Осы Заң қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiлер иелерiнiң азаматтық-құқықтық жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру саласында туындайтын қоғамдық қатынастарды реттейдi және оны жүргiзудiң құқықтық, экономикалық және ұйымдық негiздерiн белгiлейдi.
1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негiзгi ұғымдар
Осы Заңда мынадай негiзгi ұғымдар пайдаланылады:
1) қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiдегi авария - нәтижесiнде үшiншi тұлғалардың өмiрiне, денсаулығына және (немесе) мүлкiне зиян келтiрген технологиялық процестiң бұзылуы, тетiктердiң, жабдықтардың және құрылыстардың зақымдануы;
2) қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiнiң иесi - қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiге меншiк құқығында, шаруашылық жүргiзу құқығында немесе жедел басқару құқығында не кез келген басқа да заңды негiзде иелiк ететiн жеке және (немесе) заңды тұлға;
3) пайда алушы - осы Заңға сәйкес сақтандыру төлемiн алушы болып табылатын тұлға;
4) қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объект иесiнiң азаматтық-құқықтық жауапкершiлiгi - жеке және (немесе) заңды тұлғалардың қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiдегi аварияның салдарынан үшiншi тұлғалардың өмiрiне, денсаулығына және (немесе) мүлкiне келтiрiлген зиянды өтеудiң Қазақстан Республикасының азаматтық заңдарында белгiленген мiндетi;
5) сақтандырылушы - өзiне қатысты сақтандыру жүзеге асырылатын тұлға;
6) сақтанушы - сақтандырушымен қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объект иесiнiң азаматтық-құқықтық жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартын жасасқан тұлға. Егер сақтандыру шартында өзгеше көзделмесе, сақтанушы бiр мезгiлде сақтандырылушы болып табылады;
7) сақтандыру төлемi - сақтандырушы сақтандыру жағдайы басталған кезде сақтанушыға (пайда алушыға) сақтандыру сомасының шегiнде төлейтiн ақша сомасы;
8) сақтандыру сыйлықақысы - сақтанушының сақтандырушыға, соңғысының объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартында белгiленген мөлшерде сақтанушыға (пайда алушыға) сақтандыру төлемiн жүргiзуге мiндеттемелер қабылдағаны үшiн төлеуге мiндеттi ақша сомасы;
9) сақтандыру сомасы - мiндеттi сақтандыру объектiсi сақтандырылған және сақтандыру жағдайы басталған кезде сақтандырушы жауапкершiлiгiнiң шектi көлемiн бiлдiретiн ақша сомасы;
10) сақтандыру жағдайы - оның басталуына орай қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шарты сақтандыру төлемiн жүзеге асыруды көздейтiн оқиға;
11) сақтандырушы - сақтандыру ұйымы ретiнде тiркелген және сақтандыру қызметiн жүзеге асыру құқығына лицензиясы бар, сақтандыру жағдайы басталған кезде сақтанушыға немесе өзге тұлғаға (пайда алушыға) шартта белгiленген сома (сақтандыру сомасы) шегiнде сақтандыру төлемiн жүргiзуге мiндеттi заңды тұлға;
12) үшiншi тұлға - қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiдегi аварияның салдарынан өмiрiне, денсаулығына және (немесе) мүлкiне зиян келтiрiлген тұлға.
Қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiнiң қызметкерлерi мен иелерi үшiншi тұлға болып табылмайды;
13) уәкiлеттi орган - Қазақстан Республикасының төтенше жағдайлар жөнiндегi орталық атқарушы органы және оның аумақтық органдары.
2-бап. Қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен
байланысты объектiлер иелерiнiң азаматтық-құқықтық
жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру туралы
Қазақстан Республикасының заңдары
1. Қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiлер иелерiнiң азаматтық-құқықтық жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру туралы Қазақстан Республикасының заңдары Қазақстан Республикасының Конституциясына негiзделедi және Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексiнен, осы Заңнан және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнен тұрады.
2. Егер Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шартта осы Заңдағыдан өзгеше ережелер белгiленсе, онда халықаралық шарттың ережелерi қолданылады.
3-бап. Қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен
байланысты объектiлер иелерiнiң азаматтық-құқықтық
жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру объектiсi
Қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiлер иелерiнiң азаматтық-құқықтық жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру (бұдан әрi - объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру) объектiсi қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiдегi аварияның салдарынан өзінің үшiншi тұлғалардың өмiрiне, денсаулығына және (немесе) мүлкiне келтiрiлген зиянды өтеудiң қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объект иесiнiң Қазақстан Республикасының азаматтық заңдарында белгiленген мiндетiне байланысты мүлiктiк мүддесi болып табылады.
4-бап. Объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi
сақтандырудың мақсаты мен негiзгi принциптерi
1. Объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандырудың мақсаты қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiдегi аварияның салдарынан өмiрiне, денсаулығына және (немесе) мүлкiне зиян келтiрiлген үшiншi тұлғалардың мүлiктiк мүдделерiн қорғауды сақтандыру төлемдерiн жүзеге асыру арқылы қамтамасыз ету болып табылады.
2. Объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандырудың негiзгi принциптерi:
үшiншi тұлғалардың мүлiктiк мүдделерiн қорғауды осы Заңда белгiленген көлемде және тәртiппен қамтамасыз ету;
объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шарты бойынша тараптардың өз мiндеттемелерiн атқаруын қамтамасыз етуi болып табылады.
4-1-бап. Объектiлер иелерiнiң жауапкершілігін міндетті
сақтандыруды жүзеге асырудың ерекшеліктері
1. Сақтандыру ұйымы ретінде тіркелген заңды тұлғаның объектілер иелерінің жауапкершілігін міндетті сақтандыруды жүзеге асыру құқығына лицензия алғанға дейін астанада, республикалық, облыстық және аудандық маңызы бар қалаларда филиалдарының және (немесе) сақтандыру агенттерінің болуы міндетті.
2. Бәсекелестікті шектеуге немесе жоюға, объектілер иелерінің жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шарттарын жасасу бойынша бір сақтандырушыларға басқаларының алдында негізсіз артықшылықтар беруге немесе алуға, сақтанушылардың құқықтары мен заңды мүдделеріне қысым жасауға бағытталған қызметке жол берілмейді.
Ескерту. Заң 4-1-баппен толықтырылды - ҚР 2009.12.30 № 234-IV(қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.
5-бап. Қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен
байланысты объектiлер
1. Қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiлер Қазақстан Республикасының Yкiметi белгiлейтiн тәртiппен мемлекеттiк тiзiлiмде тiркелуге жататын және өзiнде:
1) мынадай қауiптi заттар (ең жоғары бiржолғы мөлшерде):
тұтанғыш заттар - қалыпты атмосфералық қысымда және ауамен қосылғанда тұтанатын, қалыпты қысымда қайнау температурасы 20 оC немесе одан төмен, мөлшерi 200 тоннаға тең немесе одан асатын газдар;
тотықтандырғыш заттар - жануды қалыпты күйде ұстайтын, тұтандырғыш және (немесе) тотықтандыру-қалпына келтiргiш экзотермиялық реакциялардың нәтижесiнде басқа заттардың жануына әсер ететiн, мөлшерi 200 тоннаға тең немесе одан асатын заттар;
жанғыш заттар - технологиялық процесте пайдаланылатын немесе магистральдық құбырмен тасымалданатын мөлшерi 200 тоннаға тең немесе одан асатын сұйықтар, өзiнен-өзi тұтанып жануға, сондай-ақ тұтану көзiнен от алуға және ол көздi өшiргеннен кейiн де жана беруге бейiм газдар, тозаңдар;
жұмсалатын, тауар-шикiзат қоймалары мен мұнай өнiмдерi базаларындағы мөлшерi 3500 тоннаға тең немесе одан асатын жанғыш сұйықтар;
жарылғыш заттар - сыртқы әсердiң белгiлi бiр түрлерiнен жылу бөле және газ түзе отырып, өзiнен-өзi өте тез таралатын химиялық өзгерiске бейiм мөлшерi 25 тоннаға тең немесе одан асатын заттар;
уытты және жоғары уытты заттар - тiрi организмдерге әсер ету кезiнде олардың өлiмiне әкеп соқтыруға бейiм және мынадай сипаттамасы бар заттар:
асқазанға енгiзiлген кезде бiр килограмм салмаққа қоса алғанда кемiнде 200 миллиграмнан келетiн өлтiретiн орташа доза;
терiге енгiзген кезде бiр килограмм салмаққа қоса алғанда кемiнде 400 миллиграмнан келетiн өлтiретiн орташа доза;
ауадағы өлтiретiн орташа шоғырлануы бiр литрге қоса алғанда кемiнде 2 миллиграмнан келетiн, 1 тоннадан астам хлорға тең мөлшердегi;
биологиялық қауiптi заттар алынатын, өндiрiлетiн, пайдаланылатын, өңделетiн, пайда болатын, сақталатын, тасымалданатын (оның iшiнде магистральдық немесе технологиялық құбырлармен), қоймаға салынатын, түсiрiлетiн (тиелетiн), сатылатын, бейтараптандырылатын немесе жойылатын;
2) энергетикалық жабдықтар мен электр және жылу станцияларының электр қондырғылары пайдаланылатын;
3) газ толтырушы станциялар мен сұйытылған газ пункттерi өндiрiстiк аймағының негiзгi ғимараттары (үй-жайлары) және құрылыстары пайдаланып жатқан;
4) қара және түстi металдардың балқытпасы өндiрiлетiн және осы балқытпа негiзiнде қорытпалар өндiрiлетiн;
5) тұрақты, жылжымалы, қалқымалы бұрғылау қондырғылары және ұңғымаларды жер астында жөндеуге арналған көтергiш агрегаттар пайдаланылатын;
6) көмiрсутегi кен орындарын игеру: мұнайдың, газдың және мұнай өнiмдерi ұңғымаларының бұрғылауы, оларды өндiру, жинау, дайындау, сақтау, өңдеу, тасымалдау жүргiзiлетiн;
7) пайдалы қазбаларды өндiру мен байыту бойынша кен жұмыстары (кең таралған пайдалы қазбаларды өндiруден басқа), сондай-ақ жер асты жағдайындағы жұмыстар жүргiзiлетiн;
8) гидротехникалық құрылыстар, өңделген қазба қалдықтарының қоймалары, I, II және III сыныпты күл төгу орындары мен шөгiндi жинақтағыш орындары пайдаланылатын;
9) атом энергиясы пайдаланылатын кәсiпорындар және (немесе) олардың цехтары, учаскелерi, алаңдары, сондай-ақ өзге де объектiлер болып табылады.
2. Егер объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартының қолданылу мерзiмi iшiнде объект осы баптың 1-тармағына сәйкес келуiн тоқтатса, онда сақтанушы бұл туралы иелерiнiң азаматтық-құқықтық жауапкершiлiгi мiндеттi сақтандыруға жататын объектiлердiң қатарынан оны шығару туралы шешiм қабылдайтын және объектiнi мемлекеттiк тiзiлiмнен шығарып, бұл жөнiнде сақтанушы мен сақтандырушыға жазбаша хабарлама жiберетiн уәкiлеттi органға хабарлауға мiндеттi.
6-бап. Азаматтық-құқықтық жауапкершiлiгi мiндеттi
сақтандыруға жататын тұлғалар
1. Қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiлер иелерiнiң азаматтық-құқықтық жауапкершiлiгi мiндеттi сақтандыруға жатады.
2. Қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiлер иелерiнiң үшiншi тұлғалардың өмiрiне, денсаулығына және (немесе) мүлкiне келтiрiлген зиян үшiн өзiнiң азаматтық-құқықтық жауапкершiлiгiн еркiн сақтандыру шартын жасасуы оларды объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартын жасасу жөнiндегi мiндеттен босатпайды.
7-бап. Объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi
сақтандыру саласындағы мемлекеттiк қадағалау
және бақылау
1. Сақтандыру ұйымдарының қызметiн мемлекеттiк қадағалауды Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалауды жүзеге асыратын уәкiлеттi орган жүзеге асырады.
2. Объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартын жасасу жөнiндегi мiндетiн қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiлер иелерiнiң орындауын және олардың осы Заңда белгiленген талаптарды сақтауын мемлекеттiк қадағалауды Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде белгiленген өз құзыретi шегiнде уәкiлеттi орган мен өзге де мемлекеттiк органдар жүзеге асырады.
8-бап. Объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi
сақтандыру шарты және оны жасасу тәртiбi
1. Объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шарты осы Заңға сәйкес үшiншi тұлғалардың пайдасына сақтанушы мен сақтандырушы арасында жасалатын шарттың негiзiнде жүзеге асырылады.
Қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiнiң иесi бiреуден көп болған кезде объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шарты объектiнiң барлық иелерiн сақтандырылушылар ретiнде сақтандыру полисiнде мiндеттi түрде көрсете отырып, олардың кез келген бiреуiмен жасалады.
2. Объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартында, моральдық зиянды, қолдан шыққан пайданы өтеу мен тұрақсыздық айыбын төлеудi қоспағанда, қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiдегi аварияның салдарынан үшiншi тұлғаның өмiрiне, денсаулығына және (немесе) мүлкiне келтiрiлген зиянның зардабынан туындайтын мiндеттемелер бойынша сақтандыру төлемiн жүзеге асыру көзделедi.
3. Объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шарты мiндеттi сақтандырудың осы түрi (сыныбы) бойынша қызметтi жүзеге асыру құқығына лицензиясы бар сақтандырушымен ғана жасалуға тиiс.
Сақтанушы сақтандырушыны таңдауға ерiктi.
Сақтандырушы сақтанушымен объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартын жасасудан бас тартуға құқылы емес.
Сақтанушы объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шарты бойынша сақтандыру сыйлықақысын төлеуге мiндеттенедi, ал сақтандырушы сақтандыру жағдайы басталған кезде сақтанушыға (пайда алушыға) осы Заңда белгiленген мөлшерде, тәртiппен және мерзiмде сақтандыру төлемiн жүзеге асыруға мiндеттенедi.
4. Объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шарты сақтандырушының сақтанушыға (сақтандырылушыға) сақтандыру полисiн беруi арқылы жазбаша нысанда жасалады.
Сақтанушының өтiнiшi объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартын жасасу үшiн негiз болып табылады.
Объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартында көрсетiлуге тиiстi талаптардың толық еместiгi үшiн жауапкершiлiктi сақтандырушы өз мойнына алады. Объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шарты бойынша оның жекелеген талаптарының толық еместiгi салдарынан дау туындаған жағдайда, дау сақтанушының пайдасына шешiледi.
5. Сақтандыру полисi, Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексiнiң 826-бабында тiзбелеп көрсетiлген шарттардан басқа, сақтандырушының бiр сақтандырy жағдайы бойынша жауапкершiлiгінiң шектi көлемiнiң мөлшерiн қамтуға тиiс.
Объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру бойынша сақтандыру полисiн ресiмдеу жөнiндегi талаптар Қазақстан Республикасының сақтандыру және сақтандыру қызметi туралы заңдарымен белгiленедi.
6. Сақтандыру полисi жоғалған жағдайда сақтандырушы сақтанушының (сақтандырылушының) жазбаша өтiнiшi негiзiнде оған сақтандыру полисiнiң телнұсқасын беруге мiндеттi.
Сақтандыру полисi бланкiсiн дайындауға және оның телнұсқасын ресiмдеуге жұмсалған шығыстарды сақтанушы (сақтандырылушы) өтейдi, бұл ретте өтелетiн шығыстардың жалпы сомасы өтiнiш берген күнгi тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңмен белгiленген 0,1 айлық есептiк көрсеткiштен аспауға тиiс.
7. Егер сақтандырушы объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартын сақтанушының (сақтандырылушының) немесе үшiншi тұлғаның жағдайын осы Заңда көзделгенмен салыстырғанда нашарлататын талаптармен жасаса, онда сақтандыру жағдайы басталған кезде сақтандырушы сақтанушының (сақтандырылушының) немесе үшiншi тұлғаның алдындағы мiндеттеменi осы Заңда белгiленген талаптар бойынша өз мойнына алады.
9-бап. Объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi
сақтандыру шартының қолданылуы
1. Егер объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартының талаптарында өзгеше көзделмесе, объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шарты сақтанушы сақтандыру сыйлықақысын төлеген кезден бастап күшiне енедi және тараптар үшiн мiндеттi болады.
2. Объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шарты ол күшiне енген күннен бастап он екi айдан аспайтын мерзiмге жасалады.
Сақтандыру қорғауы қолданылу кезеңi, объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартының қолданылу мерзiмiне сәйкес келедi.
3. Егер объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартында өзгеше көзделмесе, объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартының қолданылуы Қазақстан Республикасының аумағымен шектеледi.
10-бап. Объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi
сақтандыру шартының қолданылуын тоқтату
Объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шарты:
1) шарттың қолданылу мерзiмi аяқталған;
2) шарт мерзiмiнен бұрын тоқтатылған;
3) сақтандырушы объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шарты бойынша сақтандыру сомасы мөлшерiнде сақтандыру төлемiн (сақтандыру төлемдерiн) жүзеге асырған жағдайларда тоқтатылды деп саналады.
11-бап. Объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi
сақтандыру шартын мерзiмiнен бұрын тоқтату
Объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартын мерзiмiнен бұрын тоқтатудың тәртiбi, талаптары мен салдары Қазақстан Республикасының азаматтық заңдарына сәйкес айқындалады.
12-бап. Сақтанушының құқықтары мен мiндеттерi
1. Сақтанушы:
1) сақтандырушыдан объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру талаптарын, объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шарты бойынша өзiнiң құқықтары мен мiндеттерiн түсiндiрудi талап етуге;
2) сақтандыру тәуекелiн бағалау үшiн тәуелсiз сарапшыны тартуға;
3) сақтандыру полисi жоғалған жағдайда оның телнұсқасын алуға;
4) келтiрiлген зиянның мөлшерiн бағалаудың нәтижелерiмен әрi сақтандырушы және (немесе) тәуелсiз сарапшы жүргiзген сақтандыру төлемi мөлшерiнiң есептерiмен танысуға;
5) объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартын мерзiмiнен бұрын тоқтатуға;
6) сақтандырушының сақтандыру төлемiн жүзеге асырудан бас тарту немесе оның мөлшерiн азайту туралы шешiмiне Қазақстан Республикасының заңдарында белгiлеген тәртiппен дау айтуға;
7) қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiдегi сақтандыру тәуекелiн азайтуға әкеп соғуы мүмкiн мән-жайлар өзгерген жағдайда (сақтандыру жағдайының басталу ықтималдығы немесе ол басталған кезде болуы мүмкiн зиян мөлшерi), объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартының талаптарын өзгертудi талап етуге;
8) осы Заңда көзделген жағдайларда және тәртiппен сақтандыру төлемiн алуға құқылы.
Объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартында сақтанушының Қазақстан Республикасының заң актiлерiне қайшы келмейтiн басқа құқықтары да көзделуi мүмкiн.
2. Сақтанушы:
1) сақтандыру сыйлықақысын объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартында белгiленген мөлшерде, тәртiппен және мерзiмдерде төлеуге;
2) объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартын жасасу кезiнде сақтандырушыға объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi және ерiктi сақтандырудың бұрынғы шарттары, сақтандыру жағдайлары, сақтандыру төлемдерi мен объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартын жасасу үшiн қажеттi өзге де мәлiметтер туралы ақпаратты беруге;
3) үш жұмыс күнi iшiнде сақтандырушыға және құзыретiн негiзге ала отырып мемлекеттiк органдарға мән-жайлардың өзгергенi туралы, егер бұл өзгерiстер сақтандыру тәуекелiнiң ұлғаюына әсер етуi мүмкiн болса, хабарлауға;
4) сақтанушыны және құзыретiн негiзге ала отырып мемлекеттiк органдарды сақтандыру тәуекелiн едәуiр ұлғайтуы мүмкiн, қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiде жоспарланып отырған жаңғырту және (немесе) қайта бейiндеу туралы хабарлауға;
5) қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiдегi аварияны болдырмау жөнiндегi қажеттi және мүмкiн болатын шараларды қолдануға;
6) сақтандыру жағдайының басталғаны туралы өзiне белгiлi болғанда бұл туралы дереу, бiрақ үш күннен кешiктiрмей сақтандырушыға хабарлауға;
7) авария туындаған кезде болуы мүмкiн шығындарды болдырмау немесе азайту, соның iшiнде мүлiктердi аман алып қалу және зардап шеккен адамдарға көмек көрсету жөнiнде қалыптасқан жағдайдағы ақылға қонымды және қолдан келетiн шараларды қолдануға;
8) қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiдегi аварияның туындау себептерi мен өзге де мән-жайларға өз бетiнше зерттеп-тексеру жүргiзу мүмкiндiгiмен сақтандырушының өкiлiн қамтамасыз етуге;
9) зақымданған мүлiктiң және бүлiну аймағының олардың сақтандыру жағдайы басталғаннан кейiнгi күйiнде сақтандырушының өкiлi қарағанға дейiн сақталуын (eгep бұл қауiпсiздiк мүдделерiне қайшы келмесе немесе зиян мөлшерiне әсер етпесе) қамтамасыз етудiң мүмкiн болатын барлық шараларын қолдануға;
10) сақтандырушыға барлық қолда бар қажеттi ақпарат (қажет болған кезде - жазбаша түрде) пен сақтандыру жағдайының басталу себептерi, барысы және салдары туралы, сондай-ақ келтiрiлген зиянның сипаты мен мөлшерi туралы талқылауға мүмкiндiк беретiн құжаттарды беруге;
11) қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiдегi аварияның салдарынан келтiрiлген зиянды өтеу туралы талап немесе талап-арыз қойылғаны жөнiнде өзiне белгiлi болғанда, үш жұмыс күнi iшiнде бұл туралы сақтанушыға кез келген қолжетiмдi тәсiлмен хабарлауға;
12) келтiрiлген зиян үшiн жауапты тұлғаға қойылатын керi талап құқығының сақтандырушыға өтуiн қамтамасыз етуге мiндеттi.
Объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартында сақтанушының Қазақстан Республикасының заң актiлерiне қайшы келмейтiн басқа да мiндеттерi көзделуi мүмкiн.
13-бап. Сақтандырушының құқықтары мен мiндеттерi
1. Сақтандырушы:
1) объект иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартын жасасу кезiнде сақтанушыдан (сақтандырылушыдан) Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексiнде көзделген мәлiметтерден басқа, осы Заңға сәйкес объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартын жасасу үшiн қажеттi мәлiметтердi, соның iшiнде объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi және ерiктi сақтандырудың бұрынғы шарттары, сақтандыру жағдайлары және сақтандыру төлемдерi туралы ақпаратты беруiн талап етуге;
2) сақтандыру тәуекелiн бағалау үшiн тәуелсiз сарапшыны тартуға;
3) тиiстi мемлекеттiк органдар мен ұйымдардан, олардың құзыретiн негiздей отырып, сақтандыру жағдайының басталу фактiсiн және үшiншi тұлғаларға келтiрiлген зиянның мөлшерiн растайтын құжаттарды сұратуға;
4) үшiншi тұлғалардың зақымданған мүлкiн және бүлiну аймағын қарап тексеруге қатысуға және қарап тексеру актiлерiне қол қоюға;
5) қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiдегi сақтандыру тәуекелiн (сақтандыру жағдайының басталу ықтималдығы немесе ол басталған кезде болуы мүмкiн зиян мөлшерi) ұлғайтуға әкеп соғуы мүмкiн мән-жайлар өзгерген жағдайда объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартының талаптарын өзгертуiн талап етуге;
6) келтiрiлген зиянды өтеуге байланысты қатынастарда сақтанушының (сақтандырылушының) атынан және оның тапсырмасы бойынша өкiлдiк етуге;
7) сақтанушының (сақтандырылушының) тапсырмасы бойынша пайда алушылар ұсынатын талап-арыздарға қатысты оның атынан сотта iс жүргiзудi өзiне қабылдауға құқылы. Алайда, сақтандырушының бұл iс-әрекеттерi оның сақтандыру төлемдерiн жүзеге асыру жөнiндегi өз міндетін мойындауы деп бағалануға тиiс емес;
8) зиян келтiрiлгенi үшiн жауапты тұлғаға керi талап қоюға құқылы.
Объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартында сақтандырушының Қазақстан Республикасының заң актiлерiне қайшы келмейтiн басқа да құқықтары көзделуi мүмкiн.
2. Сақтандырушы:
1) сақтанушыны (сақтандырылушыны) объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру талаптарымен таныстыруға, объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартынан туындайтын оның құқықтары мен мiндеттерiн түсiндiруге;
2) сақтанушыға (сақтандырылушыға) объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру ережесiн қоса тiркеп, белгiленген мерзiмде сақтандыру полисiн беруге;
3) сақтандыру жағдайы басталған кезде осы Заңда көзделген тәртiппен және жағдайда сақтандыру төлемiн жүргізуге;
4) сақтандыру төлемiн төлеуден бас тарту туралы шешiм қабылданған жағдайда сақтанушыға (пайда алушыға) бас тартудың дәлелдi негiзделген себептерiн жазбаша нысанда жiберуге;
5) сақтандыру құпиясын қамтамасыз етуге мiндеттi.
Объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартында сақтандырушының Қазақстан Республикасының заң актiлерiне қайшы келмейтiн басқа да мiндеттерi көзделуi мүмкiн.
14-бап. Үшiншi тұлғалардың құқықтары
1. Үшiншi тұлғалар:
1) қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiдегi аварияның салдарынан болған сақтандыру жағдайының басталуы туралы сақтандырушыға хабарлауға;
2) сақтанушының (сақтандырылушының) орнына сақтандыру төлемiн жүзеге асыру үшiн қажеттi құжаттарды жинауды жүргiзуге және оларды сақтандырушыға табыс етуге;
3) келтiрiлген зиянның мөлшерiн бағалау үшiн тәуелсiз сарапшы көрсететiн қызметтердi пайдалануға;
4) келтiрiлген, зиянның мөлшерiн бағалау нәтижелерiмен және сақтандыру төлемi мөлшерiнiң есептерiмен танысуға;
5) сақтандыру төлемiн осы Заңда белгiленген мөлшерде, тәртiппен және мерзiмдерде алуға;
6) сақтандырушының сақтандыру төлемiн жүзеге асырудан бас тарту немесе оның мөлшерiн азайту жөнiндегi шешiмiне Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен дау айтуға;
7) келтiрiлген зиянды келтiрiлген зиян сомасының алынған сақтандыру төлемдерiнiң сомасынан асатындай мөлшерде өтеу туралы сақтандырушыға талап қоюға құқылы.
2. Осы баптың 1-тармағында белгiленген үшiншi тұлғалардың құқықтары заңдарда көзделген жағдайларда өзге тұлғаларға (пайда алушыларға) ауысады.
15-бап. Сақтандыру сомасының мөлшерi
1. Осы Заңда объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шарты бойынша сақтандыру сомасының мынадай ең төменгi мөлшерлерi (тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгiленген айлық есептiк көрсеткiштермен):
1) өзiнде уытты және жоғары уытты заттар алынатын, өндiрiлетiн, пайдаланылатын, өңделетiн, пайда болатын, сақталатын, тасымалданатын, қоймаға салынатын, түсiрiлетiн (тиелетiн), сатылатын, бейтараптандырылатын немесе жойылатын қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiлер, сондай-ақ атом энергиясын пайдалану объектiлерi үшiн - 70 000;
2) өзiнде жанғыш, тұтанғыш, тотықтанғыш заттар алынатын, өндiрiлетiн, өңделетiн, пайда болатын, сақталатын, қоймаға салынатын, түсiрiлетiн (тиелетiн), сатылатын, бейтараптандырылатын, жойылатын, технологиялық процесте пайдаланылатын немесе магистральдық құбырлармен тасымалданатын қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiлер үшiн - 50 000;
3) өзiнде жарылғыш заттар өндiрiлетiн, пайдаланылатын, өңделетiн, пайда болатын, сақталатын, тасымалданатын, қоймаға салынатын, түсiрiлетiн (тиелетiн), сатылатын, бейтараптандырылатын немесе жойылатын қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiлер үшiн - 70 000;
4) өзiнде биологиялық қауiптi заттар өндiрiлетiн, пайдаланылатын, өңделетiн, пайда болатын, сақталатын, тасымалданатын, қоймаға салынатын, түсiрiлетiн (тиелетiн), сатылатын, бейтараптандырылатын немесе жойылатын қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiлер үшiн - 21000;
5) қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты өзге де объектiлер үшiн - 28 000 болып белгiленедi.
2. Қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объект осы баптың 1-тармағында тiзбелеп көрсетiлген бiрнеше санаттарға бiрден сай келетiн болса, онда ең төменгi сақтандыру сомасының мөлшерiн анықтау үшiн қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объект кiретiн санаттарда көрсетiлген сомалардың ең жоғарғысы пайдаланылады.
16-бап. Сақтандыру сыйлықақысының мөлшерi
1. Объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шарты бойынша сақтандыру сыйлықақысының мөлшерi қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiнiң санатына қарай сақтандыру сомасы мөлшерiнiң 0,72 процентiнен 2,02 процентiне дейiнгi шекте тараптардың келiсiмi бойынша белгiленедi.
2. Нақты объект үшiн сақтандыру тарифiнiң шамасы өндiрiстiң көлемiне, оның өндiрiстiк сипаттамаларына, объектiде бар қауiптi заттар көлемiне, орын алған авариялық деңгейiне, орналасу орнына және нұқсанның болуы мүмкiн мөлшерiне және нұқсан келтiрiлу ықтималдығына ықпал ететiн басқа да факторларға қарай белгiленедi.
17-бап. Сақтандыру сыйлықақысын төлеу тәртiбi мен
мерзiмдерi
Сақтандыру сыйлықақылары объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шарты жасалғаннан кейiн он күннiң iшiнде бiр мезгiлде төленедi.
Объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шарты кез келген негiздер бойынша өзгерген кезде жаңадан есептелген және бұрын төленген сақтандыру сыйлықақылары арасындағы айырма он бес күн iшiнде қосымша төленуге (қайтарылуға) тиiс.
18-бап. Сақтандыру жағдайы мен сақтандыру төлемiнiң
мөлшерiн айқындау
1. Қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiдегi аварияның салдарынан үшiншi тұлғаның өмiрiне, денсаулығына және (немесе) мүлкiне келтiрiлген зиянды өтеу жөнiндегi сақтанушының (сақтандырылушының) азаматтық-құқықтық жауапкершiлiгiнiң басталу фактiсi объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шарты бойынша сақтандыру жағдайы деп танылады.
Сақтандырушы немесе тәуелсiз сарапшы сақтандыру төлемiнiң мөлшерiн аварияның себептерiн тексеру актiсiнiң, сот шешiмдерiнiң және келтiрiлген зиянның мөлшерi туралы деректер қамтылған басқа да материалдардың негiзiнде айқындайды.
2. Әрбiр үшiншi тұлғаның өмiрi мен денсаулығына келтiрiлген зиян үшiн төленетiн сақтандыру төлемiнiң мөлшерi осы Заңда (тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгiленген айлық есептiк көрсеткiштермен) белгiленедi және:
1) қаза тапқан кезде - 600;
2) мүгедектiк белгiленген кезде:
I топтағыларға - 500;
II топтағыларға - 400;
III топтағыларға - 300;
3) мертiгу, жарақаттану немесе денсаулықтың өзге де зақымдануы кезiнде мүгедектiк белгiленбей - амбулаториялық және (немесе) стационарлық емделуге жұмсалған iс жүзiндегi шығыстар мөлшерiнде, бiрақ 200-ден аспайтындай мөлшердi құрайды. Бұл ретте сақтандыру төлемiнiң мөлшерi әрбiр стационарлық емделу күнi үшiн кемiнде 1,5 айлық есептiк көрсеткiштi құрауға тиiс.
3. Мүлiк зақымданған кезде келтiрiлген зиянның мөлшерi оны қалпына келтiру құнының есебi негiзге алынып, сақтандыру жағдайы басталғанға дейiн мүлiктiң орын алған тозуы ескерiле отырып айқындалады.
Мүлiктi қалпына келтiру құны сақтандыру жағдайы басталған кезде қолданылған орташа нарықтық баға мен тарифтер негiзiнде айқындалады.
Мүлiк жойылған кезде келтiрiлген зиянның мөлшерi мүлiктiң нақты құны негiзге алынып, мүлiктiң сақтандыру жағдайы басталған күнгi тозуы ескерiле отырып айқындалады.
Мүлiктi қалпына келтiру техникалық жағынан мүмкiн болмаса немесе экономикалық тұрғыдан негiзсiз болса, ол жойылды деп есептеледi. Мүлiктi қалпына келтiру, егер бұл ретте күтiлетiн шығыстар (қалпына келтiру құны) оның сақтандыру жағдайы басталған күнгi есептелген тозуын ескере отырып, мүлiктiң нақты құнының сексен процентiнен асып кетсе, экономикалық тұрғыдан негiзсiз деп есептеледi.
4. Сақтандыру жағдайының басталуы нәтижесiнде әрбiр үшiншi тұлғаның мүлкiне келтiрiлген зиянның мөлшерiн сақтанушының (сақтандырылушының) немесе пайда алушы болып табылатын өзге тұлғаның өтiнiшi бойынша сақтандырушы айқындайды. Келтiрiлген зиянның мөлшерiн бағалауды қажет болған кезде тәуелсiз сарапшы жүргiзуi мүмкiн. Келтiрiлген зиянды бағалау нәтижелерiмен келiспеген жағдайда тараптар өзгеше дәлелдеуге құқылы.
5. Сақтандыру төлемi үшiншi тұлғаға келтiрiлген залалдың (нақты нұқсанның) мөлшерiнен аспауға тиiс.
Әрбiр үшiншi тұлғаның өмiрi мен денсаулығына келтiрiлген зиян үшiн сақтандыру төлемi осы баптың 2-тармағында белгiленген мөлшерде жүзеге асырылады.
6. Сақтандырушы келтiрiлген зиянның мөлшерiн айқындау мақсатымен қосымша тексеру жүргiзуге құқылы. Осыған байланысты ол мемлекеттiк органдардан аварияны техникалық тексеру материалдарын, зиян келтiруге байланысты құжаттарды, медициналық құжаттарды, шығын болған (бүлiнген, жойылған) мүлiктiң құны, жүргiзiлген жұмыстардың, келтiрiлген шығындардың құны туралы талқылауға мүмкiндiк беретiн шоттарды, сондай-ақ өзге де қажеттi құжаттарды талап етуге құқылы.
7. Сақтандыру төлемдерi объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартында белгiленген сақтандыру сомасының шегiнде жүргiзiледi.
Yшiншi тұлғаларға келтiрiлген зиянды толық өтеу үшiн сақтандыру сомасы жетiспеген кезде сақтандырушы осы Заңның 19-бабының 7-тармағында көзделген тәртiппен объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартында белгiленген сақтандыру сомасы шегiнде сақтандыру төлемдерiн жүзеге асырады. Бұл ретте пайда алушы келтiрiлген зиянды келтiрiлген зиянның сомасы алынған сақтандыру төлемiнiң сомасынан асатындай мөлшерде өтетy туралы тiкелей сақтанушыға (сақтандырылушыға) талап қоюға құқылы.
8. Объектiлер иелерiнiң азаматтық-құқықтық жауапкершiлiгi бiрнеше сақтандырушыда сақтандырылған кезде әрбiр сақтандырушы өзiмен жасалған шарт шегiнде сақтанушының алдында жауапкершiлiкте болады, алайда сақтанушының (пайда алушының) барлық сақтандырушылардан алған сақтандыру төлемдерiнiң жалпы сомасы нақты нұқсаннан аспауға тиiс.
Бұл ретте сақтанушы өзiмен жасалған шартта көзделген сақтандыру сомасының көлемiнде кез келген сақтандырушыдан сақтандыру төлемiн алуға құқылы. Егер алынған сақтандыру төлемi нақты нұқсанды жаппаған жағдайда, сақтанушы жетпейтiн соманы басқа сақтандырушыдан алуға құқылы.
Сақтандыру төлемiнен толықтай немесе iшiнара босатылған сақтандырушы келтiрiлген нұқсанды басқа сақтандырушылардың өтегенiне орай, сақтанушыға шеккен шығыстарды шегере отырып, сақтандыру сыйлықақысының тиiстi бөлiгiн қайтаруға мiндеттi.
9. Келтiрiлген зиянды басқа тұлғалар да өтеген жағдайларда, сақтандырушы объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шарты бойынша сақтандыру төлемiнiң сомасы мен басқа тұлғалар өтейтiн соманың арасындағы айырманы ғана төлейдi. Сақтанушы өзiне белгiлi болған, басқа тұлғалардың үшiншi тұлғаларға зиянды өтеуге жүргiзген төлемдерi туралы сақтандырушыға хабарлауға мiндеттi.
10. Сақтандырушы сақтанушының сақтандыру жағдайында залалды болдырмау немесе азайту мақсатында шеккен шығыстарын да, егер мұндай шығыстар қажет болса және (немесе) сақтандырушының нұсқауларын орындау үшiн жүргiзiлсе, тiптi тиiстi шаралар сәтсiз болса да, өтеуге мiндеттi. Аталған шығыстарды өтеудi сақтандырушы тиiстi шығындар туралы актiнi алған күннен бастап, бiрақ сақтандыру төлемдерi жүзеге асырылғаннан кейiн, отыз күн ішінде жүргізеді.
Сақтанушының аталған шығыстары нақты мөлшерде өтеледi, алайда сақтандыру төлемi мен шығыстар өтемiнiң жалпы сомасы объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартында көзделген сақтандыру сомасынан аспайтындай болып өтеледi. Егер шығыстар сақтанушы сақтандырушының нұсқауларын орындауы нәтижесiнде туындаған болса, олар сақтандыру сомасына қатыссыз, толық мөлшерде өтеледi.
11. Жәбiрленушi қайтыс болып, оның мұрагерлерi жоқ болған жағдайда, жәбiрленушiнi жерлеген тұлғаға сақтандырушы жерлеуге қажеттi шығыстарды нақты жұмсалған шығындар мөлшерiнде, бiрақ объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартында белгiленген сақтандыру сомасының шегiнде өтейдi.
19-бап. Сақтандыру төлемiн жүзеге асыру шарттары мен
тәртiбi
1. Сақтандырушыға сақтандыру төлемi туралы талапты сақтанушы (сақтандырылушы) не пайда алушы болып табылатын өзге тұлға мынадай құжаттарды қоса тiркей отырып, жазбаша нысанда ұсынады:
1) объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартының көшiрмесi;
2) пайда алушының келтiрiлген зиян мен оның мөлшерiн растайтын құжаттарды қоса тiркеп, зиянды өтеу туралы сақтандырушы мойындаған талаптары немесе қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiдегi аварияның салдарынан келтiрiлген зиянды өтеу туралы заңды күшiне енген сот шешiмi;
3) зиянды болдырмау немесе мөлшерiн азайту жөнiнде шаралар қолдануға байланысты шығыстарды растайтын құжаттар (болған жағдайда).
2. Құжаттарды қабылдаған сақтандырушы табыс етiлген құжаттардың толық тiзбесiн және олар қабылданған күндi көрсете отырып, өтiнiш берушiге анықтама беруге мiндеттi.
3. Сақтандырушы сақтандыру төлемiн жүзеге асыру кезiнде сақтанушыдан (сақтандырылушыдан) немесе пайда алушы болып табылатын өзге тұлғадан оның сақтандырушыға талап қою құқығын шектейтiн шарттар қабылдауын талап етуге құқылы емес.
4. Үшiншi тұлға (ал ол қайтыс болған жағдайда - оның қайтыс болуына байланысты зиянды өтеуге Қазақстан Республикасының заңына сәйкес құқығы бар тұлға) немесе келтiрiлген зиянды сақтандырушының осы Заңмен белгiленген жауапкершiлiгiнiң шегiнде үшiншi тұлғаға (зиянды өтеуге құқығы бар тұлғаға) өтеген және сақтандыру төлемiн алуға құқық алған өзге тұлға пайда алушы болып табылады.
5. Сақтандырушы сақтандыру төлемiн осы баптың 1-тармағында көзделген құжаттарды алған күнiнен бастап отыз күннен кешiктiрмей жүргiзедi.
6. Сақтандырушы сақтандыру төлемiн уақтылы жүзеге асырмаған жағдайда пайда алушыға Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексiнде белгiленген тәртiппен және мөлшерде тұрақсыздық айыбын төлеуге мiндеттi.
7. Қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiдегi, сақтандыру жағдайы деп сақтандырушы таныған немесе соттың шешiмiмен танылған аварияның салдарынан зиянды өтеу туралы өтiнiштердi қанағаттандыру олардың түсу тәртiбiмен, ал бiрнеше өтiнiш бiр мезгiлде түскен кезде мынадай кезектілікпен жүзеге асырылады:
1) бiрiншi кезекте жеке тұлғалардың өмiрiне және денсаулығына келтiрiлген зиянды өтеу туралы талаптар қанағаттандырылады;
2) екiншi кезекте жеке тұлғалардың мүлкiне келтiрiлген зиян өтеледi;
3) үшiншi кезекте заңды тұлғалардың мүлкiне келтiрiлген зиян өтеледі.
20-бап. Зиян келтiрген тұлғаға керi талап қою құқығы
1. Сақтандыру төлемiн жүзеге асырған сақтандырушының:
1) сақтанушы (сақтандырылушы) сақтандыру жағдайының туындауына бағытталған не оның басталуына ықпал ететiн қасақана iс-әрекеттер жасаған;
2) сақтанушы (сақтандырылушы) Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде белгiленген тәртiппен сақтандыру жағдайымен себептiк байланыстағы қасақана қылмыстар не әкiмшiлiк құқық бұзушылықтар деп танылған iс-әрекеттер жасаған;
3) сақтанушының (сақтандырылушының) зиянды азайту жөнiнде ақылға қонымды және қолдан келетiн шараларды қасақана қолданбауы салдарынан оның мөлшерi ұлғайған;
4) сақтанушы (сақтандырылушы) сақтандырушыға сақтандыру объектiсi туралы, сақтандыру тәуекелi, сақтандыру жағдайы және оның салдарлары туралы көрiнеу жалған мәлiметтердi хабарлаған;
5) сақтанушы (сақтандырылушы) сақтандыру жағдайының басталуына жауапты тұлғаға өзiнiң талап қою құқығынан бас тартқан, сондай-ақ сақтандырушыға талап қою құқығының ауысуы үшiн қажеттi құжаттарды беруден бас тартқан жағдайларда төленген сома шегiнде сақтанушыға керi талап қоюға құқығы бар.
2. Сақтанушының (сақтандырылушының) объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шарты бойынша өтелген, келтiрiлген зиян үшiн жауапты тұлғаға керi талап қою құқығы төленген сома шегiнде сақтандыру төлемiн жүзеге асырған сақтандырушыға ауысады.
3. Объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шарты бойынша сақтандыру төлемiн жүзеге асырған сақтандырушы, қасақана iс-әрекеттердi қоспағанда, қызметтiк, лауазымдық немесе өзге де еңбек мiндеттерiн бұзуы қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiдегi аварияға себеп болған олардың қызметкерлерiне керi талап қоюға құқылы емес.
21-бап. Сақтандырушыны сақтандыру төлемiн жүзеге
асырудан босату негiздерi
1. Егер сақтандыру жағдайы:
1) қажеттi қорғану мен аса қажеттiлiк жағдайында жасалған iс-әрекеттердi қоспағанда, пайда алушының сақтандыру жағдайының туындауына бағытталған не оның басталуына ықпал ететiн қасақана iс-әрекеттерi;
2) пайда алушының Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде белгiленген тәртiппен қасақана қылмыстар немесе әкiмшiлiк құқық бұзушылық деп танылған және сақтандыру жағдайымен себептiк байланыста болған iс-әрекеттерiнiң салдарынан болса, сақтандырушы сақтандыру төлемiнен толығымен немесе iшiнара бас тартуға құқылы.
2. Егер сақтандыру жағдайы:
1) әскери iс-қимылдар;
2) азаматтық соғыс, халықтың кез келген толқулары, жаппай тәртiпсiздiк немесе ереуiлдер салдарынан болса, сақтандырушы сақтандыру төлемдерiн жүзеге асырудан босатылады.
3. Сақтандырушының сақтандыру төлемiн жүзеге асырудан бас тартуына мыналар да:
1) объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартында көзделген сақтандыру сомасынан артық зиянды өтеу туралы кез келген талаптар;
2) сақтанушының (сақтандырылушының) және (немесе) пайда алушы болып табылатын өзге тұлғаның залал келтiруге кiнәлi тұлғадан залалдың тиiстi өтемiн алуы;
3) сақтандырушыға сақтандыру жағдайының басталуы туралы хабарламау негiз болуы мүмкiн.
4. Сақтандырушы сақтандыру төлемiнен бас тарту туралы шешiм қабылдайды және отыз күн iшiнде бас тарту себептерiн дәлелдi негiздей отырып, сақтанушыға (сақтандырылушыға) және (немесе) пайда алушыға жазбаша нысанда хабарлайды.
5. Сақтандырушының сақтандыру төлемiн жүргiзуден бас тартуына сақтанушы (сақтандырылушы) және (немесе) пайда алушы болып табылатын өзге тұлға сотқа шағым жасауы мүмкiн.
22-бап. Дауларды қарау тәртiбi
Объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру шартынан туындайтын даулар Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен қаралады.
23-бап. Қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен
байланысты объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн
мiндеттi сақтандыру туралы Қазақстан
Республикасының заңдарын бұзғаны үшiн жауаптылық
Қызметi үшiншi тұлғаларға зиян келтiру қаупiмен байланысты объектiлер иелерiнiң жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру туралы Қазақстан Республикасы заңдарының бұзылуына кiнәлi тұлғалар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауаптылықта болады.
Қазақстан Республикасының
Президентi