-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      44. Пәндік нәтижелер.

      45. Білім алушылар:

      1) тыңдау арқылы берілген материалдарды түсініп, ажыратуды, қайталап айтуды;

      2) жай сөйлем мүшелерін, сөз тіркестерін, ажыратып, қайталап айтуды;

      3) бірыңғай сөйлем мүшелерін, сөз тіркестерін, зат есім, есімдіктерді ажыратып, қайталап айтуды;

      4) есту арқылы сөз тіркестерін, қысқа сөйлемдерді түсініп, ажыратып, қайталап айтуды;

      5) қабылдаған мәтін бойынша мұғаліммен, достарымен диалаог құрып, әңгімелесуді;

      6) шулы-ызың дыбыстарды (с-ш, з-ж), аффрикаттарды (ц-ч) сөзде, сөз тіркестерінде, сөйлемде, саралап жіктеп дұрыс айтуды білетін болады.

      46. Білім алушылар:

      1) зат есім, есімдік, сан есімдер кездесетін сөз тіркестерін есту арқылы түсініп, ажыратып, қайталап, орындау;

      2) сөздік тіл материалдарын ажырата білу және тыңдап, қайталап, орындау;

      3) берілген сұрақтарға есту арқылы тыңдап, жауап беру, тапсырмаларды орындау дағдыларын меңгеретін болады.

      47. Тұлғалық нәтижелер. Білім алушылар:

      1) сөздік материалдарды пайдалана отырып, естімейтін балалардың сөйлеу тілін қалыптастыру барысында Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерін сипаттау;

      2) ауызша сөйлеу тілі материалдарын есту және көріп-есту арқылы қабылдап, өз салт-дәстүрін ана тілін, мәдениеті мен басқа ұлт өкілдерінің салт- дәстүрлерін құрметтеу;

      3) берілген мәтіндерді қабылдау арқылы туған елге және туған жердің табиғатына деген сүйіспеншілігін арттыру дағдыларын танытады.

      48. Жүйелік-әрекеттік нәтижелер:

      1) естімейтін білім алушыларды оқуға деген жағымды қатынасқа тәрбиелеуінен;

      2) естімейтін білім алушылардың сөйлеу тілі дағдыларын қалыптастыру барысында шығармашылық іс-әрекеттерге қызығушылығын арттыруынан көрініс табады.

      Сноска. Приказ дополнен Приложением 325 в соответствии с приказом Министра образования и науки РК от 27.07.2017 № 352 (вводится в действие с 01.09.2017 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 1, 2, 6, 8, 9, 10, (11, 12) классов, с 01.09.2018 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 3 класса, с 01.09.2019 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 4 класса и для обучающихся 10 класса).

Типовая учебная программа по предмету "Формирование произношения и развитие слухового восприятия" для обучающихся с нарушением слуха (неслышащие) 5 - 10 классов уровня основного среднего образования (для классов с русским языком обучения) Глава 1. Пояснительная записка

      1. Учебная программа разработана в соответствии с Государственным общеобязательным стандартом среднего образования (начальное, основное, среднее, общее среднее образование), утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 23 августа 2012 года №1080.

      2. Цель учебного предмета:

      1) в области формирования произношения (далее - ФП): формирование достаточно внятной, естественной устной стороны речи;

      2) в области развития слухового восприятия (далее - РСВ): формирование речевого поведения у неслышащих обучающихся на основе развития слухового восприятия устной речи с использованием звукоусиливающей аппаратуры индивидуального и стационарного пользования.

      3. Задачи учебного предмета:

      1) развитие у глухих обучающихся речевого слуха;

      2) создание слухо-зрительной основы для восприятия ими устной речи;

      3) формирование фонетически внятной, членораздельной, выразительной устной речи обучающихся;

      4) соблюдение в речи правильной интонации, темпа и слитности, основных правил орфоэпии, словесного и логического ударения;

      5) развитие правильного речевого дыхания.

      4. "Формирование произношения и развитие слухового восприятия" для среднего и старшего звена специальной коррекционной школы для неслышащих детей является одним из основных коррекционных предметов.

      5. Объем учебной нагрузки:

      1) 5 класс – 16 часов в неделю, 544 часов в учебном году;

      2) 6 класс – 16 часов в неделю, 544 часов в учебном году;

      3) 7 класс – 4 часа в неделю, 136 часов в учебном году;

      4) 8 класс – 4 часа в неделю, 136 часов в учебном году;

      5) 9 класс – 4 часа в неделю, 136 часов в учебном году;

      6) 10 класс – 2 часа в неделю, 68 часов в учебном году.

      6. Данные часы распределяются для проведения подгрупповых (групповых) занятий в 5-6 классах по 2 обучающегося (68 часов в год), с 7-9 класс по 4 обучающегося (68 часов в год), 10 класс по 4 обучающегося (34 часа в год).

      7. В процессе изучения содержания учебного материала учитываются межпредметные связи: с развитием речи, дактильной речью, устной речью, чтением, предметно-практическим обучением, математикой, ознокомлением с окружающим миром, коррекционной ритмикой.

      8. Развитие речевого слуха в 5-10 классах делится на основной период и период активного пользования индивидуальным слуховым аппаратом (6-10 классы). Ведущими формами организации по формированию произношения и развитию слухового восприятия являются индивидуальные, фронтальные слуховые занятия и фонетические зарядки, а также все общеобразовательные и специальные уроки в коррекционной школе для неслышащих.

      9. Содержание специального обучения произношению включает ряд разделов работы:

      1) работа по развитию речевого дыхания направлена на формирование и развитие у неслышащих обучающихся навыка правильного пользования речевым дыханием, умением воспроизводить слитно на одном выдохе слова и короткие фразы, умением членить фразы на синтагмы;

      2) работа над голосом предполагает формирование и развитие у обучающегося навыка пользованием голоса нормальной высоты и силы, без грубых отклонений от нормального тембра, развитие модуляции голоса по силе и высоте;

      3) работа над звуками и их сочетаниями направлена на формирование и развитие у обучающихся навыков правильного воспроизведения звукового состава речи;

      4) работа над словом, направленна на формирование и развитие у обучающихся навыков воспроизведения слов слитно, без призвуков, сохраняя звуковой состав, соблюдая ударение и орфоэпические правила;

      5) над фразой направлена на формирование и развитие у обучающихся навыков ее произнесения в нормальном темпе, слитно, соблюдая ритмико-мелодическую структуру.

      10. В процессе обучения произношению большое внимание уделяется формированию у обучающихся навыков самоконтроля.

Глава 2. Базовое содержание учебного предмета для 5 класса

      11. Развитие слухового восприятия.

      12. Воспринимать, различать и опознавать на слух фразы, словосочетания с союзами (и, а) и частицами (ещҰ, тоже, не, уже). Различать и опознавать речевой материал по темам. Виды работ, требующие отработки в течение учебного года на разном лексическом материале: ответы на вопросы по теме и тексту; выполнение заданий, поручений по теме и тексту; составление предложений с опорными словами и словосочетаниями.

      13. "Осень" (64 часа):

      1) какое сейчас время года? Тебе нравится осень (зима, весна, лето)? Какие изменения в природе происходят ранней (золотой, поздней) осенью?;

      2) словарь: осень, листопад, красные, багровые, разноцветные листья, ранняя золотая, поздняя, ветер, тучи, небо, облака, осенний мелкий дождь, перелетные птицы, улетают на юг.

      14. "Мой класс" (48 часов):

      1) кто сегодня дежурный? Что ты сегодня будешь делать? Зачем ты открыл окно (дверь, форточку)? Открой окно (дверь, форточку), чтобы проветрить класс (комнату). Скажи дежурному, чтобы он проветрил класс (вытер доску, открыл окно). Посмотри на термометр и скажи, какая температура воздуха на улице (в классе). Отметь в календаре погоду;

      2) словарь: дежурный, класс, вымыть, вытереть, проветрить, открыть, закрыть, окно, дверь, форточка.

      15. "Улица" (48 часов):

      1) на какой улице ты живешь? Около твоего дома есть пешеходный переход? На каком транспорте ты едешь до школы (до дома)? Далеко ли от тебя живут твои друзья? На какой свет светофора можно (нельзя) переходить улицу?;

      2) словарь: светофор, красный, желтый, зеленый свет, можно, нельзя, переходить улицу, пешеходный переход, далеко, близко.

      16. "Семья" (48 часов):

      1) кем работают твои родители? Где работают твои родители? Кто твои родители по профессии? Назови всех членов своей семьи. Скажи свой домашний адрес;

      2) словарь: родители, мать, отец, брат, сестра, учитель, инженер, строитель, продавец, парикмахер, домохозяйка, врач, завод, магазин, парикмахерская, больница, школа.

      17. "Изучение математики" (48 часов):

      1) сравни числа и найди сумму (разность, произведение, частное) чисел. Какие арифметические действия ты знаешь? Как называются числа при сложении (умножении, делении, вычитании)? Что неизвестно в примере: 12+х=19. Придумай задачу по рисунку. Скажи ответ задачи;

      2) словарь: сумма, произведение, частное, разность, сравни, найди, сложение, вычитание, умножение, деление, составь, построй, вопросная схема.

      18. "Зима" (32 часа):

      1) когда наступит Новый год? Когда будет школьная елка? У тебя дома будет елка? У тебя есть елочные игрушки? Как (где) ты встретишь Новый год? Послушай и отгадай загадку: Зимой и летом одним цветом (елка);

      2) словарь: зима, снег, мороз, Новый год, пушистая, школьная елка, гирлянды, Дед мороз, Снегурочка, елочные игрушки, санки, лыжи, коньки, лепить снеговика.

      19. "Мой дом" (48 часов):

      1) "на какой улице ты живешь?", "на каком этаже ты живешь?", "сколько в вашей квартире комнат?", "какой номер твоей квартиры (твоего дома)?", "назови свой адрес". "У вас в квартире есть газ и горячая вода?", "какая у вас дома есть мебель?", "ты вчера смотрел телевизор?", "включи (выключи) газ (свет)". "Можно включить (выключить) газ (свет)?";

      2) словарь: квартира, комната, этаж, газ, горячая вода, первый, пятый этаж, мебель, стол, стул, диван, кровать, шкаф, книжные полки.

      20. "Спорт" (32 часа):

      1) "в какой спортивной секции ты занимаешься?", "кто твой тренер?", "спроси у ....., кто ее тренер?", "ты давно занимаешься в секции по ..., ты устаешь после тренировки?";

      2) словарь: Секция по футболу (по бадминтону, по плаванию), тренер, тренировка (не) устаю.

      21. "Магазин" (48 часов):

      "тебе нужна (у тебя есть) ручка (тетрадь, линейка)?", "попроси купить ручку (тетрадь, карандаш, ножницы)?", "ты ходил (пойдешь) в магазин?", "сколько стоит альбом (краски, кисточка)?", "что ты купил(а)?", "далеко ли магазин от школы (от дома)?", "где ближайший магазин?";

      2) словарь: овощной, хлебный, книжный магазины, касса, чек, покупка, деньги, рядом, близко, далеко, заплатить.

      22. "Весна. Наурыз" (32 часа):

      1) "как изменяется природа весной?", "какие птицы прилетают с юга?", "ты больше любишь весну или зиму?";

      2) словарь: весна, греет, теплее, солнце, ярко, птицы, скворцы, грачи, ласточки, почки, листья, праздник, Наурыз, подарки, поздравлять, начало года, веселятся, танцуют, поют, играют, национальные игры.

      23. "Здоровье" (64 часа):

      1) "как ты себя чувствуешь?", "где ближайщая аптека?", "попроси маму (бабушку, сестру) купить в аптеке вату (аспирин)", "купи в аптеке лекарство (бинт, градусник, йод)", "что сказал врач?", "когда ты был у врача?", "чем ты болел?", "возьми (принеси, попроси) у (от) врача справку о состоянии здоровья", "возьми градусники, измерь температуру", "какая у тебя температура?", "кто из ребят в классе болен?", "узнай (выясни, спроси), как его здоровье";

      2) словарь: бинт, йод, капли, таблетки, вата, витамины, градусники, справка, температура, (нормальная, повышенная), нездоровится, здоров, купить в аптеке, заболеть, выздороветь, грипп, ангина, принимать лекарство, кружится голова, ничем не болел, узнать, сообщить, спросить, навестить товарища.

      24. "Учебная деятельность" (32 часа):

      1) составь предложения по образцу. Вставь в предложение подлежащее (сказуемое). Разбери слово по составу, образуй однокоренные слова от слов снег (зима, мороз). Образуй прилагательное (глагол) от существительного. Определи род и число существительного. Найди в предложении подлежащее (сказуемое, дополнение, определение, обстоятельство). Найди площадь прямоугольника, стороны которого равны 3 и 5 см. Составь задачу по рисунку.(схеме). Найди произведение (частное, разность, сумму чисел .... и .... Составь уравнение: неизвестное число увеличили (уменьшили) в (на) 5 (....) раз, получилось 20 (...);

      2) словарь: подлежащее, сказуемое, дополнения, определение, обстоятельство, существительное, глагол, прилагательное, вставить, разобрать, определить, образовать, произведение, частное, увеличить, уменьшить.

      25. Примерные контрольные тексты для обучающихся 5 класса (конец учебного года):

      1) прошло жаркое лето. Летом Саша отдыхал в детском лагере. Лагерь находился на берегу реки. Около лагеря был густой лес. Ребята купались в реке, загорали, ходили в лес, играли, читали, книги. Хорошо отдохнули ребята в лагере;

      2) послушай рассказ и подбери картинки. Где Саша отдыхал летом? А где ты будешь отдыхать этим летом? Где находится лагерь? Чем занимались ребята в лагере? Ты умеешь плавать? Ты ходил в лес (на речку)? Найди в расказе однокореннные слова. Составь предложение со словосочетанием детский лагерь. Найди в предложении подлежащее, сказуемое, обстоятельство, определение;

      3) наступила зима. Закружились и стали подать белые снежинки. Пушистый снег покрыл землю. Анара и Серик взяли лыжи и пошли на горку. Хорошо бегут лыжи с горки. От быстрого бега стало тепло ребятам. Они совсем не чувствуют холода. Никакой мороз им не страшен;

      4) послушай рассказ, подбери картинки. Какое время года наступило? Что сделали ребята? Умеешь ли ты кататься на лыжах? Как сказать по другому: выпал снег. Найди в рассказе однокоренные слова. Составь предложение со словосочетанием. Найди в предложении подлежащее (сказуемое, дополнение, определение).

      26. Формирование произношения:

      1) работа над речевым дыханием: соблюдение пауз в соответствии со смысловой связью слов;

      2) работа над звуками речи: дифференциация произношения звуков, родственных по артикуляции: гласных: а-о, а-э, о-у, и-э, и-ы; согласных: носовых и ротовых: м-п, м-б, н-т, н-д; свистящих и шипящих: с-ш, з-ж, ц-ч; аффрикат и щелевых: ч-с, ч-ш; аффрикат и смычных: ц-т, ч-т; звонких и глухих: в-ф, б-п, д-т;

      3) работа над правилами орфоэпии: два одинаковых соседних согласных произносить как один долгий (Жанна, аллея); слова кого, чего и окончания –ого, -его (большого, синего) произносить как каво, чево, ево, ева;

      4) работа над словесным ударением: соблюдать ударение при изменении форм слова (длинные ноги, две ноги);

      5) работа над логическим и синтагматическим ударением: произносить фразы слитно или делить на синтагмы (самостоятельно), выделяя логическое и синтагмачиское ударение (под контролем учителя и самостоятельно), по возможности соблюдая мелодический контур фраз;

      6) работа над темпом речи: соблюдать умеренно быстрый темп речи;

      7) работа над интонацией: правильно и выразительно читать наизусть стихотворения, отрывки из художественного текста;

      8) совершенствование ранее усвоенных произносительных навыков по усмотрению учителя в соответствии с состоянием произношения обучающихся данного класа;

      9) работа над произношением труднопроизносимых слов: правильно воспроизводить наиболее употребительные труднопроизносимые термины из разных учебных предметов;

      10) самостоятельно выбирать адекватные неречевые средства коммуникации (выразительную мимику, позу, пластику), сопровождающие речь.

Глава 3. Базовое содержание учебного предмета для 6-класса

      27. Развитие слухового восприятия.

      28. Воспринимать слухо-зрительно предполагаемый речевой материал. Уметь вести диалог (с учителем, товарищем) по воспринятому тексту. Различать и опозновать речевой материал по темам. Виды работ, требующие отработки в течение учебного года на разном лексическом материале: ответы на вопросы по теме и тексту; выполнение заданий, поручений по теме и тексту; составление предложений с опорными словами и словосочетаниями.

      29. "Воспоминания о лете" (48 часов):

      1) "куда ты ездил(а) отдыхать?", "где проводил(а) летние каникулы?", "как ты отдохнул(а) летом?", "ты был(а) этим летом в лагере (у родственников, в гостях у друзей)?", "ты купался(лась) этим летом?", "чем ты занимался(лась) этим летом?";

      2) словарь: лагерь, аул, в гостях у друзей, купаться, загорать, спортивная площадка, волейбол, баскетбол, футбол, грибы, ягоды, лес, птицы, юг, воздух, чистый, прохладно.

      30. "День Конституции. День Независимости" (80 часов):

      1) какой праздник отмечали в августе? Чему он посвящен? Когда была принята новая Конституция Республики Казахстан? Послушай, повтори: 30-августа - День Конституции. День Конституции отмечают 30 августа;

      2) словарь: День Конституции, День Независимости, Закон о Независимости, независимое демократическое государство.

      31. "Наша Родина" (48 часов):

      1) покажи на карте нашу Родину. Расскажи, какая земля Казахстана. Какой растительный и животный мир Казахстана? Назови столицу Казахстана. "В каком городе (селе, ауле) ты живешь?";

      2) словарь: Республика Казахстан, обширная земля, горы, долины, низменность, крупные реки, озера, большие города, богатый, растительный и животный мир, столица Астана, главный город нашей страны.

      32. "Новый год" (48 часов):

      1) "какой праздник отмечают в конце декабря, в начале января?", "как проходит Новый год в школе?", "кто приходит к ребятам на Новый год?", "что дарит ребятам Дед Мороз?", "что делают дети на зимних каникулах?";

      2) словарь: Новый год, новогодняя елка, Дед Мороз, Снегурочка, сказочные герои, интересное новогоднее представление, игры, викторины, каникулы, подарки, время отдыха и зимних забав.

      33. "Здоровье" (80 часов):

      1) "ты хочешь быть здоровым?". Позаботься о своем здоровье. "Что ты делаешь для того, чтобы быть здоровым?";

      2) словарь: плавай, бегай, делай утреннюю зарядку, занимайся спортом, ходи босиком, загорай, не болей.

      34. "Учебная деятельность" (96 часов):

      1) вспомните, как называлась тема прошлого урока развития речи (математики, русского языка, чтения)? Каков будет план работы на уроке? Что мы будем делать после того, как разберем предложения (решим пример, прочитаем текст)? Скажи ребятам, чтобы они достали учебники и открыли их на странице... Спроси у....., что было задано на дом по русскому языку (математике, чтению, литературе...). Будем писать заявление (расписку). Будем составлять простой (сложный) план пересказа (изложения). Будем составлять характеристику действующих лиц(главных героев). Составь вопросы по данному тексту. Будем вести диалог на тему:..... "В парикмахерской", "В магазине". Прочитай текст и подумай на сколько частей его можно разделить. Озаглавь 1, 2... части рассказа. Какое предложение выражает главную мысль рассказа? Чему учит сказка (пословица поговорка)? Какая приближается знаменательная дата? Над каким произведением мы работаем? Кто автор этого произведения? О чем говорится в рассказе (сказке, повести). Назови главных героев произведения. Какова главная мысль произведения? Найди площадь прямоугольника стороны которого равны. Составь задачу по рисунку (схеме). Найди произведения (частное, разность, сумму, чисел,.... и ....). Составь уравнение;

      2) словарь: произведение, автор, главные герои, главная мысль, площадь прямугольника (квадрата) равна....., произвдение, частное, сумма, разность чисел, уравнение.

      35. "Наурыз" (80 часов):

      1) "кто отмечает Наурыз?", "когда отмечают Наурыз?, "что за праздник Наурыз?", "как люди готовятся к Наурызу?", "как люди отмечают Наурыз. Какие пожелания звучат в Наурыз?";

      2) словарь: Наурыз, 22 марта день весеннего равноденствия, наурыз коже, пожелания благополучия, весеннего обновления.

      36. "Отдых" (64 часа):

      1) "где ты будешь отдыхать этим летом?", "что ты будешь делать этим летом?";

      2) словарь: буду отдыхать дома, у бабушки в деревне, на море с родителями, помогать маме по дому, ходить за продуктами, хочу сходить в кинотеатр, посмотреть новые фильмы, (мультфильмы), почитать рассказы (сказки, сходить в гости друзьям (к родственникам), купаться, загорать, ловить рыбу, собирать грибы и ягоды, играть в интересные игры, пасти овец, кормить животных и птиц, кататься на катере, подружиться с ребятами, весело, интересно.

      37. Формирование произношения.

      38. Работа над звуками речи:

      1) предупреждать возможные отклонения от нормального произношения родственных по артикуляции звуков в слогах, словах, во фразах;

      2) дифференцировать гласные звуки: а-о, а-э, и-э, и-у, и-ы;

      3) дифференцировать согласные звуки: носовые и ротовые: м-б; м-п; н-д; н-т; м ’-б’; м’-н’; н’-д’; н’-т’;

      4) дифференцировать свистящие и шипящие звуки: с-ш; з-ж; ц-ч;

      5) дифференцировать глухие и звонкие согласные звуки: ф-в; п-б; т-д;

      6) дифференцировать твердые и мягкие согласные звуки: ф-ф’; в-в’; с-с’;

      7) закреплять правильное произношение сочетании согласных звуков (в одном слове, на стыке слов и во фразах).

      39. Работа над голосом: осуществлять коррекцию отклонении от нормального голоса.

      40. Работа над правилами орфоэпии: повторять раннее изученные правила орфоэпии.

      41. Работа над словесным ударением, выделять ударный слог и соблюдать ударение при изменении формы слов.

      42. Работа над логическим и синтагматическим ударением: соблюдать логическое и синтагматическое ударение при самостоятельном высказывании.

      43. Работа над темпом речи: соблюдать нормальный темп речи в вопросах, ответах, поручениях, сообщениях.

      44. Работа над интонацией: уметь передавать различные эмоцианальные оттенки высказывания, по возможности соблюдаем мелодический контур фраз.

      45. Совершенствование ранее усвоенных произносительных навыков (по усмотроению учителя в соответствии с произношением у обучающихся данного класса).

Глава 4. Базовое содержание учебного предмета для 7 класса

      46. Развитие слухового восприятия. Воспринимать слухо-зрительно предлагаемый речевой материал. Уметь вести диалог (с учителем, с товарищем) по воспринятому тексту. Различать и опознавать речевой материал по темам. Виды работ, требующие отработки в течение учебного года на разном лексическом материале: ответы на вопросы по теме и тексту; выполнение заданий, поручений по теме и тексту; составление предложений с опорными словами и словосочетаниями.

      47. Русское устное народное творчество. Сказка "Морозко" (6 часов):

      1) кто автор сказки "Морозко"? Назови героев сказки "Морозко". Сравни отношение мачехи к родной дочке и падчерице. Как относились другие люди к мачехиной дочке и к падчерице? Что придумала мачеха с дочкой, чтобы избавиться от падчерицы? Что рассказала девушка Морозке? Какие испытания Морозко придумал для падчерицы и дочки? Как отнеслись к заданию Морозки падчерица и дочка? Сравни поведение падчерицы и дочки в разговоре с Морозкой, их отношение к работе. Чем закончилась сказка? За что были наказаны баба с дочкой? Вспомни, какие сказки о добре и зле ты еще знаешь?

      48. Литературные сказки А.С.Пушкин. "Сказка о мертвой царевне и о семи богатырях" (6 часов):

      1) назови героев "Сказки о мертвой царевне и о семи богатырях". За что царица возненавидела царевну и как она решила ее погубить? Что нашла царевна в глуши лесной? Как к ней отнеслись братья? Что произошло с царевной однажды? Чем закончилась сказка? Найди в сказке обращение царицы к зеркальцу и выразительно прочитай его. Выучи наизусть отрывки из сказки на выбор.

      49. Казахское устное народное творчество. Сказка "Алдар Косе и Шигайбай" (6 часов):

      1) назови главных героев сказки. Скажи, каков по характеру был Алдар Косе и каким был Шигайбай? Почему Алдар Косе во что бы то не стало обмануть Шигайбая? Что произошло, когда Алдар Косе неожиданно вошел в юрту Шигайбая? Как Алдару Косе удалось оставить без ужина жадных хозяев? Как Алдар Косе спас своего коня и проучил жадного, негостеприимного бая?

      50. Д. Мамин-Сибиряк. Рассказ "Серая Шейка" (6 часов):

      1) назови героев сказки. Скажи почему Серая Шейка осталась зимовать на реке? Кто преследовал Серую Шейку и почему? Что произошло с Серой Шейкой однажды? Кто спас Серую Шейку? Чем закончился рассказ? О чем этот рассказ?

      51. Литература 19 века. М.Ю.Лермонтов. Биография (8 часов):

      1) где и когда родился М.Ю.Лермонтов? Кто воспитывал Лермонтов? Где прошло детство Лермонтова? Чем увлекался Лермонтов с детства? Какое образование получил М.Ю.Лермонтов? Где воевал Лермонтов? Какие произведения Лермонтова ты читал? Как погиб Лермонтов?

      52. Стихотворение "Бородино" (8 часов):

      1) о каком подвиге русского народа вспоминает старый солдат? Какие чувства он испытывает, рассказывая молодым о Бородинском сражении? Что показала Бородинская битва миру? Подбери в стихотворении примеры, подтверждающие, что русские войны, участники сражения, действительно богатыри? Какие еще произведения ты читал о борьбе за родную землю?

      53. Казахская литература. Ы.Алтынсарин. "Сын бая и сын бедняка" (8 часов):

      1) о чем рассказывается в рассказе "Сын бая и сын бедняка"? Кем были Асан и Усен? Что произошло с ними однажды? Как поступил в сложившейся ситуации Асан и что начал делать Усен? Что сказал Усен Асану когда они потерялись? Как вели себя Асан и Усен, когда искали свой откочевавший аул? Благодаря чему мальчики смогли вернутся домой? Охарактеризуй Асана и Усена, используя слова: робкий, неприспособленный, пугливый (живой, энергичный, смышленый).

      54. Русская литература 19 века. Л.Н.Толстой. Биография (8 часов):

      1) в каком году родился Л.Н.Толстой? Где вырос Л.Н.Толстой? Что Толстой организовал в своем доме? Что изображает Толстой в своих кавказских произведениях? Как относился Л. Н. Толстой к горским народам? Во что верил Л. Н. Толстой? Какая тема в творчестве Толстого имеет большое значение? Какое отражение нашла данная тема в рассказе "Кавказкий пленник"?

      55. Рассказ Л. Н. Толстого "Кавказкий пленник" (8 часов):

      1) назовите главных героев рассказа? Дайте характеристику Жилину и Костылину. Как ведут себя Жилин и Костылин в пути? Из-за чего они попадают в плен? Опиши жизнь горцев в ауле? Как живут татарские ребятишки? Как Жилин и Костылин ведут себя в плену? Как относятся горцы к Жилину и Костылину? Какую силу в рассказе имеет человеческая доброта? Кто ее проявляет? Почему не удался первый побег Жилина и Костылина? Чем заканчивается рассказ?

      56. А.И.Куприн. Рассказ "Белый пудель" (8 часов):

      1) что заставило героев рассказа бродить по горным тропам? К какому времени относятся события в рассказе? Назови главных и второстепенных героев рассказа. Расскажи с чего начинается повествование? Как развиваются события? Какой эпизод является кульминацией? Чем все закончилось? Найди в тексте описание поведения Трилли. О каких чертах характера говорит его поведение и слова, которые он использует в своей речи? Почему Сергей и дедушка не продали Арто? Что пережили они, потеряв белого пуделя? О каких чертах характера говорит отношение героев к собаке?

      57. И.С.Тургенев. Биография (8 часов):

      1) где родился И.С.Тургенев? В какой семье родился Тургенев? Где прошло детство Тургенева? От кого в юности защищал Тургенев крепостных и дворовых крестьян? Какой характер носят произведения Тургенева? Кто стал прототипом деспотичной барыней в тургеневской повести "Муму"? Каким был создан образ Герасима в повести "Муму"? О каком одиночестве говорит Тургенев в повести?

      58. И. С. Тургенев. Повесть "Муму" (8 часов):

      1) назови главных и второстепенных героев повести. У кого служил Герасим в Москве? Где жил он до этого? Как отнесся сначала Герасим к новому житью? Какой Герасим был по характеру и какие отношения служились у него с окружающими его людьми? Какие отношения сложились у него с Татьяной? Как Герасим отреагировал на замужество Татьяны? Кого он спас однажды? Какое обещание дал Герасим? Выполнил ли он его? Чем закончилась повесть?

      59. М.Ауэзов биография (8 часов):

      1) в какой семье рос и воспитывался М.Ауэзов? Какую роль в жизни М.Ауэзова сыграл его дед Ауэз? Какое образование получил М.Ауэзов? Под влиянием творчества каких писателей был создан рассказ "Серый Лютый"?

      60. Рассказ М.Ауэзова "Сирота" (8 часов):

      1) какие чувства вызвал у вас рассказ? Почему? Кто является главным героем рассказа? С каких пор Касым почувствовал себя настоящим сиротой? Каким вы представляете себе характер бабушки Касыма? Как жилось Касыму с бабушкой? Почему семья Исы решила приютить у себя Касыма? Как складывалась жизнь мальчика в чужой семье? Встречались ли на пути мальчика добрые люди? Кто они?

      61. Н.Носов. Рассказ "Витя Малеев в школе и дома" (8 часов):

      1) кто рассказывает эту историю? Почему Костя Шишкин не ходил в школу? Как Витя понимал дружбу? Что он рассказывал о Косте в школе? Правильно ли поступали Витя и Костя? Как ребята узнали об обмане?

      62. Ю.Яковлев. Рассказ "Рыцарь Вася" (8 часов):

      1) почему ребята прозвали героя рассказа Тюфяком? О чем он мечтал? Сравни действия тюфяка и Димки Ковалева во время спасения первоклассника. За что хвалили Димку Ковалева в школе? Почему рассказ называется "Рыцарь Вася" и к кому из действующих лиц относится заголовок?

      63. С.Муканов. Биография (8 часов):

      1) расскажи о том с какими жизненными трудностями С.Муканов в детстве? Что свидетельствует о целеустремленности этого человека?

      64. С.Муканов. Рассказы "Спички", "Самовар", "Поезд" (8 часов):

      1) "о чем говорится в рассказе "Спички"?", "что оказалось чудом на самом деле?";

      2) "почему раньше чайники называли каменными?", "как раньше кипятили молоко?", "видели ли вы самовары на углях?", "и пользуются ли и люди сейчас ими или нет. Какие сейчас чайники?", "как это облегчает людям жизнь?", "Докажи словами из текста, что знания ценились очень высоко?";

      3) "а какой встрече рассказал Нуртаза?", "все ли верно он описал?", "опиши современный поезд?", "как определил рассказчик название вокзала?".

Глава 5. Базовое содержание учебного предмета для 8 класса

      65. Развитие слухового восприятия. Воспринимать слухо-зрительно предлагаем речевой материал. Уметь вести диалог (с учителем, с товарищем) по поводу воспринятого текста. Различать и опознавать речевой материал связанный с изучением литературы. Виды работ, требующие отработки в течение учебного года на разном лексическом материале: ответы на вопросы по теме и тексту; выполнение заданий, поручений по теме и тексту; составление предложений с опорными словами и словосочетаниями.

      66. И.А.Крылов. Биография (6 часов):

      1) в какой семье родился И.А.Крылов? Чем любил заниматься в детстве Крылов? Во сколько лет Крылов поступил на службу? Какие произведения были написаны Крыловым? О чем говорил баснописец в своих произведениях? Каков язык басен Крылова?

      67. Басни И.А. Крылова "Волк и ягнҰнок" (6 часов):

      1) для чего волк затеял спор с ягнҰнком? Удалось ли ему доказать вину ягнҰнка? Как ведет себя в споре ягнҰнок? Как проявляется наглость волка и беззащитность ягнҰнка в их речи? Приведи примеры? Кто и почему побеждает в споре? Объясни смысл первой строки басни?

      68. Басни И.А.Крылова "Квартет" (6 часов):

      1) в чҰм видели "музыкантов" секрет успеха? В каких словах выражена главная мысль басни? Какие строки басни стали пословицами? Прочитай басню в лицах?

      69. Казахское устное народное творчество (6 часов):

      1) древне тюркские мифы и предания "Великий Хаос", "Тенгри и Умай", "Йер-су", "Аруахи";

      2) "в чем причина возникновения Хаоса?", "что произошло во время великого Хаоса?", "сколько лет длилась вселенская катастрофа?", "что первым возникло после вселенской катастрофы?", "что создал великий бог Тенгри?", "в каком облике может предстать Тенгри?", "в каком виде предстает перед людьми Йер-су?", "кому и чему покровительствует сын Тенгри и Умай?", "что может происходить по воле Йер-су?";

      3) "как звали бога подводного царства?", "как его представляли древние тюрки?", "какой волшебной силой народная фантазия наделила этого бога?", "кого из людей после смерти называли аруахами?", "где обитают аруахи?".

      70. А.С.Пушкин. Биография (6 часов):

      1) в какой семье родился А.С.Пушкин? Где обучался А.С.Пушкин? Какой была пора обучения в Царскосельском лицее для Пушкина? Какие произведения Пушкина ты читал? О чем писал Пушкин в своих произведениях? Какую жизнь прожил Пушкин?

      71. А.С.Пушкин стихотворение "Зимнее утро" (6 часов):

      1) каким настроением проникнуто стихотворение? Прочитай строки стихотворение рисующие картины вьюжного вечера и солнечного утро? Какие эпитеты выражают радость поэта, его восхищение зимней природой?

      72. А.С.Пушкин стихотворение "Няне" (6 часов):

      1) найди слова и отдельные выражения, которыми Пушкин передает тревогу няни и еҰ тоску. Какие чувства выразил поэт в этом стихотворений?

      73. А.С.Пушкин повесть "Дубровский" (8 часов):

      1) расскажите о Кириле Петровиче Троекурове, его характере и поступках. Расскажи о жизни Владимира Дубровского. Что в ней вызывает сочувствие? Сравни действия "разбойников" с поведением и поступками "защитников закона". Какой из этого ты делаешь вывод? Скажи, как построено повесть Дубровский. На какие две части можно разделить повесть? Какие герои и какие события на твой взгляд составляют основу каждой части? Докажи необходимость первой части для понимания второй?

      74. М.Ю.Лермонтов. Биография (5 часов):

      1) где рос Лермонтов в детстве и кто занимался его воспитанием? Какое образование получил Лермонтов? Какими талантами наградила природа Лермонтова? Что изображал Лермонтов в своих стихах? Чем гордился Лермонтов и что его сильно угнетало? К чему стремился Лермонтов в жизни? После окончания пансиона куда поехал Лермонтов? Как погиб Лермонтов? Какие произведения Лермонтова ты читал?

      75. М.Ю.Лермонтов стихотворение "Два великана" (5 часов):

      1) чему посвящено это стихотворение? О чем говорится в данном стихотворений? Какие строки стихотворение передают силу и мощь "русского витяза"? Как характеризуются пришелец "из далҰких чуждых" стран? Какие ещҰ произведения о войне 1812 года вы знаете?

      76. В.Г.Короленко. Биография (5 часов):

      1) где провел детство и юность В.Г.Короленко? Какой была семья Короленко? Что воспитывали родители Короленко у своих детей? О чем думал Короленко с раннего детства? И с чем он боролся? Что выразил Короленко в своих произведениях? О чем повествуют рассказы и повести Короленко?

      77. В.Г.Короленко "Дети подземелья" (8 часов):

      1) как жилось Васе в родном доме? Какие взаимоотношения сложились у него с отцом после смерти матери? Расскажи, как произошла встреча Васи с детьми подземелья? Какое впечатления произвели дети друг на друга? Каковы были условия жизни детей судьи и детей Тыбурция? Почему Вася так привязался к своим новым друзьям? Что переживал он, узнав о нищенской жизни Валека и Маруси? Как относились дети подземелья к Васе? Что за человек был Тыбурций и почему он был вынужден вести нищенский образ жизни? Какую роль в жизни Васи сыграла дружба с детьми подземелья? Какие обеты давали Вася и Соня на могиле Маруси?

      78. Ильяс Жансугуров стихотворения "Домбра", "Музыка и слово" (5 часов):

      1) что способствовало пробуждению в будущем поете любви к народному слову, к народной песне? С чем поет сравнивает домбру? Почему он называет еҰ "мудрым летописцем"? Как домбра влияет на настроение людей? Какие чувства возникают при прослушиваний кюя? Какие картины природы навевает мелодия кюя?

      79. Ж.Жабаев стихотворение "Алатау" (5 часов):

      1) почему земля, которую воспел Жамбул в стихотворении "Алатау", называется Жетису? Как воспевает акын красоту Жетису? Что особенно дорого ему в родном крае? С помощью каких художественных средств автор показывает богатство и неповторимость родной земли.

      80. А.М.Горький. Биография (5 часов):

      1) где родился и жил М.А.Горький? Кем был дед Горького? Какая была обстановка в доме деда? Кто был утешением для мальчика в детстве? Какое влияние оказало бабушка на будущего писателя? Получил ли образование Горький и какое? Кого любил Горький? И кому посвятил много своих произведении?

      81. А.М.Горький повесть "Детство" (8 часов):

      1) какие картины русской жизни изображены в повести? Что более всего поразило Алешу в семье Кашириных и как складывались его отношения с членами этой семьи? Кто из них стал для Алеши "самым понятным и дорогим человеком"? Почему? Почему Алеше было "нестерпимо стыдно" подойти к мастеру Григорию? Как Алеша относился к жестким забавам сверстников? Как Алеша подружился с квартирантом. Хорошее дело и какое влияние оказала эта дружба на Алешу? О каких "свинцовых мерзостях дикой русской жизни" писал Горький и что побудило его изобразить их? Как выражена в повести вера Горького в силу русского народа, в его светлое будущее? Под влиянием каких людей и событий формировался характер Алеши Пешкова, развивалась к хорошему и дурному в жизни, росло уважение к человеку труда?

      82. М.Шаханов. Биография (3 часа):

      1) какое образование получил М.Шаханов? Где он работал? Название каких поэтических сборников М.Шаханова вы запомнили? В какой поэтический сборник входит "Отрарская поэма" о побежденном победителе, или Просчет Чингизхана?

      83. М.Шаханов "Отрарская поэма" (6 часов):

      1) к какому времени относится действия, происходящее в поэме? Какое историческое событие лежит в основе поэмы? О чем говорит Чингизхан со своим сыном Чагатаем и в чем его упрекает? Как автор передает читателям свое восхищение стойкостью и мужеством жителей древнего Отрара? Что является кульминацией поэмы? Какова основная тема и идея произведения? Объясните смысл названия поэмы?

      84. Б.Н.Полевой. Биография (4 час):

      1) где и в какой семье родился Б.Н.Полевой? В каком году начал карьеру журналиста и под чьим покровительством? В каких газетах работал Полевой? В каком году вышла первая повесть Полевого и как она называлась? В годы Великой Отечественной войны где находился Полевой и в каком качестве? Какую известность принесла Полевому "Повесть о настоящем человеке" и кому она была посвящена? Какие военные мемуары были написаны Б.Полевым?

      85. С.Муратбеков. Биография (4 часа):

      1) какое образование получил С.Муратбеков? Какие сборники рассказов были выпущены у С.Муратбекова? Каким литературным жанрам относится произведения С.Муратбекова? В чем своеобразие в его повести "Горький запах полыни"?

      86. С.Муратбеков "Горький запах полыни" (5 часов):

      1) почему писатель поведал нам историю жизни маленького мальчика Аяна из "далҰкого полузабытого детства"? Каким мы видим Аяна на страницах повести? В каких эпизодах наиболее ярко раскрывается внутренний мир мальчика? Почему Аян остался в памяти ребят? Чему научил он своих друзей? Какие ещҰ персонажи повести вам запомнились? Чему можно научится прочитав повесть, и обдумав еҰ содержание? В чҰм значимость этого произведения в наши дни? Какие качества характера необходимо человеку чтобы выжить в трудных условиях? Почему повесть называется "Горький запах полыни"?

      87. В.Астафьев. Рассказ "Злодейка" (4 часа):

      1) кто герой этого рассказа? Найди в тексте описание Фишки. Расскажи о ее поведении в лесу? Почему в реке Усьве перестало водится рыба? Что произошло возле Красной глинки? Почему Фишка превратилась в злодейку? Почему Пашка Усольцев и Фишка не поняли друг друга? Кто из них виноват?

      88. Из зарубежной литературы.

      89. Р.Киплинг рассказ "Рикки-Тикки-Тави" (5 часов):

      1) кто такой Рикки-Тикки-Тави? Как Рикки-Тикки попал в дом к Тедди и его родителям? Что задумались Наг и Нагайна? Как Рикки-Тикки спас людям жизнь и убило огромного Нага? Как Рикки и жена птицы Дарзи перехитрили Нагайну? Расскажи о том, как Рикки-Тикки бесстрашно сражался с Нагайной и победил еҰ? Как отнеслись к Рикки-Тикки люди? Почему? Понравился ли вам мангуст Рикки-Тикки Тави какими словами вы можете описать его характер?

      90. М. Магауин. Биография (3 часа):

      1) что вы узнали о жизни М. Магауина? Когда началась творческая деятельность писателя? Какие художественные произведения он создал?

      91. М. Магауин повесть "Дети одного отца" (6 часов):

      1) когда и где происходит действие повести? Почему писатель обращается к теме войны? О каком событий рассказано в начале повести? Почему баскарма привез в аул из эвакуированных детских домов самых маленьких детей? Что баскарма сообщает о детях аулчанам? Почему аксакал Ахмет усыновляет немецкого мальчика Зигфрида Вагнера? Как относятся аулчане к поступке Ахмета? Кто осуждает его и почему? Как Зигфрид Вагнер стал Зикеном Ахметулы Бегимбетовым? Как отнеслись к мальчику в ауле? Почему позже аульные ребятишки перестали сторониться мальчика? Какую роль в этом сыграли его приемные родители? Какие трудности выпали на долю старого Ахмета в связи с усыновлением немецкого мальчика? Кого можно назвать главными героями повести? Кто из них вам больше понравился? Какова судьба девочки Оли и мальчика Рашита? Почему повесть называется "Дети одного отца"? Как автор доносит до читателей о том, что все люди – братья, и показывает, как важно помнить свои истории и корни.

Глава 6. Базовое содержание учебного предмета для 9 класса

      92. Воспринимать слухо-зрительно предлагаемый материал. Учить вести диалог (с учителем, с товарищем) по поводу воспринятого текста. Различать и опознавать речевой материал по темам. Виды работ, требующие отработки в течение учебного года на разном лексическом материале: ответы на вопросы по теме и тексту; выполнение заданий, поручений по теме и тексту; составление предложений с опорными словами и словосочетаниями.

      93. Изучение русской литературы 19 века.

      94. Творчество А. С. Пушкина (8 часов):

      1) когда родился А. С. Пушкин? Кто занимался воспитанием А. С. Пушкина в детстве? Во сколько лет Пушкин поступает в лицей? Что дает Пушкину учеба в лицее? В каком году было написано стихотворение "Я вас любил…." Кому оно было написано? О чем говорится в стихотворении?

      2) словарь: великий русский, поэт, бабушка, крепостная нянька, Бородинская битва, Отечественная война 1812 года, путь поэта, Царскосельский музей.

      95. Творчество М. Ю. Лермонтова (8 часа):

      1) где и в каком году родился М. Ю. Лермонтов? Где провел детство Лермонтов? Кто занимался воспитанием поэта? Когда начинает писать стихи Лермонтов? Во сколько лет он поступает в пансион? Что написано Лермонтовым за годы обучения в пансионе? О чем говорится в стихотворениях Лермонтова в этот период? В каком году Лермонтов поступает офицерскую кавалерийскую школу? Какое стихотворение написал Лермонтов после гибели Пушкина? Какое еще произведение Лермонтова было издано в этом же году? Куда ссылает царь поэта? В каком году погибает Лермонтов?

      96. Поэма М. Ю. Лермонтова "Песня про купца Калашникова" (8 часов):

      1) в каком году и где была написана поэма? Кто главный герой поэмы? О чем говорится в поэме? В каком жанре написано произведение? Перечисли действующие лица поэмы. Нарисуй словесный портрет Кирибеевича (Степана Парамоновича). Сравни поведение Кирибеевича и Степана Парамоновича перед боем. Прочитай описание боя;

      2) словарь: пансион, размышления о людях, о тяжелой судьбе народа, офицерская кавалерийская школа, погибает обвиняет царя, ссылает на Кавказ, погибает на дуэли.

      97. Казахская литература. М. Утемисов. Биография (8 часов):

      1) кем был Махамбет Утемисов? Какие произведения Утемисова вы читали? О чем говорится в этих произведениях?

      2) словарь: отец поэта, влиятельный человек, близкий к ханскому окружению, всестороннее мусульманское образование, воспитатель ханского наследника, заключен в калмыкскую крепость, народное восстание, поражение восстания, гибель, неудача, донос султана, предательски убит, дом разварен.

      98. Русская литература. И. С. Тургенев "Бежин луг" (8 часов):

      1) в каком году было написано произведение "Бежин луг"? О чем говорится в произведении? Расскажи об одном из героев "Бежиного луга". Сравни Павлушу с Илюшей, скажи, что между ними общего и чем они отличаются друг от друга. Найди слова в тексте, в которых Тургенев выражает чувство любви к родине, ее природе, ее народу. Прочитай выразительно данные отрывки из произведения;

      2) словарь: помещики, жестокость, несправедливость, унижение человеческого достоинства, угнетение народа.

      99. Н. А. Некрасов. Биография (8 часов):

      1) с чем связанны воспоминания Некрасова? Что вызвало боль и тоску, что было в них светлого и доброго? Как прошла юность поэта и к чему он стремился? Сбылась ли мечта Некрасова стать народным поэтом?

      2) словарь: семья небогатого помещика, жилось тяжело, невежественный, грубый помещик, угнетал семью, бил крестьян, много читал, сочинял стихи, высказал мысли и чаяния простых людей.

      100. Поэма Н. А Некрасова "Мороз, Красный нос" (8 часов):

      1) о чем говорится в поэме Некрасова "Мороз, Красный нос"? Кто главный герой поэмы? Расскажи отрывок из поэмы;

      2) словарь: тяжелая женская доля, трудолюбие, мастерство крестьян, внешний облик, характер Дарьи, ее отношение к труду, к семье.

      101. Казахская литература. Ы. Алтынсарин. Рассказ "Кипчак Сейткул" (8 часов):

      1) почему Сейткул решил поселиться в Тургайской степи? Какой путь избрал Сейткул для достижения материального благополучия? Как заботился Сейткул о материальном благосостоянии соседей бедняков? Какова судьба старшего брата Сейткула? В чем разница между братьями в достижении материального благополучия? Чему учит автор своего читателя в рассказе "Кипчак Сейткул"?

      102. А. Кунанбаев. Поэма "Искандер" (8 часов):

      1) кто главный герой поэмы? Каким видит Абай Искандера? Что является причиной многочисленных походов Искандера? Как характеризует Абай Аристотеля? Какой урок дает мудрец Искандеру? Какова идея поэмы?

      103. Русская литература. А. П. Чехов. Рассказ "Хамелеон" (8 часов):

      1) назовите главных героев рассказа "Хамелеон". Расскажите, что случилось на базарной площади? Как полицейский Очумелов разбирал дело с собакой? Имели ли для него значения правда и справедливость? Чем он напоминает хамелеона?

      104. Казахская литература. С Муканов "Школа жизни" (главы из романа "Детство" 1часть трилогия) (8 часов):

      1) назови главных героев романа? О чем говорится в романе? Какие события описывает писатель? Когда происходит действия романа? Какими в памяти маленького Сабита остались отец и мать? При каких обстоятельствах отец Сабита получил прозвище Мукан Волкодав? Каковы были внутрисемейные отношения в доме Мукана Волкодава? О каких событиях повествуется в главе "Пожар"? Почему роман "Школа жизни" является автобиографичным?

      105. С. Сейфуллин. Стихотворение "Весной", "В степи", "Разлученные лебеди" (и другие по выбору учителя) (8 часов):

      1) какие стихотворения казахских поэтов вы читали о природе? Назови произведения С. Сейфуллина о природе, которые ты прочитал? Какие картины возникают в вашем воображении при чтении стихотворений? Какие иллюстрации ты мог бы нарисовать к ним?

      106. Т. Жароков. (Отрывок из поэмы "Поток". "Когда садится солнце за Тянь-Шанем") (8 часов):

      1) какие картины возникают в вашем воображении при чтении поэмы? Какие иллюстрации ты мог бы нарисовать? Как автор передает красоту родной природы? Какие строчки, приметы родных мест, изображенных поэтами вам, показались особенно запоминающимися? Прочитай выразительно отрывок из стихотворения.

      107. Ж. Молдагалиев. Стихотворение "Большая тень упала на дома" (8 часов):

      1) какие художественные средства использует автор для передачи красоты родной природы? Какие строчки, приметы родных мест, изображҰнных поэтом, вам показались особенно запоминающимися? Попробуйте описать природу родных мест (села, аула, города, гор, рек, степи) в прозе.

      108. Русская литература. А. Толстой. Повесть "Русский характер" (8 часов):

      1) назови главных героев повести. Расскажи, о чем говорится в повести? О чем писала в письме мать Егору? Какие черты характера проявились в поступке Кате Малышевой? Как вы думаете прав ли был Егор Дремов, скрывая от своих близких свое несчастье? Объясните почему? Почему повесть называется "Русский характер"? В каких словах повести заключается ее главная мысль? В чьих поступках проявился русский характер? Чем красивы поступки этих людей?

      109. М Шукшин. Рассказ "Сапожки" (8 часов):

      1) назови главного героя рассказа "Сапожки". Куда и зачем поехал Сергей Духанин? Что он увидел в магазине? Сколько стояли сапожки? Как вы думаете дорого ли стояли сапожки? Почему Сергею захотелось сделать подарок жене? Сколько лет было главному герою? Как восприняли покупку друзья Сергея? Почему всю дорогу Сергей нервничал и переживал? Как восприняла подарок жена Сергея, Клавдия? Почему у Сергея на душе было хорошо?

      110. Р. Фраерман. "Дикая собака Динго, или повесть о первой любви" (8 часов):

      1) о чем написал в книге "Дикая собака Динго" Р. И. Фраерман? Какова ее главная тема: Назови главных героев повести. Сколько глав в почести? О чем писал в письме Танин отец? Какие чувства вызвало письмо у Тани? Что сделал Филька, чтобы развеселить Таню? Чем было вызвано волнение Тани на кануне Нового года? Кого с нетерпением ждала Таня к себе в гости? Как вы объясните поведение Фильки на уроке и в гостях у Тани? Почему Филька дурачился, хотя ему хотелось плакать и было грустно? Что случилось с Колей на катке? Какое решение приняла Таня? Кто пришел на помощь Тане и Коле? Прочитайте описание Бурана. Что придумал Филька, чтобы сохранить память о Тане? Как прошло прощание Тани с Филькой?

Глава 7. Базовое содержание учебного предмета для 10 класса

      111. Воспринимать слухо-зрительно предлагаемый речевой материал. Уметь вести диалог (с учителем, с товарищем) по поводу воспринятого текста. Различать и опознавать речевой материал, связанный с изучением русской и казахской литературы. Виды работ, требующие отработки в течение учебного года на разном лексическом материале: ответы на вопросы по теме и тексту; выполнение заданий, поручений по теме и тексту; составление предложений с опорными словами и словосочетаниями.

      112. Тюркская литература 10-12 веков (4 часа):

      1) какие культуры востока были в древности на территории Средней Азии и Казахстана? Какое государство находилось на территории Восточного Туркестана в 10-12 веках? Назовите две столицы тюркского государства Караханидов. Какими учеными Востока были сделаны великие открытия в 10-12 веках? Назовите великих поэтов Востока, живших в 10-12 веках. Как называлось время рассвета тюркской культуры в 10-12 веках.

      113. Абу Наср Аль-Фараби (870-950/51гг) (4 часа):

      1) кем был Аль-Фараби? В каком городе он родился и жил до 20 лет? В какой семье родился Аль-Фараби? Где жил и работал Аль-Фараби? Какие труды он оставил после себя?

      114. Ходжа Ахмед Яссауи (1103-1166) (4 часа):

      1) кем был Ходжа Ахмед Яссауи? Где родился Ахмед Яссауи? Кем был его отец? Кто был воспитателем Ахмеда Яссауи? Где учился Ахмед Яссауи в молодые годы? Чему учил Ахмед Яссауи людей? Какой характер имеет большинство его стихов.

      115. Казахская поэзия 14-16 веков. Асан Кайгы (1361/1370- после 1465) (4 часа):

      1) где родился Асан Кайгы? Кем был Асан Кайгы? На чьей стороне находился Асан Кайгы в период политической борьбы, в 50-ые годы? Кем стал Асан Кайгы в 1456 году? Какие произведения Асана Кайгы ты знаешь?

      116. Казтуган-жырау (1420/30-?) (3 часа):

      1) где родился Казтуган-жырау? Выходцем из какой среды был Казтуган-жырау? Кем был Казтуган-жырау? Чему посвящены большая часть произведений Казтуган-жырау?

      117. Шалкииз-жырау (около 1465- после 1560) (4 часа):

      1) кем был Шалкииз-жырау? Что было известно о Шалкииз-жырау в 90-ых годах 15 века? О чем говорил Шалкииз-жырау в своих произведениях? К чему призывал Шалкииз-жырау своих соотечественников? Каков характер носят произведения Шалкииз-жырау? И что в них прослеживается?

      118. Казахская литература 18 века. Бухар жырау (1688?-1781) (4 часа):

      1) где родился Бухар жырау? Кем стал Бухар жырау при хане Тауке Бухар? Какова была дальнейшая жизнь Бухар жырау? Кем стал Бухар жырау при хане Аблае Бухар? К чему призывал Бухар жырау в своих произведениях? Чему посвящена большая часть творчества Бухар жырау? Почему народ помнит и знает его стихи?

      119. Русская литература 19 века. А. С. Пушкин. "Капитанская дочка" (5 часов):

      1) в каком году была написана повесть? Какие реальные исторические события легли в основу повести? Назови главных героев. Расскажи о жизни ГринҰва до начала пугачҰвского восстания. Как под влиянием жизненных испытаний продолжается формирование характера ГринҰва? Как изменяется его отношение к ПугачҰву, к Савельичу? Почему ПугачҰв освободил Машу Миронову? Что добавляют заключительные главы повести к нашим представлениям об отношениях ГринҰва с ПугачҰвым? Какие изменения и почему произошли в характере Маши Мироновой? Почему Швабрин вызывает презрение читателя? Почему Пушкин ведҰт повествование от лица ГринҰва?

      120. М. Ю. Лермонтов. Поэма "Мцыри" (5 часов):

      1) назови главного героя поэмы. Где происходят события, описанные в поэме? Какова основная тема поэмы "Мцыри"? Расскажи о характере главного героя поэмы? Кратко расскажи содержание поэмы. Что значило жить для Мцыри? Почему он называет монастырь тюрьмой? Почему истории всей его жизни посвящена лишь одна глава, а трҰм дням, проведҰнным на воле,- почти вся поэма? Что поразило Мцыри за стеной монастыря и вызвало подъҰм его душевных сил? Какие эпизоды трҰхдневных скитаний Мцыри вы считаете особенно важными и почему? Почему погиб Мцыри?

      121. H. В. Гоголь. Комедия "Ревизор" (5 часов):

      1) назови главных героев комедии "Ревизор". Где и когда происходят события, описанные в комедии? Какие пороки высмеивает автор в комедии? Что вы можете сказать о героях комедии. Найдите в отрывке слова, характеризующие героев комедии. Выберите из текста комедии несколько слов и выражений, ставшие крылатыми. Дайте устную характеристику городничего и Хлестакова. Какова развязка комедии? Прочитайте отрывки из комедии по ролям.

      122. Л. Н. Толстой. Рассказ "После бала" (5 часов):

      1) назови главных героев рассказа "После бала". В какое время происходит действие рассказа? Почему рассказ называется "После бала"? Сравни внешность и поведение полковника на балу и после бала. Почему полковник, как будто любящий, внимательный отец, оказался жестоким по отношению к солдатам? Был ли он двуличным человеком, лицемером? Какими эпитетами рисует рассказчик зал, губернского предводителя, его жену в первой части рассказа? Как автор описывает солдат и наказываемого татарина во второй части? Какими словами передаҰт автор свои чувства на балу? Какие чувства испытывает автор во время, и после истязания солдата? Почему противопоставляет друг другу две части рассказа. Почему Толстой вспомнил случай, произошедший в далҰкие годы юности, и положил его в основу рассказа "После бала"?

      123. Литература 20 века. А.Твардовский "Василий ТҰркин" (5 часов):

      1) где и когда происходят события, описанные в поэме? Найди и прочитай строки из поэмы, которые описывают характер Василия ТҰркина. Расскажи наизусть отрывок из поэмы.

      124. Всеволод Иванов. "Киргиз Темирбей" (5 часов):

      1) кто такой Темирбей? Как он оказался на месте казни красногвардейцев? Как ведут себя о время казни жертвы и их палачи? Сколько их было? Почему главный герой понял, что отныне он не сможет жить, как раньше-спокойно и не задумываясь?

      125. Николай Заболоцкий. Стихотворение "Журавли" (3 часа):

      1) в чҰм заключается прямой и переносный смысл стихотворения? Какие слова свидетельствуют о том, что в стихотворении речь идҰт не только о журавлях, но и о людях? В каком году было написано стихотворение?

      126. М. Шолохов. "Судьба человека" (5 часов):

      1) где и когда родился М. А. Шолохов? Где получил образование будущий писатель? Какие ещҰ произведения Шолохова вы изучали? Кто главный герой рассказа? Расскажите о жизни Андрея Соколова до Великой Отечественной войны. Когда он попадает в плен, и как ему удалось освободиться? Что случилось с семьҰй Андрея Соколова? Куда устроился работать Андрей после демобилизации? С кем он встретился? Кем стал ему мальчик? Почему рассказ называется "Судьба человека"?

      127. Юрий Иосифович Коваль (3 часа):

      1) "Приключения Васи Куролесова". Скажите, кто главный герой рассказа, где и с кем он живҰт? Кого они хотели купить? Кого купил Вася? Расскажите о переживаниях Васи по поводу неудачной покупки. Опишите внешний вид пса. Расскажите, как изменилось отношение Васи к собаке. Случайно ли автор даҰт Васе фамилию Куролесов?

Глава 8. Требования к уровню подготовки обучающихся 5 класса

      128. Предметные результаты.

      129. Обучающиеся будут знать:

      1) правила использования речевого дыхания с соблюдением пауз в соответствии со смысловой связью слов;

      2) правила дифференциации произношения звуков, родственных по артикуляции (гласных и согласных);

      3) правила орфоэпии;

      4) способы применения словесного ударения;

      5) приемы логического и синтагматического ударения.

      130. Обучающиеся будут уметь:

      1) произносить отработанный речевой материал внятно, достаточно естественно и выразительно, голосом нормальной высоты силы и тембра, в нормальном темпе;

      2) передавать в речи различные эмоциональные оттенки высказывания;

      3) реализовывать умения воспроизведения звуковой и ритмико-интонационной структуры речи (на основе самоконтроля и под контролем учителя);

      4) соблюдать орфоэпические правила;

      5) реализовывать в самостоятельной речи сформированные произносительные умения, говорить достаточно внятно и естественно (на основе самоконтроля и под контролем учителя);

      6) правильно произносить новые слова, руководствуясь надстрочными знаками;

      7) самостоятельно использовать адекватные неречевые средства коммуникации (в рамках речевого этикета).

Глава 9. Требования к уровню подготовки обучающихся 6 класса

      131. Предметные результаты.

      132. Обучающиеся будут знать:

      1) дифференциацию родственных по артикуляции звуков: гласных, согласных (свистящих и шипящих, слитных и щелевых, слитных и смычных, носовых и ротовых, глухих и звонких, твердых и мягких);

      2) правила использования нормальной силы голоса;

      3) правила орфоэпии.

      133. Обучающиеся будут уметь:

      1) говорить внятно, достаточно естественно и выразительно, голосом нормальной высоты, силы и тембра;

      2) адекватно использовать неречевые средства коммуникации (выразительную мимику, позу, пластику), сопровождающие речь (в рамках речевого этикета);

      3) соблюдать нормальный темп и силу голоса в речи;

      4) правильно воспроизводить звуки и их сочетание в словах, фразах, связном тексте;

      5) самостоятельно распределять дыхательные паузы, при произнесении длинных фраз;

      6) осуществлять самоконтроль за различными сторонами произношения;

      7) уметь передавать различные эмоциональные оттенки высказывания, по возможности соблюдая мелодический контур фраз.

Глава 10. Требования к уровню подготовки обучающихся 7 класса

      134. Предметные результаты.

      135. Обучающиеся будут знать:

      1) ранее усвоенные произносительные навыки;

      2) правила использования нормальной силы голоса;

      3) воспроизведение звуков и их сочетаний в словах, фразах, связном тексте;

      4) дифференциацию родственных по артикуляции звуков;

      5) правила работы над интонацией.

      136. Обучающиеся будут уметь:

      1) говорить внятно, достаточно естественно и выразительно, голосом нормальной высоты, силы и тембра, адекватно использовать неречевые средства коммуникации (выразительную мимику, позу, пластику), сопровождающие речь (в рамках речевого этикета);

      2) в самостоятельной речи и при воспроизведении отработанного речевого материала соблюдать нормальный темп, передавать различные эмоциональные оттенки высказывания, произносить слова слитно, с ударением, реализуя умения воспроизведения звукового состава и соблюдая орфоэпические правила;

      3) произносить фразы слитно и деля на синтагмы, выделяя логическое и синтагматическое ударение, по возможности соблюдая мелодический контур фраз;

      4) самостоятельно распределять дыхательные паузы, при произнесении длинных фраз;

      5) правильно произносить новые слова, руководствуясь надстрочными знаками;

      6) соблюдать орфоэпические правила;

      7) осуществлять самоконтроль за различными сторонами произношения.

Глава 11. Требования к уровню подготовки обучающихся 8 класса

      137. Предметные результаты.

      138. Обучающиеся будут знать:

      1) ранее усвоенные произносительные навыки;

      2) правила использования нормальной силы голоса;

      3) воспроизведение звуков и их сочетаний в словах, фразах, связном тексте;

      4) дифференциацию родственных по артикуляции звуков;

      5) правила работы над интонацией.

      139. Обучающиеся будут уметь:

      1) говорить внятно, достаточно естественно и выразительно, голосом нормальной высоты, силы и тембра;

      2) адекватно использовать неречевые средства коммуникации (выразительную мимику, позу, пластику), сопровождающие речь (в рамках речевого этикета);

      3) в самостоятельной речи и при воспроизведении отработанного речевого материала соблюдать нормальный темп;

      4) передавать различные эмоциональные оттенки высказывания, произносить слова слитно, с ударением, реализуя умения воспроизведения звукового состава и соблюдая орфоэпические правила;

      5) произносить фразы слитно и деля на синтагмы, выделяя логическое и синтагматическое ударение, по возможности соблюдая мелодический контур фраз;

      6) самостоятельно распределять дыхательные паузы, при произнесении длинных фраз;

      7) правильно произносить новые слова, руководствуясь надстрочными знаками;

      8) соблюдать орфоэпические правила;

      9) осуществлять самоконтроль за различными сторонами произношения.

Глава 12. Требования к уровню подготовки обучающихся 9 класса

      140. Предметные результаты.

      141. Обучающиеся будут знать:

      1) ранее усвоенные произносительные навыки;

      2) правила использования нормальной силы голоса;

      3) воспроизведение звуков и их сочетаний в словах, фразах, связном тексте;

      4) дифференциацию родственных по артикуляции звуков;

      5) правила работы над интонацией.

      142. Обучающиеся будут уметь:

      1) говорить внятно, достаточно естественно и выразительно, голосом нормальной высоты, силы и тембра;

      2) адекватно использовать неречевые средства коммуникации (выразительную мимику, позу, пластику), сопровождающие речь (в рамках речевого этикета);

      3) в самостоятельной речи и при воспроизведении отработанного речевого материала соблюдать нормальный темп;

      4) передавать различные эмоциональные оттенки высказывания, произносить слова слитно, с ударением, реализуя умения воспроизведения звукового состава и соблюдая орфоэпические правила;

      5) произносить фразы слитно и деля на синтагмы, выделяя логическое и синтагматическое ударение, по возможности соблюдая мелодический контур фраз;

      6) самостоятельно распределять дыхательные паузы, при произнесении длинных фраз;

      7) правильно произносить новые слова, руководствуясь надстрочными знаками;

      8) соблюдать орфоэпические правила;

      9) осуществлять самоконтроль за различными сторонами произношения.

Глава 13. Требования к уровню подготовки обучающихся 10 класса

      143. Предметные результаты.

      144. Обучающиеся будут знать:

      1) ранее усвоенные произносительные навыки;

      2) правила использования нормальной силы голоса;

      3) воспроизведение звуков и их сочетаний в словах, фразах, связном тексте;

      4) дифференциацию родственных по артикуляции звуков;

      5) правила работы над интонацией.

      145. Обучающиеся будут уметь:

      1) говорить внятно, достаточно естественно и выразительно, голосом нормальной высоты, силы и тембра;

      2) адекватно использовать неречевые средства коммуникации (выразительную мимику, позу, пластику), сопровождающие речь (в рамках речевого этикета);

      3) в самостоятельной речи и при воспроизведении отработанного речевого материала соблюдать нормальный темп;

      4) передавать различные эмоциональные оттенки высказывания, произносить слова слитно, с ударением, реализуя умения воспроизведения звукового состава и соблюдая орфоэпические правила;

      5) произносить фразы слитно и деля на синтагмы, выделяя логическое и синтагматическое ударение, по возможности соблюдая мелодический контур фраз;

      6) самостоятельно распределять дыхательные паузы, при произнесении длинных фраз;

      7) правильно произносить новые слова, руководствуясь надстрочными знаками;

      8) соблюдать орфоэпические правила;

      9) осуществлять самоконтроль за различными сторонами произношения.

      146. Личностные результаты отражаются в:

      1) проявлении уважения к символам Республики Казахстан;

      2) воспитании у детей интереса к чтению казахской литературы;

      3) проявлении любви родному краю к своей Родине, Республике Казахстан;

      4) владении родным языком, уважение к истории, культуре и традиции многонационального народа Казахстана;

      5) стремлении беречь природу родного края и бережном отношении к окружающей среде;

      6) проявлении уважительного отношения к себе, к родителям, к старшим, заботливая отношение к младшим, проявление доброты и чуткости к другим;

      7) ведении здорового образа жизни.

      147. Системно - деятельностные результаты отражаются в умении:

      1) отвечать на поставленный вопрос предложением;

      2) подробно, кратко и выборочно пересказывать наиболее значимые части произведения;

      3) выразительно читать произведение по ролям;

      4) называть тему произведение, его жанр, автора;

      5) вести диалоги на разные темы;

      6) описывать внешний вид и поступки героев;

      7) читать наизусть стихотворение;

      8) сознательно и бегло читать незнакомый текст;

      9) описывать, оценивать и сопоставлять героев одного или нескольких произведении, выявляя в них общее и индивидуальное;

      10) воспринимать, различать и опознавать предлагаемый речевой материал слухо-зрительно и на слух.

      Сноска. Приказ дополнен Приложением 326 в соответствии с приказом Министра образования и науки РК от 27.07.2017 № 352 (вводится в действие с 01.09.2017 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 1, 2, 6, 8, 9, 10, (11, 12) классов, с 01.09.2018 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 3 класса, с 01.09.2019 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 4 класса и для обучающихся 10 класса).

Типовая учебная программа по предмету "Жестовая речь" для обучающихся с нарушением слуха (неслышащие) 5-10 классов уровня основного среднего образования (для классов с казахским языком обучения) 1 - тарау. Түсінік хат

      1. Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы №1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына сәйкес әзірленген.

      2. Оқу пәнінің мақсаты - естімейтін балалардың ым-ишара тілін қарым-қатынас құралы арқылы ой-пікір алмасу үшін қалыптастыру. Бағдарламаны орындауын талап ету үшін тілдік жүйені, соның ішінде оның негізгі тәсілін - ауызша және жазбаша түрін және қосымша дактиль тілі мен ым-ишара тілін пайдалану.

      3. Оқу пәнінің міндеттері:

      1) білім алушылардың білік, дағды, білім алу сапасын жоғарылату;

      2) ым-ишара тілін бекіте отырып, сөздік материалды қабылдауды жақсарту;

      3) ауызша сөйлеу тілін меңгеруі мен еріннен оқуын жеңілдету;

      4) ақпаратты қабылдау мен өңдеу процесінде баланың тұлғасын қалыптастыруға көмектесу;

      5) өз ойын сөзбен жеткізуге үйрету, білім алушылардың өздеріне таныс өмірлік ақпараттары жайлы дүниетанымын кеңейту;

      6) билингвальды сананы қалыптастыру (екі тілдік әлем жайлы түсінікті және сөздік және им-ишара тілін қалыптастыру).

      4. Естімейтін білім алушылардың даму ерекшеліктері сөйлеу тілінің бұзылуы вербальды қарым-қатынасқа түскенде білінеді. Білім алушыларда қарым-қатынастық ой-пікір алмасу үшін арнайы қажеттіліктер туындайды. Білім алушы қолы – естімейтін білім алушылалар үшін табиғи сөйлеу құралы болып табылады. Естімейтін білім алушының арнайы психикалық дамуының ерекшелігіне орай, ауызша сөйлеу тілін ым-ишара тілінсіз қалыптастыру мүмкін емес. Естімейтін білім алушылар үшін ым-ишара тілі күнделікті өмірде, қазіргі қоғамда интеграциялануға мүмкіндік туғызады.

      5. Ым-ишаралық тіл – тілдік жүйеде, арнайы сөздік құрамы мен грамматикалық құрылымында өзгеше болады. Есту кемістігі бар білім алушыларға ой-пікір алмасуға ым-ишара тілі тұлғааралық қызмет көрсете алады. Ол микроәлеуметтік тіл болып көмекші құрал ретінде сөздерді оқуға қызмет етеді. Естімейтін білім алушыларда ым-ишара тілін оқыту ауызша оқытумен бірдей жүргізіледі, оны мектептегі алғашқы күннен бастап жүзеге асыруды қамтамансыздандыру маңызды нысана: білім алушыларды екітүрлі әлеуметтік өмірге дайындау: еститін білім алушылар әлемінде ауызша сөйлеу тілі және естімейтін білім алушылар әлемінде ым-ишара тілі.

      6. Естімейтін білім алушылардың жан-жақты дамуы ым-ишара тілі бар ортадағы жағымды тәрбиеге тікелей байланысты. Тура және ауыспалы түрдегі аудармаларды ым-ишара тілі мен сөздік тілде салыстырмалы талдау жасай алуға, ым-ишара тілінің калькаланған түріне баса назар аударылады.

      7. "Ым-ишарлық тіл" пәні төмендегі кезеңдерге бөлінеді:

      1) 1-кезең – пәннің бастапқы негіздері оқытылады (5 сыныптары);

      2) 2-кезең – байланыстырып сөйлеу тілін және калькаланған ым-ишаралық тіл дамытылады (6-7 сыныптары);

      3) 3-кезең – қарым-қатынас дағдылары дамытылады (8-10 сыныптары);

      4) 1-кезеңде ым-ишаралық тілін дамытуға күнделікті сөйлеу аясында негізгі тақырыптар бағдарламада белгіленген. Әр тақырыпқа шамамен сөздік материал алынған. Бұл кезеңде ым-ишаралық тілін дамыту: әр түрлі тақырыпқа диалогтар ұйымдастыру, мәтінмен жұмыс жүргізу, ым-ишаралық аударма дағдыларын үйрету арқылы іске асырылады;

      5) 2-кезеңде белгіленген тақырыптар бойынша қарым-қатынас дағдыларын дамытатын шығармашылық ойындарды, тапсырмаларды ұсынуға болады. Оқу материалына өлеңдер, мәтіндер, сөздік ойындар таңдалады. Сонымен қатар ым-ишараттық сөйлеу тілінің лингвистикалық негіздері үйретіледі: білім алушылар тіл дегеніміз не және оның адам өміріндегі негізгі қызметтері туралы жалпы мәліметтерді алады, ым-ишараның құрылысы және оның қалай дамитыны туралы біледі;

      6) 3-кезеңде естімейтін білім алушылардың сөздік қорын кеңейту мақсатында жинақталған жалпы тақырыптық материалдар ұсынылған. Осы кезеңде ым-ишаралық тілдің тарихы және мәдениетімен танысады және олардың мәселелерін де талқылайды. Осыған орай, ым-ишаралық сөйлеу тілін дамытудың алдына қойған мақсаттары белгіленеді: білім алушылардың сөйлеу тілін дамыту және жетілдіру, ым-ишаралық тіл құралын пайдалана отырып, олардың коммуникативті қызметінің тиімділігін арттыру, сөйлеу тілдік қатынастың мәдениетін жетілдіру.

      8. Ым-ишаралық тіл сабағында калькаланған ым-ишаралық тілін пайдалана отырып, мәтінмен жүргізілетін жұмыс түрлері келесідей іске асырылады:

      1) оқу, оқудан кейін-оқығанын айтып беру;

      2) оқу және сұрақтарға ым-ишаратпен жауап беру;

      3) мәтін бойынша таңдап оқи отырып, әңгімелесу;

      4) оқу және шығарманың несімен ұнағаны, ненің есте қалғаны туралы ым-ишаратпен айтып беру;

      5) диалогты рөлдерге бөліп оқу;

      6) калькаланған ым-ишарат сөйлеу тілін пайдалана отырып, конкурстық өлең оқу.

      9. Оқу жүктемесінің көлемі:

      1) 5-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылына - 34 сағат;

      2) 6-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылына - 34 сағат;

      3) 7-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылына - 34 сағат;

      4) 8-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылына - 34 сағат;

      5) 9-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылына - 34 сағат;

      6) 10-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылына - 34 сағат.

      10. Жеке тақырыптарды өтуге сағаттарды бөлу шамалап алынады. Мұғалім білім алушылардың мүмкіндігі мен қажеттіліктеріне қарай өзгерту енгізе алады. Оқыту барысында білім алушылармен қайталау, өткен тақырыпты бекіту жекелей және дифференциалды түрде ұйымдастырылады.

2-тарау. Оқу пәнінің 5-сыныптағы базалық білім мазмұны

      11. Ым-ишаралық тіл - қарым-қатынас құралы (2 сағат):

      1) ым-ишара тілі қалай пайда болды. Ым-ишара тілі және сөздік тіл. Сөздік тілдің тағайындалуы - ым-ишара диалогы арқылы жүргізіледі.

      12. Дактилология - саусақ әліпбиі (2 сағат):

      1) дактильдеу техникасы. Ым-ишараны жасау мен дактилема үшін қол саусақтарының қалпы (алақан, саусақ қалпы). Әріптер мен дактилема. Дактилемамен ұқсас, қайталанатын ым-ишараны орындау. Мысалы: Мен "мен", кім? - "к", "қызық" - "қ", шын – "ш". "Тауып көр" ойыны.

      13. Ым-ишара тілінің бірлігі - ым-ишара (2 сағат):

      1) ым-ишараның құрылымы. Саусақтардың, қол буынының бағыты. Әрбір ым-ишара элементінің рөлі. Бір қолдық, екі қолдық ым-ишара. "Көрсет" ойыны (сілтеу сипатындағы ым-ишара).

      14. Ым-ишараның білім алушымасы – танысу мағынасы (2 сағат):

      1) танысу: (Сәлеметсізбе! Танысып қойыңыз менің атым. Мен оқимын. Менің сізбен танысқым келеді.) "Танысу" диалогы.

      15. Ым-ишараның білім алушымасы – мектеп кеңістігіндегі заттарды атау (2 сағат):

      1) "Не?" мағынасындағы атауларды жеткізу тәсілі: мектеп (сынып, кітапхана, мектеп мекен-жайы, жатын бөлме корпусы. Мектепте неше корпус бар? Сіздің жатын бөлмеңіз нешінші қабатта? Сіздің сыныбыңыз нешінші қабатта?). "Біздің мектеп" ойыны.

      16. Сандық қатынас мағынасындағы атауларды жеткізу тәсілі (3 сағат). Сан белгісі. Көлем және уақыт түсініктерін айту тәсілдері: "қанша", "сонша" (қанша, санаңыз, өлшеңіз) арифметикалық әрекеттердің мағынасы. Сенің жасың нешеде? Сен қай жылы туылдың? Сағат қанша? Сатып алу кезіндегі болған оқиға жайлы диалог.

      17. Ым-ишараның білім алушымасы – отбасы мағынасы (3 сағат):

      1) ым-ишара – әр түрлі жастағы адамдардың атауы, жасы, жынысы, отбасылық жағдайы, туыстық қарым-қатынасы. Отбасы, отбасы мүшелері. "Қонақтар" ойыны.

      18. Ым-ишараның білім алушымасы – тұрмыстық заттардың атауы (3 сағат):

      1) үй. Тұрмыстық заттар (үй, бөлме, ас үй бөлмесі, қонақ үй бөлмесі, білім алушылар бөлмесі, газ);

      2) бөлмедегі тәртіп үлгісі (үйдегі).

      19. Ым-ишараның білім алушымасы – ауа- райы түсінігі (2 сағат):

      1) жыл мезгілдері. Уақыт. Табиғи құбылыстар (бір сәт, мезгіл, маусым, кезең);

      2) сұраңыз және айтыңыз: "Қандай айлар? Жылдың қай мезгілі жылы болады? Қай жерде жыл бойы қар болмайды? Сізге қандай жыл мезгілі ұнайды?";

      3) Ы.Алтынсариннің "Кел білім алушылар, оқылық" өлеңін аудару.

      20. Ым-ишараның білім алушымасы – мамандықтар туралы түсінік (3 сағат):

      1) ым-ишараның білім алушымасы – кім? (мұғалім, архитектор, дәрігер, шахтер, сатушы, құрылысшы) мамандықтар атауда ым-ишара білім алушымасын қолдану тәсілі (аспазшы - ым-ишара: тамақ әзірлеу-адам, сатушы – ым-ишара: сату-адам). Дәрігер бөлмесіндегі тәртіп үлгісі.

      21. Ым-ишараның білім алушымасы – ас үйдегі ыдыстар туралы түсінік (3 сағат). Ас үйі. Ыдыстар. Қазіргі уақыттағы іс-әрекеттің мағынасын жеткізу тәсілі. (таңғы ас, кешкі ас, түскі ас, кеспе, ыдыс-аяқ, шұңғыл тәрелке. Сен не істеп жатырсың? ). "Дастарханда" рөлдік ойыны.

      22. Ым-ишараның білім алушымасы – жануарлар туралы түсінік (3 сағат):

      1) ым-ишара арқылы жануарлардың мағынасы (жануарлар (үй, жабайы), жәндіктер, жыртқыштар). Тірі жандардың әр түрлі қозғалысының мағынасын жеткізу тәсілі. Ым-ишара арқылы диалог құрастыру. "Жануарлар бағында". Ым-ишараға аудару, әңгіме "Көксерек" М.Әуезов.

      23. Ым-ишараның білім алушымасы – өсімдіктер атауы (2 сағат):

      1) өсімдіктер әлемі, ым-ишара, өсімдіктердің мағынасы (өсімдіктер, ағаштар, жидектер, түбір, гүлдер). Ым-ишара арқылы әңгіме құрастыру. "Орманда", "Бақшада", "Біздің бақша".

      24. Ым-ишараның білім алушымасы – "Мерекелер" (2 сағат):

      1) мерекелер (мереке, Тәуелсіздік күні; туған күн; алтын күз; жаңа жыл; 8-наурыз; Наурыз мерекелерін тойлату). Әңгіме "Отбасылық мерекелерді қалай атап өтесіздер?" Қазақстан Республикасының Әнұранын ым-ишара тілі арқылы айту.

3-тарау. Оқу пәнінің 6-сыныптағы базалық білім мазмұны

      25. Өткен тақырыпты қайталау 5-сынып (3 сағат).

      26. Ым-ишара – тіл арқылы ой-пікір алмасудың әдісі (3 сағат):

      1) ым-ишара тілі және ауызша тіл. Ым-ишара әртүрлі ым-ишара тілінде. Ауызша тілдің калькаланғанын ым-ишара тілінде көрсету. Сөздік тілдің тағайындалуы ым-ишара диалогы арқылы жүргізіледі.

      27. Дактилология - Саусақ әліпбиі (3 сағат):

      1) дактильдік сөздер және сөз тіркестері. ым-ишарада тек конфигурациялық дактилема қайталанады. Дактильдік тіл мен ым-ишара тілінің белгісін салыстыру. "Табу" ойыны (конфигурациялық дактилема арқылы ым-ишараны табу, қайталау және керісінше).

      28. Ым-ишараның бірлігі – ым-ишара (3 сағат):

      1) ым-ишараның құрылымы: конфигурациясы, локализациясы, қимыл-қозғалысы, ым-ишараның мағынасы бір компонентінің өзгеруіне байланысты өзгереді. Қимыл-қозғалыстың жылдамдығы ым-ишараның мағынасына байланысты. Ым-ишара тіліне Ы.Алтынсариннің "Жомарт адам" әңгімесін аудару.

      29. Ым-ишараның білім алушымасы – "Киімдер атауы" (3 сағат):

      1) ым-ишара тілінде киімді, аяқ-киімді көрсету (мезгілдік киімдер, аяқ-киімдер, сырт киім). Бағалау (мінездеме) заттың сапасына байланысты (ескі, жаңа, жылы). "Менің атым Қожа" Бердібек Соқпақбаевтің әңгімесін ым-ишара тіліне аудару.

      30. Ым-ишараның білім алушымасы – "оқу құралдары" (3 сағат):

      1) оқу құрал-жабдықтарымен жекелей заттардың мағынасын түсіну тәсілі (сыныпта). Білімде ым-ишараның білім алушымасын түсінуін жинақтаудың тәсілі. (жиһаз, жабдықтар). "Ағаштар неге ашуланады" Бердібек Соқпақбаевтің әңгімесін ым-ишара тіліне аудару.

      31. Ым-ишараның білім алушымасы – "Көпше түрінің мағынасы" (4 сағат):

      1) көпше түрінің мағынасын түсіну тәсілі. Ым-ишара "көп" (ұлдар+ым-ишара, ұл+ым-ишара), ым-ишара "әртүрлі" (конфеттер+ ым-ишара, конфет+ әртүрлі), көпті білдіретін белгілі ым-ишараны көрсету: үйір, топ, қаттама. Көпше түріндегі тапсырмаларды орындауда дифференцациялаудың белгілері.

      32. Ым-ишараның білім алушымасы – "Спорт атаулары" (4 сағат):

      1) ым-ишара тілінде спорт атаулары (жүгіру, жеңіл атлетика, теннис). Қимылдың мағынасына түсінік беру (жүгіру, секіру, ойнау). Стадионда өзін-өзі ұстай білуі.

      33. Адамдардың эмоциялық жағдайын мағынасын түсінуі (4 сағат):

      1) эмоциялық базаның жіберілу әдісі (қорқыныш, ашу, қуаныш, мұң). Әлеуметтік эмоцияның жіберілу әдісі (көңіл-күйді білдіретін: қызғаныш, тәкапарлық, сүйіспеншілік, реніш, көре алмаушылық, ұялшақтық) Интеллектуалды эмоцияның жіберілу әдісі (таңдану, күмән, сенімділік, қайран қалу). Эмоциялық күштеу жағдайына диалог құру.

      34. Ым-ишараның білім алушымасы – "Іс-әрекет жасау" (4 сағат):

      1) "Іс-әрекеттің аяқталуының" мағынасын түсіну әдісі: ым-ишараның нақты қосылуы "болған", "енді", "бітті" (ым-ишара оқу+ болған (енді), ым-ишара (жеп қою+бітті). Болашақта іс-әрекеттің мағынасын түсіну әдісі: нақты ым-ишараның ым-ишарамен қосылуы "болады", "ертең", "бір жылдан кейін" (барамын+ болады, айтамын+болады (кейін)). Оқуға байланысты іс-әрекеттің мағынасын түсіну әдісі (оқыдық, жаттадық, жаздық).

4-тарау. Оқу пәнінің 7-сыныптағы базалық білім мазмұны

      35. 6-сыныпта өткенді қайталау (4 сағат).

      36. Ым-ишара білім алушымасы – жалпы қолданыстағы атаулар (3 сағат):

      1) жалпы қолданыстағы сөздерді ым-ишара тіліне аудару (барлығы, ортақ, басқа, босқа, арасында, ешқалай, ештеңе, өзімдікі, бүтін, мүмкін, жиі), "Алтын сақа" халық ертегісін ым-ишара тіліне аудару.

      37. Біздің отанымыз – Қазақстан (3 сағат):

      1) Қазақстан Республикасының рәміздері. Қазақстан Республикасының әнұранын ым-ишара тіліне аударып, жаттап алу.

      38. Ым-ишара білім алушымасы – тәуелділік атаулары (тәуелділік мағынасының атаулары (4 сағат):

      1) бірінші, екінші, үшінші жақта тәуелділік мағынасының атаулары (менің, сенің, оның). Кімдікі?: оныкі, апаныкі. Сөздерді ым-ишарат тілінде айта білу;

      2) тәуелділік мағынасын жеткізу тәсілі: "сай келеді", "арналған" "тиесілі" (орамал апама арналған, шкаф аяқ киімге арналған) келесідей қарым-қатынас білдіретін ым-ишара (ағамның, досы, картоптың қабы); Тәуелділікті анықтайтын оқиғаны құрастыру (кімдікі?).

      39. Ым-ишара білім алушымасы – ұлт атаулары (4 сағат):

      1) ұлттарды білдіретін қазақ, орыс, татар. Тәуелділік қарым-қатынасты білдіретін ым-ишара "қазақ биі", "орыс әні", "қазақ тілі кабинеті".

      40. Ым-ишара білім алушымасы - мәдениет түсінігіндегі атаулар (4 сағат).

      1) "Өнер", "мәдениет" (әртіс, театр, артист, мәдениет, мысал, шақ, көрме, гастрольдік сапар, дирижер, сурет, байқау) тақырыптары бойынша: ым-ишара тілімен айту. Әр түрлі саладағы іс-әрекеттерді жағдайлық сипаттау. М.Мақатаевтың "Өткен күн" өлеңін ым-ишара тіліне аудару. Қазақ фольклоры. Қ. Сәтпаевтың жәрмеңкесіне барып көрдің бе? "Алдар Көсе мен Шық бермес Шығайбай" ертегісін ым-ишара тіліне аудару.

      41. Ұжымдық қарым-қатынасты жеткізу тәсілдері (3 сағат):

      1) санау ретінің мағынасын жеткізу (бірінші, екінші, үшінші). Атауы дәл көлемдерді жеткізу (миллиметр, сантиметр); салмақ түсініктерін жеткізу (килограмм, тонна); уақыт және оның ұзақтығын жеткізе білу (3 сағат, бір сағат 20 минут); жыл мезгілдерінің ретін жеткізе алу (жылдар, айлар, апталар, күндер). Уақыт, сауда-саттық оқиғалары жайлы диалогтар.

      42. Ым-ишара білім алушымасы – мемлекет атаулары (3 сағат):

      1) мемлекет, қала, астана атауларын ым-ишара тілімен айту (география оқулығының бағдарламасына сәйкес). "Менің отаным", "Менің қалам" атты әңгіме құрау.

      43. Ым-ишара білім алушымасы – объективті қарым-қатынас мағынасындағы атаулар (3 сағат):

      1) "Кімдікі? Неге? Кімге? Не үшін? Кіммен? Немен?" сұрақтарына ым-ишара тілімен жауап беру; ым-ишараны қолдану бағытын локализациялау, айту кезінде қимылдарды жасау: білім алушыларға хат жазу, әкеме хат жазу, досыма сәлем айту, айту, әңгімелеу, хабарлау;

      2) объективті іс-әрекеттердің ым-ишара тілімен айтылуы: (іс-әрекет+ іс-әрекет құралы) қаламмен жазу, дәрімен емдеу, аяқпен басу, жеңіспен мақтану.

      44. Жағымды тәртіп ережелерін ым-ишара тілімен жеткізу (3 сағат):

      1) мектептегі этика (қонақтағы, театрдағы, музейдегі) "Тәртіп ережелері" тақырыбы бойынша аударма жасау және әңгімелеп айту. Ы.Алтынсариннің "бай білім алушысы мен жарлы білім алушысы" әңгімесін ым-ишара тіліне аудару.

5-тарау. Оқу пәнінің 8-сыныптағы базалық білім мазмұны

      45. 7-сыныпта өткен тақырыптарды қайталау (2 сағат).

      46. Ым-ишара тілі – қарым-қатынас құралы ретінде (4 сағат):

      1) ым-ишара тілінің тарихы. Ым-ишараның вариативтілігі. Ым-ишара тілінің контекстіге байланысты өзгеруі: кеңістікте орналасуына байланысты (үстінен қарағанда, астынан қарағанда, солдан, оңнан); іс-әрекет тәсіліне қарай (жүру – жоғарыға қарай жүру, төменге қарай жүру, айқасып жүру, аяқты ауыстырып жүру, тұру, секіру, шалыну, құлау) өзгеруі.

      47. Ым-ишара тілін мәнерлеп айту тәсілдері (3 сағат):

      1) сыртқы көріністі сипаттаудағы мимика рөлі (үлкен-дәу, кішкентай –титтей, бұрыннан – бұрыннан-бұрын, тез-жылдам); қол қимылдарының мәнерлілігі, дене қимылдары.

      48. Ым-ишара білім алушымасы бойынша – жалпы қолданыстағы сөздердің мағынасын атау (3 сағат):

      1) жалпы қолданыстағы сөздерді ым-ишара тілімен жеткізу білу (мәңгілік, мүмкін, ешқашан, себебі, сол себепті, бұрын, айырмашылық).

      49. Ым-ишара білім алушымасы – тұрмыстық заттар түсініктерін атау (3 сағат):

      1) тұрмыстық заттардың ым-ишара тілімен айтылуы (тырма, дүние-мүлік, сыпыртқы, пеш, орындық, перде, терезе, баспалдақ, тоқ, сым, арба, бөшке, құдық).

      50. Қазақ халқының ұлттық салт-дәстүрлері (3 сағат):

      1) қазақ халқының ұлттық салт-дәстүрлері жайлы әңгімелерді ым-ишара тіліне аудару.

      51. Ым-ишара білім алушымасы - медициналық түсініктер атауы (4 сағат):

      1) медициналық терминдерді білдіретін сөздерді ым-ишара тілімен айту (дәріхана, дене, емделу, массаж, стерильді, бинт, мақта, дәрумен, дәрігер, тазалық, тұмау, құсу, жақсару, дене қызуы) "Дәріханада" сюжетті-рөлдік ойыны.

      52. Ым-ишара білім алушымасы - уақыт түсініктерінің атауы (4 сағат):

      1) нақты уақыт, тәулік уақытын, жыл мезгілі мен уақытын нақты көрсететін атауларды ым-ишара тілімен айту: қашан: таңертеңгісін, күндіз, кешке, күзде, жыл сайын, апта сайын, әрқашан, түстен кейін секілді сұрақтар. "Қай уақыттан бері?", "Қай уақытқа дейін?" сұрақтарды ым-ишара тілімен көрсету (сағат бесте, сағат беске, сағат бестен кейін, сағат беске дейін, сағат бестен онға дейін, бес сағаттан кейін, бестерде, бес сағаттан). Күн тәртібі туралы хабарлама. "Менің оқу күнім" диалогі.

      53. Ым-ишара білім алушымасы – кеңістіктік қарым-қатынасты білдіретін атаулар (3 сағат):

      1) "іс-әрекет бағытын", "іс-"әрекеттің орнын" білдіретін мағыналарды ым-ишара тілінде айту. "Қашан? Қайда? Қайдан?" сұрақтарының мағынасын жеткізу. Қайда мағынасындағы сұрақтарды жеткізу (мектепке, үстелге, үстелдің астына, үстелден ары); қайдан? (мектептен, бұлттар арасынан, ағаштан, көрпе астынан). Асхана, сынып бөлмесін сипаттау.

      54. Ым-ишара білім алушымасы – себеп-салдарлық қатынасты білдіретін атаулар (3 сағат):

      1) "себеп", "салдар" түсінігін жеткізу, "не себепті?", "мынау не себептен болды?" мағынадағы сұрақтарды жеткізу. Тұрмыстық жағдайлардың себептері жайлы диалогтер, өз іс-әрекеттерінің себептері. Жеңіл және күрделі сөйлемдер құру; себеп-салдарлық байланыстар жайлы логикалық ой толғау. Қ.Жұмаділовтың "Адасқан білім алушы" әңгімесін ым-ишара тіліне аудару.

      55. Ым-ишара білім алушымасы – мақсатты тәуелділікке байланысты атаулар (2 сағат):

      1) қарым-қатынасты білдіру тәсілдері (мағынаны жеткізу: азық-түлік алу үшін). Мақсатты тәуелділіктерді ым-ишара тілімен жеткізу (керек), (қажет), (біз от жақтық – жағу керек); ым-ишарамен дактилеманы біріктіре отырып (үшін), кино көру үшін, біз жол жүрудің негізгі ережелерін есте сақтауымыз керек.

6-тарау. Оқу пәнінің 9-сыныптағы базалық білім мазмұны

      56. 8-сыныпта өткенді қайталау (3 сағат).

      57. Ым-ишара тілінің ерекшеліктері (дыбыспен салыстырғанда) (2 сағат).

      58. Ым-ишара тілінің лексикалық бірліктерінің синкретизмі (3 сағат):

      1) ым-ишара тіліне мәтінді аудару. Ым-ишара тілімен мәтінді әңгімелеу.

      59. Ым-ишара омонимдері, синонимдері, антонимдері (3 сағат).

      60. Заттардың іс-әрекетін ым-ишара тілімен көрсету (2 сағат):

      1) қазақ тілінің етістіктері (тазалау, сүрту, жылыту, қуып жету, келемеждеу, шомылу, көшу, аулау, жарылу, сыпыру, ашу, қадалып тұру, табу).

      61. Мен – азаматпын (3 сағат):

      1) талқылауға арналған тақырыптар: азаматтық, Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздері, білім алушының құқықтары мен міндеттері, дамуға қажетті шарттарға құқықтары, отбасыға құқығы, өз ойын жеткізуге құқығы, жауапкершілікке тартылған жағдайдағы білім алушының өз құқығы.

      62. Ым-ишара білім алушымасы – болымсыз, қарсылық мәндегі атаулар (3 сағат):

      1) қарсылық мәнді білдіретін ым-ишара амалдары: қарсылық –келіспеу (келіспеймін, бермеймін, сенбеймін, мен бұған қарсымын, бұл лимон емес); жоққа шығару (түк шықпайды, қолымнан келмейді), бұйрық – тыйым (болмайды, секірме, өтірік айтпа); жоқ болу (менде жоқ); келісім бермеу (жасамаймын, қаламаймын, қарсымын); қарсы-мәндес сөздерді пайдала отырып диалог құру.

      63. Ым-ишара білім алушымасы – медицина тақырыбындағы атаулар (3 сағат):

      1) медицина және денсаулық сақтау ұйымы (емхана, талдау, бауыр, қан, тамыр, зертхана, бактерия, микроскоп, емделу, дәрумен, жүрек, алдын-ала емдеу, қан қысымы). "Мен емханада дәрігерде" тақырыбына диалог.

      64. Ш.Айтматовтың "Атадан қалған тұяқ" әңгімесін ым-ишара тіліне аудару (3 сағат).

      65. Мен және менің болашақ мамандығым (3 сағат):

      1) талқылауға тақырыптар: жасөспірімдердің өз қалауынша кәсіби бағдарлануы, мамандық таңдауға дайындалу, адамның қызығушылығы мен талпыныстары, мүмкіншілігі мен кәсіби жарамдылығы.

      66. Мен – бозбілім алушымын (бойжеткенмін) (3 сағат):

      1) талқылауға тақырыптар: жасөспірімдердің психофизиологиялық ерекшеліктері, жасөспірімдік шақтағы жеке тазалық ережелері, жаман әдеттер мен жасөспірімдердің денсаулығы. Дені сау болу, яғни сұлу болу.

      67. Мен және экология (3 сағат):

      1) талқылауға тақырыптар: адам және экология, адамның қоршаған ортаға әсері, қоршаған ортаның ластануының түрлері, қоршаған ортаны қорғау. Х.Андерсеннің "Қайтпас қайсар калайы солдат" әңгімесін ым-ишара тіліне аудару.

7-тарау. Оқу пәнінің 10-сыныптағы базалық білім мазмұны

      68. 9-сыныпта өткенді қайталау (3 сағат).

      69. Калькаланған ым-ишара тілі мен сөздік ым-ишара тілі (3 сағат).

      70. Қазіргі заманғы қоғам мен естімейтін адамдар (2 сағат):

      1) естімейтін білім алушыларға арналған ең алғашқы мектептер.

      71. Заманауи сөздердің ым-ишара тілімен айтылуы (4 сағат):

      1) жалпы қолданыстағы сөздер: дискриминация, кибербулинг, ереже, примитивті, эрудиция, мәтін аудару.

      72. Ым-ишара білім алушымасы – медицина тақырыбындағы атаулар (3 сағат):

      1) медицина және денсаулық сақтау ұйымы (дене, анатомия, жүрек, өкпе, асқазан, бауыр, терапевт, салдану, наркоз, ота, инфекция, дезинфекция, донор, ыстық, жұқпалы, көру қабілеті, соқырлық, ауру, аурухана, сауықтыру орталығы, бюллетень, кардиограмма, карантин). "Ауруханада" тақырыбына диалог.

      73. Мен және менің жақсы қасиеттерім (3 сағат):

      1) талқылауға тақырыптар: тәртіп ережелерінің пайда болу тарихы, этикет, қоғамдық ортада өзін-өзі ұстау тәртібі.

      74. Қауіпті жағдайларда адамның қауіпсіздігі мен қорғанысы (3 сағат):

      1) талқылауға тақырыптар: жолмен жүрудің қауіпсіздігін қамтамасыз ету, өрт қауіпсізідігі ережелері және өрт кезіндегі тәртіп, суда шомылудың ережелері.

      75. Өндіріс және өнеркәсіп (3 сағат):

      1) ым-ишара тіліне сөздерді аудару (ағаш өңдеу өндірісі, көлік өндірісі, металл өңдеу, мұнай, газ өнеркәсібі, табиғи және жасанды тастар бұйымы өндірісі, ауыл шаруашылығы және балық шаруашылығы, жылумен қамтамасыз ету, көмір және таукен өндірісі, қара және түрлі түсті металлургия);

      2) 14-16 ғасырдағы қазақ поэзиясы, Асан қайғыны ым-ишара тіліне аудару.

      76. Мен – тұлғамын (3 сағат):

      1) талқылауға тақырыптар: отбасы жағымды мектеп ретінде, сенім, рухани қолдау, жетістік жағдайы, қайғыға ортақтасу.

      77. Тіл, тарих және мәдениет. Естімейтін білім алушылар қауымдастығы (3 сағат):

      1) естімейтіндердің қоғамдық, мәдени, спорттық өмірі. Қазіргі кезеңдегі естімейтіндердің білім алу мәселесі.

      78. Қауіпті және оқыс жағдайлардағы адамның қауіпсіздігі мен қорғанысы (4 сағат):

      1) талқылауға тақырыптар: тұрмыстық химиядағы қауіпті құралдар мен заттар, таныс емес адамдармен қарым-қатынастағы қауіпсіздік ережелері, қауіпті табиғи құбылыстар және олардан қорғану.

8-тарау. 5-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      79. Пәндік нәтижелер.

      80. Білім алушылар:

      1) дактилдеу техникасын;

      2) ым-ишара құрылымын;

      3) ым-ишараның грамматикалық элементін;

      4) ым-ишара тілінде өтілген тақырыптарға сай заттардың атауларын;

      5) ым-ишараттық тілінде іс-әрекеттердің мағынасын түсініп, айта білетін болады.

      81. Білім алушылар:

      1) болған жағдайды ым-ишара тілінде белгілеу;

      2) қайталанып көрсетілетін дактилеманы ым-ишара тіліне аудару;

      3) диалогқа қатысу (сұрақ қою,сұхбат құрушы адамды қолдау);

      4) өткен материалдар бойынша екі жақты ым-ишара сөзбен және сөз-ым-ишара тілмен байланысқа түсу;

      5) берілген мәтіндерді оқып, ым-ишаралық тілде орындау;

      6) берілген сұрақтарға ым-ишарамен жауап беру;

      7) ым-ишаралық тілде белгілі бір мәтін бойынша сөйлем құрастыру дағдыларын меңгеретін болады.

9-тарау. 6-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      82. Пәндік нәтижелер.

      83. Білім алушылар:

      1) дактилдеу техникасын;

      2) ым-ишара құрылымын;

      3) ым-ишараның грамматикалық элементін;

      4) тақырып бойынша ым-ишара тілімен заттарды белгілеуді;

      5) ым-ишараттық сөйлеу тілін ауызша сөйлеу тіліне аударуды;

      6) белгілі бір тұжырымды білдіретін сөз тіркестерін ым-ишаралық тілде іс-әрекеттердің мағынасын түсініп, айта білетін болады.

      84. Білім алушылар:

      1) болған жағдайды ым-ишара тілінде белгілеу;

      2) хабарлама мазмұнына жоғары көңіл-күйін білдіре отырып, өз әсерін білдіру;

      3) диалогқа қатысу (сұрақ қою, сұхбат құрушы адамды қолдау,жағдайын сұрау, сендіру);

      4) өткен материалдар бойынша екі жақты ым-ишара сөзбен және сөз-ым-ишара тілмен байланысқа түсу;

      5) керекті сөздік материалды өзбетінше дайындау;

      6) өз тілегін ым-ишараттық сөйлеу тілінде білдіру;

      7) өз басынан өткен қызықты оқиғаларды және отбасы жайында ым-ишара сөйлеу тілінде айту;

      8) мұғалімнің берген тапсырмасына сәйкес ым-ишара тілінде әңгіме құрастыру дағдыларын меңгеретін болады.

10-тарау. 7-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      85. Пәндік нәтижелер.

      86. Білім алушылар:

      1) заттарды номинациялауда ым-ишара тілінің рөлін (заттардың белгілеріне, іс-әрекеттеріне қарай);

      2) тақырып бойынша ым-ишара тілімен заттарды белгілеуді;

      3) дактильдеудің ережелеріне сәйкес артикуляцияны ілестіруді;

      4) тақырып бойынша ым-ишарамен сөйлеу тілінің белгіленуін білетін болады.

      87. Білім алушылар:

      1) айтылған жағдай бойынша, ым-ишара тілімен сипаттай алу;

      2) өткен материалдар бойынша екі жақты ым-ишара сөзбен және сөз-ым-ишара тілмен байланысқа түсу;

      3) диалогқа қатысу (сұрақ қою, сұхбат құрушы адамды қолдау, жағдайын сұрау, сендіру);

      4) өз бетінше ым-ишара тілін байыту;

      5) мұғалімнің көмегімен диалогқа қатысу, ым-ишарат сөйлеу тілімен сұрақ қойып, оларға жауап беру;

      6) ым-ишарамен сөйлеу тілімен сол күнгі болған оқиғаларды сипаттап, айту;

      7) мұғалім және сыныптастарының берген тапсырмаларын түсіну және калькаланған ым-ишарат сөйлеу тілін қолдану дағдыларын меңгеретін болады.

      88. Тұлғалық нәтижелер. Білім алушылар:

      1) Қазақстан Республикасының "Тіл туралы" Заңына құрмет көрсету;

      2) жоғары патриоттық сезімін көрсете білу;

      3) мемлекеттік тілді білуінен, қазақ халқының және Қазақстан аумағында өмір сүріп жатқан басқа да ұлыстардың тарихына, мәдениетіне, салт-дәстүріне және басқа құндылықтарына құрметпен қарау;

      4) адамдармен қарым-қатынаста жоғары мәдениеттілік танытуынан, этикалық нормаларды сақтай білу;

      5) өздігінен білім алуға, өмірден өз орнын табуға қабілеттілігі;

      6) әлеуметтік ортаның ерекшеліктерін дұрыс бағалай алу дағдыларын танытады.

      89. Жүйелік-әрекеттік нәтижелер:

      1) ым-ишаратынан алған білімдерін басқа салаларда ақпарат көзі ретінде пайдалана алуынан;

      2) ым-ишарат негізінде көркем ойлай алатын және өз ойларын бейнелі тілмен шешен жеткізуге дағдылануынан;

      3) өзіне қажетті ақпаратты іріктеп алып, өңдеп, өзгелерге түсінікті етіп жеткізуге дағдылануынан;

      4) оқу процесінде алған түрлі ақпараттарды дұрыс қабылдауын және дұрыс түсінуін ым-ишарат сөйлеу тілінде орынды қолдана білуінен;

      5) ым-ишарат сөйлеу тіліндегі шығармашылық жұмыстарға қызығушылығын қалыптастыруынан көрініс табады.

      Сноска. Приказ дополнен Приложением 327 в соответствии с приказом Министра образования и науки РК от 27.07.2017 № 352 (вводится в действие с 01.09.2017 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 1, 2, 6, 8, 9, 10, (11, 12) классов, с 01.09.2018 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 3 класса, с 01.09.2019 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 4 класса и для обучающихся 10 класса).

Типовая учебная программа по предмету "Жестовая речь" для обучающихся с нарушением слуха (неслышащие) 5-10 классов уровня основного среднего образования (для классов с русским языком обучения) Глава 1. Пояснительная записка

      1. Учебная программа разработана в соответствии с Государственным общеобязательным стандартом среднего образования (начального, основного среднего, общего среднего образования), утверждҰнным постановлением Правительства Республики Казахстан от 23 августа 2012 года №1080.

      2. Цель учебного предмета - воспитание обучающихся с недостатками слуха, всестороннее развитие личности ребҰнка, обучение основам наук на основе формирования словесной речи и словесно-логического мышления. Для реализации требований этого принципа предлагалось использовать систему речевых средств, включающую основные средства - устную и письменную формы словесной речи и вспомогательные – дактильную и жестовую речь.

      3. Задачи учебного предмета:

      1) повысить качество знаний, умений и навыков обучающихся;

      2) облегчить усвоение устной речи и чтение с губ;

      3) улучшать восприятия речевого материала, подкрепляя жестом;

      4) помочь сформировать личность ребҰнка, в процессах получения и переработки информации;

      5) дать возможность неслышащим, постигать все предметы легко, с интересом, в большом объҰме;

      6) особое внимание уделяется формированию билингвального сознания (формированию двух языковых картин мира: словесной и жестовой);

      7) научить мыслить, выражая свои мысли словесно, расширить кругозор обучающихся за счҰт получения ими в доступной форме более полной жизненной информации.

      4. Дети, имеющие проблемы со слухом, имеют нарушение в развитии словесной речи, у них возникают проблемы в общении с окружающими. У детей возникает потребность во владении и пользовании специфическими средствами коммуникации. Рука для тех, кто не слышит, является естественным орудием речи. Специфики психического развития неслышащего ребҰнка и особенностей формирования его словесной речи невозможно без знания жестового языка. Язык жестов для неслышащих помогает и способствует им интегрироваться в современном обществе.

      5. Жестовый язык – своеобразная языковая система со специфическим словарным составом и грамматическим строем. Жестовый язык имеет функцию межличностной коммуникации лиц с недостатками слуха. Он является языком микросоциумов неслышащих, имеющие свои традиции и культуру. Но структура языка жестов крайне примитивна. Поэтому жестовый язык служит вспомогательным средством для обучения языку слов. Обучение словесному языку следует организовать таким образом, чтобы стимулировать развитие "чистого двуязычия". Обучая неслышащих детей жестовому языку наравне со словесным, школа с самого начала обеспечивает реализацию важной цели: подготовка ребенка к жизни в двух социумах: мире слышащих словесным языком и мире подобных с жестовым языком.

      6. Целесообразность создания жестовой речевой среды для гармоничного воспитания неслышащих детей подчҰркивают многие отечественные и зарубежные специалисты, прослеживая прямую зависимость успешного всестороннего развития неслышащих детей от уровня владения жестовой речью и еҰ использования организаторами процесса воспитания. Целью обучения жестового языка является изучение лингвистических закономерностей жестового языка обучающимися с нарушением слуха; реализации концепции обучения жестовому языку в условиях интегративного подхода к полилингвальной подготовке неслышащих. Особое внимание уделяется формированию калькирующей жестовой речи, умений осуществлять сравнительный анализ русского словесного и жестового языков для освоения приҰмов прямого и обратного перевода.

      7. В круг образовательных задач входит формирование знаний о структуре жеста, его конституативности, синкретичности, об основных особенностях морфологии и синтаксиса жестового языка, о способах отражения языковых универсалий, о лексике, о выразительных (экстралингвистических) средствах жестового языка. Определяется роль жестового языка, как средства общения в социуме неслышащих, средства мышления и хранения информации неслышащим. Формируется представление о художественном жестовом исполнении песен.

      8. Воспитательные задачи уроков жестового языка рассматриваются в контексте основной цели специального образования – формирования жизненной компетентности обучающихся, готовности к самостоятельной, независимой жизни. Одной из задач выступает воспитание чувства гордости владением двумя языками, интереса к традициям и нормам жизни макро и микросоциумов. Другая – совершенствование коммуникативных умений, развитие положительных качеств личности, умения сотрудничать, проявлять толерантность, доброжелательность, готовиться к сотрудничеству с окружающими, развитие интереса к родной природе, желание сохранять и приумножать еҰ богатства.

      9. В числе коррекционно-развивающих задач – развитие самосознания обучающихся, стремления к самоидентификации (в мире слышащих и в мире неслышащих) и самореализации, формирование ценностных ориентаций каждого как личности, формирование адекватной самооценки и уровня притязаний, развитие произвольности деятельности (в том числе мыслительной, особенно логического мышления), совершенствование способов получения, хранения и использования накопленной информации, обогащение невербального поведения, эмоциональной сферы.

      10. Коммуникативная технология обеспечивает деятельное опосредствование приобретаемых знаний, использование и моделирование ситуаций, естественность условий для проявления всех оттенков спектра переживаемых чувств. В процессе занятий обучающимся предоставляется возможность активной речевой практики: обыгрывание ситуаций с разными собеседниками, обсуждение проблемных ситуаций с решением речевых задач. Важная роль отводится актуализации субъектного опыта.

      11. Языковой материал, привлекаемый для уроков, в соответствии с принципом функциональности, отражает различные аспекты жизнедеятельности обучающихся (учебной, трудовой, семейно-бытовой).

      12. ОбъҰм учебной нагрузки:

      1) 5 класс – 1 час в неделю, 34 часа в учебном году;

      2) 6 класс – 1 час в неделю, 34 часа в учебном году;

      3) 7 класс – 1 час в неделю, 34 часа в учебном году;

      4) 8 класс – 1 час в неделю, 34 часа в учебном году;

      5) 9 класс – 1 час в неделю, 34 часа в учебном году;

      6) 10 класс –1час в неделю, 34 часа в учебном году.

      13. Распределение часов на изучение отдельных тем носит примерный характер. Учитель может внести необходимые изменения с учетом возможностей и потребностей обучающихся. В процессе обучения организуется дифференцированный и индивидуальный подход к обучающимся, неоднократное повторение, закрепление пройденного материала. Контроль и оценка знаний проводится в конце каждой четверти.

Глава 2. Базовое содержание учебного предмета для 5 класса

      14. Жестовой язык - средство коммуникации (2 часа): Как появился жестовый язык? Жестовый язык и словесный язык. Жестовый диалог о назначении языка.

      15. Дактилология – пальцевая азбука (3 часа): техника дактилирования. Форма руки (положение ладоней, пальцев) для дактилемы и конфигурация жестов. Дактилемы и буквы. Исполнение жестов, повторяющих конфигурацию дактилемы, например Я-"я", кто? – "к", интересно – "и", честно – "ч". Игра "Угадай".

      16. Единица жестового языка – жест (2 часа): структура жеста. Ориентация кистей, пальцев. Роль каждого из элементов жеста. Жесты одноручные, двуручные. Игра "Покажи" (указательные жесты).

      17. Жестовые эквиваленты - значения знакомство (2 часа): знакомство. (Здравствуйте! Познакомитесь! Меня зовут…... Я учусь…. . Я хочу с вами познакомиться). Диалог "Знакомство".

      18. Жестовые эквиваленты - названия предметов в школьном пространстве (2 часа): способы передачи значений "Что?". Школа (класс, спальня корпус, библиотека, адрес школы). Сколько корпусов в школе? На каком этаже ваша спальня? На каком этаже ваш класс? Игра "Наша школа".

      19. Способы передачи количественных отношений (3 часа): знаки чисел. Способы выражения количества и передача временных значений. Передача значения "сколько", "столько" (Сколько, посчитайте, измерение, обозначение арифметических действии). Сколько тебе лет? В каком году ты родился? Сколько времени? Диалоги и времени событий, о покупках.

      20. Жестовые эквиваленты – значения семья (2 часа): жесты – названия людей разного возраста, пола, семейного положения, родственных отношений. Семья, члены семьи. Игра "Гости".

      21. Жестовые эквиваленты названия предметов в бытовой сфере (2 часа): Дом. Бытовая техника. (Квартира, комната, кухня, зал, детская, газ) Моделирование поведения в квартире (в доме).

      22. Жестовые эквиваленты - значения погода (2 часа): времена года. Природные изменение (миг, мгновение, пора, период, сезон; спросите и скажите: какие месяцы? В какое время года тепло? Где весь год нет морозов? Какое время года Вы больше всего любите?). Перевод стихотворения: А.С.Пушкина "Уж небо осенью дышало…".

      23. Жестовые эквиваленты - названия профессий людей (2 часа): жестовые эквиваленты значения "кто?" (Слесарь, архитектор, учитель, столяр). Способы образования жестовых эквивалентов названия профессий (повар – жест: готовить + человек, продавец – жест: продавать + человек). Моделирование поведения в кабинете врача.

      24. Жестовые эквиваленты – названия столовых предметов (2 часа): столовая. Посуда. Способ передачи значение действий в настоящем времени (завтрак, ужин, обед, макароны, посуда, глубокая тарелка; Что ты делаешь?) Ролевая игра "За столом".

      25. Жестовые эквиваленты – названия животных (2 часа): жесты обозначающие животных (домашние, дикие), насекомое хищники). Способы передачи значений передвижения разных живых существ. Составить жестовый диалог "В зоопарке". Перевод на жестовый язык, рассказ Н.Сералиева "Ласточка".

      26. Жестовые эквиваленты – названия растений (2 часа): растительный мир. Жесты, обозначающие растение (растение, деревья, кусты, ягода, корень, цветы). Составить жестовый рассказ "В лесу", "На огороде", "Наш сад".

      27. Жесты выражающие значение "Праздники" (2 часа): праздники. (праздник, День независимости; День рождения; Золотая осень; Новый год; 8-марта, Наурыз, праздновать). Беседа "Как Вы отмечаете семейные праздники?" Жестовое исполнение Гимна Республики Казахстан.

      28. Мониторинг учебной деятельности (4 часа): урок в конце каждой четверти отводится на тематический контроль.

Глава 3. Базовое содержание учебного предмета для 6 класса

      29. Повторение пройденного в 5 классе (2 часа).

      30. Жестовый язык - средство коммуникации (2 часа). Жестовый язык и словесный язык. Жесты в разных жестовых языках. Представление о калькировании словесной речи жестами. Жестовый диалог о назначения языка.

      31. Дактилология – пальцевая азбука (2 часа): дактильные слова и фразы. Жесты воспроизводящие только конфигурацию дактилемы. Сравнение признаков жестовой и дактильной речи. Игра "Разгадай" (по конфигураций дактилемы угадать и воспроизводить жест и наоборот).

      32. Единица жестового языка – жест (3 часа). Структура жеста: конфигурация, локализация, движение. Изменение значения жеста при изменении одного из его компонентов. Скорость движения как средство изменения значения жеста. Перевод на жестовый язык рассказа И.Алтынсарина "Щедрый человек".

      33. Жестовые эквиваленты названия овощи и фрукты (2 часа): жесты обозначающие название фруктов и овощей (яблоко, помидор). Способы передачи значения оценок качества предметов (вкус, форма, цвет). Сюжетная ролевая игра "На базаре".

      34. Жестовые эквиваленты - названия одежды (3 часа): жесты обозначающие название одежды, обуви (сезонные название одежды; обуви; верхние одежды). Оценивание (характеристика) предметов в зависимости от качества предметов (старый, новый, тҰплый). Перевод на жестовый язык произведение А.С.Пушкина "Зимняя дорога".

      35. Жестовые эквиваленты названий школьные принадлежности (2 часа): способы обозначение отдельных предметов учебное оборудование (в классе). Способы образования жестовых эквивалентов обобщающих понятий (мебель, оборудование). Перевод на жестовый язык произведение Н.Некрасова "Крестьянские дети" (отрывок).

      36. Жестовые эквиваленты - значения множественности (2 часа): способы передачи значения множественности. Жест "много" (мальчики - жест мальчик+много), жест "разные" (конфеты - жест конфета + разные), жесты обозначающие определҰнное множество: стая, группа, стопка. Выполнение поручений на дифференциацию признака множественности.

      37. Жестовые эквиваленты - названия транспорта (2 часа): жесты, обозначающие транспорт (автобус, трамвай). Способы передачи значений передвижения разных видов транспорта. Перевод текста на жестовый язык о правилах дорожного движения.

      38. Жестовые эквиваленты - названия спорта (2 часа): жесты обозначающие название спорта (бег, легкая атлетика, теннис). Способы передачи значения действий (бегать, прыгать, играть), моделирование поведения на стадионе.

      39. Способы обозначения эмоционального состояния людей (4 часа): способы передачи базовых эмоций (страх, гнев, радость, грусть). Способы передачи социальных эмоций (чувства долга, стыда, обиды, любви, ненависти, зависти, гордости и другие). Способы передачи значения интеллектуальных эмоций (удивление, сомнение, уверенность восхищение). Диалоги по поводу эмоционально напряжҰнных ситуаций.

      40. Жестовые эквиваленты значения "действовать" (4 часа): способы передачи значения "завершҰнность действия": добавления к жесту номинатива жестов "было", "уже", "закончено" (жесты: прочитать + было (уже), жесты съесть + закончено). Способы передачи значения действий в будущем: соединение жесто-номинатива с жестами "будет", "завтра", "через год" (поеду + будет, расскажу + будет (потом). Способы передачи значений учебных действий (читал, прочитал, выучил, написал).

      41. Мониторинг учебной деятельности (4 часа): 1 урок в конце каждой четверти отводится на тематический контроль.

Глава 4. Базовое содержание учебного предмета для 7 класса

      42. Повторение пройденного в 6 классе (2 часа).

      43. Жестовые эквиваленты значения общеупотребительных слов (3 часа): жесты, общеупотребительных слов (всего, общий, другой, иной, зря, между, никак, ничего, причина, свой, целый, между, наверно, мимо, особенный, по-прежнему). Перевод на жестовый язык русскую народную сказку "Царевна-лягушка".

      44. Наша родина – Казахстан (2 часа): Государственные символики Республики Казахстан. Выучить наизусть жестовый перевод Гимна Республики Казахстан.

      45. Способы передачи значения "принадлежность" (4 часа): жестовые обозначения принадлежности первому, второму, третьему лицу (лицам). Жестовый эквивалент значения "Чей?": его, еҰ, бабушкин. Способы передачи значения принадлежности: добавление указательного жеста; жеста "для", "подходит", "предназначен", "принадлежит" (платок для бабушки, шкаф для обуви). Жесты для обозначения отношений типа "брат друга", "мешок под картофелем", "билет на концерт". Моделирование ситуаций с определением принадлежности (чей?).

      46. Жестовые эквиваленты названия наций (3 часа): жесты, обозначающие нации (казах, русский, татарин, узбек). Жесты для обозначения отношений принадлежности: "казахский танец", "русская песня", "кабинет казахского языка".

      47. Жестовые эквиваленты значения "Культура" (3 часа): жесты, обозначающие по теме "Искусство", "Культура" (артист, актҰр, театр, культура, басня, былина, выставка, гастроли, дирижҰр, живопись, искусство, конкурс, пьеса). Моделирование ситуаций с действиями разного качества (ты читал басню И.Крылова? Казахский фольклор. Ты посещал выставку К.Сатпаева?). Перевод на жестовый язык казахскую народную сказку: "Алдар Косе и Шыгайбай".

      48. Способы передачи количественных отношений (4 часа): способы передачи значения порядка при счҰте (первый, второй). Способы передачи линейных размеров (миллиметр, сантиметр). Способы передачи значения массы (килограмм, тонны). Способы передачи значения времени, его продолжительность (3 часа, один час 20 минут, до (с) двух часов, до обеда, перед ужином, после завтрака). Способы передачи значения времени года (годы, месяцы, недели, дни). Способы передачи значения стоимости и цены (три тенге, сто десять тенге). Диалоги и времени событий, о покупках.

      49. Жестовые эквиваленты названия стран (2 часа): жестовые названия стран, столицы, города (города Республики Казахстан) (по программе из учебника "География"). Составить рассказ "Мой город", "Моя Родина".

      50. Жестовые эквиваленты значения объектных отношений (5 часов): способы передачи значения вопросов: (нет) кого? чего? "даю" кому? чему? "вижу" кого? чего? "любуюсь" кем? чем? "думаю" о ком? о чҰм? Использование направленности жеста, локализация, движения при выражений: объяснять обучающимся, верить другу, помогать учителю. Изменению компонентов жеста в контексте: писать письмо отцу, передать привет другу, говорить (кому? Что?), рассказать, сказать, сообщить. Жестовые эквиваленты значений объектных действий (действия + орудия действия): писать ручкой, лечить таблетками, топать ногами, гордится успехами, покрыто снегом.

      51. Способы обозначения жеста нравственные правила поведения (2 часа): этика в школе (в гостях, в театре, в музее). Переводы и пересказы текстов по тематике "Правила поведения". Перевод на жестовый язык сказки И.Алтынсарина: "Сын бая и сын бедняка".

      52. Мониторинг учебной деятельности (4 часа): 1 урок в конце каждой четверти отводится на тематический контроль.

Глава 5. Базовое содержание учебного предмета для 8 класса

      53. Повторение пройденного в 7 классе (2 часа).

      54. Жестовый язык – средство коммуникаций (4 часа): история жестового языка. Вариативность жеста. Изменение жеста в зависимости от контекста: относительно пространственного расположения (смотреть снизу вверх, сверху вниз, слева - направо); относительно способа действия: (идти – идти вверх - идти вниз – идти петляя – идти, еле передвигая ноги, стоять – прыгать – идти, поскользнуться, упасть) (всҰ с "л" конфигурацией). Изменение жеста при передаче отношений в пространстве (стулья по кругу, квадрату, в ряд, по периметру, один на другом). Жесты - эквиваленты многозначных слов: бросить бумагу, бросить взгляд, бросить человека; стоит роза – стоит человек – стоит стол.

      55. Выразительные средства жестового языка (2 часа): роль мимики в обозначении аспектуальных оттенков (маленький – крошечный, большой – огромный, давно – давным - давно, быстро - быстрее). Экспрессия движений (рук). Телодвижения.

      56. Жестовые эквиваленты значения общеупотребительных слов (3 часа): Жесты, общеупотребительных слов (навсегда, наверно, некогда, потому, поэтому, прежде, раньше, разница, собственный между, особенный, по прежнему).

      57. Жестовые эквиваленты значений домашних вещей (2 часа): жестовые название домашних вещей (грабли, имущество, метла, отопление, погреб, провод, табурет, уют, занавеска, этажерка, электричество, проволока, телега, абажур, бочка, вилы, колодец.

      58. Национальные традиции казахского народа (2 часа): перевод текста о традициях казахского народа на жестовый язык.

      59. Жестовые эквиваленты значений "Медицины" (2 часа): жесты, обозначающие медицинские термины (аптека, организм, лечение, лекарство, мазь, массаж, стерильный, бинт, вата, витамин, врач, терапевт, градусник, гигиена, простуда, грипп, насморк, тошнота, улучшение, удушение, температура). Сюжетно-ролевая игра "В аптеке".

      60. Жестовые эквиваленты значения временных отношений (3 часа): жесты, передающие значение точного времени, времени суток, времени года, "продолжительность". Жест-эквивалент значения вопроса "когда?": днҰм, утром, вечером, осенью, ежегодно, сейчас, еженедельно, всегда, после обеда. Способы передачи вопросов "с какого времени?", "до какого времени?" (в 5 часов, на 5 часов, к 5 часам, после 5 часов, с 5 (до 10), через 5 часов, около 5 часов, по 5 часов). Сообщение о режиме дня. Диалоги "Мой учебный день".

      61. Жестовые эквиваленты значения пространственных отношений (4 часа): способы выражения значений "направления действия", "место действия" передача значений вопросов "где?", "куда?", "откуда?". Способы выражения значений где (в школе, на столе, за столом, под креслом, над головой, через дорого, между рядами); куда (в школу, на стол, под стол, через стол); откуда (из школы, из-за туч, с дерева, из-под одеяла). Описание помещений класса, столовой.

      62. Жестовые эквиваленты значения причинно-следственных отношений (3 часа): передача значений "причина", "следствие". Передача значений вопросов "почему?", "что случилось из-за этого?". Диалоги о причинах житейских ситуаций, о причине собственных действий. Составление простых и сложных аналогий; логических умозаключений; цепочек причинно-следственных связей. Перевод на жестовый язык Б.Н. Полевой. Биография "Повесть о настоящем человеке".

      63. Жестовые эквиваленты значения целевых зависимостей (3 часа): способы выражения отношений (передача значений: …, чтобы купить продукты; едем за грибами; построили для соревнования). Передача целевых зависимостей в жестовой речи: жестом [надо], [нужно] - [мы включили свет - надо писать]. Жестом [чтобы] комбинированным с дактилемами [бы] - [посмотреть фильм, чтобы запомнить основные правила дорожного движения].

      64. Мониторинг учебной деятельности (4 часа): 1 урок в конце каждой четверти отводится на тематический контроль.

Глава 6. Базовое содержание учебного предмета для 9 класса

      65. Повторение пройденного в 8 классе (2 часа).

      66. Особенности жестового языка (в сопоставлении со словесным) (2 часа).

      67. Синкретизм лексических единиц жестового языка (2 часа): перевод текста на жестовый язык. Пересказ текста на жестовом языке.

      68. Жестовые омонимы, синонимы, антонимы (2 часа).

      69. Жесты показывающие действие предмета (2 часа): глаголы русского языка (выполоскать, вычистить, греть, догнать, дразнить, искупаться, кочевать, клҰвать, лопнуть, пахнуть, подметать – подмести, раскрыть, настоять, угадать).

      70. Я - гражданин (3 часа): темы для обсуждения: гражданство, государственные символы Республики Казахстан, права и обязанности ребенка: права на достойные условия для развития; права на семью, право на выражение собственного мнения, право ребенка при привлечении его к ответственности.

      71. Жестовые эквиваленты отрицания (4 часа). Жестовые средства выражения отрицания: отрицание – несогласие (не согласен, не дам, не верю, я против этого, это не лимон); отрицание – бессилие (не могу, не получается); отрицание - приказ- запрет (нельзя, не прыгай, не ври!); отрицание – отсутствие (у меня нет…); отрицание – отказ (не буду, не хочу, отказываюсь); Диалоги с использованием отрицательных суждений.

      72. Жестовые эквиваленты значений "Медицины" (2 часа): медицина и здравоохранение (поликлиника, анализ, печень, кровь, артерия, сосуд, сустав, лаборатория, бактерия (микроб), микроскоп, лечение, рецепт, вена, витамин, сквозняк, профилактика, процедура, рвота, давление). диалог: "Я в поликлинике у врача".

      73. Перевод произведение А.П.Чехова "Хамелеон" (2 часа).

      74. Я и будущая профессия (2 часа). Темы для обсуждения: профессиональное самоопределение подростков, подготовка к выбору профессии, интересы и склонности человека, способности и профессиональная пригодность.

      75. Я – юноша (девушка) (4 часа). Темы для обсуждения: психофизиологические особенности подростков, правила личной гигиены в подростковом возрасте, вредные привычки и здоровье подростков, быть здоровым значит быть красивым, красота и косметика. Перевод на жестовый язык призведение А.С.Пушкин "Я вас люблю".

      76. Я и экология (3 часа): темы для обсуждения: человек и экология, воздействия человека на окружающую среду, виды загрязнений окружающей среды, охрана окружающей среды.

      77. Мониторинг учебной деятельности (4 часа): 1 урок в конце каждой четверти отводится на тематический контроль.

Глава 6. Базовое содержание учебного предмета для 10 класса

      78. Повторение пройденного в 9 классе (2 часа).

      79. Калькирующая жестовая речь и разговорная жестовая речь (2 часа).

      80. Современное общество и неслыщащие люди (3 часа): первые школы для неслышащих детей.

      81. Жестовые значения современных слов (2 часа): общеупотребляемые слова (дискриминация, кибербулинг, правило, примитивный, прогресс, просвещение, специализация, эрудиция (знание)) Перевод текста.

      82. Жестовые эквиваленты значений "Медицины" (3 часа): медицина и здравоохранение (организм, анатомия, сердце, лҰгкие, желудок, печень, терапевт, оспа, паралич, наркоз, операция, инфекция, дезинфекция, наркоз, донор, жар, заразный, зрение, близоруки, слепота, болезнь, больница, санаторий, бюллетень, кардиограмма, карантин). Диалог "В больнице".

      83. Я и хорошие манеры (3 часа). Темы для обсуждения: история возникновения правил поведения, этикет, правила поведения в общественных местах.

      84. Безопасность и защита человека в опасных ситуациях (2 часа). Темы для обсуждения: правила обеспечения безопасности дорожного движения, правила пожарной безопасности и поведение при пожаре, правила безопасности поведения на воде.

      85. Промышленность, производство (2 часа): перевод слов на жестовый язык (деревообрабатывающее производство; машиностроение, металлообработка; нефтегазовая промышленность; производство изделий искусственного, натурального камня; сельское хозяйство; рыбное хозяйство; теплоснабжение; угольная, горнорудная промышленность; черная, цветная металлургия).

      86. Перевод на жестовый язык: казахская поэзия 14-16 веков - "Асан Кайгы" (2 часа).

      87. Я – личность (2 часа). Тема для обсуждения: семья как школа нравственности, доверие, моральная поддержка, ситуация успеха, сопереживание, сострадание, сочувствие.

      88. Язык, история и культура. Сообщество неслышащих детей (4 часа): общественная, культурная и спортивная жизнь неслышащих. Проблемы образования глухих на современном этапе.

      89. Безопасность и защита человека в опасных и чрезвычайных ситуациях (3 часа): темы для обсуждения: опасные вещества и средства бытовой химии, правила безопасности в общении с незнакомым человеком, опасные природные явления и защита.

      90. Мониторинг учебной деятельности (4 часа): 1 урок в конце каждой четверти отводится на тематический контроль.

Глава 7. Требования к уровню подготовки обучающихся 5 класса

      91. Предметные результаты.

      92. Обучающиеся будут знать:

      1) технику дактилирования;

      2) структуру жеста;

      3) элементы грамматики жестового языка;

      4) жестовые обозначения предметов.

      93. Обучающиеся будут уметь:

      1) обозначить жестами предложную ситуацию;

      2) перечислить жесты, воспроизводящие указанную дактилему;

      3) участвовать в диалоге (задавать вопросы, поддерживать собеседника);

      4) осуществлять двусторонние связи жест-слово, слово-жест на пройденном материале.

Глава 8. Требования к уровню подготовки обучающихся 6 класса

      94. Предметные результаты.

      95. Обучающиеся будут знать:

      1) структуру жеста;

      2) элементы грамматики жестового языка;

      3) роль структурных элементов в изменении значения жеста;

      4) жестовые обозначения предметов по тематике.

      96. Обучающиеся будут уметь:

      1) обозначить жестами предложную ситуацию;

      2) эмоционально передавать содержание сообщения, собственные впечатления;

      3) участвовать в диалоге (задавать вопросы, поддерживать собеседника), расспросить, убедить);

      4) осуществлять двусторонние связи жест-слово, слово-жест на пройденном материале;

      5) самостоятельно приобретать нужный речевой материал.

Глава 9. Требования к уровню подготовки обучающихся 7 класса

      97. Предметные результаты.

      98. Обучающиеся будут знать:

      1) о роли жестов в номинации предметов, признаков предметов и действий, действий предметов;

      2) о связи качества структурных элементов жеста с ситуацией;

      3) жестовые обозначения предметов по тематике.

      99. Обучающиеся будут уметь:

      1) выполнить жестовое описание предложенного предмета, предложенной ситуации;

      2) осуществлять двусторонние связи жест-слово, слово-жест на пройденном материале;

      3) участвовать в диалоге (задавать вопросы, поддерживать собеседника), расспросить, убедить);

      4) самостоятельно обогащать жестовник.

Глава 10. Требования к уровню подготовки обучающихся 8 класса

      100. Предметные результаты.

      101. Обучающиеся будут знать:

      1) о вариативности жестов и о существовании выразительных средств жестового языка;

      2) о способах выражения временных, целевых, пространственных, причинно-следственных и целевых зависимостей в жестовом языке (в сопоставлении со словесным языком);

      3) жестовые обозначения предметов по тематике;

      4) о адекватном эмоциональном реагировании.

      102. Обучающиеся будут уметь:

      1) выполнять жестовое описание предложенного предмета, предложенной ситуации;

      2) обозначать временные, целевые, пространственные, причинно-следственные и целевые зависимости в жестовом языке и сравнивать способы их передачи в жестовом и словесном языках;

      3) осуществлять двусторонние связи жест - слово, слово - жест на пройденном материале;

      4) применять примеры саморегуляции эмоциональной сферы.

Глава 11. Требования к уровню подготовки обучающихся 9 класса

      103. Предметные результаты.

      104. Обучающиеся будут знать:

      1) жестовые синонимы, омонимы, антонимы;

      2) о вариативности жестов и о существовании выразительных средств жестового языка;

      3) структуру жеста.

      105. Обучающиеся будут уметь:

      1) свободно пользоваться жестовником для оформления коммуникативных намерений;

      2) инициировать диалоги;

      3) связно описывать события личной, семейной, общественной жизни;

      4) пользоваться прямым и обратным переводом (с жестового и словесного языка).

Глава 12. Требования к уровню подготовки обучающихся 10 класса

      106. Предметные результаты.

      107. Обучающиеся будут знать:

      1) историю неслышащих, особенности общения неслышащих;

      2) калькулирующую жестовую речь и разговорную жестовую речь;

      3) способы выражения в жестовой речи логических и других отношений.

      108. Обучающиеся будут уметь:

      1) пользоваться прямым и обратным переводом (диалоги, рассказы);

      2) применять примеры саморегуляции эмоциональной сферы;

      3) связно описывать события личной, семейной, общественной жизни.

      109. Личностные результаты. Ожидается, что обучающиеся проявят:

      1) мотивацию к труду, умение преодолевать трудности;

      2) навыки сотрудничества со взрослыми и одноклассниками;

      3) умение моделировать свое речевое общение в различных ситуациях;

      4) умение соблюдать правила речевого поведения;

      5) умение закреплять и совершенствовать калькирующую жестовую речь и разговорную жестовую речь.

      110. Системно-личностные результаты. Ожидается, что обучающиеся овладеют:

      1) умением выражать просьбу, желание;

      2) умением задавать вопросы и отвечать на них;

      3) умением участвовать в диалоге;

      4) навыками калькирующей жестовой речи и разговорной жестовой речи.

      Сноска. Приказ дополнен Приложением 328 в соответствии с приказом Министра образования и науки РК от 27.07.2017 № 352 (вводится в действие с 01.09.2017 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 1, 2, 6, 8, 9, 10, (11, 12) классов, с 01.09.2018 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 3 класса, с 01.09.2019 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 4 класса и для обучающихся 10 класса).

Типовая учебная программа по предмету "Разговорно-обиходная речь" для обучающихся с нарушением слуха (неслышащие) 5-10 классов уровня основного среднего образования (для классов с казахским языком обучения) 1 - тарау. Түсінік хат

      1. Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы № 1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына сәйкес әзірленген.

      2. Оқу пәнінің мақсаты – естімейтін білім алушыларда сөйлеу тілінің ауызша формасын қарым-қатынасқа түсудің құралы ретінде қалыптастыру және естіп қабылдауының деңгейіне сай, сөйлесім әрекетінің түрлеріне сәйкес, түсінікті сөйлеуге, сауатты жазуға үйрету.

      3. Оқу пәнінің міндеттері:

      1) қатынас құралы ретінде толық сөйлеу тілін қалыптастыру;

      2) сөйлеу тілін белсендіру және сөйлеу мәдениетін арттыру;

      3) сабақта алған сөйлеу дағдылары мен біліктерін бекіту және жетілдіру;

      4) диалогтық және монологтық нысанда ауызша сөйлеу тілін дамыту.

      4. "Сөйлеу-тұрмыстық тіл" пәні – білім саласындағы кіріктірілген оқу пәні. Ол мынандай жұмыс түрлерін қамтиды:

      1) сөйлеу тілі қарым-қатынас дағдыларын (өзі жайлы, достары, мектебі жайлы хат жазу, сюжетті суреттер бойынша шығарма жазу) бекіту;

      2) әңгімені бастап, жалғастыра (әңгімені аяқтау, қорытындылау, диалогты түрде әңгімелесу, ауызша және жазбаша тілде күрделі сөйлемдерді қолдану арқылы) білу;

      3) айтылғанды анықтап немесе қосымша сұрақ қою арқылы тақырыптарды ары қарай (мәтіннің негізгі ой-түйінін таба білу, мәтін құрылымын, басын, негізгі бөлімін, соңын, оқыған мәтін бойынша жоспар құрып, 80-100 сөзден тұратын мазмұндама жазу) дамыту;

      4) көріп-есту арқылы берілген мәтінді қабылдап мазмұнын айтып беру (55-60 сөзден тұратын);

      5) құттықтау қағазын, хабарландыру, қабырға газетіне мақала және қысқаша хат жазуды үйрету;

      6) қысқаша күнделік хат жазу (отбасы, олардың мекен-жайы, туыстары жайлы);

      7) мектеп ішіндегі сынып, шеберхана, жатақхана жайлы сипаттап, салыстырып жазу;

      8) демалыс күнін қалай өткізгені жайлы (мектеп өмірінен, серуендер) жоспар құрып мазмұндама жазу;

      9) сөйлеу-тұрмыстық тіл сабағы барысында, сабақтан тыс кездерде, еңбек сабақтарында қажетті сөздік материалдарды пайдалану арқылы білім алушының сөздік тілі қалыптасады. Олар бастауыш сыныптарында алған сөйлеу тілін қалыптастыруға арналған сөздік материалдарды әрі қарай дамытып, қалыптастырып, бекітеді. Орындалған жұмыстар жайлы қысқа және толық есеп бере алады;

      10) байланыстырып сөйлеу тілін қалыптастыру үшін мәтінді байланыстырып құра білуге үйретеді. Алдымен үлгі бойынша мәтін құрастыруды үйретіп, мазмұндама жазу, содан кейін өздері көрген, естіген, оқыған жайлары арқылы жаттығулар жасату (шығарма жазу). Байланыстырып сөйлеуге жаттығулар ауызша және жазбаша түрде тіл дамыту сабағында ана тілі және қазақ тілі сабақтарында қолданылады;

      11) 5-сыныптан бастап жазбаша сөйлеу тілінің қалыптасуына ерекше көңіл бөлінеді. Білім алушылар өз ойын, тілегін жеткізе білуге үйренеді. Қарым-қатынасқа түсуді қалыптастырудың негізгісі – қысқаша хат жазу, қабырға газетіне мақала жазу, хат жазысу;

      12) диалогтық және монологтық сөйлеу тілін дамыту бір уақытта және бір-бірімен байланыста жүргізіледі. Оқу материалдарын қабылдау – білім алушының естіп-көру қабілетіне беріледі;

      13) сөйлеу - тұрмыстық тіл жұмыстары – оқулықтағы тілдік материалдар негізінде білім алушылардың психологиялық ерекшеліктеріне қарай, педагогикалық қағидаға тығыз байланысты жүргізілетін іс-тәжірибелік жұмыстар болып табылады. Білім алушының ой-өрісін кеңейту, дүниетанымын, көзқарасын қалыптастыру, сөздің мағынасын дұрыс түсініп, орынды қолдана білуге, сөйлеу, айту, жазу дағдыларын жетілдіру жұмыстарының бәрі де тіл дамыту мәселесіне байланысты;

      14) сөйлеу-тұрмыстық тіл сабағында сөздік тілмен қатар байланыстырып сөйлеу және жазуды дамыту, сөйлеуге үйрету (сұраққа жауап беру, өз өтінішін білдіру, оқыған мәтін бойынша тапсырыс орындау) мен есту қабілетін дамыту кіреді;

      15) сөйлеу-тұрмыстық тілі сабағында мұғалім сөздік тілмен жұмыс жүргізеді: сөздің айтылуын, мағынасын меңгертіп, оны көріп-есту, есту арқылы қабылдауға жаттықтырады, сөзді дұрыс, бір тыныста, бөлмей, бірқалыпты дауыс ырғағымен айтуға үйретеді.

      5. Оқу жүктемесінің көлемі:

      1) 5-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында - 34 сағат;

      2) 6-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында - 34 сағат;

      3) 7-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында - 34 сағат;

      4) 8-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында - 34 сағат;

      5) 9-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында - 34 сағат;

      6) 10-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында - 34 сағат.

2-тарау. Оқу пәнінің 5-сыныптағы базалық білім мазмұны

      6. Сөйлеу қарым-қатынас дағдыларын бекіту (2 сағат):

      1) әңгімені бастай білу; әңгімені жалғастыру;

      2) әңгімені аяқтау; әңгімені қорытындылау.

      7. Сұраққа жауап беру, сұрақ қою дағдыларын дамыту (2 сағат) (Мысалы: "Сұраққа жазбаша жауап бер", "Сен шығарма жаздың ба?"):

      1) белгілі бір жағдайда, сұрақтар арқылы диалогта жүйелілікті қолдану және қозғау салатын сөйлемдерді ауызша және жазбаша орындау;

      2) сұраққа жауап беру;

      3) әңгімелесу;

      4) сөз орамдарын қолдану.

      8. Тапсырманы орында: сұра, түсіндір, хабарла (2 сағат):

      1) сыныптастарыңа хабарлама (ауызша, жазбаша) жасау;

      2) ауызша және жазбаша тілде күрделі сөйлемдерді (неге, не үшін, себебі, сондықтан, сол үшін) деген сөздер арқылы қолдана білуді үйрету.

      9. Етістіктің болымды, болымсыз түрлерін сипаттайтын сөздері арқылы іс

      әрекеттерді білдіретін сөйлем түрлерін қалыптастыру (4 сағат):

      1) болымды етістік түрлерін сипаттайтын сөздермен сөйлем құрастыру: мысалы: Алма ағаштары ерте гүлдеді. Апта бойы жаңбыр жауды;

      2) болымсыз етістік түрлерін сипаттайтын сөздермен сөйлем құрастыру: мысалы: Баланың айтқысы келмеді ме? Айнұр оған кітабын бермеді ме?

      3) берілген сөздерді пайдаланып, күрделі сөйлемдер құрап, әңгімелесу;

      4) ауызша және жазбаша түрде әңгімелесу: "Дәрігерде", "Кітапханада" тақырыптарға әңгімелесу түріндегі әңгімені ауызша айту және жазу.

      10. Сөйлемдерге сұрақ қою, сұраққа жауап жазуды үйрету (2 сағат):

      1) мәтінді оқып, сөйлемдерге сұрақ қою, мысалы: Вокзалға қалай баруға болады? Билетті қай жерден алады?

      2) сұрақтарға жауап жазу, мысалы: Вокзалға Абай көшесімен баруға болады. Билетті билет сататын жерден алуға болады.

      11. Мәтіннің негізгі ойын анықтап, мәтіннің құрылымын (басын, ортасын, соңын) ажыратып ауызша айту, жазбаша орындау (4 сағат):

      1) мәтіннің негізгі ойын айту: мәтінде достық туралы айтылған. Достық дегенміз - …;

      2) мәтіннің басын, ортасын, соңын ажыратып айт, жаз, соңын тауып оқу және жазу.

      12. Ұжымды түрде құрылған жоспар бойынша мәтінді оқып, мазмұндама жаздырту (80-100 сөз) (2 сағат).

      13. Естіп қабылдау үшін (50-60 сөз) мәтінді тыңдатып, қайталап айтқызу (2 сағат):

      1) мәтінді тыңдау;

      2) мәтіндегі жаңа сөздермен жұмыс жүргізу;

      3) мәтін бойынша жоспар құру;

      4) жоспар бойынша мазмұндама жазу.

      14. Қысқаша хат жазуды қалыптастыру (2 сағат):

      1) қысқаша хаттың мағынасын ұғындырып, іс-жүзінде әр түрлі тақырыптарға сай жұмыс түрлерін жүргізіп, қысқаша хат жазуға үйрету;

      2) хатты жоспар бойынша жазуды үйрету; (іс-жүзінде жазып көрсету).

      15. Қабырға газетіне мақала жазуды қалыптастыру (2 сағат):

      1) мектеп қабырға газетіне мақала жазу жолдарын іс-жүзінде көрсетіп қалыптастыру;

      2) мақала (шығарма): мақалаға жоспар; мақаланың аталуы;кіріспе; негізгі бөлімі; қорытынды және тұжырымы; қолын қою; айы, күні, жылы;

      3) мақалада кездесетін жаңа сөздермен таныстыру.

      16. Құттықтау хат, хабарландыру жазуды қалыптастыру (2 сағат):

      1) отбасына, достарына туған күндерімен, мерекелерімен құттықтау хат, мәтінін жазуды іс-жүзінде жаздырып, айтқызып үйрету;

      2) хабарландыру жазудың неге қажет екенін түсіндіріп, хабарландыруды әртүрлі тақырыптар бойынша жазуды үйрету.

      17. Қысқаша хат жазу кітапшасы. Оның қажеттілігі. Кітапшаға қысқаша хат жазуды қалыптастыру (2 сағат):

      1) іс-жүзінде қойын кітапшасына қысқаша хат жазуды үйрету;

      2) кітапшаға ата-анаң жайлы, олардың қызметі, туған күндерін жазып қой (жаңа сөздіктермен жұмыс, сөз мағынасын ұғындыру);

      3) қойын кітапшасының қажеттілігін (есте сақтауға қажетті материалдар, мекен-жайлар, телефон) ұғындыру.

      18. Сипаттап, салыстыруды қалыптастыру (2 сағат):

      1) суреттер, заттар арқылы оларды сипаттауды, салыстыра білуді іс-жүзінде, сабақ барысында үйрету.

      19. Суреттерге қарап, әңгімелеуді қалыптастыру (2 сағат):

      1) табиғат аясында (серуенге шыққанда) немесе суреттерге қарап әңгіме құрып айтуды, жазуды іс-жүзінде сабақ барысында қалыптастыру.

      20. Ауызша әңгімелеуді және оны жазбаша жазуды қалыптастыру (2 сағат):

      1) іс-жүзінде, сабақ барысында жоспар құрып, ауызша айтқызып, жазбаша жазуды үйрету (әртүрлі тақырыптар бойынша);

      2) шығарма жазуды қалыптастыру (білім алушы өмірінен тақырыптар бойынша);

      3) білім алушы өміріне жақын тақырыптар бойынша ауызша және жазбаша түрде шығарма жазуға үйрету немесе сюжетті суреттерді пайдаланып, жоспар құрып шығарма жазуға үйрету;

      4) сюжетті суреттер бойынша шығарма жазу, жоспар құру.

      21. Шамамен берілген тақырыптар: "Жазғы демалыс", "Жаздағы табиғат", "Оқу бөлмелері", "Демалыс күні", "Кезекші", "Мектеп үлескесіндегі жұмыс", "Табиғатқа, өндіріс орындарына серуенге шығу", "Білім күні", "Республика күні", "Мереке күндерін өткізу", "Үйде, мектепте өзіне-өзі қызмет ету жұмыстары", "Қысқы табиғат", "Қысқы спорт түрлерімен айналысу", "Жолдастарымен достық қарым-қатынас", "Құрылыс орындарына серуенге бару", "Жаңа жылға дайындық", "Қысқы демалыс", "Қысқы ойындар", "Қыс қызықтары", "8 наурыз – аналар күні, наурыз мерекесіне дайындық", "Асханада кезекші болу", "Көліктер түрі, оларды пайдалану".

3-тарау. Оқу пәнінің 6-сыныптағы базалық білім мазмұны

      22. Сұхбаттасуды, әңгімелесуді қалыптастыру (2 сағат):

      1) айналасындағы адамдармен тығыз сөздік қарым-қатынасқа түсу дағдысын қалыптастыру (сұраққа 2-3 сөйлеммен жауап беру, әр сөйлем алдыңғы сөйлемнің мазмұнын ашып отыратындай болады);

      2) іс-жүзінде білім алушыларды бір-біріне тақырыпқа сай сұрақ-жауап беру жолдарын үйрету; Әңгіме, мәтінді оқытып, сұрақтарға жауап беру арқылы әңгімелеуге үйрету және мазмұндама жаздыру (жоспар құрап).

      23. Қысқаша хат жазуды қалыптастыру (3 сағат):

      1) іс жүзінде әртүрлі жағдайларға байланысты қысқаша хат жазу жолдарын үйрету; Жаттығу, тапсырмаларды орындату арқылы қысқаша хаттың маңызын, қажеттілігін үйрету;

      2) күнделік, күнделік жазу жолдарын іс-жүзінде көрсетіп, қандай кездерде, жағдайларда жазылатынын айтып, түсіндіру; Күнделік жазудың адам өмірінде қажеттілігін ұғындыру.

      24. Жазба (естелік) кітапшасын пайдалануды қалыптастыру (2 сағат):

      1) жазба (естелік қойын) кітапшасының қажеттілігін іс-жүзінде көрсетіп, ұғындыру;

      2) тапсырмаларды орындату арқылы қойын кітапшаға (достарының, мұғалімнің мекен-жайын, үйінің телефонын) жаздырып, мәдени түрде пайдалану жолдарын үйрету.

      25. Іс-қағаздарымен жұмыс жүргізу жолдарын қалыптастыру (2 сағат):

      1) хабарландыру жазуды қалыптастыру;

      2) іс жүзінде іс-қағаздары түрлерімен таныстырып, іс қағаздарының аса қажеттілігін ұғындыру;

      3) іс-қағаздарды дұрыс қатесіз толтыру жолдарын үйрету.

      26. Қолхат жазуды қалыптастыру (3 сағат):

      1) қолхат жазудың қажеттілігін түсіндіріп, іс-жүзінде әртүрлі жағдайларға байланысты жаздырып үйрету;

      2) арыз беру, өтініш білдіру жолдарын қалыптастыру;

      3) адам өміріндегі қажеттіліктерге байланысты арыз беру, өтінішін білдіру жолдарын іс-жүзінде жаздырып, ұғындыру.

      27. Хабарлама қағазбен жұмыс істеу жолдарын қалыптастыру (2 сағат):

      1) іс-жүзінде почтаға серуенге барып, хабарлама-қағаздың нелерге қажет болатынын көрсетіп, ұғындыру;

      2) хабарлама қағаз түрлерімен таныстырып, оны дұрыс толтыру жолдарын үйрету.

      28. Орындалған жұмыстарға есеп беруді қалыптастыру (2 сағат):

      1) іс-жүзінде орындалған жұмыс жайында есеп беру жолдарын үйрету.

      29. Қабырға газетіне мақала жазуды қалыптастыру (3 сағат):

      1) қабырға газетіне мақала жазу, оны талдау жұмыстарын жазылу тақырыптары мен жолдарын іс-жүзінде таныстырып, оқытып, талдап, өз бетінше қабырға газетіне мақала жазу жолдарын көрсетіп, жаздырып, үйрету.

      30. Сипаттау, сипаттап жазу жолдарын қалыптастыру (2 сағат):

      1) сипаттаудың не екенін ұғындырып іс-жүзінде суреттер бойынша сұрақ қою арқылы суреттегі заттарды, қимыл-қозғалыстарды сипаттауды және табиғат көріністерін, жыл мезгілдерін сипаттап жазуды үйрету.

      31. Әңгіме айту, әңгімелесу жолдарын қалыптастыру (2 сағат):

      1) әңгімені оқып, қайталап айту, сұраққа жауап беріп әңгіме құрастыру, әңгімені толықтыру, сюжетті суреттер бойынша әңгіме құрастыру жолдарын үйрету;

      2) құрмалас сөйлемді пайдалану.

      32. Өз ой-пікірін білдіру жолдарын қалыптастыру (3 сағат):

      1) оқыған, тыңдалған әңгімелер, өлеңдер жайында өз ой-пікірін, көзқарасын қалыптастырып, өз бетінше айтып беруге үйрету;

      2) оқылған мәтін бойынша мазмұндама жазу (ұжыммен және өз бетінше құрылған жоспар бойынша мазмұндама жазу – 120-140 сөз көлемінде).

      33. Оқылған мәтін ішінде сипаттау, суреттеу элементтерін кездестіріп, тыңдатып өз бетінше немесе ұжыммен жоспар құруға, сол жоспар бойынша мазмұндама жазуға үйрету (2 сағат).

      34. Көріп-есту арқылы тыңдап, мазмұндаманы әңгімелеп айтуды қалыптастыру (70-80 сөз көлемінде) (2 сағат):

      1) көріп-есту арқылы бірнеше сөйлемді қайталап, айтқызу, жазғызып, жаттықтырып мазмұндама жазуға дайындау;

      2) көріп-есту арқылы тыңдап, қайталап айтып беру.

      35. Оқылған шығармалар бойынша шығарма кейіпкерлеріне мінездеме құруды қалыптастыру (2 сағат):

      1) оқылған шығармалар бойынша шығарма кейіпкерлерін анықтап, әр кейіпкерге мінездеме беруді үйретіп, мінездеме жазуды қалыптастырып, шығарма жазуға үйрету. Жоспар құру жолдарын, шығарма жазу ретін, әдістерін үйрету.

      36. Сюжетті суреттермен жұмыс (2 сағат):

      1) сюжетті суреттер, жеке суреттер өз іс-тәжірибесінен бақылау арқылы мұғалім берген дайын жоспар бойынша және ұжымдық жоспар бойынша оқыған шығармаларына жазбаша шығарма жазуды қалыптастыру;

      2) сюжетті суреттер, жеке суреттер, оқыған шығармалары бойынша, мұғалім берген немесе ұжыммен құрастырған жоспар бойынша шығарма жазу жолдарын үйрету.

      37. Шамамен берілген болжамды тақырыптар: "Жазғы каникул", "Қазақстан конституциясы", "Мектептегі кезекшілік", "Республика күніне дайындық", "Мектеп шеберханасында", "Жаз және күз", "Мереке күндері мен жай күндер", "Қыс келді", "Қыс қызықтары", "Білім алушылардың сабақ үлгерімін талдау", "Бастауыш сынып білім алушыларымен жұмыс жүргізу", "Қоғамдық тапсырмаларды орындау", "Қысқы каникул", "Қысқы спорт түрлері", "Оқыған кітаптар жайлы ой-пікір бөлісу", "8-наурыз мерекесі", "Наурыз – жыл басы", "Мерекеге даярлық", "Қоғамдық жұмыстарды", "Оқу құралдарының күтімі", "Көктемгі ауа-райы", "Ғарышкерлер күні", "Мектеп үлескісіндегі жұмыс", "Жеңіс күні", "1-мамыр – Қазақстан халықтар достығы күні", "Жазғы демалыс".

4-тарау. Оқу пәнінің 7-сыныптағы базалық білім мазмұны

      38. Сұхбаттасу. Әңгімелесу (9 сағат):

      1) сұхбаттасу кезінде оқыған шығармалар, көрген фильмдер мазмұны бойынша қойылатын сұрақтарды сөздік тілде қолдануды үйрету;

      2) сөйлеу тілінде күрделі сөйлемдерді қолдануды үйрету, мысалы: Менің ойымша, ең алдымен үйге берілген тапсырманы орындап, содан кейін ойын ойнауға шығуға болады;

      3) күнделікті пайдаланатын сөйлеу тілінде оқшау сөздерді (қаратпа, қыстырма, одағай) пайдаланып әртүрлі тақырыптар бойынша әңгімелесе білуге үйрету;

      4) байланыстырып сөйлеу тілін қалыптастыру (ауызша және жазбаша).

      39. Іс-қағаздармен жұмыс істеуді қалыптастыру (8 сағат):

      1) хат жазу, қабырға газетіне мақала жазу дағдыларын қалыптастыру.

      40. Қабырға газетіне өз мектебі, өз басынан каникул кезінде өткен қызықты жағдайларды жазуды мұғалім көмегімен қалыптастыру (8 сағат):

      1) іс-қағаздар: өз өмірбаянын, жұмысқа оқуға орналасу жайында өтінішін, арызын, құттықтау хат жазу жолдарын қалыптастыру.

      41. Мазмұндама жазуды қалыптастыру (9 сағат):

      1) мазмұндама жазу барысында: салыстыру, сөзді ауыспалы мағынада қолдану;

      2) метафора, фразеологиялық айналымдарды пайдалану, сөз тіркестері арасындағы байланыстарды пайдалану жолдарын қалыптастыру (150 сөзге дейін);

      3) көріп-есту арқылы мазмұндама жазуды қалыптастыру (100 сөзге дейін);

      4) оқылған кітаптары, әңгімелері, шығармалары жайында өз ой-пікірін жазуды қалыптастыру;

      5) оқыған шығармалары бойынша, шығарма кейіпкерлеріне мінездеме беріп, өз ойын түйіндеп, айта білу;

      6) кейіпкерлердің жағымды, жағымсыз жақтарын ажырата біліп, жақсы жағынан үлгі ала білу;

      7) сурет бойынша шығарма жазу;

      8) еркін тақырып және әдеби шығарма тақырыптарына шығарма жазуды қалыптастыру.

      42. Шамамен берілген болжамды тақырыптар: "Жазда оқыған кітаптары, оның мазмұны", "Жағымды кейіпкердің мінездемесі", "Мамандық таңдау", "Жазғы, қысқы, күзгі табиғат", "Табиғатты қорғау", "Білім алушылардың таңдауы бойынша алынатын тақырыптар", "Республика күні", "Қоғамдық пайдалы жұмысты орындау", "Көрген фильмдер", "Ұқыптылық деген не?", "Қызықты оқиғалар", "Менің ата-анам", "Білім алушылар ұйымының жұмысы", "Спортпен шұғылдану", "Көктемгі каникул", "Менің сүйікті кітабым", "8-наурыз – аналар мерекесі", "Наурыз мейрамы", "Көктемгі демалыс", "Көктем мен жаз"; "Білім алушылардың таңдауы бойынша алынатын тапсырмалар", "Аталар жолымен", "Бейбітшілік үшін күрес", "Жеңіс күні".

5-тарау. Оқу пәнінің 8-сыныптағы базалық білім мазмұны

      43. Заттарды сипаттау (15 сағат):

      1) заттарды, олардың негізгі сипатын ауызша және жазбаша түрде сипаттамасын құру, қысқаша жоспар құруда оларды пайдалана білу, құрылған жоспарды заттарды салыстыру мен сипаттауда пайдалану;

      2) күнделікті пайдаланатын сөйлеу тілінде әртүрлі тақырыптар бойынша

      әңгімелесуге енгізу.

      44. Шығарма (19 сағат):

      1) салыстыру, суреттеу, талқылау элементтерін пайдалана отырып тақырып бойынша шығарма жазу;

      2) дайын жоспар бойынша (қысқаша, күрделі жоспар бойынша) шығарма жазу;

      3) суреттерге сүйеніп және ойша ұжыммен қысқаша жоспар құру;

      4) өз тәжірибесін, оқылған әңгіменің үзіндісін қолдана отырып салыстыру, талқылау элементтерін пайдаланып мұғалім көмегімен шығарма жазу.

      45. Шамамен берілген болжамды тақырыптар: "Үй шаруашылығы", "Көліктердің адамдарға қажеттілігі; "Сауда мәдениеті", "Аяқ киімдер дүкені", "Жиһаздар дүкені", "Адамдар арасындағы мәдени қарым-қатынас", "Почта қызметі", "Жанұя шығынын есепте", "Денсаулық – зор байлық", "Кәсіби білімді игеру", "Қандай мемлекеттік мекемелерді білесің?", "Тазалықты сақтау ережелері", "Киімдер күтімі", "Азық түлік, олардың адам ағзасына тигізетін пайдасы".

6-тарау. Оқу пәнінің 9-сыныптағы базалық білім мазмұны

      46. Оқиғаларды сипаттау (17 сағат):

      1) күнделік жүргізу: күнделікті пайдаланатын сөйлеу тілінде әртүрлі тақырыптар бойынша әңгімелесуге енгізу;

      2) қызықты оқиғалар, мектептегі жаңалықтар жайлы күнделікке жазу, тақырып таңдау (ұжыммен, жекелей), жоспардағы негізгі кезеңдерді ерекшелей білу және оны әңгімелеуде бейнелеу;

      3) экскурсия жайлы әңгіме құрау;

      4) сыныптасының іс-әрекеттері жайлы сұрау: досыңа сұрақ қою арқылы оның іс-әрекетінің мән-жайын ұғыну, оның іс-әрекетін суретте бейнелеу және басқа адамдарға сипаттап айтып беру.

      47. Заттарды сипаттау (17 сағат):

      1) заттарды, олардың негізгі сипатын ауызша және жазбаша түрде сипаттамасын құру;

      2) қысқаша жоспар құруда оларды пайдалана білу, құрылған жоспарды заттарды салыстыру мен сипаттауда пайдалану;

      3) сырт-келбетті сипаттау: адамның сырт-келбеті мен мінезін сипаттау;

      4) өз бақылағандарына сүйене отырып, ауызша және жазбаша түрде сипаттамасын құрау;

      5) сипаттаудың ұжымдық және өз бетінше қысқаша жоспарын құру.

      48. Шамамен берілген болжамды тақырыптар: "Банкет, фуршет", "Тұрғын үй", "Нотариус қызметі", "Халыққа қызмет көрсету орындары", "Транзит", "Билетті броньдау", "Сауда", "Отбасы", "Отбасындағы қарым-қатынас", "Отбасы экономикасы", "Байланыс құралы", "Дәрігерлік көмек", "Жұмысқа орналасу өнеркәсіп және ауыл шаруашылық орындары".

7-тарау. Оқу пәнінің 10-сыныптағы базалық білім мазмұны

      49. Табиғатты сипаттау: өз бақылағандарына, экскурсия кезіндегі суреттерге, анықтамалық құрал ретінде кітаптарға сүйене отырып ауызша және жазбаша түрде табиғаттың сипаттамасын құру (5 сағат).

      50. Хат жазу. Ұжыммен хаттың толықтай жоспарын құру, өз бетінше хат жазуда (досына немесе басқа адамға) құрған жоспарды пайдалана алу (6 сағат).

      51. Суретпен жұмыс: сериялы суреттер желісімен, бір суретке қарап әңгіме құрау: әңгіменің қысқаша жоспарын құрау (6 сағат):

      1) жабық сурет: сұрақтар көмегімен жабық суреттің мазмұнын білу, мұғалім көмегімен суретті жалғастыру және әңгіме жазу; жауаптарды қысқаша жазу және мұғалім көмегімен әңгіме жазу.

      52. Мазмұндама: әңгімеге жоспар құру және жоспар бойынша мазмұндама жазу (оқылған әңгіме бойынша) (5 сағат).

      53. Шығарма: салыстыру, талқылау элементтерін пайдалана отырып, тақырып бойынша шығарма жазу; дайын жоспар бойынша (қысқаша, күрделі жоспар бойынша) шығарма жазу; суреттерге сүйеніп және ойша ұжыммен қысқаша жоспар құру; өз тәжірибесін, оқылған әңгіменің үзіндісін қолдана отырып, салыстыру, талқылау элементтерін пайдаланып мұғалім көмегімен шығарма жазу (6 сағат).

      54. Газетке мақала жазу: дайын мақалаларды олардың тақырыбын ерекшелей отырып талқылау; мақалаға тақырып таңдау, ұжыммен қысқаша және күрделі жоспар құру, соңынан сол жоспар бойынша мақала жазу (6 сағат).

8-тарау. 5-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      55. Пәндік нәтижелер.

      56. Білім алушылар:

      1) бақылауда болатын сөз бірлігін (мәтін сөйлем, сөз тіркестері, сөз);

      2) жан-жақты хабарлау түрлерін (сұрақ, тапсырма, хабарлама, көрген нәрсеге сүйсіну, айтылған нәрсені теріске шығару);

      3) әңгімелесуді, мәнерлеп өлең оқуды, сұраққа толық жауап беруді;

      4) өз бетінше сұраққа жауап беруді, айналасындағылармен сөйлесуді (өтініш білдіруді, білгені туралы айта білуді, сұрақтарды түсініп, жауап беруді);

      5) өз бетінше берілген тапсырмаға сай, сөйлем құрастыруды, әңгіме құрастыруды серуенге барғаны туралы, көргені, білгені туралы әңгімелеп айтып беруді;

      6) мазмұндама жазуды (80-100 сөз көлемінде), хат жазу газеттерге шағын мақала жазуды білетін болады.

      57. Білім алушылар:

      1) мәтінді оқып, негізгі мазмұнын айтып беруді; әңгіме кейіпкерлерін, авторларын айта білуді; оқыған мәтіннің негізгі тақырыбын ажырата білу;

      2) мәтінді рөльдерге бөліп оқуды, мәтіннен жаңа сөздерді қолдана білуді, кейіпкерлердің сырт-пішінін сипаттауды, олардың жағымды, жағымсыз жақтарын ажыратып, жағымды жақтарын өз өмірінде пайдалана біліп, өз бетінше орындау дағдыларын меңгеретін болады.

9-тарау. 6-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      58. Пәндік нәтижелер.

      59. Білім алушылар:

      1) сұрақтарға 2-3 сөйлем арқылы жауап беруді; сұрақты түсініп, оған жауап беруді, білгені, көргені туралы айтуды;

      2) қабырға газетіне мақала жазуды; қолхат, қысқа хат, құттықтау хаттарын жазуды;

      3) іс-қағаздарын (өмірбаян, өтініш, арыз, хабарландыру, хабарлама қағаз) дұрыс толтыра алуды; қолхат, қысқа хат, құттықтау хат, күнделік газеттерге өз бетінше мақала жазуды;

      4) диалогқа кіріп, сөйлем құрап әңгімелесуді;

      5) айналасындағы адамдармен сөйлесу арқылы сөйлеу тілін қалыптастыруды білетін болады.

      60. 6-сыныптың соңында білім алушылар:

      1) сюжетті суреттер, оқыған шығармалары бойынша шығарма жазу;

      2) күнделік жазуды; сұрақтарға өз бетінше жауап бере алуды, өз бетінше көргені (серуен кезінде) білгені (шығармаларды оқығанда) айта білу, сюжетті суреттер, оқыған шығармалары бойынша өз бетінше кей жағдайларда мұғалім көмегімен құрастырған жоспар бойынша мазмұндама жазу дағдыларын меңгеретін болады.

10-тарау. 7-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      61. Пәндік нәтижелер.

      62. Білім алушылар:

      1) суреттер бойынша мәтін кұрастыру, оқыған шығармалар бойынша шығарма жаза білу, көріп-есту арқылы мәтінді тыңдап, мазмұндама жазуды;

      2) іс-қағаздарымен жұмыс істеуді;

      3) өз өмірбаянын, жұмысқа оқуға орналасу жайында өтінішін, арызын, құттықтау хат жазу жолдарын;

      4) оқыған шығармалары, әңгімелері жайлы өз пікірін айтуды және жазуды;

      5) почтадан сәлемдемені алу, жөнелту жолдарын білетін болады.

      63. Білім алушылар:

      1) берілген суреттермен, еркін тақырыпқа немесе әдеби шығармалар бойынша шығарма жазу;

      2) суреттер бойынша шығарма жазу;

      3) еркін тақырып және әдеби шығарма тақырыптарына шығарма жазу;

      4) оқыған мәтіндер бойынша сұраққа күрделі сөйлемдерді қолданып, жауап бере алу;оқшау, қаратпа, қыстырма, одағай сөздер жайында түсініктерді әңгімелесу кезінде қолдану дағдыларын меңгеретін болады.

11-тарау. 8-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      64. Пәндік нәтижелер.

      65. Білім алушылар:

      1) бет терісі күтімінің ережесін сақтау; бетті жуу, маска жасау, крем жағу: бет күтімінде қолданылатын косметикалық құралдар түрлерін және оларды пайдалану ережесін;

      2) кір жуатын жердегі көрсетілген қызмет түрлерін білу. Кір жуатын жерге бұйымдарды өткізуді;

      3) қазақ халқының ұлттық киім түрлерін атай біледі. Олардың күтімін (тазалау, жуу);

      4) қыз бала мен ер бала арасындағы өзара қарым-қатынаста адамгершілікті, сыйласымдылықты, инабаттылықты сақтау туралы айтуды;

      5) қыз (ер) баланың сыртқы пішінін сипаттау: сүйкімділік сыры жайлы айта білетін болады.

      66. 8-сыныптың соңында білім алушылар:

      1) ас мәзірін әртүрлі етіп, денсаулыққа пайдалы әсерін біліп, сипаттау;

      2) жолдастық және достық ара-қатынасқа байланысты жоспар құру дағдыларын меңгеретін болады.

12-тарау. 9-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      67. Пәндік нәтижелер:

      1) таңертеңгілік және кешкілік жеке бас гигиенасының ережесін сақтауды;

      2) шылым шегудің өзіне және жанындағы адамдарға тигізетін зиянын;

      3) сән үлгісінің шығу тарихы туралы жалпы мағлұматтарды білетін болады.

      68. Білім алушылар:

      1) қазақ халқының тағамдарын біліп, дастархан мәзірін сипаттау;

      2) әртүрлі халықтардың салт-дәстүрінен хабардар болу, үйлену тойының салт-дәстүрін сипаттап айта алу дағдыларын меңгеретін болады.

13-тарау. 10-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      69. Пәндік нәтижелер.

      70. Білім алушылар:

      1) билет сатып алу тәртібін, әуежай қызметкерлерімен әңгімелесуді;

      2) жаңа және ұсталған заттардың баға мөлшерін анықтай;

      3) отбасында қолданылатын салық түрлерін;

      4) нотариалдық қызмет түрлерін білу және нотариалдық қызметтер үшін салынатын мемлекеттік баж салығын білетін болады.

      71. 10-сыныптың соңында білім алушылар:

      1) жұмысқа орналасу жолдарын білу, жұмысқа орналасу үшін қажетті құжаттарды, оларды хаттау;

      2) іс-қағаздар түрлерін (өтініш, сауалнама, жеке іс қағазы, қолхат, баяндау хат), оларды құрастыру (жазу) ережелерін орындау;

      3) сәлемдемені жіберу тәртібін, ережелерін, жіберілетін қағазды қалай толтыруын, жіберу-алу дағдыларын меңгеретін болады.

      72. Тұлғалық нәтижелер. Білім алушылар:

      1) Қазақстан Республикасы Конституциясын, заңдарын құрметтеу;

      2) азаматтық жауапкершілік пен жоғары патриоттық сезім және Отанды қорғау мен оған қызмет ете білу;

      3) өз ана тілін, мәдениетін салт-дәстүрін және де басқа ұлт өкілдерінің салт дәстүрін құрметтеу дағдыларын танытады.

      73. Жүйелік-әрекеттік нәтижелер білім алушылардың:

      1) естімейтін білім алушыларды оқуға деген жағымды қатынасқа тәрбиелеуінен;

      2) естімейтін білім алушылардың оқу процесінде алған түрлі ақпараттарды дұрыс қабылдауын және дұрыс түсінуін, сөйлеу тілі дағдыларын қалыптастыру арқылы іске асырып, тәрбиелеуінен;

      3) білім алушының сөйлеу тілі дағдыларын қалыптастыру барысында шығармашылық іс-әрекеттерге қызығушылығын арттыруынан көрініс табады.

      Сноска. Приказ дополнен Приложением 329 в соответствии с приказом Министра образования и науки РК от 27.07.2017 № 352 (вводится в действие с 01.09.2017 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 1, 2, 6, 8, 9, 10, (11, 12) классов, с 01.09.2018 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 3 класса, с 01.09.2019 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 4 класса и для обучающихся 10 класса).

Типовая учебная программа по предмету "Разговорно-обиходная речь" для обучающихся с нарушением слуха (неслышащие) 5-10 классов уровня основного среднего образования (для классов с русским языком обучения) Глава 1. Пояснительная записка

      1. Учебная программа разработана в соответствии с Государственным общеобязательным стандартом среднего (начальное, основное среднее, общее среднее образование), утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 23 августа 2012 года № 1080.

      2. Цель учебного предмета - организация словесного общения, создание полноценной слухо-речевой среды, предполагающей активное устное общение с воспитанниками на слухо-зрительной основе.

      3. Задачи учебного предмета:

      1) формирование полноценной речевой деятельности через овладение речью как средством общения;

      2) формирование речевой активности неслышащего обучающегося, воспитание речевого поведения;

      3) формирование у детей потребности в речи, обеспечение мотивированности самого высказывания в каждом конкретном случае, обучение планированию, отбору средств и способов его осуществления;

      4) закрепление и усовершенствование речевых навыков и умений, полученных на уроках;

      5) развитие устной разговорной речи в диалогической и монологической формах;

      6) развитие письменной речи (записки, письмо, открытка, заявление, рапорт, отчет, отзыв, дневник, записная книжка);

      7) обогащение речевой практики обучающихся новым речевым материалом, необходимым в общении (слова, конструкции словосочетаний, предложений, связные высказывания, новые виды диалогических единств);

      8) развитие внимания и интереса к языку;

      9) обогащение представлений обучающихся об окружающем мире.

      4. В современных условиях резко возросло внимание к такому социальному феномену, как коммуникация. На первый план выходят коммуникативные знания и умения, необходимые любому члену общества для осуществления культурного взаимодействия и реализации своей личности.

      5. Обучение языку детей с нарушением слуха осуществляется в условиях коммуникативно-деятельной системы. Она позволяет осуществлять работу по овладению неслышащим ребенком речью по принципу речевого общения, на основе учета социальной сущности и коммуникативной функции языка. Работа над разговорно-обиходной речью включает развитие следующих умений и навыков: понимание и выполнение поручений; умение обратиться к сверстнику по заданию педагога и по собственному побуждению; умение задавать вопросы и отвечать на них; умение участвовать в диалоге.

      6. Наиболее действенными приемами развития речевых умений и навыков правильного речевого поведения является моделирование и обыгрывание реальных ситуаций общения на уроках разговорно-бытовой речи (в спальне, в столовой, в парикмахерской, на экскурсии, в гостях) через упражнения, основанные на моделировании проблемных ситуаций речевого общения, ролевые тренинги, сюжетно-ролевые игры, дидактические игры, беседы, диалоги, обсуждения прочитанного и увиденного.

      7. Объем учебной нагрузки:

      1) 5 класс – 1 час в неделю, 34 часа в учебном году;

      2) 6 класс – 1 час в неделю, 34 часа в учебном году;

      3) 7 класс – 1 час в неделю, 34 часа в учебном году;

      4) 8 класс – 1 час в неделю, 34 часа в учебном году;

      5) 9 класс – 1 час в неделю, 34 часа в учебном году.

      6) 10 класс – 1 час в неделю, 34 часа в учебном году.

      8. Занятия по предмету "Разговорно-обиходная речь" тесно связаны с уроками развития речи, русского языка, литературы, трудовым обучением, физкультурой, изобразительным искусством, естествознанием, на которых закладывается основа усвоения соответствующей лексики. Межпредметные связи помогают научить неслышащих обучающихся сознательно пользоваться системой знаний, применять, переносить и использовать знания и навыки в новых условиях.

Глава 2. Базовое содержание учебного предмета для 5 класса

      9. Летние каникулы (2 часа):

      1) кратко, по вопросам рассказать о летнем отдыхе, об интересных историях, начать и продолжить диалог с одноклассниками.

      10. Правила дорожного движения (2 часа):

      1) называть элементарные правила дорожного движения, участвовать в составлении диалогов, в сюжетно-ролевых играх.

      11. Осень (2 часа):

      1) составить описание осенней природы, принять участие в работе на пришкольном участке, составить отчет.

      12. На прогулке (2 часа):

      1) выбрать игру, определить ее участников, рассказать о правилах, пользоваться репликами, восклицаниями, сообщить об итогах.

      13. Дежурство (2 часа): рассказать об обязанностях дежурного по классу, школе, столовой. Вежливо обращаться к сверстникам и взрослым.

      14. Дом (2 часа): назвать домашний адрес, рассказать, на каком транспорте доехать до школы. Описать свой дом или квартиру, рассказать о членах семьи, чем занимаются, рассказать о личном участии в семейных делах.

      15. У врача (2 часа): участвовать в диалогах, рассказать врачу о том, что болит, попросить о помощи. Называть фамилию, имя и отчество врача и медсестры, месторасположение медицинского блока.

      16. Зима (2 часа): описывать явления природы зимой, рассказать о зимних забавах, принимать участие в диалогах, пользоваться в речи вопросительными предложениями.

      17. Новый год (1 час): рассказать о подготовке к Новогоднему празднику, дать поручение, попросить о помощи. Написать поздравления родственникам, друзьям.

      18. На прогулке (2 часа): рассказать о зимних видах спорта, зимних забавах. Подключаться в знакомую игру и выйти из нее, проявлять во время игры смекалку и находчивость, обмениваться мнениями.

      19. В магазине (2 часа): называть виды магазинов, объяснить для чего они нужны, что в них продают, что делает продавец (кассир, покупатель). Рассказать о правилах поведения в магазине.

      20. Транспорт (2 часа): рассказать о правилах дорожного движения. Рассказать о видах транспорта, о правилах безопасности в транспорте. Поддержать беседу, обратиться с просьбой.

      21. Весенние праздники (2 часа): называть весенние праздники, их значение, рассказать о подготовке к праздникам, написать поздравления;

      22. В гостях (2 часа): знать и правильно применять слова приветствия, прощания, благодарности, извинения, просьбы. Инсценировка отдельных сцен.

      23. Спорт (2 час): Рассказать о некоторых видах спорта, школьных секциях о соревнованиях, о личных впечатлениях.

      24. Моя семья (2 часа): кратко, с опорой на вопросы рассказать о своей семье (состав семьи, возраст членов семьи, чем занимаются, семейные традиции и праздники). Рассказать о поручениях в семье.

      25. Экскурсия в парк, сад, сквер (3 часа): сформулировать вопросы к учителю о цели экскурсии, обсудить ее план, расспросить учителя о новом и непонятном во время экскурсии, в конце обменяться мнениями.

Глава 3. Базовое содержание учебного предмета для 6 класса

      26. Летние каникулы (2 часа): с помощью учителя составить устный рассказ о летнем отдыхе, рассказать интересный случай, расспросить друзей, поддержать диалог.

      27. Времена года (2 часа): описывать погоду, жизнь животных, растений, занятия людей в разное время года, активно участвовать в беседе.

      28. Волшебные слова (2 часа): употреблять в разговоре слова вежливого обращения, просьбы благодарности, приветствия, слова прощания. Инсценирование отдельных правил обучающихся с последующим обсуждением.

      29. Правила дорожного движения (2 часа): описать принцип работы светофора (назначение светофора и его сигналов, обязанности пешехода, правила перехода на перекрестках. Давать полные ответы на вопросы, самому расспросить.

      30. Экскурсия в природу (3 часа): составлять диалог с учителем об экскурсии, распределить индивидуальные задания по сбору материала, общаться с учителем и детьми во время экскурсии, обмениваться впечатлениями о природе.

      31. В библиотеке (2 часа): называть Ф.И.О библиотекаря, объяснить, где располагается библиотека, рассказать о правилах бережного отношения к книгам. Уметь расспросить о прядке получения книг, рассказать, что такое картотека.

      32. Обсуждение прочитанных книг (3 часа): назвать прочитанную книгу, ее автора, рассказать, о чем повествуется в книге, какие герои понравились, задать вопросы друзьям о прочитанном.

      33. Подготовка к Новогоднему празднику (2 часа): рассказать о подготовке к Новому году, о номерах художественной самодеятельности, о костюмах об оформлении.

      34. Зима (4 часа): кратко, по вопросам описать сезонные изменения в природе, рассказать о зимних видах спорта. Экскурсия в зимний парк с целью развития разговорно-обиходной речи в процессе наблюдения за изменениями в природе. Подвижные игры на свежем воздухе.

      35. В автобусе (2 часа): рассказать о правилах поведения в автобусе, как заходить и выходить, начать и продолжить диалог, взять билет, попросить разрешения пройти.

      36. Мы принимаем гостей (2 часа): знание вежливых фраз, их использование при встрече и проводах гостей. Знание правил поведения в гостях (поддержать разговор, обратиться с вопросами, ответить на них).

      37. Международный женский день (2 часа): устное и письменное поздравление близких, друзей. Обсудить с товарищами выбор подарка и способы дарения.

      38. Весна. Наурыз (2 часа): описать по вопросам природные изменения, назвать все весенние праздники и их значение, рассказать о работе на пришкольном участке.

      39. Мой город (2 часа): по вопросам и с помощью учителя рассказать о родном городе (главные улицы достопримечательности, театры, музеи, спортивные сооружения), расспросить друзей об их родном городе.

      40. Моя республика (2 часа): по вопросам, с опорой на словарь рассказать о своей республике (главный город, Президент, символы государства, крупные города, природа полезные ископаемые промышленность, космодром "Байконур").

Глава 4. Базовое содержание учебного предмета для 7 класса

      41. Летние каникулы (2 часа): используя предложения со словами "что", "как", "где" рассказать о летнем отдыхе; поделиться впечатлениями. Обращение к друзьям: расспросить об отдыхе, поддержать беседу.

      42. Школа (4 часа): называть школьные помещения и их предназначение, рассказать о правилах поведения в школе, правах и обязанностях обучающегося, о функциях дежурного по классу, школе и столовой; сообщить друзьям об интересных событиях, которые произошли на перемене или уроке.

      43. Осень (3 часа): используя в речи сложные предложения, глаголы совершенного и несовершенного вида описывать осенние изменения в природе, особенности климата региона проживания. Рассказать о деятельности людей осенью.

      44. В столовой (2 часа): обратиться с просьбой, поддержать диалог, оценить качество блюд, пользоваться в речи вопросительными предложениями (Что сегодня на второе? Тебе понравился борщ?).

      45. На почте (1 час): поделиться информацией о месте расположения ближайшего отделения связи, о правилах поведения на почте, правилах заполнения бланков, покупки конверта, открытки.

      46. На празднике (2 часа): принять участие в обсуждении правил поведения празднике. Устно и письменно поздравить родных и друзей, выразить свои мысли, пожелания и эмоции.

      47. Правила поведения в общественных местах (3 часа): Поделиться информацией о правилах поведения в общественном транспорте, в театре, на улице, в магазине. Обыгрывание некоторых ситуаций. Знакомство с национальным этикетом.

      48. Просмотр телепередач (2 часа): использовать навыки общения во время просмотра телепередач, комментировать увиденное, расспросить о непонятном, обменяться мнениями.

      49. Спорт (2 часа): называть различные виды спорта, сезонные виды спорта. Рассказать о любимых спортивных телепередачах, обмениваться мнениями о матче.

      50. Обсуждение прочитанного произведения (2 часа): сделать краткое связное сообщение о прочитанной книге, ответить на вопросы учителя, рассказать о своих впечатлениях от прочитанного.

      51. Воскресный выходной день (1 час): используя в речи сложные предложения, глаголы совершенного и несовершенного вида, кратко составить устный рассказ о прошедшем воскресном выходном дне.

      52. О наших мамах (2 часа): рассказать о маме, бабушке, сестре, тҰте, связно воспроизводить свои мысли. Высказать свое мнение о правильном составлении поздравления.

      53. Работа на пришкольном участке (2 часа): рассказать, что делают во дворе, в саду на спортплощадке в разное время года, поддержать беседу во время работы, оценить результаты труда.

      54. Экскурсия на строительство жилого дома (3 часа): начать и продолжить диалог с учителем на тему строительства: что строят, какой будет дом, кто в нем будет жить, сколько этажей в доме, что будет находиться на первом этаже? Поделиться информацией об объектах, расположенных рядом, о строительных профессиях.

      55. Весенние праздники (2 часа): названия весенних праздников и их значение. Уметь рассказать, как люди отмечают эти праздники.

      56. На вокзале (1 час): функции, которые выполняет вокзал, какие есть помещения (кассы, зал ожидания). Что такое перрон? Рассказать о правилах поведения на вокзале.

Глава 5. Базовое содержание учебного предмета для 8 класса

      57. Школьная жизнь (4 часа): опираясь на план, вопросы и словарь (сбор в школу, режим дня, права и обязанности обучающегося, друзья, досуг), используя в речи ранее усвоенные речевые средства), рассказать о школьной жизни.

      58. Осень (3 часа): используя в речи сложные предложения, самостоятельно описать изменения в природе (растения, животный мир, деятельность людей), дать сравнения, характеристику явлений природы.

      59. Дежурства (2 часа): сообщать об обязанностях дежурного по классу, столовой, школе. С помощью последовательно заданных вопросов узнать, что делал товарищ.

      60. В библиотеке (1 час): рассказать о правилах поведения в библиотеке, как пользоваться картотекой, как выбирать книги, что делают в читальном зале. Выяснить что-либо, задав или сформулировав поручение: Какую книгу ты хочешь взять? Найди по каталогу.

      61. В магазине (2 часа): сообщить о разновидностях магазинов, месте расположения ближайших магазинов, правила поведения в магазине. Уметь расспросить продавца о товаре, его цене, качестве.

      62. На занятиях кружка, в спортивной секции (2 часа): названия кружков, секций в школе, режим их работы, расспросить и рассказать самому друзьям о соревнованиях, выставках.

      63. Обсуждение телепередач (3 часа): высказать свое мнение о телепередаче (фильме), вести диалог на актуальную тему, целенаправленно формулируя вопросы и побуждая собеседника высказать свое мнение.

      64. Новогодний бал (2 часа): речевое общение во время подготовки к Новогоднему балу, обращение с просьбой дать поручение, потребовать отчет, попросить совет.

      65. В парикмахерской (2 часа): расспросить о спектре услуг, обратиться с просьбой, попросить совет в выборе прически. Макияж, маникюр, педикюр. Рассказать о правилах поведения в общественных местах.

      66. В поликлинике (3 часа): называть самые необходимые помещения поликлиники (рентген кабинет, процедурный, смотровой, лаборатория) и объяснять, для чего они предназначены. Называть специалистов (терапевт, хирург, лор, невропатолог, кардиолог). Моделировать речевое высказывание при обращении к врачу, просьбе о помощи.

      67. В аптеке (1 час): называть некоторые лекарственные формы и медикаменты, работников аптеки, кому нужны лекарства. Обращение с просьбой.

      68. Дом. Семья (2 часа): самостоятельно рассказать о своем доме, о своей семье (адрес, как можно доехать, описание дома или квартиры, состав семьи, возраст, занятия, внутрисемейные взаимоотношения, традиции).

      69. В гостях (2 часа): свободно общаться с окружающими, используя вежливые обороты речи при встрече, за столом, при прощании.

      70. Друзья (2 часа): связно и логически последовательно рассказать о своем друге, описать внешность, характер, поступки, выразить свое отношение.

      71. Экскурсия на предприятие промышленности (3 часа): расспросить учителя о цели экскурсии, характере производства, его продукции и значении ее в хозяйстве района. Обмен мнениями в конце экскурсии.

Глава 6. Базовое содержание учебного предмета для 9 класса

      72. Летний отдых (2 часа): самостоятельный, связный и логически последовательный рассказ о летнем отдыхе, расспросить одноклассников, поделиться впечатлениями.

      73. Осень (2 часа): рассказ о сезонных изменениях в природе, дать описания, сравнения, использовать рассуждения.

      74. Школа (3 часа): называть помещения интерната. Их назначения. Принять участие в обсуждении правил поведения в школе, режима дня, прав и обязанности обучающегося.

      75. Дом. Семья (3 часа): используя в речи элементы описания, сравнения, самостоятельно рассказать о своем доме и семье.

      76. На почте (2 часа): рассказать, где расположено ближайшее отделение связи, какие функции выполняет почта. Правильно заполнить бланк, отправить заказное письмо, бандероль или посылку.

      77. Зима (3 часа): описывать сезонные изменения в природе зимой, рассказывать об особенностях климата данного региона, жизни животных и птиц, о зимних забавах.

      78. Транспорт. Правила дорожного движения (2 часа): называть виды транспорта, свой маршрут от дома до школы, дорожные знаки, рассказать как переходить перекресток, об основных требованиях к движению велосипедов.

      79. СМС сообщения (3 часа): знать СМС этикет, грамотное написание сообщения друзьям, родителям, педагогам, деловые сообщения.

      80. Одежда (2 часа): дать характеристику школьной, спортивной, повседневной одежде. Моделировать речевые высказывания на темы ухода за одеждой, выполнения мелкого ремонта, соответствия одежды времени года.

      81. Спорт (2 часа): уметь вести диалоги на данную тему, выяснить у друга какой вид спорта ему нравится, где он занимается, какая его любимая команда.

      82. Обсуждение прочитанных книг, газетных статей, журналов (2 часа): умение кратко выразить главную идею статьи, дать характеристику герою, высказать свое отношение.

      83. Просмотр телепередач (2 часа): обсудить телепередачу путем постановки вопросов, формулировки кратких и развернутых ответов, выразить свое мнение.

      84. Экскурсия в музей (3 часа): расспросить учителя о цели посещения музея, порядка проведения экскурсии. Рассказ о правилах поведения в общественных местах. Обмен мнениями в конце.

      85. Профессии (3 часа): рассказать о некоторых профессиях, что нравится, почему. Обосновать свои высказывания. Первые шаги при устройстве на работу (заявление, анкета, автобиография). Летнее трудоустройство.

Глава 7. Базовое содержание учебного предмета для 10 класса

      86. Лето (2 часа): связно, логически последовательно рассказать о летнем отдыхе об интересных событиях, вступить в разговор, поддержать его.

      87. Слова вежливого обращения (3 часа): общаться с окружающими, используя формулы речевого этикета (просьба, благодарность, приветствие, слова прощения). Письменное общение (заявки, приглашения, поздравления). Особенности национального этикета.

      88. Времена года (2 часа): Характеристика времен года в соответствии с природными условиями данного региона. Любимое время года (обосновать ответ).

      89. Правила дорожного движения (3 часа): рассказ об обязанностях пешеходов, об элементах улиц и дорог, правилах перехода перекрестков. Регулировщик, приоритет движения транспортных средств, основные требования к движению велосипедов.

      90. Сегодня в мире (3 часа): расспросить учителя о республиканских и мировых новостях, выразить свое мнение.

      91. СМС сообщения (3 часа): СМС этикет. Грамотное написание сообщения (деловые, друзьям, родителям, учителю).

      92. Новый год (2 часа): рассказывание о подготовке к Новому году (карнавал, голубой огонек), высказывание намерения дать поручения, попросить о помощи.

      93. В парикмахерской (2 часа): выражение просьбы, желания в связи с обращением в парикмахерскую. Расспросы о видах услуги ценах. Рассказывание о правилах вежливого обращения.

      94. В поликлинике (3 часа): называть специалистов и объяснить их назначение (терапевт, окулист, лор, невропатолог), Называние помещений поликлиники (регистратура, лаборатория, процедурный кабинет) Описать причины обращения к врачу. Направление на обследование. Справка. Анализы.

      95. Здоровый образ жизни (3 часа): дать характеристику здоровому образу жизни. Составить устный рассказ о значении личной гигиены, о профилактике простудных заболеваний. Самооценка состояния здоровья. Умение кратко рассказать о СПИД, алкоголизме, наркомании и как от них уберечься.

      96. Выбор профессии (4 часа): ведение диалога на данную тему с целью получения новой информации. Резюме. Анкета. Написание заявления. Составление автобиографии. Темы для бесед: профессиональный рост, компаньоны, налоги, банкротство.

      97. Моя Родина (2 часа): участие в беседе. Реакция на предшествующие высказывания и дополнение информации новыми фактами.

      98. Культура семейных отношений (2 часа): рассказ о своем видении внутрисемейных взаимоотношений, поддерживание диалога, высказать свои аргументы и защитить их.

Глава 8. Требования к уровню подготовки обучающихся 5 класса

      99. Предметные результаты.

      100. Обучающиеся будут знать:

      1) правила поведения в школе, классе, общественных местах;

      2) правила ведения диалога;

      3) последовательность слов в составлении устного высказывания;

      4) типы фраз, используемые в разговорной речи со взрослыми и со сверстниками;

      5) ответы на вопросы по изученным темам.

      101. Обучающиеся будут уметь:

      1) пользоваться в общении вопросами, ответами, репликами, давать и выполнять поручения, вести диалог, делать краткие связные сообщения;

      2) делать краткие связные сообщения о прочитанной книге по вопросам, ответить на вопросы товарищей и учителя;

      3) использовать в диалоге в определенной последовательности слова (что, где, как, почему, зачем, куда, сколько, какой) и обороты (можно ли, ты умеешь, ты знаешь, ты помнишь, ты согласен, тебе нравится);

      4) пользоваться разговорной речью в общении со взрослыми и товарищами, употребляя знакомые типы фраз.

Глава 9. Требования к уровню подготовки обучающихся 6 класса

      102. Предметные результаты.

      103. Обучающиеся будут знать:

      1) правила поведения в школе, классе, общественных местах;

      2) правила ведения беседы;

      3) основные нормы произношения;

      4) приемы устного описания предметов, объектов событий.

      104. Обучающиеся будут уметь:

      1) аргументировать свои высказывания, выражать отношение к словам собеседника, продолжать или прервать беседу;

      3) использовать в беседе реплики, объединяющие высказывание и вопрос: мне это нравится, а тебе? Я видел это фильм, а ты. У меня много друзей, а у тебя? Я считаю, что надо сделать так, а как считаешь ты?;

      4) отвечать на вопросы двумя-тремя предложениями, из которых каждое последующее раскрывает содержание предыдущего;

      5) описывать предметы, объекты, события с использованием определений и сравнений;

      6) сознательно, правильно и бегло читать вслух с соблюдением основных норм произношения.

Глава 10. Требования к уровню подготовки обучающихся 7 класса

      105. Предметные результаты.

      106. Обучающиеся будут знать:

      1) правила поведения в школе, классе, общественных местах;

      2) слова-характеристики и слова-сравнения для описания предметов, явлений и событий;

      3) правила использования формы "Ты" и "Вы";

      4) глаголы совершенного и несовершенного вида.

      107. Обучающиеся будут уметь:

      1) вести диалоги на разные темы с использованием разнообразных реплик и разговорно-обиходной лексики;

      2) употреблять в речи уточняющие вопросы по содержанию прочитанной книги, просмотренного кинофильма, при беседе;

      3) описывать экскурсии, события личной и общественной жизни;

      4) описывать и сравнивать между собой предметы, явления, события, используя сравнения эпитеты и речевые обороты из прочитанных произведений;

      5) выражать благодарность, извинения;

      6) писать поздравительные открытки, правильно, использовать формы обращения "Ты" и "Вы".

Глава 11. Требования к уровню подготовки обучающихся 8 класса

      108. Предметные результаты.

      109. Обучающиеся будут знать:

      1) правила поведения в школе, классе, общественных местах;

      2) словосочетания и фразы для описания явлений и событий из прочитанных произведений;

      3) правила заполнения анкет;

      4) основные сравнительные характеристики некоторых предметов и явлений.

      110. Обучающиеся будут уметь:

      1) участвовать в беседе, реагируя на предшествующие высказывания и дополняя информацию новыми фактами;

      2) отвечать на вопросы развернуто, аргументировать ответы и приводить примеры;

      3) описывать и сравнивать между собой предметы, явления, события, используя сравнения, эпитеты и речевые обороты из прочитанных произведений;

      4) заполнять анкеты;

      5) применять усвоенные в обучающих и тренировочных упражнениях способы работы над речью в аналогичных заданиях и условиях.

Глава 12. Требования к уровню подготовки обучающихся 9 класса

      111. Предметные результаты.

      112. Обучающиеся будут знать:

      1) правила поведения в школе, классе, общественных местах;

      2) слова и выражения употребляемые для просьб, поручений в бытовых ситуациях и социальных действиях;

      3) содержание некоторых художественных произведений и статей;

      4) правила заполнения деловых бумаг, СМС-сообщений;

      5) речевой этикет.

      113. Обучающиеся будут уметь:

      1) пользоваться разговорной речью в общении со взрослыми и товарищами (вести диалоги по заданной теме, по ситуации, расспрашивать об интересующем);

      2) выполнять поручения, просьбы, выражать желания при организации личной и коллективной жизни в школе-интернате (самообслуживание, питание, уборка помещений, взаимопомощь);

      3) грамотно оформлять деловые бумаги: заполнять бланки, анкеты, написать заявление о приеме на работу, составить резюме, отправить СМС сообщение;

      4) самостоятельно выбирать и читать художественное произведение, газетную статью, журнал, рассказать их содержание, выразить свое мнение;

      5) пользоваться формулами речевого этикета (обращение с просьбой, вежливо отказать; писать поздравления, приглашения).

Глава 13. Требования к уровню подготовки обучающихся 10 класса

      114. Предметные результаты.

      115. Обучающиеся будут знать:

      1) правила поведения в школе, классе, общественных местах;

      2) нормы речевого общения;

      3) различие форм речи в устном и письменном общении;

      4) формы письменного общения (заявки, приглашения, поздравления.

      116. Обучающиеся будут уметь:

      1) пользоваться разговорно-обиходной речью в диалогической, монологической, письменной формах;

      2) самостоятельно вести диалоги и связно рассказывать о прочитанном и увиденном;

      3) собирать нужный материал в процессе экскурсии, вести диалог и рассказывать об экскурсии связанно;

      4) вести беседу, поддерживать ее, высказать свое мнение, умозаключение.

      117. Личностные результаты. Ожидается, что обучающиеся проявят:

      1) мотивацию к труду, умение преодолевать трудности;

      2) навыки сотрудничества со взрослыми;

      3) умение моделировать свое речевое общение в различных ситуациях на слухо-зрительной основе;

      4) умение соблюдать правила речевого поведения;

      5) умение закреплять и совершенствовать свои речевые навыки.

      118. Системно-личностные результаты. Ожидается, что обучающиеся овладеют:

      1) умением выражать просьбу, желание;

      2) умением задавать вопросы и отвечать на них;

      3) умением участвовать в диалоге;

      4) навыками разговорно-обиходной речи.

      Сноска. Приказ дополнен Приложением 330 в соответствии с приказом Министра образования и науки РК от 27.07.2017 № 352 (вводится в действие с 01.09.2017 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 1, 2, 6, 8, 9, 10, (11, 12) классов, с 01.09.2018 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 3 класса, с 01.09.2019 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 4 класса и для обучающихся 10 класса).

Типовая учебная программа по предмету"Формирование произношения и развитие слухового восприятия" для обучающихся с нарушением слуха (слабослышащие, позднооглохшие) 5-10 классов уровня основного среднего образования (для классов с казахским языком обучения) 1 - тарау. Түсінік хат

      1. Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы № 1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартына сәйкес әзірленген.

      2. Оқу пәнінің мақсаты:

      1) нашар еститін білім алушыларда дыбыстарды дұрыс айту дағдыларын және сөйлеу тілін естіп қабылдауын дамыту болып табылады;

      2) қалдық есту қабілетін мүмкіндігінше дамыту, осы негізде ауызша сөздік тілін қабылдауға, жаңа естіп қабылдау тірегін құру;

      3) нашар еститін баланың сөздік емес дыбыстар әлемі жайлы түсінігін байытып, айналасындағы дыбыстар әлемін бағдарлай алуға үйрету.

      3. Оқу пәнінің міндеттері:

      1) дыбыс күшейткіш аппарат пен жеке есту аппараттары көмегімен және апаратсыз қабылдап қайталап айту;

      2) оқу іс-әрекетін ұйымдастыруға байланысты қарапайым сөйлеу материалдарын қабылдап қайталау;

      3) жалпы білім беретін пәндерді оқытуға байланысты материалдарды естіп қабылдау, ажырата білу және сөздік материалды қайталап айта білу;

      4) сыныптағы сөздерді естіп қабылдау жағдайына байланысты мұғалімнің мәтіндерді таңдап алуы;

      5) естіп қабылдау және табиғи дыбыстарды естіп қабылдау;

      6) білім алушылардың фонетикалық анық, айқындап, мәнерлі ауызша сөйлеу тілін қалыптастыру;

      7) сөйлеу тіліндегі дұрыс интонацияны, ырғақты, орфоэпияның негізгі ережелерін, буын және сөз екпінін сақтау;

      8) сөйлеу кезінде дұрыс тыныс алып сөйлеуді қалыптастыру;

      9) тыныспен жұмыс, дауыспен жұмыс, дыбыстармен, сөз, сөз тіркестерімен жұмыс жүргізу;

      10) орфоэпиямен, интонациямен жұмыс жүргізу жолдарын қарастыру;

      11) сөзбен, сөз тіркестерімен жұмыс жүргізу;

      12) интонациялық сөйлеу тілін қалыптастыру, хабарлы, сұраулы, сөйлемдер интонациясын және эмоциональды көңіл-күйді білдіретін сөз, сөз тіркестермен жұмыс жүргізу;

      13) сөйлеу тіліндегі шығармашылық жұмыстарға қызығушылығын қалыптастыру;

      14) сөйлеу тілін қалыптастыру үшін міндетті түрде стационарлық дыбыс күшейткіш аппаратты, жеке сабақта, сабақтарда, сабақтан тыс уақытта үзбей қолдану;

      15) қойылмаған дыбыстардың орнына, уақытша қолданылатын дыбыстарды пайдалану: д-т, ш – с, с-ш, с-з;

      16) қойылған дыбыстарды буында, сөзде, сөз тіркестерінде дағдыландыру, қатаң, ұяң, үнді дыбыстарды дифференциациялау;

      17) 5-6 сыныптарда жеке сабақта әр білім алушының дыбыстарды дұрыс айту дағдыларын толығымен қалыптастыру;

      18) арнаулы сабақтарда әр түрлі методикалық әдістерді қолдану және фонетикалық ырғақ және арнайы дыбыстарды қоятын түзету жұмыс түрлерін пайдалану;

      19) мұғалімге еліктей отырып дыбыстарды естіп, естіп-көріп қабылдауға үйрету және сөздерде, сөйлемдерде дыбыстарды дұрыс айтуын қадағалау.

      4. Есту қабілеті бұзылған білім алушыларға арналған арнайы мектептерде ең негізгі түзету сабақтардың бірі - "Сөйлеу тілін қалыптастыру және есту түйсігін дамыту" болып табылады. Нашар еститін балаларда есту қабілетін дамыту мен ауызша сөйлеу тілін қалыптастыру бір-бірімен тығыз байланысты. Ауызша сөйлеу тілін қалыптастыру есту және естіп көру негізінде жүзеге асады. Өз кезегінде сөйлеу тілін естіп қабылдау дағдысы білім алушылардың дыбыс айтуды қалыптастыру процесінде жетілдіріледі.

      5. Берілген бағдарлама екі бөлімнен тұрады:

      1) есту қабілетін дамыту;

      2) дыбыс айтуға үйрету.

      6. Оқу бағдарламасы 1 - 4-дәрежелі (бағдарламаға сәйкес есту қабілетін және сөздік қорын байыту мүмкін болған жағдайда) нашар еститін білім алушыларға арналған.

      7. Оқу материалының мазмұнын оқу барысында: сөйлеу тілін, дактиль тілін, ауызша сөйлеу тілін дамыту пәндері және математика, түзету ырғағы сабақтарымен пәнаралық байланысы ескеріледі.

      8. Түзету жұмысының мазмұны:

      1) білім алушыларды сөздік материалды естіп көру және есту арқылы қабылдауға, тануға, ажырата білуге және оны қайталап айтуға, өтініш пен тапсырманы орындауға үйрету;

      2) естіп көріп қабылдауды көмекші құрал ретінде пайдаланылады. 5-10 сыныптарда барлық сөздік материалдарды естіп көру арқылы қабылдау және оны сөйлемде естіп тани білу;

      3) сөйлемдерді, жаңа материалдарды, сөздерді, сөз тіркестерін, сөйлемді, математикалық терминдерді ажырата білу;

      4) естіп қабылдаған материалдарды тиянақтай, пысықтай отырып, естіп қабылдай білу;

      5) өтінішті, тапсырмаларды естіп қабылдап орындай білу;

      6) 5-10 сыныптарда радио және теледидардан хабарларды тыңдап, қабылдауға үйрету;

      7) есту қабілетін дамытуға берілген сөздік материалдарының әр білім алушының жеке бас ерекшіліктеріне сай болуын ескеру;

      8) білім алушылардың мүмкіндіктеріне қарай тапсырма мөлшерін күрделендіру.

      9. Оқу жүктемесінің көлемі:

      1) 5-сынып- аптасына 16 сағат, оқу жылында - 544 сағат;

      2) 6-сынып – аптасына 16 сағат, оқу жылында - 544 сағат;

      3) 7-сынып – аптасына 4 сағат, оқу жылында - 136 сағат;

      4) 8-сынып – аптасына 4 сағат, оқу жылында - 136 сағат ;

      5) 9-сынып – аптасына 4 сағат, оқу жылында - 136 сағат ;

      6) 10-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында - 68 сағат.

      10. Сөйлеу тілін қалыптастыру және есту түйсігін дамыту бойынша жеке және топтық сабақтар 5-6 сыныптарда бір білім алушыға аптасына - 2 сағат, 7-9 сыныптарда – 0,5 сағат, 10-сыныптарда – 0,25 сағат өтіледі және осыған орай бағдарлама жоспар бойынша жалпы білім беретін пәндерді оқытуға байланысты бір тақырыптағы мәтінді бір аптаға берілетінін ескере отырып құрылған. Көлемді тақырыптарды 2-3 аптаға алады.

      11. Бағдарлама мазмұны келесідей құрал-жабдықтардың болуын қарастырады: заттық-сюжеттік суреттер, тақырыптар бойынша кестелер, дыбыстарды қою мен дағдыландыруға көрнекі материалдар, дыбыскүшейткіш аппараттар, компьютер, магнитофон, ойыншықтар, муляж және тағы басқа әдістемелік, дидактикалық және көрнекі әдебиеттер.

2-тарау. Оқу пәнінің 5-сыныптағы базалық білім мазмұны

      12. Есту арқылы жеке аппаратпен және аппаратсыз сөздік материалдарды қабылдау (136 сағат):

      1) оқу іс-әрекетінің ұйымдастырылуына байланысты қолданатын сөздік материалдар: "Жазғы каникулды қалай өткіздің?", "Каникулда қайда бардың?", "Қандай қызықты оқиғалар есіңде қалды?", "Каникулда достарыңмен балық аулауға бардың ба?", "Қандай қызықты кітаптар оқыдың?", "Сен қандай теледидар хабарларын ұнатасың?", "Неліктен?", "Жанантан сұра, балалар ертенгі сегізде не істейді?".

      13. Есту арқылы жеке аппаратпен және аппаратсыз сөздік материалдарды-қабылдау (136 сағат):

      1) жалпы білім беретін пәндердегі оқылатын тақырыптар бойынша және математикалық және грамматикалық терминдерді қолдану: "Ұзындығы 4 см кесінді сызық сыз", "45+15,57-18", "Көп нүктенің орнына тиісті жіктік жалғауын қойып оқы".

      14. Естіп қабылдау (15-20 сөйлемнен тұратын) және сол тақырыптарға байланысты тапсырмалар (136 сағат):

      1) шамамен алынған тақырыптар: "Жазғы каникул", "Астана - бас қала", "Табиғат аясында", "Мен кім боламын", "Менің достарым". "Табиғатты қорғай біл", "Мамандықты таңдай біл", "Мектептегі үйірмелер". "Ғажайып қыс", "Наурыз айы - жыл басы", "Көгілдір көктем келді күлімдеп", "Аналар - асыл жандар", "Жадырап жаз келеді", "Табиғаттағы мезгіл аралық өзгерістер", "Жабайы аңдар өмірінен", "Тоқтар Әубәкіров - тұңғыш қазақ ғарышкері" және математикалық терминологиялар, тапсырмалар.

      15. Мәтін бойынша шамамен алынған сұрақтар: "Жазғы каникулды қалай өткіздің?", "Каникулда қайда бардың?", "Қандай қызықты оқиғалар есіңде қалды?", "Каникулда достарыңмен балық аулауға бардың ба?", "Қандай қызықты кітаптар оқыдың?", "Сен қандай теледидар хабарларын ұнатасың? Неліктен?". Математикалық және грамматикалық терминдерді қолдану: "45+15, 57-18", "Көп нүктенің орнына тиісті жіктік жалғауын қойып, оқы", "Наурыз қандай мейрам?", "Мейрамға ел қалай қамданады?", "Наурыз көжені қандай дәмдерден дайындайды?", "Жаңа жыл қай айдан басталады?", "Досыңнан сұра, наурыз мерекесін қайда өткізді?", "Наурызда қандай қызықты ойын түрлерін көрдің?", "Наурыз айының нешесінде күн мен түн теңеледі?". Математикалық, грамматикалық терминдерді қолдану: "54+32, 32-14, 78+12".

      16. Естіп қабылдауға шамамен берілген сөздік материалдар: жаз, жазғы каникул, ауылға бардым, достарым шақырды, балық ауладым, қызықты оқиғалар болды,теледидар қарадым, кітап оқыдым, қызық кітап, каникул жақсы өтті.

      17. Дыбыстардың айтылуын қалыптастыру (136 сағат). Дұрыс тыныс алу:

      1) тыныс паузаларының көмегімен синтагмдерді дұрыс ажыратып, сөздік тілді пайдалану.

      18. Дауыс:

      1) логикалық екпінді диалогтар кезінде сақтау;

      2) бірқалыпты дауыспен сөйлеу.

      19. Дыбыстар және дыбыс тіркестері:

      1) артикуляциясы ұқсас дауыссыз дыбыстарды дифференциациялау;

      2) мұрын жолды және ауыз жолды дыбыстар: м-п, м-б, н-ң, н-т, в-д;

      3) ұяң және қатаң дыбыстар: ф-в, п-б, т-д, к-г, с-з, ш-ж, қ-ғ;

      4) шулы-ызың дыбыстар: с-ш, з-ж;

      5) аффрикаттар: ц-ч.

      20. Сөз:

      1) сөздік тілде дыбыс тіркестерін дұрыс сақтап, айту: -ст (Астана, Қазақстан), -лм (Алматы, алма, алмұрт) - лш (Алша, қызылша) -нш (әнші, кенші), -сп (аспан, аспаз) -сх (асхана, Асхат) - лт (алтын, алты) -ан (ынталы, ынтымақ).

      21. Қысқа сөйлемдер: әдеби шығармалардың үзінділері мен өлеңдерді жатқа мәнерлеп оқу. Сөйлеу тілінің бірқалыптылық темптік дағдысын бекіту. Әдеби шығармалардың үзінділері мен өлеңдерді интонацияны сақтап,жатқа мәнерлеп оқу. Сөйлеу тілінің бірқалыптылық, ырғақтық, темптік дағдысын бекіту.

3-тарау. Оқу пәнінің 6-сыныптағы базалық білім мазмұны

      22. Есту арқылы жеке аппаратпен және аппаратсыз сөздік материалдарды қабылдау (181 сағат):

      1) оқу іс-әрекетінің ұйымдастырылуына байланысты қолданатын сөздік материалдар: "Аслан, Айшадан сұрашы, ол сабақта не істегенді жақсы көреді". "Сен қандай ара қашықтықта естисің?".

      23. Есту арқылы жеке аппаратпен және аппаратсыз сөздік материалдарды қабылдау (181 сағат):

      1) жалпы білім беретін пәндердегі оқылатын тақырыптар бойынша және математикалық және грамматикалық терминдерді қолдану: негізгі екі буыннан құралған еліктеуіш сөзді көрсет. Күрделі сөзді көрсет. "Төрттен бір бөлшегі неше процентке сәйкес?". 

      24. Естіп қабылдау (20-25 сөйлемнен тұратын) және сол тақырыптарға байланысты тапсырмалар (182 сағат):

      1) шамамен алынған тақырыптар: "Қазақстан қалалары", "Еңбек бақыты", "Мектебім өз үйім", "Сары алтындай, сары күз", "Армысың, жаңа жыл", "Табиғат байлығы", "Кітап - сенің досың", "Менің елім - Қазақстан", "Туған жерім - менің елім", "Қазақстан Республикасының Конституциясы", "Наурыз көже", "Білімді адам - өрге озады";

      2) мәтін бойынша шамамен алынған сұрақтар: "Қазақстанның қандай ірі қалаларын білесің?", "Алматы қандай қала?", "Талдықорған қай жерде орналасқан?", "Оңтүстіктегі ең үлкен қала қай қала?", "Атырау қаласы неге мұнай қоймасы деп аталады?", "Қарағаннды қаласы несімен бай?", "Ақтөбе қай облыс орталығы?", "Астана неліктен бас қала деп аталады?", "Қандай автордың кітаптарын оқыдың?", "Сен өз достарыңды ұнатасың ба?", "Олар саған несімен ұнайды?", "Оқыған кітаптарыңның ішінен, қай кітап есіңде қалды?", "Өсімдіктер адам өмірінде қандай орын алады?";

      3) математикалық және грамматикалық терминдерді қолдану: "Зат есім деген не?", "Сөйлемнен тауып оқы". "Ол қалай жіктеледі?", "Сөйлемнің тұрлаулы мүшелерімен екі сөйлем құра", "Қазір қай жыл?", "Сағат қанша?", "Есепті шығар.45:3,15:5,50:10".

      25. Естіп қабылдауға шамамен берілген сөздік материалдар: Қазақстан, Алматы, Талдықорған, Оңтүстік, Атырау, Қарағанды қаласы, Ақтөбе, Астана бас қала, Алматы әсем қала, Талдықорған жер жаннаты Жетісуда орналасқан, Атырау Қазақстанның мұнай қоймасы, Қостанай –құт, қызыл бидай қамбасы, Шымкент - ыстық оңтүстігім, мақталы. Ақтөбе – ақ тарысы мол өлке, Қарағанды - қара алтынның ордасы.

4-тарау. Оқу пәнінің 7-сыныптағы базалық білім мазмұны

      26. Есту арқылы жеке аппаратпен және аппаратсыз сөздік материалдарды қабылдау (45 сағат):

      1) оқу іс-әрекетінің ұйымдастырылуына байланысты қолданатын сөздік материалдар: "Сендер қай күні демаласыңдар?", "Демалыс күні сен қайда барасың?", "Математикадан берілген тапсырманы орындадың ба?".

      27. Есту арқылы жеке аппаратпен және аппаратсыз сөздік материалдарды-қабылдау (45 сағат):

      1) жалпы білім беретін пәндердегі оқылатын тақырыптар бойынша және математикалық және грамматикалық терминдерді қолдану. Туынды сөзді көрсет. Еліктеудің қай түрі, анықта: біреу оқыс жөтеліп қалса-ақ, ала қашатындай елең-елең етіп, ойнақшып келеді. Сағатқа қарап минутқа дейінгі дәлдікпен уақытты анықтау: 46:2, 25.

      28. Естіп қабылдау (20 сөйлемнен және одан жоғары) сол тақырыптарға байланысты тапсырмалар ( 46 сағат):

      1) шамамен алынған тақырыптар: "Астана – бас қала", "Менің сүйікті республикам Қазақстан", "Наурыз -жыл басы", "Шынықсаң, шымыр боласың", "Туған жер табиғаты", "Мектебім - алтын ұям", "Алматы - әсем қала", "Анаңды ардақтай біл", "Қазақстан тарихы", "Қазақ әдебиеті", "Биология және география", "Математика" пәндеріне байланысты мәтіндерді қолдану;

      2) мәтін бойынша шамамен алынған сұрақтар: "Қазақстанның астанасы қай қала?", "Сен ол жерде болдың ба?", "Қала несімен әдемі?", "Қалада қандай спорттық кешендер бар?", "Сен театр, мұражайларда болдың ба?", "Қандай қойылымдарды тамашаладың?", "Хан шатыры қай көшеде орналасқан?", "Оған қалай баруға болады?", "Қалада көрген қызықты оқиғаларың жайында айтып бер", "Қандай автордың кітаптарын оқыдың?", "Оқыған кітаптарыңның ішінен қай кітап есіңде қалды?", "Оның авторы кім?". Математикалық және грамматикалық терминдерді қолдану: "Сын есім деген не?", "Сөйлемнің тұрлаусыз мүшелерін ата", "Мәтіннен толықтауыштарды тауып, сөз табына қарай талда", "Қазір сағат қанша?", "Есепті шығар.75:3, 95:5, 90:10".

      29. Естіп қабылдауға шамамен берілген сөздік материалдар: Астана, Астана – бас қала. Мұражай, театр, Хан шатыры, Қабанбай батыр көшесі. Сөйлемнің тұрлаусыз мүшелері: анықтауыш, толықтауыш, пысықтауыш, сөйлемнің тұрлаулы мүшелері: бастауыш, баяндауыш, септік жалғау, жіктік жалғау, геометриялық денелер: үшбұрыш, төртбұрыш, көпбұрыш, тікбұрыш, доғал бұрыш, шаршы, дөңгелек.

5-тарау. Оқу пәнінің 8-сыныптағы базалық білім мазмұны

      30. Есту арқылы жеке аппаратпен және аппаратсыз сөздік материалдарды-қабылдау (45 сағат):

      1) оқу іс-әрекетінің ұйымдастырылуына байланысты қолданатын сөздік материалдар: "Сен кезекші болғанда саған кім көмектеседі?", "Мектепте сабақ сағат сегізде басталады", "Сен үй жұмысын сағат нешеде орындайсың?", "Сен өз есту қабілетіңнің ара қашықтығын білесің бе?", "Математика сабағы саған ұнай ма?", "Бүгін сабақтан соң не істейсің?", "Өмірбаянға не туралы жазу қажет?", "Тыңда, сұраулық шылау арқылы жасалған сұраулы сөйлемді тап". 

      31. Есту арқылы жеке аппаратпен және аппаратсыз сөздік материалдарды қабылдау (45 сағат):

      1) ауызша сөйлеу тілі материалдарын естіп қабылдау. Серуенге шыққанда көптеген қызықты жағдайлар болды. Мектепте өткен кездесуде мынандай қызықты оқиғалар болды. Өмірбаян сұраққа жауап беру арқылы жазылады.

      32. Тақырыптар бойынша мәтінді естіп қабылдау (46 сағат):

      1) сөздік материалдарды әртүрлі дикторларды (мұғалімді, достарын) тыңдап, бірдей арақашықтықта естіп қабылдау;

      2) сөздік материалдарды (жеке аппараатпен) аудиожазбалар арқылы естіп қабылдау;

      3) оқу бағдарламасында берілген сөздік материалдарды теледидардан берілетін жастарға және жасөспірімдерге арналған хабарларды естіп-көру арқылы қабылдау.

      33. Шамамен алынған тақырыптар: "Менің сүйікті мамандығым", "Туған тілім, ана тілім", "Астана – көрікті қала", "16-желтоқсан - Қазақстанның тәуелсіздік күні", "Салт-дәстүрі халқымның", "1 - мамыр мерекесі", "Менің сүйікті ауылым", "9-мамыр - Жеңіс күні", "7 - мамыр Ұландар күні", "Республикамның көрікті жерлері", "Қазақстан тарихы", "Қазақ әдебиеті", "Биология және география", "Математика" пәндеріне байланысты мәтіндерді қолдану.

      34. Мәтін бойынша шамамен алынған сұрақтар: "Тәуелсіздік күніне қандай дайындық жасадыңдар?", "Жаңа жыл мерекесін қайда қарсы аласың?", "Қыс мезгілінде ауа райында қандай өзгерістер болады?", "Қазақ халқының қандай салт-дәстүрлерін білесің?", "Қазақстанда тұратын басқа ұлт-өкілдерінің қандай салт-дәстүрлерін білесің?", "Қазақстанның бас қаласы Астана жайлы не білесің?", "Абылай хан жайында не білесің?", "Қазақ хандары жайлы айт", "Картадан Алматы облысын көрсетіп, облыс жайында мәлімет бер", "Қылқан жапырақты ағаштардың қандай түрлерін білесің?".

      35. Шамамен естіп қабылдауға берілген сөздік материалдар: құттықтау, сыйлық беру, туған күн, мен бүгін ... жасқа толдым, "Танысайық, сенің есімің кім?", "Сен қайда тұрасың?", "Қайда оқисың?", "Бос уақытыңда немен айналысасың?", "Демалыс күні не істейсің?", "Қандай жаңалықтарың бар?", "Мен танысқаныма өте қуаныштымын, менімен бірге қыдыруға қалайсың?", "Бос уақытың бар ма?", "Театрге шақырсам келесің бе?", "Бүгін жақсы қойылым болады, бірге тамашалайық", "Менімен саяхатқа шығасың ба?", "Өзімізбен бірге достарымызды ертіп барайық", "Онда ұйықтайтын мөшек, рюкзак, тамақ, балық аулайтын құралдарды өзімізбен бірге алайық".

6-тарау. Оқу пәнінің 9-сыныптағы базалық білім мазмұны

      36. Есту арқылы жеке аппаратпен және аппаратсыз сөздік материалдарды қабылдау (28 сағат):

      1) оқу іс-әрекетінің ұйымдастырылуына байланысты қолданатын сөздік материалдар: сөздік материалдарды әртүрлі дикторларды (мұғалімді, достарын) тыңдап, естіп қабылдау.

      37. Сөздік материалдарды аудиожазбалар арқылы естіп қабылдау (28 сағат).

      38. Ауызша сөйлеу тілі материалдарын оқу іс-әрекетінің ұйымдастырылуына байланысты телефон арқылы естіп қабылдау (28 сағат).

      39. Тақырыптар бойынша күрделі мәтіндерді естіп қабылдау (24 сағат).

      40. Сөздік материалдарды теледидардан және радиодан хабарларды естіп-көру арқылы қабылдау (28 сағат).

      41. Шамамен алынатын тақырыптар: "Қазақстан тарихы", "Қазақ әдебиеті", "Биология және география", "Математика" пәндеріне байланысты мәтіндерді алып қолдануға болады.

7-тарау. Оқу пәнінің 10-сыныптағы базалық білім мазмұны

      42. Есту арқылы жеке аппаратпен және аппаратсыз сөздік материалды бағдарлама сұранысына сәйкес оқу іс-әрекетінің ұйымдастырылуына байланысты және күнделікті қолданатын сөздік материалдарды және мәтіндерді әртүрлі жағдайда сыныпта, сыныптан тыс жағдайда естіп қабылдау (34 сағат).

      43. Радиодан, теледидардан білім алушыларды дамытатын тілдік материалдарды, диалогтік және монологтік тіл материалдарын магнитофон үнтаспалары арқылы естіп қабылдау (34 сағат):

      1) мұғалімнің, достарының айтқан сөздерін, сөйлемдерін және ауызша сөйлеу тілі материалдарын есту арқылы қабылдау.

      44. Шамамен алынатын тақырыптар: "Қазақстан тарихы", "Қазақ әдебиеті", "Биология және география", "Математика" пәндеріне байланысты мәтіндерді алып қолдануға болады.

8-тарау. 5-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      45. Пәндік нәтижелер.

      46. Білім алушылар:

      1) оқу іс-әрекетінің ұйымдастырылуына байланысты және күнделікті қолданатын сөздік материалдарды естіп қабылдай;

      2) сөздік материалдарды есту арқылы қабылдай;

      3) қойылған дыбыстардың артикуляциясын біліп, шырайдан тани;

      4) жалпы білім беретін пәндердегі оқылатын тақырыптарға байланысты мәтіндерді естіп қабылдай білетін болады.

      47. Білім алушылар:

      1) жеке аппаратпен және аппаратсыз сөздік материалды (сөз, сөз тіркестерін, қысқа сөйлемдерді) естіп;

      2) жеке аппаратпен 15-20 сөйлемді естіп;

      3) аппаратпен - 8-10 метр (2-дәрежелі нашар еститін), 5-6 метр (3-дәрежелі нашар еститін) естіп;

      4) аппаратсыз 3-3,5 метр жерден (2-дәрежелі нашар еститін) 0,3-0,5 метр жерден (3-дәрежелі нашар еститін) қабылдай алу дағдыларын меңгеретін болады.

9-тарау. 6-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      48. Пәндік нәтижелер.

      49. Білім алушылар:

      1) оқу іс-әрекетінің ұйымдастырылуына байланасты және күнделікті қолданатын сөздік материалдарды естіп қабылдай;

      2) сөздік материалдарды есту арқылы қабылдап;

      3) сөздік материалды жолдасының айтуы бойынша және магнитофон арқылы жақын арадан естіп қабылдап, орындай алуын;

      4) есту арқылы мәтінді (17-20 сөйлемнен тұратын) қабылдап;

      5) қойылған дыбыстардың артикуляциясын біліп, шырайдан тани білетін болады.

      50. Білім алушылар:

      1) жеке аппаратпен және аппаратсыз сөздік материалды (сөз, сөз тіркестерін, қысқа сөйлемдерді) естіп;

      2) аппаратсыз-3,5 метр жерден (2-дәрежелі нашар еститін), 0,3-0,5 метр жерден (3-дәрежелі нашар еститін);

      3) жеке аппаратпен - 6-10 метр жерден (2-дәрежелі нашар еститін), 5-6 метр жерден (3-дәрежелі нашар еститін) естіп қабылдай алу дағдыларын меңгеретін болады.

10-тарау. 7-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      51. Пәндік нәтижелер.

      52. Білім алушылар:

      1) жалпы білім беретін пәндердегі оқылатын тақырыптарға байланысты мәтіндерді естіп;

      2) сөздік материалды жолдасының айтуы бойынша және магнитофон арқылы жақын арадан естіп;

      3) оқу іс-әрекетінің ұйымдастырылуына байланасты жэне күнделікті қолданатын сөздік материалдарды естіп;

      4) есту арқылы мәтінді (20 және одан да көп сөйлемнен тұратын) қабылдай білетін болады.

      53. Білім алушылар:

      1) жеке аппаратпен және аппаратсыз сөздік материалды (сөз, сөз тіркестерін, қысқа сөйлемдерді) естіп;

      2) аппаратсыз - 3,5-3 метр жерден аппаратпен 8-10 метр жерден (2-дәрежелі нашар еститін) қабылдау, 0,3 – 0,5 метр жерден естіп;

      3) аппаратсыз және 6-6,5 метр аппаратпен (3-дәрежелі нашар еститін) естіп қабылдай алу дағдыларын меңгеретін болады.

11-тарау. 8-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      54. Пәндік нәтижелер.

      55. Білім алушылар:

      1) сөздік материалдарды естіп;

      2) жалпы білім беретін пәндердегі оқылатын тақырыптарға байланысты мәтіндерді естіп;

      3) оқу іс-әрекетінің ұйымдастырылуына байланысты және күнделікті қолданатын сөздік материалдарды естіп қабылдай білетін болады.

      56. Білім алушылар:

      1) жеке аппаратпен және аппаратсыз сөздік материалды (сөз, сөз тіркестерін, қысқа сөйлемдерді) естіп;

      2) жеке аппаратпен 2-дәрежелі нашар еститіндер 9-10 метрден қабылдай алады; 3-дәрежелі нашар еститіндер 6,5-7 метрден естіп;

      3) оптимальды қашықтықта сыбырлап айтқанды естіп;

      4) көріп-есту арқылы теледидардан оқу бағдарламасына сәйкес сөздік материалдарды жеке аппаратпен естіп қабылдай алу дағдыларын меңгеретін болады.

12-тарау. 9-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      57. Пәндік нәтижелер.

      58. Білім алушылар:

      1) бағдарлама сұранысына сәйкес оқу іс-әрекетінің ұйымдастырылуына байланысты және күнделікті қолданатын сөздік материалдарды естіп қабылдай;

      2) жалпы білім беретін пәндердегі оқылатын тақырыптарға байланысты мәтіндерді естіп қабылдай;

      3) ауызша сөйлеу тілі материалдарын есту арқылы қабылдай білетін болады.

      59. Білім алушылар:

      1) жеке аппаратпен сөздік материалды (сөз, сөз тіркестерін, қысқа сөйлемдерді) естіп қабылдай;

      2) сөздік материалдарды есту арқылы: жеке аппаратпен 10 метр жерден жеке 2-дәрежелі нашар еститіндер;

      3) 7-8 метр жерден 3-дәрежелі нашар еститіндер естіп;

      4) жеке аппаратсыз 4 метр жерден 2-дәрежелі нашар еститіндер естіп;

      5) 0,5 метр жерден 3-дәрежелі нашар еститіндер естіп;

      6) сөздік материалды телефон арқылы естіп қабылдай алу дағдыларын меңгеретін болады.

13-тарау. 10-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      60. Пәндік нәтижелер.

      61. Білім алушылар:

      1) бағдарлама сұранысына сәйкес оқу іс-әрекетінің ұйымдастырылуына байланысты және күнделікті қолданатын сөздік материалдарды естіп;

      2) жалпы білім беретін пәндердегі оқылатын тақырыптарға байланысты мәтіндерді естіп;

      3) ауызша сөйлеу тілі материалдарын есту арқылы қабылдай білетін болады.

      62. Білім алушылар:

      1) жеке аппаратпен сөздік материалды (сөз, сөз тіркестерін, қысқа сөйлемдерді) естіп;

      2) сөздік материалдарды есту арқылы: аппаратсыз 4 метр жерден қабылдай;

      3) аппаратпен 11 метр (2-дәрежелі нашар еститін) қабылдай;

      4) аппаратсыз 0,5-0,6 метр және аппаратпен 8-9 метр (3-дәрежелі нашар еститін) естіп қабылдай;

      5) сөздік материалды телефон арқылы (диалогтік және монологтік) сөздерді естіп қабылдай алу дағдыларын меңгеретін болады.

      63. Тұлғалық нәтижелер. Білім алушылар:

      1) мемлекеттік тілді білуінен, қазақ халқының және Қазақстан аумағында өмір сүріп жатқан басқа да ұлыстардың тарихына, мәдениетіне, салт-дәстүріне және басқа құндылықтарына құрметпен қарау;

      2) адамдармен қарым-қатынаста жоғары мәдениеттілік танытуынан, этикалық нормаларды сақтай білу;

      3) өздігінен білім алуға, өмірден өз орнын табуға қабілеттілігі;

      4) әлеуметтік ортаның ерекшеліктерін дұрыс бағалай алу;

      5) өздігінен білім алуға, өмірден өз орнын табуға және жасампаз еңбекке ынта-ықыласы мен қабілеттілігін таныту;

      6) белсенді азаматтық ұстанымын, жоғары патриоттық сезімін көрсете білу;

      7) ауызша сөйлеу тілі материалдарын есту арқылы қабылдап, өз ана тілін, мәдениетін, салт-дәстүрін және де басқа ұлт-өкілдерінің салт-дәстүрін құрметтеу;

      8) жеке аппаратпен сөздік материалды (сөз, сөз тіркестерін, қысқа сөйлемдерді) естіп қабылдау арқылы туған елге және туған жердің табиғатына деген сүйіспеншілігін арттыру дағдыларын танытады.

      64. Жүйелік-әрекеттік нәтижелер білім алушылардың:

      1) нақты жағдайға талдау жасап, мәселенің пайда болу себептерін көрсетуінен;

      2) мәселені шешуге бағытталған өз әрекеттеріне мақсат қоя отырып, әрекеттің жоспарланған өнімін бағалауынан;

      3) ұсынылған ақпаратты тапсырмаға сәйкес жіктеп, ұқсастықтары мен айырмашылықтарын көрсетуінен;

      4) қойылған міндеттерді шешу үшін іріктелген ақпараттардан қорытынды жасауынан;

      5) нақты міндеттерді шешу үшін белгілі әрекеттер технологиясын қолдануынан;

      6) қарым-қатынас мақсатына сәйкес тілдік қатынасқа түсіп, мәтін құрауынан;

      7) көпшілік алдында сөйленетін сөздің құрылымын анықтап, өз ойын мазмұнды әрі әсерлі жеткізе алуынан көрініс табады.

      Сноска. Приказ дополнен Приложением 331 в соответствии с приказом Министра образования и науки РК от 27.07.2017 № 352 (вводится в действие с 01.09.2017 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 1, 2, 6, 8, 9, 10, (11, 12) классов, с 01.09.2018 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 3 класса, с 01.09.2019 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 4 класса и для обучающихся 10 класса).

Типовая учебная программа по предмету"Формирование произношения и развитие слухового восприятия" для обучающихся с нарушением слуха (слабослышащие, позднооглохшие) 5-10 классов уровня основного среднего образования (для классов с русским языком обучения) Глава 1. Пояснительная записка

      1. Учебная программа разработана в соответствии с Государственным общеобязательным стандартом среднего образования (начального, основного среднего, общего среднего образования), утвержденным постановлением Правительства Республики Казахстан от 23 августа 2012 года №1080.

      2. Цель учебного предмета - развитие речевого слуха и развитие произносительных навыков у слабослышащих.

      3. Задачи учебного предмета:

      1) восприятие на слух речевого материала с помощью звукоусиливающей аппаратуры или индивидуальными слуховыми аппаратами и без нее и воспроизведение;

      2) восприятие на слух и воспроизведение речевого материала обиходно-разговорного характера и относящегося к организации учебной деятельности;

      3) восприятие на слух, различение и воспроизведение речевого материала, связанного с изучением общеобразовательных предметов;

      4) восприятие текстов, которые подбираются учителем по состоянию слухоречевого развития класса;

      5) восприятие на слух и воспроизведение неречевых звучаний;

      6) формирование фонетически внятной, членораздельной, выразительной устной речи обучающихся;

      7) соблюдение в речи правильной интонации, темпа и слитности, основных правил орфоэпии, словесного и логического ударения;

      8) развитие правильного речевого дыхания.

      4. "Формирование произношения и развитие слухового восприятия" для обучающихся с нарушением слуха является одним из основных коррекционных предметов. Развитие слухового восприятия и формирование устной речи у слабослышащих детей тесно связаны между собой. Формирование устной речи происходит на слуховой и слухо-зрительной основе. В свою очередь, навыки восприятия речи на слух совершенствуются в процессе формирования произношения слабослышащих обучающихся.

      5. Данная программа состоит из двух разделов:

      1) развитие слухового восприятия;

      2) обучение произношению.

      6. Программа по развитию слухового восприятия и обучению произношению рассчитана на детей с 1 - 4 степенью тугоухости (при возможности развития слухового восприятия и накопления словаря, обусловленного программой).

      7. В процессе изучения содержания учебного материала учитываются межпредметные связи со следующими предметами: с развитием речи, дактильной речью, устной речью, математикой, коррекционной ритмикой.

      8.Содержание коррекционной работы предусматривает:

      1) обучение обучающихся различать, опознавать и воспринимать речевой материал слухо-зрительно и на слух (исключая зрение), воспроизводить его, выполнять просьбы и поручения;

      2) слухо-зрительное восприятие используется как вспомогательное средство. В 5-10 классах весь речевой материал воспринимают слухо-зрительно с последующим опознанием материала, выделенного в словаре на слух;

      3) программа составлена с учетом планирования одной темы, связанной с изучением общеобразовательных предметов, и текста на одну неделю. Объемные темы берутся на 2-3 недели.

      9. Объем учебной нагрузки:

      1) 5 класс – 16 часов в неделю, 544 часа в учебном году;

      2) 6 класс – 16 часов в неделю, 544 часа в учебном году;

      3) 7 класс – 4 часа в неделю, 136 часов в учебном году;

      4) 8 класс – 4 часа в неделю, 136 часов в учебном году;

      5) 9 класс – 2 часа в неделю, 68 часов в учебном году;

      6) 10 класс – 2 часа в неделю, 68 часов в учебном году.

      10. Содержание программы предусматривает наличие следующего оборудования: предметные и сюжетные картинки и таблички по темам, наглядного материала по постановке и автоматизации звуков, звукоусиливающей аппаратуры, компьютера, магнитофона, игрушек, муляжей, методической, дидактической и наглядной литературы.

Глава 2. Базовое содержание учебного предмета для 5класса

      11. Восприятие на слух с помощью индивидуальных слуховых аппаратов и без аппаратов речевого материала (181 час):

      1) обиходно-разговорного характера и связанного с организацией учебной деятельности: "Скажи, что ты говоришь, когда прощаешься с товарищами", "Скажи, пожалуйста, ты сам(-а) просыпаешься утром или тебя кто-нибудь будит?"; "Как твое здоровье?", "Как ты себя чувствуешь?", "Что у тебя болит?", "У тебя насморк (кашель)?", "Ты ходил (пойдешь) к врачу (в аптеку)?", "Возьми (попроси, купи) лекарство".

      12. Восприятие на слух с помощью индивидуальных слуховых аппаратов и без аппаратов речевого материала (181 час):

      1) связанного с изучением общеобразовательных предметов по темам, а также математической и грамматической терминологии, природоведческого материала: "Повернись направо (налево, назад)", "Возьми (дай, попроси, положи, покажи) 10, 20, 5 тенге", "Начерти квадрат (прямоугольник, треугольник)", "Какой сейчас год?", "В каком году ты поступил в школу?", "Который час? 11 часов 20 минут".

      13. Восприятие на слух текстов (до 15-20 предложений) по темам (182 часа):

      1) Примерные темы: "Кем быть и кем не быть?", "Явления природы", "Космонавты", "Труд детей в школе", "Дружба - нам помощница", "Внешний вид товарища", "День независимости", "Спорт";

      2) Примерные вопросы по темам: "Скажи, что ты говоришь, когда прощаешься с товарищами", "Скажи, пожалуйста, ты сам(-а) просыпаешься утром или тебя кто-нибудь будит", "Расскажи новости спорта", "Какой вид спорта ты любишь?", "Каким видом спорта ты занимаешься?", "В какой спортивной секции ты занимаешься?", "Кто твой тренер?", "Спроси у …, кто еҰ тренер?", "Ты давно занимаешься в секции по … ?", "Ты устаешь после тренировки?", "Приходи вовремя", "Какое время года ты любишь больше?", "Ты любишь зиму (лето)?", "Скоро будут осенние каникулы (зимние, летние, весенние)". "Что ты будешь делать на каникулах?", "Посмотри на термометр (градусник)", "Сегодня холодно (мороз, тепло, прохладно)?", "Сегодня солнечная (пасмурная) погода?", "Сейчас идет снег (дождь). А какая вчера была погода?".

      14. Примерный словарь для восприятия на слух: Секция, секция по волейболу (по плаванию, по баскетболу), спортивная секция, тренер, давно, недавно, тренировка, тренироваться, вовремя, не вовремя, я устаю, не устаю, без опоздания, не опаздывая, не надо опаздывать, не опоздаю, не буду опаздывать, бывает, опаздываю.

      15. Примерный проверочный материал: "Разреши поздравить тебя с наступающим (наступившим) учебным годом". "Прими мои самые теплые пожелания здоровья и долгих лет жизни". "Скажи …, чтобы она (он, они) проходила и раздевалась". "Проходи и раздевайся". "Я жду тебя". "Мы тебя ждем". "Не забудь поздравить всех своих близких и знакомых с праздником. Приглашай к столу". "Ты пригласил ...?", "Садитесь за стол", "Какой вид спорта ты любишь?", "Каким видом спорта ты занимаешься?", "В какой спортивной секции ты занимаешься?", "Приходи вовремя". "Сосчитай, сколько листов бумаги?", "Скажи, какие сказки ты прочитал?", "Какой формы?", "Какой величины?", "Из чего сделан?", "Когда вы пойдете на экскурсию?", "Что ты будешь делать до обеда (после обеда и так далее)?", "Когда начинается первый урок?", "Звенит звонок", "Что делают ребята на уроке?", "Сколько минут продолжается урок?", "Когда ребята отдыхают?", "А как ты отдыхаешь?", "Что делают ребята на перемене?", "Сколько уроков у вас в понедельник (вторник, сегодня)?", "Осень, зима, месяц, сентябрь, октябрь, ноябрь, термометр, градусник, осенние (зимние) месяцы, пасмурная (солнечная) погода, тҰплый (холодный, морозный) день, жҰлтые (красные, оранжевые) листья".

      16. Формирование произношения:

      1) речевое дыхание. Правильное выделение синтагм при помощи дыхательных пауз в самостоятельной речи;

      2) голос. Соблюдение логического ударения в диалоге;

      3) звуки и их сочетания: закрепление дифференцированного произношения согласных звуков, родственных по артикуляции: носовых и ротовых: м—п, м—б, н—т, в—д; слитных и щелевых: ц—с, ч—ш; слитных и смычных: ц—т, ч—т; глухих и звонких: ф—в, п—б, т—д, к—г, с—з, ш—ж;

      4) слово, соблюдение в речи правильного произношения следующих звуков-_ц__ц_звукосочетаний (по надстрочному знаку): тс—дс (сотрудничество, подстанция), стн — здн (Астана, праздник);

      5) фраза, закрепление навыков умеренно беглого темпа речи. Выразительное чтение наизусть стихотворения, отрывка из художественной прозы. Выражение при чтении с помощью интонации своего отношения к прочитанному (стихотворению, отрывку из художественной прозы).

Глава 3. Базовое содержание учебного предмета для 6 класса

      17. Восприятие на слух с помощью индивидуальных слуховых аппаратов и без аппаратов речевого материала (181 час):

      1) связанного с учебной деятельностью обучающихся и обиходно-разговорного характера: "Скажи дежурному, чтобы он проветрил класс. Посмотри на термометр и скажи, какая температура воздуха в классе".

      18. Восприятие на слух с помощью индивидуальных слуховых аппаратов и без аппаратов речевого материала (181 час):

      1) связанного с изучением образовательных предметов по темам, а также математической и грамматической терминологии, природоведческого материала: Какие ты знаешь меры веса (длины, стоимости, времени)? Сейчас пять минут первого (половина первого). Отмерь полоску бумаги длиной … см, шириной …см. Начерти окружность (квадрат). Найди сумму сторон квадрата (прямоугольника). Начерти такие же окружности (квадраты). Измерь расстояние между двумя точками (линиями). Назови однозначное (двузначное, многозначное) число. Найди произведение (сумму, разность, частное) чисел.

      19. Восприятие на слух текстов, содержащих до 20-25 предложений по темам (182 часа):

      1) примерные темы: "Мой город", "Астана", "Казахстан", "Праздники", "Книга - твой друг", "Транспорт", "Как вести себя в общественных местах", "Хищные птицы", "Кинотеатр", связанного с изучением общеобразовательных предметов "Устное народное творчество", "История Казахстана", "Русская литература";

      2) примерные вопросы по темам: "Расскажи основное содержание просмотренного фильма". "Ты сам просыпаешься утром или тебя кто-нибудь будит?", "Ты знаешь хищных птиц?", "Почему мы ястреба и орла называем хищными птицами?", "Какая дробь больше: ... или ...?", "Придумай словосочетание по схеме: какой(-ое)? + что?", "Зеленые насаждения очищают воздух, береги их", "Придумай по два предложения с обращением", "Начерти квадрат (прямоугольник, треугольник)", "Какой сейчас год?", "В каком году ты поступил в школу?", "Который час? 11 часов 20 минут". "Перечисли государственные праздники Республики Казахстан". "Когда была принята Конституция Республики Казахстан?", "Какой праздник отмечают в нашей стране 25 октября?", "Знаешь ли ты слова гимна Республики Казахстан?", "Как называется наша Родина?", "Кто является Президентом Республики Казахстан?", "Как ведет себя культурный, воспитанный человек с людьми в транспорте (в гостях, с друзьями)?", "Какой должна быть одежда культурного человека?", "Как нужно следить за своей одеждой?", "Что делает человека смешным и некрасивым?", "Какой должна быть походка и осанка?", "Расскажи, как ты оденешься, идя на день рождения близкого друга (…)?".

      20. Примерный словарь для восприятия на слух: Час, минута, год, окружность, направо, налево, вперед, назад, повернись, посмотри, иди, 10 часов, 20 минут, родина, страна, столица, Казахстан, крупный город, наша Родина, республика, казах, казахский народ, конституция, закон, гражданин, государственные символы, флаг, гимн, герб, знать, уважать, Республика Казахстан, независимость, государство – государственный, суверенитет, культурный, вежливый, уважаемый, начитанный, приветливый, внимательный, заботливый; садитесь, пожалуйста, проходите, как твое (ваше) здоровье, добрый день, до свидания, культура – культурный, внешний вид, одежда, деловой костюм, вечерний наряд, аккуратно, осанка, походка.

Глава 4. Базовое содержание учебного предмета для 7 класса

      21. Восприятие на слух с помощью индивидуальных слуховых аппаратов и без аппарата речевого материала (45 часов):

      1) связанного с учебной деятельностью обучающихся и обиходно-разговорного характера типа: У тебя есть мобильный (сотовый) телефон? Назови (скажи) номер своего сотового (мобильного) телефона. У тебя есть друг (подруга, товарищ)? С кем из ребят вашего класса ты дружишь? Кто твой друг (подруга)? Когда тебе исполнится (…….) лет? Осенью (летом) мне исполнится …лет. Мне уже исполнилось …лет. 12 (7, 21) апреля мне исполнится (исполнилось) ... лет. Мне исполняется летом (осенью) … лет.

      22. Восприятие на слух с помощью индивидуальных слуховых аппаратов и без аппарата речевого материала (45 часов):

      1) связанного с изучением общеобразовательных дисциплин: "В каком климатическом поясе мы живем?", "Приведи пример лучевой симметрии". "Союз — служебная часть речи, которая связывает однородные члены и простые предложения в составе сложного". "Придумай словосочетание по схеме: какой(-ое)? + что?", "Придумай по два предложения с обращением. Если неизвестное число разделить на ... и к частному прибавить ..., то получится...".

      23. Восприятие на слух текстов (до 20 предложений и более) по темам (46 часов):

      1) примерные темы: "Родная природа", "Труд людей", "Береги маму", "Здоровье", "День рождения", а также использование небольших текстов по предметом "История Казахстана", "Литература", "География", "Биология", Математика";

      2) примерные вопросы по темам: "Узнай в аптеке, есть ли у них это лекарство (когда будет лекарство)", "У тебя есть что - нибудь от головной боли?", "У тебя есть аспирин (цитрамон)?", "Узнай в аптеке есть ли у них", "Узнай в аптеке, какое лекарство есть у них от головной боли", "Мне помогает (хорошо помогает, плохо помогает, лучше помогает, не помогает) это лекарство (аспирин, цитрамон)", "Спроси у .., помогает ли ему это лекарство? Какой у тебя рост?", "Ты знаешь свой вес?", "Узнай свой вес", "Иди, взвесься. Попроси взвесить тебя", "Спроси у …, какой у него вес", "Скажи .., чтобы он взвесился", "У тебя нормальный (лишний, недостаточный) вес, надо поправиться (похудеть)", "Какие ты знаешь меры веса (длины, стоимости, времени)?", "Найди сумму сторон квадрата (прямоугольника)", "Начерти такие же окружности (квадраты)", "Назови однозначное (двузначное, многозначное) число", "Найди произведение (сумму, разность, частное) чисел", "Во сколько раз …больше (меньше, короче, длиннее), чем…?", "Назови меры веса (длины, стоимости, времени)", "В минуте 60 секунд. В часе 60 минут", "В тонне 1000 килограммов", "Сколько дней в году (неделе, месяце)?".

      24. Примерный словарь для восприятия на слух: узнать в аптеке, когда будет лекарство; успокойся; не волнуйся; головная боль, хорошо помогает, тебе поможет аспирин (цитрамон), какой вес, рост, поправиться, похудеть, скажи, как ты заботишься о заболевших друзьях и родных. Разбери слово по составу. Как изменяются существительные? Как надо относиться к хлебу и почему? Какое значение имеют растения в жизни людей? На сколько число ... больше числа ...? Слова автора, кавычки. Как ты считаешь, ты любишь своих товарищей? Отмерь-измерь, окружность, точка, сумма, разность, частное, произведение, год, неделя, месяц, час, минута, секунда, килограмм, тонна, центнер, больше, меньше, длиннее, короче, высота – высокий - выше, ширина - широкий - шире, длина – длинный - длиннее, две тысячи (пять тысяч…), двадцать (пять, десять …), сорок (пятьдесят…) минут.

Глава 5. Базовое содержание учебного предмета для 8 класса

      25. Восприятие на слух с индивидуальными слуховыми аппаратами и без них речевого материала, связанного с учебной деятельностью обучающихся (45 часов).

      26. Восприятие на слух с индивидуальными слуховыми аппаратами и без них речевого материала, связанного с учебной деятельностью обучающихся (45 часов):

      1) восприятие на слух фраз обиходно-разговорного характера: "Какие ты знаешь спортивные игры?", "Расскажи основное содержание просмотренного фильма", "Ты сам просыпаешься утром или тебя кто-нибудь будит?", "Зеленые насаждения очищают воздух, береги их".

      27. Восприятие на слух с индивидуальными слуховыми аппаратами и без них речевого материала (46 часов):

      1) восприятие на слух текстов по темам: "В нашей Республике многое делается для защиты природы", "Под особой охраной государственные заповедники", "Была создана Красная книга, куда записываются названия редких и исчезающих видов животных и растений", "Эти виды охраняются государством", "Любовь к Родине предполагает заботливое отношение к природе", "Надо ценить и бережно охранять родную землю";

      2) восприятие на слух речевого материала, произносимого разными дикторами (учителем, товарищами) на одинаковом расстоянии;

      3) восприятие на слух (с индивидуальными аппаратами) речевой информации с аудиозаписи;

      4) слухо-зрительное восприятие речевого материала учебной программы и популярных детских и молодежных передач по телевидению.

      28. Примерные темы: "Родной язык", "Любимая профессия", "Из жизни замечательных людей", "Казахские музыкальные инструменты", "Мои друзья", "Будем знакомы", а также использование небольших текстов по предметам: "История Казахстана", "Литература", "География", "Биология", "Математика".

      29. Примерные вопросы по темам: "У друга есть мобильный (сотовый) телефон?", "Назови (скажи) номер сотового (мобильного) телефона друга", "У тебя есть друг (подруга, товарищ)?", "С кем из ребят вашего класса ты дружишь?", "У меня есть друг (подруга, товарищ) в каком климатическом поясе мы живем?", "Приведи пример лучевой симметрии", "Союз - служебная часть речи, которая связывает однородные члены и простые предложения в составе сложного", "Будем знакомы", "Мы знакомы", "А мы незнакомы", "Мы еще не познакомились", "Очень приятно (неприятно, не очень приятно, совсем неприятно)", "Куда ты собираешься поехать отдыхать в этом году?", "Сколько интересного можно узнать во время путешествия!", "Давай куда-нибудь поедем!", "Давай совершим куда-нибудь путешествие!".

      30. Примерный словарь для восприятия на слух: друг (товарищ), подруга, поздравлять, дарить подарки, день рождения, исполнилось … лет, свидетельство о рождении, будем знакомы, мы знакомы, мы не знакомы, мы познакомились, приятно, неприятно, провести воскресенье, я собираюсь, я не собираюсь, согласен, не согласен, можно узнать, рад, очень рад, рад тебя видеть. Что нового, новости, есть новости, путешествие, путешествовать, свободное время, советую, посоветую, дай совет, не советую, посоветоваться, приготовить все заранее, санки, лодка, консервы, спальный мешок, рюкзак, удочка.

Глава 6. Базовое содержание учебного предмета для 9 класса

      31. Восприятие на слух с индивидуальными аппаратами и без них речевого материала, связанного с учебной деятельностью обучающихся, с голоса учителя и товарищей, а также с аудиозаписи (14 часов).

      32. Восприятие диалогической и монологической речи с аудиозаписи (14 часов).

      33. Восприятие информации (соответствующей развитию обучающихся) по телевидению, радио (14 часов).

      34. Восприятие речевого материала обиходно-разговорного характера, а также связанного с учебной деятельностью обучающихся по телефону (14 часов).

      35. Восприятие на слух сложных текстов (12 часов).

      Глава 7. Базовое содержание учебного предмета для 10 класса

      36. Восприятие на слух с индивидуальными слуховыми аппаратами и без них программного речевого материала (текстов, фраз, словосочетаний, слов) в разных условиях (в помещении, изолированном от посторонних шумов; в условиях, приближающихся к естественным), с голоса и с аудиозаписи (34 часа).

      37. Восприятие на слух информации по телевидению, радио, телефону (диалогической и монологической речи) (34 часа).

Глава 8. Требования к уровню подготовки обучающихся 5 класса

      38. Предметные результаты.

      39. Обучающиеся будут знать:

      1) профили и артикуляции звуков;

      2) дифференцированное произношение согласных звуков, родственных по артикуляции: носовых и ротовых; щелевых и смычных; глухих и звонких;

      3) нормы и правила орфоэпии русского языка.

      40. Обучающиеся будут уметь:

      1) воспринимать на слух с индивидуальными слуховыми аппаратами и без них речевой материал (слова, словосочетания, фразы) обиходно-разговорного характера, связанный с учебной деятельностью и с изучением общеобразовательных предметов;

      2) воспринимать на слух тексты (до 15-20 и более предложений), сложные по содержанию;

      3) воспринимать на слух весь речевой материал без аппарата на расстоянии: с 1 степенью тугоухости не менее 6 м; со 2 степенью тугоухости 3-3,5 метр; с 3 степенью тугоухости 0,3-0,5 метр;

      4) с аппаратами на расстоянии: с 1 степенью тугоухости не менее 10-12 метр; со 2 степенью тугоухости 8-10 метр; с 3 степенью тугоухости 5-6 метр.

Глава 9. Требования к уровню подготовки обучающихся 6 класса

      41. Предметные результаты.

      42. Обучающиеся будут знать:

      1) профили и артикуляции звуков;

      2) нормы и правила орфоэпии русского языка.

      43. Обучающиеся будут уметь:

      1) воспринимать на слух с индивидуальными слуховыми аппаратами и без них речевой материал (слова, словосочетания, фразы), произносимый как учителем, так и товарищами на оптимальном расстоянии, связанный с учебной деятельностью и с изучением общеобразовательных предметов, а также обиходно-разговорного характера, воспринимать на слух с индивидуальными слуховыми аппаратами тексты до 15-20 предложений;

      2) слушать с индивидуальными аппаратами ошибки в произношении товарищей (в соблюдении интонации, словесного ударения, в воспроизведении звукового состава слова);

      3) воспринимать и опознавать в условиях относительной изоляции от шума весь речевой материал, произносимый учителем, на слух без аппаратов: с 1 степенью тугоухости, на расстоянии не менее 6 метр; с 2 степенью тугоухости, 3,5 метр; с 3 степенью тугоухости 0,3-0,5 метр;

      4) воспринимать со слуховыми индивидуальными аппаратами на расстоянии: с 1 степенью тугоухости 10-12 метр; с 2 степенью тугоухости 6-10 метр; с 3 степенью тугоухости 5-6 метр и на более близком расстоянии - голоса товарищей.

Глава 10. Требования к уровню подготовки обучающихся 7 класса

      44. Предметные результаты.

      45. Обучающиеся будут знать:

      1) профили и артикуляции звуков;

      2) нормы и правила орфоэпии русского языка;

      3) правила выделения синтагм в самостоятельной речи.

      46. Обучающиеся будут уметь:

      1) воспринимать на слух с помощью индивидуальных слуховых аппаратов и без них речевой материал обиходно-разговорного характера, связанный с учебной деятельностью обучающихся и с изучением общеобразовательных предметов, а также тексты с голоса учителя в условиях относительной изоляции от шума на расстоянии не менее: с 1 степенью тугоухости без индивидуальных слуховых аппаратов 6,5 метр; с 1 степенью тугоухости с индивидуальными слуховыми аппаратами 10—12; с 2 степенью тугоухости без аппаратов 3,5-3,8 м; с 2 степенью тугоухости с аппаратами 8-10 метр; 3 степенью тугоухости без аппаратов 0,3-0,5 метр; с 3 степенью тугоухости с аппаратами 6-6,5 метр;

      2) воспринимать на слух речевой материал, произнесенный учителем, а также обучающимися класса на одинаковом расстоянии;

      3) воспринимать речевой материал (слова, словосочетания, фразы и тексты) с аудиозаписи.

Глава 11. Требования к уровню подготовки обучающихся 8 класса

      47. Предметные результаты.

      48. Обучающиеся будут знать:

      1) профили и артикуляции звуков;

      2) нормы и правила орфоэпии русского языка;

      3) правила выделения синтагм в самостоятельной речи.

      49. Обучающиеся будут уметь:

      1) воспринимать на слух с индивидуальными слуховыми аппаратами речевой материал независимо от того, какой диктор его произносит, на одинаковом расстоянии: с 1 степенью тугоухости не менее 12 метр; 2 степенью тугоухости 9-10 метр; с 3 степенью тугоухости 6,5-7 метр в условиях относительной изоляции от шума;

      2) воспринимать на слух без аппарата речь учителя и товарищей разговорной громкости на одинаковом расстоянии не менее: с 1 степенью тугоухости 7 метр; со 2 степенью тугоухости 4 метр; 3 степенью тугоухости 0,4-0,5 метр;

      3) воспринимать шепотную речь (1, 2 степень тугоухости) на оптимальном расстоянии; воспринимать слухо-зрительно с индивидуальными аппаратами основной речевой материал популярных детских и молодежных передач, а также изучаемого программного материала по учебной программе телевидения.

Глава 12. Требования к уровню подготовки обучающихся 9 класса

      50. Предметные результаты.

      51. Обучающиеся будут знать:

      1) профили и артикуляции звуков;

      2) нормы и правила орфоэпии русского языка;

      3) правила выделения синтагм в самостоятельной речи.

      52. Обучающиеся будут уметь:

      1) воспринимать на слух программный речевой материал обиходно-разговорного характера, относящийся к учебной деятельности обучающихся, и тексты в естественном звучании на все увеличивающемся расстоянии с индивидуальными слуховыми аппаратами: с 1 степенью тугоухости более 12 метр; со 2 степенью тугоухости более 10 метр; с 3 степенью тугоухости 7-8 метр;

      2) воспринимать на слух программный речевой материал без индивидуальных слуховых аппаратов: с 1 степенью тугоухости 7,5 метр; со 2 степенью тугоухости 4 метр; с 3 степенью тугоухости 0,5 метр;

      3) воспринимать по телефону фразы обиходно-разговорного характера.

Глава 13. Требования к уровню подготовки обучающихся 10 класса

      53. Предметные результаты.

      54. Обучающиеся будут знать:

      1) профили и артикуляции звуков;

      2) нормы и правила орфоэпии русского языка;

      3) правила выделения синтагм в самостоятельной речи.

      55. Обучающиеся будут уметь:

      1) воспринимать на слух весь программный речевой материал в разных условиях на расстоянии: с 1 степенью тугоухости без индивидуальных слуховых аппаратов 8 метр; 1 степенью тугоухости с аппаратами 12-13 метр; со 2 степенью тугоухости без аппаратов 4 метр; 2 степенью тугоухости с аппаратами 11 метр; 3 степенью тугоухости без аппаратов 0,5-0,6 метр; 3 степенью тугоухости с аппаратами 8-9 метр;

      2) воспринимать на слух речевой материал популярных радиопередач;

      3) воспринимать на слух диалогическую и монологическую речь по телефону.

      56. Личностные результаты отражаются в:

      1) самостоятельной речи и воспроизведении речевого материала с соблюдением речевых норм произношения;

      2) передаче различных эмоциональных оттенков высказывания, произносить слова слитно, с ударением, реализуя умения воспроизведения звукового состава и соблюдая орфоэпические правила;

      3) сформированных коммуникативных компетенциях обучающихся, готовых к самостоятельной независимой жизни;

      4) ведение диалога с учителями, с друзьями;

      5) управлении владением культурой общения, проявлении инициативности, ответственности.

      57. Системно-деятельностные результаты отражаются в умениях и навыках владения всеми видами речевой деятельности, а также в овладении общеучебными умениями, полученными на уроках родного языка:

      1) умении воспринимать и опознавать на слух и выделять основную мысль текста, структурные элементы текста (зачин, основная часть, концовка);

      2) на слух восстанавливать деформированный текст, воспроизводить пересказ прочитанного по плану; составлять рассказы по серии картин на слух, устное сочинение по картине;

      3) умении вести диалогическую речь, постепенно увеличивая количество реплик; выразительно читать небольшие стихотворения; петь детские песни на русском языке.

      Сноска. Приказ дополнен Приложением 332 в соответствии с приказом Министра образования и науки РК от 27.07.2017 № 352 (вводится в действие с 01.09.2017 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 1, 2, 6, 8, 9, 10, (11, 12) классов, с 01.09.2018 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 3 класса, с 01.09.2019 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 4 класса и для обучающихся 10 класса).

Типовая учебная программа по предмету "Коррекционная ритмика" для обучающихся с нарушением слуха (слабослышащие, позднооглохшие) 5 - 7 классов уровня основного среднего образования (для классов с казахским языком обучения) 1 - тарау. Түсінік хат

      1. Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы № 1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына сәйкес әзірленген.

      2. Оқу пәнінің мақсаты – білім алушылардың есту және дауыс шығару мүмкіндіктерін дамыту, үйлесімді, икемді және ырғақпен қозғалуға, ән тыңдауға және кез-келген қозғалысқа еркін қосылуына баулу.

      3. Оқу пәнінің міндеттері:

      1) есту кемістігі бар балаларды жан-жақты дамытумен қатар әлеуметтік өмірге де бейімделуіне ықпал ету;

      2) балалардың жалпы дамып, жетілуіне ықпал етіп, дене кемістігін түзеуге жалпы және тілдік моториканың көңіл-күйдің дамыту;

      3) эстетикалық тәрбие береді және жағымды қылықтарға (тәртіптілікке, татулыққа, достыққа) тәрбиелеу, білім алушыларға керекті негізгі қимылдарды үйрету;

      4) музыкаға деген құштарлығын арттыру;

      5) музыканың әр түрлі жанрларын қабылдауды үйрету;

      6) этикалық көзқарасын қалыптастыру.

      4. Арнайы нашар еститін балаларға арналған мектепте "Түзету ырғағы" пәні білім алушылардың рухани және адамгершілік тұлғасын қалыптастыратын негізгі пәндердің біріне жатады. "Түзету ырғағы" – нашар еститін балаларды жан-жақты дамытумен қатар әлеуметтік өмірге де бейімделуіне ықпал етеді, балалардың жалпы дамып, жетілуіне ықпал етіп, дене кемістігін түзеуге жалпы және тілдік моториканың көңіл-күйдің дамуына эстетикалық тәрбие береді және жағымды қылықтарға тәрбиелейді. "Түзету ырғағы" сабағында музыканы тыңдауға музыкамен әр түрлі дене қозғалыстарын орындап, өлең айтуға, би билеуге қарапайым музыкалық аспаптарда ойнауға үйренеді. Доппен, дөңгелекпен, жіптермен, шарлармен жаттығулар жасап, дене қозғалыстарын дәл орындауға, ептілік пен шапшаңдық қимылдарын да дамытуға болады. Ырғақты қимылдар жасату арқылы есту кемістігі бар баланың жан-толғанысын тудырып, олардың ой-өрісін, білімін, есту қабілетін, сөйлеу тілін дамытады.

      5. Нашар еститін балаларға эстетикалық тәрбие берудің де басты бір жолы – түзету ырғағы сабағын жүргізу болып табылады. Сабақ барысында нашар еститін балалар дыбыс күшейткіш аппараттар көмегімен музыканы қабылдап, биді, гимнастикалық жаттығуларды дұрыс орындай алады. Сонымен қатар, музыка ырғағын дұрыс қабылдап, ән айтып, өздерінің еститін құрбыларындай өмірге бейімделеді. Композитор, әншілерімен танысып, классикалық және замана талабына сай қазіргі кезең музыкасын да қабылдай алады.

      6. Музыкалық шығармаларды тыңдау арқылы білім алушының ой-өрісі, есту қабілеті, сөйлеу тілі дамиды.

      7. "Түзету ырғағы" сабағында музыканы тыңдауға музыкамен әр түрлі дене қозғалыстарын орындап, өлең айтуға, би билеуге қарапайым музыкалық аспаптарда ойнауға үйренеді және дене қозғалыстарын дәл орындауға, ептілік пен шапшаңдық қимылдарын да дамытуға болады.

      8. "Түзету ырғағы" сабағы нашар еститін балаларға эстетикалық тәрбие берудің басты бір жолы болып табылады. Нашар еститін балалар сабақ барысында дыбыс күшейткіш аппараттар көмегімен музыканы қабылдап, биді, гимнастикалық жаттығулар орындайды. Сонымен қатар, композитор, әншілерімен танысып, есту қабілетін дамыту мақсатында сабақта классикалық және замана талабына сай музыканы да алады.

      9. "Түзету ырғағы" бағдарламасы әр түрлі коррекциялық жұмыс түрлерін қамтиды: музыканы тыңдап-ажыратып айту, музыка арқылы негізгі қимылдарды үйрену, өлеңді, әнді мәнерлеп айтуды үйрену, фонетикалық ырғақ жаттығуларын пайдаланып, сөйлеу тілі дағдыларын қалыптастыру, сөздік материалдарды қабылдау, сөйлеу тіліне қойылатын талаптарды орындау. Сонымен қатар, музыканы сенсорлық негізде есту, көріп-есту арқылы музыкалық фрагменттерді қабылдауға, әйел, ер адамның даусын ажырата білуге үйрету.

      10. Нашар еститін балалардың есту, көріп-есту қабілетін және дыбыстарды анық айтуын, сөйлеу тілін қалыптастыру үшін түзету ырғағы сабақтарында дыбыстарды дағдыландырғанда фонетикалық ырғақ жаттығуларының берері мол. Жаттығулар жасаған кезде балалар дөңгелене, мұғалім артикуляциясын бәрі көре алатындай болады. Балалар шеңбер құрып тұрып, жүріп, отырып, бірнеше рет сөздік материалдарды қайталап, оны қимыл-қозғалыс арқылы (бір орында жүріп-тұрудың қарапайым түрлері, дене мүшелерін жан-жақты дамытатын жаттығулар түрлері, музыка-ырғағына сай би қимылдарын) көрсетеді. Сөз арқылы және сөзсіз қимылдар арқылы қарым-қатынас жасау дағдысын қалыптастырады. Бұл қарым-қатынас түрлерінің оқыту іс-әрекетінде әлеуметтік тәжірибенің өзара байланысын меңгеруге көмектеседі. Вербальді қарым-қатынасты дамытуға және ұсақ моторикаларды көру, қозғалу үйлесімділігін және зейінді, сенсориканы дамытуға есту қабілетін дамытуға (сөздік, сөзге жатпайтын дыбыстарды) музыканы ой ес-қиял элементтерін дамытуға (әнді тыңдап қабылдап, есте сақтап, қайталау) көмектеседі.

      11. Нашар еститін балаларға арналған "Түзету ырғағы" бағдарламасында өлеңді, әнді мәнерлеп айту жолдары да жан-жақты берілген (өлеңді тыңдауға үйрету, үш-төрт буынды өлеңдерді музыка ырғағымен айта білу, өлеңді жай, асықпай, қарапайым дауыспен айтуға үйрету). Үш-төрт буынды сөйлемді, сөз тіркестерін дұрыс бір тыныста сөздерді бөлмей айту, дауыс күшін, биіктігін және тембірін сақтап, қайталап айтуға үйрету. Есту арқылы ритмикалық-интонациялық сөйлеу қалпын сақтап, қайталауды ұғындыру. Сонымен қатар, білім алушының сөздік тіліндегі бар дыбыстарды, дыбыс тіркестерін, сөздік материалдарды бекітіп отырады. Дауыспен айтылатын дауыссыз үнді дыбыстардың айтылуына көңіл бөліп, білім алушыны естіп қабылдай білуге үйрету.

      12. Музыкалық білім беру мазмұнының негізінде келесі ұстанымдар іріктелген:

      1) музыканы тыңдау арқылы бала музыканың көңілді, мұңды екенін бағалап, қабылдайды;

      2) музыканың жан-күйІне түсініп, қозғалыс тәсілдері мен жаттығуларды түрлендіріп, өзгертіп отырады;

      3) музыканың сүйемелдеуімен өлең оқу, ыңылдап ән айту, музыкалық ертегілер қойылымына рольдерге бөлініп, ойнап, көрсету баланың дұрыс тыныс алып, бір тыныста сөздерді бөлмей сөйлеуіне және тілдік моторикасының дамуына жағдай жасайды;

      4) музыка тыңдап, би билеу тек эстетикалық тәрбие беру ғана емес, бимен айналысу дене саулығын түзеу арқылы, дене сымбатын жақсартып, бұлшық еттерін бекітіп, тез қимылдауға, әдемі қозғалыстар жасауға ықпал етеді.

      13. Музыка сабағындағы негізгі әрекеттердің түрлері:

      1) биге үйрену арқылы дүние танымы кеңиді. Білім алушылар бидің әр түрлерімен танысып, оларды бір-бірінен ерекшеліктері бойынша ажырата бастайды;

      2) музыка ырғағын дұрыс қабылдап, ән айтып, өздерінің еститін құрбыларындай өмірге бейімделеді;

      3) композитор, әншілерімен танысып, классикалық және замана талабына сай қазіргі кезең музыкасын да қабылдай алады;

      4) музыкалық шығармаларды тыңдау арқылы білім алушының ой-өрісі, есту қабілеті, сөйлеу тілі дамиды;

      5) білім алушылар "Түзету ырғағы" сабағында білім алушылар жан-жақты дамытатын жаттығулар жасаумен қатар, дыбыстарды қадағалап, бір тыныста бөлмей дұрыс, мәнерлеп оқуға үйренеді;

      6) музыканы сенсорлық негізде (музыканың тембірін, күшін, ұзақтығын, биіктігін әр түрлі жағдайда) есту, көріп-есту арқылы музыкалық фрагменттерді қабылдауға, әйел, ер адамның даусын ажырата білуге үйрету;

      7) музыкалық материалдар білім алушының естіп-қабылдау деңгейіне және жас ерекшелігіне сай таңдалады. Музыканы бірнеше рет тыңдау арқылы бала музыканың сипатын (көңілді, сергек, қуанышты, байсалды, мұңды, қайғылы) ажырата білуге үйренеді.

      14. "Түзету ырғағы" бағдарламасы әр түрлі түзету жұмыс түрлерін қамтиды:

      1) музыканы тыңдап-ажыратып айтуды үйрену;

      2) музыка арқылы негізгі қимылдарды үйрену;

      3) өлеңді, әнді мәнерлеп айтуды үйрену;

      4) фонетикалық ырғақ жаттығуларын пайдаланып сөйлеу тілі дағдыларын қалыптастыру;

      5) сөздік материалдарды қабылдау, сөйлеу тіліне қойылатын талаптарды орындау.

      15. Есту кемістігі бар балалардың жас ерекшеліктеріне және психо-физиологиялық ерекшеліктеріне байланысты сыныптан сыныпқа өткен сайын бағдарлама тақырыптарына байланысты жұмыс түрлері күрделене береді, сөздік материалдар да қарапайым сөздерден бастап күрделене береді. Соған байланысты білім алушының сөйлеу тіліне де ерекше талаптар қойылады:

      1) сөздік материалдарды анық, бөлмей, бір тыныста айту;

      2) дауыс биіктігін, күшін және тембрін дұрыс сақтап, эмоциялық көңіл-күйін білдіру;

      3) орфографиялық ережелерді сақтау;

      4) сөйлемдердегі сөздерді 2-3 буыннан 10-12 буынға дейін өсіріп, логикалық және синтагмдік екпіндерді ажыратып, музыкалық (ән) контурын сақтап, өз бетінше немесе мұғалімнің көмегімен айта білуге үйрету;

      5) хабарлы, сұраулы, лепті сұраулардың интонациясын сақтап, айтқызу;

      6) ара қашықтыққа байланысты сөздік материалды сыбырлап, жай, дауыстап айта білуге үйрету;

      7) білім алушының сөздік тіліндегі дыбыстарды, дыбыс тіркестерін, сөздік материалдарды бекітіп, дұрыс айта білуге үйрету. Бағдарлама нашар еститін білім алушылардың психо-физиологиялық даму ерекшеліктерін, олардың білімі мен икемделік деңгейін ескере отырып жазылды. Материалдар білім алушылардың білімі мен икемділігін және құзыреттілігін дамытуға берілген тапсырмалар мен жаттығулар көлемі біртіндеп ұлғайып, оңайдан күрделіге қарай өрби береді.

      16. "Түзету ырғағы" бағдарламасы 6 бөлімнен тұрады:

      1) музыкалы-ырғақты қимыл қозғалыс;

      2) музыканы анықтап қабылдау;

      3) өлеңді қабылдап, есте сақтап, қабылдау;

      4) қарапайым музыкалық аспаптарда ойнау;

      5) фонетикалық ырғақты пайдаланып, сөйлеу тілі дағдыларын қалыптастыру;

      6) сөздік материалды түсініп, қолдану.

      17. Бөлімдер бойынша әртүрлі жаттығулар көлемі белгіленіп, бір жүйеге келтірілген және белгілі бір тақырыпта меңгеретін білім көлемі мен икемділігі, көрсетілген. Әр сабақта бағдарламада берілген бөлімдер бойынша ретімен жұмыс түрлері жүргізіліп отырады:

      1) "Түзету ырғағы" сабағы қажетті құралдармен, музыкалық аспаптармен, магнитофон, кассета, дискілермен (күйтабақтармен) жабдықтап, жаттығу барысында қолданылатын гимнастикалық құралдар (шеңберлер, шарлар, жалаушалар, доптар, жіптер, гимнастикалық таяқшалармен) және шулы ойыншықтармен қамтамасыз етіледі;

      2) "Түзету ырғағы" сабағын арнайы қосымша музыкалық білімі бар сурдопедагог жүргізеді. Сабаққа білім алушылар спорт киімдерін киіп қатысады. Бөлімдер бойынша әр түрлі жаттығулар көлемі белгіленіп, бір жүйеге келтірілген және белгілі бір тақырыпта меңгеретін білім көлемі көрсетілген. Әр сабақта бағдарламада берілген бөлімдер бойынша ретімен жұмыс түрлері жүргізіліп отырады. Сабақ барысында қазақ сазгерлерінің музыкалық шығармалары орындалып, пайдаланылады. Ескерте кететін жағдай: нашар еститін балаларға барлық жиіліктегі орындалатын шығармаларды қабылдай алады (125 Гц-8000 Гц). Сонымен қатар, бағдарламада берілген материалдарды есту кемістігі дәрежесіне сәйкес арақашықтықта қабылдайды:

      1-дәрежелі нашар еститін 6-7 метр;

      2-дәрежелі нашар еститін 5-6 метр;

      3-дәрежелі нашар еститін 3 метр.

      18. "Түзету ырғағы" сабағын арнайы қосымша музыкалық білімі бар сурдопедагог жүргізеді. Сабаққа білім алушылар спорт киімдерін киіп қатысады.

      19. Оқу жүктемесінің көлемі:

      1) 5-сынып – аптасына 1 сағат, жылына - 34 сағат;

      2) 6-сынып – аптасына 1 сағат, жылына - 34 сағат;

      3) 7-сынып – аптасына 1 сағат, жылына - 34 сағат.

2-тарау. Оқу пәнінің 5 - сыныптағы базалық білім мазмұны

      20. Музыка арқылы негізгі қимылдар үйрету (5 сағат):

      1) музыкамен қарапайым би композициясын анық, дұрыс, ритмге сәйкес орындау;

      2) би қимылдарын еркін және жеңіл орындай білу;

      3) қарапайым күрделі емес халық билерін, вальсті, ритмді билерді үйретіп, орындай білу;

      4) әр түрлі музыкаға би композицияларын орындай білу.

      21. Музыканы тыңдап, қабылдауға үйрету (6 сағат):

      1) музыкалық шығармаларды тақырыптар бойынша тыңдау: мысалы, "Музыка ертегілер әлемінде", концерт залы, театр, кино музыкалары;

      2) тыңдаған музыкаларды темпіне, биіктігіне, тембріне байланысты ажырата білу;

      3) пьесаларды, музыкалық (3-5) шығармаларды олардың орындалу ерекшеліктеріне байланысты ажырата білу;

      4) музыканың авторларымен, орындаушыларымен таныстыру;

      5) музыка, музыка авторлары жайында газет, журналдарда жазылған мақалалармен (мұғалім, тәрбиешінің көмегімен) білім алушыларды таныстыру.

      22. Өлеңді, әнді мәнерлеп айту (5 сағат):

      1) өлеңді, әнді тыңдауға, айтуға үйрету;

      2) бірнеше буынды өлеңді музыка ырғағымен айта білуге үйрету.

      23. Өлеңді асықпай, қарапайым дауыспен айтуға үйрену (6 сағат):

      1) А.Меңжанова "Қоңырау";

      2) И.Нүсіпбаев "Біз осылай өсеміз";

      3) И.Нүсіпбаев "Мейірбан ұстаздар";

      4) И.Мухамеджанов "Қазақстан";

      5) К. Дүйсекеев "Ана тілін сүйеміз!".

      24. Фонетикалық ырғақты пайдаланып, сөйлеу тілі дағдыларын қалыптастыру (8 сағат):

      1) есту арқылы дауыс модуляциясының биіктігін, күшін ажырата білу;

      2) есту арқылы сөйлеу тілінің ритмикалық-интонациялық қалпын қабылдап, дәл қайталау;

      3) ұзын сөйлемдерде тыныс паузаларын дұрыс бөлу;

      4) сөз тіркестерінде логикалық және синтагмдік екпінді дұрыс қоя білу;

      5) сөздің дұрыс құрамын және ырғақты-интонациялық қалпын сақтай отырып, сөйлеу темпін өзгерте білу;

      6) білім алушының сөздік тіліндегі бар дыбыстарды, сөздік материалдарда қадағалап бекіту.

      25. Ән-өлең сөздерін мәнерлеп оқып және эмоционалды көңіл-күйін білдіріп жатқа айту (4 сағат):

      1) сөздік материалдардың анық айтылуын, түсінікті тілмен айтылуын, дауыс биіктігін, күшін және тембірін дұрыс сақтап, эмоционалды көңіл-күйін білдіріп айтуын, орфоэпиялық ережелерді сақтай білуін;

      2) сөйлемдердегі сөздің 10-12 буынға дейін өсіріп, логикалық және синтагмдік екпіндерді ажыратып, музыкалық (ән контурын сақтап өз бетінше, мұғалімнің көмегімен айта білуге үйретуді талап етеді.

      26. Сөздік материал: биді жеңіл (әдемі, көңілді) орындаңдар. Біз ... биін үйренеміз. Музыканы тыңдап, қимылдарды ойлап тап. Мұқият тыңдаңдар. Музыка көңілді (қайғылы, әсерлі). Пьесаны хор (оркестр, халық аспаптар оркестрі) орындайды. Симфониялық оркестрдің музыкасын тыңдаңдар. Пьесаны орындаған ... . Әнді орындаған ... . Біз Құрманғазының "Балбырауын" күйін тыңдадық. Біз Н.Тілендиевтің шығармасын тыңдадық. Біз "Сазген" ансамблінің шығармаларын тыңдадық. Өлеңді ақын ..., сазгер ... жазды.

      27. Музыкалық материалдар:

      1) Б.Ғизатовтың "Балдырған маршы";

      2) Л. Хамидидің "Балдырған полькасы";

      3) Б.Байқадамовтың "Айгөлек";

      4) Л. Хамидидің "Маусымжан";

      5) К.Қуатбаевтың "Айжан қыз".

3-тарау. Оқу пәнінің 6 - сыныптағы базалық білім мазмұны

      28. Музыка арқылы негізгі қимылдар үйрету (5 сағат):

      1) екі аяқты кезек жоғары, екі жанға созып, қайта отыру;

      2) тізерлеп тұрып, шалқайып, қайта тұру; бір аяқты оң (сол) жаққа созып, тізені бүгіп, қайта тік жүру;

      3) саусақтарды айқастыра ұстап тұрып, бір аяқпен алға, артқа аттап өту;

      4) аяқтың ұшымен, өкшені кезек көтеру, аяқтың басын кезек алға, артқа созып, айналдыру, башпайлармен әр түрлі қимылдар жасап, таяқты, допты домалатып ұстап көтеру;

      5) доппен, лентамен, таспамен, шеңбермен әр түрлі қимылды жаттығулар жасау;

      6) қолды әр түрлі қалыпта ұстап тұрып созылып, аяқтың ұшымен көтеріліп отырып, тізені құшақтап отыру, қолды алға созып ұстап тұрып, аяқты сермек тигізу;

      7) қолды екі жаққа созып, шалқайып, екі тізесін қапсыра құшақтау;

      8) бір аяқты артқа созып, тізені бүгіп отырып, қолды екі жаққа созып, қайта тік жүру;

      9) екі қолды тіреп, жүресінен отырып, аяқты артқа созып, етпетінен денені тік ұстап, қайта жүресінен отырып-тұру,бірнеше рет қайталау.

      29. Музыканы тыңдап, қабылдауға үйрету (6 сағат):

      1) "Балаларға арналып жазылған музыкалар", "Табиғат көріністерін сипаттайтын әндер мен күйлер", "Халық музыкасы". Тыңдаған музыканың (көңілді, көңілсіз, салтанатты, қайғылы) түрлерін ажырата білу;

      2) ерлер мен әйел дауысын ажырата білу, домбыра, фортепиано, скрипка, симфониялық, халық аспаптар оркестірінің музыкалық үндерін, дауыс саздарын ажырата білу;

      3) музыканың орындаушыларымен, авторларымен, таныстыру;

      4) білім алушылардың қазақ халық музыкаларымен және Қазақстанда тұратын басқа ұлт өкілдерінің және шет ел музыкаларымен таныстырып, тыңдату;

      5) музыкаларды темпіне, биіктігіне, тембіріне байланысты ажырата білу;

      6) музыкалық (3-5) шығармаларды, пьесаларды,олардың орындалу ерекшеліктеріне байланысты ажырата білу;

      7) музыканың орындаушыларымен, авторларымен таныстыру және музыка авторлары жайында газет, журналдарда жазылған мақалалармен таныстыру.

      30. Өлеңді, әнді мәнерлеп айту (6 сағат):

      1) тынысты дұрыс пайдалануды үйрену;

      2) өлеңді, әнді тыңдауға,айтуға үйрету;

      3) әнді созып, әндетіп, бірқалыпты айтқызуға үйрету;

      4) дыбыстарды қадағалап, өлең мәтініндұрыс түсініп, барлығы бірігіп айта алуға үйрету;

      5) хор айтуға үйрету.

      31. Өлеңді асықпай, қарапайым дауыспен айтуға үйрену (6 сағат):

      1) Ш.Қалдаяқов, Ж.Нәжімеденов, Н.Назарбаев "Қазақстан Республикасының Мемлекеттік әнұраны";

      2) Ә.Бейсеуов, Т.Молдағалиев "Ұстазым";

      3) К.Дүйсекеев, Ш.Сариев "Туған жер";

      4) халық күйі "Келіншек", "Салкүрең" А.Жұбанов "Ақ көгершін";

      5) халық әні "Жар-жар", халық әні "Сәулем-ай", халық күйі "Салкүрең";

      6) А.Жұбанов "Ақ көгершін";

      7) Ш.Қалдаяқов "Ана туралы жыр".

      32. Фонетикалық ырғақты пайдаланып, сөйлеу тілі дағдыларын қалыптастыру (5 сағат):

      1) дауыстың бірқалыпты биіктігін, күшін тынысты дұрыс алуды (дауыс биіктігін, күшін, модуляциясын қайталап айта білуді) дамыту;

      2) есту арқылы сөйлеу тілінің ырғақты-интонациялық қалпын, тыныс алуды, ұзын сөйлемді айтуды, дұрыс дауыс екпініне, ырғағына бөліп айтуды үйрету;

      3) логикалық және синтагмдік екпінді сөз тіркестерінде анық айтып, ән негізін дұрыс сақтай білуге үйрету;

      4) сөздік материалдарда білім алушыларға қойылған дыбыстарды қадағалап, бекіту;

      5) ұзын сөйлемдерде тыныс паузаларын дұрыс бөлуді үйрету;

      6) сөз тіркестерінде логикалық және синтагмдік екпінді дұрыс қоюды үйрету.

      33. Ән-өлең сөздерін мәнерлеп оқып және эмоционалды көңіл-күйін білдіріп жатқа айту (6 сағат):

      1) әнді және оның орындалуын талдай білу, ән айту ережелерін сақтау;

      2) халықтық және кәсіби жанрлардың ерекшелігін білу, хор және оркестр түрлерін тыңдау арқылы айыра білу;

      3) музыкалық аспаптардың тембрлік ерекшеліктерін білу, музыканы тыңдау.

      34. Музыкалық материалдар:

      1) С.Тойлыбаев,А.Исағұлова; "Отаным – Қазақстан";

      2) Абай; "Желсіз түнде жарық ай", "Көзімнің қарасы";

      3) А.Жұбанов "Тәжік биі".

      35. Сөздік материал: халық әнін үйренеміз. Әдемі, жеңіл биле (-ңдер). Біз ... биін орындадық. Денені дұрыс ұста (тік ұста, еңкей, оңға, солға бұрыл). Би қимылын өзің ойлап тап. Музыканы мұқият тыңда (-ңдар). Кешікпеңдер. Анар ... биін көңілді орындады. Музыка көңілді (салтанатты, баяу). Симфониялық оркестрдің орындауында әншіні (хорды, ансамбльді) тыңда (-ңдар). Біз Құрманғазы күйін тыңдап отыр (-мыз). Біз халықтың халық әнін тыңдадық. Біз ұлт-аспаптар оркестірінің орындауында "..." күйін тыңдадық. Ән қалай аталады? Авторы кім? Сазгер кім? Мен хормен айтқан әнді тыңдадым. Мен жеке әншінің әнін тыңдадым. Маған ән өте ұнады (ұнамады). Дауыстап (жай, қуанышты көңіл-күймен, таңырқай, мәнерлеп) сөйле(-ңдер). Өлеңді оқы (-ңдар). Алмас өлеңді мәнермен (жақсы) оқыды. Әсел енді дауыс-тап, жайәсерлі айтты.

4-тарау. Оқу пәнінің 7 - сыныптағы базалық білім мазмұны

      36. Музыка арқылы негізгі қимылдар үйрету (7 сағат):

      1) музыканың ритміне қарай: қарапайым би композициясын анық, дұрыс, орындату;

      2) би қимылдарын музыка ритмне қарай: еркін, жеңіл орындату;

      3) қарапайым күрделі емес халық билерін, вальсті, ритмді билерді үйретіп, орындай білу;

      4) әртүрлі музыкаға би композицияларын билеуге үйрену.

      37. Музыканы тыңдап, қабылдауға үйрету (5 сағат):

      1) халық күйлері, классикалық, эстрадалық әндер "Музыка ертегілер әлемінде";

      2) өлең айтқанда: тік, әдемі отыру, иықты артқа жіберіп, екі қолды тізе үстіне қойып отыру, бір жаймен, бір тыныста, сөздерді бөлмей, дыбыстарды дұрыс айту, мәтінді дұрыс оқып, айтуды;

      3) музыкаларды темпіне, биіктігіне, тембіріне байланысты ажырата білу;

      4) домбыра,ойыншық, сырнай,сыбызғы дауыстарын ажырата білу;

      5) ұлттық аспаптарда қарапайым жаттығуларды ойнауға жаттықтыру;

      6) қарапайым ырғақ суреттерін аккордеонда бір октавада орындау;

      7) есту арқылы, әннің графикалық жазуына сүйене отырып, ән фрагменттерін (қайырмасын) ажыратып айта білу;

      8) музыка авторлары жайында газет, журналдарда жазылған мақалалармен білім алушыларды таныстыру.

      38. Өлеңді, әнді мәнерлеп айту (7 сағат):

      1) өлең мәтінін дұрыс орындату, жаймен, бір тыныста, сөздерді бөлмей, дыбыстарды дұрыс айтып, мәтінді дұрыс оқып,бірнеше буынды өлеңді музыка ырғағымен айта білуге үйрету;

      2) өлеңді асықпай, қарапайым дауыспен айтуға үйрену.

      39. Өлең материалдары:

      1) "Құстар әні" (Н.Тілендиев);

      2) Х.Талғаров. И.Нүсіпбаев. "Домбырасыз сән қайда";

      3) Құрманғазы "Сарыарқа", "Адай", "Балбырауын", "Кісен ашқан";

      4) Н. Нүсіпбаевтың "Дос болайық бәріміз";

      5) Мұқан Төлебаевтың "Біржан Сара" операсынан үзінді тыңдату;

      6) К.Дүйсекеев "Ана".

      40. Фонетикалық ырғақты пайдаланып, сөйлеу тілі дағдыларын қалыптастыру (7 сағат):

      1) есту арқылы ырғақты-интонациялық сөйлеу қалпын: 2-6 буынды сөздерді, синтагмдерге бөлінген сөз тіркестерін қабылдау;

      2) есту ара қашықтығына байланысты, бөлме көлемінде сөздік материалдарды, сыбырлап сөйлеу арқылы қабылдау;

      3) білім алушының сөздік тіліндегі бар дыбыстарды, дыбыс тіркестерін сөздік материалда бекіту: симфониялық оркестр, композитор, орындаушы, тыңдаушы, сазгер;

      4) қимылдарды дұрыс,әдемі, баяу, көңілді, бірқалыпты жаса(-ыңдар): "Музыканы тыңда(-ңдар)". "Музыка қайғылы, көңілді, жай, баяу, салтанатты".

      "Симфониялық оркестр, композитор, орындаушы, тыңдаушы, сазгер";

      5) сөздің дұрыс құрамын және ырғақты-интонациялық қалпын сақтай отырып, сөйлеу темпін өзгертіп, айта білу.

      41. Ән-өлең сөздерін мәнерлеп оқып және эмоционалды көңіл-күйін білдіріп жатқа айту (8 сағат):

      1) сөйлемдердегі сөздің 12-13 буынға дейін өсіріп, логикалық және синтагмдік екпіндерді ажыратып, музыкалық (ән) контурын сақтап өз бетінше, мұғалімнің көмегімен айта білуге үйрету;

      2) өлең сөздерін дұрыс айтып, эмоционалды көңіл-күйін білдіріп айта білуге үйрету.

      42. Сөздік материал: қимылдарды дұрыс, әдемі, баяу, көңілді, бірқалыпты жаса(-ыңдар). Музыканы тыңда(-ңдар). Музыка қайғылы, көңілді, жай, баяу, салтанатты. Симфониялық оркестр, композитор, орындаушы, тыңдаушы, сазгер. Өлеңді ақын ..., сазгер ... жазды. Өлеңнің бірінші бөлімін жайлап айт. Қимылдарды дұрыс жасаңдар, музыканың басталуын мұқият тыңда (-ңдар) қазақ халқының билерінің қимылдарының қарапайым түрлерін жасау. Жұп болып әсем жүру әдісін үйрету.

      43. Музыкалық материалдар:

      1) Л. Хамиди, А.Сарсенбаева; "Туған ел";

      2) Ақан Сері; "Маңмаңгер";

      3) "Ақ дариға" қазақ халық әні;

      4) Н. Тлендиев "Ата толғау".

5-тарау. 5-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      44. Пәндік нәтижелер.

      45. Білім алушылар:

      1) сөз тіркестерін бөлмей, буындарды біртіндеп өсіріп 15-16 буынға дейін жеткізуді;

      2) сөйлемдерді мұғалімге еліктеу арқылы және өз бетінше паузаға, синтамге бөліп айтуды;

      3) дауыс биіктігін, күшін, тембірін сақтап айтуды;

      4) білім алушы сөздік тіліндегі бар дыбыстарды, дыбыс тіркестерін сөздік материалдарда бекітіп, дұрыс айтуын қадағалап айтуды;

      5) музыканың ритміне қарай: би композициясын, анық, дұрыс орындауды білетін болады.

      46. Білім алушылар:

      1) есту арқылы ырғақты-интонациялық сөйлеу қалпын: 2-4 буынды сөздерді, синтагмдерге бөлінген сөз тіркестерін қабылдап орындау;

      2) сөздік материалдарды есту ара қашықтығына байланысты және бөлме көлеміне байланысты сыбырлап сөйлеуді қабылдап орындау;

      3) білім алушының халық билерін, вальс, ритмді билерді өз бетінше орындау;

      4) тыңдаған музыкаларды: темпіне, биіктігіне, тембіріне байланысты ажырату дағдыларын меңгеретін болады.

6-тарау. 6-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      47. Пәндік нәтижелер.

      48. Білім алушылар:

      1) туған өлкесінің музыкалық мәдениетін ән дәстүрін орындауды;

      2) музыкалық шығармаларды қабылдап, музыкаға деген өз көзқарасын білдіруді;

      3) әртүрлі бағыттағы, классикалық және қазіргі заманғы музыкалардың және олардың әр түрлі жанрлары мен стильдерінің мағынасын білетін болады.

      49. Білім алушылар:

      1) күнделікті өмірде кездесетіні әуеннің рөлі туралы түсініктерін қалыптастыру;

      2) әлемдік музыкалар туралы білім алушының ой-өрісін қалыптастыру;

      3) музыкалық өнерге деген қызығушылығын және көркемөнерлік талғамын дамыту;

      4) театрландырылған қойылым кезіндегі музыкалық бейнелерді сезініп, орындау дағдыларын меңгеретін болады.

7-тарау. 7-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      50. Пәндік нәтижелер.

      51. Білім алушылар:

      1) білім алушы өміріндегі музыканың, әуеннің рөлі туралы түсініктерін қалыптастырып, тыңдауды;

      2) әлем музыкасының мазмұны туралы түсініктерін қалыптастырып, тыңдауды;

      3) музыкалық пластикалық әуен және теартрландырылған қойылым кезіндегі музыкалық бейнелерді сезіне білетін болады.

      52. Білім алушылар:

      1) әртүрлі бағыттағы музыкалық әуендерге эмоционалды және түсінікпен қарап, орындау;

      2) әртүрлі жанрлар мен стильдегі шығармалардың интонациялы бейнелік мағынасын түсініп, қабылдау;

      3) есту арқылы ырғақты-интонациялық сөйлеу қалпын: 6-10 буынды сөздерді, синтагмдерге бөлінген сөз тіркестерін естіп, қабылдау дағдыларын меңгеретін болады.

      53. Тұлғалық нәтижелер. Білім алушылар:

      1) білім алушының туған еліне, жеріне деген мақтаныш сезімінің артуы;

      2) қазіргі заман талабына сай, қазақ композиторларының шұрайлы музыкалық мұраларын, ұлттық және этникалық мұраларды ұғынуы;

      3) халық музыкалары негізінде, мәдени бағыттарға, табиғат түрлеріне, әлемге деген тұтас әлеуметтік бағытталған көзқарастарының артуы;

      4) білім алушы тұлғасының дұрыс қалыптасуына қажетті ұлттық және жалпы адами құндылықтар туралы алғашқы түсініктерді білу;

      5) жағымды мінез-құлықтарды қалыптастыра отырып, достарымен қарым-қатынас орнату;

      6) Қазақстан Республикасында тұратын ұлттардың, салт-дәстүрін білуі және оларға түсіністікпен қарау;

      7) қозғалыс режимдерін сақтай отырып, дене шынықтыру негіздерін, жеке санитарлық гигиенаны сақтауға дағдылану;

      8) сабақтан және сыныптан тыс музыкалық эстетикалық қызметтер кезінде, ырғақ сабақтарында әртүрлі музыкалық шығармашылық тапсырмаларды орындау кезінде жолдастарымен бірігіп шешімін табу;

      9) қарым-қатынас пен ақпараттың (музыкалық бағдарламаны оқытатын электронды оқулықтарды, білім берудің сандық ресурстары, мультимедиалық презентациялар, интерактивті тақтамен жұмыс сияқты әр түрлі құралдарын қолдана отырып тәжірибелік, танымдық және ақпараттық әрекеттерін жүзеге асыру біліктілігі дағдыларын танытады.

      54. Жүйелік-әрекеттік нәтижелер білім алушылардың:

      1) музыка орындалып жатқан кезде нақты негізгі гимнастикалық, би қимылдарын анық және ырғақпен орындауды, темпті сақтай білуінен;

      2) үйренген жаттығуларды "Түзету ырғағы" сабағында өз бетімен орындай білуінен;

      3) музыканың темпімен ырғағын анықтай отырып, есту қабілетіне сүйеніп музыканың сипатын анықтай білуінен;

      4) есту қабілеттеріне сүйеніп, "Түзету ырғағы" сабағының мазмұнына байланысты сөйлеу тілінің материалын қабылдауынан;

      5) музыкалық тақырыптарды импровизациялауды меңгере білуінен көрініс табады.

      Сноска. Приказ дополнен Приложением 333 в соответствии с приказом Министра образования и науки РК от 27.07.2017 № 352 (вводится в действие с 01.09.2017 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 1, 2, 6, 8, 9, 10, (11, 12) классов, с 01.09.2018 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 3 класса, с 01.09.2019 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 4 класса и для обучающихся 10 класса).

Типовая учебная программа по предмету "Коррекционная ритмика" для обучающихся с нарушением слуха (слабослышащие, позднооглохшие) 5 - 7 классов уровня основного среднего образования (для классов с русским языком обучения) Глава 1. Пояснительная записка

      1. Учебная программа разработана в соответствии с Государственным общеобязательным стандартом среднего образования (начального, основного среднего, общего среднего образования), утвержденным постановлением Правительства Республики Казахстан от 23 августа 2012 года № 1080.

      2. Цель учебного предмета состоит в развитии слуховых и голосовых возможностей обучающихся, развитии умения координированно, пластично и ритмично двигаться, слушать музыку, произвольно (по сигналу) включаться в любое движение.

      3. Задачи учебного предмета:

      1) развитие слухового восприятия и произносительной стороны речи;

      2) формирование интонационной выразительности речи, навыков контроля над произношением, речевым дыханием и выработке голоса, нормальной громкости, естественного тембра;

      3) развитие способности двигаться ритмично, в такт музыки, соотносить движения с темпом и характером музыкального сопровождения, передавать характерные особенности движений в национальных, современных и сюжетных танцах;

      4) развитие творческого воображения, реализуемого в самостоятельном выборе танцевальных движений, импровизации ритмического аккомпанемента, имитации движений постановочных персонажей;

      5) активизация познавательных способностей: развитие памяти, мышления, наблюдения, сравнения;

      6) формирование правильной осанки, повышение работоспособности и двигательной активности, организованности и выразительности движений, умение правильно выполнять инструкции, свободной пространственной ориентировки;     

      7) воспитание эмоциональной отзывчивости на музыку, различение музыкальных произведений по характеру и тембру;

      8) эстетическое воспитание средствами музыки;

      9) нравственное воспитание слабослышащих обучающихся, формирование основных положительных качеств личности и конструктивного взаимодействия в обществе, воспитание дисциплинированности, дружелюбия, взаимопомощи, коллективизма.     

      4. Нарушение слухового восприятия, приводящее к нарушениям речи, мышления, внимания, памяти, координации движений, ведут к затруднению общения с окружающим миром, ограничивают объем внешней информации. Слабослышащие дети остро нуждаются в развитии остаточного слуха, которое осуществляется на слухо-зрительной и тактильно-вибрационной основе с помощью индивидуальных слуховых аппаратов.

      5. Данный учебный предмет входит в цикл предметов коррекционного компонента. Коррекционно-развивающая работа направлена на компенсацию основного нарушения путем развития и коррекции двигательной сферы в сочетании со словом и музыкой. Организация коррекционно-ритмических занятий способствует развитию физических, интеллектуальных, сенсорных и эмоционально-волевых возможностей детей с нарушениями слуха и содействует их социальной адаптации.

      6. Преподавание предмета "Коррекционная ритмика" осуществляется на основе межпредметных связей со следующими предметами: "Формирование произношения и развитие слухового восприятия", "Познание мира", "Математика", "Адаптивная физическая культура".

      7. Программа по "Коррекционной ритмике" состоит из нескольких разделов:

      1) восприятие на слух и воспроизведение устной речи;

      2) пение попевок и песен в виде декламации или подпевания;

      3) слушание музыки;

      4) игра на элементарных музыкальных инструментах;

      5) музыкально-ритмические движения.

      8. На каждом уроке работа проводится по всем разделам в соответствии с изложенной последовательностью. В зависимости от задач урока и психологического состояния обучающихся к моменту занятий, педагог может варьировать поэтапную структуру урока и время, в конце урока проводятся упражнения на снятие напряжения, расслабление, успокоение. Весь материал изложен концентрически (с постепенным усложнением, повторением и наращиванием).

      9. Методологические принципы построения программы по "Коррекционной ритмике": принцип научности и доступности; целостности и системности; коррекции физических отклонений; принцип сотрудничества и взаимодействия между детьми, независимо от национальной, религиозной, социальной принадлежности; принцип связи предмета с жизнью.

      10. Объем учебной нагрузки:

      1) 5 класс – 1 час в неделю, всего 34 часа;

      2) 6 класс – 1 час в неделю, всего 34 часа;

      3) 7 класс – 1 час в неделю, всего 34 часа.

Глава 2. Базовое содержание учебного предмета для 5 класса

      11. Музыкально-ритмические движения (6 часов):

      1) упражнения для мышц плечевого пояса;

      2) упражнения на выработку осанки;

      3) упражнения для туловища, для рук, ног, наклоны вперед, назад, повороты, выпады в стороны;

      4) построения, перестроения.

      12. Комплексы упражнений современной ритмической гимнастики:

      1) выполнение под музыку движения типа- фигурная маршировка;

      2) упражнения для мышц плечевого пояса, шеи и головы, типа: наклоны головы вперед и назад; повороты головы вправо и влево; расслабленное падение головы вперед и назад; движения плечевого пояса вверх, вниз (поднимание и опускание плеч); упражнения для улучшения эластичности плечевого пояса и подвижности плечевых суставов; упражнения для улучшения подвижности локтевого сустава, эластичности мышц плеча и предплечья;

      3) упражнения для улучшения подвижности суставов ног и позвоночника;

      4) изучение позиций ног, изучение позиций рук, упражнения для развития выворотности ног и танцевального шага;

      5) упражнение на исправление осанки: "Кошечка" исполняется на коврике, на полу; "Рыбка" выполняется лежа на животе;

      6) танцевальные движения: боковой ход, скользящий шаг на высоких полупальцах, веревочка, простая дробь, шаг польки;

      7) разучивание танцев: "Казахский танец мальчиков", "Казахский танец девочек", "Кара жорга", движений восточного танца, движений греческого танца "Сиртаки", разучивание движений флэшмоба.

      13. Пение попевок и песен, музыкальных пьес (6 часов):     

      1) пение в диапазоне первой октавы на одном выдохе, не менее 12 звуков; без напряжения, легким, напевным звуком;

      2) знакомство с нотным станом и названием нот первой октавы;

      3) пение нот вверх и вниз с показом рукой направления движения звуков;

      4) исполнение песен: Гимн Республики Казахстан, "Отан" музыка А.Байдильдаева, "Атамекен" музыка Е.Хасангалиева, "Новогодний карнавал" музыка А.Островского, "Здравствуй, здравствуй, Новый год" музыка Ю.Чичкова, "Жаңа жыл" музыка А.Дуйсекеева, "Ақшақар" музыка А.Куатбаева;

      5) узнавание песен на слух по ритмическому рисунку;

      6) знание куплетной формы, понятий: композитор, поэт, певец, хор, дирижер;

      7) знакомство с понятиями: вступление, проигрыш, аккомпанемент, ускорение, замедление, размер, такт, пауза, фраза.

      14. Речевки:

      1) две девицы-красавицы смотрят и смеются:" Ха-ха-ха! Ха-ха-ха! Как нам жалко петуха" (муз. Я. Френкеля, сл. нар.);

      2) "По дороге Петя шел, он горошину нашел, а горошина упала, покатилась и пропала;

      3) "Ох, ох, ох! Где-то вырастет горох" (муз. В. Карасевой, сл. Н.Френкеля);

      4) "Ду-ду-ду-ду-дудочка" ду-ду-ду-ду-ду-.... Заиграла дудочка во зеленом саду";

      5) "Купила Марусе бусы бабуся";

      6) "Ручеек, ручеек, дай водички на чаек";

      7) "Во дворе трава, на траве дрова";

      8) "Два щенка щека к щеке грызли щетку в уголке";

      9) "У сосенки сосенки повыросли опенки".

      15. Игра на шумовых и музыкальных инструментах (6 часов):

      1) "Акшакар" музыка А. Куатбаева, "Во саду ли в огороде", "Казахский вальс" музыка Л. Хамиди, "Казахский марш" музыка Е.Брусиловского;

      2) восприятие на слух и воспроизведение на шумовых и музыкальных инструментах пьес, отхлопывание ритмов, ритмов разучиваемых песен;

      3) исполнение несложных мелодий на музыкальных инструментах (фортепиано, электроорган), на казахских музыкальных инструментах: домбре, кепшике, асатаяке, туяке, жетыгене, конырау.

      16. Слушание музыки (6 часов):

      1) знакомство с более сложными по характеру и структуре музыкальными произведениями;

      2) восприятие на слух звучания оркестров, звучания духовых инструментов: трубы, флейты, кларнета и других народных инструментов: баяна, балалайки, дудочки, домбры и кобыза;

      3) узнавание на слух песен и мелодий;

      4) восприятие на слух музыки народов Казахстана: "Сары арка" кюй Курмангазы, "Жезкиiк" кюй Ыхласа, белорусский танец "Бульба", литовский танец "Летка-енька", "Құлын" музыка А. Дуйсекеева, песни Великой отечественной войны и другие вокальные и инструментальные пьесы;

      5) знакомство с основными сферами музыки (песня, танец, марш);

      6) формирование понятий о сочинении (композиторе), исполнении (исполнителе) и слушании (слушателе). Кюи известных казахских композиторов.

      17. Восприятие на слух и воспроизведение устной речи (6 часов):

      1) выработка всех видов интонации;

      2) восприятие на слух текстов песен, инструкций, а также речевого материала, связанного с организацией деятельности обучающихся типа: встаньте в круг (в два круга); сужайте(расширяйте) круг; идите через центр по одному (по два);расходитесь- один- направо, другой- налево; наклоните голову вперед, назад; вращайте плечевым поясом с опущенными вниз руками; прыгайте с одной ноги на другую через скакалку, идите с носка;

      3) речевки типа: "Эй, пчела! Где была? Тут и там. Где летала? По лугам. Что ребятам принесла? Мед - ответила пчела", "Острова";

      4) слитное произнесение речевого материала (слова, словосочетания, фразы, тексты песен) в темпе, присущем разговорной речи, голосом нормальной высоты, силы, тембра, выделяя словесное ударение в словах и логическое ударение во фразах (отраженно и самостоятельно);

      5) восприятие на слух изменений в речи учителя (своих товарищей) и воспроизведение их в собственном произношении с движениями и без движений (отраженно, самостоятельно) на различном речевом материале урока: силы голоса (тихо-громко, тихо-громче-громко);высоты голоса (высокого, среднего и низкого регистра);темпа речи (быстро-медленно, медленно-быстрее-быстро, в темпе, присущем разговорной и напевной речи);

      6) отхлопывание, отстукивание различных ритмов, словосочетаний, слов, текстов песен, стихотворений по подражанию учителю и самостоятельно;

      7) восприятие и воспроизведение на слух текстов попевок, разучиваемых песен, а также речевого материала, связанного с изучаемой темой, например: звучит вальс (полька, марш; музыка композитора, слова написал...);

      8) речевки типа: "Пять линеек нотной строчки мы назвали - нотный стан. И на нем все ноты - точки, разместили по местам".

      18. Музыкальные игры (4 часа):

      1) "Құлын" музыка А.Дуйсекеева, "Караси и щуки" музыка М.Герчик, "Плетень" русская народная мелодия, "Кушiк пен кобелек" музыка Л.Хамиди, "Веселая карусель" обработка Е.Тиличеевой;

      2) эстафетные игры по сигналу "Передай мяч".

      19. Контрольно-речевой материал: Кто сегодня дежурный? Какое сегодня число, день недели? Какой сейчас урок? (Урок ритмики). Что мы будем делать на уроке? (петь, танцевать, слушать музыку). Музыка какая? (быстрая, медленная, веселая, грустная). Как называется песня? Как называется танец? Какой композитор написал музыку? Что мы будем танцевать? Мы будем играть в оркестре? Какие инструменты звучат? Будем слушать музыку. Песня, танец, марш. Встаньте в круг. Встаньте в колонну. Встаньте в шеренгу. Грустная музыка. Громкая музыка. Тихая музыка. Прочитай слова песни. Отхлопай ритм. Играй на барабане. Будем играть на дудочке, на бубне, туяке, асатаяке. Что мы делали на уроке?

Глава 3. Базовое содержание учебного предмета для 6 класса

      20. Музыкально-ритмические движения (6 часов):

      1) выполнение под музыку движений типа: ходьба с носка, ходьба на наружных сторонах стопы, скрестным шагом, с перекатом с пятки на носок, со сменой направления;

      2) комплекс упражнений современной ритмической гимнастики;

      3) выполнение под музыку движения типа: фигурная маршировка, упражнения для мышц плечевого пояса, шеи и головы, наклоны головы вперед и назад; повороты головы вправо и влево; расслабленное падение головы вперед и назад; плечевого пояса вверх, вниз (поднимание и опускание плеч), упражнения на улучшение осанки; для эластичности плечевого пояса и подвижности плечевых суставов, упражнение на выработку гибкости типа: "Кошечка"- исполняется на коврике, на полу, "Рыбка" выполняется лежа на животе;

      4) разучивание элементов казахского, узбекского танцев, "Казахский танец мальчиков", "Казахский танец девочек", "Кара жорга", движений восточного танца, движений греческого танца "Сиртаки", разучивание элементов других национальных танцев: присядка, "голубцы", разучивание движений флэшмоба.

      21. Пение попевок и песен, музыкальных пьес (6 часов):

      1) пение в диапазоне первой октавы на одном выдохе, не менее 12 звуков, без напряжения, легким, напевным звуком;

      2) знакомство с нотным станом и названием нот первой октавы, пение нот вверх и вниз с показом рукой направления движения звуков;

      3) исполнение песен: Гимн Республики Казахстан, "Менiң Отаным" музыка А.Байдильдаева, "Атамекен" музыка Е.Хасангалиева, "День рождения" музыка В.Шаинского, "Новогодний карнавал" музыка А.Островского, "Жаңа жыл" музыка А. Дуйсекеева, "Ақшақар" музыка А.Куатбаева;

      4) знание куплетной формы - запев, припев; понятий: композитор, поэт, певец, хор, дирижер, размер, такт, пауза, фраза.

      22. Речевки:

      1) раз, два - острова, три, четыре - мы приплыли, пять, шесть - сходим здесь, семь, восемь - сколько сосен? девять, десять - мы в пути, досчитал до десяти;

      2) "Купила Марусе бусы бабуся";

      3) "Всех Надюша насмешила, рукава к трусам пришила. И не два, а целых три, вот так платье, посмотри! Ха-ха-ха! Ха-ха-ха! Вот так чепуха.

      23. Игра на музыкальных инструментах (6 часов):

      1) "Камажай" казахская народная мелодия, "Кюй" музыка Г.Жубановой, "Казахский вальс" музыка Л.Хамиди, "Танец маленьких лебедей" П.Чайковский;

      2) исполнение несложных мелодий на музыкальных инструментах (фортепиано, электроорган), на казахских музыкальных инструментах: домбре, кепшике, асатаяке, туяке, жетыгене, конырау.

      24. Слушание музыки (6 часов):

      1) знакомство с более сложными по характеру музыкальными произведениями;

      2) восприятие на слух звучания оркестров, звучания духовых инструментов: трубы, флейты, кларнета и других народных инструментов: баяна, домбры и кобыза;

      3) узнавание на слух песен и мелодий;

      4) восприятие на слух музыки народов Казахстана: "Сарыарқа" күй Құрманғазы, "Жезкиiк" музыка С.Ыхласа, "Полонез" М.Огинского, украинский танец "Гопак", белорусский танец "Бульба", литовский танец "Летка-енька", "Қосалқа" күй Даулеткерея, песни ВОВ и другие вокальные и инструментальные пьесы;

      5) изучение основных сфер музыки и определение характера (песня, танец, марш).

      25. Восприятие на слух и воспроизведение устной речи (6 часов):

      1) четкое и внятное произнесения текстов песен, речевок, попевок, соблюдение ритмической и интонационной структуры речи, четко дифференцируя в произношении свистящие и щипящие звуки, носовые и ротовые, слитные и раздельные;

      2) правильное воспроизведение всех видов интонаций, инструкций, а также речевого материала, связанного с организацией деятельности обучающихся типа: встаньте в круг (в два круга); сужайте, расширяйте круг; идите через центр по одному (по два); расходитесь- один- направо,
другой- налево; наклоните голову вперед, назад; вращайте плечевым поясом с опущенными вниз руками; прыгайте с одной ноги на другую через скакалку, идите с носка;

      3) слитное произнесение речевого материала (слова, словосочетания, фразы, тексты песен) в темпе, присущем разговорной речи, голосом нормальной высоты, силы, тембра, выделяя словесное ударение в словах;

      4) восприятие и воспроизведение на слух текстов попевок, разучиваемых песен, а также речевого материала, связанного с организацией деятельности обучающихся: звучит вальс (полька, марш, композитор, поэт; музыку (слова) написал... .

      26. Музыкальные игры (4 часа):

      1) "Бүркіт" музыка А.Дуйсекеева, "Музыкальный магазин", "Игра в имена";

      2) эстафетные, соревновательные игры по сигналу - "Передай мяч", "Сбей кегли" и другие.

      27. Контрольно-речевой материал: Кто сегодня дежурный? Какое сегодня число? День недели? Какой сейчас урок? (Урок ритмики). Что мы будем делать на уроке? (петь, танцевать, слушать музыку). Как называется песня? Музыка какая? (быстрая, медленная, веселая, грустная.) Какой композитор написал музыку? Как называется танец? Будем слушать музыку. Песня, танец, марш. Встаньте в круг. Встаньте в колонну. Встаньте в шеренгу. Грустная музыка. Громкая музыка. Тихая музыка. Прочитай слова песни. Отхлопай ритм. Играй на барабане. Будем играть на бубне, асатаяке, туяке. Что сейчас звучит? Что мы делали на уроке?

Глава 4. Базовое содержание учебного предмета для 7 класса

      28. Музыкально-ритмические движения (6 часов):

      1) ходьба свободным шагом в различных ритмах (марша, вальса, польки), меняя темп, включая паузы;

      2) прыжки: со скакалкой, на двух ногах, на одной ноге, "мячик";

      3) развитие плавности рук, гибкости корпуса;

      4) разучивание основных элементов бальных танцев, современных движений, флешмоба;

      5) развивать умение выполнять движения синхронно, в такт музыки;

      6) изучение элементов русского, узбекского танцев, разучивание танцев "Казахский танец мальчиков", "Казахский танец девочек", разучивание танца "Кара жорга", движений восточного танца, греческого танца "Сиртаки", разучивание элементов других национальных танцев: "присядка", "голубцы", "березка".

      29. Пение попевок и песен, музыкальных пьес (6 часов):

      1) пение в диапазоне первой октавы на одном выдохе, не менее 12 звуков, без напряжения, легким, напевным звуком;

      2) знакомство с нотным станом и названием нот первой октавы;

      3) пение нот вверх и вниз с показом рукой направления движения звуков;

      4) исполнение песен: Гимн Республики Казахстан, "Менiң Отаным" музыка А.Байдильдаева, "Атамекен" музыка Е.Хасангалиева, "День рождения" музыка В.Шаинского, "Наурыз бiздiң – жаңа жыл" музыка А.Калжанова, "Ақшақар" музыка А.Куатбаева;

      5) знание куплетной формы, понятий: композитор, поэт, певец, хор, дирижер, запев, припев, куплет, размер, такт, пауза, фраза.

      30. Речевки:

      1) "Где обедал воробей? В зоопарке у зверей!";

      2) "Все ребята со двора малярам кричат ура";

      3) "Мяч попал под колесо - лопнул, хлопнул - вот и все!";

      4) "Купила Марусе бусы бабуся";

      5) "Всех Надюша насмешила - рукава к трусам пришила, И не два, а целых три, вот так платье, посмотри...Ха-ха-ха! Ха-ха-ха! Вот такая чепуха!".

      31. Игра на музыкальных инструментах (6 часов):

      1) "Кеңес" күй, казахская народная мелодия, "Утро на Жайляу", "Казахский вальс" музыка Л. Хамиди, "Танец маленьких лебедей" музыка П.Чайковского;

      2) исполнение несложных мелодий на музыкальных инструментах (фортепиано, электроорган), на казахских музыкальных инструментах: домбре, кепшике, асатаяке, туяке, жетыгене, конырау.

      32. Слушание музыки (6 часов):

      1) знакомство с более сложными по характеру музыкальными произведениями;

      2) восприятие на слух звучания оркестров, звучания духовых инструментов: трубы, флейты, кларнета и других народных инструментов: баяна, домбры и кобыза;

      3) слушание и характеристика произведений: "Осень", "Весна"-музыка Б.Ерзакович, "Времена года" музыка П.Чайковского;

      4) узнавание на слух песен и мелодий, восприятие на слух музыки народов Казахстана: "Сарыарқа" музыка С.Құрманғазы, "Жезкиiк" музыка С.Ыхласа; "Полонез" музыка М.Огинского, украинский танец "Гопак", белорусский танец "Бульба", литовский танец "Летка-енька", "Қосалқа" музыка Ш.Даулеткерей, песни ВОВ и другие вокальные и инструментальные пьесы;

      5) изучение основных сфер музыки и определение характера (песня, танец, марш).

      33. Восприятие на слух и воспроизведение устной речи (6 часов):

      1) развитие умение охарактеризовать исполненную пьесу и задать друг другу вопросы о прослушанном, о форме музыкальной пьесы, динамике;

      2) слитное произнесение речевого материала (слова, словосочетания, фразы, тексты песен) в темпе, присущем разговорной речи, голосом нормальной высоты, силы, тембра, выделяя словесное ударение в словах;

      3) восприятие и воспроизведение на слух текстов попевок, разучиваемых песен, а также речевого материала, связанного с организацией деятельности обучающихся: звучит вальс (полька, марш, композитор, поэт; музыку (слова) написал...).

      34. Музыкальные игры (4 часа):

      1) "Беркут" музыка А.Дуйсекеева, "Музыкальный магазин", "Игра в имена";

      2) эстафетные, подвижные, соревновательные игры по сигналу "Передай мяч", "Сбей кегли" и другие.

      35. Контрольно-речевой материал: Кто сегодня дежурный? Какое сегодня число? день недели? Какой сейчас урок? (Урок ритмики). Что мы будем делать на уроке? (петь, танцевать, слушать музыку). Как называется песня? Прочитайте слова песни. Отхлопайте ритм. Какой композитор написал музыку? музыка какая- быстрая, медленная, веселая, грустная; как называется танец? Будем слушать музыку. Громкая музыка. Тихая музыка. Песня, танец, марш. Встаньте в круг. Встаньте в колонну. Играйте на барабане. Будем играть на бубне, асатаяке, туяке, кепшике. Что сейчас звучит?

Глава 5. Требования к уровню подготовки обучающихся 5 класса

      36. Предметные результаты.

      37. По окончании 5 класса обучающиеся будут знать:

      1) комплекс упражнений по ритмической гимнастике;

      2) названия музыкальных инструментов, предусмотренных программой;

      3) танцевальные движения 3-4 танцев.

      38. По окончании 5 класса обучающиеся будут уметь:

      1) воспринимать на слух различные интонации (вопросительные, радостные, грустные, удивленные, требовательные) и воспроизводить их, используя естественные жесты;

      2) воспринимать на слух речевой материал, связанный с организацией учебной деятельности обучающихся;

      3) воспринимать на слух и воспроизводить ритм рядов слогов, дву-трҰхсложных слов, коротких стихотворных текстов;

      4) четко, внятно произносить материал урока, соблюдая его ритмическую звуковую структуру;

      5) произносить речевой материал слитно, голосом разговорной громкости, соблюдая словесное и фразовое ударение, интонационную выразительность;

      6) соблюдать умеренный и замедленный темп;

      7) продолжать двигаться в заданном темпе после окончания звучания музыки;

      8) интонировать мелодию песни, воспринимать на слух звучание различных музыкальных инструментов;

      9) определять национальный характер музыки;

      10) аккомпанировать на музыкальных и шумовых инструментах;

      11) выполнять под музыку сложные виды ходьбы, бега и других основных гимнастических и танцевальных движений;

      12) пропевать звукоряд в сторону повышения и в сторону понижения;

      13) петь ноты первой октавы вверх и вниз;

      14) соблюдать нормальный темп при произнесении речевого материала; произносить речевой материал голосом разговорной громкости, соблюдая словесное ударение, интонацию.

Глава 6. Требования к уровню подготовки обучающихся 6 класса

      39. Предметные результаты.

      40. По окончании 6 класса обучающиеся будут знать:

      1) комплекс упражнений по ритмической гимнастике;

      2) названия музыкальных инструментов;

      3) названия нот первой октавы;

      4) танцевальные движения 4-5 танцев;

      5) куплетные формы: запев, припев;

      6) фамилии и имена композиторов;

      7) характер музыкальных произведений: песня, танец, марш;

      8) звучание музыкальных инструментов: фортепиано, домбра.

      41. По окончании 6 класса обучающиеся будут уметь:

      1) воспринимать на слух: специальные термины, названия голосов, названия инструментов;

      2) воспринимать на слух различные интонации в речи учителя (вопросительной, радостной, грустной, удивленной, жалобной, требовательной) и воспроизведение ее, используя естественные жесты, в собственном произношении на различном речевом материале;

      3) воспринимать на слух речевой материал, связанный с организацией учебной деятельности обучающихся типа: идите парами, цепочкой; идите за ... (друг за другом); бежать, двигаться галопом, поскоком; о чем говорится в песне; какая звучит музыка;

      4) четко, внятно произносить материал урока, соблюдая его ритмическую звуковую структуру;

      5) правильно произносить все звуки русского языка, четко дифференцируя в произношении свистящие и шипящие звуки, носовые и ротовые, дифтонги, щелевые;

      6) выполнять под музыку сложные виды ходьбы, бега и других основных гимнастических и танцевальных движений; соблюдать умеренный и замедленный темп;

      7) аккомпанировать на музыкальных и шумовых инструментах;

      8) произносить речевой материал слитно, голосом разговорной громкости, соблюдая словесное и фразовое ударение, интонационную выразительность;

      9) пропевать звукоряд в сторону повышения и в сторону понижения, петь ноты первой октавы вверх и вниз, показывать движением руки направление звуков;

      10) двигаться под музыку легко, менять направление движения, скорость, соблюдать синхронность.

Глава 7. Требования к уровню подготовки обучающихся 7 класса

      42. Предметные результаты.

      43. По окончании 7 класса обучающиеся будут знать:

      1) комплекс упражнений по ритмической гимнастике;

      2) названия музыкальных инструментов, предусмотренных программой;

      3) названия нот первой октавы;

      4) танцевальные движения 4 танцев;

      5) куплетные формы: запев, припев;

      6) фамилии и имена композиторов;

      7) характер музыкальных произведений: песня, танец, марш;

      8) звучание музыкальных инструментов: фортепиано, домбра, электроорган, баян.

      44. По окончании 7 класса обучающиеся будут уметь:

      1) воспринимать на слух речевой материал, связанный с организацией учебной деятельности обучающихся типа: идите парами, цепочкой; идите за ... (друг за другом); бежать, двигаться галопом, поскоком; о чем говорится в песне; какая звучит музыка;

      2) воспринимать на слух различные интонации в речи учителя (вопросительную, радостную, грустную, удивленную, жалобную, требовательную) и воспроизводить ее, используя естественные жесты в собственном произношении на различном речевом материале;

      3) воспринимать на слух звучание различных музыкальных инструментов, определять национальный характер музыки;

      4) соблюдать словесное и фразовое ударение, интонационную выразительность;

      5) охарактеризовать услышанную музыку или песню и задать друг другу вопросы о прослушанном;

      6) определять характер, темп, форму прослушанных пьес;

      7) произносить речевой материал слитно, голосом разговорной громкости;

      8) пропевать звукоряд в сторону повышения и в сторону понижения, петь ноты первой октавы вверх и вниз, показывать движением руки направление звуков;

      9) соблюдать нормальный темп при произнесении речевого материала, произносить речевой материал голосом разговорной громкости, соблюдая словесное ударение, интонацию;

      10) приближенно (по возможности более точно) интонировать мелодии песен;

      11) аккомпанировать на музыкальных и шумовых инструментах, воспроизводить мелодию на фортепиано, электрооргане (с помощью учителя).

      45. Личностные результаты выражаются в:

      1) уважительном отношении к истории, культуре, традициям народов Казахстана;

      2) сформированности музыкально-эстетических потребностей, ценностей и чувств;

      3) ориентации в культурном многообразии окружающей действительности;

      4) сформированности эмоционального отношения к музыкальному исскуству, понимании его функций в жизни человека и общества.

      46. Системно-деятельностные результаты выражаются в:

      1) умении воспринимать музыку как составную часть других видов деятельности: музыкально-ритмических движений, игр на музыкальных инструментах, декламации песен;

      2) умении согасованного с музыкой исполнения танцев;

      3) способности воспринимать различные музыкальные произведения;

      4) умении применять полученные знания в практической деятельности.

      Сноска. Приказ дополнен Приложением 334 в соответствии с приказом Министра образования и науки РК от 27.07.2017 № 352 (вводится в действие с 01.09.2017 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 1, 2, 6, 8, 9, 10, (11, 12) классов, с 01.09.2018 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 3 класса, с 01.09.2019 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 4 класса и для обучающихся 10 класса).

Типовая учебная программа по предмету "Лечебная физическая культура" для обучающихся с нарушением зрения (незрячие и слабовидящие) 5-6 классов уровня основного среднего образования Глава 1. Пояснительная записка

      1. Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы №1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына сәйкес әзірленген.

      2. Оқу пәнінің мақсаты емдік дене шынықтырудың арнайы әдістемесін қолдану аркылы көру қабілеті бұзылған білім алушының жан-жақты және толыққанды дамуын оның дене және психикалық-дене қабілеттерін қалпына келтіру мен жетілдіру жолымен камтамасыз ету.

      3. Оқу пәнінің міндеттері:

      1) көру қабілетінің патологиясы бар балалардың деңсаулығын нығайту, үйлесімді дене дамуына ықпал жасау;

      2) жүрек-тамыр және тыныс алу жүйелерінің кызметтерін белсендіру;

      3) тірек-қимыл аппаратының қызметін жақсарту және нығайту;

      4) көрмейтін және нашар көретін білім алушылырдың өз бетінше кеңістіктік бағдарлауына қажетті дағдырларын қалыптастыру;

      5) көздің бұлшықет жүйесінің кызметін жақсарту;

      6) сақталған талдағыштардың айналадағы заттарды және қоршаған ортаны қабылдауға дайындығын дамыту;

      7) көру қабілетінің ауытқуына шалдыққан балалардың табысты әлеуметтенуіне қажетті болатын өмірлік дағдыларды қалыптастыру.

      4. Көру қабілетінің бұзылуы кеңістік бағдарлауды қиындатады, қимыл-қозғалыс дағдылардың қалыптасуын тежейді, қозғалыс және таным белсенділіктің әлсіреуіне әкеледі.

      5. Емдік дене шынықтыру сабақтарының мәні көру қабілеті бұзылған балалардың дене және функционалды дамуындағы кемшіліктерін түзету мен компенсациялаудың тиімді және ықпалды жолдарын іске асыруда. Көру қабілетінің бұзылыстары бар балаларға дене жаттығуларды қолданудың мүмкіндігі баланың бұлшық ет жүйесінің барлық өмірлік іс-әрекетінде атқаратын манызды рөліне байланысты. Қозғалыс белсенділігі ішкі мүшелердің қалыпты жұмыс жасауының қажетті шарты болып табылады.

      6. Баланың орта мектеп жасы дене өсуі мен мөлшерлерінің қарқынды артуымен сипатталады. Бұл кезеңде бұлшық ет мөлшері де қарқынды дамиды. Қыздар мен ұлдардың жыныстық даму мерзімінде айтарлықтай айырмашылықтар байқалады. Жасөспірімдерде жыныстық жетілу кезеңінде тыныс алу жүйесі ең жоғары қарқынымен дамиды. Жасөспірімдік жас - моторлық қабілеттерінің қозғалғыш жетілуінің жалғасу кезеңі. Сондықтан, емдік дене шынықтырудың міндеті – бұл дене дамуындағы кемшіліктерін түзету мен орнын толтыру ғана емес, сонымен бірге бұл орта мектеп жасындағы балалардың қарқынды (жасына сай) дене дамуына ықпал жасаудың жолы.

      7. Емдік дене шынықтыру сабақтарын аптасына 2 рет топтармен (3-5 адам) өткізеді, топтарды білім алушылардың даму деңгейіне қарай құрастырады; кейбір күрделі жағдайда сабақтар жеке түрінде өткізіледі. Сабақтардың ұзақтығы - 45 минут.

      8. Оқу жүктемесінің көлемі:

      1) 5-сынып –аптасына 2 сағат, оқу жылына 68 сағат;

      2) 6-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылына 68 сағат.

      9. "Емдік дене шынықтыру" пәнінің сабақтары дене шынықтыру сабақтарымен тығыз байланысты.

2-тарау. Оқу пәнінің 5-сыныптағы базалық білім мазмұны

      10. Теориялық білімінің негіздері (2 сағат).

      11. Қозғалыс функцияларының бұзылыстарын түзету (18 сағат):

      1) қолдың ұсақ моторикасын дамыту;

      2) майтабандықтың алдын алу және түзету;

      3) жүрудің бұзылуын түзету;

      4) мүсіннің ауытқуларын түзету;

      5) қол-аяқ буындарының қозғалыстарын дамыту.

      12. Кеңістік бағдарлауды дамыту (10 сағат).

      13. Тыныс алу функциясын калыпқа келтіру (8 сағат).

      14. Ойын-терапиясы (түзету-дамыту ойындары) (10 сағат).

      15. Сақталған функцияларды дамыту (12 сағат).

      16. Қалдық көру қабілетін дамытуға бағытталған арнайы жаттығулар (8 сағат).

3-тарау. Оқу пәнінің 6-сыныптағы базалық білім мазмұны

      17. Теориялық білімнің негіздері (2 сағат).

      18. Туынды қозғалыс бұзылыстарын алдын алу және түзету (22 сағат):

      1) қолдың ұсақ моторикасын дамыту;

      2) майтабандықтың алдын алу және түзету;

      3) мүсіннің ауытқуларын алдын алу және түзету.

      19. Вестибулярлық аппаратын дамыту (10 сағат).

      20. Тыныс алу функциясын қалыпқа келтіру (14 сағат):

      1) бұлшықет – буын аппаратын дамыту (аяқ-қолдың, арқаның, иықтың және іштің бұлшықеттерін нығайтатын жаттығулар);

      2) релаксация (босаңсу жаттығулары).

      21. Ойын-терапия (тузете-дамытатын жаттығулар) (10 сағат):

      22. Қалдық көру қабілетін дамытуға бағытталған арнайы жаттығулар (10 сағат).

4-тарау. 5-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      23. Пәндік нәтижелер.

      24. Білім алушылар:

      1) спорт залында өтетін сабақтардың қауіпсіздік техникасын;

      2) салауатты өмір салтының компоненттерін;

      3) дене жаттығулардың ағзаға тигізетін ықпалын;

      4) жүру кезінде аяқ табандарын дұрыс қоюды;

      5) мүсіннің дұрыс қалпын;

      6) түзету бағыттылығы бар қозғалыс ойындардың ережелерін;

      7) спорт залында орналасқан сипап-сезу арқылы қабылданатын нысаналарды;

      8) қалдық көру қабілетін алдын алу маңыздылығын білетін болады.

      25. Білім алушылар:

      1) ұсақ моторикасын дамытуға арналған жаттығулар кешенін орындау;

      2) омыртқаны түзетуге бағытталған жаттығуларды орындау;

      3) тыныс алу жаттығуларын жасау;

      4) қалдық көру қабілетін дамытуға бағытталған арнайы жаттығуларды орындау;

      5) денсаулығын нығайтуға бағытталған жаттығулар түрлерін орындау дағдыларын меңгеретін болады.

5-тарау. 6 - сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      26. Пәндік нәтижелер.

      27. Білім алушылар:

      1) дене жаттығулардың емдік және гигиеналық маңыздылығын;

      2) қолдың ұсақ моторикасын дамытатын жаттығулар кешендерін;

      3) табан күмбезін нығайтуға бағытталған жаттығуларды;

      4) мүсіннің дұрыс қалпын қалыптастыратын жаттығулар кешендерін;

      5) вестибулярлық аппаратын дамытатын жаттығулар кешендерін;

      6) бұлшықет пен буын аппаратын дамытуға арналған жаттығулар кешендерін;

      7) мүсінді, омыртқаны, кеңістікте бағдарлау қабілетін дамытуға бағытталған қозғалыс ойындарының ережелерін;

      8) жүріс-тұрысына қимыл әсерінің маңызын;

      9) қалдық көру қабілетін сақтауға және дамытуға бағытталған жаттығулар кешендерін білетін болады.

      28. Білім алушылар:

      1) релаксация үшін қолданатын тыныс алу жаттығуларын орындау;

      2) спортзал алаңында есту, сипап сезу, иіс сезу талдағыштарын пайдалану;

      3) мүсіннің дұрыс қалпын қалыптастыратын жаттығуларды орындау;

      4) вестибулярлық аппаратын дамытатын жаттығуларды орындау;

      5) бұлшықет пен буындар аппаратын дамытатын жаттығуларды жасау;

      6) қалдық көру қабілетін сақтауға бағытталған жаттығуларды орындау дағдыларын меңгеретін болады.

      29. Тұлғалық нәтижелер. Білім алушылар:

      1) еріктік қасиеттерін тәрбиелеу;

      2) өмірлік-маңызды қозғалыс біліктері мен дағдыларын игеруінен және түзету;

      3) кеңістіктік бағдарлау дағдыларының даму;

      4) бұлшық ет-буын сезімінің жетілу;

      5) дұрыс жүруді, мүсінді дұрыс қалыпта ұстау;

      6) спорт залы/алаңы жағдайындағы кеңістікте бағдарлау;

      7) өз денсаулығына сауатты қарау;

      8) жүгіру және жүру кезінде аяқ табанын дұрыс қоюынан, мүсіннің дұрыс қалпын бақылау;

      9) денеге күш салу кезінде сақталған анализаторларын пайдалана білу;

      10) қимыл ойындарын өз бетінше жүргізу дағдыларын танытады.

      30. Жүйелік - әрекеттік нәтижелер білім алушылардың:

      1) салауатты өмір салтын сақтауынан;

      2) коммуникативтік және танымдық әрекеттерін дамытуынан;

      3) қимыл-қозғалыс және бағдарлау әрекеттерінде сақталған анализаторларды қолдануынан көрініс табады.

      Сноска. Приказ дополнен Приложением 335 в соответствии с приказом Министра образования и науки РК от 27.07.2017 № 352 (вводится в действие с 01.09.2017 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 1, 2, 6, 8, 9, 10, (11, 12) классов, с 01.09.2018 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 3 класса, с 01.09.2019 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 4 класса и для обучающихся 10 класса).

Типовая учебная программа по предмету "Охрана и развитие остаточного зрения и зрительного восприятия" для обучающихся с нарушением зрения (незрячие и слабовидящие) 5-6 классов уровня основного среднего образования Глава 1. Пояснительная записка

      1. Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы №1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім) жалпыға міндетті мемлекеттік стандартына сәйкес әзірленген.

      2. Оқу пәнінің мақсаты – көру елестерінің қорын байыту мен оны ары қарай дамыту негізінде қоршаған орта туралы біртұтас түсінігін қалыптастыру.

      3. Оқу пәнінің міндеттері:

      1) жаңа технологияларды пайдалана отырып, көру қабілеті бұзылған балалардың көру біліктілігі мен дағдыларын дамытуға мотивациясын қалыптастыру;

      2) көру қабілетін сақтау мен дамытудың мүмкіндіктері туралы білімдерін кеңейту;

      3) әлеуметтік бейімделуіне және жалпы оқу құзіреттілігінің дамуына көмектесу.

      4. Көру қабілеті бұзылған балаларды арнайы оқыту мен тәрбиелеудің басты бағыты - көру қызметінің бұзылуын түзету, көру қабілетін сақтау және көру түйсігін жүйелі компенсаторлы дамыту болып табылады.

      5. Қазіргі уақытта қалдық көру қабілетін сақтау мен дамыту түсінігі көру қабілетін әрі қарай төмендетпей, керісінше көру қабілетінің төмендеуін алдын алуға және оны дамытуға бағытталған кешенді емдік-гигиеналық және психологиялық-педагогикалық іс-шаралар ретінде түсіндіріледі.

      6. Қалдық көру түйсігін сақтау мен дамыту бойынша коррекциялық-педагогикалық жұмыстың бағыты келесі функцияларды дамыту болып табылады: сақтау-гигиеналық іс-шаралар және көру жүктемесінің тәртібін сақтау; қалдық көрудің іздеу-бағдарлау функциялары ақпараттық-танымдық функциялар, көру қызметін бақылайтын және реттейтін функциялар. Осы бөлімдер бойынша жұмыс мазмұны көру қабілетін пішінді, стереоскопиялық тереңдігі болып табылатын, сондай-ақ перифериялық көру қабілетін дамыту көптүрлілігіне, кеңістіктік көруін дамытуға көмектеседі.

      7. Курстың негізгі мазмұны төмендегі бөлімдерде жүзеге асырылады:

      1) диагностика;

      2) көру қабілетін сақтау;

      3) түстерді қабылдау;

      4) пішінді қабылдау;

      5) шаманы қабылдау;

      6) қабылдаудың біртұтастылығы мен егжей-тегжейлілігін дамыту;

      7) сюжетті суреттер мен картиналарды қабылдау;

      8) күрделі іс-қимылдарды қабылдау.

      8. Түзету сабақтары нашар көретін балалармен (көру өткірлігі 0,05 және одан жоғары) және қалдық көруі бар (көру өткірлігі 0,01-0,04), яғни медициналық көрсеткіші бойынша Брайль жүйесімен оқытылатын білім алушылармен жүргізіледі. Білім алушыларды топтарға бөлу олардың көру мүшесінің ауруының сипаты, негізгі функцияларының жағдайы, көру өткірлігі мен түйсігінің қалыптасу деңгейі және жалпы психикалық дамуы есепке алынып құрылады.

      9. Білім алушылардың жетістігін бағалау баллдық емес, білім алушылардың өз мүмкіндігінің деңгейінде, қалдық көру қабілетін сақтау мен көру түйсігін дамыту құзіреттілігінің жетістігі мен қалыптасу мониторингіне негізделген оқытудың сапалы сипатында болады.

      10. Көру қабілеті бұзылған балаларды оқытуда міндетті құралдарымен жабдықталған арнайы оқу бөлмесінің болуы талап етіледі:

      1) психофизиологиялық әдістермен жұмыс жасайтын арнайы фотостимулятор;

      2) түрлі пішіндегі және түстегі мозаика мен конструктордың элементтері (ақ, қара, қанық қызыл, қанық сары, қанық жасыл, және көк түсті);

      3) заттардың ақ-қара және түрлі-түсті бейнелі жинағы және сюжетті жағдаяттар;

      4) шынайы заттардың біртұтас және бөлінбелі модельдерінің муляждары;

      5) жеке пайдалануға арналған компьютер;

      6) түрлі-түсті фломастерлер, қарындаштар, маркерлер;

      7) жарықтандыру құрылғылары, люксометр;

      8) синоптофор.

      11. "Қалдық көру қабілеті мен көру түйсігін дамыту және сақтау" пәні бойынша ұзақтығы 30 минуттан тұратын, ал үзіліссіз көру жүктемесі 5-10 минуттан аспайтын сабақтар аптасына бір рет жүргізіледі. Көру жұмыстарын ұйымдастырудың маңызды аспектілері - жұмыс орнының қажетті жарықтануы, мойын және арқа бұлшықеттерінің шаршауының алдын алу, көру жүктемелерінің тәртібін сақтау болып табылады.

      12. Оқу жүктемесінің көлемі:

      1) 5-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында 34 сағат;

      2) 6-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында 34 сағат.

2-тарау. Оқу пәнінің 5-сыныптағы базалық білім мазмұны

      13. Диагностика (1 сағат):

      1) көру қабілетін сақтаудың мәні туралы білім алушылардың білімдерін нақтылау;

      2) білім алушылардың көру түйсігінің даму деңгейін бағалау.

      14. Көруді сақтау (4 сағат):

      1) көру анализаторларының маңыздылығы туралы әңгіме, көру қабілетінің нашарлауы мен жоғалту қаупі туралы факторлар;

      2) түзетудің оптикалық құралдарын күту (көзілдірік, лупалар, линзалар);

      3) көздің шаршағанын басу үшін қарапайым манипуляцияларды және амалдарды үйрету: көзді жиі жыпылықтату, жұму, қабақты жеңіл жабу, жұмулы көзді саусақтың ұшымен сипалау, жайлап басу, алақанмен уқалау және қыздыру жаттығулары, көру жұмыстарына мақсатты түрде үзіліс жасау және;

      4) аккомодацияға жаттығулар, белгісі бар әйнекке қарап жаттығу;

      5) көру аймағы ұғымы (жанынан көру, орталық көру, көру аймағының тарылуы), көру өрісін анықтайтын құрал – периметр;

      6) келбетті пішіннің көруді сақтауға әсері;

      7) дене шынықтыру режимі, көруді сақтау үшін оны орындау.

      15. Түстерді қабылдау (4 сағат):

      1) жарықтық пен қанықтықтың өсуі/төмендеуі жағдайында түстерді қабылдау жаттығулары;

      2) негізгі үш спектрдің ауданында (қызыл, көк, жасыл) дифференцалдық сезімталдығын дамыту;

      3) түстерді араластыру арқылы түстің жаңа реңін алу;

      4) оюларды, клеткаларды, геометриялық фигураларды әртүрлі түстермен бастыру;

      5) бөліктерден бүтінді құрастыру, өрнектерді бояу және құрастыру;

      6) көру жадысын жетілдіруге арналған жаттығулар мен тапсырмалар;

      7) "Жаратылыстану" пәнінің бағдарламасына сәйкес "Ағаштар", "Бұталар", "Шөптесін өсімдіктер", "Гүлдер" жайлы көріністерін нақтылау және қалыптастыру.

      16. Пішінді қабылдау (6 сағат):

      1) геометриялық фигуралардың (жұлдыздар, түрлі конфигурациядағы сопақтар) ұлғаю диапазоны;

      2) нүктесінің жылжыған кездегі бейнелерді ажырату жаттығулары (оңға-солға, жоғары-төмен, алыс-жақын);

      3) жазық және көлемді бейнелердегі кескіндерді тану жаттығулары;

      4) көлемді және бейнеленген заттардың суреттерін салыстыру.

      17. Шаманы қабылдау (6 сағат):

      1) көптеген заттардың ішінен берілген мөлшердегі затты бөлу (қабылдайтын заттарды өсу саны, қабылдайтын затқа дейінгі арақашықтық);

      2) көрнекіліктерге сүйене және сүйенбей, заттарды шамасына қарай ажырату;

      3) стереоскопиялық көру қабілетін дамытуға арналған жаттығулар: шаманың үш параметрі бойынша көлемді затты бағалау;

      4) бұрышы өзгергендегі затты қабылдаудың мәнін анықтауға арналған жаттығулар;

      5) мәндік ұғымдарды бекітуге арналған дидактикалық ойындар және жаттығулар.

      18. Қабылдаудың біртұтастылығы мен егжей-тегжейлілігін дамыту (8 сағат):

      1) көз қозғалысының функциясын дамытуға, аккомодация деңгейін жоғарылатуға, көруді қарқындатуға әсер ететін жаттығулар мен тапсырмалар;

      2) талдап байқауды дамытуға арналған жаттығулар: заттарды қабылдау, бүтін бөлікті бөлшекке бөлу, заттың дифференциалдық сапасы мен қасиеттері, қабылдаудың сөздік сипаттауы ("менің орамалым қызыл, ал сенікі көк; менікі үшбұрышты, ал сенікі шеңбер, менікі тегіс, ал сенікі оюмен");

      3) толтырылған суреттер мен кескіндерді салыстыру жаттығулары; артық затты бөлу, бірнеше айырмашылығы бар, ұқсас суреттерді біріктіру;

      4) бүтін бөліктің көлемді жартыларын жинау;

      5) затты алдынан және артынан бейнелейтін суреттердің жартыларын жинау (қуыршақ артынан және алдынан, рюкзак алдынан және артынан);

      6) синоптофордағы жаттығулар: бір заттың екі суретін (әрқайсысының бөлек бөлшегі бар) тұтас суретке біріктірудегі іс-қимылдар қызметі.

      19. Сюжетті суреттер мен картиналарды қабылдау (4 сағат):

      1) белгілі алгоритм бойынша сюжетті суреттерді кезеңмен біртұтас қылып қабылдауды үйрету: сюжеттің тақырыбын анықтау; сюжеттік суреттегі болып жатқан оқиғаның уақыты мен орнын нақтылау; суреттегі оқиғаның негізгісін және қосымшасын анықтау; сюжеттік іс-әрекеттің динамикасын анықтау.

      20. Диагностика (1 сағат):

      1) білім алушылардың көру арқылы қабылдауының даму деңгейін бағалау.

3–тарау. Оқу пәнінің 6-сыныптағы базалық білім мазмұны

      21. Диагностика (1 сағат):

      1) білім алушылардың көру арқылы қабылдау деңгейін бағалау.

      22. Көру қабілетін сақтау (4 сағат):

      1) оптикалық құралдарды күту біліктіліктерін бекіту;

      2) денсаулық пен көруді сақтауға саналы қатынастың мәні туралы әңгіме;

      3) көздің сыртқы бұлшық еттеріне арналған жаттығулар;

      4) көздің ішкі бұлшық етіне жаттығу;

      5) айналасындағы бұлшық еттерге жаттығу;

      6) Бейтс-әдісі бойынша жаттығу;

      7) көз шаршауының алдын-алуға ұсынылған жаттығулар;

      8) көзді демалдыруға арналған жаттығулар;

      9) көзге арналған жалпы нығайту жаттығулары;

      10) көру қабілетін сақтау үшін орындалатын физикалық жүктемелердің тәртібі.

      23. Түстерді қабылдау (4 сағат):

      1) жарықтық пен қанықтықтың өсуі/төмендеуі жағдайында спектрдің негізгі түстерін және оның реңдерін қабылдау жаттығулары;

      2) түстерді араластыру арқылы түстің жаңа реңін алу;

      3) өрнектерді құрастыру және бояу;

      4) іс-әрекеттегі көру эталондарымен еркін өңдеуге арналған жаттығулар;

      5) "Жаратылыстану" пәнінің бағдарламалық материалына сәйкес "Жануарлар", "Құстар", "Балықтар", "Жәндіктер" жайлы көріністерін нақтылау.

      24. Пішінді қабылдау (4 сағат):

      1) жазық және көлемді бейнелердегі заттарды салыстыру;

      2) жазық бейнелерді салыстыру;

      3) бейнеленген ұқсас заттық бейнелерді салыстыру;

      4) "Жаратылыстану" пәнінің бағдарламалық материалына сәйкес "Жануарлар", "Құстар", "Балықтар", "Жәндіктер" жайлы көріністерін қалыптастыру.

      25. Шаманы қабылдау (4 сағат):

      1) көптеген заттардың ішінен берілген мөлшердегі затты бөлу (қабылдайтын заттарды өсу саны, қабылдайтын затқа дейінгі арақашықтық);

      2) стереоскопиялық көру жаттығулары: заттардың биіктік/тереңдік параметрлерін және ол туралы түсініктерді салыстыру;

      3) қоршаған ортадағы заттарды, оның қалыптасқан түсініктерін салыстыру.

      26. Қабылдаудың біртұтастылығы мен егжей-тегжейлілігін дамыту (6 сағат):

      1) қоршаған әлемдегі заттар туралы елестерін кеңейту, олардың сапалы мінездемелері мен әрекет ету тәсілдері;

      2) заттарды ажырату, оларды мәнді белгілеріне қарай топтастыру;

      3) заттарды мәндік бөлімдеріне қарай тану; затты бөлшектеу;

      4) құрастыру;

      5) мозаика жинау;

      6) заттық бейнелерді ажырату, талдау, сипаттау, салыстыру;

      7) затты және суретті сөздік сипаттама бойынша табуға арналған жаттығулар;

      8) бейнелерді үзінді бойынша ажырату, суреттердегі "қателерді" табу;

      9) көп кескіндердің ішіндегі "жасырын" бейнелерді табуға арналған жаттығулар;

      10) көріп бақылаумен берілген суреттерді жазықтық үстінде құрастыру (қағаз бетінде, грифель тақтасында).

      27. Сюжетті суреттер мен картиналарды қабылдау (6 сағат):

      1) статикалық және динамикадағы сюжетті суретті қабылдау үшін компьютерлік техниканы: сюжетін өзгертіп, бейнелеудің пішінін, мөлшерін, түсін, жарықтығын, шектеулерін өзгертіп пайдалану;

      2) көру арқылы қабылдау жылдамдығын және қасиеттерін кинофильм көрсету, оны талқылау және сюжетін әңгімелеу жолымен жаттықтыру.

      28. Күрделі іс-қимылдарды қабылдау (4 сағат):

      1) адамның толыққанды өмір сүруіндегі белсенді қозғалыстың мәні;

      2) басқа адамның мимикасына, қимылына және ишарасына қарап, оның эмоционалды күйін ажыратуды және қабылдай білуді бекіту;

      3) өзінің сезімін қозғалыс және ишара арқылы адекватты білдіруді үйрету.

      29. Диагностика (1сағат):

      1) білім алушылардың көру арқылы қабылдауынының даму деңгейін бағалау.

4-тарау. 5-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      30. Пәндік нәтижелер.

      31. Білім алушылар:

      1) оптикалық құралдарды күту ережесін;

      2) көру анализаторларының жұмыс істеуін қамтамасыз етуге бағытталған, көздің шаршауын алдын-алуға арналған кешенді жаттығуларды;

      3) спектрдің негізгі түстері және олардың реңдерін;

      4) түстің жаңа реңін алу тәсілдерін;

      5) негізгі геометриялық фигуралар және олардың бейнелерін;

      6) шамалардың үш параметрін;

      7) сюжетті суретті, картинаны қабылдау алгоритмін білетін болады.

      32. Білім алушылар:

      1) түзетудің оптикалық құралдарын күту;

      2) көздің шаршауының алдын-алуға арналған көру аккомодациясын, көру анализаторларын жаттықтыруға арналған жаттығуларды орындау;

      3) түстердің және олардың реңдерін дифференциялау, араластыру арқылы түстің жаңа реңін алу;

      4) бүтіннің бөліктерін ажырату, олардан біртұтас зат құрастыру;

      5) параметрлер бойынша тірі және өлі табиғаттың заттарын қатыстыру және салыстыру;

      6) геометриялық фигуралардың бейнелерін тану, олардың жылжығандағы шамасын анықтау;

      7) көптеген заттардың ішінен көрсетілген пішіндегі, түстегі, шамадағы заттарды бөлу;

      8) шаманың үш параметрі бойынша көлемді заттарды бағалау;

      9) қабылдауды елеулі және елеусіз белгілерін көрсете отырып сипаттау;

      10) сюжетті картинаны белгілі алгоритм бойынша қабылдау және сипаттау дағдыларын меңгеретін болады.

5-тарау. 6-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      33. Пәндік нәтижелер.

      34. Білім алушылар:

      1) көздің көруін жоғалтып алу факторларын;

      2) көру анализаторларының бұзылуының орнын толтыру туралы;

      3) көру анализаторларының жұмыс істеуін қамтамасыз етуге бағытталған, көздің шаршауын алдын-алуға арналған кешенді жаттығуларды;

      4) спектрдің негізгі және қосымша түсі және олардың реңдерін;

      5) стереоскопиялық және пішінді көруді дамытуға бағытталған кешенді жаттығуларды;

      6) қоршаған ортадағы заттардың сапалы қасиеттері және олармен әрекет ету тәсілдерін;

      7) көзбен бақылап отырып, жазықтықтағы берілген суреттерді құрастыру тәсілін;

      8) динамикадағы және статикадағы сюжетті суреттерді қабылдау алгоритмін білетін болады.

      35. Білім алушылар:

      1) түзетудің оптикалық құралдарын күту;

      2) көз бұлшық еттерін жаттықтыруға арналған жаттығуларды орындау;

      3) дене шынықтыру жүктеменің тәртібін ұстау;

      4) түрлі жағдайлардағы спектрдің түстері мен олардың реңктерін айыра білу;

      5) өрнек құрастырып, бояу;

      6) күнделікті іс-әрекеттегі көру эталондарымен өңдеу;

      7) негізгі параметрлер бойынша тірі және өлі табиғаттың заттарын қатыстыру және салыстыру;

      8) заттарды бөліктеріне қарап тану, оның бөліктерін танып құрастыру;

      9) мозаиканы жинақтау және құрастыру;

      10) заттық бейнелерді салыстыру және сипаттау;

      11) сөздік сипатама бойынша суреттерді табу;

      12) жасырын кескінмен бейнелерді табу;

      13) фильмнің сюжетін мазмұндау, сюжетті сурет бойынша әңгіме құрастыру дағдыларын меңгеретін болады.

      36. Тұлғалық нәтижелер. Білім алушылар:

      1) көру анализаторларының мәні, көздің көруінің нашарлап кетуі мен жоғалтып алу қауіпті факторлары туралы кешенді білімді меңгеру;

      2) көру біліктері мен дағдыларын дамытуға ынталандыру;

      3) өзіне және өз денсаулығына жауаптылық дәрежесін түсіну;

      4) күнделікті және зияткерлік әрекеттегі көріністердің қорын еркін пайдалану дағдыларын танытады.

      37. Жүйелік - әрекеттік нәтижелер білім алушылардың:

      1) пән бойынша жүйелі білімді меңгеру, оны іс жүзінде қолдануынан көрініс табады;

      2) танымдық, зияткерлік және шығармашылық қабілеттерінің белсендірілуінен көрініс табады.

      Сноска. Приказ дополнен Приложением 336 в соответствии с приказом Министра образования и науки РК от 27.07.2017 № 352 (вводится в действие с 01.09.2017 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 1, 2, 6, 8, 9, 10, (11, 12) классов, с 01.09.2018 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 3 класса, с 01.09.2019 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 4 класса и для обучающихся 10 класса).

Типовая учебная программа по предмету "Социально-бытовая ориентировка" для обучающихся с нарушением зрения (незрячие и слабовидящие) 5-10 классов уровня основного среднего образования Глава 1. Пояснительная записка

      1. Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы № 1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім) жалпыға міндетті мемлекеттік стандартына сәйкес әзірленген.

      2. Оқу пәнінің мақсаты - қоршаған орта туралы біртұтас түсініктің қалыптасу негізінде адекватты мінез-құлық жүйесін қалыптастыру; көру қабілеті бұзылған тұлғаларды қазіргі өмір жағдайларына әлеуметтік-психологиялық жағынан бейімдеу.

      3. Оқу пәнінің міндеттері:

      1) көру қабілеті бұзылған тұлғалардың өзіне-өзі қызмет етуге, жеке гигиена сақтауға, үй шаруасын жасауға, қоршаған ортада бағдарлауға қажетті дағдыларын қалыптастыру және жетілдіру;

      2) әлеуметтік ортаның ерекшеліктерін дұрыс түсініп бағалауды және өз мінез-құлығын, жүріс-тұрысын өздігінен бақылау мен өзін-өзі реттеу дағдыларын қалыптастыру;

      3) дүниетанымы мен ой-өрісін кеңейту, жүріс-тұрыстың адамгершілік-этикалық нормаларын қалыптастыру, эстетикалық талғамын дамыту;

      4) әлеуметтік-мәдени мекемелеріне жататын кәсіпорындары іс жүзінде таныстыру;

      5) адамгершілік-тұлғалық қасиеттерін тәрбиелеу: еңбекқорлық, басқалардың қайғысы мен сезімдеріне ортақ бола білу, үлкендерді сыйлау, патриоттық сезімдер.

      4. Қөру қабілеті бұзылған балаларды әлеуметтік-тұрмыстық бағдарлауға үйрету – бұл олардың әлеуметтік бейімделу және интеграция аясына жататын өзекті және күрделі мәселелердің бірі. "Әлеуметтік-тұрмыстық бағдар" пәні көру қабілеті зақымдалған (көрмейтін және нашар көретіндер) балаларды арнайы оқыту мен тәрбиелеудің түзету бағыттағы пәндердің бірі болып табылады.

      5. Көру қабілетінің бұзылуына шалдыққан тұлғаларды әлеуметтік-тұрмыстық бағдарлауға дағдыландыру арнайы ұйымдастырылған оқыту жүйесі, оның негізінде тұлғаның қалыптасу процесіне жағымды ыкпал тигізетін және оның қоршаған ортамен әрекеттесуін қамтамасыз ететін құзыреттіліктер қалыптасады.

      6. Әлеуметтік-тұрмыстық бағдарлауды оқыту бағдарлама мазмұнын анықтауда кешенділікті және "Емдік дене шынықтыру", "Кеністіктік бағдар", "Мимика және пантомимиканы дамыту" пәндерімен өзара байланысты жүзеге асыруды қарастырады. Сабақтың нәтижелі болуы педагогтың ата-аналармен тығыз байланыс орнату кезінде ғана қамтамасыз етіледі.

      7. Оқу бағдарламасы концентрикалық тәсілі бойынша құрылған, яғни оқу материалы онда бірнеше рет ұсынылғанымен, білім беру мазмұны қайталанған сайын күрделенеді және кеңейтіледі, жеке элементтерінің нақтылануы және тереңдетілуі көзделген.

      8. Әлеуметтік-тұрмыстық бағдарлауды оқытудың негізгі ұйымдастыру формасы коррекциялық сабақ болып табылады. Дегенмен, бағдарламалық материалды нәтижелі меңгеру қалыптасқан икемдер мен дағдыларды сабақтан тыс уақытта бекітуді талап етеді.

      9. "Әлеуметтік-тұрмыстық бағдар" курсының базалық мазмұны келесі бөлімдерден тұрады:

      1) тамақтану: ас ішу ережелері; асүй/ас ішу бөлмесінде бағдарлау; асүйдің жабдықтануы; азық-түлік/шырын-сусындар; ас дайындау; қазақ ұлттық тағамдары; дастарханға тағамдарды реттеп қою;

      2) тұрмыстық бейімделу: жеке тазалық; киім және аяқ киім; үйдің/пәтердің жиһаздары мен жабдықтары; үй жинау; қазақ халқының ұлттық дәстүрлері; бюджет;

      3) әлеуметтік әрекеттесу: қарым-қатынас ережелері мен этикеті; гендерлік тәрбие; әлеуметтік желілер ішіндегі қарым-қатынас; туыстық/отбасылық қатынастар;

      4) әлеуметтік-мәдени мекемелерде және көлік аясындағы әлеуметтік әрекеттесу;

      5) нормативтік-құқықтық сауаттылық.

      10. Көру қабілеті терең бұзылған білім алушыларға дифференциалыі және жеке оқытуды жүзеге асыру жағдайындағы олардың жетістіктерін бағалау балдық емес, сапалық-сипаттау, эмоциональді түрде болып, әлеуметтік бағдарлаудағы құзіреттілігінің қалыптасу мен даму мониторингіне негізделеді.

      11. Көрмейтін және нашар көретін білім алушыларды әлеуметтік-тұрмыстық бағдарлауға оқыту арнайы жабдықталған кабинеттің болуын талап етеді.

      12. Әлеуметтік-тұрмыстық бағдар пәні бойынша сабақтар аптасына 1 рет өткізіледі. Оқу жүктемесінің (сағаттар санының) бөлінуі білім алушылардың тақырыпты меңгеру деңгейіне байланысты өзгеруі мүмкін.

      13. Оқу жүктемесінің көлемі:

      1) 5-сынып – аптасына 1сағат, оқу жылына 34 сағат;

      2) 6-сынып – аптасына 1сағат, оқу жылына 34 сағат;

      3) 7-сынып – аптасына 1сағат, оқу жылына 34 сағат;

      4) 8-сынып – аптасына 1сағат, оқу жылына 34 сағат;

      5) 9-сынып – аптасына 1сағат, оқу жылына 34 сағат;

      6) 10-сынып – аптасына 1сағат, оқу жылына 34 сағат.

2-тарау. Оқу пәнінің 5-сыныптағы базалық білім мазмұны

      14. Тамақтану (5 сағат):

      1) ас ішу кезіндегі ережелер: ас ішу саймандары мен құралдары; оларды қолдана білу, ас ішу ережелерін сақтау, түскі және кешкі асқа дайындалған тағамдар мен ас ішу саймандарын дастарханға дұрыс қою, астан қалған ыдыстарды жуу және дастарханды жинау;

      2) асүй/ас ішу бөлмесінде бағдарлау: асүйлік жиһаздардың, құрал-саймандардың және ыдыстардың жалпы орналасуы;

      3) аспазшының жұмысы, асүйдің жабдықтары: кастрөл, мультипісіргіш және оларды пайдалану ережелері; көретін серіктестің көмегімен осы аспаптарды қолдану арқылы қарапайым тағамдарды дайындау;

      4) негізгі азық-түлік және оларды сақтау ережелері: сусындар – шай, кофе, какао, кисель, компот; шай демдеу, кофе әзірлеу;

      5) ас әзірлеу: тиімді тамақтанудың негіздері; тамақ ішу тәртібі; суға піскен жұмыртқа; таңғы асқа дайындалған бутербродтар;

      6) қазақ халқының ұлттық тағамдары: қышқыл сүттен дайындалған тағамдар (құрт, ірімшік, қатық).

      15. Тұрмыстық бейімделу (7 сағат):

      1) жеке тазалық: дененің барлық мүшелерін тазалай білуге және дұрыс күтуге дағдыландыру; дене шынықтыру;

      2) деңсаулықты және қалдық көру қабілетін жыл мезгіліне байланысты сақтау ережелерін білу; өз диагнозын, көру талдағыштың ауруын білу және соның негізінде деңсаулығы мен қалдық көру кабілетіне зиян келтірмес үшін өзіне-өзі күш салу нормасын, өзіне жарамды спорт түрлерін таңдау;

      3) киім және аяқ киім: киімдегі таңбалар, ақ және түрлі-түсті кір киімдерді жуу ережелері, кір жуатын машинаның жұмыс тәртібі, ұсақ бұйымдарды жуу, жуылған кірді кептіру, дымқыл аяқ киімді құрғату;

      4) үйдің/пәтердің жабдықтануы: негізгі жиһаздардың бөлменің ішінде орналасуы;

      5) үйді жинастыру мен тазалау: құрғақ және ылғал тазалап жуудың тәртіптері; кітап сөресін, кіші шкафтарды жинау; жууға арналған химиялық құралдарын қауіпсіз қолданудың ережелерімен танысу.

      16. Әлеуметтік әрекеттесу (12 сағат):

      1) қарым-қатынас ережелері мен этикеті: қарым-қатынас формалары, тілдесу кезіндегі мимика мен ымдарды қолданудың маңыздылығы; қарым-қатынас барысында денені дұрыс қалыпта ұстауды бекіту;

      2) тілдесу кезінде ымдар мен мимиканы дұрыс пайдалану; қол алысу (тең құқықты, үстем, құрметтеуші);

      3) ұлттық этикеттегі айырмашылық (қазақ, еуропалық, шығыс);

      4) көретін адамдармен қарым-қатынасты жасаудың этикеті; көретіндермен бірге бағдарлау; алып жүруші адаммен бірге жүрудің ережелері; алып жүрудегі қарым-қатынастың этикасы;

      5) жатақхана ережелері, интернатта тұрудың ерекшелігі;

      6) көрмейтін және нашар көретіндердің еріксіз "қосарласқан қозғалыстары", оларды түзету жолдары;

      7) туыстық қатынас/отбасы: туысқандық байланыстар, отбасының ататегі, отбасылық дәстүрлер, ата-аналарымен бірге өткізілетін іс-шаралар.

      17. Әлеуметтік-мәдени мекемелеріндегі және көлік аясындағы әлеуметтік әрекеттесу (10 сағат):

      1) тілдесуде замануи құралдарды пайдалану;

      2) шаштараз: шашты сәндеп тарауда өзара көмектесу; шашты, теріні күтіп қарау;

      3) медициналық көмек: медициналық қызмет қөрсету (аурухана, клиника, емхана, дәріхана, медициналық жедел жәрдем қызметі 103, алғашқы жәрдем қорабы (мақта, бинт, жасыл дәрі (зеленка), жабыстырғыш (пластырь);

      4) көше қиылысы, бағдаршамның жарық белгісі мен дыбыстық сигналы; көше қиылысын өту ережесі, жолдың жиегімен жүру; көліктің негізгі түрлері; көшені өту үшін көмек сұрай білу.

3-тарау. Оқу пәнінің 6-сыныптағы базалық білім мазмұны

      18. Тамақтану (6 сағат):

      1) ас ішу кезіндегі ережелер: ас ішу кезінде әдеп сақтау ережелерін бекіту, қонақты шақыра білу, қонаққа шақыруды қабылдай алу, қонақ күту тәртібін білу;

      2) асүйде/ас ішу бөлмесінде бағдарлау: асүйдің/ ас ішу бөлмесінің санитарлық-гигиеналық ережелерін сақтау, таңғы және түскі ас дастарханын әзірлеу;

      3) асүйлік жабдықтары: ыдыс-аяқ түрлері (шәугім, шәйнек, электршәйнек, таба, казан), оларды қолдана білу;

      4) тамақ әзірлеу: тамақ дайындаудың санитарлық-гигиеналық ережелерін сақтау (қол жуу, алжапқыш пен орамал тағу); жарма, жарма түрлері, мультипісіргіште ботқа пісіру; көкеністер, олардың түрлері, көкеністердер салат дайындау;

      5) кешкі ас дастарханын әзірлеу; шайды демдей алуды, ерігіш кофе дайындай білу; қонақтарға салқын сусындарды ұсынып беруді үйрету;

      6) қазақтың ұлттық тағамдары: қышқыл сүттен жасалған сусындар (қымыз, шұбат, айран).

      19. Тұрмыстық бейімделу (6 сағат):

      1) жеке тазалық: санитарлық-гигиеналық ережелер; көру қабілетін қорғау ережелері және гигиенасы, салауатты өмір салтын сақтау маңыздылығы; зиянды әдеттер: ішімдік ішу, есірткі қабылдау, шылым шегу;

      2) киім және аяқ киім: күнделікті киетін киімді мөлшерге, қажетті үлгіге, маусымға сәйкес таңдай білу, оны күту; кірді қолмен жуу; іш киімді, шұлықты күнделікті ауыстыру;

      3) үйдің/пәтердің жабдықтануы: бөлмені/пәтерді безендіру, бөлменің ішкі көрінісін құрайтын ірі және ұсақ заттары;

      4) үйді тазалау: шансорғыш, үйді құрғақ тазалау және тазалап жуудың дағдыларын бекіту, жұмсақ жиһаздарды, корпустық жиһаздарды күтіп, тазалау.

      20. Әлеуметтік әрекеттесу (10 сағат):

      1) қарым-қатынас жасаудың/тілдесудің ережелері мен этикеті: өзін-өзі бағалау, өзін-өзі бақылау ұғымдары, өзін-өзі сырттан қарап бағалау ("басқа жақтан көзқарас");

      2) қарым-қатынастың, әлеуметтің маңыздылығы жайлы әңгімелесу; сөйлеу тілдің мәдениеті, тілдесуде әдеп сақтау. "Амандасу", "Қонақ күту", "Қонақтарды шығарып салу" тренингтері;

      3) әлеуметтік желі жүйелерінде қарым-қатынас жасау; әлеуметтік желілерді, электронды поштаны пайдалана білу; әлеуметтік желілер жүйелерінде қарым-қатынас жасаудың қауіпсіздігі; "Виртуалдық алаяқты қалай тануға болады" тренингі;

      4) телефон арқылы тілдесу, СМС жіберу арқылы қарым-қатынасқа түсу; "тірек" сөздерді, этикет фразаларын телефон арқылы сөйлеуде қолдана білу; туыс-тумаларға, жақын адамдарға жылы ықылас білдіру; көру талдағыштың көмегінсіз телефон нөмерін теру;

      5) көрмейтін балалардың қоршаған ортасының кеңею барысында жаңадан қосылған мұғалімдерді, тәрбиешілерді, құрдастарды, туысқандарды қабылдай алу мен тану икемін бекіту. "Жүрістен тану", "Мені таныдың ба?", "Дауыстан тану" тренингтері;

      6) гендерлік тәрбие: ұлдар мен қыздардың жыныстық жетілуі; етеккір циклі, етеккір циклдің күнтізбесін жүргізу; поллюция; етеккір және поллюция кезінде тазалық ережелерін сақтау; жеткіншек жас кезеңіндегі тершеңдік пен тері аурулардан сақтану;

      7) туыстық қатынас/отбасы: тілдесудегі мимиканың, мәнерліліктің маңыздылығы; жақындармен және бейтаныс адамдармен кездесуде, бейтаныс жерге барғанда, қоштасу кезінде жүріс-тұрыстың алгоритмі.

      21. Әлеуметтік-мәдени мекемелеріндегі және көлік аясындағы әлеуметтік әрекеттесу (10 сағат):

      1) автожолға саяхат, көлікті дыбыстан тану: троллейбус, автобус, трамвай, жеңіл көлік; жол жүру ережелері; "Біз көшеде жүрміз" атты тәжірибелік сабақ: түрлі бағдарлағыштарды пайдаланып (күннің орналасуын, жапырақтардың сыбдырын, көліктің шуын) таныс бастапқы жерден таныс соңғы жерге дейін өз бетінше бару;

      2) қоғамдық көліктің белсенді өмір сүру үшін маңыздылығы; қоғамдық көліктің аялдамалары; қоғамдық көліктің ішінде жүрудің ережелері.

      22. Нормативті-құқықтық сауаттылық (2 сағат):

      1) Қазақстан Республикасының негізгі нормитивті-құқықтық құжаттары, Қазақстан Республикасы Конституциясы, "Баланың құқықтары туралы" БҰҰ Конвенциясы; көру қабілетінің бұзылуынан болған мүгедектерге берілген жеңілдіктер.

4-тарау. Оқу пәнінің 7-сыныптағы базалық білім мазмұны

      23. Тамақтану (7 сағат):

      1) ас ішу кезіндегі ережелер: қонақта болған кезде кездесу/жиынның бабына қарай (той, ас, Наурыз, туған күн) жүріс-тұрыс ережелерін сақтау, әдеп сақтау;

      2) асүйде/ас ішу бөлмесінде бағдарлау: ыдыстарды тазалау, ыдыс-аяқтың түр-түрлерін жуу; стакандарды, шынаяқтарды, тостағандарды, кастрөлдерді, табаларды және сол сияқты ыдыстарды өз орындарына қою;

      3) азық түлік/сусындар: ботқа пісіруді, салат дайындауды бекіту; ет азықтар және оларды сақтау ережесі; макарон бұйымдары, олардың түрлері және әзерлеу амалдары; сүт және сүттен жасалған өнімдер, оларды сақтау; дәмдеуіштер, астатым, тұздықтар;

      4) тамақ дайындау: сорпа, сорпаның түрлері, ет қайнату мен тауық пісіру ережелері; көкөністер мен еттен жасалған бірінші берілетін тағамдар (кеспе, борщ, окрошка); түскі дастарханды дайындап, безендіру.

      24. Тұрмыстық бейімделу (7 сағат):

      1) жеке тазалық: жеке тазалықты сақтауды дағдыларын бекіту, шашқа және теріге күнделікті күтім жасау; косметикалық құралдар, жас өспірімдік теріні күту ережелері; порфюмерия, хош иісті таңдай білу, дезодорантты, спрейді қолдану;

      2) киім және аяқ киім: жағдаятқа сай киім таңдау (мерекелік, күнделікті, сапар-саяхатқа шығуға арналған, спорттық), киімді тазалап, ұстаудың амалдары мен ережелері; кір жуудың опцияларын дұрыс таңдау (түрлі түсті киімдер үшін, ақ киімдер үшін, жүн бұйымдарға арналған); киімді үтіктеу;

      3) үйдің/пәтердің жабдықтануы: жатын бөлменің интерьер бұйымдары; жиһазды тиімді орналастыруда және интерьер жасауда көзі көрмейтін адамның мүмкіндіктерін еске алу;

      4) үйді тазалау: көйлек-көншек шкафын, тумбочканы тазалау; корпустан жиналған жиһазды тазалап, күту; бөлменің ішін жуып тазалау; құрғақ тазалау мен жуудың ережелері, қітап сөрелерін жинап, тазалау; жууға арналған химиялық құралдарын қауіпсіз қолданудың дағдылары;

      5) қазақтың ұлттық дәстүрлері: үлкендерге, қарияларға құрмет көрсету, ұлттық салттар: "Бесік той", "Тұсау кесу", "Сүндет той".

      25. Әлеуметтік әрекеттесу (10 сағат):

      1) қарым-қатынас/тілдесудің ережелері мен этикеті: туған күнін тойлау, қонақ күту, сыйлықтарды қабылдай алу, сыйлық беру;

      2) сөйлеу этикеті, "Дұрыс және мәнерлі сөйле", "Әңгімені жалғастыра біл!" тренингтері; боямалылық пен жақсы мәнерлер; тілдесудің формалары мен стильдері; сөйлесу кездегі жағымсыз эмоциялардың көрінуі және оларды тежей білу;

      3) дау-жанжал жағдайлар және олардан шығу алгоритмі; балалардың көңілін қосарласқан еріксіз қозғалыстардан теріс аудару мақсатында ұйымдастырылған ойындар, әңгімелер; басқа іс-әрекетке ауыса білу;

      4) гендерлік тәрбие: жігіттер мен қыздар арасындағы қарым-қатынастың мәдениеті, танысуда әдеп сақтау, мерекелер мен қоғамдық іс-шаралар кезінде жүріс-тұрыстың, мінез-құлықтың модельдері; жігіт пен қыздың танысу жағдаятын модельдеу;

      5) әлеуметтік желістерде қарым-қатынас жасау; әлеуметтік желістерді, электронды поштаны тиімді және қауіпсіз пайдаланудың ережелері; тірек сөздерді, этикет фразаларын телефон арқылы сөйлеуде қолдана білу; туыс-тумаларға, жақын адамдарға жылы ықылас білдіру.

      26. Әлеуметтік-мәдени мекемелеріндегі және көлік аясындағы әлеуметтік әрекеттесу (8 сағат):

      1) қаланың ірі мәдени-тұрмыстық мекемелер туралы және олардың құрамына кіретін заттар жайлы түсініктер: кинотеатр (фойе, көрермендер залы, сахна), супермаркет (азық-түлік секциялары мен сөрелері, кассалар, азық-түлікке арналған себеттер), базар (азық-түлік бөлімі, өндіріс және шаруашылық бұйымдар бөлімі), емдеу мекемелер; "Сіз жоғалып қалсаңыз" тренингі;

      2) аялдамада бағдарлау, қоғамдық көлікке мінудің және одан түсудің алгоритмі; көзі көрмейтін адамдар үшін коғамдық көлікпен жүру ережелері.

      27. Нормативті-құқықтық сауаттылық (2 сағат):

      1) Қазақстан Рсепубликасы Үкіметінің кедергісіз ортаны қалыптастыруға бағытталған іс-шаралары; көру қабілетінің бұзылуынан болған мүгедектерге арналған оңалту орталықтары; Қазақстандық зағиптар қауымдастығы.

5-тарау. Оқу пәнінің 8-сыныптағы базалық білім мазмұны

      28. Тамақтану (6 сағат):

      1) ас ішу ережелері: ас ішу ережелерін түрлі жағдаяттарда сақтауды модельдеу;

      2) асүйдің жабдықтануы: азықты сақтау контейнерлері, оларды қолдану;

      3) азық-түлік/сусындар: тамақтанудың дұрыс мөлшерін сақтау; балық, балықты тазалау және сақтау; дәмдеуіштер; дастарханды әзірлеу/безендіру заттары; мерекелі дастарханды әзірлеу; жемістер, оларды сақтау ережелері;

      4) қазақтың ұлттық тағамдары: еттен жасалған бұйымдар – бесбармақ, қуырдақ, сірне.

      29. Тұрмыстық бейімделу (6 сағат):

      1) жеке тазалық: иіс сезу мәдениеті, хош иісті таңдай білу және дұрыс жағу/себу; денеге, шашқа жағатын косметикалық сұйықтар мен қоспалар;

      2) сауатты өмір салтына дағдыландыру; зиянды әдеттерден (шылым шегуден, ішімдік, есіртке қабылдаудан) сақтану;

      3) киім және аяқ киім: жағдайға, жағдаятқа сай киінуді дағдыландыру, киімді өз мағынасына қарай қолдану, киімді таза және ұқыпты киіп жүру; киімді дұрыс жуу және үтіктеу;

      4) үйдің/пәтердің жабдықталуы: қонақжай бөлменің ішкі көрінісі – интерьері; жиһаздарды және интерьерді құрайтын заттарды көзі көрмейтін адамның мүмкіндіктеріне сәйкес және тиімді орналастыра білу;

      5) үйдің ішін тазалау: жұмсақ жиһаздарды, кілемдерді тазалау мен күтудің ережелері;

      6) қазақтың ұлттық дәстүрлері: құда түсу, қызды ұзату, беташар.

      30. Әлеуметтік әрекеттесу (8 сағат):

      1) қарым-қатынас ережелері мен этикеті: ересек пен балалар арасындағы қатынастар; даулылықсыздықтың негіздері; дау-жанжалды шешуде жас ерекшеліктерін есепке алу;

      2) туыстық катынастар/отбасы: отбасының ішіндегі қарым-қатынас жайлы түсініктерді кеңейту және бекіту; көрмейтін немесе нашар көретін баланың өз отбасының ішіндегі сау аға-інілерімен, әпке-сіңлі-қарындастарымен араласуы, қарым-қатынасқа түсуі.

      31. Әлеуметтік-мәдени мекемелеріндегі және көлік аясындағы әлеуметтік әрекеттесу (10 сағат):

      1) тілдесудің сөйлеу және сөйлеуден тыс құралдарын пайдаланып қарым-қатынас жасаудың мәдениеті; көпшілік алдында сөз сөйлеу мәдениетін тәрбиелеу. Жағымсыз эмоцияларды тыя қоюды білу;

      2) жолаушылар көліктің жүру бағыттарын зерделеу әдістері; көрмейтін адамның аялдамада жүріс-тұрысы; қала қөлігіне міну және одан түсу ережелері; көлік салонында жүріп-отыру; жолаушылар көлігінің салонында таяқтың көмегімен жүріп-отыруды үйрену және жаттықтыру; автобуспен 2-3 аялдамаға дейін өз бетінше жүріп қайту.

      32. Нормативті-құқықтық сауаттылық (4 сағат):

      1) қалалық, жергілікті өкіметтің тарапынан көрсетілетін нақты көмегін (көлікке қолжетімділік, мүгедектігіне байланысты зейнетақы алу, тұратын үймен қамтамасыз ету) алу үшін жиналатын құжаттар пакетін дайындауға көмектесу.

6-тарау. Оқу пәнінің 9-сыныптағы базалық білім мазмұны

      33. Тамақтану (8 сағат):

      1) ас ішу ережелері: дастархан басында өзін-өзі еркін ұстай алу, әңгімеге қосылып, жалғастыра білу;

      2) асүйдің/ас ішу бөлменің жабдықталуы: асүйлік құрал-жабдықтарын (газ плитаны, газ сорғызу аспабын, духовканы, сенсорлық плитаны, электр пешті, тоңазыткышты) тазалау, күту ережелері;

      3) азық-түлік/сусындар: фарш, оның түрлері және сақтау ережесі; тартылған еттен - фарштан жасалған тағамдар түрлері (котлет, долма, манты, фрикаделькалар, ішіне күріш және фарш салыңған болгар бұрышы) және оларды дайындау тәртібі; гарнир түрлері: картоп езбесі, пісірілген күріш, пісірілген қарақұмық; күнделікті және мерекелік дастарханды әзірлеуді бекіту;

      4) қазақтың ұлттық тағамдары: фарш қосылған тағамдар – манты, самса, бәліш.

      34. Әлеуметтік бейімделу (6 сағат):

      1) жеке тазалық: косметика құралдарын пайдалану ережелері мен эстетикасы;

      2) киім және аяқ киім: сәннің өзекті үрдістерін түсіну, іш киімді дұрыс таңдау, киімді (көйлекті немесе кофта мен белдемшені, шұлықты және аяқ киімді) өзара үйлестері білу;

      3) үйдің/пәтердің жабдықтануы: кабинеттің/үй кітапханасының көрінісі – интерьері; жиһазды, интерьер заттарын орналастыру, кітаптарды сөрелерге реттеп қою;

      4) үйді тазалау: құрғақ, ылғал тазалау мен тазалап жуудың дағдыларын бекіту; түрлі заттардың әйнектен жасалған, жылтырақ үстілерін дұрыс тазалап, күту; сәндік өсімдіктерге күтім көрсету, оларды суғару, құнарландыру және қайта отырғызу тәртіптері;

      5) қазақ халқының ұлттық дәстүрлері: қазақтың ұлттық мерекелері - Наурыз тойы, Айт мерекесі.

      35. Әлеуметтік әрекеттесу (8 сағат):

      1) карым-қатынастың/тілдесудің ережелері мен этикеті: стрестер, стрестік жағдаятарды модельдеу және олардан шығу амалдары, психотерапевтік коррекция;

      2) гендерлік тәрбие: адамның сексуалды физиологиясы мен психологиясы; адамның гигиенасы; жас кезіндегі ерте жүктіліктің және венерологиялық аурулардың алдын алу;

      3) туыстық қатынастар/отбасы: ата-анасының біреуі көру қабілетінің бұзылуына шалдыққан жағдайдағы отбасының ішкі қарым-қатынасы.

      36. Әлеуметтік-мәдени мекемелеріндегі және көлік аясындағы әлеуметтік әрекеттесу (8 сағат):

      1) концерт залдарына, спорттық кешендеріне, кинотеатрларға, кафелерге барып жүру, билет сатып алуды, билетке тапсырыс беруді, сұраныс жіберуді, шотті төлеуді жаттықтыру және бекіту;

      2) жолаушылар көліктің жүру бағыттарын зерделеу әдістерін меңгеруді бекіту; жолаушылар көлігінің салонында таяқ таянып жүруді, жүріп-отыруды үйрену және жаттықтыру; автобуспен 2-3 аялдамаға дейін өз бетінше жүріп қайтуды бекіту.

      37. Нормативті-құқықтық сауаттылық (4 сағат):

      1) көру қабілетінің зақымдануынан болған мүгедектердің әлеуметтік-құқықтық қорғауы;

      2) қалалық, жергілікті үкіметтің тарапынан көрсетілетін нақты көмегін (қөлікке қолжетімділік, мүгедектігіне байланысты зейнетақы алу, тұратын үйімен қамтамасыз ету) алу үшін жиналатын құжаттар пакетін дайындауға көмектесу.

7-тарау. Оқу пәнінің 10-сыныптағы базалық білім мазмұны

      38. Тамақтану (6 сағат):

      1) асүй жабдықтары: ыдыс жуатын машина, оны пайдалану ережесі, қауіпсіздік техникасы; духовканы пайдалану тәртібі, тазалау амалы;

      2) азық-түлік/сусындар: қамыр, оның түрлері (ашымаған – тұщы, сұйық, ашыған, ашымаған-тәтті); қамырдың қопсытқышы; ашымаған тәтті және сұйық қамырдан жасалатын тағамдарды дайындау (печенье, бисквиттер);

      3) қазақ халқының ұлттық тағамдары: қамырдан жасалатын тағамдар – бауырсақ, шелпек, чак-чак; шай дастарханын әзірлеу.

      39.Тұрмыстық бейімделу (10 сағат):

      1) жеке тазалық: маникюр, педикюр; шаштаразға экскурссия, маникюр және педикюр шеберіне бару; денедегі түкке, сақал-мұртқа қарау;

      2) киім және аяқ киім: сән талаптары мен беталыстары жайлы хабардар болу; киімдерді киіну стиліне, жыл маусымына, түстердің өзара жарасымына сәйкес таңдауға жаттықтыру;

      3) үйдің/пәтердің жабдықталуы: асүйдің ішкі көрінісі – интерьері; жиһаздарды және интерьерді құрайтын заттарды көзі көрмейтін адамның мүмкіндіктеріне сәйкес және тиімді іріктеп алу, орналастыра білу;

      4) үйді тазалау: асүйлік сөрелерін, шкафтарын, тоңазытқыш сөрелерін жуып тазалау мен құрғақ сүртіп тазалай алуды және тазалау барысында әр затты өз орнына коя білуді бекіту;

      5) үйдегі жануарлар: жетелеуші ит, қажет болған жағдайда бөлмені санитарлық өңдеуден өткізу;

      6) қазақтың ұлттық дәстүрлері: үлкендерге, қарияларға құрмет көрсету, ата-ананы қадірлеу, туған жерін сүю;

      7) бюджет: бюджет туралы түсінік; шығыстың негізгі баптары, бір күнге, бір аптаға, бір айға бюджет қаражатын бөлу.

      40. Әлеуметтік әрекеттесу (6 сағат):

      1) қарым-қатынас ережелері мен этикеті: қөпшілік алдында сөз сөйлеу дағдысын машықтандыру;

      2) эмоциялардың топтастырылуы; экстремалды жағдайда үрейге бой бермеу, өзін-өзі дұрыс ұстауды үйрену: эмоциялық қозуды тежей білу, басқа тақырыпқа ауысып кету, ойды іштей жинақтап, тұжырымдау; "Бейнелер" тренингі;

      3) туыстық қатынастар/отбасы: туыстық деңгейлері (ағалар, інілер, әпкелер, сіңлілер, қарындастар, келіндер, жеңгелер, қайын ене, балдыз); отбасылық қарым-қатынастың мәдениеті.

      41. Әлеуметтік-мәдени мекемелеріндегі және көлік аясындағы әлеуметтік әрекеттесу (10 сағат):

      1) тұрғындарды қорғау және қызмет көрсету органдарға, қалалық және аппаттан құтқарушы қызметтерге телефон арқылы хабарласу;

      2) көлік аясындағы әлеуметтік әрекеттесу: қалалық қоғамдық көлігінің жүру бағыттарын білу; онлайн режимінде билетке тапсырыс беру; авто және темір жол вокзалында бағдарлаудың ерекшеліктері.

      42. Нормативті-құқықтық сауаттылық (2 сағат):

      1) мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы Заңның негізгі баптарымен танысу және еңбекке жарамсыз болып қалудың деңгейін анықтау мен мүгедектікті рәсімдеу алгоритмдері.

8-тарау. 5-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      43. Пәндік нәтижелер.

      44. Білім алушылар:

      1) ас ішу ережелерін;

      2) асүйдің жабдықтыры мен ыдыстардың қолдану мағынасын;

      3) жаңа азық-түліктерді және сусындарды, олардың сақтау тәртібін;

      4) жеке тазалықты және қалдық көру қабілетін сақтау ережелерін;

      5) үйдің/пәтердің ішінде бағдарлаудың ережелерін;

      6) құрғақ тазалау мен тазалап жуудың ережелерін;

      7) қарым-қатынас этикетінің ережелерін білетін болады.

      45. Білім алушылар:

      1) асты әзірлеу және ішу кезенде өзіне-өзі қызмет жасауды, ас ішудің ережелерін сақтау;

      2) жеке тазалық тәртібін сақтау дағдыларын, деңсаулық пен қалдық көру қабілетін сақтау ережелерін қолдану;

      3) өзінің киімі мен аяқ киімін, жеке заттарын тану; оларды күтіп ұстау және әрқайсысын өз орнына салу;

      4) қоғамдық мекеме-ұйымдарда, көлікте, қарым-қатынас кезінде жалпыға бірдей ережелерін білуді және соларға сай жүріп-тұру дағдыларын меңгеретін болады.

9-тарау. 6-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      46. Пәндік нәтижелер:

      47. Білім алушылар:

      1) асүй аспаптары мен құрал-жабдықтарының түрлерін, оларды қолданудың ережелерін;

      2) ас әзірлеудің гигиеналық талаптарын;

      3) көкеніс пен ботқаларды дайындаудың амалдарын;

      4) зиянды әдеттердің адам деңсаулығына тигізетін кері әсерін;

      5) қарым-қатынастың, сөйлеу тілі мәдениетінің әлеуметтену үшін маңыздылығын;

      6) әлеуметтік желіс жүйелерінде қауіпсіз қарым-қатынас жасаудың ережелерін;

      7) жақын және бейтаныс адамдармен кездескен кезде өзін-өзі дұрыс ұстаудың, жүріс-тұрыстың алгоритмін;

      8) сыртқы келбетті күту ережелерін, телефон арқылы, әлеуметтік желі жүйелерінде немесе нақты тілдесуде өзін-өзі ұстауды, жүріп-отыруды қадағалаудың амалдарын;

      9) Қазақстан Республикасында көру қабілеті зақымдану салдарынан мүгедек болған тұлғалардың құқыктарын білетін болады.

      48. Білім алушылар:

      1) шақыруды қабылдау, қонаққа шақыру;

      2) үйді құрғақ тазалаудың және тазалап жуудың дағдыларын меңгеру, шаңсорғышты пайдалана алу;

      3) күнделікті киетін киімдерді қажетті мөлшері мен үлгісіне сай таңдау, киімді күтіп ұстау;

      4) етеккір және поллюция жағдайында гигиеналық талаптарын ұстану;

      5) көліктің түрін дыбысы бойынша тану;

      6) белгілі және өзіне таныс бағыт бойынша жолымен бас-аяғына дейін жүру дағдыларын меңгеретін болады.

10-тарау. 7-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      49. Пәндік нәтижелері.

      50. Білім алушылар:

      1) қонақта жүрген кезде жиынның мақсатына сай өзін-өзі ұстаудың, жүріп-отырудың ережелерін;

      2) ет қайнатудың ережесін, көкеністер мен ет азықтарынан тағам дайындаудың амалдарын;

      3) косметикалық құралдардың түрлері мен қолдану мағыналарын;

      4) жағдаятқа байланысты киім таңдаудың ережелерін;

      5) бөлменің ішкі көрінісін көзі көрмейтін адамның мүмкіндіктеріне сай ойластырып, жоспардаудың ерекшеліктерін;

      6) жуу құралдарын қауіпсіз қолданудың ережелерін;

      7) қазақ халқының негізгі ұлттық салт-дәстүрлерін;

      8) әлеуметтік желістерді қауіпсіз және тиімді пайдаланудың ережелерін;

      9) тұрмыстық-мәдени және емдеу мекемелерінде бағдарлаудың алгоритмін;

      10) Қазақстан Республикасындағы көру қабілеті бұзылған тұлғаларды оңалтуға орталықтардың мақсаты және орналасу орындарын білетін болады.

      51. Білім алушылар:

      1) санитарлық-гигиеналық нормаларына сай қой, сиыр, тауық етінен сорпа пісіру;

      2) асүйде және ас ішетін бөлмеде еркін жүріп, бағдарлау;

      3) шаштың, терінің күнделікті күтімін жасау, өз заттарын және жиһазды дұрыс қалпында, тазалықта ұстау;

      4) әлеуметтік желістерді, электронды пошта арқылы қарым-қатынас жасау;

      5) мерекелік кештерде, қоғамдық іс-шараларында, өзге жыныс тұлғасымен танысуда өзін-өзі дұрыс ұстау дағдыларын меңгеретін болады.

11-тарау. 8-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      52. Пәндік нәтижелер.

      53. Білім алушылар:

      1) мөлшермен дұрыс тамақтанудың негіздерін;

      2) зиянды әрекеттердің адам ағзасы мен деңсаулығына тигізетін кері әсерін;

      3) қарым-қатынас құрудың этикеті мен ережелерін, даулылықсыздықтың негіздерін, дау-жанжалдан шығу алгоритмін;

      4) отбасының мағынасын және туыстық қатынастардың маңыздылығын;

      5) қазақ ұлттық салт-дәстүрлерін;

      6) сөйлеуден тыс құралдарын пайдаланудың қарым-қатынастың толыққанды болуы үшін маңыздылығын;

      7) күнделікті тіршілікке қажет болатын жолаушылар көлігінің негізгі бағыттарын білетін болады.

      54. Білім алушылар:

      1) азық-түліктің негізгі түрлері туралы және оларды сақтаудың орындары мен ережелері жайлы білімдерін іс жүзінде қолдану;

      2) тұрмыста қажет болатын заттарды күтіп ұстау, дұрыс пайдаланудың жетік қалыптасқан дағдыларын қолдану;

      3) тиімді қарым-қатынас жасау үшін тілдесуде сөйлеуден тыс құралдарын пайдалану;

      4) жағымсыз эмоцияларды тыю;

      5) үйреншікті бағыт бойынша өз бетінше жүру дағдыларын меңгеретін болады.

12-тарау. 9-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      55. Пәндік нәтижелер:

      56. Білім алушылар:

      1) асүй құрал-жабдықтарын тазалау және күтім жасаудың ережелерін;

      2) тартылған еттен (фарштан) жасалған тағамдарды;

      3) күнделікті және мерекелік дастарханды әзірлеудің ережелерін;

      4) сәндік бөлме өсімдіктерін, әйнектен жасалған және жылтыр үстілерді күтіп қараудың ережелерін;

      5) адамның сексуалдық физиологиясы мен психологиясын; ерте жастан жүкті болудан және соз аурулардан сақтанудың ережелерін;

      6) әлеуметтік-мәдени мекемелерінде және көлік аясында әлеуметтік әрекеттесудің алгоритмін;

      7) қазақ халқының ұлттық салт-дәстурлері мен мерекелерін;

      8) көру қабілетінің зақымдануынан мүгедек болған тұлғалардың әлеуметтік қорғаудың құқықтық негіздерін білетін болады.

      57. Білім алушылар:

      1) тамақ әзірлеудің санитарлық-гигиеналық нормаларын сақтап, асүйлік түрлі аспаптарын қолдану арқылы тартылған еттен (фарштан) тағам дайындау;

      2) жеке тазалық ережелерін тұрақты сақтау; сән талаптарына сай бола білу;

      3) сәндік өсімдіктерге күтім жасай алу;

      4) жол жүру ережелерін сақтау; қоғамдық көліктің ішінде бағдарлай алу дағдыларын меңгеретін болады.

13–тарау. 10-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      58. Пәндік нәтижелер:

      59. Білім алушылар:

      1) асүй аспаптары мен құрал-саймандарын пайдаланудың қауіпсіздік техникасын;

      2) қамырдың негізгі түрлерін, оларды дайындау амалдарын;

      3) қазақ ұлттық тамағының қамырдан жасалған тағамдарын;

      4) шашқа, тырнақтарға, дене терісіне, денедегі түкке, сақал-мұртқа күтіп қараудың ережелерін;

      5) сәннің процестерін;

      6) жиһаздарды және интерьерді құрайтын заттарды көзі көрмейтін адамның мүмкіндіктеріне сәйкес тиімді іріктеудің және орналастырудың ережелерін;

      7) шығыстың негізгі баптарын, бюджет қаражатын бөлудің негіздерін;

      8) эмоциялар түрлерін, дау-жанжал жағдаяттан шығу алгоритмін;

      9) қалалық және аппаттан құтқарушы қызметтерге хабарласудың тәртібін;

      10) "Мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы" Заңның негізгі баптарын және еңбекке жарамсыз болып қалудың деңгейін анықтау мен мүгедектікті рәсімдеу алгоритмін білетін болады.

      60. Білім алушылар:

      1) тамақ әзірлеудің санитарлық-гигиеналық нормаларын сақтап, қамырдың түр-түрінен тағам дайындау;

      2) шаш-тырнаққа, киім мен аяқ киімге, өз заттарына, жиһазына үнемі және тұрақты күтіп қарау;

      3) жол ережесін қолдана білу, қоғамдық түрлі көлігінде бағдарлай алу;

      4) тұрғындарды қорғау және қызмет көрсету органдарға, қалалық және аппаттан құтқарушы қызметтерге хабарласу;

      5) қарама-қарсы жыныстылармен қарым-қатынас жасау дағдыларын меңгеретін болады.

      61. Тұлғалық нәтижелер. Білім алушылар:

      1) қазақтың ұлттық дәстүрлерін қүнделікті өмірде ұстану;

      2) қоғамдық жерлерде өзін-өзі дұрыс ұстаудың ережелерін және қарым-қатынас этикасы тұрақты сақтау дағдыларын танытады.

      62. Жүйелік-әрекеттік нәтижелер білім алушылардың:

      1) интеллектуалдық, танымдық және шығармашылық қабілеттерінің белсенуінен;

      2) өмірлік ұстанымының белсенуінен көрініс табады.

      Сноска. Приказ дополнен Приложением 337 в соответствии с приказом Министра образования и науки РК от 27.07.2017 № 352 (вводится в действие с 01.09.2017 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 1, 2, 6, 8, 9, 10, (11, 12) классов, с 01.09.2018 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 3 класса, с 01.09.2019 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 4 класса и для обучающихся 10 класса).

Типовая учебная программа по предмету "Пространственная ориентировка" для обучающихся с нарушениями зрения (незрячие и слабовидящие) 5-10 классов уровня основного среднего образования (для классов с казахским языком обучения) 1 - тарау. Түсінік хат

      1. Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы №1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім) жалпыға міндетті мемлекеттік стандартына сәйкес әзірленген.

      2. Оқу пәнінің мақсаты - көрмейтін және нашар көретін білім алушылардың кеңістікте бағдарлаудағы жалпылама әдіс-тәсілдерін меңгерту, қоғамда оқшаулануды жеңе білу, қоршаған әлем туралы біртұтас түсінігін қалыптастыру мен тұлғаның жеткілікті дамуына ықпал ету болып табылады.

      3. Оқу пәнінің міндеттері:

      1) сыртқы ортаның тітіркеніштерін адекватты түсінуге үйрету;

      2) көру қабілеті бұзылған тұлғалардың заттық және кеңістіктік елестерін дұрыс қалыптасуына ықпал ету;

      3) өмір сүрудегі түрлі жағдайларда қолайлы әрекет ету дағдыларын қалыптастыру.

      4. Көру қабілеті бұзылған тұлғаларды кеңістікті бағдарлауға оқыту -әлеуметтік ортаға бейімделуі мен енуіндегі ең өзекті де қиын мәселелердің бірі. Осыдан, көру қабілеті бұзылған (нашар көретін және көрмейтін) білім алушыларды арнайы оқыту мен тәрбиелеуде, "Кеңістіктік бағдар" түзету компонентінің ең маңызды пәндерінің бірі болып табылады.

      5. Кеңістікте бағдарлауға оқыту курсының мазмұнын анықтауда "Емдік дене шынықтыру", "Әлеуметтік-тұрмыстық бағдар", "Қалдық көру қабілетімен көру түйсігін дамыту және сақтау" пәндерімен өзара байланысындағы кешенді тәсілдерді қарастырады. Сонымен қатар, педагогтардың, тәрбиешілердің, ата-аналардың, көру қабілеті бұзылған білім алушылардың дағдылары мен біліктіліктерін меңгеруіне қойылатын бірыңғай талаптарын да көздейді.

      6. Оқу бағдарлама концентрикалық әдіс бойынша құрылған, яғни оқу материалы жылдан жылға қайталанып ұсынылғанымен, білім беру мазмұны күрделеніп, кеңейтіледі, жеке элементтерінің нақтылануын және тереңдетілуін көздейді.

      7. Түзету сабағы - кеңістікте бағдарлауды оқытудың негізгі ұйымдастырылған түрі болып табылады. Дегенмен бағдарлама материалын жақсы меңгеру үшін білім алушылардың дағды мен біліктіліктерін сабақтан тыс уақытта бекіту ұсынылады.

      8. Көру қабілеті бұзылған білім алушылардың кеңістіктік бейнесінің қалыптасуын шартты түрде үш кезеңге бөлуге болады және олардың әрқайсысы өз алдына көрнекіліктердің, әдістердің және оқытудың түрлерінің құралдарын қолданатын нақты міндеттерді қояды:

      1) бірінші кезеңде маршруттың алғашқы кеңістіктік бейнесі қалыптасады: маршрут бойындағы заттардың орналасуы жайлы жалпы елесі, маршруттың бастапқы нүктесі анықталады, бағыттың конфигурациясы, маршруттың әр бөлігі нақтыланады;

      2) екінші кезеңде осы құрылған кеңістіктің жалпылама бейнесі бөлшектеніп, маршруттың әр бөлігі егжей-тегжейлі зерттеледі;

      3) үшінші кезеңде зерттелген маршруттың әр бөлігі біртұтас, адекватты кеңістіктік бейнеге айналады. Осы жүйемен оқығанның нәтижесінде кеңістіктік бейненің тұрақтылығы, дәлдігі, толықтығы және адекваттылығы өседі.

      9. "Кеңістіктік бағдар" курсының базалық мазмұны төмендегі бөлімдерде жүзеге асырылады:

      1) бағдарлы-мобиляторлы іс-әрекетінің негізгі түсініктері;

      2) дұрыс жүрістің тәсілдерін игерту, әртүрлі жағдайларда келбетті пішін мен дененің дұрыс қалыпта ұстауын қалыптастыру;

      3) кеңістікті бағдарлауда сақталған анализаторларды қолдану;

      4) шағын кеңістікте бағдарлау;

      5) жабық және еркін кеңістікте бағдарлау;

      6) топографиялық көріністердің қалыптасуы;

      7) ақ тросттің көмегімен бағдарлау;

      8) қоғамдық көліктерді пайдалану;

      9) қоғамдық әлеуметтік-мәдени орындарында бағдарлауы мен тәртібі;

      10) айналасындағы адамдармен бірлескен бағдарлау дағдылары.

      10. "Кеңістіктік бағдар" пәні бойынша көру қабілеті бұзылған балаларды оқытуды бағалау балдық емес, білім алушылардың сапалы-сипаттағы, эмоционалды ерекшеліктер мүмкіндігінің деңгейінде, кеңістікте бағдарлаудағы құзіреттілігінің қалыптасу мен даму мониторингіне негізделеді.

      11. Көрмейтін және нашар көретін білім алушыларды кеңістікте бағдарлауды оқытуда құрылғылармен, көрнекілік, дидактикалық және техникалық құралдармен (рельефті-графикалық карталар, тірек-сызбалар, "Школьник", "Ориентир" құралдары, айналар, ақ тросттар, тактильді және дыбысты жолдар, дыбыстық сигналдар) жабдықталған арнайы кабинеттің болуын талап етеді.

      12. Кеңістіктікте бағдарлау сабақтары, білім алушылардың даму деңгейінің негізінде құрылған (3-5 адам) топпен немесе ерекше күрделі жағдайларда – жеке жұмыс жүргізіледі. Білім алушылардың кемістігінің түзелуіне қарай, оларды топтық сабақтарға қосады. Сабақ ұзақтығы – 45 минут. Білім алушылардың тақырыпты қабылдауына байланысты оқу жүктемесін (сағат) бөлу өзгертілуі мүмкін.

      13. Оқу жүктемесінің көлемі:

      1) 5-сынып – аптасына 3 сағат, оқу жылында 102 сағат;

      2) 6-сынып – аптасына 3 сағат, оқу жылында 102 сағат;

      3) 7-сынып – аптасына 3 сағат, оқу жылында 102 сағат;

      4) 8-сынып – аптасына 3 сағат, оқу жылында 102 сағат;

      5) 9-сынып – аптасына 3 сағат, оқу жылында 102 сағат;

      6) 10-сынып – аптасына 3 сағат, оқу жылында 102 сағат.

2-тарау. Оқу пәнінің 5-сыныптағы базалық білім мазмұны

      14. Кіріспе (6 сағат):

      1) кеңістікте бағдарлаудың өмірдегі рөлі;

      2) білім алушылардың диагностикасы, кеңістікті бағдарлауды оқуға дайындығының деңгейін зерттеу;

      3) әйгілі көрмейтін адамдардың өмірі;

      15. Бағдарлы-мобиляторлы іс-әрекеттің негізгі түсініктері (14 сағат):

      1) кеңістік түсініктері: "Көлденең, тігінен" "Көлбеу, айналасында" (шахмат тақтасының,макеттің үлгісінде);

      2) көлденең және тігінен тұрған заттар мен обьектілерді анықтау.

      3) "солдан - оңға, оңнан - солға" түсініктері;

      4) "жол, баған, дәреже, қатар" түсініктері;

      5) уақыт түсініктері, "бұрын, кейін", "ертерек, кейінірек".

      16. Дұрыс жүрістің тәсілдерін игерту, әртүрлі жағдайларда келбетті пішіні мен дененің дұрыс қалыпта ұстауына үйрету (16 сағат):

      1) білім алушының дене қалпы "тұрып тұрғанда", партада, үстел басында, креслода, жұптасқан жүрісте, тұрақты бағдардың бойымен өз бетінше қозғалыста (қабырғамен,баспалдақ қанаттарымен) болуы;

      2) оқығанда және жазғанда дене қалпының дұрыстығы, заттарды қабылдауы, кедергілерді тауып және айналып өтуі;

      3) қатармен жүру;

      4) бағытты көрсететін дұрыс ишараны қалыптастыру;

      5) кедергілерді айналып, дыбыстық сигналға жүру;

      6) бөлменің әр бұрышынан берілетін дыбыстық сигналға қарай жүру;

      7) бағыты 90, 180 градусқа өзгертілген, 15-20 метрлік қашықтықты жүріп өту;

      8) көшбасшы соңындағы және топтағы қозғалысы;

      9) баспалдақпен және заттары бар көлбеу жазықтықтағы жүріс;

      10) дұрыс жүріс дағдылары.

      17. Кеңістікте бағдарлауда сақталған анализаторларды қолдану (18 сағат):

      1) кеңістікті сипап сезу арқылы қабылдау;

      2) әртүрлі конфигурациядағы заттарды саусақпен, білекпен, алақанмен қабылдау; бедерлі суреттерді "оқу"; қолдың қадағалау қызметін дамыту жаттығулары; табанмен жердің түрлі құрылымын анықтау (шөп,асфальт, құм, бос және басылған қар);

      3) заттың көлемі, құны, қызуы, беткі құрылымы, материалы сияқты қасиеттерін (шыны, ағаш, қағаз, темір, мата) ажырату мен салыстыру дағдыларын дамыту;

      4) жабық кеңістікте дыбыстың қозғалысын немесе қозғалыссыздығын локализациялау, қоршаған адамдарды дауыстан танып, ажырату, адамның көңіл- күйін дауыстан анықтау;

      5) қоршаған кеңістікте дыбыстарды танып, локализациялау (мектепте, үйде).

      6) дыбыстың шығу жеріне дейінгі қашықтықты анықтау;

      7) қала шуын және табиғаттағы дыбыстарды ажырату (шу, ағаштар сыбдыры, үй құстарының, жануарлардың дауыстыры);

      8) көшедегі және ғимарат ішінің түрлі жарықтарына көру анализаторларының үйрену тәсілдері;

      9) заттардың пішінді мен сұлбалы бейнесін қабылдау;

      10) таныс кеңістіктегі заттарды қалдық көру қабілетімен тану;

      11) заттық және кеңістіктік бағдарлауда иіс пен дәм сезуді қолдану;

      18. Еркін және жабық кеңістікте бағдарлау қабілеті (14 сағат):

      1) мектеп ғимараты туралы жалпы түсінігі;

      2) сынып- кабинеттерінің орналасуы;

      3) шеберханалардың орналасуы;

      4) сақталған анализаторларды қолдана отырып, жол және қозғалыс карталарын құрастыру;

      5) өз бетімен баспалдақпен түсіп, шығу;

      6) белгілі бір жерге дейін бағытты ойша анықтау;

      7) мектеп территориясы туралы түсінігін бекіту;

      8) мектеп территориясын өз бетімен бағдарлау;

      9) ауызша сипаттау арқылы мектеп территориясының жоспарын құру;

      10) мектеп территориясының жеке бөлімдерінің жоспарын құру;

      11) мектеп территориясындағы заттардың ара қашықтықтығын анықтау;

      12) мектеп территориясындағы тұрақты, уақытша, кездейсоқ кедергілерді жеңе білу;

      13) білім алушылардың топографиялық түсініктерінің шынайы жабық кеңістікке ауысуы және оны бағдарлау;

      14) қиылыс;

      15) бағдаршамның жарықтық және дыбыстық сигналдары;

      16) қиылыстан өту ережесі;

      17) жол жиегіндегі қозғалыс.

      19. Топографиялық көріністердің қалыптасуы (14 сағат):

      1) бедерлі-графикалық оқулық, "Ориентир" құралы және оның көрмейтіндер үшін қоршаған әлемдегі түрлі заттар туралы түсініктерінің қалыптасуындағы рөлі;

      2) бедерлі-графикалық оқулықтар көмегімен сипап сезудің дамуы;

      3) негізгі бедерлі-графикалық түсініктермен танысу;

      4) масштаб;

      5) жабық кеңістіктің бедерлі жоспарын орындау;

      6) "Карта-жол" сызбасын құру;

      7) топографиялық қабілеттерін жетілдіру, бірінші және екінші қабаттардың сызба-картасымен жұмыс.

      20. Ақ тросттың көмегімен кеңістікте бағдарлау (12 сағат):

      1) тросттың түрлері;

      2) тросттың мәні, түрлері және қызметі;

      3) тростты дұрыс таңдау, дұрыс ұстау ережелері;

      4) трость қолданудағы қауіпсіздік ережелері;

      5) тросттың көмегімен жүру;

      6) трость қолдану барысында келбетті пішінді дұрыс ұстау;

      7) тростты күту.

      21. Айналасындағы адамдармен бірлескен бағдарлау дағдылары (8 сағат):

      1) сүйемелдеуші адамдармен жүру ережелері;

      2) сүйемелдеушімен бірге жүрудің амалдары. Сүйемелдеушімен түзу жүріс;

      3) сүйемелдеушімен ғимарат ішіндегі жүріс;

      4) сүйемелдеушімен ғимаратқа кіру және шығу;

      5) сүйемелдеуші адаммен қарым-қатынас әдебі.

3-тарау. Оқу пәнінің 6-сыныптағы базалық білім мазмұны

      22. Бағдарлы-мобиляторлы іс-әрекетіндегі негізгі ұғымдар (10 сағат):

      1) ұғымдарды бекіту: "көлденең, тігінен, ұзындығы, ені, биіктігі";

      2) көкжиек жақтарымен бағдарлау;

      3) ауызша ақпарат бойынша кеңістікте өз денесіне қарай бағдарлау;

      4) әр түрлі жағдайларда дұрыс жүру амалдарын үйрету, келбетті пішінді және дене қалпын дұрыс сақтауға үйрету;

      5) жазу мен оқу кезінде, отыру, жүру, тұру барысында келбетті пішінді тік ұстауға үйрету;

      6) дыбыстық сигналға кедергісіз және кедергілермен жүру;

      7) бағыт 90 және 180 градусқа өзгергенде бағдарлай білу. Топ ішіндегі қозғалыс.

      23. Кеңістікте бағдарлауда сақталған анализаторларды қолдану (14 сағат):

      1) еркін кеңістікте дыбыстың қозғалысын немесе қозғалыссыздығын локализациялау;

      2) қоршаған ортадағы дыбыстар, олардың дыбыс шығаратын заттармен қатынасын елестетуі (алыс, жақын, жақынырақ, алысырақ, жақындап келеді, алыстап барады түсініктері);

      3) еркін кеңістікте заттарды қалдық көру арқылы ажырату, кеңістікті стереоскопиялық емес қабылдаудың тәсілдерін менгерту. Кеңістіктегі заттардың алыстауын бағалау және оларды суретте (қалыпты және графикалық) бейнелеу;

      4) қоршаған ортада кездесетін иістерді анықтау;

      5) бұлшық ет сезімдерін дамыту: тұрақты бағдарсыз тура жолды маршрутта бағытты сақтап жүру.

      24. Шағын кеңістікте бағдарлау (10 сағат):

      1) кеңістіктік бағыттарды бекіту: солдан оңға, оңнан солға, жоғарыдан төмен, төменнен жоғары, қиғашынан;

      2) кеңістіктегі түсініктерді дұрыс түсіне білу: артынан, астынан, айнала, арқылы, төменірек, жоғарырақ;

      3) бедерлі жоспардағы шартты белгіле;

      4) жабық кеңістіктің макетіенде және бедерлі жоспарында бағдарлау.

      25. Жабық және еркін және кеңістікте бағдарлау (16 сағат):

      1) берілген бағыт бойынша мектеп ауласындағы қозғалыс;

      2) кедергілер және оның түрлері: тұрақты, уақытша;

      3) мектеп ауласындағы тұрақты, кездейсоқ, уақытша кедергілерінен өту;

      4) мектеп ауласындағы бағдарлау дағдысын бекіту;

      5) жол белгілері: нұсқау, ескертпе, тыйым салынатын, қызмет көрсету белгілері;

      6) жолдың жиегімен және жолсызбен жүру;

      7) жер асты және жер үсті өту жолдары;

      8) жол жүру ережелері бойынша жарыс ойындары. 2-3 жеңіл маршруттарды меңгеру (мысалы: мектеп-дүкен, мектеп- автобус аялдамасы);

      9) зерттелетін кеңістіктің бедерлі жоспарын пайдалану;

      10) зерттелетін кеңістіктің бедерлі жоспарын пайдалана отырып, "карта - шолу" сияқты түсініктерін қалыптастыру (сызба және аппликация түрінде);

      11) кеңістіктік жады және қиялдың дамуына арналған жаттығулар.

      26. Топографиялық көріністердің қалыптасуы (10 сағат):

      1) бедерлі-графикалық нұсқаулықтар және олардың көрмейтіндер үшін қоршаған ортадағы түрлі нысандар туралы елесті қалыптастырудағы рөлі;

      2) бедерлі -графикалық нұсқаулықтардың көмегімен сипап сезуді дамыту;

      3) тұрмыстағы бағдарлауға арналған техникалық құралдар;

      4) масштаб;

      5) жабық кеңістік жоспарын Брайль жүйесі бойынша орындау.

      27. Ақ тросттың көмегімен бағдарлау (10 сағат):

      1) тросттың түрлері;

      2) тростты таңдау;

      3) тростты пайдаланудың негізгі әдістері мен тәсілдері;

      4) "Маятник" техникасын меңгеру;

      5) "Қарындаш" техникасы бойынша тростты ұстаудың негізі;

      6) "Тайғанақтау" тәсілі;

      7) "Тигізу" тәсілі;

      8) "Диагональ" техникасы;

      9) тросттың күтімі.

      28. Қоғамдық көлікті пайдалану (14 сағат):

      1) автожолға саяхат, дыбысы бойынша көлікті тану: троллейбус, автобус, трамвай, автокөлік;

      2) жолда жүру ережелері "Біз көшемен келеміз" - практикалық сабақтар; таныс жолды басынан соңына дейін күннің орналасуына және басқа бағдарларға қарай, оның ішінде жапырақтардың дыбысына, көшедегі жылжыған және жылжымаған көліктердің дыбысына қарай бағдарлап табу;

      3) белсенді өмір сүрудегі қоғамдық көліктердің мәні;

      4) қоғамдық көліктердің аялдамалары.

      29. Қоғамдық әлеуметтік -мәдени орындарыда бағдарлауы мен тәртібі (12 сағат):

      1) бейтаныс орындардағы өзін-өзі ұстау ережелері;

      2) бағдарлау кезінде көмек сұрай алу;

      3) мейрамханада, кафеде өзін-өзі ұстау ережелері.

      30. Айналасындағы адамдармен бірлескен бағдарлау дағдылары (6 сағат):

      1) қоғамдық орындарда көрмейтіндердің өзін-өзі ұстау ережелері;

      2) айналасындағы құрдастарымен бағдарлау және қарым-қатынас мәдениеті.

4-тарау. Оқу пәнінің 7-сыныптағы базалық білім мазмұны

      31. Дұрыс жүрістің тәсілдерін игерту, әртүрлі жағдайларда келбетті пішіні мен дененің дұрыс қалыпта ұстауына үйрету (8 сағат).

      1) қол және аяқ қозғалыс үйлесімдігінің дағдыландыру;

      2) жүру кезінде дене жаттығуларын орындату: секіру, отырып жүру;

      3) вестибулярлық аппараттың үйлесімдігі, басына жүк қойып жүру;

      4) көлбеу жазықтықта жүру;

      5) 180 градусқа бұрылып жүру;

      6) шұңқыр, арықтар және омбы қарлардан өту;

      7) лабиринттің ішімен жүру;

      8) қала көшелерінде, көліктерде, қоғамдық орындарда бағдарлаудағы дененің дұрыс қалпы.

      32. Кеңістікте бағдарлауда сақталған анализаторларды қолдану (10 сағат):

      1) қоршаған ортадағы дыбыстар, олардың заттарға қатынасы (алыс, жақын, жақынырақ, алысырақ, оңға, солға, сол жақтан, оң жаққа, алдынан, артынан, жақындап келеді, алыстап барады );

      2) кеңістікті қабылдаудың кезінде стереоскопиялық емес амалдарын қалыптастыру;

      3) қалдық көруі бар кезінде түзу жолмен жүруде жарық көлеңкесін қолдану;

      4) бұрылу кезінде жарық көлеңкесін қолдану;

      5) белгілі бір ғимаратқа кірерде және шығарда қалдық көруін жаттықтыру;

      6) әртүрлі жарықтануға үйрену амалдары;

      7) қоршаған ортадағы заттарды сипап сезу арқылы зерттеу;

      8) түрлі материалдарды танып білу дағдыларын бекіту;

      9) иістердің көмегімен кеңістікте бағдарлау;

      10) тұрақты бағдарларға сүйене отырып берілген бағыт бойынша қозғалыс.

      33. Шағын кеңістікте бағдарлау (10 сағат):

      1) кеңістіктік бағыттарды бекіту: қиғаш, диагонал бойынша, айнала;

      2) үйренген кеңістіктік ұғымдарды дұрыс түсіне білу. Бедерлі жоспарларды оқи білу.

      34. Жабық және еркін кеңістікте бағдарлау (16 сағат):

      1) мектеп ауласының жоспарын құрастыру;

      2) орталық кіре берістің маңайындағы кеңістікті меңгеру;

      3) қосымша шыға беріс жанындағы кеңістікте бағдарлау;

      4) сағат тілінің бағытында мектепті айналу;

      5) сағат тілінің бағытына қарсы қозғалыс;

      6) стадионға өз бетінше бару;

      7) қоқыс контейнеріне өз бетінше бару;

      8) кеңістікте нақты берілген уақытпен бағдарлау;

      9) қозғалыс кезіндегі техникалық қауіпсіздік дағдылары;

      10) территориядағы кедергілерді жеңе білу (арықтар, құдықтар, ағаштар). ауызша ақпарат бойынша территорияда жүру;

      12) мектепке жақын көшелерді бағдарлау;

      13) бағдаршамы бар және жоқ көше қиылыстарынан өту ережелері;

      14) дүкендерде, поштада, дәріханада, көліктерде өз бетінше бағдарлау;

      15) бірнеше бұрылыстан кейін кеңістіктік қатынастардың өзгеруі;

      16) шартты суреттеу бойынша еркін және жабық кеңістіктің жоспарын құрастыру;

      17) қалыптасқан кеңістіктік ұғымдарды пайдалана отырып, еркін және жабық кеңістік туралы әңгіме құрастыру.

      35. Топографиялық көріністердің қалыптасуы (10 сағат):

      1) қоршаған орта, нақты бір жер туралы түсініктің қалыптасуында бедерлі-графикалық нұсқаулықтардың рөлі;

      2) жабық және еркін кеңістіктердің жоспарын құру үшін бедерлі-графикалықнұсқаулықтарды қолдану (жанама жерлері бар кафе, кинотеатр);

      3) "Школьник" құралы және оның көрмейтіндердің мобилді болуындағы рөлі;

      4) "шолу - карта", "карта - жол" деңгейінде топографиялық түсініктерін қалыптастыру;

      5) шағын аудан жоспары бойынша бағдарлау.

      36. Ақ тросттің көмегімен бағдарлау (10 сағат):

      1) көрмейтіндер үшін бағдарлау кезіндегі тросттің рөлі;

      2) тросттің әр түрлілігі (телескопиялық жиналмалы, цилиндрлік және конус тәрізді түтікшелерден жасалынған трость, қысқа тросттер);

      3) ұзын трость;

      4) өлшем бойынша тростты таңдау;

      5) "Маятник" техикасының амалдарын жаттықтыру;

      6) "Қарындаш" техникасы бойынша тростты ұстау;

      7) "Тайғанақтау" амалы;

      8) "Тигізу" амалы;

      9) "Диагонал" техникасы;

      10) тростты күту;

      37. Қоғамдық көліктерді пайдалану (16 сағат):

      1) қоғамдық көліктердің аялдамалары;

      2) аялдамада бағдарлау;

      3) көлікке мінерде, көлікке кіргенде және түсерде тростпен жұмыс істей білу және бағдарлау;

      4) көрмейтіндердің қоғамдық көліктерде өзін-өзі ұстау ережелері;

      5) калалық көлік салондарының бедерлі-графикалық сызбасы;

      6) көлікте 2-3 аялдама сүйемелдеушімен жүру.

      38. Қоғамдық әлеуметтік-мәдени орындарда бағдарлауы мен тәртібі (16 сағат):

      1) туған қала немесе ауыл туралы түсініктер;

      2) шағын аудан туралы түсінік;

      3) жақын маңдағы саябаққа, баққа саяхат;

      4) жақын көшелердің бедерлі картасын зерттеу;

      5) жақын жерде орналасқан көшелерге саяхат;

      6) көше, бульвар, тас жол, даңғыл, тұйық көше, жағалау, алаң, саябақ, гүл бағы - ұғымдары;

      7) мектептің айналасында орналасқан алдындағы ұғымдарды нақтылау;

      8) қаладағы ірі мәдени-тұрмыстық орталықтар және оның ішіндегі заттарды елестете білу: кинотеатр (фойе, көру залы, сахна), супермаркет (азық-түлік секциялары, кассалар, азық-түлікке арналған корзиналар), базар (азық-түлік бөлімі, тұрмыстық және өндірістік тауарлар бөлімі);

      9) емдік орталықтар;

      10) тренинг: "Егер сіз адасып қалсаңыз?";

      11) менгерген білім, білік, дағды бойынша тестілеу.

      39. Айналасындағы адамдармен бірлескен бағдарлау дағдылары (6 сағат):

      1) нашар көретін адам мен көрмейтіннің супермаркеттерде, басқа да қоғамдық орындарда бағдарлауы;

      2) "Азық-түлік сатып алу" тренингі;

      3) кафеге, базарға бару;

      4) саябақтағы серуен кезінде өтіп бара жатқан адамнан көмек сұрай білу;

      5) емханаға экскурссия.

5-тарау. Оқу пәнінің 8-сыныптағы базалық білім мазмұны

      40. Дұрыс жүрістің тәсілдерін игерту, әртүрлі жағдайларда келбетті пішіні мен дененің дұрыс қалыпта ұстауына үйрету (10 сағат):

      1) жүру кезінде дене жаттығуларын орындату: келбетті пішінді сақтау: денені айналдыру, секіру, отырып – тұру;

      2) вестибулярлық аппаратты үйлестіру, басқа жүк қойып жүру. Көлбеу жазықтықта жүру;

      3) жолдағы кездейсоқ және тұрған кедергілерден өту;

      4) лабиринтпен жүру;

      5) қала көшелерінде, көлікте және қоғамдық орындарда бағдарлауда келбетті пішінді сақтау.

      41. Кеңістікті бағдарлауда сақталған анализаторларды пайдалану (10 сағат):

      1) кеңістікте бағдарлауда сақталған анализаторларды кешенді пайдалану;

      2) бұлшықетті жаттықтыру, тірек-қозғалыс белсенділігін арттыруға арналған жаттығулар.

      42. Жабық және еркін кеңістікте бағдарлау (18 сағат):

      1) ғимарат ішін ойша бағдарлау; бір жерден екінші жерге ойша маршрут құрып әнгімелеп беру;

      2) берілген бағыт бойынша жүру;

      3) кедергілер және олардың түрлері: тұрақты және уақытша;

      4) өз денесіне қарай заттың орналасу бағытын анықтау. Заттардың арақашықтығын анықтау;

      5) қала ішіндегі бірнеше бағытты өздігінен меңгеру;

      6) қала көлігінде көмекпен жүру;

      7) қала ішіндегі маңызды бірнеше бағытты меңгеру: (емханаға дейін, музыка және көркем өнер мектептеріне дейін, поштаға дейін, кафеге дейін).

      8) жолда жүру ережелері: көшеден өту аймағымен жүру, белгісі жоқ көше қиылысынан өту;

      9) көкжиек бағыттарын компас көмегімен бағдарлау.

      43.Топографиялық көріністердің қалыптасуы (10 сағат):

      1) "Жол - карта", "жоспар-карта" сияқты топографиялық түсініктерін қалыптастыру;

      2) бедерлі жоспар;

      3) бедерлі жоспарда бағытты өзгерту;

      4) "Тура жүр", "солға қарай жүр", 90Ү және 180Үградусқа бұрылғанда бағытты және бағдарды өзгерту.

      44. Ақ трость көмегімен бағдарлау (12 сағат):

      1) көрмейтіндердің бағдарлау кезіндегі ақ түсті тросттің маңызы;

      2) трость қызметі және трость түрлері;

      3) тростты таңдаудың жеке тәсілдері;

      4) тростпен бағдарлау тәсілдері: тростты дұрыс ұстау, тростты пайдалану кезіндегі техникалық қауіпсіздік;

      5) тростпен жүру тәсілдері: маятникті, диагоналды, сырғанау тәсілдері;

      6) тростпен баспалдақпен көтерілу және төмен түсу;

      7) ғимаратта, көлікте, көретін сүйемелдеушімен жүргенде тростты пайдалану;

      8) трость көмегімен кедергіні анықтау.

      45. Қоғамдық көліктерді пайдалану (18 сағат):

      1) жолаушы көлігінің бағыттарын меңгеру әдістері. Аялдамадағы көрмейтіндердің тәртібі;

      2) дене қалпын дұрыс ұстау;

      3) қала көлігіне отыру және шығу ережелері, көлік ішіндегі тәртіп;

      4) жолаушы көлігінің ішінде тростті пайдалануға жаттығу;

      5) автобуста 2- 3 аялдамаға бақылаушымен жүру.

      46. Қоғамдық әлеуметтік-мәдени орындарда бағдарлауы мен тәртібі (18 сағат):

      1) қаланың үлкен сауда орындары, мәдени және транспорттық мекемелер; сауда – ойын орталығы, супермаркеттер, авто және теміржол бекеттері, базарлар;

      2) осы нысандардың айналасы және оларды бағдарлау;

      3) бейтаныс ғимараттарда бағдарлану;

      4) жұмыс орнын бағдарлау;

      5) жұмыс орны мен құрылғылардың өзара орналасуын зерттеу;

      6) шеберханаларды бағдарлаумен танысу;

      7) жоспар бойынша шеберхана туралы түсініктерін бекіту. "Ориентир құралы".

      47. Айналасындағы адамдармен бірлескен бағдарлау дағдылары (6 сағат):

      1) сүйемелдеушімен бірге айналасындағы адамдармен, бейтаныс кісілермен қарым - қатынас әдебі.

6-тарау. Оқу пәнінің 9-сыныптағы базалық білім мазмұны

      48. Кеңістікте бағдарлауда сақталған анализаторларды қолдану (8 сағат):

      1) кеңістікте бағдарлау кезінде сақталған анализаторларды кешенді қолдану;

      2) бұлшықетті жаттықтыру, тірек-қозғалыс белсенділігін арттыруға арналған жаттығулар.

      49. Шағын кеңістікте бағдарлау (10 сағат):

      1) кәсіптік оқуда пайдаланатын кеңістік туралы ұғымды нақтылау және бекіту: барлық жер, айнала, төменнен, жоғарыдан, артынан, алдынан, төменгі/жоғарғы жиегімен, төменнен – жоғары, диагонал бойынша және басқа да түсініктер.

      50. Жабық және еркін кеңістікте бағдарлау (18 сағат):

      1) жабық бейтаныс кеңістікте бағдарлау (супермаркет, кафе, кинотеатр);

      2) сауда орталығына кіру – шығу, баспалдақты, лифтті табу тренингтері;

      3) эскалаторды пайдалана білуге үйрету;

      4) лифттегі өзін-өзі ұстау ержелері;

      5) қала, ауыл, поселке; шалғындық, орман, саябақ; шабындық, өзен, суқойма – түсініктері;

      6) көше, бульвар, тас жол, даңғыл, алаң, жағалау, саябақ – ұғымдарын бекіту;

      7) осы ұғымдарды өзінің қоршаған ортасында түсініп, нақтылау.

      51. Топографиялық көріністерінің қалыптасуы (10 сағат):

      1) "Карта --жол" , "карта- шолу" сияқты топографиялық түсініктері;

      2) жергілікті жердің бедерлі жоспары ( ауылдық жер, қала орталығы, қала аудандарының картасы);

      3) өздігінен жоспарларды жобалау, "Ориентир" құралында аппликация жасау.

      52. Ақ тросттың көмегімен бағдарлау (10 сағат):

      1) тростты таңдаудың жеке тәсілдері;

      2) тростпен бағдарлау тәсілдері, тростті пайдалану кезіндегі техникалық қауіпсіздік;

      3) тростпен жүру тәсілдерін бекіту: маятникті, диагоналды, тарту, сырғанау;

      4) баспалдақпен көтерілу және төмен түсу;

      5) ғимаратта, көлікте сүйемелдеушімен жүргенде тростті пайдалану;

      6) трость көмегімен кедергіні анықтап, өту.

      53. Қоғамдық көліктерді пайдалану (20 сағат):

      1) жолаушы көлігінің бағыттарын меңгеру әдістері;

      2) аялдамадағы көрмейтіндердің іс-әрекеті;

      3) қала көлігіне отыру және шығу ережелері; көлік ішіндегі тәртіп;

      4) жолаушы көлігінің ішінде тростті пайдалану амалдарын меңгеру;

      5) автобуста 2- 3 аялдамаға өздігінен жүру.

      54. Қоғамдық әлеуметтік-мәдени орындарда бағдарлауы және тәртібі (20 сағат):

      1) мектеп шеберханасына бару;

      2) өндірістік шеберханаларға саяхат (техникалық қызмет көрсету станциясы, ателье, массаж салоны);

      3) қаланың көрнекті жерлерімен танысу;

      4) жергілікті жердің маңызды нысандары, жергілікті жердің бедері;

      5) жолдан өту арқылы бірнеше көшелермен жүру. көшелерді және жаяу жүргінші маршруттарын зерттеу, аялдамаларды ажырату;

      6) кеңістікті және кеңістіктегі кедергілерді сезіну;

      7) қалада/жергілікті жерде орналасқан жерін анықтау жаттығулары.

      55. Айналасындағы адамдармен бірлескен бағдарлау дағдылары (6 сағат):

      1) өтіп бара жатқан адамдардан көмек сұрау (саябақта, дүкенде);

      2) шаштараз, кафе, кинотеатрларда құрдастарымен бірлесіп бағдарлау.

7-тарау. Оқу пәнінің 10-сыныптағы базалық білім мазмұны

      56. Жабық және еркін кеңістікте бағдарлау (22 сағат):

      1) сауда орталығын кіру – шығу, баспалдақты, лифтті табу тренингтері;

      2) эскалаторды пайдалана білу;

      3) лифттегі өзін-өзі ұстау ережелері;

      4) орман, шабындық, саябақ, өзен, су қойма ұғымдарын бекіту және оларды өзінің қоршаған ортасында нақтылау;

      5) театрда және концерттік залда бағдарлау;

      6) көрермен залының жоспарын құру;

      7) қала ішінде бірнеше бағытты өздігінен меңгеру;

      8) берілген мекен-жай бойынша үйді, пәтерді табу;

      9) білім алушылардың көру мүмкіндігін ескере отырып жолда жүру ережесін сақтау.

      57. Топографиялық көріністердің қалыптасуы (12 сағат):

      1) "Карта- жол" , "карта- шолу" сияқты бағдарлау дағдыларын дамыту (үлгі бағыттары: стадион, базар, мешіт, кафе);

      2) жергілікті жердің бедерлі жоспары;

      3) жергілікті жердің жоспарын өздігінен жобалау.

      58. Ақ трость көмегімен бағдарлау (12 сағат):

      1) тростпен жүру тәсілдерін бекіту: маятникті, диагоналды, тарту, сырғанау;

      2) баспалдақпен, еңіспен көтерілу және төмен түсу;

      3) трость көмегімен әр-түрлі кедергіні анықтау және одан өту;

      4) трость күтімі.

      59. Қоғамдық көліктерді пайдалану (24 сағат):

      1) автобуста, троллейбуста, метрода бағдарлауға дағдылардыру;

      2) қаланың/ жергілікті қоғамдық көліктерінің бағыттарын зерттеу;

      3) авто және теміржол бекеттеріндегі бағдарлау ерекшеліктері;

      4) онлайн режимінде билеттерге тапсырыс беру.

      60. Қоғамдық әлеуметтік- мәдени орындарда бағдарлауы мен тәртібі (24 сағат):

      1) қала/ жергілікті жердің әкімшілігі, мәдени, сауда және емдеу мекемелерімен толығырақ танысу;

      2) саябақтар, көшелер, жағалаулар;

      3) алаңдардың, көшелердің орналасуы, қиылысы және көліктердің сол бағытта жүру тәртібі, олардың өзара байланысы туралы біртұтас түсінік алу.

      61. Айналасындағы адамдармен бірлескен бағдарлау дағдылары (8 сағат):

      1) сүйемелдеушімен жүргенде, айналасындағы адамдармен қарым-қатынас әдебі;

      2) саябақтағы, дүкендегі, кинотеатрдағы және өзін-өзі ұстау ережесі.

8-тарау. 5-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      62. Пәндік нәтижелер.

      63. Білім алушылар:

      1) әйгілі адамдардың өмірбаянын;

      2) негізгі кеңістік және уақыт ұғымдарын;

      3) сақталған анализаторлардың негізінде қоршаған ортадағы заттардың қасиеттері туралы толық елестете алу: заттың пішінін, температурасын, құрылысын,беткі бөлігін, материалын;

      4) кеңістікте бағдарлауда тұрақты сенсорлық, дыбыстық, тактилді, иіс сезу бағдарлардың мәнін;

      5) тұрақты мекен-жай мен оқудың орналасқан жеріндегі басты нысандарын;

      6) тұрғылықты жері мен мектеп мекен-жайын;

      7) көше қиылысынан өту ережесін;

      8) кеңістікте бағдарлауда "карта-жол" сызба масштабының мәнін;

      9) ақ тросттың түрлерін, қызметі, мәні және оны пайдалану ережесін білетін болады.

      64. Білім алушылар:

      1) тұрмыста және оқу қызметінде пайдаланатын қажетті заттармен үйлесімді қимылдар жасау;

      2) кеңістікте өлі табиғат пен тірі табиғат дыбыстарын тану және локализациялау:

      3) кішігірім жабық және ашық кеңістікте тікелей сезу арқылы қоршаған ортаны өз бетінше бағдарлау;

      4) кеңістіктегі заттардың қатынасын макет пен жоспарда елестету және көрсету дағдыларын меңгеретін болады.

9-тарау. 6-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      65. Пәндік нәтижелер.

      66. Білім алушылар:

      1) бағдарлы-мобиляторлы іс-әрекеттің негізгі түсініктерін;

      2) бағытты 90, 180 градусқа өзгерткенде заттардың орнының өзгеруі;

      3) дыбыстық, көру, тактилді, иіс сезу бағдарларының мақсатын;

      4) жабық кеңістікттің бедерлі жоспары және макетін;

      5) жолда жүру ережесін;

      6) күнделікті қозғалыс үшін қиын емес 2-3 маршрутты;

      7) ақ тростты қолданудың негізгі әдістері мен тәсілдерін білетін болады.

      67. Білім алушылар:

      1) өз бетінше қозғалуға қызығушылық туғызу, қалыптасқан дұрыс келбетті пішін дағдысы, дұрыс жүріс;

      2) қоршаған ортада бағдарлау үшін қалдық көруді және компенсаторлық мүмкіндіктерді пайдалану;

      3) жабық және еркін кеңістікті бағдарлауда, бағыты өзгерсе де, өзгермесе де қалыптасқан;

      4) бағдарлау үшін бедерлі-графикалық нұсқаулықты қолдану;

      5) тростты ұстау тәсілдерін меңгеру және оны пайдалануда қауіпсіздік техникасы;

      6) кеңістікте бағдарлауда сөздік ақпаратты қолдану дағдыларын меңгеретін болады.

10-тарау. 7-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      68. Пәндік нәтижелер.

      69. Білім алушылар:

      1) кеңістікте бағдарлауда сақталған анализаторлардың мәнін;

      2) дұрыс жүріс пен дұрыс келбетті пішіннің тәсілдерін;

      3) бағдарлаудағы тұрақты, уақытша, кездейсоқ кедергілерді;

      4) бағдаршаммен реттелетін және реттелмейтін көше қиылыстарынан өту ережесі;

      5) "карта-шолу", "карта-жол" деңгейіндегі топографиялық нұсқауларды;

      6) тұрғылықты жердегі ірі мәдени-тұрмыстық, емдік мекемелерді және олардың сыйымдылығын білетін болады.

      70. Білім алушылар:

      1) еркін және жабық кеңістікте, өзгерген немесе өзгермеген бағытпен, өз бетінше қозғалыс кезінде көру, есту, сипап сезу бағдарларын қолдану;

      2) мектепке, үйге жақын көшелерде бағдарлау;

      3) кеңістіктің жоспарын құрғанда бедерлі-графикалық нұсқаулықты пайдалану;

      4) трость таңдау техникасы және оны қолдану;

      5) қоғамдық орында және көлікте, көшеде қарым-қатынас жасау мен бағдарлаудың іс-жүзіндегі;

      6) қалыптасқан кеңістіктік түсініктерді және елестерді пайдалана отырып, таныс және бейтаныс кеңістік туралы әңгімелеу дағдыларын меңгеретін болады.

11-тарау. 8-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      71. Пәндік нәтижелер.

      72. Білім алушылар:

      1) тура, еңіс жазықтықтардағы кездейсоқ және тұрақты кедергілерді жеңе отырып, дұрыс жүріс тәсілдерін;

      2) жергілікті жерге тиесілі бірнеше маршрутты;

      3) көшеден өту ережесін;

      4) компастың көмегімен бағдарлаудың ережесін;

      5) топографиялық бағдарлауларды;

      6) тростпен қозғалыстың түрлі тәсілдері, тростті дұрыс ұстау тәсілдерін;

      7) тұрғылықты жердегі ірі сауда, мәдени және көлік мекемелері;

      8) шеберханалардағы құрылғылар мен жұмыс орындарының өзара орналасуын білетін болады.

      73. Білім алушылар:

      1) қоршаған ортадағы құбылыстарды және қозғалыстарды, заттарды қабылдауда сақталған анализаторларды белсенді пайдалану;

      2) болатын маршрутты ойша жобалау;

      3) тұрақты бағдарларға сүйене отырып, еркін және жабық кеңістікте еркін бағдарлау;

      4) топографиялық көріністерді "карта-жол", "карта-жоспар" сияқты жоспарда көрсету;

      5) тростпен бағдарлаудың түрлі тәсілдерін меңгеру;

      6) алдыңғы тәжірбиені өзектендіре отырып, бейтаныс кеңістікте бағдарлау;

      7) таныс маршрутпен қоғамдық көлікте жүру дағдыларын меңгеретін болады.

12-тарау. 9-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      74. Пәндік нәтижелер.

      75. Білім алушылар:

      1) кеңістікте бағдарлауда сақталған анализаторлардың мәнін;

      2) орталық шығу-кіру, қосалқы шығу, орталық баспалдақ, эскалатор, қосалқы баспалдақ, жолаушылар, жүк лифттерінің қолдану мақсатын;

      3) ғимараттарда, көліктерде, сүйемелдеушімен жүргенде тростті пайдалану және тростпен қозғалыс ережесін;

      4) "көше, бульвар, тас жол, даңғыл, жағалау, алаң, саябақ" ұғымдарын;

      5) жергілікті жердің негізгі көрнекті жерлері және негізгі нысандарын білетін болады.

      76. Білім алушылар:

      1) келбетті пішінді сақтап, дұрыс жүру;

      2) өндірістік оқуда қолданатын шағын кеңістік туралы түсініктерді меңгеру;

      3) жергілікті жердің көшелерінде жолда жүру ережелерін сақтап, жүру;

      4) эскалаторды, лифтті, баспалдақты қолдану;

      5) топографиялық түсініктерді нақтылау, жергілікті жердің жоспарын өздігінен жобалау;

      6) қолайлы қозғалысты таңдай отырып,өздігінен жолаушылар көлігінің маршруттарын зерттеу дағдыларын меңгеретін болады.

13-тарау. 10-сынып білім алушыларыныі дайындық деңгейіне қойылатын талаптар:

      77. Пәндік нәтижелер.

      78. Білім алушылар:

      1) таныс және бейтаныс кеңістікте бағдарлау ережесін;

      2) лифтте, концерт залында, сауда залында сүйемелдеушісіз өзін-өзі ұстау ережесін;

      3) қала ішіндегі қоғамдық көліктің бірнеше маршрутын;

      4) тұрғылықты жердің бедерлі жоспарын;

      5) тростпен бағдарлаудың және қозғалудың ережесін;

      6) авто және темір жол бекеттеріндегі бағдарлаудың ерекшеліктерін;

      7) тұрғылықты жердің көлік маршруттары мен көшелерін, алаңдардың орналасуы мен байланысын білетін болады.

      79. Білім алушылар:

      1) таныс және бейтаныс кеңістікте қауіпсіз бағдарлау үшін сақталған анализаторларды кешенді және белсенді пайдалану;

      2) "карта-жол", "карта-шолу" сияқты жоспар құрастыра білу;

      3) трость көмегімен бағдарлау және жүру;

      4) жергілікті жердегі бірнеше бағытты өздігінен игеру (емхана, супермаркет, кафе, базар) дағдыларын меңгеретін болады.

      80. Тұлғалық нәтижелер. Білім алушылар:

      1) қоғамдық орындарында өзін-өзі ұстау ережелерін және қарым-қатынас әдебін танытады.

      81. Жүйелік- әрекеттік нәтижелер білім алушылардың:

      1) көшелердің, алаңдардың орналасуы мен өзара байланысы туралы және көлік маршруттары жайлы біртұтас түсінігінен;

      2) пән бойынша жүйелі білімді меңгеру, оны іс жүзінде қолдануынан;

      3) танымдық, интеллектуалдық және шығармашылық мүмкіндіктерінің жетілуінен көрініс табады.

      Сноска. Приказ дополнен Приложением 338 в соответствии с приказом Министра образования и науки РК от 27.07.2017 № 352 (вводится в действие с 01.09.2017 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 1, 2, 6, 8, 9, 10, (11, 12) классов, с 01.09.2018 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 3 класса, с 01.09.2019 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 4 класса и для обучающихся 10 класса).

Типовая учебная программа по предмету "Пространственная ориентировка" для обучающихся с нарушениями зрения (незрячие и слабовидящие) 5-10 классов уровня основного среднего образования (для классов с русским языком обучения) Глава 1. Пояснительная записка

      1. Учебная программа разработана в соответствии с Государственным общеобязательным стандартом среднего образования (начального, основного среднего, общего среднего образования), утвержденным постановлением Правительства Республики Казахстан от 23 августа 2012 года №1080.

      2. Цель учебного предмета заключается в формировании целостного представления об окружающем мире, овладении обобщенными способами ориентировки в пространстве, преодолении изолированности в обществе, способствующего наилучшему развитию личности.

      3. Задачи учебного предмета:

      1) обучение адекватному толкованию внешних раздражителей среды;

      2) формирование у лиц с нарушениями зрения правильных предметных и пространственных представлений;

      3) выработка навыков для успешных действий в любых условиях жизнедеятельности.

      4. Обучение ориентировке в пространстве лиц с нарушениями зрения - одна из актуальных и трудных проблем, входящих в сферу их социальной адаптации и интеграции. "Пространственная ориентировка" является одним из основных предметов коррекционного компонента специального обучения и воспитания детей с нарушениями зрения (незрячие и слабовидящие).

      5. Обучение пространственной ориентировке предполагает осуществление комплексного подхода к определению содержания программы и взаимосвязи с предметами: "Лечебная физическая культура", "Социально-бытовая ориентировка", "Охрана и развитие остаточного зрения и зрительного восприятия"; а также единые требования педагога, воспитателя и родителей к овладению навыками и умениями ориентировки в пространстве.

      6. Программа обучения построена концентрическим способом, при котором один и тот же учебный материал представлен в ней несколько раз, но повторное изучение предполагает усложнение и расширение содержания образования, углубление и конкретизацию отдельных его элементов.

      7. Основной организационной формой обучения является коррекционный урок. Однако успешное усвоение программного материала предполагает закрепление навыков и умений во внеурочное время.

      8. Формирование пространственного образа у детей с нарушениями зрения можно условно разделить на три этапа, каждый из которых ставит конкретную задачу с использованием средств наглядности, методов и форм их использования:

      1) на первом этапе формируется первичный пространственный образ маршрута: создается общее представление (образ) о расположении маршрута на местности, определяется точка отсчета, конфигурация маршрута; пространственный образ об относительной длине отрезков, составляющих маршрут;

      2) на втором этапе этот сложившийся обобщенный образ пространства дробится на части и более подробно изучается каждый из участков маршрута;

      3) на третьем этапе изученные части маршрута соединяются в целостный, адекватный пространственный образ.

      При обучении по данной системе возрастает точность, устойчивость, полнота и адекватность пространственного образа.

      9. Базовое содержание учебной программы реализуется в следующих разделах:

      1) основные понятия ориентировочно-мобиляторной деятельности;

      2) обучение приҰмам правильной ходьбы, формирование осанки и правильной позы в различных ситуациях;

      3) использование сохранных анализаторов в пространственной ориентировке;

      4) ориентировка в микропространстве;

      5) навыки ориентировки в свободном и замкнутом пространстве;

      6) формирование топографических представлений;

      7) ориентировка с помощью трости;

      8) пользование общественным транспортом;

      9) навыки ориентировки и поведения в общественных местах социокультурного назначения;

      10) навыки совместной ориентировки со зрячими.

      10. Оценка достижений обучающихся в условиях реализации дифференцированного и индивидуального подхода к обучающимся с глубокими нарушениями зрения носит не балльный, а качественно-описательный, эмоциональный характер (формирование правильного отношения к своим возможностям), основана на мониторинге успешности развития и формирования у детей компетенций по пространственной ориентировке.

      11. При обучении незрячих и слабовидящих обучающихся пространственной ориентировке требуется наличие специального кабинета, включающего необходимый минимум оборудования, наглядных, дидактических и технических средств обучения: рельефно-графические карты, схемы, приборы "Школьник", "Ориентир", зеркала, трости, тактильные и звуковые дорожки, звуковые сигналы.

      12. Занятия по пространственной ориентировке проводятся с группой (3-5 человек), которая комплектуется с учетом уровня развития обучающихся; в особо сложных случаях – индивидуально. По мере исправления недостатков у обучающихся, с которыми проводится индивидуальная работа, они включаются в групповые занятия. Длительность урока – 45 минут. Распределение учебной нагрузки (часов) может меняться в зависимости от уровня усвоения темы обучающимися.

      13. Объем учебной нагрузки:

      1) 5 класс –3 часа в неделю, 102 часа в учебном году;

      2) 6 класс – 3 часа в неделю, 102 часа в учебном году;

      3) 7 класс – 3 часа в неделю, 102 часа в учебном году;

      4) 8 класс – 3 часа в неделю, 102 часа в учебном году;

      5) 9 класс – 3 часа в неделю, 102 часа в учебном году.

      6) 10 класс – 3 часа в неделю; 102 часа в учебном году.

Глава 2. Базовое содержание учебного предмета для 5 класса

      14. Введение (6 часов):

      1) роль пространственной ориентировки в жизнедеятельности;

      2) диагностика обучающихся, изучение уровня готовности к обучению пространственной ориентировке;

      3) жизнедеятельность знаменитых незрячих людей.

      15. Основные понятия ориентировочно-мобиляторной деятельности (12 часов):

      1) пространственные понятия: "Горизонтально, вертикально" "Наискосок, вокруг" (на примере шахматной доски, макета);

      2) определение предметов и объектов, находящихся в вертикальном и горизонтальном положении;

      3) понятия: "слева - направо, справа - налево", "налево от", "направо от";

      4) понятия: "ряд, колонна, шеренга, строй";

      5) понятие о времени, понятия: "раньше, позже", "ранее, позднее".

      16. Обучение приҰмам правильной ходьбы, формирование осанки и правильной позы в различных ситуациях (14 часов):

      1) поза обучающегося в положении стоя, сидя за партой, за столом, в кресле, при ходьбе в паре, при самостоятельном передвижении вдоль постоянного ориентира (стены, перил лестницы);

      2) правильная поза при чтении и письме, восприятии предметов, обнаружении и обходе препятствий;

      3) поза при ходьбе строем;

      4) формирование правильного жеста, указывающего направление;

      5) ходьба на звуковой сигнал, подаваемый в различных точках зала;

      6) ходьба на звуковой сигнал, с обхождением препятствия;

      7) прохождение расстояния длиной в 15-20 метров с изменением направления на 90, 180 градусов;

      8) передвижение по маршруту за лидером, и в группе;

      9) ходьба по лестнице и наклонной плоскости с предметами;

      10) навыки правильной ходьбы.

      17. Использование сохранных анализаторов в пространственной ориентировке (16 часов):

      1) осязательное восприятие пространства;

      2) восприятие предметов различной конфигурации пальцевым, кистевым, ладонным способами; "чтение" рельефных рисунков; упражнения на развитие прослеживающей функции руки; различение подошвами ног различных структур почвы (травы, асфальта, песка, рыхлого или утоптанного снега);

      3) развитие умения различать и сопоставлять различные свойства предметов по величине, форме, температуре, характеру поверхности, материалу (стекло, дерево, бумага, металл, ткань);

      4) локализация неподвижного и передвигающегося источника звука в замкнутом пространстве, узнавание и различение по голосу окружающих людей, определение по голосу эмоционального состояния людей;

      5) узнавание и локализация звуков в окружающем пространстве (в школе, дома);

      6) определение расстояния до источника звука;

      7) узнавание звуков в природе (шума, шелеста деревьев, голоса животных, домашних птиц) и городских шумов;

      8) приҰмы аккомодации зрительного анализатора при различной освещҰнности пространства в помещении и на улице;

      9) восприятие предметов в контурном и силуэтном изображении;

      10) узнавание предметов знакомого пространства с помощью остаточного зрения;

      11) использование обоняния и вкуса в предметной и пространственной ориентировке.

      18. Навыки ориентировки в свободном и замкнутом пространстве (18 часов):

      1) общее представление о здании школы;

      2) определение расположения классов–кабинетов;

      3) определение местонахождения мастерских;

      4) составление карты-пути и движение в мастерские, используя сохранные анализаторы;

      5) самостоятельный подъҰм и спуск по лестнице;

      6) мысленное определение маршрута до какого-либо помещения;

      7) закрепление представлений о территории школы;

      8) самостоятельная ориентировка на территории школы;

      9) составление плана территории школы по словесному описанию;

      10) составление планов отдельных участков территории школы;

      11) определение расстояния между объектами на территории школы;

      12) преодоление препятствий на территории школы: постоянных, временных, случайных;

      13) перенос топографических представлений обучающихся на реальное замкнутое пространство и ориентировка в нем;

      14) перекресток;

      15) световые и звуковые сигналы светофора;

      16) правила перехода перекрестка;

      17) движение по обочине.

      19. Формирование топографических представлений (14 часов):

      1) рельефно-графические пособия, прибор "Ориентир" и их роль в формировании представлений незрячего о различных объектах окружающего мира;

      2) развитие осязания с помощью рельефно-графических пособий;

      3) знакомство с рельефно-графической грамотой;

      4) масштаб;

      5) выполнение рельефного плана замкнутого пространства;

      6) составление схемы "карта-путь";

      7) совершенствование топографических навыков, работа со схемой - картой первого и второго этажей.

      20. Ориентировка с помощью трости (14 часов):

      1) различные виды тростей;

      2) виды, функции и значение белой трости;

      3) подбор, правильный захват и удерживание трости;

      4) правила техники безопасности при обращении с тростью;

      5) ходьба с тростью;

      6) осанка незрячего при пользовании тростью;

      7) уход за тростью.

      21.Навыки совместной ориентировки со зрячими (8 часов):

      1) правила ходьбы с сопровождающим;

      2) приҰмы ходьбы с сопровождающим. ходьба с сопровождающим по прямой;

      3) приҰмы ходьбы с сопровождающим в помещении;

      4) вход и выход из помещения с сопровождающим;

      5) этика общения при сопровождении.

Глава 3. Базовое содержание учебного предмета для 6 класса

      22. Основные понятия ориентировочно-мобиляторной деятельности (10 часов):

      1) закрепление понятий: "горизонтально, вертикально, длина, ширина, высота, глубина";

      2) ориентировка по сторонам горизонта;

      3) пространственная ориентировка относительно своего тела по вербальной информации;

      4) обучение приҰмам правильной ходьбы, формирование осанки и правильной позы в различных ситуациях;

      5) закрепление правильной осанки в положении стоя, сидя, при ходьбе, при чтении и письме;

      6) ходьба на звуковой сигнал без препятствия и с препятствиями;

      7) ориентировка при изменении направления на 90, 180 градусов.

      8) передвижение в группе.

      23. Использование сохранных анализаторов в пространственной ориентировке (14 часов):

      1) локализация неподвижного и перемещающегося источника звука в свободном пространстве;

      2) звуки окружающего мира, их соотнесение с представлениями звучащего предмета (понятия: далеко, близко, ближе, дальше, приближается, удаляется);

      3) зрительное различие предметов в свободном пространстве, формирование способов нестереоскопического восприятия пространства, оценка удаленности предметов в пространстве и их изображений на рисунках;

      4) определение источника и направления запахов, встречающихся в окружающем пространстве;

      5) развитие мышечного чувства: ходьба по прямолинейному маршруту без постоянного ориентира с сохранением направления.

      24. Ориентировка в микропространстве (10 часов):

      1) закрепление пространственных направлений: слева-направо, справа-налево, сверху-вниз, снизу-вверх, наискось;

      2) правильное понимание пространственных понятий: из-за, из-под, через, вокруг, ниже – выше;

      3) условные изображения на рельефных планах;

      4)ориентировка на рельефных планах и макетах замкнутого пространства.

      25. Навыки ориентировки в свободном и замкнутом пространстве (16 часов):

      1) движение на территории школы по заданному направлению;

      2) препятствия и их виды: постоянные, временные;

      3) преодоление препятствий на территории школы: постоянных, временных, случайных;

      4) закрепление навыков ориентировки на территории школы;

      5) дорожные знаки: указательные, предупреждающие, запрещающие, знаки сервиса;

      6) движение по обочине и просҰлочной дороге;

      7) подземные и надземные переходы;

      8) игры-соревнования по правилам дорожного движения;

      9) изучение 2-3-х несложных маршрутов (например, школа – магазин, школа – остановка автобуса);

      10) формирование представлений по типу: "карта – обозрение" с использованием рельефных планов изучаемого пространства (в виде аппликаций и рельефных чертежей);

      11) упражнения на развитие пространственной памяти и воображения.

      26. Формирование топографических представлений (10 часов):

      1) рельефно-графические пособия и их роль в формировании представлений незрячего о различных объектах окружающего мира;

      2) развитие осязания с помощью рельефно-графических пособий;

      3) технические средства для ориентировки в быту;

      4) масштаб;

      5) выполнение плана замкнутого пространства по Брайлю.

      27. Ориентировка с помощью трости (10 часов):

      1) различные виды тростей;

      2) подбор трости;

      3) основные методы и приемы пользования тростью;

      4) техника "маятника" - отработка приемов;

      5) основная хватка трости при технике "карандаш";

      6) прием "скольжения";

      7) прием "касание";

      8) техника "диагонали";

      9) уход за тростью.

      28. Пользование общественным транспортом (14 часов):

      1) экскурсия на автодорогу, распознавание транспорта по звуку: троллейбус, автобус, трамвай, автомобиль;

      2) правила дорожного движения "Мы по улице идҰм" – практическое занятие: самостоятельное движение из исходной знакомой точки до конечной знакомой точки, с учетом положения солнца и других ориентиров: шум листвы, движущего и неподвижного транспорта;

      3) значение общественного транспорта для активной жизнедеятельности;

      4) остановки общественного транспорта.

      29. Навыки ориентировки и поведения в общественных местах социокультурного назначения (12 часов):

      1) правила поведения в незнакомом помещении;

      2) умение попросить помощь при ориентировке;

      3) правила поведения в кафе, ресторане.

      30. Навыки совместной ориентировки со зрячими (6 часов):

      1) правила поведения незрячего в общественном месте;

      2) культура общения и ориентировки со зрячими сверстниками.

Глава 4. Базовое содержание учебного предмета для 7 класса

      31. Обучение приҰмам правильной ходьбы, формирование осанки и правильной позы в различных ситуациях (8 часов):

      1) коррекция навыков координации движения рук и ног;

      2) ходьба с физическими упражнениями: круговые движения туловища, прыжки, ходьба с приседаниями;

      3) координация вестибулярного аппарата, ходьба с грузом на голове;

      4) ходьба по наклонной плоскости;

      5) ходьба с поворотами на 180 градусов;

      6) преодоление ям, арыков и сугробов;

      7) ходьба по лабиринту;

      8) правильные позы при ориентировке на улицах города, в транспорте и в общественных местах.

      32. Использование сохранных анализаторов в пространственной ориентировке (10 часов):

      1) звуки окружающего мира, их соотнесение с представлениями звучащего предмета (понятия: далеко, близко, ближе, дальше, левее, правее, слева, направо, спереди, сзади, приближается, удаляется);

      2) формирование способов нестереоскопического восприятия пространства;

      3) использование светотени при движении по прямой;

      4) использование светотени при поворотах;

      5) тренировка зрительного анализатора при входе в помещение и выходе из него;

      6) приҰмы аккомодации зрительного анализатора при различной освещҰнности пространства в помещении и на улице;

      7) осязательное обследование окружающих объектов;

      8) закрепление навыков распознавания различных материалов;

      9) ориентировка в пространстве с помощью запахов;

      10) движение по заданному маршруту с опорой на постоянные ориентиры.

      33.Ориентировка в микропространстве (10 часов):

      1) закрепление пространственных направлений: наискось, по диагонали, кругом;

      2) правильное понимание изученных пространственных понятий. Умение читать рельефные планы.

      34. Навыки ориентировки в свободном и замкнутом пространстве (16 часов):

      1) составление плана территории школы;

      2) освоение пространства около центрального входа;

      3) ориентировка в пространстве около запасного выхода;

      4) самостоятельное движение вокруг школы по часовой стрелке;

      5) движение против часовой стрелки;

      6) самостоятельное движение на школьный стадион;

      7) самостоятельное движение к мусорным контейнерам;

      8) использование временных понятий при ориентировке в пространстве;

      9) навыки техники безопасного движения;

      10) преодоление препятствий на территории (арыки, колодцы, кустарник);

      11) движение по территории по вербальной информации;

      12) ориентировка на прилегающих к школе улицах в пределах микрорайона;

      13) правила перехода улицы на перекрестках, регулируемых и нерегулируемых светофором;

      14) ориентировка в магазинах, на почте, в аптеке, самостоятельная ориентировка в автобусе (1-2 остановки);

      15) изменение пространственных отношений при нескольких поворотах;

      16) составление плана замкнутого и свободного пространства по условному описанию;

      17) составление рассказа о знакомом замкнутом и свободном пространстве с использованием сформированных пространственных понятий и представлений.

      35. Формирование топографических представлений (10 часов):

      1) роль рельефно-графических пособий в формировании представлений об окружающем мире, о конкретной местности;

      2) практическое использование рельефно-графических пособий для составления плана замкнутого и свободного пространства (кафе, кинотеатр с прилегающими к ним участками);

      3) прибор "Школьник" и его значение в формировании мобильности незрячего;

      4) формирование топографических представлений на уровне "карта-обозрение", "карта-путь";

      5) ориентировка по плану микрорайона.

      36. Ориентировка с помощью трости (10 часов):

      1) роль трости при ориентировке незрячего;

      2) ассортимент тростей (телескопическая складная, трости из цилиндрических и конических трубок, короткие трости);

      3) длинная трость;

      4) подбор трости по размерам;

      5) техника "маятника" - отработка приемов;

      6) основная хватка трости при технике "карандаш";

      7) прием "скольжения";

      8) прием "касание";

      9) техника "диагонали";

      10) уход за тростью.

      37. Пользование общественным транспортом (16 часов):

      1) остановки общественного транспорта;

      2) ориентировка на остановке;

      3) ориентировка и работа тростью при подходе к транспорту, при посадке в салон и выходе из транспорта;

      4) правила поведения незрячего в общественном транспорте;

      5) рельефно-графические чертежи салонов транспорта.

      38. Навыки ориентировки и поведения в общественных местах социокультурного назначения (16 часов):

      1) представление о родном городе/ауле;

      2) понятие о микрорайоне;

      3) экскурсия в ближайший парк, сад;

      4) исследование карты-плана прилегающих улиц;

      5) экскурсии по близлежащим улицам;

      6) понятия: улица, бульвар, шоссе, проспект, переулок, набережная, площадь, сквер, парк;

      7) формирование представлений на уровне понятий и конкретизации их в условиях ближайшего окружения школы;

      8) представления о крупных культурно-бытовых учреждениях города и наполняющих их предметах: кинотеатр (фойе, зрительный зал, сцена), супермаркет (секции с продуктами, кассы, корзинки для продуктов), базар (продуктовый ряд, ряды промышленных и хозяйственных товаров);

      9) лечебные учреждения;

      10) тренинг "Если вы потерялись?";

      11) тестирование знаний, умений и навыков по пройденному курсу.

      39. Навыки совместной ориентировки со зрячими (6 часов):

      1) ориентировка незрячего и слабовидящего в супермаркете и других общественных местах;

      2) тренинг "Покупка продуктов";

      3) посещение кафе, базара;

      4) обращение за помощью к прохожим во время прогулки по парку;

      5) посещение поликлиники.

Глава 5. Базовое содержание учебного предмета для 8 класса

      40. Обучение приҰмам правильной ходьбы, формирование осанки и правильной позы в различных ситуациях (10 часов):

      1) сохранение правильной осанки при ходьбе с физическими упражнениями: круговые движения туловища, прыжки, с приседаниями;

      2) координация вестибулярного аппарата, ходьба с грузом на голове. Ходьба по наклонной плоскости;

      3) преодоление случайных и неслучайных препятствий на дороге;

      4) ходьба по лабиринту;

      5) правильные позы при ориентировке на улицах города, в транспорте и в общественных местах.

      41. Использование сохранных анализаторов в пространственной ориентировке (10 часов):

      1) комплексное использование сохранных анализаторов во время ориентировки в пространстве;

      2) развитие мышечно-двигательной активности.

      42. Навыки ориентировки в свободном и замкнутом пространстве (18 часов):

      1) мысленное определение маршрута внутри помещения; от одного помещения к другому (например, от школы до остановки);

      2) движение по заданному направлению;

      3) препятствия и их виды: постоянные и временные. Определение расстояния между объектами;

      4) определение направления расположения объектов относительно своего тела;

      5) самостоятельное освоение нескольких маршрутов в пределах города;

      6) поездка на городском транспорте;

      7) изучение нескольких значимых для обучающихся маршрутов в пределах города до поликлиники, музыкальной и художественной школ, до почты, до кафе);

      8) правила перехода улицы: переход в зоне перехода, переход улицы на нерегулируемом перекрестке;

      9) ориентировка с помощью компаса по сторонам горизонта.

      43.Формирование топографических представлений (10 часов):

      1) топографические представления типа "карта-путь";

      2) представление типа "карта-план";

      3) рельефный план;

      4) изменения маршрута на рельефном плане "иди прямо", "иди левее";

      5) изменение направления и ориентиров при поворотах на 90, 180 градусов.

      44. Ориентировка с помощью трости (12 часов):

      1) значение белой трости в ориентировке незрячего;

      2) функции трости, виды тростей;

      3) способы индивидуального подбора трости;

      4) способы ориентировки с тростью: правильный захват и удерживание трости, техника безопасности при обращении с тростью;

      5) приемы ходьбы с тростью: маятниковый, диагональный, приемы протяжки и скольжения;

      6) подъем и спуск по лестнице;

      7) обращение с тростью в помещениях, в транспорте, при ходьбе со зрячими провожатыми;

      8) обнаружение препятствий с помощью трости.

      45. Пользование общественным транспортом (18 часов):

      1) методы изучения маршрутов пассажирского транспорта. Поведение незрячего на остановках.

      2) правильная поза;

      3) правила посадки и выхода из городского транспорта; поведение в салоне;

      4) отработка приемов работы с тростью в салонах пассажирского транспорта;

      5) самостоятельная поездка в автобусе на 2-3 остановки.

      46. Навыки ориентировки и поведения в общественных местах социокультурного назначения (18 часов):

      1) крупные торговые, культурные и транспортные учреждения города: торгово-развлекательные центры, супермаркеты, авто-и-железнодорожные вокзалы, базары;

      2) окружающая обстановка этих объектов и ориентировка в них; ориентировка в незнакомых помещениях;

      3) ориентировка на рабочем месте;

      4) изучение взаиморасположения оборудования и рабочих мест; знакомство с ориентирами в мастерских;

      5) закрепление представлений о мастерских по планам (прибор "Ориентир").

      47. Навыки совместной ориентировки со зрячими (6 часов):

      1) этика общения со зрячими при сопровождении, с незнакомыми людьми.

Глава 6. Базовое содержание учебного предмета для 9 класса

      48. Использование сохранных анализаторов в пространственной ориентировке (8 часов):

      1) комплексное использование сохранных анализаторов во время ориентировки в пространстве;

      2) развитие мышечно-двигательной активности.

      49. Ориентировка в микропространстве (10 часов):

      1) Уточнение и закрепление пространственных понятий: кругом, вокруг, снизу, сверху, сзади, спереди, по нижнему/верхнему краю, снизу-вверх, по диагонали, используемых в производственной учебной деятельности.

      50.Навыки ориентировки в замкнутом и свободном пространстве (18 часов):

      1) ориентировка в незнакомом замкнутом пространстве (супермаркет, кафе, кинотеатр);

      2) тренинги по нахождению в торговых центрах центрального входа/выхода, запасного выхода, лестницы, "черной" лестницы, грузового и пассажирского лифта;

      3) умение пользоваться эскалатором;

      4) правила поведения в лифте;

      5) понятия: город, аул, поселок; поле, лес, луг, парк; река, водоем; закрепление понятий: улица, бульвар, шоссе, проспект, переулок, набережная, площадь, сквер, парк;

      6) формирование данных представлений на уровне понятий и конкретизация их в условиях ближайшего окружения.

      51.Формирование топографических представлений (10 часов):

      1) топографические представления типа "карта-путь", "карта-обозрение";

      2) рельефные планы местности (сельская местность, центр города, карта районов города);

      3) самостоятельное конструирование планов, аппликация на приборе "Ориентир".

      52. Ориентировка с помощью трости (10 часов):

      1) способы индивидуального подбора трости;

      2) способы ориентировки с тростью, техника безопасности при обращении с тростью;

      3) приемы ходьбы с тростью: маятниковый, диагональный, приемы протяжки и скольжения;

      4) подъем и спуск по лестнице;

      5) обращение с тростью в помещениях, в транспорте, при ходьбе со зрячими провожатыми;

      6) обнаружение препятствий и их обход с помощью трости.

      53. Пользование городским транспортом (20 часов):

      1) закрепление методов изучения маршрутов пассажирского транспорта;

      2) поведение незрячего на остановках;

      3) правила посадки и выхода из городского транспорта; поведение в салоне;

      4) отработка приемов работы с тростью в салонах пассажирского транспорта;

      5) самостоятельная поездка в автобусе на 2-3 остановки.

      54. Навыки ориентировки и поведения в общественных местах социокультурного назначения (20 часов):

      1) посещение мастерских школы;

      2) экскурсия в производственные мастерские (станции техобслуживания, ателье, массажный салон);

      3) углубленное ознакомление с достопримечательностями города; значимые объекты местности;

      4) рельеф местности;

      5) передвижение по нескольким улицам с переходом через дорогу;

      6) обследование улиц и пешеходных маршрутов, выделение остановок. Развитие чувства препятствия.

      7) Тренировка по определению своего местонахождения в городе/местности.

      55. Навыки совместной ориентировки со зрячими (6 часов):

      1) обращение к прохожим за помощью (в парке, магазине);

      2) совместная ориентировка со зрячими сверстниками при посещении парикмахерской, кафе, кинотеатра.

Глава 7. Базовое содержание учебного предмета для 10 класса

      56. Навыки ориентировки в замкнутом и свободном пространстве (22 часа):

      1) тренинги по нахождению в торговых центрах входа-выхода, лестницы, лифта;

      2) умение пользоваться эскалатором;

      3) правила поведения в лифте;

      4) закрепление понятий: лес, луг, парк, река, водоем и конкретизация их в условиях ближайшего окружения;

      5) ориентировка в театре/концертном зале;

      6) составление плана зрительного зала;

      7) самостоятельное освоение нескольких маршрутов в пределах города;

      8) нахождение дома, квартиры по заданному адресу;

      9) правила уличного движения с учетом зрительных возможностей обучающихся.

      57. Формирование топографических представлений (12 часов):

      1) развитие навыков ориентировки по типу "карта-путь", "карта-обозрение" (примерные маршруты: стадион, базар, мечеть, кафе);

      2) рельефные планы местности;

      3) самостоятельное конструирование планов местности.

      58. Ориентировка с помощью трости (12 часов):

      1) закрепление приемов ходьбы с тростью: маятниковый, диагональный, приемы протяжки и скольжения;

      2) подъем и спуск по лестнице;

      3) обнаружение и преодоление препятствий с помощью трости. Уход за тростью.

      59. Пользование общественным транспортом (24 часа):

      1) совершенствование навыков ориентирования в автобусе, троллейбусе, метро;

      2) изучение маршрутов общественного городского транспорта;

      3) особенности ориентировки на авто и железнодорожном вокзалах;

      4) заказ билетов в режиме онлайн;

      5) особенности ориентировки на авто - и железнодорожном вокзале.

      60. Навыки ориентировки и поведения в общественных местах социокультурного назначения (24 часа):

      1) углубленное ознакомление с административными, культурными, торговыми и лечебными организациями города/местности;

      2) парки, скверы, улицы, набережные и прочие;

      3) целостное представление о расположении и взаимосвязи улиц, площадей и движения транспорта.

      61. Навыки совместной ориентировки со зрячими (8 часов):

      1) этика общения со зрячими при сопровождении;

      2) правила поведения в парке, магазине, кинотеатре.

Глава 8. Требования к уровню подготовки обучающихся 5 класса

      62. Предметные результаты.

      63. Обучающиеся будут знать:

      1) биографии знаменитых незрячих людей;

      2) основные пространственные и временные понятия;

      3) свойства окружающих предметов: форма, температура, характер поверхности, материал;

      4) постоянные сенсорные, звуковые, тактильные, обонятельные ориентиры;

      5) месторасположение основных объектов в месте постоянного проживания и обучения;

      6) место проживания, адрес школы;

      7) правила перехода перекрестка;

      8) масштаб схемы "карта-путь" для ориентировки в пространстве;

      9) виды, функции, значение и правила обращения с белой тростью.

      64. Обучающиеся будут уметь:

      1) совершать координированные движения с предметами, необходимыми в учебной деятельности и в быту;

      2) узнавать и локализовать в пространстве звуки живой и неживой природы;

      3) самостоятельно ориентироваться на основе непосредственного чувственного восприятия в небольшом замкнутом и открытом пространстве;

      4) представлять и отражать на планах и макетах пространственные отношения предметов.

Глава 9. Требования к уровню подготовки обучающихся 6 класса

      65. Предметные результаты.

      66. Обучающиеся будут знать:

      1) основные понятия ориентировочно-мобиляторной деятельности;

      2) изменение местоположения объектов при изменении направления на 90, 180 градусов;

      3) назначение звуковых, зрительных, тактильных, обонятельных ориентиров;

      4) рельефные планы, макеты замкнутого пространства;

      5) правила дорожного движения;

      6) 2-3 несложных маршрута для повседневного передвижения;

      7) основные методы и приемы пользования тростью.

      67. Обучающиеся будут уметь:

      1) самостоятельно передвигаться, используя навыки правильной ходьбы, сформированные навыки правильной осанки;

      2) использовать остаточное зрение и компенсаторные возможности для ориентировки в окружающем мире;

      3) использовать сформированые навыки ориентировки в замкнутом и свободном пространстве, без изменения и при изменении направления;

      4) использовать рельефно-графические пособия для ориентировки;

      5) владеть способами захватывания и удерживания трости и техникой безопасного ее использования;

      6) использовать вербальную информацию для ориентировки в пространстве.

Глава 10. Требования к уровню подготовки обучающихся 7 класса

      68. Предметные результаты.

      69. Обучающиеся будут знать:

      1) значение сохранных анализаторов в пространственной ориентировке;

      2) приемы правильной ходьбы, правильной осанки;

      3) постоянные, временные, случайные ориентиры, препятствия при ориентировке;

      4) правила перехода улицы на перекрестках, регулируемых и нерегулируемых светофором;

      5) топографические обозначения на уровне "карта-обозрение", "карта – путь";

      6) крупные культурно-бытовые, лечебные учреждения в проживаемой местности и их наполняемость.

      70. Обучающиеся будут уметь:

      1) использовать зрительные, слуховые, осязательные ориентиры при самостоятельном передвижении в замкнутом и свободном пространстве с изменением или без изменения направления движения;

      2) ориентироваться на прилегающих к школе/дому улицах;

      3) использовать рельефно-графические пособия для составления плана пространства;

      4) владеть техникой подбора трости и ее использования;

      5) владеть практическими навыками ориентировки и общения на улице, транспорте и общественных местах;

      6) рассказывать о знакомом замкнутом и свободном пространстве, используя сформированные пространственные понятия и представления.

Глава 11. Требования к уровню подготовки обучающихся 8 класса

      71. Предметные результаты.

      72. Обучающиеся будут знать:

      1) приемы правильной ходьбы по прямой, наклонной плоскости, с преодолением случайных и постоянных препятствий;

      2) несколько маршрутов прилегающей местности;

      3) правила перехода улицы;

      4) правила ориентировки с помощью компаса;

      5) топографические ориентиры;

      6) приемы правильного захвата и удерживания трости, приемы передвижения с тростью;

      7) крупные торговые, культурные и транспортные учреждения в проживаемой местности;

      8) взаиморасположение оборудования и рабочих мест в мастерских.

      73. Обучающиеся будут уметь:

      1) активно использовать сохранные анализаторы при восприятии предметов, действий и явлений окружающей действительности;

      2) мысленно спроецировать предстоящий маршрут;

      3) свободно ориентироваться в свободном и замкнутом пространстве, опираясь на постоянные ориентиры;

      4) отражать топографические представления на плане по типу "карта-путь", "карта-план";

      5) использовать различные способы ориентировки с тростью;

      6) ориентироваться в незнакомом пространстве, актуализируя предыдущий опыт;

      7) самостоятельно передвигаться на общественном транспорте по знакомому маршруту.

Глава 12.Требования к уровню подготовки обучающихся 9 класса

      74.Предметные результаты.

      75. Обучающиеся будут знать:

      1) назначение сохранных анализаторов в пространственной ориентировке;

      2) назначение центрального входа-выхода, запасного выхода, центральной лестницы, эскалатора, запасной лестницы, пассажирского, грузового лифта;

      3) правила передвижение и обращения с тростью в помещениях, транспорте, при ходьбе с провожатым;

      4) понятия "улица, бульвар, шоссе, проспект, переулок, набережная, площадь, сквер, парк";

      5) основные достопримечательности и основные объекты местности.

      76. Обучающиеся будут уметь:

      1) правильно ходить, соблюдая правильную осанку;

      2) пользоваться микропространственными понятими, используемыми в производственной учебной деятельности;

      3) передвигаться по улицам местности, соблюдая правила дорожного движения;

      4) пользоваться эскалатором, лифтом, лестницей;

      5) конкретизировать топографические представления, самостоятельно конструировать планы местности;

      6) самостоятельно изучать маршруты пассажирского транспорта с выбором оптимального для передвижения.

Глава 13.Требования к уровню подготовки обучающихся 10 класса

      77. Предметные результаты.

      78. Обучающиеся будут знать:

      1) правила ориентировки в знакомом и незнакомом пространстве;

      2) правила поведения в лифте, концертном зале, торговом зале без сопровождающего;

      3) несколько маршрутов общественного транспорта в пределах города;

      4) рельефный план проживаемой местности;

      5) правила ориентировки и передвижения с тростью;

      6) особенности ориентировки на авто-и железнодорожном вокзалах;

      7) расположение и взаимосвязь улиц, площадей и маршрутов транспорта в проживаемой местности.

      79. Обучающиеся будут уметь:

      1) комплексно, активно использовать сохранные анализаторы для безопасной ориентировки в знакомом и незнакомом пространстве;

      2) составлять планы по типу "карта-путь", "карта-обозрение";

      3) ориентироваться и передвигаться с тростью;

      4) самостоятельно осваивать несколько маршрутов в пределах местности (поликлиника, супермаркет, кафе, базар).

      80. Личностные результаты выражаются в:

      1) владении этикой общения и правилами ориентировки и поведения в общественных местах.

      81. Системно-деятельностные результаты выражаются в:

      1) владении системой знаний по предмету, умении применять их в практической деятельности;

      2) целостном представлении о расположении и взаимосвязи улиц, площадей и движении транспорта;

      3) активизации познавательных, интеллектуальных и творческих способностей.

      Сноска. Приказ дополнен Приложением 339 в соответствии с приказом Министра образования и науки РК от 27.07.2017 № 352 (вводится в действие с 01.09.2017 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 1, 2, 6, 8, 9, 10, (11, 12) классов, с 01.09.2018 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 3 класса, с 01.09.2019 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 4 класса и для обучающихся 10 класса).

Типовая учебная программа по предмету "Развитие мимики и пантомимики" для обучающихся с нарушением зрения (незрячие и слабовидящие) 5-10 классов уровня основного среднего образования (для классов с казахским языком обучения) 1 - тарау. Түсінік хат

      1. Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы № 1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) жалпыға міндетті мемлекеттік стандартына сәйкес әзірленген.

      2. Оқу пәнінің мақсаты - адами өзара қарым-қатынас туралы, өзіне деген, құрбыларына, ересек адамдарға қатысты эмоционалды-уәждемелік ұстанымдары туралы жүйелі білімді қалыптастыру; сонымен бірге тұлғалық дамуына септігін тигізетін, қоғамдағы адекватты тәртіп үшін қажетті коммуникативті дағдыларды, біліктілікті және тәжірибені меңгерту.

      3. Оқу пәнінің міндеттері:

      1) айналадағы адамдарды қабылдау алгоритмін қалыптастыру;

      2) әңгімелесушінің эмоционалды жай-күйін қабылдауға және өзінің сезімін білдіруге үйрету;

      3) қарым-қатынаста қажетті мимиканы, мәнерлі қимылдарды, ым-ишараттер мен дене қалыптарын қабылдау және өздігінен жасау біліктілігін қалыптастыру;

      4) өзіндегі, әңгімелесушідегі, әдеби шағарма кейіпкеріндегі эмоционалды жай-күйін айтып жеткізу және олардың сыртқы көріністерін сипаттау дағдыларын дамыту;

      5) айналадағы адамдарға және олармен қарым-қатынас жасауға қызығушылығын дамыту;

      6) айналадағы адамдардың істерін сыртқы көріністері бойынша адекватты тани білу және өзінің тәртібін реттеу, өзін бақылау мен бағалау іс-әрекетінің негіздерін қалыптастыру;

      7) айналадағыларға деген өзара құрмет, өзара сенім және аяушылық білдіру сезімін дамыту;

      8) қарым-қатынастың вербалді және вербалді емес құралдарының көмегімен еркін практикалық іс-әрекетте мәдени тәртіптің қалыптасқан дағдыларын қолдану;

      9) қарым-қатынастың қалыптасқан дағдыларын өмірлік жағдаяттарда қолдану.

      4. Көру қабілеті бұзылысының спецификалық заңдылықтарының бірі қоршаған әлем бейнесінің бұлыңғыр, толымсыз (фрагментті), сұлба түрінде болуына әкеп соғатын айналадағы әлем туралы ақпараттың аздығы, көру арқылы қабылдаудың өзгеруі мен баяулығы боп табылады. Бұл қарым-қатынас іс-әрекеті құрылымдаушыларының дамуына жағымсыз ықпал етеді (вербальді және вербальді емес мәнерлеу құралдары). Айналадағы шынайлықты көру арқылы қашықтықта қабылдау мүмкіндігінен айрылған және орын толтыру тәсілдеріне үйретілмеген балаларда эмоциялар, мимика, ым-ишараттер мен пантомимика туралы түсініктері беріксіз, көмескі болады, оның барлығы тұлға аралық қарым-қатынасты едәуір дәрежеде қиындатады. Соның нәтижесінде балалар қарым-қатынас процесінде енжар болады, оған қызығушылық танытпайды.

      5. Осының барлығы көру қабілеті бұзылған балалар мен жасөспірімдерде сенсорлық көру депривация жағдайындағы таным іс-әрекетінің ерекшелігін ескере отырып, қарым-қатынастың вербальді және вербалсіз құралдарын дамыту процесін басқарудың мақсатқа бағытталу қажеттігін көрсетеді.

      6. Курс мазмұны келесі тараулар арқылы шартты түрде берілген:

      1) мимикалық бұлшық аппаратын жаттықтыру;

      2) эмоционалды жай-күйін қабылдай білуге, сәйкесінше сөйлеу мәнерімен қоса оларды мимикалық және пантомимикалық қимылдарымен жаңғыртуға үйрету;

      3) қарым-қатынастың тілдік және тілдік емес құралдарын практикада пайдалану және оларды іс-әрекетте дұрыс жаңғырту біліктілігін қалыптастыру;

      4) сөйлеу тілінің интонациясын дамыту;

      5) түйсік пен ұсақ моториканы дамыту;

      6) мәдени тәртіп дағдыларын қалыптастыру;

      7) мимика және пантомимика құралдары арқылы көңіл-күй мен мінездің жеке қасиеттерін коррекциялау.

      7. Курстың барлық тараулары өзара байланысты, практикалық жұмыста бұл тараулар өзара қиыстырылуы, бір-бірін өзара толықтыруы мүмкін. Соның нәтижесінде бір сабақта тараулар мен оқу әрекетінің үйлесуі мүмкін. Мысалға, "Практикада қарым-қатынастың тілдік емес құралдарын пайдалану және оларды іс-әрекетте дұрыс жасай алу біліктілігін қалыптастыру" тарауының мазмұнын "Сөйлеу тілінің мәнерлігін дамыту" тарауының элементтерімен үйлестіруге болады.

      8. Көру қабілетінің терең бұзылыстары бар білім алушыларға дифференциалды және жеке тұрғыда көмектесуді жүзеге асыру жағдайында балалардың жетістіктерін бағалау балл түрінде емес, сапалық-сипаттамалық, эмоционалды түрде болады (өзінің мүмкіндіктеріне дұрыс қатынас қалыптастыру), олардың коммуникативті дағдыларының дамуы мен қалыптасуының табысты мониторингіне негізделеді.

      9. Мимика және пантомимиканы дамыту бойынша сабақтар аптасына 1 рет жүргізіледі, ұзақтығы - 45 минут. Білім алушының даму деңгейін ескере отырып құрылған топпен (3-5 адам), ерекше қиын жағдайда жеке өткізіледі.

      10. Оқу жүктемесінің көлемі:

      1) 5-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында 34 сағат;

      2) 6-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында 34 сағат;

      3) 7-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында 34 сағат;

      4) 8-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында 34 сағат;

      5) 9-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында 34 сағат;

      6) 10-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында 34 сағат.

      11. Көру қабілетінің деңгейі өте төмен болған жағдайларда білім алушылар білімін бағалау сандық емес, сапалық-сипаттамалық, эмоционалдық тұрғыда жүргізіледі (білім алушылардың өз мүмкіндіктерін дұрыс бағалай білуін қалыптастыру).

2-тарау. Оқу пәнінің 5-сыныптағы базалық білім мазмұны

      12. Мимикалық бұлшықет аппаратын жаттықтыру (3 сағат):

      1) бұлшықеттің жеке топтарын ықтиярлы түрде кернеу және босаңсыту: қолдың, аяқтың, дененің және беттің. Жаңа бұлшық тобын жаттықтыруға алдынғысы "бағындырылғаннан" кейін ауысқан жөн. Бұндай жаттықтыру әсіресе аса қажыған, жүдеген, ұшқалақ, неврозды балаларға арнап көрсетілген.

      13. Эмоционалды жай-күйді қабылдай білуге, сәйкесінше сөйлеу мәнерімен қоса оларды мимикалық және пантомимикалық қимылдарымен жаңғыртуға үйрету (9 сағат):

      1) жабырқау, жиіркену, қызығушылық, абырой сезімдеріне байланысты мимиканы, ым-ишараттарды, дене қалпын, мәнерлі қимылдырды бекіту;

      2) мақтаныш, тәкаппарлық, табалау, құмарлану, ашулану сезімдерімен танысу;

      3) абырой/менмендік/тәкаппарлық; наразылық/каһар; қызығушылық/ құштарлық/әуестік; ашу/табалау ұғымдарын саралау;

      4) кейіпкерлердің эмоционалды жай-күйін анықтай отырып, сюжетті әңгімелер оқу (мақтаныш, тәкаппарлық, табалау, құмарлану, ашулану);

      5) алғыс білдіру, каһарлану, құштарлану сияқты эмоционалды жай-күйді мимикамен, ым-ишаратпен және мәнерлі қимылдармен қостай отырып көрсету;

      6) шаршау, елжіреу, ренжу ым-ишараттарын және мәнерлі қимылдарын моделдеу;

      7) алғыс білдіру, ренжу, құштарлану эмоцияларын әлеуметтік қолайлы тәсілдермен ашық көрсетуге септігін тигізу;

      8) қызығушылық, әуесқойлық, табалау сияқты эмоционалды жай-күйге сәйкес келетін мәнерлі қимылдарды, ым-ишараттарды, дене қалыптарын жаңғырту.

      14. Қарым-қатынастың тілдік және тілдік емес құралдарын практикада пайдалану және оларды іс-әрекетте дұрыс жаңғырту біліктілігін қалыптастыру (7 сағат):

      1) күнделікті өмірдегі ым-ишараттар мен мәнерлі қимылдарын практикада жаңғырту: тісім аурады, итпен серуендеймін, ас әзірлеймін, от сөндіремін;

      2) тілдік емес құралдамен шаршау, қызығу, ызалану, әуестік, тәкаппарлық сияқты жай-күйлерді жаңғыртуға жаттықтыру;

      3) жол жүрісін реттеушінің, бағбанның, жер қазушының, программисттің, сатушының, оқытушының, ұшқыштың кәсіби іс-әрекетіне байланысты қимылдарды еліктеп көрсету;

      4) аяғын жыбырлатып басу, сүрініп, тырпылдатып жүруді еліктеп көрсету;

      5) айқын жағдаятта өзінің жүріс-тұрысын моделдеу (мен оған ризамын, қандай сүйкімді марғау! ұрысып жатқанда, сынағанда өзін адекватты ұстай білу, тәкаппар адамның қылығын еліктеп көрсету, мен ашулымын!).

      15. Сөйлеу тілінің интонациясын дамыту (5 сағат):

      1) жабырқау, жиіркену, мақтаныш, қуаныш сияқты эмоционалды жай-күйіне сәйкес сөйлеу тілінің интонацияларын бекіту;

      2) мәнерлі тақпақтау (декломирование), көркем туындыларды оқу;

      3) сезім реңктерін жеткізудегі мәнерлі интонацияны дағдыландыру: елжіреу/ұнату; қызығушылық/әуесқойлық; мақтаныш/тәкаппарлық.

      16. Мәдени тәртіп дағдыларын қалыптастыру (6 сағат):

      1) түрлі жағдаяттағы қылықтарды ойнап көрсету, жаттығу жүйесін (тренигтер) орындату: өздігінен танысу, алғыс білдіру, қонақжай иесінің рөлін орындау, қонақтағы қылықты моделдеу, басқа адамға көмек көрсету, бейтаныс адамның сұрақтарына жауап беру, театрдағы, кинотеатрдағы, зообақтағы тәртіп, автоматты есік пен эскалатор жанындағы адекватты тәртіп, қалыпты дамудағы құрбыларымен, ересектермен, бөтен адамдармен адекватты қарым-қатынас жасау дағдыларын қалыптастыру.

      17. Мимика және пантомимика құралдары арқылы көңіл-күй мен мінездің жеке қасиеттерін түзету (4 сағат):

      1) әдеби шағарма кейіпкерінің мінез қасиеттерін көрсететін (тәкаппарлық, қызғаныш, табалау) жағымсыз істеріне моралді баға беру;

      2) табалау, ашулану, шаршап-шалдығу, әуесқойлық сезімдерін жою;

      3) табалау, ашулану, әуесқойлық сезімдерін бейнелеп көрсету кезінде мимика мен ым-ишараттерді қолдануға жаттығу, оларды сөзбен айту;

      4) жағымсыз қозғалыс автоматизмін жоюға бағытталған жаттығу.

3-тарау. Оқу пәнінің 6-сыныптағы базалық білім мазмұны

      18. Мимикалық бұлшықет аппаратын жаттықтыру (3 сағат):

      1) тыныстауға назар аудара отырып, мимикалық бұлшық аппаратын жаттықтыруға бағытталған ойындарды және нұсқауларды орындау.

      19. Эмоционалды жай-күйді қабылдай білуге, сәйкесінше сөйлеу мәнерімен қоса оларды мимикалық және пантомимикалық қимылдарымен жаңғыртуға үйрету (10 сағат):

      1) менмендік, тәкаппарлық, табалау, әуестік, ашулану, қызғану, елжіреу сияқты эмоционалді жай-күйге сәйкес келетін мимикалық, пантомимикалық қимылдарды және сөйлеу тілі интонациясын бекіту;

      2) сезімдермен танысу: шарасыздық-дербестік; ұялшақтық-емін-еркіндік; қамқорлық, аяушылық-немқұрайлық; рақымшылық – қатыгездік;

      3) қамқорлық сезіміне байланысты эмоционалды жай-күйімен танысу;

      4) эмоционалды жай-күйлерді саралау біліктілігін дамыту: ұялшақтық/ қымсыну/ыңғайсыздық/жасқаншақтық; яушылық/рақымшылық/қаморшылық; танқалу/қайранқалу/аңырау; жиіркену/жеркену;

      5) кейіпкерлердің эмоционалды жай-күйлерін бөліп және саралай отырып, сюжетті әңгімелерді оқуға және мазмұнын қайта айтуға жаттығу (ұялу, қымсыну, аяушылық, рақымшылық, қамқорлық, таңқалу, таңырқау, абыржыту);

      6) аяушылық, қамқорлық, сергектік, абыржыту, қымсыну, жеркену, таңырқау эмоционалды жай-күйлерді мимикамен, ым-ишаратпен, мәнерлі қимылдармен адекватты білдіру;

      7) таңырқау, жиіркену, шарасыздық, ыңғайсыздық сияқты эмоционалды жай-күйлерге сәйкес келетін ым-ишараттерді, дене қалыптарын, мәнерлі қимылдарды моделдеу;

      8) рақымшылдық, қамқорлық, ұялшақтық, ыңғайсыздық, таңқалу эмоцияларын әлеуметтік қолайлы тәсілдермен ашық көрсетуге болысу.

      20. Қарым-қатынастың тілдік және тілдік емес құралдарын практикада пайдалану және оларды іс-әрекетте дұрыс жаңғырту біліктілігін қалыптастыру (8 сағат):

      1) таңырқау, рақымшылдық, қамқорлық, сергектік, таңқалу сезімдерін мимикамен және мәнерлі қимылдармен, дене қалпымен, ым-ишараттермен көрсетуге үйрету;

      2) мәнерлі қимылдармен, ым-ишараттермен көрсетілетін шарасыздық, қымсыну, таңқалу, абыржу, жеркенгіштік, жиіркену, таңырқау, аяушылық сияқты эмоционалды жай-күйді фразалармен қостау;

      3) машинисттің, шаштаразшының, сырнайшының, әйнек жуушының, аспазшының, дирижердің кәсіби іс-әрекетіне байланысты әрекеттерді еліктеп көрсету;

      4) мас адамның, балеринаның, подиумда келе жатқан моделдің жүрісін еліктеп көрсету;

      5) белгілі жағдаятта өзінің қылығын дұрыс реттеуге үйрету: аяушылық, жанашырлық білдіру, (көңіл айту); бейтаныс жағдаяттағы тәртіп; өзінің жиіркенуін жасыру (таныс емес, ұнатпайтын тағамға); бір жерге барғысы келмегенде.

      21. Сөйлеу тілінің интонациясын дамыту (4 сағат):

      1) алғыс білдіру, елжіреу, тәкаппарлық, жақтырмау, шаршау, ашуланудың сөйлеу интонацияларын бекіту;

      2) танқалу/қайранқалу/аңырау; аяушылық/қамқоршылық; тыныштық/ сергектік; ұялшақтық/ыңғайсыздық; жиіркену/жеркену сезімдерін интонациямен білдіруге үйрету.

      22. Мәдени тәртіп дағдыларын қалыптастыру (6 сағат):

      1) өмірлік жағдаяттарды моделдеу: кітапханадағы, мұражайдағы дұрыс тәртіп; ресми рәсімдегі, қонақтарды мектепте күту кезіндегі дұрыс тәртіп; телефон қоңырауларына жауап бергенде; үй иесінің рөлін орындағанда; ескерту мен сынға адекватты кері жауап қайтару;

      2) құрбыларымен, ата-аналарымен, бейтаныс, көретін адамдармен қарым-қатынастың адекватты тәсілдерін қалыптастыру.

      23. Мимика және пантомимика құралдары арқылы көңіл-күй мен мінездің жеке қасиеттерін түзету (3 сағат):

      1) қозғалыс автоматизімін жоюды жаттықтыру;

      2) эмпатия, бауырмалдық сезімдерін дамытуға септігін тигізетін жағдаяттарды моделдеу;

      3) ескерту мен сынға адекватты жауап қайтару;

      4) ұялшақтық, жиіркену, жасқаншақтық сезімдерін жоюға бағытталған жаттығулар;

      5) сюжетті суреттер мен әңгімелер кейіпкерлерінің көңіл-күйлері мен эмоционалды жай-күйлерін вербалдандыру (сөзбен жеткізу).

4-тарау. Оқу пәнінің 7-сыныптағы базалық білім мазмұны

      24. Мимикалық бұлшықет аппаратын жаттықтыру (4 сағат):

      1) аутогенді жаттықтыру арқылы ағзадағы кейбір автоматты процестерді саналы түрде түзету;

      2) тыныстауға назар аудара отырып, мимикалық және пантомимикалық бұлшық аппаратын жаттықтыруға бағытталған ойындарды және нұсқауларды орындау.

      25. Эмоционалды жай-күйді қабылдай білуге, сәйкесінше сөйлеу мәнерімен қоса оларды мимикалық және пантомимикалық қимылдарымен жаңғыртуға үйрету (8 сағат):

      1) шарасыздық, аяушылық, жанашырлық, елжіреу, ұялшақтық, қамқорлық, сергектік, жеркену, ыңғайсызыдық, қымсыну сияқты сезімдер мен эмоцияларды мимикалық, пантомимикалық қимылдарымен бекіту;

      2) немқұрайлық/сабырлылық; безушілік/шеттеу/мелшиіп қалу; үрей/қорқу/зәренің ұшуы; өтініш/жалыну; қуаныш/шаттық; жауапкершілік/жинақылық сезімдері мен жай-күйлерімен танысу;

      3) жоғарыда айтылған сезімдер мен эмоционалды жай-күйлерді саралауға жаттығу;

      4) басқа адамның эмоционалды жай күйін түсіну және саралау қабілетін дамыту;

      5) берілген эмоцияға байланысты әңгіме құрастыру;

      6) үрей/қорқу/зәренің ұшуы; қуаныш/шаттық; өтініш/жалыну сезімдерін мимикамен, ым-ишаратпен, дене қалпымен, мәнерлі қимылдармен көрсетуге жаттығу;

      7) әлеуметтік қолайлы тәсілдерімен қуаныш эмоциясын ашық білдіруге себептесу.

      26. Қарым-қатынастың тілдік және тілдік емес құралдарын практикада пайдалану және оларды іс-әрекетте дұрыс жаңғырту біліктілігін қалыптастыру (8 сағат):

      1) сюжетті әңгіме кейіпкерлерінің эмоционалды жай-күйін драматизациялау тәсілін қолдана отырып жаңғырту;

      2) етікшінің, ағаш ұстасының, дәрігер-массажисттің, скрипкашының кәсіби іс-әрекетіне байланысты әрекеттерді еліктеп көрсету;

      3) роботтың, "билеушінің" жүрісін, белі ауырған адамның жүрісін еліктеп көрсету;

      4) белгілі жағдаяттағы тәртіпті моделдеу: мен қатты үрейлендім, мен одан шошыдым, мен сасып қалдым; қорыққанынан мелшиіп қалды, табысқа жету шаттығы.

      27. Сөйлеу тілінің интонациясын дамыту (6 сағат):

      1) алдыңғы оқу жылындағы сөйлеу тілі интонацияларын бекіту;

      2) қорқу/зәренің ұшуы; өтініш/жалыну; қуаныш/шаттық; немқұрайлық/сабырлылық – эмоцианальді жай-күйлерді интонациямен жеткізу;

      3) интонация бойынша басқа адамның көңіл-күйі мен сезімін табу (әңгімелер, фильмдер материалында).

      28. Мәдени тәртіп дағдыларын қалыптастыру (4 сағат):

      1) меншік құқығын сыйлау; танысу кезінде, қонақ шақырғанда ықылас білдіру; көмек ұсынғанда; қоғамдық жерлерде әдептілік көрсету; басқа адамға тиесілі нәрсені сұрай білу; бас тартуға адекватты жауап қайтару жағдаяттарында мәдени тәртіп дағдыларын жетілдіру;

      2) айналадағы адамдармен қарым-қатынас жасаудың адекватты тәсілдерін қалыптастыру.

      29. Мимика және пантомимика құралдары арқылы көңіл-күй мен мінездің жеке қасиеттерін түзету (4 сағат):

      1) қозғалыс автоматизімін жоюға бағытталған жаттығулар;

      2) немқұрайлық, селқостық сияқты мінездің жағымсыз қасиеттеріне моралді баға беру;

      3) жинақылық, жауапкершілік сияқты мінездің қасиеттеріне оңды моралді баға беру;

      4) сурет салу, жағдаятты ойнап көрсету арқылы қорқыныш, шошыну сезімдерін жеңе білуін дамыту.

5-тарау. Оқу пәнінің 8-сыныптағы базалық білім мазмұны

      30. Мимикалық бұлшықет аппаратын жаттықтыру (4 сағат):

      1) аутогенді мимикалық бұлшық аппаратын жаттықтыру арқылы ағзадағы кейбір автоматты процестерді саналы түрде түзету;

      2) тыныстауға назар аудара отырып, мимикалық және пантомимикалық бұлшық аппаратын жаттықтыруға бағытталған ойындарды және нұсқауларды орындау.

      31. Эмоционалды жай-күйді қабылдай білуге, сәйкесінше сөйлеу мәнерімен қоса оларды мимикалық және пантомимикалық қимылдарымен жаңғыртуға үйрету (10 сағат):

      1) шарасыздық, аяушылық, жанашырлық, елжіреу, ұялшақтық, қамқорлық, сергектік, жеркену, ыңғайсызыдық, қымсыну сияқты эмоционалды жай-күйді мимикалық, пантомимикалық қимылдарды және сөйлеу интонациясын бекіту;

      2) қарама-қарсы сезімдер мен эмоционалды жай-күйлермен танысу: шаршағандық - жігерлілік; бейжайлық-құмарлық; түңірену - күлімдеу; байсалдылық-шыдамсыздық;

      3) немқұрайлық/бейжайлық; түңіреңкі/жабырқаңқы; азаптану/ұайымдау; сергектік/жігерлік; алаңдау/наразылық/ашудың кернеуі сезімдері мен эмоционалды жай-күйлерді саралау;

      4) кейіпкерлердің эмоционалды жай-күйін саралай отырып, сюжетті әңгімелерді оқу және мазмұнын қайта айту;

      5) берілген эмоцияға сюжетті әңгімелерді құрсатыру;

      6) ақ пейілді, жабырқаңқы, құмарлық, бейжайлық, наразылық сезімдерін білдіруге байланысты мимикалық және пантомимикалық дағдыларды дамыту;

      7) дыбысталған және дыбыссыз фильмдерді көру негізінде (көру қалдығы бар балалар үшін) басқа адамның көңіл-күйі мен сезімін тану;

      8) эмоционалды жай-күйді жеткізуге байланысты өмірлік жағдаяттарды моделдеу.

      32. Қарым-қатынастың тілдік және тілдік емес құралдарын практикада пайдалану және оларды іс-әрекетте дұрыс жаңғырту біліктілігін қалыптастыру (6 сағат):

      1) сюжетті әңгіме кейіпкерлерінің көңіл-күйі мен эмоционалды жай-күйін драматизациялау тәсілін қолдана отырып жаңғырту;

      2) белгілі жағдаяттағы қылықты моделдеу: спорт жанкүйерінің құмарлығы, алғашқы танысу кезіндегі игілікті қатынас, қарама-қарсы жыныстағы адамға сый көрсету; жағымсыз іске наразы болу.

      33. Сөйлеу тілінің интонациясын дамыту (5 сағат):

      1) қорқыныштың, жалынудың, өтініштің, шектетудің, қуаныштың сөйлеу интонацияларын бекіту;

      2) жабырқаңқы, құмарлық, алаңдау, азаптану, шаршау, жігерлену көңіл-күйлері мен сезімдерінің интонациялық реңктерін білдіру;

      3) сөйлеу интонациясы бойынша басқа адамның эмоционалды жай-күйін аңғару.

      34. Түрлі жағдаяттарында мәдени тәртіп дағдыларын қалыптастыру (5 сағат):

      1) әңгімелесуді үзбей жалғастыру; өзіне қарай назарды өнегелі түрде аударта білу, көмек немесе кеңес сұрау, көру қабілеті қалыпты құрбыларымен адекватты қарым-қатынас жасау.

      35. Мимика және пантомимика құралдары арқылы көңіл-күй мен мінездің жеке қасиеттерін түзету (4 сағат):

      1) өзінің түйсінуін суреттеу және оларды талдау, мінез қасиеттерін моралді бағалау (түңірену - күлімсіреу; шыдамсыздық - шыдамдылық; бейжайлық -жігерлілік);

      2) зығырдан қайнау, наразылық сезімдерін тежеу және оларды адекватты формада білдіру.

6-тарау. Оқу пәнінің 9-сыныптағы базалық білім мазмұны

      36. Мимикалық бұлшықет аппаратын жаттықтыру (4 сағат):

      1) аутогенді психобұлшықтық жаттықтыру арқылы ағзадағы кейбір процестерді саналы түрде түзету.

      37. Эмоционалды жай-күйді қабылдай білуге, сәйкесінше сөйлеу мәнерімен қоса оларды мимикалық және пантомимикалық қимылдарымен жаңғыртуға үйрету (10 сағат):

      1) наразылық, алаңдау, түңілу, шыдамсыздық, зығырданы қайнау, шаршау, азаптану, күлімсіреу сияқты эмоцияларын білдіруге байланысты мимикалық, пантомимикалық қимылдарды және сөйлеу интонациясын бекіту;

      2) беймаралдық - қырағылық/әурешілік; шашыраңқылық - жинақылық; долылық - салмақтылық; қауіптену - байсалдық эмоционалды жай-күйлерді білдіретін көңіл-күй мен сезімдермен танысу;

      3) мазасыздық/дегбірсіздену, долылық/қаһар, тентектік/еркелік, шашыраңқылық/сасқалақтау, салмақтылық/беймаралдық сияқты мінез қасиеттері мен эмоциялардың реңктерін саралау;

      4) көркем шығарма немесе фильм үзіндісі бойынша берілген эмоцияға көріністерді қою;

      5) мазасыздану, қырағылық, тентектік, дегбірсіздену, шашыраңқылық, сасқалақтық, долдану сезімдерін, мінез қасиеттерін бейнелеу үшін мимиканы және ым-ишараттерді пайдалану;

      6) өзінің сезімдерін айта білу және аяушылық білдіру.

      38. Қарым-қатынастың тілдік және тілдік емес құралдарын практикада пайдалану және оларды іс-әрекетте дұрыс жаңғырту біліктілігін қалыптастыру (6 сағат):

      1) белгілі бір жағдаяттағы тәртіпті моделдеу: дегбірсізденуді, мазасыздықты адекватты жеткізу, ұнатуын білдіру;

      2) сюжетті әңгіме, сурет, фильм бойынша кейіпкерлердің көңіл-күйі мен эмоционалды жай-күйін театрландыру және драматизациялау тәсілін қолдана отырып жаңғырту;

      3) дене қалпы, мәнерлі қимылдар және мимика арқылы "қатып қалған" көріністерді жаңғырту (мысалы, Ф.П. Решетниковтың "Тағы да екілік" суретін бейнелеп көрсету).

      39. Сөйлеу тілінің интонациясын дамыту (4 сағат):

      1) қырағылықтың, тентектіктің, үрейленудің, долданудың, сасқалақтықтың сөйлеу интонацияларын бекіту;

      2) басқа адамның эмоционалды жай күйін сөйлеу интонациясы, көру қалдығы кезінде мимика мен ым-ишаратер бойынша тану.

      40. Мәдени тәртіп дағдыларын қалыптастыру (5 сағат):

      1) педагогты тыңдау, бір-бірін тыңдау, басқа адамды тыңдау арқылы қарым-қатынасқа түсуге жаттығу;

      2) көру қабілеті қалыпты құрбыларымен адекватты қарым-қатынас жасау.

      41. Мимика және пантомимика құралдары арқылы көңіл-күй мен мінездің жеке қасиеттерін түзету (5 сағат):

      1) өзінің сезімдерін сипаттау және талдау;

      2) долдану, қаһарлану, сасқалақтау сезімдеріне баға беру;

      3) пайда болған түйсіну мен сезімдерін сөзбен айта отырып, музыкалық шығарманың көңіл-күйін анықтау;

      4) долдану, сасқалақтау сезімдерін жоюға жаттығу;

      5) ықтиярлы босаңсыту дағдыларын пайдалана отырып, қозғалыс автоматизімін жоюға жаттығу;

      6) өзінің эмоцияларын басқару білу.

7-тарау. Оқу пәнінің 10-сыныптағы базалық білім мазмұны

      42. Мимикалық бұлшықет аппаратын жаттықтыру (4 сағат):

      1) аутогенді жаттықтыру арқылы ағзадағы кейбір процестерді саналы түрде түзету.

      43. Эмоционалды жай-күйді қабылдай білуге, сәйкесінше сөйлеу мәнерімен қоса оларды мимикалық және пантомимикалық қимылдарымен жаңғыртуға үйрету (8 сағат):

      1) беймаралдық, сақтық, мазасыздану, шашыраңқылық, жинақылық, долдану, уайымдау, байсалдылық сияқты эмоцияларын білдіруге байланысты мимикалық, пантомимикалық қимылдарды және сөйлеу интонациясын бекіту;

      2) жағыну - менсінбеу/паңдану; қапалану/мұң – қуаныш/шаттық; басылу-рухтану; жақтырмау – құрмет білдіру сияқты көңіл-күй мен эмоционалды жай-күйлерімен, сезімдерімен танысу;

      3) эмоцияларды саралау: менсінбеу/паңдану/тәкаппарлық/патшадай болу; мұң/қапалану/басылу; суқаны сүймеу/жақтырмау; құрмет білдіру/жағымпаздану;

      4) кейіпкерлердің эмоционалды жай-күйін саралай отырып, көркем шығармалардың үзінділерін оқу және мазмұндау;

      5) жағыну, паңдық, қапалану, шаттық, басылу, рухтану, жақтырмау сезімдерін мәнерлі қимылдармен, ым-ишараттармен, дене қалпымен, мимикамен жеткізе отырып, берілген эмоцияны ойнап жаттығу;

      6) сыртқы белгілер бойынша эмоцияларды танып машықтану.

      44. Қарым-қатынастың тілдік және тілдік емес құралдарын практикада пайдалану және оларды іс-әрекетте дұрыс жаңғырту біліктілігін қалыптастыру (8 сағат):

      1) эмоционалды жай-күйлерді жеткізуге байланысты өмірлік жағдаяттарды моделдеу;

      2) мұң, қуаныш, рухтану, құрметтеу сезімдерін адекватты түрде білдіру;

      3) жансыз нәрселерді бейнелейтін үзінділерді жаңғырту (шар, маятнигі бар сағат, қуыршақ).

      45. Сөйлеу тілінің интонациясын дамыту (6 сағат):

      1) алдынғы оқу жылындағы сөйлеу интонацияларын бекіту;

      2) паңдылық, патшадай болу, мұң, қапалану, қуаныш, шаттық, жақтырмау, құрметтеу, суқаны сүймеу, жағыну сезімдерінің және эмоционалды жай-күйлерінің реңктерін жеткізуге жаттығу;

      3) бір фразаны түрлі интонациямен айтуға машықтану (қатты, сенімді, жағымпаздана отырып, рухтана отырып, шаттықпен, жақтырмай).

      46. Мимика және пантомимика құралдары арқылы көңіл-күй мен мінездің жеке қасиеттерін түзету (8 сағат):

      1) өзінің түйсінуін, көңіл-күйін талдау және оларды сипаттау;

      2) мен өзіме қалай қараймын, мен кімді құрметтеймін деген эмоцияларға өзінің сезімдерін білдіру және сипаттау;

      3) жағымсыз эмоцияларға моральді баға беру және оларды ойнап көрсету.

8-тарау. 5-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      47. Пәндік нәтижелер.

      48. Білім алушылар:

      1) адамның бет келбетін және дене құрылысын;

      2) басқа адамның эмоционалды жай күйін сөйлеу интонациясын, бет-әлпетінің түрін (көру қалдығы кезінде);

      3) аяушылық, қамқорлық, сергектік, таңқалу, абыржу, қымсыну, таңырқау, жеркену эмоционалды жай-күйлердегі мимиканы, ым-ишараттарды, мәнерлі қимылдарды білетін болады.

      49. Білім алушылар:

      1) адамның бет келбетін және дене құрылысын бақылай алу;

      2) мимикалық бұлшықет аппаратын жаттықтыра алу;

      3) сюжетті шығармадағы сипаттамасы бойынша кейіпкерлердің эмоциясын тауып көрсету: өркөкірек/ паңдық, енжарлық/ашулану, қызығушылық/ іздену;

      4) сатушының, ұшқыштың, оқытушының, программисттің, бағбанның қызметтерін ишарамен түсіндіру;

      5) аяушылық, қамқорлық, сергектік, таңқалу, абыржу, қымсыну, таңырқау, жеркену эмоционалды жай-күйлерді мимикамен, ым-ишаратпен, мәнерлі қимылдармен адекватты көрсету;

      6) көркем шығармаларды оқып ондағы кейіпкерлердің сипаттамасы бойынша эмоцияны табу;

      7) белгілі жағдаяттағы көңіл-күйін сөйлеу интонациясымен, мимикамен, дене қалпымен, мәнерлі қимылдармен көрсету;

      8) өршілдікті, жақтырмауды, қызығушылықты шарнирлі қуыршақтар арқылы көрсете білу дағдыларын меңгеретін болады.

9-тарау. 6-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      50. Пәндік нәтижелер.

      51. Білім алушылар:

      1) педагогтың көмегімен тыныстауға назар аудара отырып, психобұлшықты машықтандыруға бағытталған жаттығулар жүйесін;

      2) шарасыздық–сасқалақтау; ұялшақтық–қысылу; аяушылық–рақымшылдық, ыңғайсыздық-қымсыну; танқалу/қайран қалу/аңырау; жиіркену/жеркену сезімдерін;

      3) сюжетті әңгімелердегі кейіпкерлердің эмоционалды жай-күйлерін бөліп және саралауды білетін болады.

      52. Білім алушылар:

      1) аяушылық, қамқорлық, сергектік, таңқалу, абыржу, қымсыну, таңырқау, жеркену эмоционалды жай-күйлерді мимикамен, ым-ишаратпен, мәнерлі қимылдарды адекватты көрсету;

      2) сергектік, қамқорлық, жанашырлық, қымсыну, таңырқау, жиіркену эмоционалды жай-күйлерін сөйлеу интонациясымен білдіру дағдыларын меңгеретін болады.

10-тарау. 7-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      53. Пәндік нәтижелер.

      54. Білім алушылар:

      1) немқұрайлық/сабырлылық; безушілік/шеттеу/мелшиуі қалыптарын;

      2) үрей/қорқу/шошыну (зәренің ұшуы); өтініш/жалыну; қуаныш/шаттық; жауапкершілік/жинақылық сезімдері мен эмоционалды жай-күйлерді білетін болады.

      55. Білім алушылар:

      1) педагогтың көмегімен берілген эмоцияға байлансты сюжетті әңгіме құрастыру;

      2) қорқу, үрей, қуаныш, өтініш, шаттық сезімдерін белгілі жағдаятта сөйлеу интонациясымен, мимикамен, дене қалпымен, мәнерлі қимылдармен көрсете білу дағдыларын меңгеретін болады.

11-тарау. 8-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      56. Пәндік нәтижелер.

      57. Білім алушылар:

      1) шаршап/шалдығу-жігерлілік; бейжайлық-құмарлық; байсалдық-шыдамсыздық; алаңдау, наразылық, зығырдан қайнау; түңіреу-күлімсіреу сезімдерін;

      2) немқұрайлық/бейжайлық; түңіреу/жабырқаңқы; наразы болу/зығырдан қайнау; азаптану/уайымдау; сергектік/жігерлілік сезімдері мен жай-күйлерінің реңктерін білетін болады.

      58. Білім алушылар:

      1) берілген эмоцияға әңгіме құрастыру;

      2) ақ пейілді, жабырқау, құмарлық, бейжайлық, наразылық сезімдер гаммасын интонациялы түрде жеткізу;

      3) берілген эмоцияға сюжетті әңгіме кейіпкерлерінің көңіл-күйлерін, эмоционалды жай-күйін және сезімдерін мимикамен, мәнерлі қимылдармен, ым-ишараттармен, дене қалпымен және сөйлеу интонациясымен көрсету;

      4) аутогенді психобұлшықтық жаттықтыру;

      5) басқа адамның эмоционалды жай күйін сөйлеу интонациясы бойынша, бет-әлпетінің түрінен (көру қалдығы кезінде) табу;

      6) педагогтың көмегімен өзінің түйсінуін сипаттау және оларды талдау дағдыларын меңгеретін болады.

12-тарау. 9-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      59. Пәндік нәтижелер.

      60. Білім алушылар:

      1) беймаралдық-қырағылық/әурешілік; шашыраңқылық-жинақылық; долылық-салмақтылық; қауіптену-байсалдық сезімдері мен эмоционалды жай-күйлерін;

      2) беймаралдық-қырағылық; тентектік/еркелік; шашыраңқылық/ сасқалақтық; долдану/қаһар; сабырлық/беймаралдық сияқты ұқсас сезімдер мен мінез қасиеттерін білетін болады.

      61. Білім алушылар:

      1) эмоцияны көркем шығармадағы сипаттамасы бойынша табу;

      2) беймаралдық-қырағылық; тентектік/еркелік; шашыраңқылық/ сасқалақтық; долдану/қаһар; сабырлық/беймаралдық сияқты ұқсас сезімдер мен мінез қасиеттерін мимика, ым-ишарат, мәнерлі қимылдар, дене қалыптары, интонация арқылы жаңғырта білу;

      3) пантомимика арқылы ұайымдау, мазасыздану, ұнату, көңіл аудару эмоцияларын адекватты жеткізу;

      4) педагогтың көмегімен тұрақты фигураларды жаңғырту дағдыларын меңгеретін болады.

13-тарау. 10-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      62. Пәндік нәтижелер.

      63. Білім алушылар:

      1) көңіл-күйді, сезімді, эмоционалды жай-күйді түзету мақсатында психобұлшықтық машықтануды;

      2) көркем шығармадағы сипатталған эмоцияларды білетін болады.

      64. Білім алушылар:

      1) басқа адамның эмоционалды жай-күйін оның мәнерлі қимылдары, дене қалпы, ым-ишараттары, мимикасы, сөйлеу интонациясы бойынша тану;

      2) жағыну, паңдылық, менмендік, қапалану, мұң, қуаныш, шаттық, басылу, рухтану, жақтырмау, құрметтеу сияқты мінез қасиеттері мен сезімдерін мимикалық, пантомимикалық қимылдармен, сөйлеу интонациясымен жеткізу;

      3) паңдылық, менмендік, жақтырмау, жағымпаздану сияқты мінез қасиеттеріне өзіндік жеке баға беру;

      4) өзінің сезімдерін сипаттау дағдыларын меңгеретін болады.

      65. Тұлғалық нәтижелер. Білім алушылар:

      1) басқа адамға өзінің эмоционалды қатынасын адекватты білдіру дағдысын танытады.

      66. Жүйелік - әрекеттік нәтижелер білім алушылардың:

      1) жеткілікті коммуникативті тәсілдерді, тілдік мәдениетті меңгеруінен;

      2) өзінің танымдық интеллектуалды және шығармашылық қабілеттерін жұмылдыруынан көрініс табады.

      Сноска. Приказ дополнен Приложением 340 в соответствии с приказом Министра образования и науки РК от 27.07.2017 № 352 (вводится в действие с 01.09.2017 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 1, 2, 6, 8, 9, 10, (11, 12) классов, с 01.09.2018 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 3 класса, с 01.09.2019 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 4 класса и для обучающихся 10 класса).

Типовая учебная программа по предмету "Развитие мимики и пантомимики" для обучающихся с нарушением зрения (незрячие и слабовидящие) 5-10 классов уровня основного среднего образования (для классов с русским языком обучения) Глава 1. Пояснительная записка

      1. Учебная программа разработана в соответствии с Государственным общеобязательным стандартом среднего образования (начального, основного среднего, общего среднего образования), утвержденным постановлением Правительства Республики Казахстан от 23 августа 2012 года №1080.

      2. Цель учебного предмета заключается в формировании системы знаний об искусстве человеческих взаимоотношений; эмоционально-мотивационных установок по отношению к себе, сверстникам, взрослым людям; приобретении коммуникативных навыков, умений и опыта, необходимых для адекватного поведения в обществе, способствующего наилучшему развитию личности.

      3. Задачи учебного предмета:

      1) формирование алгоритма восприятия окружающих людей;

      2) обучение восприятию эмоционального состояния собеседника и выражению собственных чувств;

      3) формирование умения воспринимать и воспроизводить мимику, выразительные движения, жесты и позы, необходимые человеку;

      4) развитие навыка словесно описывать эмоциональное состояния и характеризовать их внешние проявления у себя, у собеседника, персонажа литературного произведения;

      5) развитие интереса к общению и к окружающим людям;

      6) формирование основ саморегуляции поведения, самоконтроля и адекватной оценочной деятельности, направленной на анализ собственного поведения и поступков окружающих по внешним проявлениям;

      7) развитие чувства взаимоуважения, взаимодоверия и сопереживания к окружающим;

      8) использование сформированных навыков культурного поведения и общения в свободной практической деятельности при помощи вербальных и невербальных средств общения.

      4. Одной из специфических закономерностей нарушения зрения является дефицит информации об окружающем мире, изменение и замедление процессов зрительного восприятия, что обуславливает нечеткость, фрагментарность, схематизм образа окружающего мира. Это негативно влияет на развитие составляющих коммуникативной деятельности (средств вербальной и невербальной выразительности), и требует специальных коррекционно - развивающих занятий.

      5. У детей, лишенных возможности зрительного дистантного восприятия окружающей действительности и необученных способам компенсации, представления об эмоциях, мимике, жестах и пантомимике непрочные, расплывчатые, что в значительной степени затрудняет межличностное общение и подчеркивает необходимость целенаправленного развития невербальных и вербальных средств общения.

      6. Учебная программа построена концентрическим способом, при котором один и тот же учебный материал представлен в ней несколько раз, при этом повторное изучение предполагает усложнение и расширение содержания образования, углубление и конкретизацию отдельных его элементов.

      7. Содержание учебной программы представлено в следующих разделах:

      1) психомышечная тренировка;

      2) обучение умению воспринимать эмоциональные состояния, воспроизводить их мимическими и пантомимическими движениями с соответствующей речевой интонацией;

      3) формирование умения пользоваться неречевыми средствами общения на практике и правильно воспроизводить их в деятельности;

      4) развитие речевой интонации;

      5) развитие осязания и тонкой моторики;

      6) формирование навыков культурного поведения;

      7) коррекция настроения и отдельных черт характера средствами мимики и пантомимики.

      8. Все разделы курса взаимосвязаны. В практической работе эти разделы взаимно дополняют друг друга и представляются совмещенно. На одном занятии возможно сочетание как разделов, так и видов учебной деятельности. Например, содержание раздела "Формирование умения пользоваться неречевыми средствами общения на практике и правильно воспроизводить их в деятельности" следует сочетать с элементами раздела "Развитие речевой интонации".

      9. Занятия по развитию мимики и пантомимики проводятся с группой (3-5 человек), которая комплектуется с учетом уровня развития обучающегося; в особо сложных случаях – индивидуально. По мере исправления недостатков у обучающихся, с которыми проводится индивидуальная работа, они включаются в групповые занятия. Длительность занятий – 45 минут.

      10. Объем учебной нагрузки:

      1) 5 класс –1 час в неделю, 34 часа в учебном году;

      2) 6 класс – 1 час в неделю, 34 часа в учебном году;

      3) 7 класс – 1 час в неделю, 34 часа в учебном году;

      4) 8 класс – 1 час в неделю, 34 часа в учебном году;

      5) 9 класс – 1 час в неделю, 34 часа в учебном году;

      6) 10 класс – 1 час в неделю, 34 часа в учебном году.

      11. Оценка достижений обучающихся в условиях реализации дифференцированного и индивидуального подхода к обучающимся с глубоким нарушением зрения носит не балльный, а качественно-описательный, эмоциональный характер (формирование правильного отношения к своим возможностям), основана на мониторинге успешности развития и формирования у детей коммуникативных навыков.

Глава 2. Базовое содержание учебного предмета для 5 класса

      12. Психомышечная тренировка (3 часа):

      1) произвольное напряжение и расслабление отдельных групп мышц: рук, ног, туловища и лица (к тренажу новой группы мышц следует переходить после того, как предыдущая станет "послушной", тренировки особенно показаны детям с чрезмерной утомляемостью, истощаемостью, непоседливостью, неврозами).

      13. Обучение умению воспринимать эмоциональные состояния и воспроизводить их мимическими и пантомимическими движениями с соответствующей речевой интонацией (9 часа):

      1) закрепление мимики, поз, жестов, выразительных движений, связанных с чувствами грусти, отвращения, заинтересованности, гордости;

      2) знакомство с чувствами гордыни, высокомерия, злорадства, любопытства, рассерженности;

      3) дифференцирование понятий: гордость/гордыня/высокомерие; недовольство/гнев; интерес/заинтересованность/любопытство; злоба/ злорадство;

      4) чтение сюжетных рассказов с определением эмоционального состояния героев (гордыня, высокомерие, злорадство, любопытство, рассерженность);

      5) выражение мимикой в сопровождении жестов, выразительных движений эмоциональных состояний благодарности, гнева, заинтересованности;

      6) моделирование жестов и выразительных движений усталости, умиления, рассерженности;

      7) способствование открытому проявлению эмоций благодарности, рассерженности, заинтересованности социально приемлемыми способами;

      8) воспроизведение выразительных движений, жестов, поз, соответствующих эмоциональным состояниям заинтересованности, любопытства, злорадства.

      14. Формирование умения пользоваться речевыми и неречевыми средствами общения на практике и правильно воспроизводить их в деятельности (7 часов):

      1) воспроизведение на практике жестов, выразительных движений повседневной жизни: болит зуб, гуляю с собакой, готовлю обед, тушу пожар;

      2) тренировка в воспроизведении невербальными средствами состояний усталости, заинтересованности, рассерженности, любопытства, высокомерия;

      3) имитирование действий, связанных с профессиональной деятельностью регулировщика, садовника, землекопа, программиста, продавца, преподавателя, летчика;

      4) имитация семенящей, спотыкающейся, шаркающей походок;

      5) моделирование собственного поведения в определенных ситуациях (я благодарен ему, какой хорошенький котенок!, адекватно вести себя, когда ругают, критикуют), имитировать поведение высокомерного человека, я злюсь!.

      15. Развитие речевой интонации (5 часов):

      1) закрепление речевых интонаций, соответствующих эмоциональным состояниям грусти, отвращения, гордости, радости;

      2) выразительное декламирование, чтение художественных произведений;

      3) выработка выразительных интонаций при передаче оттенков чувств: умиление/симпатия; заинтересованность/любопытство; гордость/высокомерие.

      16. Формирование навыков культурного поведения (6 часов):

      1) обыгрывание, тренинги поведения в различных ситуациях: самостоятельное знакомство, выражение благодарности, исполнение роли гостеприимного хозяина, моделирование поведения в гостях, оказание помощи другому человеку, ответы на вопросы незнакомого человека, поведение в театре, кинотеатре, зоопарке, адекватное поведение у автоматических дверей, эскалатора; формирование навыков адекватного общения с нормально видящими сверстниками, взрослыми, посторонними.

      17. Коррекция настроения и отдельных черт характера средствами мимики и пантомимики (4 часа):

      1) моральная оценка негативных поступков героев художественных произведений, выражающих черты характера (высокомерие, завистливость, злорадство);

      2) преодоление чувств злорадства, рассерженности, усталости, любопытства;

      3) упражнение в использовании мимики и жестов при изображении чувств злорадства, рассерженности, любопытства, их оречевление;

      4) упражнение на преодоление двигательного автоматизма.

Глава 3. Базовое содержание учебного предмета для 6 класса

      18. Психомышечная тренировка (3 часа):

      1) выполнение игр и этюдов, направленных на психомышечную тренировку с фиксацией внимания на дыхание.

      19. Обучение умению воспринимать эмоциональные состояния и воспроизводить их мимическими и пантомимическими движениями с соответствующей речевой интонацией (10 часов):

      1) закрепление мимических, пантомимических движений и речевых интонаций, соответствующих эмоциональным состояниям гордыни, высокомерия, злорадства, любопытства, рассерженности, зависти, любопытства, умиления;

      2) знакомство с чувствами: беспомощность – самостоятельность; застенчивость – раскрепощенность; жалость – безразличие; сострадание – жестокость;

      3) знакомство с эмоциональным состоянием, связанным с чувством заботы;

      4) развитие умения дифференцировать оттенки эмоциональных состояний: застенчивость / смущение / неловкость / стеснительность; жалость/ сострадание / забота; удивление / изумление / ошарашенность; отвращение / омерзение;

      5) упражнение в чтении и пересказе сюжетных рассказов с выделением и дифференциацией эмоциональных состояний героев (застенчивость, смущение, жалость, сострадание, забота, удивление, изумление, ошарашенность);

      6) умение адекватно выражать мимикой, жестами, выразительными движениями эмоциональные состояния жалости, заботы, бодрости, ошарашенности, смущения, омерзения, изумления;

      7) моделирование жестов, поз, выразительных движений, соответствующих эмоциональным состояниям изумления, отвращения, беспомощности, неловкости;

      8) способствование открытому проявлению эмоций сострадания, заботы, застенчивости, неловкости, удивления социально приемлемыми способами.

      20. Формирование умения пользоваться речевыми и неречевыми средствами общения на практике и правильно воспроизводить их в деятельности (8 часов):

      1) обучение выражению чувств изумления, сострадания, заботы, бодрости, удивления мимикой и выразительными движениями, позами, жестами;

      2) сопровождение фраз, выражающих эмоциональные состояния беспомощности, стеснительности, удивления, ошарашенности, брезгливости, омерзения, изумления, жалости выразительными движениями, жестами;

      3) имитация действий, связанных с профессиональной деятельностью машиниста, парикмахера, трубача, мойщика стекол, повара, дирижера;

      4) имитация походки пьяного человека, балерины, модели, идущей по подиуму;

      5) обучение правильному регулированию собственного поведения в определенной ситуации: выразить жалость, сочувствие (выразить соболезнование); поведение в незнакомой ситуации; скрыть свое отвращение (к незнакомой, нелюбимой еде); когда не хочется куда-то идти.

      21. Развитие речевой интонации (4 часа):

      1) закрепление речевых интонаций благодарности, умиления, высокомерия, пренебрежения, усталости, рассерженности;

      2) обучение умению выражать интонациями оттенки чувств: удивление / изумление / ошарашенность; жалость / забота; застенчивость / неловкость; брезгливость / омерзение.

      22. Формирование навыков культурного поведения (6 часов):

      1) моделирование жизненных ситуаций: правильное поведение в библиотеке, музее; правильное поведение на официальных церемониях, при встрече гостей в школе; ответы на телефонные звонки; исполнение роли хозяина дома; адекватное реагирование на замечания и критику;

      2) формирование адекватных способов общения со сверстниками, родителями, посторонними, зрячими людьми.

      23. Коррекция настроения и отдельных черт характера средствами мимики и пантомимики (3 часа):

      1) тренировка в преодолении двигательного автоматизма;

      2) моделирование ситуаций, просмотр и прослушивание фильмом, способствующих развитию чувств эмпатии, отзывчивости;

      3) адекватное реагирование на замечания и критику;

      4) психомышечная тренировка в преодолении чувств застенчивости, брезгливости, робости;

      5) вербализация настроения и эмоциональных состояний персонажей сюжетных картинок, рассказов.

Глава 4. Базовое содержание учебного предмета для 7 класса

      24. Психомышечная тренировка (4 часа).

      1) сознательная корректировка поведения и чувств посредством аутогенной тренировки;

      2) выполнение игр и этюдов, направленных на психомышечную тренировку с фиксацией внимания на дыхание.

      25. Обучение умению воспринимать эмоциональные состояния и воспроизводить их мимическими и пантомимическими движениями с соответствующей речевой интонацией (8 часов):

      1) закрепление мимическими и пантомимическими движениями чувств и эмоций беспомощности, жалости, сострадания, изумления, стеснительности, заботы, бодрости, омерзения, неловкости, смущения;

      2) знакомство с чувствами и эмоциональными состояниями: безразличие/невозмутимость; отрешенность/отстраненность/оцепенение; испуг/страх/ужас; просьба/мольба; радость/восторг.

      3) упражнение в дифференцировании вышеупомянутых чувств и эмоциональных состояний;

      4) развитие способности понимать и дифференцировать эмоциональное состояние другого человека;

      5) упражнение в сочинении сюжетных рассказов на заданную эмоцию;

      6) упражнения на выражение мимикой, жестами, позами, выразительными движениями чувств: испуг/ужас/оцепенение; радость/восторг; просьба/мольба;

      7) способствование открытому проявлению эмоции радости социально приемлемыми способами.

      26. Формирование умения пользоваться речевыми и неречевыми средствами общения на практике и правильно воспроизводить их в деятельности (8 часов):

      1) воспроизведение эмоционального состояния героев сюжетных рассказов с использованием приема драматизации;

      2) имитация действий, связанных с профессиональной деятельностью сапожника, плотника, врача-массажиста, скрипача;

      3) имитирование походки робота; "танцующей" походки; походки человека, у которого болит поясница;

      4) моделирование поведения в определенной ситуации: я очень испугался; я в ужасе от …; я в замешательстве; оцепенел от страха; восторг от успеха.

      27. Развитие речевой интонации (6 часов):

      1) закрепление речевых интонаций, изученных ранее;

      2) упражнения на передачу оттенков чувств и эмоциональных состояний: страх/ужас; просьба/мольба; радость/восторг; безразличие/невозмутимость;

      3) угадывание настроения и чувств другого человека по интонации (на материале рассказов, фильмов, обыгрывании сюжетов).

      28. Формирование навыков культурного поведения (4 часа):

      1) совершенствование навыков культурного поведения в ситуациях: уважение права собственности; проявление инициативы при знакомстве, приглашении гостей;

      2) предложение помощи;

      3) проявление учтивости в общественных местах;

      4) умение попросить вещь, принадлежащую другому человеку;

      5) адекватно реагировать на отказ.

      29. Коррекция настроения и отдельных черт характера средствами мимики и пантомимики (4 часа):

      1) упражнения, направленные на преодоление двигательного автоматизма;

      2) моральная оценка негативным чертам характера: безразличие, равнодушие;

      3) положительная моральная оценка чертам характера: собранности, ответственности;

      4) развитие умение справляться с чувством страха, ужаса посредством рисунка, обыгрывания ситуации.

Глава 5. Базовое содержание учебного предмета для 8 класса

      30. Психомышечная тренировка (4 часа):

      1) сознательная корректировка поведения, чувств и эмоций посредством аутогенной психомышечной тренировки;

      2) выполнение игр и этюдов, направленных на психомышечную тренировку с фиксацией внимания на дыхание.

      31. Обучение умению воспринимать эмоциональные состояния и воспроизводить их мимическими и пантомимическими движениями с соответствующей речевой интонацией (10 часов):

      1) закрепление мимических, пантомимических движений и речевых интонаций, выражающих эмоциональные состояния беспомощности, жалости, сострадания, изумления, стеснительности, заботы, бодрости, омерзения, неловкости, смущения;

      2) знакомство с противоположными чувствами: усталость – энергичность; апатия – азарт; спокойствие – нетерпеливость; мрачность – улыбчивость;

      3) дифференцирование оттенков эмоциональных состояний: безразличие/апатия; мрачность/угрюмость; волнение/возмущение/негодование; страдание/переживания; бодрость/энергичность;

      4) чтение и пересказ сюжетных рассказов с дифференциацией эмоциональных состояний героев;

      5) упражнение в составлении сюжетных рассказов на заданную эмоцию;

      6) развитие мимических и пантомимических навыков, связанных с выражением чувств доброжелательности, угрюмости, азарта, апатии, возмущения;

      7) угадывание настроения и чувств другого человека на примере просмотра фильмов со звуком и без него (для детей с остаточным зрением);

      8) моделирование жизненных ситуаций, связанных с передачей эмоциональных состояний.

      32. Формирование умения пользоваться речевыми и неречевыми средствами общения на практике и правильно воспроизводить их в деятельности (6 часов):

      1) воспроизведение настроения, эмоциональных состояний и чувств героев сюжетного рассказа посредством применения приемов театрализации и драматизации;

      2) моделирование поведения в определенной ситуации: азарт спортивного болельщика; доброжелательное отношение при первом знакомстве; оказание знаков внимания противоположному полу; возмущение негативным поступком.

      33. Развитие речевой интонации (5 часа):

      1) закрепление речевых интонаций страха, мольбы, просьбы, отстраненности, радости;

      2) выражение интонационных оттенков настроения, чувств угрюмости, азарта, волнения, страдания, усталости, энергичности;

      3) улавливание эмоционального состояния другого человека по его речевой интонации.

      34. Формирование навыков культурного поведения в различных ситуациях (5 часов):

      1) развитие умения поддерживать разговор, обучение умению тактично привлекать к себе внимание, обращение за помощью или советом, формирование адекватных способов общения с нормально видящими сверстниками.

      35. Коррекция настроения и отдельных черт характера средствами мимики пантомимики (4 часа):

      1) описывание своих ощущения и их анализ, моральная оценка черт характера (мрачность - улыбчивость; нетерпеливость - выжидание апатичность – энергичность);

      2) формирование умения сдерживать чувства негодования, возмущения; выражать их в адекватной форме.

Глава 6. Базовое содержание учебного предмета для 9 класса

      36. Психомышечная тренировка (4 часа):

      1)сознательная корректировка поведения, чувств, эмоций посредством аутогенной тренировки и использованием соответствующих игр и этюдов.

      37. Обучение умению воспринимать эмоциональные состояния и воспроизводить их мимическими и пантомимическими движениями с соответствующей речевой интонацией (10 часов):

      1) закрепление мимических, пантомимических движений, речевых интонаций, связанных с выражением эмоций возмущения, волнения, мрачности, нетерпеливости, негодования, усталости, страдания, улыбчивости;

      2) знакомство с противоположными чувствами, выражающими эмоциональные состояния: безмятежность – беспокойство; гнев – невозмутимость; тревога – спокойствие;

      3) дифференцировка оттенков черт характера, эмоций: беспокойство/тревожность; озорство/баловство; рассеянность/растерянность; ярость/гнев; невозмутимость/безмятежность;

      4) упражнение в обыгрывании этюдов на заданную эмоцию по отрывку из художественного произведения или фильма;

      5) использование мимики и жестов для изображения черт характера, чувств беспокойства, настороженности, озорства, тревоги, рассеянности, растерянности, ярости;

      6) дифференцирование и оценка положительных и отрицательных черт характера: рассеянность – собранность, аккуратность – неряшливость, ответственность – безалаберность, способность проявлять заботу – безразличие.

      7) формирование умения сопереживать и высказывать собственные ощущения.

      38. Формирование умения пользоваться речевыми и неречевыми средствами общения на практике и правильно воспроизводить их в деятельности (6 часов):

      1) моделирование поведения в определенной ситуации: адекватное выражение тревоги, обеспокоенности; выказывание симпатии;

      2) воспроизведение эмоциональных состояний, настроения героев по сюжетному рассказу, картине, фильму с использованием приема театрализации, драматизации;

      3) воспроизведение "застывших" этюдов, посредством поз, выразительных движений и мимики (например, изобразить картину Ф.П. Решетникова "Опять двойка").

      39. Развитие речевой интонации (4 часа):

      1) закрепление речевых интонаций настороженности, озорства, тревоги, гнева, растерянности;

      2) развитие способности угадывать эмоциональное состояние другого человека по его речевой интонации; при остаточном зрении по мимике и жестам.

      40. Формирование навыков культурного поведения (5 часов):

      1) упражнения в общении посредством: слушания педагога; слушания друг друга; слушания другого человека;

      2) упражнение в формировании адекватных способов общения с нормально видящими сверстниками.

      41. Коррекция настроения и отдельных черт характера средствами мимики и пантомимики (5 часов):

      1) описывание и анализ собственных чувств;

      2) оценка чувств ярости, гнева, растерянности;

      3) упражнение в определении настроения музыкальных произведений с вербализацией возникающих ощущений, чувств;

      4) упражнение в преодолении чувств гнева, растерянности;

      5) упражнение в преодолении двигательного автоматизма с использованием навыка произвольного расслабления;

      6) закрепление умения управлять своими эмоциями.

Глава 7. Базовое содержание учебного предмета для 10 класса

      42. Психомышечная тренировка (4 часа):

      1) сознательная корректировка поведения, чувств, эмоций посредством аутогенной психомышечной тренировки.

      43. Обучение умению воспринимать эмоциональные состояния и воспроизводить их мимическими и пантомимическими движениями с соответствующей речевой интонацией (8 часов):

      1) закрепление мимических, пантомимических движений, речевых интонаций, связанных с выражением эмоций безмятежности, настороженности, беспокойства, рассеянности, собранности, ярости, невозмутимости, тревоги, спокойствия;

      2) знакомство с противоположными настроениями, эмоциональными состояниями, чувствами: заискивание–заносчивость; печаль – радость; уныние - восторг; подавленность–воодушевленность; презрение – уважение;

      3) дифференцировка оттенков эмоций: заносчивость/надменность/ высокомерие/царственность; печаль/уныние/подавленность; презрение/пренебрежение; уважение/заискивание;

      4) чтение и пересказ отрывков художественных произведений с дифференциацией эмоционального состояния героев;

      5) упражнение в обыгрывание этюдов на заданную эмоцию с передачей выразительными движениями, жестами, позами, мимикой чувств заискивания, заносчивости, уныния, восторга, подавленности, воодушевленности, пренебрежения;

      6) тренировка в узнавании эмоций по внешним сигналам.

      44. Формирование умения пользоваться речевыми и неречевыми средствами общения на практике и правильно воспроизводить их в деятельности (8 часов):

      1) моделирование жизненных ситуаций, связанных с передачей эмоциональных состояний;

      2) адекватное выражение чувств печали, радости, воодушевления, уважения;

      3) воспроизведение этюдов с изображением неодушевленных предметов (шар, часы с маятником, кукла).

      45. Развитие речевой интонации (6 часов):

      1) закрепление ранее изученных речевых интонаций;

      2) упражнение в передаче оттенков чувств, эмоциональных состояний надменности, царственности, печали, уныния, радости, восторга, пренебрежения, уважения, презрения, заискивания;

      3) тренировка в произнесении одной фразы с различными интонациями (жестко, решительно, заискивающе, с воодушевлением, восторгом, с презрением).

      46. Коррекция настроения и отдельных черт характера средствами мимики и пантомимики (8 часов):

      1) анализ собственных ощущений, настроений и описывание их;

      2) выражение и описывание собственных чувств на заданную эмоцию: как я отношусь к себе; кого я уважаю;

      3) моральная оценка негативных черт характера, эмоций с их обыгрыванием.

Глава 8. Требования к уровню подготовки обучающихся 5 класса

      47. Предметные результаты.

      48. Обучающиеся будут знать:

      1) алгоритм обследования лица и тела человека;

      2) значение интонаций, жестов и мимики в выражении чувств;

      3) приемы адекватного реагирования в различных ситуациях; мимические и пантомимические движения, соответствующие чувствам грусти, отвращения, радости, гордости.

      49. Обучающиеся будут уметь:

      1) обследовать лицо и тело человека;

      2) осуществлять психомышечную тренировку;

      3) выделять и дифференцировать в сюжетных рассказах чувства и эмоциональные состояния героев: гордость/высокомерие/гордыня; недовольство/гнев; интерес/заинтересованность/любопытство; злоба/ злорадство;

      4) имитировать действия, связанные с профессиональной деятельностью продавца, преподавателя, летчика, садовода, землекопа, программиста;

      5) имитировать невербальными средствами эмоциональные состояния усталости, заинтересованности, рассерженности, высокомерия;

      6) выразительно декламировать и читать художественные произведения, выражая эмоции героев;

      7) передавать выразительными интонациями чувства, настроения;

      8) показывать на шарнирных куклах позы, соответствующие эмоциональным состояниям высокомерия, заинтересованности, любопытства.

Глава 9. Требования к уровню подготовки обучающихся 6 класса

      50. Предметные результаты.

      51. Обучающиеся будут знать:

      1) систему упражнений, направленных на психомышечную тренировку с фиксацией внимания на дыхание;

      2) правила поведения и общения в различных жизненных ситуациях;

      3) способы адекватного проявления эмоций.

      52. Обучающиеся будут уметь:

      1) выполнять упражнения с помощью педагога на психомышечную тренировку с фиксацией внимания на дыхание;

      2) различать чувства и их оттенки: беспомощность/потерянность; застенчивость/стеснительность; жалость/сострадание; неловкость/смущение; удивление/изумление/ошарашенность; отвращение/омерзение;

      3) выделять и дифференцировать эмоциональные состояния героев художественных произведений и фильмов;

      4) адекватно выражать мимикой, жестами, выразительными движениями эмоциональные состояния жалости, заботы, бодрости, удивления, ошарашенности, смущения, брезгливости;

      5) выразить речевыми интонациями эмоциональные состояния бодрости, заботы, сострадания, смущения, изумления.

Глава 10. Требования к уровню подготовки обучающихся 7 класса

      53. Предметные результаты.

      54. Обучающиеся будут знать:

      1) приемы корректировки поведения и чувств посредством аутогенной тренировки;

      2) значение проявления эмоций социально приемлемыми способами;

      3) правила поведения и общения в различных жизненных ситуациях.

      55. Обучающиеся будут уметь:

      1) различать чувства и эмоциональные состояния: безразличие/невозмутимость; отрешенность/отстраненность/оцепенение; испуг/страх/ужас; просьба/мольба; радость/восторг;

      2) сочинять сюжетные рассказы на заданную эмоцию с помощью педагога;

      3) выражать речевой интонацией, мимикой, выразительными движениями, позами чувства страха, испуга, радости, просьбы, восторга в заданной ситуации.

Глава 11. Требования к уровню подготовки обучающихся 8 класса

      56. Предметные результаты.

      57. Обучающиеся будут знать:

      1) значение речевой интонации в выражении оттенков чувств;

      2) мимические и пантомимические движения и жесты, сопровождающие эмоциональные состояния;

      3) способы корректировки поведения и чувств посредством аутогенной тренировки.

      58. Обучающиеся будут уметь:

      1) различать чувства: усталость – энергичность; апатия – азарт; спокойствие – волнение; мрачность – улыбчивость;

      2) дифференцировать оттенки чувств и эмоциональных состояний: безразличие/апатия; мрачность/угрюмость; возмущение/негодование; страдание/переживание; бодрость/энергичность;

      3) угадывать эмоциональные состояния другого человека по речевой интонации; по выражению лица (при остаточном зрении);

      4) сочинять рассказы на заданную эмоцию;

      5) выражать интонационно гамму чувств (доброжелательность, азарт, апатия, возмущение);

      6) выражать мимикой, выразительными движениями, жестами, позами и речевой интонацией настроение, эмоциональные состояния и чувства героев сюжетного рассказа, фильма на заданную эмоцию.

Глава 12. Требования к уровню подготовки обучающихся 9 класса

      59. Предметные результаты.

      60. Обучающиеся будут знать:

      1) мимические и пантомимические движения и жесты, сопровождающие различные эмоциональные состояния;

      2) значение общения для полноценной жизнедеятельности в социуме;

      3) черты характера, их положительную и отрицательную моральную оценку.

      61. Обучающиеся будут уметь:

      1) различать чувства, эмоциональные состояния: безмятежность – беспокойство; гнев – невозмутимость; тревога – спокойствие;

      2) различать схожие чувства и черты характера: беспокойство/ тревожность; озорство/баловство; рассеянность/растерянность; ярость/гнев; невозмутимость/безмятежность, а также воспроизводить их посредством мимики, жестов, выразительных движений, поз, интонационно;

      3) угадывать эмоциональное состояние другого человека по его мимике, жестам, интонации;

      4) угадывать эмоцию по ее описанию в художественном произведении;

      5) с помощью педагога воспроизводить статичные фигуры, используя элементарные приемы театрализации, драматизации.

Глава 13. Требования к уровню подготовки обучающихся 10 класса

      62. Предметные результаты.

      63. Обучающиеся будут знать:

      1) приемы корректировки поведения и чувств посредством аутогенной тренировки;

      2) оттенки чувств и эмоциональных состояний;

      3) внешние проявления эмоций, чувств;

      4) значение общения для полноценной жизнедеятельности в социуме;

      5) черты характера, их положительную и отрицательную моральную оценку.

      64. Обучающиеся будут уметь:

      1) применять в целях коррекции настроения, чувств, эмоциональных состояний психомышечную тренировку;

      2) угадывать эмоцию по ее описанию;

      3) угадывать эмоциональное состояние другого человека по его выразительным движениям, позам, жестам, мимике, речевой интонации;

      4) передавать черты характера, эмоции, чувства (заискивание, заносчивость, надменность, уныние, печаль, радость, восторг, подавленность, воодушевленность, уважение) мимическими, пантомимическими движениями, речевыми интонациями;

      5) давать личную оценку чертам характера (заносчивость, надменность, пренебрежительность, заискивание);

      6) описывать собственные чувства.

      65. Личностные результаты выражаются в:

      1) умении слушать собеседника и быть интересным ему;

      2) умении адекватно проявлять эмоциональное отношение к другому человеку.

      66. Системно-деятельностные результаты выражаются в:

      1) владении развитыми коммуникативными способностями, языковой культурой;

      2) мобилизации собственных познавательных интеллектуальных и творческих способностей.

      Сноска. Приказ дополнен Приложением 341 в соответствии с приказом Министра образования и науки РК от 27.07.2017 № 352 (вводится в действие с 01.09.2017 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 1, 2, 6, 8, 9, 10, (11, 12) классов, с 01.09.2018 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 3 класса, с 01.09.2019 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 4 класса и для обучающихся 10 класса).

Типовая учебная программа по предмету "Коррекция недостатков развития речи" для обучающихся с нарушением зрения (незрячие и слабовидящие) 5-6 классов уровня основного среднего образования (для классов с казахским языком обучения 1 - тарау. Түсінік хат

      1. Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы № 1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына сәйкес әзірленген.

      2. Оқу пәнінің мақсаты – көру қабілеті бұзылған балалардың толыққанды әлеуметтенуі мен кіріктіруіне себептесетін, көру депривация жағдайындағы сөйлеу тілінің дамуындағы жетіспеушіліктердің алдын алу мен түзету.

      3. Оқу пәнінің міндеттері:

      1) сөйлеу тілін байыту (сөздік қорын толықтыру, сөйлеу тілінің грамматикалық және интонациялық құрылымын дамыту);

      2) тіл кемшіліктерін алдын алу және түзету;

      3) сөйлеу белсенділігін, ана тіліне деген қызығушылығын, сезімталдығын дамыту;

      4) балалардың әлеуметтенуі мен кіріктіруіне себептесетін қарым-қатынас құзыреттіліктерін қалыптастыру.

      4. Тифлопедагогика мен тифлопсихологиядағы зерттеулер көрсеткендей, көру қабілеті бұзылған балалардың сөйлеу тілінің жеке компоненттері ғана емес, барлығы немесе оның компоненттерінің басым бөлігінде бұзылыстар байқалады, яғни сөйлеу тілі тұтас жүйе ретінде зақымдалады. Сонымен қатар, көру қабілеті зақымдалған балалардың сөйлеу тілін меңгеру процесі өзгеше өтеді - бұл түсініктерді жалпылау жетіспеушілігінен, сөз бен бейненің өзара байланысының бұзылысынан, ұғымдардың вербализмінен, сөйлеу тілінің даму темпінің баяулығынан, сөз шығармашылығының жоқтығынан көрінеді.

      5. Аталған зерттеулер білім алушылардың сезімдік тәжірибелері мен практикалық іс-әрекетінің кең қатысуымен арнайы ұйымдастырылған оқыту процесінде сәтті түзетілетінін де көрсетеді.

      6. "Тіл дамуы кемшіліктерін түзеу" пәні көру қабілеті бұзылған (көрмейтін және нашар көретін) балаларды арнайы оқыту мен тәрбиелеудегі түзету компонентінің негізгі пәндерінің бірі болып табылады.

      7. Аталған пән бойынша оқу бағдарламасы бірізділік-концентрлік тәсілмен құрылған, бұл пәннің мазмұнын оқытудың әр жылында күрделендіруді және кеңейтуді қарастырады.

      8. "Тіл дамуы кемшіліктерін түзеу" курсының базалық мазмұны:

      1) сөйлеу тілінің даму деңгейін диагностикалау;

      2) фонематикалық естуін дамыту және дыбыс айтуын түзету;

      3) сөйлеу тілінің лексикалық-грамматикалық жағын дамыту;

      4) байланыстыра сөйлеу тілін дамыту;

      5) қарым-қатынастық сөйлеу іс-әрекеті.

      9. Сөйлеу тілінің дамуындағы жетіспеушіліктерді түзету бойынша білім алушылардың жетістіктерін бағалау балдық-бағалық емес, сапалық-сипаттық, эмоциональді сипатқа ие (өзінің мүмкіндіктеріне дұрыс қатынас қалыптастыру) және сөйлеу тілі мен қарым-қатынастың даму деңгейінің жай-күйін мониторингілеуге негізделген.

      10. Сөйлеу тілінің дамуындағы жетіспеушіліктерді түзету сабақтары аптасына 2 рет өткізіледі. Апталық жүктемені (сағатты) бөлу бағдарлама мазмұнын меңгеру деңгейіне тәуелді өзгертуге болады.

      11. Оқу жүктемесінің көлемі:

      1) 5-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында 68 сағат;

      2) 6-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында 68 сағат.

2-тарау. Оқу пәнінің 5-сыныптағы базалық білім мазмұны

      12. Сөйлеу тілі дамуының жай-күйін диагностикалау (2 сағат):

      1) сөйлеу дағдыларының көлемін анықтау, оны жас нормаларымен, психикалық даму деңгейімен сәйкестендіру;

      2) сөздерді затпен сәйкестендіру және тану негізінде бар түсініктерін анықтау;

      3) сөйлеу тілінің дыбыстық және лексикалық-грамматикалық жақтарын, байланыстыра сөйлеу тілінің деңгейін меңгеру процесінің арасындағы өзара әрекеттесу деңгейін талдау;

      4) қарым-қатынас белсенділігінің деңгейін нақтылау; алынған нәтижелерді талдау.

      13. Фонематикалық естуін дамыту және дыбыс айтуын түзету (12 сағат):

      1) дыбысты дұрыс айтуын бекіту, акустикалық тұрғыдан ұқсас дыбыстарды ажырату;

      2) артикуляция бойынша оппозициялық дыбыстарды салыстыру біліктілігін жетілдіру (жуан-жіңішке), үні бойынша (қатаң-ұяң), сөздегі мағыналық мәні бойынша;

      3) сөздерді дыбыстық-әріптік талдау, буындық құрылымы әртүрлі сөздерді талдау, жинақтау.

      14. Сөйлеу тілінің лексикалық-грамматикалық жағын дамыту (22 сағат):

      1) айналадағы шынайлықтың нысаналарын, олардың қасиеттерін, олармен жасайтын әрекеттерді атау арқылы сөздік қорын кеңейту;

      2) сөздік қорының молаюына сәйкес сезімдік тәжірибелерін кеңейту; вербализмнің алдын алу, сөйлеу тілін нақтылау: таныс емес бұйым және оның рельефті бейнесімен таныстыру, бар түсініктерін жаңғырту; таныс нәрсенің аналогиясы бойынша бейтаныс затты түсіндіру (грейпфрут апельсинге өте ұқсас, бірақ ол – ащы);

      3) практикада синонимдерді, антонимдерді қолдану, сөздің мағынасына сәйкес омонимдерді пайдалану;

      4) ұғымдар мен терминдердің лексикалық мағынасын, сөздердің тура және ауыспалы мағынасын анықтау үшін түсіндірмелі сөздікті пайдалану;

      5) түрлі сөз таптарын, сөзтудырудың түрлі тәсілдерін пайдалана білу арқылы сөздік қорын толықтыру;

      6) таныс сөздердің жаңа формаларын қолдану (ілу, ілгіш, ілмек, іліп қою);

      7) сөзді морфологиялық талдау;

      8) сөйлеу тіліндегі аграмматизмдерді анықтау және түзету: сөздерді, сөйлемдерді грамматикалық тұрғыдан дұрыс құру; сөздерді сөзтіркестерінде үйлестіре білу: "сын есім-зат есім", "зат есім-етістік", "етістік - үстеу"; етістіктерді уақытына, жіктелуіне, санына, жағына қарай дұрыс қолдануға машықтандыру;

      9) әртүрлі типтегі сөйлемдерді құрастырып үйрету: мақсат (үшін, тек), уақыт (соң, кейін), мекен (онда, сонда) бағыңқы сөздері бар бағыныңқы құрмалас сөйлем; жалғаулықты дұрыс қолдануға машықтану.

      15. Байланыстыра сөйлеу тілін дамыту (18 сағат):

      1) сөйлеу тілі (логикалық кідіріс, екпін, дауыс қаттылығы, қарқыны) және тілдік емес (жест, мимика) мәнерлеу құралдарын қолдану дағдыларын қалыптастыру;жаңылтпаштарды, жұмбақтарды, тақпақтарды дұрыс, анық айтуға жаттықтыру; логикалық кідіріске, дауыс қаттылығына, қарқынына назар аудара отырып, ертегілерді/көркем шығармалардың үзінділерін қойылымдау (сахналау);

      2) айтылған пікірдің мазмұнын және тақырыбын түсіндіру жұмысы, шығарманың тақырыбын анықтауға, айтылған пікірдің негізгі ойын бөліп шығаруға, тақырыптық тұтастығы мен айырмашылығын көре білуге, айтылған пікірдің тақырыбына мазмұнының сәйкестігін көруге үйрету; мәтінді атау біліктілігі (ертегілер, әңгімелер, өлеңдер); өзінің айтқан пікірінің тақырыбын анықтау;

      3) мәтінді мағыналық бөліктерге бөлу және әңгіменің жоспарын құрастыру; мәтінді жоспар бойынша мазмұндау; берілген тақырып/жоспар бойынша байланысты мәтін құрастыру;

      4) әртүрлі типтегі: хабарлы, сипаттама, пайымдау мәтіндерді құрастыруға машықтандыру.

      16. Қарым-қатынастық сөйлеу іс-әрекеті (12 сағат):

      1) тілдік қарым-қатынас жағдаятын құру; түрлі жағдаяттағы қылықтарды ойнап көрсету, жаттығу жүйесін орындау (тренигтер): өздігінен танысу, алғыс білдіру, қонақжай иесінің рөлін орындау, қонақтағы қылықты моделдеу, басқа адамға көмек көрсету, бейтаныс адамның сұрақтарына жауап беру, театрдағы, кинотеатрдағы, зообақтағы тәртіп, қалыпты дамудағы құрбыларымен, ересектермен, бөтен адамдармен телефон арқылы сөйлесу кезінде адекватты қарым-қатынас жасау дағдылары;

      2) ескерту мен сынға адекватты жауап қайтару; алғыс білдірудің, елжіреудің, шаршаудың, ашуланудың сөйлеу интонацияларын бекіту;

      3) сюжетті әңгіме кейіпкерлерінің эмоционалді жай-күйін бөліп және саралай отырып, оқуға, мазмұндауға және сахналауға жаттықтыру;

      4) жағымды эмоционалді фон құру, тілдік емес қарым-қатынас дағдыларын бекіту және қарым-қатынас кезіндегі қимылдық автоматизмін жою мақсатында ертегі-музыкатерапияны қолдану.

      17. Аяқтаушы диагностика (2 сағат)

3-тарау. Оқу пәнінің 6-сыныптағы базалық білім мазмұны

      18. Сөйлеу тілі дамуының жай-күйін диагностикалау (2 сағат):

      1) сөйлеу тілінің даму динамикасын, коммуникативтік белсенділік деңгейі;

      2) қарым-қатынастың тілдік емес құралдарын қолдана білуін анықтау.

      19. Фонематикалық естуін дамыту және дыбыс айтуын түзету (10 сағат):

      1) артикуляция, дыбыстау бойынша, сөздегі мағыналық мәні бойынша оппозициялық дыбыстарды салыстыру біліктілігін жетілдіру;

      2) фонематикалық қабылдауын жетілдіру және бекіту, түрлі дыбыстық-буындық құрылымындағы сөздерді талдау, жинақтау.

      20. Сөйлеу тілінің лексикалық-грамматикалық жағын дамыту (24 сағат):

      1) сөздік қорының молаюына сәйкес сезімдік тәжірибелерін кеңейту, вербализмнің алдын алу, сөйлеу тілін нақтылау: таныс емес нысанамен/оның рельефті бейнесімен таныстыру, бар түсініктерін жаңғырту; таныс нәрсенің аналогиясы бойынша бейтаныс затты түсіндіру;

      2) затты моделдеу, рельефті суреттеу, магнитті тақтада аппликациялау көмегімен жаңғырту кезінде оның белгілерін бекіту;

      3) сөз мәндерінің мағыналық және эмоционалді реңктерін, (әдемі/әсем, қажыну/шаршау), сөздердің және сөз тіркестерінің ауыспалы мағынасын (ай қарап жүру, көзді ашып жұмғанша) меңгеру, сөздікті бұрмаланған, қарапайым, жаргон сөзерінен тазарту арқылы сөздік қорын сапа жағынан байыту бойынша жұмыс;

      4) сөйлеу тіліндегі қате сөз тіркестерін жою және алдын алу, сөздердің үйлесімдігін меңгерту, сөйлемдерді саналы түрде құрастыру, көпмағыналық, синонимдер, антонимдер, омонимдер құбылыстарымен таныстыру арқылы фразалық сөйлеу тілін байыту.

      21. Байланыстыра сөйлеу тілін дамыту (18 сағат):

      1) мәнерлі тақпақтау, көркем шығармаларды оқу;

      2) сезім реңктерін жеткізу кезіндегі мәнерлі интонацияны дағдыландырып жаттықтыру (елжіреу/ұнату; қызығушылық/әуесқойлық; абырой/менмендік);

      3) мәнерлі сөйлеу тілінің құралдарын қолдану (эпитеттер, антонимдер, салыстыру, метафоралар);

      4) айтылатын пікірдің реттілігін белгілеу, берілген үлгілер бойынша сөйлемдерді құру және қайта құру дағдыларын жетілдіруге машықтандыру;

      5) егжей-текжейлі және ықшам әңгіме құруға жаттықтыру; деформацияланған мәтінді қалпына келтіру; жоспар бойынша мәтінді мазмұндау; сипаттау және пайымдау элементтері бар жазбаша,ауызша әңгіме құрастыру;

      6) байланыстырылған мәтіннің белгілерін анықтай білу: мазмұнының тұтастығы, баяндаудың логикасы, композициялық құрылымы.

      22. Қарым-қатынастық сөйлеу іс-әрекеті (12 сағат):

      1) қарым-қатынастың, әлеуметтің мәні туралы әңгімелесу;

      2) сөйлеу мәдениеті; тілдік және тілдік емес мәнерлеу құралдарын пайдалана отырып, қарым-қатынас мәдениетін қалыптастыру бойынша тренигтер "Танысу кезіндегі диалог", "Көргені/оқығаны жайында әсерлері", "Қонақтарды күту", "Ескертулерге кері жауап";

      3) өзіндік сөйлеу тілін адекватты мимикалық және пантомимикалық қимылдармен қостай білуге жаттықтыру;

      4) сюжетті әңгіме кейіпкерлерінің эмоционалді жай-күйін бөліп және саралай отырып, оқуға, мазмұндауға және сахналауға жаттықтыру;

      5) ескерту мен сынға адекватты кері жауап қайтару, жағымсыз эмоцияларды тежей білу.

      23. Аяқтаушы диагностика (2 сағат).

4-тарау. 5-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      24. Пәндік нәтижелер.

      25. Білім алушылар:

      1) сөздердің дыбыстық-әріптік талдауын;

      2) сөздердің дұрыс мағынасын;

      3) синонимдердің, антонимдердің, омонимдердің мәндерін;

      4) сөзтудыру тәсілдерін;

      5) тілдік және тілдік емес мәнерлеу құралдарының мәнін;

      6) мәдени тәртіп ережелерін білетін болады.

      26. Білім алушылар:

      1) оппозициялық дыбыстарды артикуляция, дыбыстау бойынша саралау;

      2) сөздерге дыбыстық-әріптік, морфологиялық талдау;

      3) синонимдерді, антонимдерді, омонимдерді пратикада қолдану;

      4) сөздерді түрлі тіркестерде, сөйлемдерде дұрыс үйлестіру;

      5) логикалық кідірісті, мимикалық, пантомимикалық қимылдармен қосталған интонацияны сақтай отырып фразаларды/мәтіндерді анық айту;

      6) тақырып/жоспар бойынша байланыстыра әңгіме құру дағдыларын меңгеретін болады.

5-тарау. 6-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      27. Пәндік нәтижелер:

      28. Білім алушылар:

      1) сөздің дыбыстық-буындық талдауын;

      2) мәнерлі интонацияларды, метафораларды, салыстыруды, эпитеттерді;

      3) сөздер мен сөзтіркестерінің дәл мағынасын, сөздердің ауыспалы мағынасын, сөздің көпмағыналық құбылысын;

      4) байланыстыра мәтіннің белгілерін білетін болады.

      29. Білім алушылар:

      1) сөзге дыбыстық-буындық талдау жасау;

      2) лексикалық-грамматикалық құрылымды дұрыс қолдану және байланысты баяндауды құрастыру кезінде тілдік құралдарды дұрыс таңдау;

      3) жоспар бойынша сипаттау және пайымдау элементтері бар әңгіме құру;

      4) өзіндік тәжірибесін шығармашылық тұрғыдан зерделеу және оны әңгіме түрінде жаңғырту дағдыларын меңгеретін болады.

      30. Тұлғалық нәтижелер. Білім алушылар:

      1) айналадағы адамдарға қызығушылық танытуынан және қарым-қатынас жасау;

      2) вербальді және вербальді емес құралдарын пайдалана отырып, қалыптасқан қарым-қатынас дағдыларын еркін практикалық іс-әрекетінде қолдану дағдысын танытады.

      31. Жүйелік - әрекеттік нәтижелер білім алушылардың:

      1) сөйлеу іс-әрекетін белсендіруінен және ана-тіліне қызығушылық, сезгіштік, сүйіспеншілік танытуынан;

      2) дамыған коммуникативтік қабілеттерінен, тілдік мәдениетті меңгеруінен көрініс табады.

      Сноска. Приказ дополнен Приложением 342 в соответствии с приказом Министра образования и науки РК от 27.07.2017 № 352 (вводится в действие с 01.09.2017 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 1, 2, 6, 8, 9, 10, (11, 12) классов, с 01.09.2018 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 3 класса, с 01.09.2019 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 4 класса и для обучающихся 10 класса).

Типовая учебная программа по предмету "Коррекция недостатков развития речи" для обучающихся с нарушением зрения (незрячие и слабовидящие) 5-6 классов уровня основного среднего образования (для классов с русским языком обучения) Глава 1. Пояснительная записка

      1. Учебная программа разработана в соответствии с Государственным общеобязательным стандартом среднего образования (начального, основного среднего, общего среднего образования), утвержденным постановлением Правительства Республики Казахстан от 23 августа 2012 года №1080.

      2. Цель учебного предмета заключается в предупреждении и коррекции недостатков развития речи в условиях зрительной депривации, способствующей полноценной социализации и интеграции ребенка с нарушением зрения.

      3. Задачи учебного предмета:

      1) обогащение речи (пополнение словарного запаса, интонационного и грамматического строя речи);

      2) предупреждение и коррекция нарушений речи;

      3) развитие речевой активности, интереса, чуткости и любви к родному языку;

      4) формирование коммуникативных компетенций, способствующих социализации и интеграции ребенка.

      4. Дисциплина "Коррекция недостатков развития речи" является одним из основных предметов коррекционного компонента специального обучения и воспитания детей с нарушениями зрения (незрячие и слабовидящие).

      5. Исследования в тифлопедагогике и тифлопсихологии показывают, что у детей с патологией зрения оказываются нарушенными не отдельные компоненты речи, а все, или большинство ее компонентов, то есть нарушенной оказывается речь как целостная система. Своеобразие процесса овладения речью детьми с нарушением зрения выражается в недостаточной обобщенности понятий, нарушении взаимосвязи слова и образа, вербализме понятий, замедленном темпе развития речи, отсутствии словотворчества.

      6. Нарушения речевого развития успешно корригируются в процессе специально организованного обучения с более широким привлечением чувственного опыта и практической деятельности обучающихся.

      7. Учебная программа по данному предмету построена линейно-концентрическим способом, что предполагает усложнение и расширение содержания дисциплины на каждом году обучения.

      8. Базовое содержание учебной программы представлено в разделах:

      1) диагностика состояния речевого развития;

      2) развитие фонематического слуха и коррекция звукопроизношения;

      3) развитие лексико-грамматической стороны речи;

      4) развитие связной речи;

      5) коммуникативная речевая деятельность.

      9. Оценка достижений обучающихся по коррекции недостатков развития речи носит не балльно-оценочный, а качественно-описательный, эмоциональный характер (формирование правильного отношения к своим возможностям) и основана на мониторинге состояния уровня речевого развития и общения.

      10. Занятия по коррекции недостатков развития речи проводятся 2 раза в неделю. Распределение недельной нагрузки (часов) меняется в зависимости от уровня усвоения содержания программы.

      11. Объем учебной нагрузки:

      1) 5 класс – 2 часа в неделю, 68 часов в учебном году;

      2) 6 класс – 2 часа в неделю, 68 часов в учебном году.

Глава 2. Базовое содержание учебного предмета для 5 класса

      12. Диагностика состояния речевого развития (2 часа):

      1) выявление объема речевых навыков, сопоставление его с возрастными нормами, уровнем психического развития;

      2) выявление имеющихся представлений, на основе узнавания и предметной соотнесенности слов;

      3) анализ уровня взаимодействия между процессом овладения звуковой и лексическо-грамматической сторонами речи; уровнем связной речи;

      4) уточнение уровня коммуникативной активности.

      13. Развитие фонематического слуха и коррекция звукопроизношения (12 часов):

      1) закрепление правильного произношения, совершенствование дифференциации акустически сходных звуков;

      2) совершенствование умения сравнивать оппозиционные звуки по артикуляции (твердые-мягкие), звучанию (звонкие-глухие), смыслоразличительному значению в слове;

      3) звуко-буквенный разбор слов; анализ, синтез слов различной звуко-слоговой структуры.

      14. Развитие лексико-грамматической стороны речи (22 часа):

      1) расширение словарного запаса с называнием объектов окружающей действительности, их качеств, действий с ними;

      2) расширение чувственного опыта в соответствии с ростом словарного запаса, предупреждение вербализма, конкретизация речи: ознакомление с неизвестным объектом и его рельефным изображением; воспроизведение имеющихся представлений; объяснение незнакомого предмета по аналогии со знакомым (грейпфрут очень похож на апельсин, но он – горький);

      3) умение на практике пользоваться синонимами, антонимами, в соответствии со значением использовать омонимы;

      4) умение пользоваться толковым словарем для определения лексического значения понятий и терминов, прямых и переносных значений слов;

      5) пополнение словарного запаса за счет умения пользоваться различными частями речи, различными способами словообразования;

      6) развитие умения использовать новые формы знакомых слов (приехать/заехать/уехать/наехать);

      7) морфологический разбор слов;

      8) выявление и коррекция аграмматизмов речи; продолжение обучению грамматически правильно оформлять слова, предложения; согласовывать слова в сочетаниях: "прилагательное - существительное", "существительное - глагол", "глагол - наречие"; упражнение в правильном употреблении глаголов во времени, спряжении, числе, лице;

      9) умение составлять разные типы предложений: сложноподчиненные с придаточными цели (чтобы, с тем чтобы), места (там, где; туда, откуда), времени (когда, как только); упражнение в правильном употреблении союзов.

      15. Развитие связной речи (18 часов):

      1) формирование умений пользоваться средствами речевой (логические паузы, ударения, громкость, темп) и неречевой (жесты, мимика) выразительности; упражнение в правильном, внятном проговаривании скороговорок, загадок, стихотворений; инсценировки сказок/отрывков из художественных произведений с акцентированием внимания логическим паузам, громкости, темпу речи;

      2) работа над пониманием содержания и темы высказывания, обучение определять тему произведения, выделять основную мысль высказывания, видеть тематическое единство и различие, видеть соответствие содержания теме высказывания; умение озаглавливать тексты (сказки, рассказы, стихотворения); умение определять тему собственного высказывания;

      3) умение делить текст на смысловые части и составлять план рассказа; умение пересказывать текст по плану; умение составить связный текст по заданной теме/плану;

      4) упражнение в составлении разных типов текстов: повествование, описание, рассуждение.

      16. Коммуникативная речевая деятельность (12 часов):

      1) создание ситуации речевого общения; обыгрывание, тренинги поведения в различных ситуациях: самостоятельное знакомство; выражение благодарности, исполнение роли гостеприимного хозяина; моделирование поведения в гостях, оказание помощи другому человеку, ответы на вопросы незнакомого человека; поведение в театре, кинотеатре, зоопарке; формирование навыков адекватного общения с нормально видящими сверстниками, взрослыми, посторонними, при разговоре по телефону;

      2) адекватное реагирование на замечания и критику; закрепление речевых интонаций благодарности, умиления, усталости, рассерженности;

      3) упражнение в чтении, пересказе и инсценировке сюжетных рассказов с выделением и дифференциацией эмоциональных состояний героев;

      4) использование сказко- и музыкотерапии в целях создания положительного эмоционального фона, растормаживания речевых функций, закрепления невербальных коммуникативных навыков и преодоления двигательного автоматизма при общении.

      17. Заключительная диагностика (2 часа).

Глава 3. Базовое содержание учебного предмета для 6 класса

      18. Диагностика состояния речевого развития (2 часа):

      1) отслеживание динамики развития речи, уровня коммуникативной активности;

      2) умение адекватно использовать средства невербального общения.

      19. Развитие фонематического слуха и коррекция звукопроизношения (10 часов):

      1) совершенствование умения сравнивать оппозиционные звуки по артикуляции, звучанию, смыслоразличительному значению в слове;

      2) совершенствование и закрепление фонематического восприятия; анализ, синтез слов различной звуко-слоговой структуры.

      20. Развитие лексико-грамматической стороны речи (24 часа):

      1) расширение чувственного опыта в соответствии с ростом словарного запаса, предупреждение вербализма, конкретизация речи: ознакомление с неизвестным объектом/его рельефным изображением; воспроизведение имеющихся представлений; объяснение незнакомого предмета по аналогии со знакомым;

      2) закрепление признаков предмета при воспроизведении его с помощью моделирования, рельефного рисования, аппликации на магнитной доске;

      3) работа по качественному обогащению словаря путҰм усвоения смысловых и эмоциональных оттенков значений слов (красивый/прекрасный, утомленный/усталый), переносного значения слов и словосочетаний (бить баклуши, как две капли воды); очищение словаря от искажҰнных, просторечных и жаргонных слов;

      4) преодоление и предупреждение ошибочных словосочетаний в речи, работа по усвоению сочетаемости слов, осознанному построению предложений, обогащению фразовой речи путҰм ознакомления с явлениями многозначности, синонимами, антонимами, омонимами.

      21. Развитие связной речи (18 часов):

      1) выразительное декламирование, чтение художественных произведений;

      2) упражнение в выработке выразительных интонаций при передаче оттенков чувств (умиление/симпатия; заинтересованность/любопытство; гордость/высокомерие);

      3) использование выразительных речевых средств (эпитеты, антонимы, сравнения, метафоры);

      4) установление последовательности высказывания; упражнение в совершенствовании навыка строить и перестраивать предложения по заданным образцам;

      5) упражнение в составлении подробного и сжатого пересказа; восстановление деформированных текстов; изложение текста по плану; составление устного и письменного рассказа с элементами описания и рассуждения;

      6) умение выделять признаки связного текста: единство содержания, логичность изложения; композиционная структура.

      22. Коммуникативная речевая деятельность (12 часов):

      1) беседа о значении общения, социума; культура речи;

      2) тренинги по формированию культуры общения с использованием средств неречевой и речевой выразительности "Диалог при знакомстве", "Впечатление об увиденном/прочитанном" "Прием гостей", "Реакция на замечание";

      3) упражнение в умении сопровождать собственную речь адекватными мимическими и пантомимическими движениями;

      4) упражнение в чтении, пересказе и инсценировке сюжетных рассказов с выделением и дифференциацией эмоциональных состояний героев;

      5) адекватное реагирование на замечания и критику; умение сдерживать негативные эмоции.

      23. Заключительная диагностика (2 часа).

Глава 4. Требования к уровню подготовки обучающихся 5 класса

      24. Предметные результаты.

      25. Обучающиеся будут знать:

      1) звуко-буквенный разбор слов;

      2) правильное значение слов;

      3) значение синонимов, антонимов, омонимов;

      4) способы словообразования;

      5) значение средств речевой и неречевой выразительности;

      6) правила культурного поведения.

      26. Обучающиеся будут уметь:

      1) дифференцировать оппозиционные звуки по артикуляции, звучанию;

      2) производить звуко-буквенный и морфологический разбор слов;

      3) пользоваться на практике синонимами, антонимами, омонимами;

      4) согласовывать слова в различных сочетаниях, предложениях;

      5) внятно проговаривать фразы/тексты с соблюдением логических пауз, интонаций с сопровождением мимических, пантомимических движений;

      6) составлять связные тексты по теме/плану.

Глава 5. Требования к уровню подготовки обучающихся 6 класса

      27. Предметные результаты.

      28. Обучающиеся будут знать:

      1) звуко-слоговой анализ слова;

      2) выразительные интонации, метафоры, сравнения, эпитеты;

      3) точное значение названий слов и словосочетаний, переносное значение слов, явления многозначности слова;

      4) признаки связного текста.

      29. Обучающиеся будут уметь:

      1) производить звуко-слоговой анализ слова;

      2) правильно использовать лексико-грамматические конструкции и выбирать языковые средства при построении связных высказываний;

      3) составлять текст по плану, названию, с элементами описания и рассуждения;

      4) творчески осмысливать личный опыт и воспроизводить его в форме рассказа.

      30. Личностные результаты выражаются в:

      1) использовании сформированных навыков общения в свободной практической деятельности с применением вербальных и невербальных средств общения;

      2) проявлении интереса и овладении навыками общения с окружающими людьми.

      31. Системно-деятельностные результаты выражаются в:

      1) активизации речевой деятельности и проявлении интереса, чуткости и любви к родному языку;

      2) овладении развитыми коммуникативными способностями, языковой культурой.

      Сноска. Приказ дополнен Приложением 343 в соответствии с приказом Министра образования и науки РК от 27.07.2017 № 352 (вводится в действие с 01.09.2017 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 1, 2, 6, 8, 9, 10, (11, 12) классов, с 01.09.2018 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 3 класса, с 01.09.2019 для обучающихся с особыми образовательными потребностями 4 класса и для обучающихся 10 класса).

Типовая учебная программа по предмету "Социально-бытовая ориентировка" для обучающихся с нарушением опорно-двигательного аппарата 5-10 классов уровня основного среднего образования Глава 1. Пояснительная записка

      1. Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы № 1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына сәйкес әзірленген.

      2. Оқу пәнінің мақсаты - тірек-қозғалыс аппаратында бұзылыстары бар білім алушыларда әртүрлі тұрмыстық және әлеуметтік жағдайларда белсенді және дербес болу үшін арнайы әлеуметтік-бейімделу іскерліктері мен дағдыларын қалыптастыру.

      3. Оқу пәнінің міндеттері:

      1) білім алушыларда өзіне-өзі қызмет етуге, тамақтануды ұйымдастыруға арналған дағдыларды қалыптастыру;

      2) тұрмыстық еңбек икемдерін қалыптастыру;

      3) әлеуметтік нысандардың (сауда, тұрмыстық қызмет, байланыс, мәдениет, медициналық көмек) және қоғамдық көлік қызметтерін бағдарлау және қолдану дағдыларын қалыптастыру;

      4) жақындарымен және бейтаныс ортада қарым-қатынас орнату икемдерін қалыптастыру;

      5) тәртіптің, мәдениеттің, адамдар арасындағы қарым-қатынастың адамгершілік-этикалық талаптарын қалыптастыру;

      6) бос уақытын ұйымдастыру икемін қалыптастыру;

      7) жігерлік қасиеттерін тәрбиелеу: еңбекқорлық, дербестік, өз бастамаларының болуы, белсенділік, тәртібін реттеу;

      8) тірек-қозғалыс аппаратының бұзылыстарымен негізделген психофизикалық кемшіліктерді түзеуге ықпал ету: ұсақ және ірі моториканы дамыту.

      4. Тірек-қозғалыс аппаратында бұзылыстары бар білім алушылардың психофизикалық даму ерекшеліктері түрлі тұрмыстық дағдыларды меңгеруге және өзіне өзі қызмет ету әрекеттерін өздігімен орындауда қиындықтар туындатады, ол жалпы және ұсақ моторикаларының жағдайына байланысты.

      5. "Әлеуметтік-тұрмыстық бағдар" түзету курсы әлеуметтік бейімделуге және өз өміршеңдігін қамтамасыз етуге, қимыл әрекеттерінің кемшіліктерін еңсеруге, тірек-қозғалыс аппаратында бұзылыстары бар білім алушылардың танымдық қызығушылықтарын қалыптастыруға бағытталған. Бағдарламаны құрастыру кезінде білім алушылардың келешек өмірлерін дербес орнатуға арналған білім және икемдердің қажеттілігі және практикалық маңызы, оқу материалының қолжетімділігі, меңгеруге ұсынылған әр әрекет түрлерін күнделікті өмірде орындау мүмкіндіктері ескерілген.

      6. Оқу бағдарламасы жаңа әлеуметтік-тұрмыстық икемдер және дағдыларды қалыптастыруға арналған өткен материалды әр сыныпта қайталап және тереңдетуге мүмкіндік беретін концентрлік ұстанымына сәйкес жүзеге асады.

      7. Оқу жүктемесінің көлемі:

      1) 5-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында 68 сағат;

      2) 6-сынып - аптасына 2 сағат, оқу жылында 68 сағат;

      3) 7-сынып - аптасына 2 сағат, оқу жылында 68 сағат;

      4) 8-сынып - аптасына 2 сағат, оқу жылында 68 сағат;

      5) 9-сынып - аптасына 2 сағат, оқу жылында 68 сағат;

      6) 10-сынып - аптасына 2 сағат, оқу жылында 68 сағат.

      8. Әлеуметтік-тұрмыстық бағдарлау курсын оқыту барысында келесі пәндермен пәнаралық байланыс орнатылады:

      1) қазақ тілімен: өз ойын, сөйлемдерді, қорытынды және пайымдауларын құрастыруға қажетті қазақ тілінің ережелерін қолдану;

      2) математикамен: есептеу және өлшеуді талап ететін өмірдегі жағдайларды жандандыру;

      3) Қазақстан тарихымен: қазақ халқының салт-дәстүрлерін, тұрмысын көрсететін жағдайларды қолдану;

      4) технологиямен: еңбек дағдыларын қолдану, дербес практикалық, еңбек әрекетін жоспарлай және бақылай білу.

      9. Тақырыпты өту кезеңділігін мұғалім өзі белгілеп күнтізбелік жоспарда көрсетеді. Әр бөлім бойынша жұмыс мазмұнын анықтау диагностикалық негізінде балалардың қозғалыс мүмкіндіктерін, нақты сынып білім алушыларының мәліметтенуі және дайындық деңгейін ескере отырып жүзеге асады. Әлеуметтік-тұрмыстық бағдарлау пәні екі сабақтан жоспарланып өткізілуі мүмкін, танымжорық өткізу үшін, тағамдарды дайындау, кір жуу. үшін. Дағдыларды қалыптастырудың маңызды шарты ол білім алушылардың өздігінен орындай алатын табысты әрекеттерін ұйымдастыру болып табылады. Сабақта меңгерген икемдер сабақтан тыс уақытта және отбасылық тәрбиеде бекітіледі. Әлеуметтік-тұрмыстық бағдар пәні арнайы жабдықталған кабинетте өтеді, яғни шаруашылық-тұрмыстық жұмыстарды орындауға, нақты өмірде кездесетін жағдайларды көрсететін теориялық сабақтар, жаттығулар, ойындар өткізуге жағдай жасалады.

2-тарау. Оқу пәнінің 5-сыныптағы базалық білім мазмұны

      10. Денсаулық және қоршаған орта (8 сағат):

      1) жеке тазалық: білім алушының таңертеңгі және кешкі тазалығы. Шашты күту (жуу, шаш үлгісі). Құлақтарын тазалау (тазалау, жуу). Ваннада қауіпсіздік ережелері;

      2) көру гигиенасы. Теледидар көру, компьютерде жұмыс істеу ережелері. Столда жұмыс жасағанда арқаны түзу ұстау;

      3) жер сілкінісі. Жер сілкіну жағдайында өзін ұстау тәртібі;

      4) өрт. Өрт кезінде өзін ұстау.

      11. Отбасы (5 сағат):

      1) білім алушылардың отбасы құрамы: аттары, тегі, жасы, отбасы мүшелерінің оқу, жұмыс орындары. Туысқандық қатынастар (ана, әке, аға, әже);

      2) отбасылық дәстүрлер, отбасы мүшелерінің туылған күндерін атап өту, сыйлық таңдау;

      3) отбасы мүшелері арасында міндеттерді бөлісу.

      12. Бос уақытты өткізу және әуестенулер (5 сағат):

      1) әуестенулер (тігу, тоқу, кесте тігу, ағаш күйдіру, құрастыру, үлгілеу);

      2) саяхат, спорт секциялары, білім алушылар үйі, стадион және жүзу бассейні.

      13. Мерекелер (4 сағат):

      1) туылған күн, оны дайындау және өткізу ерекшеліктері;

      2) мемлекеттік мерекелер: Жаңа жыл, Халықаралық әйелдер күні, Наурыз мейрамы, Қазақстан халықтарының ынтымақтастық мерекесі, Жеңіс күні, Отан қорғаушылар күні, Астана күні, Тұңғыш Президент күні, Конституция күні, Тәуелсіздік күні.

      14. Тамақтану (10сағат):

      1) азық-түлік, олардың адам ағзасына маңыздылығы;

      2) тамақ дайындағанда қойылатын санитарлық-тазалық талаптары;

      3) ас үй құрал-жабдықтары, ыдыс. Пайдалану және қолдану тәртіптері;

      4) ыдысты күтуге қажеті химиялық құрамдар;

      5) тамақтану тәртібі. Таңғы ас. Таңғы ас мәзірі; дастарханды таңғы асқа дайындау;

      6) тамақ дайындау: салаттар, салаттар жасау; жұмыртқадан жасалған тағамдар, жұмыртқаны қуыру, қайнату, қарапайым бутербродтар әзірлеу;

      7) тесуге, кесуге арналған құралдармен, қайнаған сумен, ысыған ыдыстармен, электр және газ плитасын қолданудың қауіпсіздік ережелері.

      15. Сауда (4 сағат):

      1) азық-түлік дүкендері, арнайы дүкендер;

      2) азық-түлік дүкенінде тауарларды сатып алу тәртібі.

      16. Тұрғын үй (6 сағат):

      1) қалада және ауыл аймақтағы тұрғын үйлер;

      2) тұрғын үй, үйдің және мектептің пошталық мекен-жайлары;

      3) тұрғын үйдің интерьері.

      17. Киім және аяқ-киім (5 сағат):

      1) киім және бас киімнің жыл мезгіліне және қажеттілігіне қарай түрлері;

      2) киімді күнделікті күту (кірлеудің алдын алу, тазалау);

      3) аяқ-киім түрлері, оларды қолдану. Аяқ-киімді тазалау (кептіру, тазалау, мезгілдік аяқ-киімді сақтауға дайындау).

      18. Көлік (5 сағат):

      1) мектепке жол жүру (жол сызбасы, көлік түрлері). Аялдамадан автобусқа дейін қауіпсіз бару ережелері;

      2) жол жүру ережелері. тірек-қозғалыс аппаратының ерекшеліктерін ескере отырып жол жүру тәсілдері және жылжу ережелері;

      3) қасындағы адамдармен қалалық көлікте жүргенде көмек көрсетуге байланысты қатынас орнату түрлері. Өтінішін жеткізу, көмек көрсету тәсілдері.

      19. Байланыс құралдары (5 сағат):

      1) пошта. Поштамен жіберу түрлері (хаттар, бандерольдар, посылкалар, ақшалай аудармалар, жедел хаттар). Пошта конверттеріне мекен жайды жазу. Хаттарды жіберу тәртібі.

      20. Отбасылық экономика (5 сағат):

      1) ақша. Заманауи ақша түрлері: қағаз ақша, айырбастайтын ұсақ ақша. Қазақстандық ақшалар (тиын, теңге);

      2) отбасы бюджетінің құрамды бөлшектері: кіріс және шығыс. Шығыстың негізгі бөлімдері.

      21. Жұмысқа орналастыру. Іскерлік қатынастар (6 сағат):

      1) завод, фабрика, ферма. Сонда жұмыс істейтін адамдардың мамандықтары: жұмысшы, тігінші;

      2) пошта. Көлік. Адамдардың мамандықтары: пошташы, газет таратушы, жүргізуші;

      3) құрылыс мамандықтары: сылақшы, бояушы, тас қалаушы.

3-тарау. Оқу пәнінің 6 - сыныптағы базалық білім мазмұны

      22. Денсаулық және қоршаған орта (8 сағат):

      1) жеке тазалық: ағзаны шынықтыру (жаттығу, сүртіну, мезгілдік киімдер, денешынықтыру сабақтары). Қолдарды, аяқтарды күту (қолдардың, аяқтардың терісін және тырнақтарын күту);

      2) қайшы және басқа да тырнақ күтіміне арналған құралдарды қолданғанда қауіпсіздік ережелерін сақтау. Душты қолдану ережелері;

      3) медицина мекемелері (емханалар, дәріханалар, ауруханалар), олардың қызметі; медицина мекемелерінің қызметкерлері (дәрігерлер, медбикелер, дәріхана қызметкерлері); медициналық көмек түрлері: "жедел жәрдем", үйде көрсетілетін көмек, амбулаторлық қабылдау, ауруханаға жатқызу, жедел жәрдемді және дәрігерді үйге шақырту;

      4) қарапайым медициналық көмек: дене температурасын өлшеу, жараны өңдеу және таңу;

      5) су тасқыны, су тасқыны кезіндегі әрекеттер.

      23. Отбасылық және тұлғааралық қатынастар (4 сағат):

      1) ата-аналарға кішкентай балаларды күтуде көмек көрсету;

      2) демалыс күндері дем алу түрлері.

      24. Мерекелер, салтанаттар (4 сағат);

      1) мемлекеттік мерекелер: мемлекеттік мерекелер: Жаңа жыл, Халықаралық әйелдер күні, Наурыз мейрамы, Қазақстан халықтарының ынтымақтастық мерекесі, Жеңіс күні, Отан қорғаушылар күні, Астана күні, Тұңғыш Президент күні, Конституция күні, Тәуелсіздік күні.

      25. Бос уақытты өткізу және әуестену (5 сағат):

      1) үй және бөлме жануарлары. Үй жағдайында ит және мысықтарды ұстау ерекшеліктері;

      2) аквариумның құрылымы, балықтарды асырау;

      3) ауырудың алдын алу шаралары (санитарлы-тазалық талаптарды сақтау, жануарлардың ауруларының алдын алу).

      26. Тамақтану (10 сағат):

      1) тамақ дайындау тазалығы. Азық-түлікті және суық тамақтарды сақтау;

      2) электр және газ плитасы. Сіріңке және электртұтатқышты қолдану;

      3) кесуге арналған құралдармен жұмыс істегенде сақтандыру ережелері және санитарлы-тазалық талаптары. Ас үй кеңістігінде жылудың қауіпсіздік техникаылық ережелері;

      4) макарон өнімдерінің түрлері. Кеспеден тамақ дайындау;

      5) жарма түрлері. Жарманы бірінші және жылумен өңдеу. Ботқаны (қарақұмық) суда және (ұсақ жарма) сүтте дайындау;

      6) көкөністер. Көкөністерді бірінші және жылумен өңдеу. Көкөністерден гарнир және салаттар дайындау (пюре, бұқтырылған көкөністер).

      27. Сауда (4 сағат):

      1) базар. Базар бөлімдері. Халықты азық-түлікпен қамтамасыз етуде базардың орны. Зат сататын базар, ашық, жабық, уақытша, көп мөлшерде, аз мөлшерде сататын;

      2) аспазхана. Тауар түрлері.

      28. Тұрғын үй (6 сағат):

      1) тұрғылықты үйге қойылатын тазалық талаптары және оны қамтамасыз ету шаралары;

      2) білім алушының жұмыс орнын ұйымдастыруға қойылатын негізгі ережелер. Дене бітімінің ерекшеліктеріне жұмыс орнын бейімдеу. Ойлау және күш жүктемелерін мөлшерлеу;

      3) пәтерді күнделікті жинау (құрғақ және сулы). Шаңсорғыш;

      4) төселініміне сәйкес еденді күту (лак, бояу, линолеум);

      5) шамдарды күту. Әрекет түрлері. Қауіпсіздік ережелері.

      29. Киім және аяқ киім (6 сағат):

      1) киімді ұсақ түйек жөндеу (ілгіштерді, түймелерді тігу, сөтілген тігісті тігу);

      2) киімдерді кір жуғыш машинада жуу. Кір жууға арналған құралдар;

      3) ірі киімдерді, төсегіштерді үтіктеу.

      30. Байланыс құралдары (5 сағат):

      1) байланыстың негізгі құралдары (пошта, телефон, телеграф). Поштамен жіберу түрлері (хаттар, бандерольдар, посылкалар, ақшалай аудармалар, жеделхаттар);

      2) хаттардың түрлері (жабық, ашық, жай, тапсырыс). Әртүрлі хаттарды жіберу реті;

      3) байланыс бөлімшелерінде өзін ұстау тәртібі.

      31. Көлік (5 сағат):

      1) қалалық және қаламаңындағы көлікті пайдалану. Жол ақысын төлеу ерекшеліктері (бір реттік, бір айлық жол жүру билеті). Қала маңына жүретін автобустардың жүру кестесі;

      2) қоғамдық көлікте жүру тәртібі (отырғанда, билет алғанда, салондағы және көшеге шыққан кездегі тәртібі). Автобусқа қауіпсіз отыру ережелері (ұстауға арналған тұтқаларды пайдалану, жүргізушіге арналған тетік, көмек көрсету туралы өтініш).

      32. Отбасылық экономика (5 сағат):

      1) ақша. Ақшаның рөлі және қызметі: айырбастау құралы, тауарды немесе қызметті сатып алғандағы төлем түрі, тауардың бағасы және құнының өлшемі; сақтау және жинау құралы. Заманауи ақша түрлері: төлеп және төлемсіз (пластикалық карточкалар);

      2) үй шаруашылығында үнемдеу.

      33. Жұмысқа орналастыру. Іскерлік қатынастар (6 сағат):

      1) еңбек және жұмыс. Еңбек және еңбек әрекеті;

      2) оңай және қиын еңбек, біліктілік.

4-тарау. Оқу пәнінің 7-сыныптағы базалық білім мазмұны

      34. Денсаулық және қоршаған орта (10 сағат):

      1) жасөспірімнің жеке тазалығы: күн тәртібі, тамақтануы; өзіне арналған тамақ тәртібін таңдау;

      2) үй дәріханасы. Емдік өсімдіктер. Суық тию аурулары. Асқазан-ішек құрылысы жолдарының аурулары, тіс ауруы;

      3) жарақат алғандағы алғашқы көмек: жара, соққы, сүйек шыққанда, сынғанда. Ауруларды емдегенде халықтық емдер;

      4) су тасқыны, су тасқыны кезіндегі әрекеттер.

      35. Тұлғааралық және отбасылық қатынастар (5 сағат):

      1) сыйлық жасау қазақ халқының салты ретінде;

      2) дау-дамайлар. Оның алдын-алу мүмкіндіктері, одан шығу жолдары;

      3) ата-ананың міндеті, балаларға деген сүйіспеншілік;

      4) кинода, театрда, мұражайда, кітапханада, көшеде өзін ұстау. Әңгімелесу тәртібі.

      36. Бос уақыт және әуестену (5 сағат):

      1) кітаптар, газеттер, журналдар;

      2) теледидар хабарлары, оларды таңдау және көру.

      37. Мерекелер, салтанаттар, рәсімдер (5 сағат):

      1) мемлекеттік мерекелер: мемлекеттік мерекелер: Жаңа жыл, Халықаралық әйелдер күні, Наурыз мейрамы, Қазақстан халықтарының ынтымақтастық мерекесі, Жеңіс күні, Отан қорғаушылар күні, Астана күні, Тұңғыш Президент күні, Конституция күні, Тәуелсіздік күні;

      2) діни мерекелер: Рождество, Пасха, Құрбан-айт.

      38. Тамақтану (10 сағат):

      1) ас дайындау. Көкөніс, ет және балық өнімдерін өңдеу әдістері; ас дайындағанда қауіпсіздік техника ережелері; қайнаған сумен, тұрмыс техникасын қолданғанда;

      2) үстелді түскі асқа дайындау және асхана құралдарын қолдану ережелері. Үстел үстінде өзін ұстау;

      3) сорпа және етсіз борщ дайындау. Картоптан котлет жасау және көкөністен гарнир жасау. Кептірілген жемістерден кисель және компот жасау.

      39. Сауда (5 сағат ):

      1) дүкендер, олардың бөлімдері. Кейбір тауарлардың бағасы, оларды сатып алу тәртібі. Тауарды сатып алу жолдары: бір данадан, дайын мөлшерден, өлшеп алу.

      40. Тұрғын үй (6 сағат):

      1) тұрғын үйді жинау. Үйді мезгілдік жинау. Терезе күтімі;

      2) жеңіл жөндеу жұмыстары. Терезелерді, есіктерді, еденді бояу.

      41. Киім (6 сағат):

      1) тондарды және былғарыдан тігілген киімдерді күту. Сақтауға дайындау;

      2) тоқылған киімдерді күту. Жуу, кептіру және үтіктеу ерекшеліктері.

      42. Байланыс құралдары (5 сағат):

      1) бандероль түрлері (қарапайым, құнды, тапсырыс). Посылкалар. Оларды салу реті. Жіберу бағасы. Түбіртектерді толтыру.

      43. Көлік (5 сағат):

      1) қалааралық, теміржол көлігі, вокзалдар. Вокзалдардың анықтама бөлімі. Поездар кестесі. Жолаушы вагондарының түрлері. Түрлі орындарға жол жүру бағасы. Теміржол билеттерін сатып алу. Жүк сақтау камералары.

      44. Жұмысқа орналасу, іскерлік қатынастар (6 сағат):

      1) жеке меншік – адам, адамдар және еңбек нысандарының, заттардың арасындағы қатынас түрлері (жекеменшік объектісі және субъектісі). "Менікі", "сенікі", "біздікі", "бөтен" түсініктері. Адам және оның жеке меншігі: дене, денсаулығы, ақылы, уақыты, жеке заттары. Меншік түрлері: мемлекеттік, жеке, бірлесе, шағын кәсіпорындар.

5-тарау. Оқу пәнінің 8-сыныптағы базалық білім мазмұны

      45. Денсаулық және қоршаған орта (8 сағат):

      1) бет терісінің күтімі. Косметикалық құралдар (лосьондар, кремдер). Қырыну, қырыну жиілігі, электр қырынғыш және станокпен қырыну. Бет әлпетті бояуға арналған опа далаптар және оны қолдану;

      2) құрт аурулары және олардың алдын алу шаралары;

      3) қышыма, алдын алу шаралары, күресу жолдары;

      4) қайғылы жағдайларда көрсетілетін алғашқы көмек (жарақаттанған жерді өңдеу ережелері, тамаққа уланғанда асқазанды жуу. Түрлі деңгейде үсік шалғанда, күн өткенде қолданылатын шаралар);

      5) ашушаңдық нұсқалары, шабуыл жасағанда қашу жолдары және тәртібі.

      46. Тұлғааралық қатынастар (4 сағат):

      1) көршілермен қарым-қатынас орнату;

      2) достық сезімнің пайда болуы; танысу; әңгімелесу. Бойжеткеннің (бозбаланың) сырт келбеті. Махаббат және ғашықтық, оларды ерекшелейтін сипаттар. Сөз байласу, бір-біріне қоятын талаптар.

      47. Мерекелер, салтанаттар, дәстүрлер (4 сағат):

      1) мемлекеттік мерекелер: мемлекеттік мерекелер: Жаңа жыл, Халықаралық әйелдер күні, Наурыз мейрамы, Қазақстан халықтарының ынтымақтастық мерекесі, Жеңіс күні, Отан қорғаушылар күні, Астана күні, Тұңғыш Президент күні, Конституция күні, Тәуелсіздік күні;

      2) кәсіби мерекелер: Білім күні, Отан қорғаушылар күні, медицина қызметкерлерінің күні, Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздер күні, Қазақстан халықтарының тілдер күні.

      48. Бос уақытты өткізу және әуестену (5 сағат):

      1) бақша отырғызу. Жерді дайындау, дәнді егуге дайындау (қияр). Көкөністердің көшеттерін егу. Қыста терезе алдында көкөніс егу.

      49. Тамақтану (10 сағат):

      1) қамыр түрлері және одан жасалатын өнімдер. Құймаққа арналған қамыр. Одан жасау. Тәтті нанға арналған қамыр, печенье жасау. Бисквитты қамыр, торт жасау. Қатпарлы қамыр, торт жасау;

      2) тамақты буға пісіру;

      3) духовка, қысқатолқынды пеш пайдалану.

      50. Сауда (4 сағат):

      1) сауда үйлері. Тауар түрлерінің ерекшеліктері. Олардың жұмыс кестесі. Товар таңдау;

      2) аспазхана, тауар түрлері, тауар таңдау.

      51. Тұрғын үй (6 сағат):

      1) үйді жекешелендіру. Тұрғын үйді жалға алу (жалға беру);

      2) ас үйді тазалау, дәретхананы, ваннаны, раковинаны жуу. Жуу құралдары.

      52. Киім және аяқ киім (6 сағат):

      1) киімнің және аяқ киімнің мөлшерлерін бағдарлай білу. Өлшемді алу, киімдерде қажетті белгіні табу;

      2) кір жуатын орын. Қолдану тәртібі (белгілер, түбіртектерді толтыру). Қызмет түрлері. Өзіне-өзі қызмет жасайтын кір жуатын орын.

      53. Байланыс құралдары (5 сағат):

      1) телефон. Телефон анықтамасын пайдалану. Милиция щақыру, өрт сөндіру тобын шақыру, газ шыққан кезде аппаттық қызметті шақырту. Телефон арқылы ақпарат алу;

      2) халықаралық телефон байланысы. Телефон байланысының ақысы. Телефонмен сөйлесу мәдениеті.

      54. Көлік (5 сағат):

      1) халқаларалық автокөлік. Автобекет. Негізгі автобустың жол жүру сызбалары;

      2) автобустардың жүру кестесі. Билеттерді алу реті. Жол ақысы. Автобекет қызметі.

      55. Отбасылық экономика (5 сағат):

      1) ірі сатып алуларды жоспарлау (киім, жиһаз). Жазғы демалысты жоспарлау;

      2) тұрғын үйді ұстау. Тұрғылықты жердің және коммуналды қызметтер ақысын төлеу. Банк бөлімшелері;

      3) ағымдағы қаражат жұмсаулар және мәдени қажеттілікті қанағаттандыруға арналған қаражаттар (киноға, театрға билеттер, жол жүру ақысы, жеке тазалыққа арналған заттар, аяқ киім және киімді жөндеу).

      56. Жұмысқа орналасу және іскерлік қарым-қатынастар (6 сағат):

      1) жұмысқа орналасу. Өндірістік қарым-қатынастар. Әріпетестерімен қатынас орнату. Жұмысқа және үйге арналған киім, маңызы, оның ерекшелігі, оны күту.

6-тарау. Оқу пәнінің 9-сыныптағы базалық білім мазмұны

      57. Денсаулық және қоршаған орта (8 сағат):

      1) темекі шегудің, ішімдіктің, есірткінің зияны;

      2) жыныстық қатынас арқылы жұғатын, жұқпалы аурулар және олардың алдын алу шаралары;

      3) ауырған адамдарды күту. Еңбекке жарамсыздық қағазы. Сақтандыру медицинасы. Диагностикалық орталықтар. Жекеменшік емханалар;

      4) емханаға бару, дәрігердің қабылдауына жазылу, талон алу.

      58. Тұлғааралық және отбасылық қатынастар (4 сағат):

      1) некеге тұру. Дәстүрлер, некені тіркеу. Қазақ халқының үйлену той дәстүрі.

      59. Мерекелер, салтанаттар, дәстүрлер (4 сағат):

      1) мемлекеттік мерекелер: Жаңа жыл, Халықаралық әйелдер күні, Наурыз мейрамы, Қазақстан халықтарының ынтымақтастық мерекесі, Жеңіс күні, Отан қорғаушылар күні, Астана күні, Тұңғыш Президент күні, Конституция күні, Тәуелсіздік күні;

      2) мерейтойлар. Зейнетке шығу. Бала туылу.

      60. Бос уақытты өткізу және әуестену (5 сағат):

      1) гүлзар, оны қалыптастыру, күтім (біржылдық және көпжылдық өсімдіктер, гүлдердің көбею тәсілдері);

      2) коллекция жинау. Жинауға арналған заттар, тәсілдер, таңдау.

      61. Тамақтану (10 сағат):

      1) тоңазытқыштың күтімі. Мұзды еріту, жуу;

      2) қазақ асханасының ерекшеліктері, үстелді дайындау. Ұлттық тағамдарды дайындау, бауырсақ, палау (етсіз);

      3) пісірме және ботқа дайындау;

      4) диеталық тамақтану, оның ерекшеліктері.

      62. Сауда және қызмет (6 сағат):

      1) комиссиялық дүкендер (секонд хэнд, сток). Тауарларға мезгілдік жеңілдіктер;

      2) жөндеу шеберханалары. Суретке түсіру ательесі. Сән салондары;

      3) негізгі азық-түліктерге және тұрмысқа қажетті заттардың бағалары.

      63. Тұрғын үй (4 сағат):

      1) интерьер. Пәтерде жиһазды орналастыру. Пәтердегі ағымдық жөндеу жұмыстары; әктеу, түсқағаз жабыстыру;

      2) киіз үйдің іші. Оны безендіруде ұлттық қолданбалы өнер бұйымдары.

      64. Киім және аяқ киім (6 сағат):

      1) киім үлгісі, сән, сәннің пайда болу тарихы;

      2) киімді жаңалау. Киім таңдау, аяқ киімді дүкеннен және базардан сатып алу;

      3) химиялық тазалау орны, көрсетілетін қызмет түрлері. Киімдерді өткізуге дайындау тәртібі;

      4) қазақтың зергерлік өнері. Зергерлік бұйымдар ұлттық киімге қосымша ретінде.

      65. Байланыс құралдары (5 сағат):

      1) ақша аударымдары. Аударым түрлері (поштамен, телеграф арқылы), түбіртектерді толтыру. Аудармалардың бағасы.

      66. Көлік (5 сағат):

      1) әуекөлігі. Аэропорт, аэробекет, маршруттар. Билеттерді сатып алу реті (авиакассалар). Жол жүру құны. Жүкті және қол жүгін рәсімдеу.

      67. Отбасылық экономика (5 сағат):

      1) сақтандыру - дүние мүлікті және денсаулықты сақтау тәсілі. Міндетті сақтандыру, ерікті сақтандыру. Сақтандыру келісім шарты, жарналар, қосындысы, сақтандыру жағдайы;

      2) несие беру жүйесі. Несие алуға қажетті құжаттар;

      3) жинақтарды сақтау әдістері. Банктерге жинақтау түрлері.

      68. Жұмысқа орналасу. Іскерлік қатынастар (6 сағат):

      1) жұмысқа орналасу. Жұмысқа орналасуға қажетті құжаттар, оларды рәсімдеу. Жұмыспен қамту бөлімдері және мекемелер (кадрлар бөлімі, халықты жұмыспен қамту орталықтары). Уақытша жұмыс, үйде орындайтын жұмыс, шағын бизнес. Жұмыссыздық, жәрдемақылар.

7-тарау. Оқу пәнінің 10-сыныптағы базалық білім мазмұны

      69. Денсаулық және қоршаған орта (8 сағат):

      1) демалысты жоспарлау. Табиғатта демалу. Шипажай. Демалыс үйлері. Жолдама алу және "жабайы" демалыс;

      2) сақтану жолдары. Жасанды түсік, оның салдары. Жүктілік, оның белгілері.

      70. Тұлғааралық және отбасылық қарым-қатынастар (4 сағат):

      1) неке – отбасылық өмірдің негізі. Отбасы бақытының құрамды бөлшегі. Отбасының психологиялық ахуалы. Отбасылық өмірдің қиындықтары және оны жеңу жолдары;

      2) балалар – отбасының негізі, отбасының бала тууға дайындығы.

      71. Мерекелер, салтанаттар, дәстүрлер (4 сағат):

      1) мемлекеттік мерекелер: Жаңа жыл, Халықаралық әйелдер күні, Наурыз мейрамы, Қазақстан халықтарының ынтымақтастық мерекесі, Жеңіс күні, Отан қорғаушылар күні, Астана күні, Тұңғыш Президент күні, Конституция күні, Тәуелсіздік күні;

      2) қазақтың мерекелік ұлттық салт-дәстүрлері: "Бесік той" - "Бала туылуы"; "Тұсаукесер" - "Баланың тұсауын кесу"; "Сүндет той" - "Ұл баланы сүндеттеу"; "Тілашар" - "Мектепке баратын кезде". Оларды дайындау және өткізу ерекшеліктері.

      72. Бос уақытты өткізу және әуестену (5 сағат):

      1) бақша отырғызу, бақша жерін жоспарлау. Жеміс бұталары және ағаштар, оларды күту.

      73. Тамақтану (10 сағат):

      1) асхана, дәмхана, мейрамхана. Қызметі және айырмашылығы. Ас мәзірі. Банкет. Фуршет, Тамақ дайындау және столды безендіру ерекшеліктері;

      2) коктейлдер; алкоголсіз сусындарды және фитококтейлдер дайындау. Шейкер, миксер. Құрылымы, қызметі, қолдану тәртібі.

      74. Сауда (4 сағат):

      1) жәрмеңкелер: халықаралық, қалааралық, ауылдық;

      2) жәрмеңке-көрмелер, үлгілер жәрмеңкелері.

      75. Тұрғын үй (6 сағат):

      1) үйді сатып алу және сату. Сату-сатып алуды рәсімдеуге қажетті құжаттар. Пәтер құжаттарын сақтау. Нотариус, нотариус қызметіне ақша төлеу;

      2) тұрмыстық қызметтер және басқа да халыққа тұрмыстық қызмет көрсету мекемелері: заттарды жалға беру, пәтер жөндеу, тұрмыстық техниканы жөндеу.

      76. Киім және аяқ киім (6 сағат):

      1) жағдайға байланысты киім және аяқ киімді таңдау (жұмысқа, қонаққа, театрға, спортпен шұғылданғанда, демалысқа);

      2) қазақтың ұлттық киімдері.

      77. Байланыс құралдары (5 сағат):

      1) автоматты түрде номерді анықтайтын телефон (бұдан әрі - АНА);

      2) ұялы телефон байланысы. Қызметі. Қолдану тәртібі.

      78. Көлік (5 сағат):

      1) тасымалдау (транзит). Билеттерді алдын ала алу. Билетті баратын жерге дейін және қайтарға алу.

      79. Отбасылық экономика (5 сағат):

      1) жөндеу шеберханалары. Аяқ киім, киім, қолшатыр, телефон жөндеу;

      2) фотоателье. Қызметін пайдалану тәртібі.

      80. Жұмысқа орналасу. Іскерлік қатынастар (6 сағат):

      1) жалақы: уақытылы, кесімді, номиналды, нақты. Келісім шарт бойынша. Ең төменгі жалақы. Күн көрістің төменгі сатысы. Кедейлік шегі;

      2) халықты әлеуметтік қолдау. Еңбек шарттары. Еңбекті қорғау. Жеңілдіктер. Еңбек тәртібі. Еңбек заңының негіздері.

8-тарау. 5-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      81. Пәндік нәтижелер.

      82. Білім алушылар:

      1) жеке тазалық ережелері, ваннадағы қауіпсіздік ережелерін;

      2) жер сілкінгенде және өрт шыққан кезде қарапайым өзін ұстау тәртібін;

      3) отбасының құрамы және туыстық қатынастарды;

      4) жақындарының туылған күндері және туылған күндер, мерекелерді өткізу дәстүрлерін;

      5) үстелде отырғанда тәртіп сақтау мәдениетін;

      6) аялдамадан автобусқа дейін қауіпсіз жету, жолда жүру ережелерін білетін болады.

      83. Білім алушылар:

      1) таңертең және кешке жуынады; шаштарын тарап және шаш үлгісін таңдай алады; дене тазалығы және оның күтіміне байланысты әрекеттерді орындау;

      2) аппаттық жағдай орын алғанда ережеге сәйкес әрекет ету;

      3) спорттық нысандарда қосалқы бөлмелерді пайдалану (шешінетін орын, душ);

      4) сабақтар және секциялардың кестесінде бағдарлау;

      5) ересек адамдармен және құрбыларымен әңгімелесу кезінде өзін әдепті және сыпайы ұстау;

      6) сыйлықтар таңдап және оларды сыйға тарту;

      7) суретке түсіріп және альбом жасай білу;

      8) бутербродтарға қажет азық-түлікті пышақпен кесу; қарапайым салаттарды дайындау; сүтпен және сүтсіз шай демдеу; жұмыртқаны қайнату және оны қуыру;

      9) ас үйге қажет құралдарды, плитаны, ыдысты тазалау, жуу;

      10) сатып алынған заттардың ақшасын төлеу;

      11) дүкендегі азық-түліктің сақталу мерзімін анықтау;

      12) су аяқ-киімді құрғату, оны сақтауға дайындау; крем таңдау және былғары аяқ-киімді тазалау;

      13) қоғамдық көліктерде, дүкенде өзін ұстау тәртібін орындау; жол жүру ережесін сақтау;

      14) конвертте мекенжайды жазу дағдыларын меңгеретін болады.

9-тарау. 6-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      84. Пәндік нәтижелер.

      85. Білім алушылар:

      1) ағзаны шынықтыру ережелерін;

      2) тырнақ күтіміне арналған құралдарды қолданғанда, душты пайдаланғанда қауіпсіздік техника ережелерін;

      3) медицина мекемелерінің аттарын және олардың қызметін;

      4) су тасқыны кезінде қарапайым тәртіп ережелерін;

      5) үй жануарларын ұстау ережелерін;

      6) ас үй кеңістігінде қозғалғанда қауіпсіздік техника ережелерін;

      7) негізгі байланыс құралдарын және поштамен жіберу түрлерін білетін болады.

      86. Білім алушылар:

      1) сүлгімен сүртініп және денесіне су құюды; қолдарын жуып, тырнақтарын алып қолдарының терісіне күтім жасау;

      2) дәрігер және "жедел жәрдемді" үйге шақырту;

      3) өзінің киіміне және сырт келбетіне қарау; балаларды серуенге киіндіру;

      4) кішкене сыйлықтарды өз қолдарымен жасау;

      5) үй жануарларын күту; қажет болған жағдайда мал дәрігерінің көмегіне жүгіну;

      6) макарон өнімдерін қорапта, этикеткада берілген стандартты нұсқау бойынша қайнату;

      7) ботқаны суда және сүтте қайнату;

      8) картопты қайнатып пюре даярлау;

      9) түрлі ас мәзірін есепке ала отырып үстелді кешкі асқа дайындау;

      10) бөлменің құрғақ және сулап тазалау; кілемдерді; жұмсақ жиһазды, кітап сөрелерін, батареяларды тазарту;

      11) ілгек және түймелерді тігу;

      12) киімдерді кір жуғыш машинада жуу;

      13) конверттерге мекен-жайды жазу; жеделхаттарды жіберу (мәтінін ересек адамдар құрастырады);

      14) қоғамдық көліктерде; поштада және басқа да байланыс бөлімшелерінде тәртіп сақтау дағдыларын меңгеретін болады.

10-тарау. 7-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      87. Пәндік нәтижелер.

      88. Білім алушылар:

      1) кейбір емдік шөптердің аталуын;

      2) сел кезінде өзін ұстау тәртібін;

      3) кейбір тағамдарды қауіпсіздік техника ережелерін сақтап дайындау тәсілдерін;

      4) жеңіл жөндеу жұмыстарының кейбір әрекеттерін;

      5) посылқалар және бандерольдарды салу ретін;

      6) кейбір меншік түрлерін (мемлекеттік, жеке меншік) білетін болады.

      89. Білім алушылар:

      1) қораптардағы стандартты нұсқауларға сәйкес шөп дәрілерден тұнбалар жасау;

      2) жарақаттарды өңдеп және таңа алу;

      3) қарапайым сувенирлер дайындау;

      4) отбасында демалыс және бос уақытты өткізуді дайындауда қатысу;

      5) қонақ қабылдау, қонаққа бару;

      6) үстелді түскі асқа дайындау; үстелде өзін ұстау мәдениетін сақтау, ас үй құралдарын пайдалану, әңгімелесу, құттықтау сөздерін айта алу;

      7) қарапайым бірінші, екінші, үшінші тағамдар дайындау;

      8) жиһазды тазалау; айна және әйнектерді жуу;

      9) бандероль, посылкаларды толтыру;

      10) теміржол кассасынан билет сатып алу дағдыларын меңгеретін болады.

11-тарау. 8-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      90. Пәндік нәтижелер.

      91. Білім алушылар:

      1) құрт ауруларының және қышымамен күресудің алдын алу шараларын;

      2) жерлеу рәсімінде дәстүрлі әрекеттерін;

      3) қамыр түрлері және дан жасалатын тағамдарын;

      4) милиция, жедел жәрдем, өрт сөндіру командасы, апаттық қызметтің телефон номерлерін;

      5) қысқатолқынды пеш, духовканы қолданғанда қауіпсіздік техника ережелерін;

      6) коммуналды қызмет төлеуге түбіртектерді толтыру ретін білетін болады.

      92. Білім алушылар:

      1) мақсатына, терісінің ерекшелігіне байланысты косметикалық құралдарды таңдап және қолдану;

      2) қырыну;

      3) опа-далапты пайдалана алу;

      4) қайғылы оқиға орын алған жағдайда алғашқы көмек көрсете алу;

      5) түрлі жағдайларды пайдаланып танысу; бейтаныс адаммен әңгімелесу; өзінің сырт келбетіне қарау; күтілетін жағдайға сәйкес киіну;

      6) жерлеу, еске алу рәсімдерін ұйымдастырып, өткізгенде қажетті көмек көрсете алады; жерлеу және еске алу ерекшеліктеріне сәйкес: салт-дәстүрге сәйкес өзін ұстайды, сырт келбеті жағдайға сәйкес болады, көңіл айту және қолдау сөздерін айту;

      7) егін егуде жерді және дәнді дақылдарды дайындай алу; көкөністерді, картоп отырғызуға көшеттерді дайындау;

      8) рецепт бойынша қамырдан өнім жасай алу;

      9) духовканы, қысқатолқынды пешті пайдалана алу;

      10) тамдарды жуып, раковинаны тазалау;

      11) кір жуу қызметін пайдалану;

      12) өз киімінің және аяқ киімі мөлшерін білу;

      13) телефон арқылы анықтамалар алып, уақытты біле алады; телефонмен сөйлесу тәртібіне сәйкес әңгімелесе алу;

      14) билет сатып алады, қалааралық автобустардың кестелерінде бағдарлай алу;

      15) санау құралдарының көрсеткіштерін алып пайдаланған электрқұатын және газды санай алу; түбіртектерді толтыру дағдыларын меңгеретін болады.

12-тарау. 9-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      93. Пәндік нәтижелер.

      94. Білім алушылар:

      1) ішімдіктің, шылым шегудің, есірткінің зияны туралы;

      2) түрлі отбасылық салтанатты отырыстарды өткізу ерекшеліктерін;

      3) негізгі азық түлік және өндірістік товалар бағасын;

      4) заттарды химчиткаға өткізуге дайындау ережелерін;

      5) авиабилеттер сатып алу ретін;

      6) жұмысқа орналасуға қажетті құжаттар тізімін білетін болады.

      95. Білім алушылар:

      1) ауырған адамды киіндіріп, жуындырып, тамақтандыру (ересек адамды, баланы);

      2) емханаға барғанда тәртіп сақтау;

      3) гүлдерді күте алады; бақшадағы зиянды жәндіктермен күресе алу;

      4) ұлттық тағамдарды дайындай алу;

      5) кішкентай балаларға тамақ дайындай алу; диеталық тағамдар;

      6) романтикалық қарым-қатынастар орын алған жағдайда өзін ұстай алу, ата-анасымен танысу, құда түсу, той;

      7) жөндеу шеберханаларының, фотосурет, сән салондарының қызметтерін пайдалана алу;

      8) пәтерде жиһазды орналастыру (тұрғылықты жердің ерекшеліктерін және мөлшерін ескере отырып, бөлменің қажеттілігін, жиһаздың болуын);

      9) жеңіл жөндеу жұмыстарын жүргізе алу;

      10) анықтамалардан аэровокзал, аэропорттың телефон номерлерін таба алады; ұшақтың қонатын уақытын телефон арқылы біле алу;