Нью-Йоркте 2000 жылғы 6 қыркүйекте жасалған Балаларды саудалауға, балалар зинақорлығына және балалар порнографиясына қатысты Баланың құқықтары туралы конвенцияның факультативтік хаттамасы бекітілсін.
Қазақстан Республикасының
Президенті
Балаларды саудалауға, балалар зинақорлығына және
балалар порнографиясына қатысты баланың құқықтары туралы
Конвенцияның факультативтiк Хаттамасы
(Нью-Йорк қ. 2000 жылғы 6 қыркүйек)
(2002 жылғы 18 қаңтарда күшіне енді - ҚР СІМ-нің ресми сайты)
Осы Хаттаманың қатысушы мемлекеттерi,
Баланың құқықтары туралы конвенцияның мақсаттарына қол жеткізуге және оның ережелерiнiң, әсiресе 1, 11, 21, 32, 33, 34, 35 және 36-баптарының жүзеге асырылуына жәрдемдесу үшiн қатысушы мемлекеттер балаларды саудалау iс-әрекетiнен, балалар зинақорлығынан және балалар порнографиясынан баланы қорғаудың кепiлдiктерiн қамтамасыз ету мақсатында қабылдауға тиiстi шараларға неғұрлым кең сипат берудiң ұтымды болатындығын есептей отырып,
сондай-ақ, баланы экономикалық эксплуатациядан және оның денсаулығына қауiп төндiруi немесе білім алуына кедергi келтiруi немесе оның денсаулығына, денесi мен ақыл-ойы, рухани, моральдiк және әлеуметтiк дамуына нұқсан келтiруi мүмкiн кез келген жұмыс атқарудан қорғау құқығы Баланың құқықтары туралы конвенцияда танылғандығын есептей отырып,
балаларды саудалау, балалар зинақорлығы және балалар порнографиясы мақсатындағы балаларды халықаралық контрабандалық тасымалдаудың зор деңгейдегi және өсе түсiп отырған көлемiне айрықша алаңдаушылық бiлдiре отырып,
балаларды саудалауды, балалар зинақорлығын және балалар порнографиясын тiкелей ынталандыратындықтан балалар үшiн ерекше қауiптi болып саналатын, кең таралған және қолданылуының жалғасы бар секс-туризмнiң практикасына терең алаңдаушылық бiлдiре отырып,
қыз балаларды қосқанда, балалар топтары бiрқатарының сексуалдық пайдаланудың тәуекелдiгiне неғұрлым зор деңгейде душар етiлетiндiгiн және сексуалдық мақсатта пайдаланудағы балалардың арасында қыз балалардың үлесi мөлшерден тыс зор болғандығын тани отырып,
Интернеттегi және дами түсiп отырған басқа технологиялардың шеңберіндегі балалар порнографиясының өсе түсiп отырған қол жеткiзiлiмдiгiне алаңдаушылық бiлдiре отырып және Интернеттегi балалар порнографиясына қарсы күрес жөніндегі Халықаралық конференцияға (Вена, 1999 жыл), және, атап айтқанда, оның балалар порнографиясы мен оны жарнамалаудың өндiрiсiн, таратылуын, экспортын, берiлуiн, импортын, қасақана сақталуын криминализациялауға бүкiл әлемдi шақыратын және үкiметтер мен Интернет индустриясының арасындағы ынтымақтастық пен әрiптестiктi анағұрлым тығыз етудiң зор маңыздылығын атап көрсететiн оның шешiмiне сiлтеме жасай отырып,
жеткiлiксiз даму деңгейiн, экономикалық диспропорцияларды, теңсiздiк сипатындағы әлеуметтiк-экономикалық құрылымды, ыңғайсыз отбасыларының болуын, төменгi білім деңгейiн, қалалар мен ауылдық аймақтардың арасындағы көшi-қонды, жыныстық сипатқа қатысты кемсiтудi, жасы үлкендердiң жауапсыз сексуалдық мiнез-құлқын, нұқсан келтiретiн дәстүрлердi, қарулы жанжалдарды және балаларды контрабандалық тасымалдауды қосқанда, балаларды саудалауға, балалар зинақорлығына және балалар порнографиясына жол беретiн барлық факторларды ескеретiн әмбебапты көзқарасты қабылдаудың оларды жоюға жәрдемдесетiнiн есептей отырып,
тұтынушылардың балаларды саудалауға, балалар зинақорлығына және балалар порнографиясына арналған сұранысын азайту үшiн, қоғамды хабардар ету деңгейiн арттыруға бағытталған күш-жiгер жұмсаудың қажет екендiгiн есептей отырып, сондай-ақ барлық қатысушылардың арасындағы кең ауқымды әрiптестiк қатынастарды нығайтудың және құқық қолдану шараларын ұлттық деңгейде күшейтудiң зор маңыздылығына сене отырып,
Балаларды қорғау және мемлекетаралық сипаттағы асырап алу саласындағы ынтымақтастық туралы Гаага конвенциясын, Балаларды халықаралық ұрлаудың азаматтық-құқықтық аспектiлерi туралы Гаага конвенциясын, Ата-аналардың жауапкершiлігi мәселелеріндегі юрисдикция, қолданылатын құқық, тану, құқық қолдану мен ынтымақтастық және балаларды қорғау шаралары туралы Гаага конвенциясын, сондай-ақ Бала еңбегiне тыйым салу және оның ең ауыр нысандарын жоюға арналған дереу шаралары туралы Халықаралық еңбек ұйымының № 182 конвенциясын қоса алғанда, балаларды қорғау саласындағы халықаралық-құқықтық құжаттардың ережелерiн назарға ала отырып,
Баланың құқықтарын ынталандыру және қорғау iсiнiң кеңiнен қуатталуын көрсететiн Баланың құқықтары туралы конвенцияға барлық жерлерде қолдау көрсетiлуiн жiгерге ала отырып,
Балаларды саудалауды, балалар зинақорлығын және балалар порнографиясын ескерту жөніндегі iс-қимылдар бағдарламасының және 1996 жылғы 27-31 тамызда өткен Балаларды коммерциялық мақсаттарда сексуалдық пайдалануға қарсы дүниежүзiлiк конгресiнде қабылданған Декларацияның және Iс-қимылдар жоспарының, сондай-ақ тиiстi халықаралық органдардың осы мәселе төңiрегіндегі басқа да шешiмдерi мен ұсыныстарының ережелерiн жүзеге асырудың зор маңыздылығын тани отырып,
Баланы қорғау және оның үйлесiмдi дамуы үшiн әр халықтың дәстүрi мен мәдени құндылықтарының зор маңыздылығын тиiстi түрде ескере отырып,
төмендегiлер туралы уағдаласты:
1-бап
Қатысушы мемлекеттер осы Хаттамада көзделгенiндей, Балаларды саудалауға, балалар зинақорлығына және балалар порнографиясына тыйым салады.
2-бап
Осы Хаттаманың мақсаттары үшiн:
а) балаларды саудалау баланың сыйақы үшiн немесе кез келген басқаша өтем жасаған үшiн кез келген тұлғамен немесе тұлғалар тобымен басқа тұлғаға немесе тұлғалардың тобына берiлуiн көздейтiн кез келген келісімдi немесе мәміленi бiлдiредi;
б) балалар зинақорлығы сыйақы үшiн немесе кез келген басқаша өтем жасаған үшiн баланы сексуалдық сипаттағы iс-әрекетте пайдалануды білдiредi;
с) балалар порнографиясы iс жүзiнде немесе жасанды жасалғанына қарамастан айқын көрiнетiн сексуалдық iс-қимылдар жасап жатқан баланың қайсыбiр әдiспен жасалған кез келген көрiнiсiн немесе баланың жыныстық дене мүшелерiнiң, негiзiнен сексуалдық мақсаттағы кез келген көрiнiсiн бiлдiредi.
3-бап
1. Әрбiр қатысушы мемлекет кемiнде мынадай әрекеттер мен iс-әрекеттердiң түрлерiн неғұрлым толық мөлшерде, осы қылмыстардың ұлттық немесе трансұлттық деңгейде не жеке немесе ұйымдасқан тәртiпте жасалғандығына қарамастан, өзiнiң криминалдық немесе қылмыстық құқығына жатқызуды қамтамасыз етедi:
а) 2-бапта анықталатын, балаларды саудалау мағынасында:
i) төмендегi мақсаттарда баланы қайсыбiр әдiстi қолдану арқылы ұсыну, беру немесе алу:
а. баланы сексуалдық пайдалану;
b. баланың дене мүшелерiн сыйақы үшiн беру;
с. баланы ерiксiз жұмыстарда пайдалану.
ii) асырап алуға қатысты қолданылатын халықаралық құқық актілеріне қайшылық келтiре отырып, делдалдық негiзде баланы асырап алуға негiздемесiз тарту;
b) 2-бапта анықталатын, балалар зинақорлығы мақсатында баланы ұсыну, беру немесе алу;
с) 2-бапта анықталатын, жоғарыда аталған мақсаттарда балалар порнографиясының өндiрiсi, таратылуы импорты, экспорты, ұсынылуы, сатылуы немесе сақталуы.
2. Қатысушы мемлекеттiң ұлттық заңнамасының ережелерi ескерiле отырып, осы тақылеттес ережелер осындай әрекеттердiң кез келгенiмен қастандық жасауға қолданылады.
3. Қатысушы мемлекеттiң әрқайсысы осы қылмыстар үшiн, олардың ауырлық деңгейi ескерiле отырып, тиiстi жазалау шараларын көздейдi.
4. Қатысушы мемлекеттiң әрқайсысы, өзiнің ұлттық заңдарының ережелерiн ескере отырып, тиiстi жағдайларда, осы баптың 1-тармағында көзделген қылмыстарға қатысты заңды тұлғалардың жауапкершiлiгiн белгiлеу үшiн шаралар қабылдайды. Қатысушы мемлекеттiң құқықтық принциптерi ескерiле отырып, заңды тұлғалардың осындай жауапкершiлiгi қылмыстық, азаматтық немесе әкiмшiлiк сипатта болуы мүмкiн.
5. Қатысушы мемлекеттер, баланы асырап алуға қатысты барлық тұлғалар қолданылымды халықаралық құқықтық актiлердiң ережелерiне сәйкес iс-қимыл жасауы үшiн барлық тиiстi құқықтық және әкiмшiлiк шараларды қолданады.
4-бап
1. Әрбiр қатысушы мемлекет 3-баптың 1-тармағында көрсетiлген қылмыстарға қатысты өзiнiң юрисдикциясын белгiлеу үшiн, ондай қылмыстар оның аумағында немесе осы мемлекетте тiркелген теңiз немесе әуе кемесiнiң бортында жасалған кезде, қажеттi болып табылуы мүмкiн шаралар қабылдайды.
2. Әрбір қатысушы мемлекет 3-баптың 1-тармағында көрсетiлген қылмыстарға қатысты өзiнiң юрисдикциясын белгілеу үшiн қажеттi болып табылуы мүмкiн осындай шараларды мынадай жағдайларда қабылдай алады:
а) болжамдалған қылмыскер осы мемлекеттiң азаматы болып табылса немесе кәдiмгi тұрғылықты жерi осы мемлекеттiң аумағында болса;
b) зардап шеккен адам осы мемлекеттiң азаматы болып табылса.
3. Әрбiр қатысушы мемлекет жоғарыда аталған қылмыстарға қатысты өзiнiң юрисдикциясын орнату үшiн қажеттi болып табылуы мүмкiн шараларды келесi жағдайларда да қабылдай алады: болжамды қылмыскер оның аумағында болған кезде және өз азаматының қылмысқа қатысы бар деген себеппен, оны басқа қатысушы мемлекетке бермеген жағдайда.
4. Осы Хаттама бойынша мемлекетiшiлiк құқыққа сәйкес жүзеге асатын кез келген қылмыстық юрисдикцияға жол берiлуi мүмкiн.
5-бап
1. 3-баптың 1-тармағында көрсетiлген қылмыстар, тапсыруды қажет ететiн қылмыстар ретiнде қатысушы мемлекеттердiң арасындағы тапсыру туралы кез келген шартқа енгiзуге жатады деп саналады, сондай-ақ кейiнгi уақыттағы олардың арасында қол қойылатын тапсыру туралы кез келген шартқа, сондай шарттарда белгiленген ережелерге сәйкес, тапсыруды қажет ететiн қылмыстар ретiнде енгiзiледi.
2. Тапсыру үшiн шарттың болуын талап ететiн қатысушы мемлекетке тапсыру туралы шарттас басқа қатысушы мемлекеттен тапсыру туралы өтiнiш түскен жағдайда, ол осы Хаттаманы осындай қылмыстарға қатысты тапсыру үшiн құқықтық негiз ретiнде қолданылуы мүмкiн. Тапсыру ол туралы өтiнiштi алған мемлекеттiң заңдарында көзделген шарттарға сәйкес жүзеге асырылады.
3. Өздерiнiң арасындағы қатынастарда, тапсыру үшiн шарттың болуын талап етпейтiн қатысушы мемлекеттер осындай қылмыстарды, тапсыру туралы өтiнiштi алған мемлекеттiң заңдарында көзделген шарттарға сәйкес, тапсыруды қажет ететiн қылмыстар ретiнде қарастырады.
4. Осындай қылмыстар, қатысушы мемлекеттердiң арасындағы тапсырудың мақсаттары үшiн, жасалған жерде жасалды деп қарастырумен ғана шектелмей, 4-бапқа сәйкес өзiнiң юрисдикциясын орнатуға мiндеттi мемлекеттiң аумағында да жасалды деп саналады.
5. Тапсыру туралы өтiнiш 3-баптың 1-тармағында көрсетiлген қылмыстардың бiрiне қатысты түскен жағдайда, және егер, ондай өтiнiштi алған қатысушы мемлекет қылмыскердiң азаматтығына сiлтеме жасай отырып қылмыскердi тапсырмаса немесе тапсыратын болмаса, осы мемлекет қылмыстық iстi қозғау мақсатында өзiнiң құзыреттi органдарына iстi беру үшiн тиiстi шаралар қабылдайды.
6-бап
1. Қатысушы мемлекеттер, төмендегi процессуалдық iс-қимылдарды жүргiзуге қажеттi, қол жеткiзген дәлелдемелердi алуда жәрдем көрсетудi қоса алғанда, 3-баптың 1-тармағында көрсетiлген қылмыстарға қатысты басталған тергеулерге, қылмыстық қудалауға немесе тапсырудың рәсiмдерiне байланысты бiр-бiрiне мейлiнше көмек көрсетедi.
2. Қатысушы мемлекеттер, өздерiнiң арасында болуы мүмкiн кез келген шарттарды немесе басқа да уағдаластықтарды басшылыққа ала отырып, осы баптың 1-тармағындағы өздерiнiң мiндеттемелерiн орындайды. Ондай шарттар немесе уағдаластықтар болмаған жағдайда, қатысушы мемлекеттер бiр-бiрiне өздерiнiң мемлекетішілiк құқығына сәйкес көмек көрсетедi.
7-бап
Қатысушы мемлекеттер, өздерiнiң ұлттық заңдарының ережелерiне сәйкес:
а) төмендегiлердi өндiрiп алуды және тәркiлеудi қамтамасыз ететiн шараларды тиесiлi жағдайларда қабылдайды:
i) материалдар, құралдар және басқа да жабдықтар сияқты, осы Хаттамада көзделген қылмыстардың жасалуына немесе жасауға жәрдемдесу үшiн қолданылатын мүлiк;
ii) осындай қылмыстарды жасау арқылы қол жеткiзген табыстар.
b) басқа қатысушы мемлекеттiң (а) (i) тармақшасында көрсетiлген мүлiгiн немесе кiрiстерiн өндiріп алуды немесе тәркілеу туралы өтiнiшiн орындайды;
с) осындай қылмыстарды жасау үшiн пайдаланылатын үй-жайларды уақытша немесе тұрақты жабуға бағытталған шараларды қабылдайды.
8-бап
1. Қатысушы мемлекеттер сотта қылмыстық iстi жүргiзудiң барлық кезеңдерiнде осы Хаттама бойынша тыйым салынатын iс-әрекетке ұшыраған балалардың құқықтары мен мүдделерiн қорғау үшiн тиiстi шаралар қабылдайды, атап айтқанда, төмендегілер арқылы:
а) құрбан болған балалардың қорғансыздығын тану және олардың ерекше мұқтаждықтарын тану үшiн рәсімдерді адаптациялау, атап айтқанда олардың куәгер болу ретіндегі ерекше мұқтаждықтарын тану;
b) құрбан болған балаларды олардың құқықтары, рөлi мен оларға күтiм жасау, оларға қатысты iстер бойынша сотта iс жүргiзудiң мерзiмдерi мен барысы және ол туралы шешiм жөнiнде хабардар ету;
с) құрбан болған балалардың пiкiрлерiн, мұқтаждықтары мен проблемаларын, олардың жеке мүдделерiне ықпал етiлген жағдайларда, ұлттық заңнаманың процессуалдық нормаларына сәйкес сотта iс жүргiзу барысында қорғалуын және қарастыруды қамтамасыз ету;
d) құрбан болған балаларға сотта iс жүргiзудiң барлық кезеңдерiнде тиiстi қолдау көрсету үшiн қызметтер көрсету;
е) құрбан болған балалардың жеке өмiрi мен жеке басын тиiстi жағдайларда қорғау және құрбан болған балалардың жеке басын анықтауға мүмкiндiк беретiн ақпараттың ыңғайсыз таралуын болдырмау мақсатында, ұлттық заңнамаға сәйкес шаралар қабылдау;
f) қорқыту және кек алу әрекеттерiнен құрбан болған балаларды тиiстi жағдайларда қорғауды, сондай-ақ олардың отбасыларын және олардың атынан сөйлейтiн куәгерлердi қорғауды қамтамасыз ету;
g) құрбан болған балаларға өтемақы төлеу туралы iстер жөнiнде шешiм қабылдауда, өкiмдер мен қаулыларды орындауда әсiре кiдiртудi болдырмау.
2. Қатысушы мемлекеттер құрбан болғанның нақты жасы жөнiнде күдiк туындаған жағдайдың, құрбанның жасын анықтау мақсатында тергеу жүргiзудi қоса алғанда, қылмыстық iс қозғауға кедергi жасамауын қамтамасыз етедi.
3. Қатысушы мемлекеттер қылмыстық сот iсiн жүргiзу кезiнде осы Хаттамада көзделген қылмыстардың құрбандары болып табылатын балаларды iске қатыстыруда, бала мүдделерiнiң ең ұтымды сақталуына бiрiншi кезекте назар аударуды қамтамасыз етедi.
4. Қатысушы мемлекеттер осы Хаттамаға сәйкес тыйым салынған қылмыстық әрекеттердің құрбандары болып табылатын балалармен жұмыс iстейтiн тұлғалардың тиiстi дайындықтан өтуiн, атап айтқанда құқықтық және психологиялық дайындықтан өтуiн, қамтамасыз ету үшiн шаралар қабылдайды.
5. Қатысушы мемлекеттер ескерту қызметiмен және/немесе осындай қылмыстардың құрбандарын қорғаумен және оңалтумен айналысатын тұлғалардың және/немесе ұйымдардың қауiпсiздiгiн және қол сұғылмауын қамтамасыз ету үшiн тиiстi жағдайларда шаралар қабылдайды.
6. Осы баптағы ешнәрсе де айыпталушының әдiл және екi жаққа да бiрдей сот қарауына қол жеткізу құқығына нұқсан келтiретiндей немесе қайшы келетiндей түсiндiрiлмейтiн болады.
9-бап
1. Қатысушы мемлекеттер осы Хаттамада көзделген қылмыстардың алдын алу мақсатында заңдарды, әкiмшiлiк шараларды, әлеуметтiк стратегиялар мен бағдарламаларды қабылдайды немесе нығайтады, қолданады және насихаттайды. Осындай iс-тәжiрибеге қатысты әсiресе қорғансыз балаларды қорғауға ерекше назар аударылады.
2. Қатысушы мемлекеттер осы Хаттамада көзделген қылмыстарға қатысты алдын алу шаралары және олардың нұқсан келтiретiн салдары жөнiнде барлық тиiстi құралдарды, ағартуды және оқытуды пайдаланумен хабарлау арқылы, балаларды қоса алғанда, қоғамның кең шеңберiнiң хабардар болуын арттыруға жәрдемдеседi. Осы бап бойынша өздерiнiң мiндеттемелерiн орындау кезiнде қатысушы мемлекеттер қоғамның, атап айтқанда балалардың және құрбан болған балалардың, халықаралық деңгейдегiлердi қоса алғанда, осындай ақпараттық-ағарту және оқыту бағдарламаларына қатысуын ынталандырады.
3. Қатысушы мемлекеттер осындай қылмыстардың құрбандарына, олардың толыққанды әлеуметтiк реинтеграциялануын және олардың толыққанды дене және психологиялық тұрғыдан оңалуын қоса алғанда, кез келген тиiстi көмек көрсетудi қамтамасыз ету мақсатында барлық ықтимал шараларды қабылдайды.
4. Қатысушы мемлекеттер осы Хаттамада көзделген қылмыстардың құрбандары болған барлық балалардың нұқсан келтiрiлген үшiн заңды жауапкершiлiк жүктелген тұлғалардан қайсыбiр қысымшылық жасаусыз өтемақы алудың тиiстi рәсiмдерiне қол жеткізуiн қамтамасыз етедi.
5. Қатысушы мемлекеттер осы Хаттамада көзделген қылмыстарды насихаттайтын материалдарды өндiруге және таратуға iс жүзiнде тыйым салуды қамтамасыз етуге бағытталған тиiстi шараларды қабылдайды.
10-бап
1. Қатысушы мемлекеттер ескерту, табу, тергеу, қылмыстық қудалау және балаларды саудалауға, балалар зинақорлығына, балалар порнографиясына және балалардың секс-туризмiне қатысты әрекеттердi жасаған үшiн кiнәлi тұлғаларды жазаға тарту мақсатында көп жақты, аймақтық және екi жақты уағдаластықтарға қол жеткізу арқылы халықаралық ынтымақтастықты нығайту жөнiнде барлық тиiстi шаралар қабылдайды. Қатысушы мемлекеттер сонымен қатар өздерiнiң органдарының арасындағы, ұлттық және халықаралық мемлекеттік емес ұйымдардың, сондай-ақ халықаралық ұйымдардың арасындағы халықаралық ынтымақтастыққа және координацияға жәрдемдеседi.
2. Қатысушы мемлекеттер сонымен қатар құрбан балаларға, олардың дене мен психологиялық тұрғыдан оңалуы, әлеуметтiк реинтеграциялануы және отанына оралуы жөнiнде көмек көрсетуге бағытталған халықаралық ынтымақтастыққа жәрдемдеседi.
3. Қатысушы мемлекеттер қайыршылық пен жеткiлiксiз даму сияқты, балаларды саудалаудың, балалар зинақорлығының, балалар порнографиясының және балалар секс-туризмiнiң объектiсi ретiнде балалардың қорғансыздығын арттыратын негiзгi себептердi жою мақсатында халықаралық ынтымақтастықтың нығаюына жәрдемдеседi.
4. Ол үшiн тиiстi мүмкiндіктерге ие қатысушы мемлекеттер қазiргi көп жақты, аймақтық, екi жақты немесе басқа да бағдарламалардың шеңберiнде қаржылық, техникалық немесе көмектiң басқа да түрлерiн көрсетедi.
11-бап
1. Осы Хаттамадағы ешнәрсе де төмендегiлерде болуы мүмкiн және баланың құқықтарын жүзеге асыруға анағұрлым жоғары деңгейде мүмкiндiк беретiн ешқандай ережелерге ықпал етпейдi:
а) қатысушы мемлекеттiң заңдарында;
b) осы мемлекет үшiн қолданылатын халықаралық құқықтық нормаларында.
12-бап
1. Әрбiр қатысушы мемлекет осы Хаттама ол үшiн күшiне енгеннен кейiнгi екi жыл бойы Баланың құқықтары жөніндегі комитетке осы Хаттаманың ережелерiн жүзеге асыру мақсатында қабылдаған шаралары туралы жан-жақты ақпаратпен қамтылған баяндама ұсынады.
2. Жан-жақты баяндама ұсынылғаннан кейiн әрбiр қатысушы мемлекет Баланың құқықтары жөніндегі комитетке Конвенцияның 44-бабына сәйкес ұсынатын баяндамаларға Хаттаманы жүзеге асыруға байланысты кез келген қосымша ақпаратты қосады. Хаттамаға қатысушы басқа мемлекеттер баяндаманы әр бес жыл сайын ұсынады.
3. Баланың құқықтары жөніндегі комитет қатысушы мемлекеттерден осы Хаттаманы жүзеге асыруға байланысты қосымша ақпаратқа сұрау салуы мүмкiн.
13-бап
1. Осы Хаттама Конвенцияның қатысушысы болып табылатын немесе оған қол қойған кез келген мемлекеттiң қол қоюы үшiн ашық.
2. Осы Хаттама бекітілуге жатады және Конвенцияның қатысушысы болып табылатын немесе оған қол қойған кез келген мемлекеттiң қосылуы үшiн ашық. Бекіту грамоталары немесе қосылу туралы құжаттар Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшысына сақтауға тапсырылады.
14-бап
1. Осы Хаттама оныншы бекіту грамотасын немесе қосылу туралы құжатты сақтауға тапсырғаннан кейiн үш ай өткен соң күшiне енедi.
2. Осы Хаттаманы бекiтетiн немесе ол күшiне енгеннен кейiн оған қосылатын әрбiр мемлекет үшiн осы Хаттама оның бекіту грамотасы немесе қосылу туралы құжаты сақтауға тапсырылғаннан кейiн бiр ай еткен соң күшiне енедi.
15-бап
1. Кез келген қатысушы мемлекет Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшысына жазбаша хабарлау арқылы кез келген уақытта осы Хаттаманың күшiн жоя алады, Бас хатшы кейiн ол туралы Конвенцияның басқа да қатысушы мемлекеттерiне және Конвенцияға қол қойған барлық мемлекеттерге хабарлайды. Бас хатшы хабарламаны алған күннен кейiн бiр жыл өткен соң күшiн жою iс жүзiне асады.
2. Мұндай күшiн жою күшiн жоюдың iс жүзiне асқан күнiне дейiн болған кез келген iс-әрекетке қатысты қатысушы мемлекеттi осы Хаттамада көзделген оның мiндеттемелерiнен босатпайды. Сол сияқты мұндай күшiн жою күшiн жоюдың iс жүзiне асқан күнiне дейiн Комитеттiң қарауына келiп түскен кез келген мәселенi одан әрi қарауға қандай да болсын кедергi келтiрмейдi.
16-бап
1. Кез келген қатысушы мемлекет түзету ұсынып, оны Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшысына ұсына алады. Бас хатшы қатысушы мемлекеттiң осындай ұсыныстарын қарау және олар бойынша дауыс берудi өткізу мақсатында қатысушы мемлекеттерден конференция шақыруды жақтайтындығын көрсетудi сұрап, оларға ұсынылған түзетудi жолдайды. Егер осындай хабарландыру күнiнен бастап төрт айдың ішінде қатысушы мемлекеттердің ең болмағанда үштен бірі осындай конференцияны жақтаса, Бас хатшы Біріккен Ұлттар Ұйымының демеушілік етуімен осы конференцияны шақырады. Осы конференцияға қатысқан және дауыс беруге атсалысқан қатысушы мемлекеттердің көпшілігі қабылдаған кез келген түзету Бас Ассамблеяға бекітілуге ұсынылады.
2. Осы баптың 1-тармағына сәйкес қабылданған түзету оны Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясы бекіткеннен кейін және оны қатысушы мемлекеттердің үштен екісі болатын көпшілігі қабылдағаннан кейін күшіне енеді.
3. Түзету күшіне енген кезде оны қабылдаған қатысушы мемлекеттер үшін міндетті сипаты болады, ал басқа қатысушы мемлекеттер үшін осы Хаттама ережелерінің және олар қабылдаған кез келген бұрынғы түзетулердің міндетті сипаты болады.
17-бап
1. Ағылшын, араб, испан, қытай, орыс және француз мәтіндері түпнұсқамен бірдей болып табылатын осы Хаттама Біріккен Ұлттар Ұйымының мұрағатында сақтау үшін тапсыруға жатады.
2. Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшысы осы Хаттаманың куәландырылған көшірмелерін Конвенцияға қатысушы барлық мемлекеттерге және Конвенцияға қол қойған барлық мемлекеттерге жолдайды.