Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы

        ЕСКЕРТУ. Бүкіл мәтiн бойынша "қоршаған ортаны қорғау саласындағы орталық атқарушы органда", "қоршаған ортаны қорғау саласындағы орталық атқарушы органның" деген сөздер "ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкiлеттi органда", "ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкiлеттi органның" деген сөздермен ауыстырылды - Қазақстан Республикасының 2004.05.25. N 553  Заңымен .
      Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен қоршаған ортаның соларда орналасқан экологиялық, ғылыми және мәдени жағынан ерекше құнды объектiлерi Қазақстан Республикасының ұлттық байлығы болып табылады. 
      Осы Заң ерекше қорғалатын табиғи аумақтар қызметiнiң құқықтық, экономикалық, әлеуметтiк және ұйымдық негiздерiн белгiлейдi. 

  I тарау. Жалпы ережелер

       1-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар ұғымы

      Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар - ерекше құқықтық қорғау режимi бар не мемлекеттiк табиғи-қорық қорын сақтау мен қалпына келтiрудi қамтамасыз ететiн шаруашылық қызметi режимiмен реттелетiн жер, су, орман және жер қойнауы учаскелерi. 

       2-бап. Мемлекеттiк табиғи-қорық қоры

      1. Мемлекеттiк табиғи-қорық қоры - қоршаған ортаның генетикалық резервтегі табиғи эталондар, уникумдар мен реликттер, ғылыми зерттеулер, ағарту, бiлiм беру iсi, туризм және рекреация мәні ретiнде экологиялық, ғылыми және мәдени жағынан ерекше құнды мемлекеттiк қорғауға алынған объектiлерiнiң жиынтығы. 
      2. <*> 
       ЕСКЕРТУ. 2-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 1999.05.11. N 381  Заңымен.
       ЕСКЕРТУ. 2-баптың 2-тармағы алып тасталды - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.

       3-бап. Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын
             табиғи аумақтар саласындағы заңдары

      1. Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы заңдары мемлекеттiк табиғи-қорық қорын қорғау мен қалпына келтiру, ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды ұйымдастыру мен ұтымды пайдалану, осы салада заңдылықты нығайту мақсатымен қоғамдық қатынастарды реттейдi. 
      2. Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы заңдары Қазақстан Республикасының Конституциясына негiзделедi және "Қоршаған ортаны қорғау туралы" Қазақстан Республикасының Заңынан, осы Заңнан, басқа да заң актiлерi мен өзге де нормативтiк құқықтық актiлерден тұрады. 

       4-бап. Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын
             табиғи аумақтар туралы заңдарының принциптерi

      Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы заңдары мынадай принциптерге негiзделедi: 
      мемлекеттiк табиғи-қорық қорын, биологиялық алуан түрлiлiктi және табиғи экологиялық жүйелердi сақтау; 
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды нысаналы пайдалану; 
      ғылымды, мәдениеттi, ағарту мен бiлiм беру iсiн дамыту мақсатында ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды ұтымды пайдалану; 
      әлеуметтiк-экономикалық факторларды және жергiлiктi халықтың мүдделерiн ескере отырып, туризм мен рекреацияны дамыту;
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды пайдалану және қорғау жөнiндегi шараларды мемлекеттiк қолдау;
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттiк реттеу мен бақылау;
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды ақы төлеп пайдалану;
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы заңдарды бұзушылықпен келтiрген залалды өтеу;
      халықтың және қоғамдық бiрлестiктердiң ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласына қатысуы;
      мемлекеттiк табиғи-қорық қоры мен ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жай-күй туралы ақпаратпен еркiн танысу;
      халықаралық құқық негiзiндегi халықаралық ынтымақтастық.

       5-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарға меншiк

      Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мемлекеттiк меншiкте болады. 
      Мемлекеттiк табиғи-қорық қорының жер учаскелерi және оларда орналасқан объектiлерi жекешелендiруге жатпайды.
       ЕСКЕРТУ. 5-бап 2-бөлікпен толықтырылды - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.

  II тарау. Азаматтар мен қоғамдық бiрлестiктердiң
ерекше қорғалатын табиғи аумақтар
саласындағы құқықтары мен мiндеттерi

       6-бап. Азаматтардың ерекше қорғалатын табиғи аумақтар
             саласындағы құқықтары мен мiндеттерi

      1. Азаматтардың: 
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды белгiленген тәртiппен пайдалануға, мемлекеттiк табиғи-қорық қорын қорғау және қалпына келтiру жөнiндегi шараларға қатысуға; 
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың қоғамдық бiрлестiктерi мен қоғамдық қорларын құруға; 
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құру жөнiнде ұсыныстар енгiзуге; 
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтар бойынша қоғамдық сараптамаға қатысуға; 
      мемлекеттiк органдар мен ұйымдарға ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мәселелерi жөнiнде хат, шағым, арыз жазуға және ұсыныстар жасауға, олардың қаралуын талап етуге құқығы бар. 
      2. Азаматтар табиғатты қорғауға және табиғат байлықтарына ұқыпты қарауға, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы заңдарды сақтауға мiндеттi. 
      3. Шетел азаматтары мен азаматтығы жоқ адамдар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласында, егер Конституцияда, заңдарда және Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шарттарда өзгеше көзделмесе, Қазақстан Республикасының азаматтары үшiн белгiленген құқықтарды пайдаланады және солар сияқты мiндеттi болады. 
       ЕСКЕРТУ. 6-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.

       7-бап. Қоғамдық бiрлестiктердiң ерекше қорғалатын
             табиғи аумақтар саласындағы құқықтары мен
             мiндеттерi

      1. Қоғамдық бiрлестiктердiң: 
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтар бойынша бағдарламаларды әзiрлеп, насихаттауға, азаматтардың құқықтары мен мүдделерiн қорғауға, оларды қорық iсi саласындағы белсендi қызметке ерiктi негiзде тартуға; 
      уәкiлеттi органдарға ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мәселелерi бойынша нормативтiк құқықтық актiлердi әзiрлеп, қабылдау туралы ұсыныстар енгiзуге; 
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды дамыту мен орналастыру бағдарламаларын, оларды құру жөнiндегi негiздемелер әзiрлеу iсiнде ұсыныстар енгiзiп, оған қатысуға; 
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтар бойынша мемлекеттiк сараптамалар жүргiзудi талап етуге және қоғамдық сараптама жүргiзуге; 
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда мемлекеттiк табиғи-қорық қорын қорғау, қалпына келтiру мен пайдалану жөнiндегi жұмыстарға белгiленген тәртiппен қатысуға; 
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтар бойынша қоғамдық бақылауды жүзеге асыруға; 
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың қоғамдық қорларын құруға; 
      мемлекеттiк органдар мен ұйымдардан ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы ақпаратты белгiленген тәртiппен алуға; 
      айыпты ұйымдарды, лауазымды адамдар мен азаматтарды жауапқа тарту туралы мәселелер қоюға, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы заңдарды бұзу салдарынан азаматтарға келтiрiлген зиянды өтеу жөнiнде сотқа талап-арыз беруге; 
      өздерiнiң заңдарда және өзге де нормативтiк құқықтық актiлерде көзделген басқа да құқықтарын белгiленген тәртiппен iске асыруға құқығы бар.
      2. Қоғамдық бiрлестiктер ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы өз қызметiн Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жүзеге асыруға мiндеттi.
       ЕСКЕРТУ. 7-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.

  III тарау. Мемлекеттiк өкiмет органдарының
ерекше қорғалатын табиғи аумақтар
саласындағы құзыретi

       8-бап. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң құзыретi

      Қазақстан Республикасының Үкiметi ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласында: 
      бiртұтас мемлекеттiк саясаттың негiзгi ережелерiн, оны жүзеге асырудың стратегиялық және тактикалық шараларын әзiрлейдi; 
      мемлекеттiк бағдарламалар жасап, оларды Қазақстан Республикасы Президентiнiң бекiтуiне ұсынады; 
      министрлiктердiң, мемлекеттiк комитеттердiң және Үкiмет құрамына кiрмейтiн өзге де орталық атқарушы органдардың, жергiлiктi атқарушы органдардың қызметiне басшылық етедi, олардың заңдарды, Қазақстан Республикасының Президентi мен Үкiметiнiң актiлерiн орындауын қамтамасыз етедi; 
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкiлеттi органды белгiлейдi; <*>
      республикалық және халықаралық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың тiзбесiн бекiтедi; 
      жердi ерекше қорғалатын табиғи аумақтарға жатқызудың және ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құру үшiн жер резервiн жасаудың тәртiбiн белгiлейдi; 
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды дамытудың бағдарламаларын бекiтедi; 
      республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды ұйымдастырады; 
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы бейтарап үй-жайларды, ғимараттар мен объектiлердi бұзудың (көшiрудiң), барлық санаттағы жердiң есебiнен ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құру және оларды кеңейту үшiн жер учаскелерiн алып қоюдың (сатып алудың), ерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы жер учаскелерiн, үйлер мен ғимараттарды ғылыми, туристiк және рекреациялық қызмет үшiн жалға берудiң тәртiбiн белгiлейдi; 
      осы Заңға сәйкес осы аумақтарды пайдаланғаны және олар көрсететiн қызметтер үшiн ақы алудың тәртiбi мен шарттарын белгiлейдi;
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттiк есебi мен мемлекеттiк кадастрын жүргiзу тәртiбiн белгiлейдi;
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асырады және шетелдiк ұйымдар мен азаматтардың қызмет тәртiбiн белгiлейдi;
      Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес өзге де өкiлеттiктi жүзеге асырады.
       ЕСКЕРТУ. 8-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.
      ЕСКЕРТУ. 8-бапқа өзгеріс енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.05.25. N 553  Заңымен .

        9-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы
             уәкiлеттi органның құзыретi

       Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкiлеттi орган:
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды дамыту жөнiндегi бағдарламаларды әзiрлейдi;
      қорық iсi және ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы әдiстемелiк басшылықты жүзеге асырады;
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы нормативтiк құқықтық актiлердi әзiрлейдi және бекiтедi;
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттiк есебiн және мемлекеттiк кадастрын, Қазақстан Республикасының Қызыл кiтабын жүргізеді;
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттiк бақылауды жүзеге асырады;
      жаратылыстану-ғылыми және техникалық-экономикалық негiздемелердi әзiрлеу жөнiндегi әдiстемелердi бекiтедi;
      республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру жөнiнде жаратылыстану-ғылыми және техникалық-экономикалық негiздемелер әзiрлеудi ұйымдастырады және оларды мемлекеттiк экологиялық сараптамаға жiбередi;
      өзiнiң қарауындағы мемлекеттiк мекемелер нысанында құрылған ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы жеке ережелердi бекiтедi;
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың паспорттарын тiркейдi;
      өзiнiң қарауындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жұмыс iстеуiн ұйымдастырады және қамтамасыз етедi;
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласында халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асырады. 
       ЕСКЕРТУ. 9-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.
      ЕСКЕРТУ. 9-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 2004.05.25. N 553  Заңымен .

        10-бап. Қарауында ерекше қорғалатын табиғи аумақтар бар
              өзге де орталық атқарушы органдардың құзыретi  

       Қарауында ерекше қорғалатын табиғи аумақтар бар өзге де орталық атқарушы органдар:
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы бағдарламаларды әзiрлеуге және орындауға қатысады;
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру жөнiндегi жаратылыстану-ғылыми және техникалық-экономикалық негiздемелердi әзірлеуді ұйымдастырады, мемлекеттiк экологиялық сараптама жүргізуді қамтамасыз етедi және оларды ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкiлеттi органмен келiсе отырып бекiтедi;
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкiлеттi органмен келiсе отырып, өздерiнiң қарауындағы мемлекеттiк мекеме нысанында құрылған ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы жеке ережелердi бекiтедi, ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың паспорттарын жасайды және тiркеуге жiбередi;
      өздерiнiң қарауындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың қызметiн ұйымдастырады және қамтамасыз етедi;
      өздерiнiң қарауындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттiк есебiн және мемлекеттiк кадастрын жүргiзуге қатысады;
      өздерiнiң қарауындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтар бойынша күзет қызметiн құрады және мемлекеттiк бақылауды жүзеге асырады;
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласында халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асырады.
       ЕСКЕРТУ. 10-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.
      ЕСКЕРТУ. 10-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 2004.05.25. N 553  Заңымен .

       11-бап. Жергiлiктi өкiлдi және атқарушы
             органдардың құзыретi

      1. Жергiлiктi өкiлдi органдар:
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды дамытудың бағдарламаларын қарайды және келiсiп отырады; 
      жергiлiктi бюджеттердiң қаражатынан жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мақсаттарына жұмсалатын шығыстарды бекiтедi; 
      атқарушы органдар басшыларының өз қарауындағы тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстер шегiнде орналасқан ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жай-күйi мен қызметi туралы есептерiн тыңдайды; 
      өз құзыретi шегiнде мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiн қорғау және ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды қорғау режимi жөнiндегi мiндеттi ережелердi қабылдайды. Ережелер олар жария етiлгеннен кейiн екi аптадан кешiктiрiлмей күшiне енедi; 
      жергіліктi атқарушы органдардың ұсынуы бойынша жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды пайдалану үшiн төлем ставкаларын белгiлейдi. 
      2. Жергiлiктi атқарушы органдар: 
      тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiс шегiнде орналасқан ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жай-күйi мен қызметiне мемлекеттiк бақылауды жүзеге асырады; 
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды дамытудың бағдарламалары жөнiнде ұсыныстар енгiзедi, осы аумақтарды құру жөнiндегi негiздемелердi келiсiп отырады; 
      мемлекеттiк табиғи-қорық қорық пен жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар объектiлерiнiң тiзбелерiн ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкiлеттi органмен келiсе отырып бекiтедi; <*>
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтарға жататын жерлердiң резервiн жасауды белгiленген тәртiппен қамтамасыз етедi; 
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың айналасына, осы аумақтардың экологиялық жүйесiнiң жай-күйiне терiс әсер ететiн кез-келген қызметке осы аймақтардың шегiнде тыйым сала отырып, қорғаныш өңiрлерiн белгiлеу жөнiнде шешiмдер қабылдайды; 
      жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды ұйымдастырады; 
      жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жөнiндегi шараларды жергiлiктi бюджеттер қаражатынан қаржыландыруды қамтамасыз етедi;
      жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды  пайдаланғаны үшін төлем ставкаларын жергiлiктi өкiлдi органдардың бекiтуiне ұсынады. 
       ЕСКЕРТУ. 11-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.
       Ескерту. 11-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.12.24. N 276  Заңымен.
      ЕСКЕРТУ. 11-бапқа өзгеріс енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.05.25. N 553  Заңымен .

  IV тарау. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды
ұйымдастыру

       12-бап. Мемлекеттiк табиғи-қорық қорының
             объектiлерi және ерекше қорғалатын
             табиғи аумақтардың түрлерi

      1. Мемлекеттiк табиғи-қорық қорына мына объектiлер енгiзiледi:  
      зоологиялық объектiлер - жануарлардың сирек кездесетiн және құрып кету қаупі төнген түрлерi, жануарлардың құнды түрлері, жануарлардың типтiк, бiрегей және сирек кездесетiн тобы; 
      ботаникалық объектiлер - өсiмдiктердiң сирек кездесетiн және құрып кету қаупі төнген түрлері, өсімдіктердiң құнды түрлерi, өсiмдiктердiң типтiк, бiрегей және сирек кездесетiн тобы; 
      орман объектiлерi - ерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы ормандар, орман-дақылдық өндiрiсi мен егiстiктi қорғайтын орман өсiрудiң бiрегей үлгiлерi; 
      дендрологиялық объектiлер - ғылыми және мәдени-тарихи маңызы бар жекелеген ағаштар немесе олардың топтары, бау-парк дақылдарының бiрегей үлгiлерi; 
      халықаралық маңызы бар сулы-батпақты алқаптар объектiлерi - теңiз айдындарын қоса алғанда, дағдылы өсiмдiктер мен жануарлар дүниесiн, әсiресе су құстары мекендейтiн жер ретiнде пайдаланылатын табиғи және жасанды су қоймалары; 
      геологиялық, геоморфологиялық және гидрогеологиялық объектiлер - жер қойнауының экологиялық, ғылыми, мәдени және өзге де жағынан ерекше құнды учаскелерi;
      топырақ объектiлерi - әртүрлi топырақ аймақтарындағы типтiк, бiрегей және сирек кездесетiн топырақтар;
      ландшафттық объектiлер - типтiк, бiрегей және сирек кездесетiн ландшафттар, ту табиғаттың эталондық учаскелерi, ерекше рекреациялық маңызы бар ландшафттар;
      мемлекеттiк ерекше маңызы немесе ғылыми ерекше құндылығы бар су қоймалары.
      2. Қазақстан Республикасында мемлекеттiк табиғи-қорық қоры  объектiлерiнiң құрылу мақсатына, қорғау режимiне және пайдалану ерекшелiктеріне байланысты ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мынадай түрлерi құрылады:
      биосфералық қорықтарды қоса алғанда, мемлекеттiк табиғи қорықтар;
      мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер;
      мемлекеттiк табиғи резерваттар;
      мемлекеттік табиғи парктер;
      мемлекеттiк табиғат ескерткiштерi;
      мемлекеттiк қорық өңiрлерi;
      мемлекеттiк табиғи заказниктер;
      мемлекеттiк зоологиялық парктер;
      мемлекеттiк ботаникалық бактар;
      мемлекеттiк дендрологиялық парктер;
      мемлекеттiк табиғи қорықтар-сепортерлер.
      Қазақстан Республикасының заңдарымен ерекше қорғалатын табиғи 
аумақтардың өзге де түрлерi көзделуi мүмкiн.
       ЕСКЕРТУ. 12-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.

       13-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың санаттары

       1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң құндылықтарына қарай жергiлiктi және республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар санаттары болып бөлiнедi. 
      2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар тiзбесiнен шығаруға жергiлiктi атқарушы органдардың ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкiлеттi органның келiсiлген шешiмi бойынша ғана, ал республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар тiзбесiнен шығаруға Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң қаулылары бойынша ғана жол берiледi.
       ЕСКЕРТУ. 13-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151 Заңымен.  

       14-бап.  <*>
       ЕСКЕРТУ. 14-бап алып тасталды - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.

       15-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарға арналған
              жерлердiң резервiн құру

      1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды дамыту мен орналастырудың бекiтiлген бағдарламаларына сәйкес осы аумақтарды құруға арналып белгiленген жерлердiң резервi жасалады. 
      2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарға арналған жерлердiң резервiн жасаған кезде оларды пайдаланудың мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiн сақтауды қамтамасыз ететiн шектеулер көзделедi. 
       ЕСКЕРТУ. 15-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.

       16-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру
              негiздемелерi

      1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар бiрыңғай әдiстемелер бойынша әзiрленетiн жаратылыс-ғылыми, техникалық-экономикалық негіздемелерге сәйкес құрылады. 
      2. Жаратылыс-ғылыми негiздеме табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң бiрегейлiгiн және маңыздылығын анықтайды, табиғи кешендердiң экологиялық жай-күйiне баға бередi және оларды қорғау, қалпына келтiру мен пайдалану жөнiнде ұсыныстар енгізедi, ерекше қорғалатын табиғи аумақтың, оның шекараларының, алаңдарының және функционалдық аймақтарының түрi мен санатын таңдауды негiздейдi. 
      3. Техникалық-экономикалық негiздеме және оның құрамына енетiн жер бөлу жобасы: 
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтың құрамына берiлетiн жерлердiң шекарасы мен көлемiн; 
      осы жердiң меншiк иелерiнен жер учаскелерiн сатып алуға және (немесе) оларды алып қоюдағы залалдарды жабуға байланысты шығындарды; 
      осы аймақтардың шегiнде аумақты функционалдық аймаққа бөлудi, табиғи ресурстарды қорғау режимi мен реттелетiн рекреациялық және шектелген шаруашылық пайдалану шарттарын; 
      ерекше қорғалатын табиғи аумақты ұйымдастыру, ұстау және дамыту жөнiндегі шаралар мен шығыстарды анықтайды. 
      4. Жаратылыс-ғылыми, техникалық-экономикалық негiздемелердiң жобалары, жер бөлу жобалары мемлекеттiк экологиялық сараптамадан өткiзiлуге және ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкiлеттi органда бекiтiлуге тиiс. 
       ЕСКЕРТУ. 16-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.

       17-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құру туралы
              шешiмдер қабылдау

      Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құру туралы шешiмдердi табиғи-ғылыми және техникалық-экономикалық негiздемелерге мемлекеттік экологиялық сараптама мен ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкiлеттi органның оң қорытындылары болған жағдайда мүдделi орталық атқарушы органдардың ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасының Үкiметi немесе жергiлiктi атқарушы органдар қабылдайды. 
       ЕСКЕРТУ. 17-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.

       18-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтың паспорты

      1. Қарамағында ерекше қорғалатын табиғи аумақтар берiлетiн атқарушы органдар осындай әрбiр аумақ бойынша белгiленген үлгiде паспорт жасап, оны ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкiлеттi органда тiркейдi. 
      2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтың паспортында мыналар көрсетiледi: 
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтың атауы; 
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтың және оның қорғаныш аймағының схема-картасы бар орналасқан жерi, шекараларының, алаңының сипаттамасы; 
      ерекше қорғалатын табиғи аумақта орналасқан мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң сан көрсеткiштерiмен қоса алғандағы тiзбесi; 
      бөлiнген өңiр мен қорғау режимдерi, ерекше қорғалатын табиғи аумақта осы режимдердi сақтау жөнiндегi мiндеттеме;
      ерекше қорғалатын табиғи аумақты пайдалану түрлерi;
      қарамағында ерекше қорғалатын табиғи аумақ бар табиғат қорғау мекемесiнiң немесе атқарушы органның атауы мен мекен-жайы.
      3. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтың паспорты қарамағында осы аумақ орналасқан табиғат қорғау мекемесiнде, атқарушы органда және ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкiлеттi органда сақталады.
       ЕСКЕРТУ. 18-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.

       19-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жекелеген
              түрлерiнің құқықтық жағдайы

      Биосфералық қорықтарды қоса алғанда, мемлекеттiк табиғи қорықтар, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер, мемлекеттiк табиғи резерваттар, мемлекеттiк табиғи парктер, мемлекеттiк зоологиялық парктер, мемлекеттiк ботаникалық бақтар, мемлекеттiк дендрологиялық парктер, мемлекеттiк табиғи қорықтар-сепортерлер мемлекеттiк мекеме нысанындағы заңды тұлғалар болып табылады.
       ЕСКЕРТУ. 19-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.

       20-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың рәмiздерi

       1. Заңды тұлғалар болып табылатын ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың өз рәмiздерi (жалаулары, вымпельдерi, эмблемалары және басқалары) болуы мүмкiн, олар нақты сол аумақтың толық немесе ресми қысқартылған атауын қамтуға тиiс. 
      2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар өз рәмiздерiн пайдалануға айрықша құқыққа ие болады және оны заңды және жеке тұлғалардың ақылы негiзде пайдалануына рұқсат етiлуi мүмкiн. 
      3. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың рәмiздерiн және оны пайдалануға рұқсат беру тәртiбiн қарамағына осы аумақ кiретiн атқарушы органдар белгiлейдi. 
       ЕСКЕРТУ. 20-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен .

       21-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерiн,
              суын, ормандары мен жер қойнауын пайдалану
              ерекшелiктерi

      1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерi, суы, ормандары мен жер қойнауы жердiң, судың, ормандар мен жер қойнауының ерекше санаттарына бөлiнедi.
      2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерiн, суын, ормандары мен жер қойнауын өзге мұқтаждар үшiн алып қоюға жол берiлмейдi.
      3. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерiн, суын, ормандары мен жер қойнауын пайдалану осы Заңға және Қазақстан Республикасының арнаулы заңдарына сәйкес жүзеге асырылады.

  V тарау. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы
мемлекеттiк табиғи-қорық қорын
қорғау және қалпына келтiру

       22-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың
              құқықтық режимi

      1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар үшiн ерекше қорғау құқықтық режимi не шаруашылық қызметiнiң реттелетiн режимi енгiзiледi. 
      2. Ерекше қорғау құқықтық режимi: 
      1) қорық режимi; 
      2) заказник режимi болып бөлiнедi. 
      Қорық режимi ерекше қорғалатын табиғи аумақта немесе арнайы бөлiнген учаскелерде кез келген шаруашылық қызметке, сондай-ақ қоршаған ортаның табиғи жай-күйiн бұзатын өзге де қызметке тыйым салуды көздейдi. 
      Заказник режимi ерекше қорғалатын табиғи аумақта немесе арнайы бөлiнген учаскелерде шаруашылық және өзге де қызметтi белгiлi бiр маусымда, белгiлi бiр мерзiмде ғана, мұның өзi мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң сақталуына қауiп төндiрмейтiндей және олардың молығуын нашарлатпайтындай мөлшерде ғана жүргiзудi көздейдi. 
      3. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтағы немесе арнайы бөлiнген учаскелердегi шаруашылық қызметтiң реттелетiн режимi табиғи ресурстардың шаруашылық үшiн пайдаланылуын шектеудi көздейдi. 

       23-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды қорғаудың
              жалпы ережелерi

      1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда: 
      елдi мекендердi, өнеркәсiп, ауыл шаруашылығы мен мелиорация, энергетика, көлiк пен байланыс объектiлерiн, әскери және қорғаныс объектiлерiн, ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мақсаттары мен жұмыс iстеуiне байланысты жоқ өзге де объектiлер мен құрылыстарды орналастыруға және салуға; 
      өндiрiс пен тұтыну қалдықтарын, сондай-ақ радиоактивтi материалдарды жинау мен көмуге; 
      су қоймаларын салқынды сулар ағызу үшiн пайдалануға; 
      қоршаған ортаға қауiп туғызуы ықтимал химиялық және биологиялық заттарды, зиянды физикалық ықпал жасауды қолдануға; 
      пайдалы қазбаларды барлау мен өндiруге, пайдалы қазбаларды өндiруге байланысы жоқ жерасты құрылыстарын салу мен пайдалануға; 
      басты мақсатта пайдаланылатын ағаштарды кесуге, шайырды, екiншi дәрежелi орман материалдары мен ағаш шырындарын дайындалуға; 
      қорғалатын ландшафттардың табиғи бейнесiнiң өзгеруiне немесе экологиялық жүйелер тұрлаулылығының бұзылуына әкеп соғатын жұмыстарға тыйым салынады. 
      2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда азаматтардың болуы оларды қорғау режимдерiнiң ерекшелiктерiне сәйкес шектеледi және осындай әрбiр аумақ туралы жеке ережелермен реттеледi. 
       ЕСКЕРТУ. 23-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.

       24-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың
              қорғалатын аймақтары

      1. Қолайсыз сыртқы ықпалдардан қорғау үшiн ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың айналасына сол аймақтар шегiнде осы аумақтардың экологиялық жүйелерiнiң жай-күйiне және қалпына келтiрiлуіне теріс ықпал ететiн қандай да болсын қызметке тыйым салынатын қорғаныш аймақтары белгiленуi мүмкiн. 
      2. Қорғаныш аймақтары табиғи ресурстарының көлемiн, шекарасын, режимiн және пайдалану тәртiбiн ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкiлеттi органның келiсiмiмен жергiлiктi атқарушы органдар белгiлейдi. 
      Қорғаныш аймақтарының жерi арнайы белгiлермен белгiленедi. 
       ЕСКЕРТУ. 24-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.

       25-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы
              қорғаныш шаралары

      1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда қоршаған ортаға зиянды ықпал етудiң алдын алу және оны жою мақсатында мынадай қорғаныш шаралары жүргiзiлуi мүмкiн: 
      табиғи апаттардың алдын алу және оларды жою, өрттердiң алдын алу, дер кезiнде анықтау және жою; 
      судың зиянды ықпал етуiнiң алдын алу және оны жою; 
      өсiмдiктердi қорғау, зиянды жәндiктердiң өсiп-өну ортасы мен ағаш ауруларын дер кезiнде анықтау және оларға қарсы күрес, орманда санитариялық және басқа да ағаш кесу (жол төсеген, өртке қарсы белдеулер жасаған кезде жол құрылысына байланысты орман тазалау); 
      халықтың санитариялық-эпидемиологиялық салауаттылығын және ветеринариялық қадағалауды қамтамасыз ету, iндеттер мен эпизоотиялардың алдын алу мақсатында жануарлар санын реттеп отыру. 
      2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы қорғаныш шаралары оларды қорғау режимдерiн ескере отырып, ғылыми ұйымдардың ұсыныстары негiзiнде және қарамағында осы аумақтар бар атқарушы органдардың рұқсаты бойынша жүргiзiледi. 

       26-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы
              мемлекеттiк табиғи-қорық қорын қалпына
              келтiру

      1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы мемлекеттiк табиғи-қорық қорын қалпына келтiру мақсатында мынадай шаралар жүргiзiлуi мүмкiн: 
      жердi эрозиядан сақтау мен бұрын бүлiнген жерлердi қалпына келтiрудi қоса, жердi қорғау; 
      су қоймаларының қолайлы режимiн сақтау, суды ластанудан, күл-қоқыстан және сарқылудан қорғау; 
      эрозиялық процестердi болғызбау және экологиялық жағдайда жақсарту мақсатында ормандарды қалпына келтiру мен орман өсiру; 
      жануарлардың тiршiлiк ортасы мен өсiп-өну жағдайларын, жүрiп өтетiн жолдары мен шоғырланатын орындарын қорғау; 
      жануарлар мен өсiмдiктердiң сирек кездесетiн және құрып кету қаупi төнген түрлерiн қорғау көбейту, өсiру және табиғи ортада қалпына келтiру; 
      жабайы өсiмдiк түрлерiн қолдан өсiру, тұқымын сұрыптау және көбейту. 
      2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда қалпына келтiру шаралары, қорғау режимдерi ескерiле отырып, ғылыми ұйымдардың ұсыныстары негiзiнде және қоршаған ортаны қорғау саласында мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыратын органдармен жасалған келiсiм бойынша жүргiзiледi. 
       ЕСКЕРТУ. 26-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.

       27-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың
              мемлекеттiк табиғи-қорық қорын қалпына
              келтiрудi ұйымдастыру

      Мемлекеттiк табиғи-қорық қорын қалпына келтiрудi, ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың экологиялық жүйесiне зиянды әсердiң алдын алу және жою жөнiндегi қорғау шараларын ұйымдастыруды осы аумақтар қарауында болатын тиiстi табиғат қорғау мекемелерiнiң, мемлекеттiк органдардың арнаулы қызметтерi немесе оған тартылатын ұйымдар жүзеге асырады.
       ЕСКЕРТУ. 27-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.

  V-I-тарау. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды
қорғауды ұйымдастыру

       ЕСКЕРТУ. Заң 5-1 тараумен толықтырылды - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.

       27-1-бап. Биосфералық қорықтарды қоса алғанда,
                мемлекеттiк табиғи қорықтардың, мемлекеттiк
                ұлттық табиғи парктердiң және   мемлекеттiк
                табиғи резерваттардың табиғи кешендерi мен
                объектiлерiн қорғау

      1. Биосфералық қорықтарды қоса алғанда, мемлекеттiк табиғи қорықтардың, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердiң, мемлекеттiк табиғи резерваттардың табиғи кешендерi мен объектiлерiн қорғауды, қызметкерлерi осы мемлекеттiк мекеменiң штатына кiретiн, олардың аумақтарын қорғау жөнiндегi арнаулы мемлекеттiк инспекция жүзеге асырады. 
      2. Биосфералық қорықтарды қоса алғанда, мемлекеттiк табиғи қорықтардың, мемлекеттiк ұлттық парктердiң, мемлекеттiк табиғи резерваттардың директорлары және олардың орынбасарлары тиiсiнше биосфералық қорықтарды қоса алғанда, мемлекеттiк табиғи қорықтардың, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердiң және мемлекеттiк табиғи резерваттардың аумақтарын қорғау жөнiндегi бас мемлекеттiк инспекторлар және олардың орынбасарлары болып табылады. 

       27-2-бап. Мемлекеттiк табиғи қорықтар, мемлекеттiк
                ұлттық табиғи парктер, мемлекеттiк табиғи
                резерваттар аумақтарын қорғау жөнiндегi
                мемлекеттiк инспекторлардың құқықтары

      1. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердiң, мемлекеттiк табиғи резерваттардың осы ерекше қорғалатын аумақтарды қорғау жөнiндегi мемлекеттiк инспекторлар болып табылатын қызметкерлерiнiң Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес: 
      мемлекеттiк табиғи қорықтар, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер, мемлекеттiк табиғи резерваттар аумақтарындағы адамдардың аталған ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда болу құқығына рұқсатты тексеруге; 
      мемлекеттiк табиғи қорықтар, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер, мемлекеттiк табиғи резерваттар аумақтарына жапсарлас жатқан қорғаныш аймақтары аумақтарында табиғат пайдалануды және өзге де қызметтi жүзеге асыру құқығына құжаттарды тексеруге; 
      мемлекеттiк табиғи қорықтар, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер, мемлекеттiк табиғи резерваттар аумақтарында және олардың қорғаныш аймақтарында Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы заңдарын бұзған адамдарды ұстауға және аталған тәртiп бұзушыларды құқық қорғау органдарына жеткiзуге; 
      мемлекеттiк табиғи қорықтардың, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердiң, мемлекеттiк табиғи резерваттардың белгiленген режимiн бұзуға кiнәлi адамдарды әкiмшiлiк жауапқа тарту туралы материалдарды жiберуге; 
      Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы заңдарын бұзушылардан заңсыз табиғат пайдалану өнiмдерi мен құралдарын, көлiк құралдарын, сондай-ақ тиiстi құжаттарды алып қоюға; 
      мемлекеттiк табиғи қорықтар, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер, мемлекеттiк табиғи резерваттар аумақтарында және олардың қорғаныш аймақтарында көлiк құралдарына тексеру жүргiзуге; 
      мемлекеттiк табиғи қорықтар, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер, мемлекеттiк табиғи резерваттар аумақтарында және олардың қорғаныш аймақтарында орналасқан кез келген объектiлерге Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы заңдары талаптарының сақталуын тексеру үшiн кедергiсiз баруға; 
      мемлекеттiк табиғи қорықтарды, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердi, мемлекеттiк табиғи резерваттарды және олардың қорғаныш аймақтарын ерекше қорғау режимiне сәйкес келмейтiн шаруашылық және өзге де қызметтi тоқтата тұруға; 
      мемлекеттiк табиғи қорықтардың, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердiң, мемлекеттiк табиғи резерваттардың, олардың қорғаныш аймақтарының табиғи кешендерi мен объектiлерiне оларды қорғаудың белгiленген режимiн бұзу салдарынан келтiрiлген залалдың орнын толтыру есебiнен мемлекеттiк табиғи қорықтардың, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердiң, мемлекеттiк табиғи резерваттардың пайдасына қаражат өндiрiп алу туралы жеке және заңды тұлғаларға талап-арыз келтiру; 
      заңдармен көзделген жағдайларда Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы заңдарының бұзылғандығы туралы материалдарды құқық қорғау органдарына жiберуге құқығы бар. 
      2. Мемлекеттiк табиғи қорықтар, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер, мемлекеттiк табиғи резерваттар аумақтарын қорғау жөнiндегi мемлекеттiк инспекторларға осы Заңмен өздерiне жүктелген мiндеттердi жүзеге асыру кезiнде қызмет мiндеттерiн орындаған жағдайда қызметтiк қаруын алып жүруге және арнайы құралдарды қолдануға рұқсат берiледi. 
      Қызметтiк атыс қаруы мен арнайы құралдарды алу, сақтау және қолдану тәртiбi Қазақстан Республикасының  заңдарымен  реттеледi.   V940002_  
      3. Мемлекеттiк табиғи қорықтар, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер, мемлекеттiк табиғи резерваттар аумақтарын қорғау жөнiндегі мемлекеттiк инспекторлар сауыт кеудешелермен және жеке қорғаныстың басқа да құралдарымен қамтамасыз етiледi. 
      4. Мемлекеттiк табиғи қорықтар, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер, мемлекеттiк табиғи резерваттар аумақтарын қорғау жөнiндегi мемлекеттiк инспекторлар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес мiндеттi мемлекеттiк сақтандырылуға тиiс. 

       27-3-бап. Мемлекеттiк табиғи парктердiң, мемлекеттiк
                табиғи заказниктердiң және ерекше қорғалатын
                табиғи аумақтардың өзге де түрлерiн қорғау

      1. Мемлекеттiк табиғи заказниктердiң аумақтарын қорғауды олар қарауында болатын орталық атқарушы органдар Қазақстан Республикасының заң және өзге де нормативтiк құқықтық  актiлерiнде  көзделген тәртiппен жүзеге асырады.  P930607_   
      2. Мемлекеттiк табиғи парктердiң аумақтары мен басқа да жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды қорғауды олар қарауында болатын атқарушы органдар Қазақстан Республикасының заң және өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнде көзделген тәртiппен жүзеге асырады. 
      3. Мемлекеттiк табиғи заказниктер, мемлекеттiк табиғи парктер аумақтарын және басқа да жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды қорғауды жүзеге асыратын қызметкерлер мемлекеттiк табиғи қорықтар, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер және мемлекеттiк табиғи резерваттар аумақтарын қорғау жөнiндегi мемлекеттiк инспекторлар пайдаланатын құқықтарды пайдаланады.

  VI тарау. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды
пайдалану

       28-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды
              пайдаланудың мақсаттары

      Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар:
      1) ғылыми;
      2) мәдени-ағартушылық;
      3) оқу;
      4) туристiк және рекреациялық;
      5) шектеулi шаруашылық мақсаттарында пайдаланылуы мүмкiн.

       29-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды
              ғылыми мақсаттарда пайдалану

      1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда мынадай негiзгi бағыттар бойынша ғылыми зерттеулер жүргiзiлуi мүмкiн: 
      мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерiн түгендеу және зерделеу, оларды қорғау мен қалпына келтiру жөнiндегi ғылыми негiзделген шаралар әзiрлеу;
      табиғи процестердiң табиғи ағымын және қорғау режимдерiнiң экологиялық жүйелерге әсерiн зерделеу;
      мониторингтiң экологиялық және басқа түрлерi, "Табиғат жылнамасын" жүргiзу;
      қорық iсiнiң, қоршаған ортаны қорғаудың және табиғатты ұтымды пайдаланудың ғылыми негiздерiн әзiрлеу;
      жабайы жануарлар мен жабайы өсiмдiктердiң сирек кездесетiн және құрып кету қаупi төнген түрлерiнiң көбеюiн қалпына келтiрудің ғылыми негiздерiн әзiрлеу;
      2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы ғылыми зерттеулердi  әдiстемелiк басшылық пен үйлестiрудi ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкiлеттi орган мен ғылым және ғылыми-техникалық қызмет саласындағы басшылықты жүзеге асыратын уәкiлеттi мемлекеттiк орган бiрлесiп жүзеге асырады. <*>
       ЕСКЕРТУ. 29-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.
      ЕСКЕРТУ. 29-бапқа өзгеріс енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.05.25. N 553  Заңымен .

       30-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды
              мәдени-ағартушылық мақсаттарда пайдалану

      1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мынадай мәдени-ағартушылық мақсаттарда пайдаланылуы мүмкiн: 
      табиғи-ғылыми бiлiмдер мен қорық iсi, қоршаған ортаны қорғау мен табиғатты ұтымды пайдалану саласындағы жетiстiктердi насихаттау; 
      өлi табиғат, өсiмдiктер мен жануарлар объектiлерiн, тарихи-мәдени мұра объектiлерiн көрсету; 
      табиғат қорғау мекемелерiнiң қызметiмен таныстыру. 
      2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда мәдени-ағарту шараларын өткiзу үшiн мұражайлар, лекторийлер, экспозициялар, көрсетiлетiн учаскелер және басқа да қажеттi объектiлер құрылуы мүмкiн. 
      3. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы тарихи және мәдени ескерткiштердi қорғау, сақтау және пайдалану Қазақстан Республикасының тарихи-мәдени мұраны қорғау және пайдалану туралы заңдарына сәйкес жүзеге асырылады. 

       31-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды оқу
              мақсатында пайдалану

      Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мынадай оқу мақсаттарында: 
      оқушылар мен студенттердiң оқу экскурсиялары мен сабақтарын, өндiрiстiк практикаларын өткiзу; 
      қорық iсi, қоршаған ортаны қорғау және табиғатты ұтымды пайдалану саласындағы ғылыми кадрларды даярлау, мамандарды қайта даярлау және бiлiктiлiгiн арттыру мақсаттарында пайдаланылуы мүмкiн. 

       32-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды туристiк
              және рекреациялық мақсаттарда пайдалану

      1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туристердi табиғи және тарихи-мәдени көрiктi орындармен таныстыру, халықтың белсендi демалысы үшiн пайдаланылуы мүмкiн. 
      2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда туризм мен рекреация жүргiзу үшiн арнайы учаскелер бөлiнедi, оларда туристiк соқпақтар, шолу алаңқайлары, тынығып, дамылдайтын ашық алаңдар, көлiкке арналған тұрақтар, кемпингтер, шатыр тiгiлген лагерьлер, мейманханалар, мотельдер, туристiк базалар, қоғамдық тамақтандыру, сауда және басқа да мәдени-тұрмыстық мақсаттағы объектiлер болады. 
      3. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы туристiк және рекреациялық қызмет оларды қорғау режимдерiн ескере отырып шектеледi және Қазақстан Республикасының туризм туралы заңдарына сәйкес реттеледi. 

       33-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды шектеулi
              шаруашылық мақсаттарына пайдалану

      1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды шектеулi шаруашылық мақсаттарында пайдалануға заказник режимi бар және шаруашылық қызметiнiң режимiмен реттелетiн арнайы бөлiнген учаскелерде ғана жол берiлуi мүмкiн. 
      2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы мемлекеттiк табиғи-қорық қорын шектеулi шаруашылық қызметке пайдалану Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң немесе ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкiлеттi органның өз құзыретi шегiндегi рұқсаты бойынша ғана жүзеге асырылады. 
      3. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда белгiленген жағдайларына шектеулi және де шаруашылық қызметке ғана оған байланысты табиғат пайдалану түрлерiне, егер мемлекеттiк табиғи-қорық қорын сақтауға және молықтыруға қауiп төндiрмесе, майдагерлiк және халықтық кәсiпшiлiкке, қарамағында осы аумақтар бар атқарушы органдардың рұқсаты бойынша жол берiледi.
       ЕСКЕРТУ. 33-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.

  VII тарау. Мемлекеттiк табиғи қорықтар

       34-бап. Мемлекеттiк табиғи қорық ұғымы

      1. Мемлекеттiк табиғи қорық - табиғи процестердiң, тұрпатты және бiрегей экологиялық, жүйелердiң, өсiмдiктер мен жануарлар дүниесiнiң биологиялық алуан түрлiлiгi мен генетикалық қорын табиғи жағдайда сақтап, дамуын зерттеуге арналған ерекше қорғалатын табиғи аумақ.
      2. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың бүкiл аумағында табиғи ресурстарды шаруашылық жүргiзу үшiн пайдалануды болғызбайтын қорғаудың қорықтық режимi белгiленедi.
       ЕСКЕРТУ. 34-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен .

       35-бап. Мемлекеттiк табиғи қорықтарды қорғау
              режимiнiң ерекшелiктерi

      1. Мемлекеттiк табиғи қорықтарда, осы Заңның 23-бабында көрсетiлген жалпы қорғау шараларын қоспағанда: 
      үйлер мен ғимараттар, көпшiлiк пайдаланатын жолдар, труба құбырларын, электр беру желiлерi мен басқа да коммуникациялар салуға; 
      мемлекеттiк геологиялық зерттеуге және түрлi iздестiру жұмыстарына; 
      ауыл шаруашылығының, өнеркәсiптiк, гидроэнергетиканың, су көлiгiнiң суға деген қажеттерiн өтеу үшiн және өзге шаруашылық мұқтаждар үшiн жер үстi және жер асты суларын пайдалануға; 
      орман қорғау шараларын жүргiзу және қорықтардың қызмет етуi үшін қажеттi санитариялық және өзге де кесулердi қоспағанда, ағаштарды кесуге, шайырды, екiншi дәрежелi орман материалдары мен ағаш шырындарын дайындауға, орманды жанама пайдалануға және орманды сауықтыру мақсаттарына және орман қоры учаскелерiн аң шаруашылығы мұқтаждары үшiн пайдалануға; 
      шөп шабу мен мал жаюды қоса алғанда, өсiмдiктер дүниесiн шаруашылық мақсаттарға пайдалануға; 
      аң аулауға, кәсiпшiлiк балық аулауға және аңшылық пен балық аулау объектiсiне жатпайтын жануарларды шаруашылық мақсаттарына пайдалануға; 
      флоралар мен фауналар үшiн өсiмдiктер мен жануарлардың жаңа түрлерiн жаңа жағдайларға бейiмдеуге; 
      қоршаған ортаға кез келген химиялық, биологиялық және физикалық ықпал жасауды қолдануға; 
      арнаулы рұқсат болмайынша табиғи ортадан жануарлар мен өсiмдiктердi алып қою арқылы коллекциялар жинауға және ғылыми зерттеулер жүргiзуге;
      азаматтардың арнайы рұқсатсыз және келуге бөлiнген орындардан тыс жерлерде болуына тыйым салынады.
      2. Мемлекеттiк табиғи қорықтар қызметкерлерiнiң жеке қосалқы шаруашылығы үшiн жер учаскелерiн жергiлiктi атқарушы органдар қорықтардан тыс жерлерден немесе өздерiнiң қорғауындағы, санитариялық-қорғаныш және өзге де қорғаныш өңiрлерiнiң шегiнен бөледi.
       ЕСКЕРТУ. 35-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.

       36-бап. Мемлекеттiк табиғи қорықтарда ғылыми
             зерттеулер ұйымдастырудың ерекшелiктерi

      1. Мемлекеттiк табиғи қорықтар оларда құрылатын ғылыми орталықтардың, лабораториялар мен бөлiмдердiң күшiмен жыл бойы тұрақты бақылау ұйымдастыру арқылы ғылыми зерттеулер жүргiзедi. 
      Мемлекеттiк табиғи қорықтардың ғылыми орталықтарына, лабораториялары мен бөлiмдерiне белгiленген тәртiппен ғылыми ұйым мәртебесi берiлiп, олардың қызметкерлерiне ғылыми қызметке құқықтары қолданылуы мүмкiн. 
      2. Мемлекеттiк табиғи қорықтарда ғылыми кеңестер құрылып, олардың құрамына жетекшi ғалымдар мен мамандар, ғылыми ұйымдар мен қоғамдық бiрлестiктердiң өкiлдерi енгiзiледi. 
      3. Мемлекеттiк табиғи қорықтарда ғылыми деректер банкi, ғылыми коллекциялар, қорлар, кiтапханалар мен мұрағаттар құрылады. 
      Мемлекеттiк табиғи қорықтар қорық iсi мәселелерi жөнiнде ғылыми, ғылыми көпшiлiк және басқа да әдебиеттер шығара алады. 

       37-бап. Мемлекеттiк табиғи қорықтарды мәдени-ағарту,
             оқу, туристiк, рекреациялық және өзге де
             мақсаттарға пайдаланудың ерекшелiктерi

      Мемлекеттiк табиғи қорықтарда, құрамына айрықша құнды экологиялық жүйелер мен объектiлер кiрмейтiн арнайы бөлiнген учаскелерде уәкiлеттi орган белгiлейтiн тәртiппен: 
      экскурсиялық экологиялық маршруттар ұйымдастыруға және туристiк соқпақтар мен тұрақтар салуға, ашық аспан астында мұражайлар мен экспозициялар орналастыруға; 
      спорттық және әуесқойлық балық аулауға; 
      қорық қызметкерлерiнiң және оның аумағында тұрақты тұратын азаматтарға өз қажеттерi үшiн саңырауқұлақ, жаңғақ, жидек, дәрiлiк өсiмдiктер жинауға, шөп шабуға; 
      қорық қызметкерлерiнiң, сондай-ақ оның аумағында тұрақты тұратын өзге де азаматтардың жеке малын жаюға жол берiледi. 
       ЕСКЕРТУ. 37-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.

       38-бап. Мемлекеттiк табиғи биосфералық қорықтар

      1. Мемлекеттiк табиғи биосфералық қорықтар ауқымды экологиялық мониторингтi жүзеге асыру үшiн жұмыс iстеп тұрған немесе жаңадан ұйымдастырылып жатқан мемлекеттiк табиғи қорықтардың базасында құрылуы мүмкiн. 
      2. Қоршаған ортаны бүлдiрмейтiн және биологиялық ресурстарды сарқылтпайтын ғылыми зерттеулер жүргiзу, табиғатты ұтымды пайдалану әдiстерiн сынақтан өткiзiп, енгiзу мақсатында мемлекеттiк табиғи биосфералық қорықтарға қорғау және жұмыс iстеу режимдерi әртүрлi биосфералық полигондар қосылуы мүмкiн. 
      3. Мемлекеттiк табиғи биосфералық қорықтар туралы жеке ережелер Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шарттар ескерiле отырып бекiтiледi. 

       38-1-бап. Мемлекеттiк табиғи қорықтар-сепортерлер

      1. Мемлекеттiк табиғи қорық-сепортер - қорық режимiмен қорғалатын, республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ, ол табиғи қайта түлеуге бейiмi жоқ, адам әрекетiнен бұзылған бiрегей табиғи кешендердi қалпына келтiруге және зерделеуге арналған. 
      2. Мемлекеттiк табиғи қорықтар-сепортерлердi қорғау режимi олардың ғылыми қызметiн және оларды мәдени-ағарту, оқу және туристiк мақсаттарға пайдалануды ұйымдастыру мемлекеттiк табиғи қорықтар үшiн көзделген тәртiппен жүзеге асырылады.
       ЕСКЕРТУ. Заң 38-1 баппен толықтырылды - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.

  VIII тарау. Мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер

       39-бап. Мемлекеттiк ұлттық табиғи парк ұғымы

       1. Мемлекеттiк ұлттық табиғи парк - айрықша экологиялық, рекреациялық және ғылыми жағынан ерекше құнды табиғи және тарихи-мәдени кешендер мен объектiлердi сақтауға, қалпына келтiруге және сан-салалы пайдалануға арналған ерекше қорғалатын табиғи аумақ.
      2. Мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер республикалық маңызы бар санатқа ие.
       ЕСКЕРТУ. 39-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.

       40-бап. Мемлекеттiк ұлттық табиғи парк аумақтарын
              аймақтарға бөлу және оларды пайдаланудың
              ерекшелiктерi

      1. Мемлекеттiк ұлттық табиғи парктерде табиғи кешендердi қорғау режимiне және пайдалану мақсаттарына қарай мынадай функционалдық аймақтар мен шағын аймақтар ерекшеленедi:
      1) қорық режимiндегi;
      2) мынадай шағын аймақтары бар заказдық режимдегi:
      рекреациялық пайдалану;
      әкiмшiлiк-өндiрiстiк мақсаттағы;
      келушiлер мен туристерге қызмет көрсету;
      шектеулi шаруашылық қызмет. 
      2. Ұлттық парктердiң қорық аймақтарының шегiнде кез-келген шаруашылық қызметке, рекреациялық пайдалануға тыйым салынады және онда мемлекеттiк табиғи қорықтардың ерекше қорғалатын аумақтарының режимiне сәйкес келетiн режим қолданылады. 
      Заказдық режим аймақтарында табиғи кешендер мен объектiлердi сақтауға арналған жағдайлар қамтамасыз етiлiп, сол аумақта оларды қатаң реттей отырып пайдалануға, соның iшiнде: рекреациялық пайдалану, шектеулi шаруашылық қызмет, әкiмшiлiк-өндiрiстiк мақсаттағы және келушiлерге қызмет көрсету шағын аймақтарында спорттық және әуесқойлық аң аулау мен балық аулау, рекреациялық орталықтардың, қонақ үйлердiң, кемпингтердiң, мұражайлар мен туристерге қызмет көрсететiн басқа да объектiлердiң құрылысын салуға және пайдалануға беруге жол берiледi. 
      3. Шектеулi және дәстүрлi шаруашылық қызмет өңiрлерiнде мемлекеттiк ұлттық парктердiң тұрақты пайдаланылуына берiлген жер учаскелерi сияқты, бұл жер учаскелерiн меншiк иелерi мен жердi пайдаланушылардан алып қоймай, соларға бекiтiлген жер учаскелерi де енгiзiлуi мүмкiн.
      4. Мемлекеттiк ұлттық табиғи парктерде ғылыми зерттеулер, мәдени-ағарту және оқу шаралары мемлекеттiк табиғи қорықтар үшiн белгiленген тәртiппен жүргiзiледi.
       ЕСКЕРТУ. 40-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.

  VIII-I-тарау. Мемлекеттiк табиғи резерваттар

       40-1-бап. Мемлекеттiк табиғи резерват ұғымы

      1. Мемлекеттiк табиғи резерват - осы аумақтағы ландшафттық және биологиялық алуан түрлiлiктi сақтауға және қалпына келтiруге, табиғи ресурстардың тұрақты дамуы мен теңгермелi пайдаланылуын қамтамасыз етуге арналған әртүрлi қорғау режимдерi бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ.
      2. Мемлекеттiк табиғи резерваттардың республикалық маңызы бар санаты болады.

       40-2-бап. Мемлекеттiк табиғи резерваттардың аумақтарын
                аймақтарға бөлу және оларды қорғау режимiнiң
                ерекшелiктерi

      Мемлекеттiк табиғи резерваттарда мынадай функционалдық аймақтар бөлiп көрсетiледi: 
      1) қорық ядросының аймағы дегенiмiз адамдардың араласуынан неғұрлым аз бұзылған қорық режимiнде қорғалатын, ландшафттық және биологиялық алуан түрлiлiгiн табиғи даму жағдайында сақтауға арналған аумақ бөлiгiн бiлдiредi; 
      2) буферлiк аймақ қорық ядросының айналасында құрылады, заказдық режимi болады және ядро аймағына шаруашылық және рекреациялық қызмет ықпалын төмендетуге арналған; 
      3) бұзылған ландшафттарды қалпына келтiру аймағы дегенiмiз табиғи қалпына келу әлеуетi төмен, қатты тозып кеткен полигон-учаскелердi бiлдiредi әрi олардың ландшафттық және биологиялық алуан түрлiлiгiн қайта жандандыру, сондай-ақ шаруашылық маңызын қалпына келтiру жөнiндегi шараларды жүзеге асыруға арналған. Қалпына келтiру аймағында қорық немесе заказдық қорғау режимi болады; 
      4) мемлекеттiк табиғи резерваттың тұрақты даму аймағының ерекше қорғау режимi болмайды және ол жер пайдаланушылардың жерлерiн алмай құрылады. Сонымен қатар, ол аймақтың аумағында ядро аймағындағы және табиғи резерваттың буферлiк аймағындағы қоршаған ортаға жағымсыз өзгерістер әкелуі мүмкiн шаруашылық қызметтiк барлық түрiне тыйым салынады. Бұл аймақта табиғи ресурстарды теңгермелi пайдалану принциптерiне негiзделген ауыл және орман шаруашылығының, жергiлiктi кәсiпшiлiк пен туризмнiң ұтымды нысандарын дамытуға басымдық берiледi.

       40-3-бап. Мемлекеттiк табиғи резерваттарды ұйымдастыру
                және басқару ерекшелiктерi

       Мемлекеттiк табиғи резерваттар жұмыс iстеп тұрған мемлекеттiк табиғи қорықтар мен мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер негiзiнде құрылуы немесе олар бiртұтас басқарудағы кешендi ерекше қорғалатын табиғи аумақ болып бiрiктiрiлуi мүмкiн.
       ЕСКЕРТУ. Заң 8-1 тараумен толықтырылды - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.

  IХ тарау. Мемлекеттiк табиғи парктер

       41-бап. Мемлекеттiк табиғи парк ұғымы

      Мемлекеттiк табиғи парк мемлекеттiк ұлттық табиғи парктiң нақ сондай мiндеттер қойылатын және нақ сондай қызмет атқаратын, бiрақ жергiлiктi маңызы бар табиғат қорғау мекемесi мәртебесiндегi ерекше қорғалатын табиғи аумақ санатына жататын түрi болып табылады. 

       42-бап. Мемлекеттiк табиғи парктердi өңiрлерге
              бөлу және оларды пайдалану ерекшелiктерi

      1. Мемлекеттiк табиғи парктерде өңiрлер мемлекеттiк ұттық табиғи парктер сияқты бөлiнедi.
      2. Мемлекеттiк табиғи парктер мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер сияқты тәртiппен және нақ сондай жағдайларда пайдаланылады.
      3. Қарамағында Мемлекеттiк табиғи парктер бар атқарушы органдар нақты табиғи және әлеуметтiк-экономикалық факторларды, сондай-ақ жергiлiктi халықтың мүдделерiн ескере отырып, осы ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жұмыс iстеуiнiң жеке ерекшелiктерiн белгiлеуге қақылы.

  Х тарау. Мемлекеттiк табиғат ескерткiштерi

       43-бап. Мемлекеттiк табиғат ескерткiшi ұғымы

      1. Мемлекеттiк табиғат ескерткiшi - мемлекеттiк табиғи-қорық қорының жекелеген объектiлерiн табиғи қалпында сақтауға арналған, қорық режимiндегi ерекше қорғалатын табиғи аумақ. 
      2. Мемлекеттiк табиғат ескерткiштерi зоологиялық, ботаникалық, орман, дендрологиялық, гидрологиялық, геологиялық, геоморфологиялық, гидрогеологиялық, топырақты, ландшафты және кешендi болуы мүмкiн. 
      3. Мемлекеттiк табиғат ескерткiштерiнiң жергiлiктi және республикалық маңызы болуы мүмкiн. 

       44-бап. Мемлекеттiк табиғат ескерткiштерiн құру
              ерекшелiктерi

      1. Мемлекеттiк табиғат ескерткiштерi жер учаскелерiнде оларды жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен оны пайдаланушылардан алып қоймай құрылады. 
      2. Қарамағында мемлекеттiк табиғат ескерткiштерi бар атқарушы органдар оларды жер учаскелерiнiң меншiк иелерiне немесе оны пайдаланушыларға осы ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды сақтау жөнiнде мiндеттеме жүктеп бередi. 
      3. Мемлекеттiк табиғат ескерткiштерiн қорғау мен қалпына келтiру жөнiндегi шығыстар жер учаскелерiнiң меншiк иелерiне немесе оны пайдаланушыларға ерекше қорғалатын табиғи аумақтар қызметiн қаржыландырудың белгiленген көздерi есебiнен өтеледi. 

       45-бап. Мемлекеттiк табиғат ескерткiштерiн қорғау
              мен пайдалану ерекшелiктерi

      1. Мемлекеттiк табиғат ескерткiштерiнiң табиғи жай-күй мен сақталуын бұзатын қызметтiң қандайына болса да тыйым салынады. 
      2. Мемлекеттiк табиғат ескерткiштерi белгiленген тәртiппен ғылыми, мәдени-ағарту және оқу мақсаттарында пайдаланылуы мүмкiн. 

  ХI тарау. Мемлекеттiк қорық өңiрлерi

       46-бап. Мемлекеттiк қорық өңiрi ұғымы

      1. Мемлекеттiк қорық өңiрi - мемлекеттiк табиғи қорықтарға және мемлекеттiк ұлттық табиғи парктерге арналып не ерекше құнды табиғи ресурстарды сақтау мен қалпына келтiру үшiн резервке алынған жер учаскелерiндегi мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiн сақтауға арналған, сараланған қорғау режимiндегi ерекше қорғалатын табиғи аумақ. 
      2. Мемлекеттiк қорық өңiрiнiң жергiлiктi және республикалық маңызы болуы мүмкiн.

       46-1-бап. Мемлекеттiк қорық аймақтарын құру тәртiбi

      Республикалық маңызы бар мемлекеттiк қорық аймақтарын ұйымдастыру туралы шешiмдердi - Қазақстан Республикасының Yкiметi, жергiлiктi маңызы барларын ұйымдастыру туралы шешiмдердi ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкiлеттi органның ұсыныстары бойынша барлық мүдделi мемлекеттiк органдармен келiсiлген ғылыми негiздемелер негiзiнде жергiлiктi атқарушы органдар қабылдайды.
       ЕСКЕРТУ. 46-1 баппен толықтырылды - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен .

       47-бап. Мемлекеттiк қорық өңiрлерiн қорғау
              мен пайдалану ерекшелiктерi

      1. Егер қорғалатын ландшафтардың табиғи бейнесiн өзгертуге немесе экологиялық жүйелердiң тұрақтылығын бұзуға әкелiп соғуы мүмкiн болса, не ерекше құнды табиғи ресурстардың сақталуы мен молығуына қауiп төндiрсе, мемлекеттiк қорық өңiрлерiнде кез келген қызметке тыйым салынады. 
      2. Мемлекеттiк қорық өңiрлерiнде қорық және заказник режимiндегi, сондай-ақ шаруашылық қызметтiң реттелетiн режимiндегi учаскелер бөлiнуi мүмкiн. 
      Ерекше қорғаудың мiндеттi жалпы шараларынан басқа, әрбiр мемлекеттiк қорық өңiрi үшiн арнайы экологиялық талаптар енгiзiледi. 
      3. Мемлекеттiк қорық өңiрлерi қорғау режимдерiнiң ерекшелiктерi және арнайы экологиялық талаптар ескерiле отырып, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар үшiн көзделген барлық мақсаттарда пайдаланылуы мүмкiн. 

       48-бап. Каспий теңiзiнiң солтүстiк бөлiгiндегi
              мемлекеттiк қорық өңiрi

      1. Едiл (Қазақстан Республикасының шегiнде) мен Жайық өзендерiнiң атыраптарын қоса Солтүстiк Каспийдiң шығыс бөлiгiнiң су айдыны Каспий теңiзiнiң солтүстiк бөлiгiндегi балық қорын сақтау мен бекiре тұқымдас және балықтың басқа да бағалы түрлерiнiң мекендеуi мен табиғи молығуына оңтайлы жағдай жасауға арналған мемлекеттiк қорық өңiрiне кiредi.
      2. Каспий теңiзiнiң солтүстiк бөлiгiндегi мемлекеттiк қорық аймағында балық шаруашылығын, су көлiгiн дамытуға, мемлекеттiк геологиялық зерттеуге, барлауға және арнайы экологиялық талаптарды ескере отырып көмiрсутектi шикiзатты өндiру мүмкiндiгi қамтамасыз етiледi.

  ХII тарау. Мемлекеттiк табиғи заказниктер

       49-бап. Мемлекеттiк табиғи заказник ұғымы

      1. Мемлекеттiк табиғи заказник - мемлекеттiк табиғи-қорық қорының бiр немесе бiрнеше объектiлерiн сақтау мен молықтыруға арналған, заказник режимiндегi немесе шаруашылық қызметтiң реттелетiн режимiндегi ерекше қорғалатын табиғи аумақ. 
      2. Мемлекеттiк табиғи заказниктер зоологиялық, ботаникалық, гидрологиялық, геологиялық, геоморфологиялық, гидрогеологиялық, топырақты, ландшафтты және кешендi болуы мүмкiн. 
      Мемлекеттiк табиғи заказниктер республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар болып табылады. 
       ЕСКЕРТУ. 49 бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.

       50-бап. Мемлекеттiк табиғи заказниктердi
              құру ерекшелiктерi

      1. Мемлекеттiк табиғи заказниктер жер учаскелерiнде оларды меншiк иелерi мен пайдаланушылардан алып қоймай құрылады. 
      Меншiк иесi немесе пайдаланушы мемлекеттiк табиғи заказник орналасқан жер учаскесiн нысаналы түрде шектеп пайдалану құқығын қамтамасыз етуге мiндеттi.
      2. Қарауында мемлекеттiк табиғи заказниктер бар орталық атқарушы орган арнайы қызметтердiң күшiмен ерекше қорғалатын табиғи аумақтар қызметiн қаржыландыру үшiн белгiленген көздер есебiнен оларда орналасқан мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерiн қорғау және қалпына келтiру iс-шараларын ұйымдастырады.
       ЕСКЕРТУ. 50 бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.

       51-бап. Мемлекеттiк табиғи заказниктердi қорғау
              және пайдалану режимiнiң ерекшелiктерi

      1. Егер мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң сақталуына қауiп төндiрсе немесе олардың молықтырылуын нашарлатса, мемлекеттiк табиғи заказниктерде кез келген қызметке тыйым салынады. 
      2. Мемлекеттiк табиғи заказниктер белгiленген тәртiппен ғылыми, мәдени-ағарту, оқу және шектеулi шаруашылық мақсаттарға пайдаланылуы мүмкiн. 
      Жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен пайдаланушылар белгiленген шектеулердi сақтай отырып, мемлекеттiк табиғи заказниктерде шаруашылық қызметтi жүзеге асыра алады. 

  ХIII тарау. Мемлекеттiк зоологиялық парктер

       52-бап. Мемлекеттiк зоологиялық парк ұғымы

      1. Мемлекеттiк зоологиялық парк- жануарлар дүниесiн қорғауға, молықтыруға және пайдалануға арналған, табиғат қорғау және ғылыми зерттеу мекемелерi мәртебесi бар және өңiрлер бойынша сараланған қорғау режимiндегi ерекше қорғалатын табиғи аумақ. 
      2. Мемлекеттiк зоологиялық парктiң жергiлiктi және республикалық маңызы болуы мүмкiн. 

       53-бап. Мемлекеттiк зоологиялық парктердi өңiрлерге
              бөлу және оларды қорғау ерекшелiктерi

      1. Мемлекеттiк зоологиялық парктерге әдетте елдi мекендердi жерiнен белгiленген тәртiппен тұрақты пайдалануға жер учаскелерi берiледi. 
      2. Мемлекеттiк зоологиялық парктер мынадай: 
      1) экспозициялық - жануарларды ұстау мен өсiруге, сондай-ақ жануарларды келушiлерге көрсетуге арналған; 
      2) ғылыми - ғылыми зерттеулер жүргiзуге арналған; 
      3) қоғамдық - келушiлерге қызмет көрсетуге арналған; 
      4) әкiмшiлiк және өндiрiстiк-шаруашылық өңiрлерге бөлiнедi. 
      3. Мемлекеттiк зоологиялық парктерде оның мiндеттерiн орындаумен байланысты емес және оларда ұсталатын жануарлардың жойылуына әкелiп соғуы мүмкiн кез келген iс-әрекетке тыйым салынады. 

       54-бап. Мемлекеттiк зоологиялық парктерде
              жануарларды өсiру

      1. Мемлекеттiк зоологиялық парктер отандық және дүние жүзiлiк фаунадағы жануарлар коллекцияларын қалыптастырады және олардың сақталуы қамтамасыз етедi. 
      2. Мемлекеттiк зоологиялық парктер белгiленген тәртiп бойынша жануарлармен импорттық және экспорттық операцияларды, оларды зоологиялық саладағы басқа мекемелермен айырбастауды жүзеге асырады. 
      3. Мемлекеттiк зоологиялық парктерде малдәрiгерлiк және зоотехникалық қызмет, сирек кездесетiн және құрып кету қаупi төнген жануарларға арналған питомниктер құрылады. 

       55-бап. Мемлекеттiк зоологиялық парктердi
              пайдалану ерекшелiктерi

      1. Мемлекеттiк зоологиялық парктер ғылыми, мәдени-ағарту және оқу мақсаттарында пайдаланылады. 
      2. Мемлекеттiк зоологиялық парктердегi ғылыми зерттеулер жануарларды қамап немесе жартылай еркiндiк жағдайында ұстау мен өсiру саласында жүргiзiледi. 
      Мемлекеттiк зоологиялық парктер ғылыми деректер банкiн, қорлар, мұражайлар, лекторийлер, кiтапханалар мен мұрағаттар құрып, ғылыми, ғылыми-көпшiлiк және осы мекемелер қызметiнiң мәселелерi бойынша басқа да әдебиет шығара алады.
      3. Мемлекеттiк зоологиялық парктердiң қосалқы шаруашылықтары, шеберханалары, зоологиялық дүкендерi және осы мекемелер бағдарына сәйкес келетiн шаруашылық қызметке қажеттi басқа да объектiлерi болуы мүмкiн.

  XIV тарау. Мемлекеттiк ботаникалық бақтар

       56-бап. Мемлекеттiк ботаникалық бақ ұғымы

      1. Мемлекеттiк ботаникалық бақ - өсiмдiктер дүниесiн қорғауға, молықтыруға және пайдалануға арналған, табиғат қорғау және ғылыми-зерттеу мекемелерiнiң мәртебесi бар және өңiрлер бойынша сараланған қорғау режимiндегi ерекше қорғалатын табиғи аумақ.
      2. Мемлекеттiк ботаникалық бақтардың жергiлiктi және республикалық маңызы болуы мүмкiн.

       57-бап. Мемлекеттiк ботаникалық бақтарды өңiрлерге
              бөлу және оларды қорғау ерекшелiктерi

      1. Мемлекеттiк ботаникалық бақтарға тұрақты пайдалану үшiн белгiленген тәртiппен жер учаскелерi берiледi.
      2. Мемлекеттiк ботаникалық бақтар мынадай:
      1) экспозициялық - өсiмдiктердi егуге және оларды келушiлерге көрсетуге арналған;
      2) ғылыми - ғылыми зерттеулер жүргiзуге арналған;
      3) қорықтық - табиғи өсiмдiктердiң бiрегей, типтiк және сирек кездесетiн топтарын сақтауға арналған;
      4) қоғамдық - келушiлерге қызмет көрсетуге арналған;
      5) әкiмшiлiк және өндiрiстiк-шаруашылық өңiрлерге бөлiнедi. 
      3. Мемлекеттiк ботаникалық бақтарда олардың мiндеттерiн орындаумен байланысты емес және оларда өсiрiлетiн өсiмдiктердiң жойылуына әкелiп соғуы мүмкiн кез келген iс-әрекетке тыйым салынады. 

       58-бап. Мемлекеттiк ботаникалық бақтарда өсiмдiктер егу

      1. Мемлекеттiк ботаникалық бақтар отандық және дүниежүзiлiк флораның табиғи және мәдени өсiмдiктер коллекцияларын қалыптастырады және олардың сақталуын қамтамасыз етедi. 
      2. Мемлекеттiк ботаникалық бақтар өсiмдiктермен импорттық және экспорттық операциялар жүргiзудi, оларды ботаникалық саладағы басқа мекемелермен айырбастауды жүзеге асырады. 
      3. Мемлекеттiк ботаникалық бақтарда коллекциялық және эксперименттiк учаскелер, гербарийлер, питомниктер және тұқым қорлары құрылады. 

       59-бап. Мемлекеттiк ботаникалық бақтарды пайдалану 
              ерекшелiктерi

      1. Мемлекеттiк ботаникалық бақтар белгiленген тәртiппен ғылыми, мәдени-ағарту және оқу мақсаттарында пайдаланылады. 
      2. Мемлекеттiк ботаникалық бақтардағы ғылыми зерттеулер табиғи флораның бағалы, сирек кездесетiн және құрып кету қаупi төнген түрлерiн және жерсiндiрiлген дақылды өсiмдiктердi қолдан өсiру, тұқымын сұрыптау және көбейту саласында жүргiзiледi. 
      Мемлекеттiк ботаникалық бақтар ғылыми деректер банкiн, қорлар, мұражайлар, лекторийлер, кiтапханалар мен мұрағаттар құрып, ғылыми, ғылыми-көпшiлiк және осы мекемелер қызметiнiң мәселелерi бойынша басқа да әдебиеттер шығара алады. 
      3. Мемлекеттiк ботаникалық бақтар ұсынылған жерсiндiрiлген өсiмдiктердi және олардың қайталама түрлерiн халық шаруашылығына енгiзу мақсатымен өндiрiстiк сынақтан өткiзу үшiн шаруашылық эксперименттiк базалар құра алады. 
      4. Мемлекеттiк ботаникалық бақтардың қосалқы шаруашылықтары, шеберханалары, өсiмдiктер сататын мамандандырылған дүкендерi және осы мекемелер бағдарына сәйкес келетiн шаруашылық қызметке қажеттi басқа да объектiлерi болуы мүмкiн. 

  ХV тарау. Мемлекеттiк дендрологиялық парктер

       60-бап. Мемлекеттiк дендрологиялық парк ұғымы

      1. Мемлекеттiк дендрологиялық парк - табиғат қорғау мекемесiнiң мәртебесi бар және ағаш пен бұта тұқымдарын қорғауға, молықтыруға және пайдалануға арналған өңiрлер бойынша сараланған қорғау режимiндегi ерекше қорғалатын табиғи аумақ.
      2. Мемлекеттiк дендрологиялық парктердiң жергiлiктi және республикалық маңызы болуы мүмкiн.

       61-бап. Мемлекеттiк дендрологиялық парктердi өңiрлерге
              бөлу және оларды пайдалану ерекшелiктерi

      1. Мемлекеттiк дендрологиялық парктерде өңiрлер мемлекеттiк ботаникалық бақтар сияқты мақсат пен қорғау режимдерi ескерiле отырып бөлiнедi.
      2. Мемлекеттiк дендрологиялық парктер мемлекеттiк ботаникалық бақтар сияқты тәртiппен және нақ сондай шарттармен ғылыми, мәдени-ағарту және оқу мақсаттарында пайдаланылады.

  XVI тарау. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың
орманы

       62-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың
              орманы ұғымы

      Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың орманы қорғаныш санаттары ерекше қорғалатын құқықтық режимге сәйкес келетiн не экологиялық, ғылыми, мәдени және шаруашылық жағынан ерекше құнды шаруашылық қызметi режимiмен реттелетiн арнаулы нысаналы мақсаттағы ормандар болып табылады.

       63-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар ормандарының
              қорғаныш санаттары

      Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың орманы мынадай қорғаныш санаттарына бөлiнедi: 
      мемлекеттiк табиғи қорықтардың, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердiң, мемлекеттiк табиғи резерваттардың, мемлекеттiк табиғи парктердiң, мемлекеттiк орман табиғат ескерткiштерiнiң, мемлекеттiк қорық аймақтары мен мемлекеттiк табиғи қорықтар-сепортерлерiнiң ормандары; 
      ерекше құнды орманды алқаптар - тұқымдық құрамы жөнiнен реликтi және эндемиялық тұқымдық бiрегей ормандар; өнiмдiлiгi мен генетикалық сапасы бойынша бiрегей ормандар, күрделi табиғи жағдайларда маңызды қорғаныш мiндеттерiн атқаратын ормандар; 
      ғылыми маңызы бар ормандар - орман шаруашылығы ғылымы мен практикасы жетiстiктерiнiң үлгiсi болып табылатын ормандар; ұзақ мерзiмдi перспективаға ғылыми зерттеулердiң объектiсi болатын ормандар, плюстiк көшеттер мен ағаштар отырғызуды қамтитын орманды генетикалық резерваттар; басқа да сұрыптау - генетикалық объектiлер; 
      жаңғақ кәсiпшiлiгi аймақтарының ормандары - жаңғақ дайындау және аңшылық шаруашылығын ұйымдастыру үшiн шикiзат базасы ретiнде маңызы бар ормандар;
      орман-жемiс өсiру - шаруашылық маңызы бар, құрамында бағалы жемiс-жидек және жаңғақ-жемiс тұқымдық ағаштары мен бұталары өнiп шығатын орман қорының жерiне табиғи немесе қолдан отырғызылған ормандар;
      субальпiлiк ормандар - тау шыңдары мен жоталарының жоғарғы ағашсыз бөлiгiмен шекаралас орналасқан, қорғаныштық және эрозияға қарсы маңызды мәнi бар биiк таудағы ормандар.
       ЕСКЕРТУ. 63 бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.

       64-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы ормандар
              күзету мен пайдалану ерекшелiктерi

      1. <*> 
      2. Ерекше бағалы орман алқаптары, ғылыми маңызы бар ормандар мен субальпiлiк ормандар үшiн режимдер бөлiнген ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың әрқайсысының ерекшелiктерi негiзге алына отырып белгiленедi. 
      3. Жаңғақ кәсiпшiлiгi өңiрлерiнiң орманы мен ағаш-жемiс екпелерi үшiн бөлiнген ерекше қорғалатын табиғи аумақтың әрқайсысының ерекшелiктерi негiзге алына отырып, шаруашылық қызметтiң реттелетiн режимi белгiленедi.
      4. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың ормандарын бұл ормандардың арнайы нысаналы мақсатын ескере отырып, осы Заңда көзделген пайдалану түрлерiне жол берiледi.
       ЕСКЕРТУ. 64 бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.

  ХVII тарау. Ерекше мемлекеттiк маңызы бар немесе
ғылыми жағынан ерекше құнды су қоймалары

       65-бап. Ерекше мемлекеттiк маңызы бар немесе ғылыми
              жағынан ерекше құнды су қоймалары ұғымы

      1. Ерекше мемлекеттiк маңызы бар не ғылыми жағынан ерекше құнды су қоймаларына ерекше қорғалатын құқықтық режимiндегi арнаулы нысаналы мақсаттағы немесе шаруашылық қызмет режимiмен реттелетiн су қоймалары жатады. 
      Шаруашылық тұрғысынан ерекше құнды су қоймалары; шекарааралық сулар; табиғи шипалы факторлары мен рекреациялық қасиеттерi бар су қоймалары; ұзақ мерзiмдi перспективадағы ғылыми зерттеулер объектiлерi болып табылатын су қоймалары; ықтимал сел қаупiн төндiретiн су қоймалары ерекше мемлекеттiк маңызы бар немесе ғылыми жағынан ерекше құнды су қоймалары болып табылады.
      2. <*>
       ЕСКЕРТУ. 65-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 1999.05.11. N 381  Заңымен.
       ЕСКЕРТУ. 65 бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.

       66-бап. Ерекше мемлекеттiк маңызы бар немесе ғылыми
              жағынан ерекше құнды су қоймаларын қорғау
              мен пайдалану ерекшелiктерi

      1. Ерекше мемлекеттiк маңызы бар немесе ғылыми жағынан ерекше құнды су қоймаларын пайдалануға беруге iшiнара шек қойылуы немесе толық тыйым салынуы мүмкiн.
      2. <*>
       ЕСКЕРТУ. 66 бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.

  ХVIII тарау. Халықаралық маңызы бар
сулы-батпақты алқаптар

       67-бап. Халықаралық маңызы бар сулы-батпақты
              алқаптар ұғымы

      1. Теңiз айдынын қоса алғанда, дағдылы өсiмдiктер мен жануарлар дүниесi, әсiресе су құстары мекендейтiн жер ретiнде пайдаланылатын табиғи және жасанды, су қоймалары халықаралық маңызы бар сулы-батпақты алқаптар болып табылады.
      2. Халықаралық маңызы бар сулы-батпақты алқаптар мемлекеттiк табиғи қорықтарға, мемлекеттiк ұлттық парктерге, мемлекеттiк табиғи резерваттарға және ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың өзге де түрлерiне кiредi.
       ЕСКЕРТУ. 67 бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.

       68-бап. Халықаралық маңызы бар сулы-батпақты алқаптарды
              қорғау мен пайдалану ерекшелiктерi

      1. Халықаралық маңызы бар сулы-батпақты алқаптарға негiзiнен су құстары мекендейтiн жердi қорғау мен қалпына келтiрудi қамтамасыз ететiн қорық және заказник режимдерi немесе шаруашылық қызметтiң реттелетiн режимi белгiленедi.
      2. <*>
       ЕСКЕРТУ. 68 бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен .

  ХIХ тарау. Жер қойнауының экологиялық, ғылыми,
мәдени және өзге де жағынан ерекше құнды учаскелерi

       69-бап. Жер қойнауының экологиялық, ғылыми, мәдени және
              өзге де жағынан ерекше құнды учаскелерi ұғымы

      1. <*>
      2. Жер қойнауының экологиялық, ғылыми, мәдени және өзге де жағынан ерекше құнды учаскелерiне мыналар жатады: 
      геологиялық объектiлер - тiренiштi немесе сипатты кескiндiлер, сипатты тектоникалық құрылымдар, сирек кездесетiн тау жыныстары мен минералдар, метеориттер, өсiмдiктер мен жануарлар дүниесiнiң сақталып қалған қазба қалдықтары бар табиғи және жасанды жолмен аршылған орындар; 
      геоморфологиялық объектiлер - жер бедерiнiң құрылу процестерiн айқын көрсететiн және туризм мен рекреация үшiн ерекше құнды террасалар, жайылма сулар, үңгiрлер, шатқалдар, каньондар, сарқылмалар және басқа да жер бедерiнiң нысандары; 
      гидрогеологиялық объектiлер - бiрегей және сирек кездесетiн қасиеттерiмен ерекшелетiн жер асты сулары мен олардың жер бетiне шығатын орындары;
      жер қойнауының жерастағы суреттерi бар, бағзы заманда кен өндiрiлген және жер қойнауын пайдалану жөнiндегi тарихи, археологиялық және этнографиялық маңызы бар басқа да объектiлер орналасқан учаскелерi.
      3. <*>
       ЕСКЕРТУ. 69-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 1999.05.11. N 381  Заңымен.

       70-бап. Жер қойнауының экологиялық, ғылыми, мәдени және
              өзге де жағынан ерекше құнды учаскелерiн қорғау
              мен пайдалану ерекшелiктерi

      1. Жер қойнауының экологиялық, ғылыми, мәдени және өзге де жағынан ерекше құнды учаскелерiнде мемлекеттiк табиғи-қорық қорының геологиялық, геоморфологиялық және гидрогеологиялық объектiлерiнiң сақталуына қауiп төндiретiн кез келген қызметке тыйым салынады. 
      2. Жер қойнауының экологиялық, ғылыми, мәдени және өзге де жағынан ерекше құнды учаскелерiн қорғау мен пайдалану ерекшелiктерi осындай ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың әрқайсысы туралы жеке ережемен белгiленедi. 

  ХХ тарау. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың
мемлекеттiк есебi мен мемлекеттiк кадастры

       71-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың
              мемлекеттiк есебi

      1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттiк есебi осы аумақтардың мәртебесi туралы, олардың географиялық жағдайы мен шекаралары, өңiрлерге бөлiнуi, осы аумақтарды қорғау мен пайдалану режимдерi, олардағы мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң сапа және сан өзгерiстерi туралы мәлiметтер жинауды қамтиды. 
      2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттiк есебiн табиғат қорғау мекемелерi мен осы аумақтар қарайтын атқарушы органдар есеп құжаттамасының бiрыңғай нысандары және оларды толтыру жөнiндегi әдiстемелiк нұсқаулар бойынша жүргiзедi. 

       72-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың
              мемлекеттiк кадастры

      1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттiк кадастры осы аумақтар туралы үнемi жаңартылып отыратын мәлiметтер жазылатын ресми құжат болып табылады. 
      Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттiк кадастрының деректерi: 
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтарға баға беру мен олардың жай-күйiне болжам жасауға; 
      Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың дамыту және орналастыру схемаларын жасауға; 
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыруға және дауларды шешуге қызмет етедi.
      2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттiк кадастры ақпаратты сақтаудың бiр iзге түсiрiлген нысандарын пайдаланып, табиғи ресурстардың мемлекеттiк кадастрымен салғастыру принциптерiн сақтаудың бiрыңғай ережелерi бойынша жүргiзiледi.
      Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттiк кадастрының материалдары жариялануға жатады.

  ХХI тарау. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды
қаржыландыру және экономикалық
жағынан ынталандыру

       73-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды
              қаржыландыру көздерi

      Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды қаржыландыру:
      республикалық бюджет қаражатының;
      жергiлiктi бюджеттер қаражатының;
      қоршаған ортаны қорғау қорлары қаражатының;
      заңды тұлғалар болып табылатын ерекше қорғалатын табиғи аумақтар қаражатының;
      заңды және жеке тұлғалардың ерiктi жарналары мен қайырмалдықтарының;
      заңдарда тыйым салынбаған өзге де қаржыландыру көздерiнiң есебiнен жүргiзiледi.
       ЕСКЕРТУ. 73 бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен .

       74-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарға
              республикалық бюджеттен бөлiнетiн 
              қаражатты жұмсау

      Республикалық бюджет қаражатынан мынадай iс-шаралар бойынша:
      республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру жөнiндегi жаратылыстану-ғылыми және техникалық-экономикалық негiздеменi әзiрлеу; <*> 
      ерекше қорғалатын аумақтардың желiлерiн дамыту бағдарламаларын әзiрлеу, республикалық маңызы бар осы аумақтарды құруды негiздеу;
      республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды ұйымдастыру кезiнде жер учаскесiн алып қоюға байланысты меншiк иесiне немесе пайдаланушыға келтiрiлген шығындарды жабу;
      республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттiк есебiн жүргiзу;
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттiк кадастрын жүргiзу;
      әкiмшiлiк-шаруашылық, рекреациялық және туристiк мақсаттағы объектiлердi салу;
      республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда атқарылатын мемлекеттiк табиғи-қорық қорын қорғау және қалпына келтiру, ғылыми, мәдени-ағарту және оқу iс-шаралары бойынша қаржыландыру қамтамасыз етiледi.
       ЕСКЕРТУ. 74-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.
      ЕСКЕРТУ. 74-бапқа өзгеріс енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.05.25. N 553  Заңымен .

       75-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарға жергiлiктi
              бюджеттерден бөлiнетiн қаражатты жұмсау

      Жергiлiктi бюджеттен бөлiнетiн қаражаттан мынадай iс-шаралар бойынша:
      жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру жөнiндегi жаратылыстану-ғылыми және техникалық-экономикалық негiздеменi әзiрлеу; <*>
      жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын аумақтардың желiлерiн әзiрлеу, осы аумақтарды құруды негiздеу; 
      жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды ұйымдастыру кезiнде жер учаскесiн алып қоюға байланысты меншiк иесiне немесе пайдаланушыға келтiрiлген шығындарды жабу;
      жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың  мемлекеттiк есебiн жүргiзу;
      жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды ұстау мен абаттандыру, мемлекеттiк табиғи-қорық қорын қорғау мен қалпына келтiру, осы аумақтарда атқарылатын ғылыми, мәдени-ағарту және оқу iс-шаралары бойынша қаржыландыру қамтамасыз етiледi.
       ЕСКЕРТУ. 75-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.
      ЕСКЕРТУ. 75-бапқа өзгеріс енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.05.25. N 553  Заңымен .

       76-бап.<*>
       ЕСКЕРТУ. 76-бап алынып тасталды - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.

       77-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды
              ақы төлеп пайдалану

      1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды заңды және жеке тұлғалардың ғылыми, мәдени-ағарту, оқу, туристiк, рекреациялық және шектелген шаруашылық мақсаттарында пайдалануы ақылы негiзде жүзеге асырылады. 
      Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды пайдаланғаны үшiн бюджетке ақы төлеу ставкалары, есептеу тәртiбi және төлеу мерзiмдерi Қазақстан Республикасының Салық  кодексiне  сәйкес белгiленедi. 
      2. Заңды және жеке тұлғаларға ғылыми, мәдени-ағарту, оқу, туристiк және рекреациялық қызметтi жүзеге асыру үшiн ерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы үйлер мен ғимараттарды белгiленген тәртiппен және ақылы негiзде беруге рұқсат етiледi.
       Ескерту. 77-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.12.24. N 276  Заңымен.

       78-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың қаражаты

      1. Заңды тұлғалар болып табылатын ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың қаражаты болуы мүмкiн, ол: 
      ғылыми, мәдени-ағарту, оқу, туристiк және рекреациялық қызметтi жүзеге асырған кезде жеке және заңды тұлғаларға, соның iшiнде мемлекеттiк сатып алу жөнiндегi конкурстарға қатысу арқылы ақылы қызмет көрсетуден түскен қаражат; <*>
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы рәмiздердi пайдалануға рұқсат беруден алынатын қаражат;
      заңды және жеке тұлғалардың ерiктi жарналары мен қайырмалдығы; 
      заңдарда тыйым салынбаған өзге де көздерден түсетiн қаражат;
      шектеулi шаруашылық қызметiнен алынған қаражат есебiнен құралады; 
      2. Заңды тұлғалар болып табылатын ерекше қорғалатын табиғи аумақтар қаражатының құралу және пайдаланылу тәртiбiн Қазақстан Республикасының Yкiметi анықтайды. 
      3. <*>
      4. <*>
       ЕСКЕРТУ. 78-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151  Заңымен.
       Ескерту. 78-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.12.24. N 276  Заңымен.
      ЕСКЕРТУ. 78-бапқа өзгеріс енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.05.25. N 553  Заңымен .

       79-бап.<*>
       Ескерту. 79-бап алып тасталды - Қазақстан Республикасының 2001.12.24. N 276  Заңымен.

  ХХII тарау. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар
саласындағы бақылау

       80-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы
              бақылаудың мiндеттерi мен түрлерi

      1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы бақылау  
      осы аумақтардың жай-күйiн байқауы мемлекеттiк табиғи-қорық қорын қорғау мен қалпына келтiру шараларының орындалуын, қолданылып жүрген заңдардың сақталуын көздейдi.
      2. Қазақстан Республикасында ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласында мемлекеттiк және қоғамдық бақылау жүзеге асырылады.

       81-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы
              мемлекеттiк бақылау

      1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттiк бақылауды:
      қоршаған ортаны қорғау, табиғатты пайдалану және ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкiлеттi органдар;
      жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдар жүзеге асырады.
      2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыратын лауазымды адамдарда Қазақстан Республикасының қоршаған ортаны қорғау туралы заңдарына сәйкес қоршаған ортаны қорғау саласының мемлекеттiк инспекторларының құқығы болады.
       ЕСКЕРТУ. 81-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151 Заңымен.

       82-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы
              қоғамдық бақылау

      1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы қоғамдық бақылауды өз бастамасымен және табиғат қорғау мекемелерiмен, мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыратын арнайы уәкiлеттiк органдармен шарттар бойынша қоғамдық бiрлестiктер жүргiзедi. 
      2. Қоғамдық бақылауды жүргiзу тәртiбiн өз жарғыларына сәйкес және табиғат қорғау мекемелерiмен, мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыратын арнайы уәкiлеттi органдармен келiсе отырып, қоғамдық бiрлестiктер белгiлейдi. 

       83-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар
              саласындағы бақылауды жүзеге асырушы
              адамдарды қорғау шаралары

      1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыратын адамдар мiндеттi түрде сақтандырылуға тиiс және қызмет мiндеттерiн атқару кезiнде қаза тапқан немесе мертiккен жағдайда шеккен залалының өтелуiне құқылы.
      2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы бақылауды жүзеге асыратын адамдардың белгiленген тәртiппен арнаулы құралдар мен атылатын қаруды сақтауға, алып жүруге және қолдануға құқығы бар.

  ХХIII тарау. Дауларды шешу және ерекше қорғалатын
табиғи аумақтар туралы заңдарды бұзғаны
үшiн жауапкершiлiк

       84-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы
              дауларды шешу

      Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы даулар Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен шешiледi.

       85-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы
              заңдарды бұзғаны үшiн жауапкершiлiк

      Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы заңдарды бұзғаны үшiн жауапкершiлiк Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес белгiленедi.

       86-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы
              заңдардың бұзылуынан келтiрiлген зиянның 
              орнын толтыру

      1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы заңдарды бұзу салдарынан ерекше қорғалатын табиғи аумақтарға, табиғат қорғау мекемелерiнiң мүлкiне зиян келтiрген ұйымдар мен жеке тұлғалар зиянның толық көлемiнде орнын толтыруға мiндеттi. 
      2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы заңдардың бұзылуынан келтiрiлген зиянның орнын толтыру ерiктi түрде немесе белгiленген тәртiппен бекiтiлген таксаларға және зиянды есептеу әдiстемелерiне сәйкес сот шешiмi бойынша, ал олар болмаған жағдайда - келтiрiлген залалдарды ескере отырып, мемлекеттiк табиғи-қорық қалпына келтiруге жұмсалған нақты шығындар бойынша жүргiзiледi. 

  XXIV тарау. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар
саласындағы халықаралық ынтымақтастық

       87-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы
              халықаралық ынтымақтастық

      1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы халықаралық ынтымақтастық Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес және халықаралық құқықтың жалпыға бiрдей танылған нормалары негiзiнде жүзеге асырылады. 
      Қарамағында ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, табиғат қорғау мекемелерi мен қоғамдық бiрлестiктер бар атқарушы органдар қорық iсi және қоршаған ортаны қорғау мәселелерi бойынша халықаралық байланыстар орнатып, халықаралық ұйымдармен белгiленген тәртiппен ынтымақтастық жасай алады. 
      2. Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтары халықаралық келiсiмдер мен шарттарға сәйкес халықаралық маңызы бар табиғи резерваттар санатына енгiзiлуi мүмкiн.

       88-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы
              Қазақстан Республикасының халықаралық шарттары

      Егер Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шарттарда Қазақстан Республикасының заңдарындағыдан өзгеше нормалар белгiленсе, халықаралық шарттардың нормалары қолданылады.

       Қазақстан Республикасының
      Президентi