"Жүйелік оператордың қызмет көрсету, жүйелік және қосалқы көрсетілетін қызметтер нарығын ұйымдастыру және оның жұмыс істеу қағидаларын бекiту туралы" Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы 3 желтоқсандағы № 691 бұйрығына өзгеріс енгізу туралы

      ЗҚАИ-ның ескертпесі!
      Осы бұйрық 01.07.2023 бастап қолданысқа енгізіледі

      БҰЙЫРАМЫН:

      1. "Жүйелік оператордың қызмет көрсету, жүйелік және қосалқы көрсетілетін қызметтер нарығын ұйымдастыру және оның жұмыс істеу қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы 3 желтоқсандағы № 691 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 12562 болып тіркелген) мынадай өзгеріс енгізілсін:

      Көрсетілген бұйрықпен бекітілген Жүйелік оператордың қызмет көрсету, жүйелік және қосалқы көрсетілетін қызметтер нарығын ұйымдастыру және оның жұмыс істеу қағидалары осы бұйрыққа қосымшаға сәйкес жаңа редакцияда жазылсын.

      2. Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің Электр энергетикасын дамыту департаменті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

      1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

      2) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

      3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркегеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің Заң қызметі департаментіне осы тармақтың 1) және 2) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалғаны туралы мәліметтерді беруді қамтамасыз етсін.

      3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының энергетика вице-министріне жүктелсін.

      4. Осы бұйрық 2023 жылғы 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізіледі және ресми жариялануға тиіс

Жүйелік оператордың қызмет көрсету, жүйелік және қосалқы көрсетілетін қызметтер нарығын ұйымдастыру және оның жұмыс істеу қағидалары

1-тарау. Жалпы ережелер

      1. Осы Жүйелік оператордың қызмет көрсету, жүйелік және қосалқы көрсетілетін қызметтер нарығын ұйымдастыру және оның жұмыс істеу қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) "Электр энергетикасы туралы" Қазақстан Республикасы Заңы (бұдан әрі – Заң) 5-бабының 23) тармақшасына сәйкес әзірленді және жүйелік оператордың қызметтер көрсету, жүйелік және қосалқы көрсетілетін қызметтер нарығын ұйымдастыру және оның жұмыс істеу тәртібін айқындайды.

      2. Қағидалар электр энергиясының көтерме сауда нарығының барлық субъектілеріне қолданылады.

      3. Қағидаларда мынадай негізгі ұғымдар мен анықтамалар пайдаланылады:

      1) диспетчер – төмен тұрған диспетчерлік орталықтың диспетчеріне немесе электр энергетикасы субъектілерінің жедел персоналына тиісті диспетчерлік орталықтың операциялық аймағында электр энергетикасының режимі мен электр жабдығын, құрылғылары мен электр желілерін пайдаланудың жай-күйін басқару жөнінде диспетчерлік орталықтың атынан командалар мен өкімдер беруге уәкілетті қызметкер;

      2) диспетчерлік команда – жоғары тұрған диспетчерлік орталықтың диспетчері байланыс арналары бойынша төмен тұрған диспетчерлік орталықтың диспетчеріне немесе электр энергетикасы субъектілерінің жедел персоналына технологиялық жұмыс режимдері мен электр жабдығын, құрылғылары мен электр желілерін пайдалану жай-күйін басқару жөнінде нақты іс-қимыл (іс-қимылдар) жасауға (жасаудан қалыс қалуға) беретін нұсқауы;

      3) жедел басқару – көрсетілген жабдықтың, құрылғылар мен электр желілерінің пайдаланылу жай-күйі тиісті диспетчерлік орталық диспетчерінің командасы бойынша ғана өзгертілетін электр жабдығын, құрылғылар мен электр желілерінің пайдаланылу жай-күйін басқаруды ұйымдастыру;

      4) жедел жүргізу – көрсетілген жабдықпен, құрылғылармен және электр желілерімен операцияларды орындау кезінде көрсетілген жабдық пен құрылғы бар жедел-диспетчерлік басқарудың жоғары тұрған диспетчерінің рұқсатымен жүргізілетін электр жабдығының, құрылғылар мен электр желілерінің пайдаланылу жай-күйін басқаруды ұйымдастыру;

      5) жүйелік шектеулер – Қазақстанның біртұтас электр энергетикалық жүйесінің (бұдан әрі – Қазақстан БЭЖ-і) технологиялық жұмыс істеу параметрлерінің шекті рұқсат етілетін мәндері;

      6) Қазақстан БЭЖ-інің қалыпты жұмыс режимі – режимді жоспарлау кезінде көзделген электр энергетикасы жүйесінің барлық элементтері жұмыс істейтін және жасалған шарттардың талаптарына сәйкес электр энергиясының барлық тұтынушыларын электрмен жабдықтауды қамтамасыз ететін қалыптасқан жұмыс режимі;

      7) Қазақстан БЭЖ-інің авариядан кейінгі жұмыс режимі – электр энергетикасы жүйесінің зақымданған элементін авариялық ажыратудан кейін туындайтын және қалыпты жұмыс режимін қалпына келтіргенге дейін жалғасатын қалыптасқан режим;

      8) Қазақстанның БЭЖ-і электр қуатының резерві – шартта көзделген талаптарға сәйкес келетін қажетті құрылымы, шамасы, сондай-ақ диспетчерлендіруге дайындық дәрежесі бар энергия өндіруші ұйымдар агрегаттарының электр қуаты;

      9) Қазақстан Республикасы электр энергиясының көтерме сауда нарығында электр энергиясын генерация-тұтынудың нақты теңгерімі (бұдан әрі – нақты теңгерім) – есепті кезеңде жеткізілген және тұтынылған электр энергиясының көлемін көрсететін жүйелік оператор жасаған құжат;

      10) орталықтандырылған жедел-диспетчерлік басқару – жүйелік оператор жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының біртұтас электр энергетикалық жүйесі сенімділігінің нормативтік деңгейін және электр энергиясының нормативтік сапасының сақталуын қамтамасыз ететін энергия өндіруші, энергия беруші, энергиямен жабдықтаушы ұйымдар мен электр энергиясын тұтынушылардың техникалық келісілген жұмысын үздіксіз басқару процесі;

      11) цифрлық майнинг – блокчейн арқылы ақпараттандыру объектілеріндегі деректер блоктарының тұтастығын растауды қамтамасыз ететін, деректерді шифрлаудың және өңдеудің берілген алгоритмдеріне сәйкес компьютерлік, энергетикалық қуаттарды пайдалана отырып, есептеу операцияларын жүргізу процесі;

      12) электр энергиясын сатып алу-сату шарты – электр энергиясының көтерме сауда нарығы субъектілерінің арасында белгіленген кезеңде оларды табиғи жеткізумен электр энергиясын сатып алуға-сатуға жасалатын келісім;

      13) электрмен жабдықтауды шектеу – тұтынушыға электр энергиясын беруді толық немесе ішінара тоқтату;

      Осы Қағидаларда пайдаланылатын өзге де ұғымдар мен терминдер Қазақстан Республикасының электр энергетикасы саласындағы заңнамасына сәйкес қолданылады.

      4. Жүйелік оператор электр энергиясының көтерме сауда нарығының субъектілеріне шарт негізінде жүйелік қызметтердің мынадай түрлерін көрсетеді:

      1) ұлттық электр желiсi бойынша электр энергиясын беру бойынша;

      2) ұлттық электр желісін пайдалану бойынша;

      3) тұтынуды техникалық диспетчерлендiру бойынша;

      4) электр қуатын резервтеу жөніндегі;

      5) Қазақстан БЭЖ-інің электр энергиясын өндіру (тұтыну) теңгерімін ұйымдастыру бойынша қызмет көрсету.

2-тарау. Жүйелік оператордың қызмет көрсету тәртібі

1-параграф. Жүйелік қызмет көрсету нарығын ұйымдастыру мен оның жұмыс істеуі тәртібі

      5. Ұлттық электр торабы бойынша электр энергиясын беру қызметтері:

      1) электр энергиясын экспорттайтын және импорттайтын, ұлттық электр желісі бойынша электр энергиясын беруді жүзеге асыратын электр энергиясының көтерме сауда нарығы субъектілеріне;

      2) басқа мемлекеттің энергия жүйесінің бір бөлігінен осы энергия жүйесінің басқа бөлігіне, сондай-ақ бір мемлекеттің энергия жүйесінен екінші мемлекеттің энергия жүйесіне ұлттық электр желісі бойынша электр энергиясының мемлекетаралық транзитін жүзеге асыратын басқа мемлекеттердің ұйымдарына;

      3) осы тұлғалар тобына кіретін объектілер үшін ұлттық электр желісі бойынша электр энергиясын беруді жүзеге асыратын тұлғалар тобына кіретін ұйымдарға, осы тұлғалар топтарының құрамына кіретін генерациялау объектілерінен де, бірыңғай сатып алушыдан және электр энергиясын теңгерімдеуші электр энергиясы нарығының есеп айырысу орталығынан, оның ішінде теңгерім провайдерлері арқылы электр энергиясын сатып алу кезінде де;

      4) "Жаңартылатын энергия көздерін пайдалануды қолдау туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес өнеркәсіптік кешендер болып табылатын және білікті тұтынушылар болып табылатын, олардың құрамына кіретін объектілер үшін электр энергиясын осы шартты тұтынушылардың құрамына кіретін генерациялау объектілерінен де, бірыңғай сатып алушыдан электр энергиясын сатып алу кезінде де электр энергиясын беруді жүзеге асыратын шартты тұтынушыларға және электр энергиясының теңгерімдеуші нарығының есеп айырысу орталығы, оның ішінде теңгерім провайдерлері арқылы;

      5) жаңартылатын энергия көздерін пайдаланатын энергия өндіруші ұйымдардан электр энергиясын сатып алу кезінде ұлттық электр желісі бойынша электр энергиясын беруді жүзеге асыратын, жаңартылатын энергия көздерін пайдаланатын энергия өндіруші ұйымдармен екіжақты шарттар жасасқан көтерме сауда нарығы субъектілеріне;

      6) олардың құрамына кіретін объектілер үшін ұлттық электр желісі бойынша электр энергиясын беруді жүзеге асыратын энергия өндіруші ұйымдарға беріледі.

      6. Ұлттық электр желісі бойынша электр энергиясын беру жөніндегі жүйелік оператордың қызметіне ақы төлеу жүргізіледі:

      1) электр энергиясын экспорттайтын және импорттайтын көтерме сауда нарығының субъектілері тиісінше нақты баланс деректері негізінде электр энергиясының экспорты мен импортының нақты көлемі үшін;

      2) есепті кезеңнің (айдың) қорытындылары бойынша электр энергиясын генерация – тұтынудың тәуліктік кестесінде мәлімделген жоспарлы мәндер үшін электр энергиясының көтерме сауда нарығының субъектілері, сондай-ақ бір мемлекеттің энергия жүйесінен екінші мемлекеттің энергия жүйесіне ұлттық электр желісі бойынша электр энергиясын беруді жүзеге асыратын басқа мемлекеттердің ұйымдары;

      3) тиісті шарттарда айқындалған электр энергиясын берудің нақты көлемдері үшін басқа мемлекеттің энергия жүйесінің бір бөлігінен осы энергия жүйесінің басқа бөлігіне ұлттық электр желісі бойынша электр энергиясының мемлекетаралық транзитін жүзеге асыратын басқа мемлекеттердің ұйымдары;

      4) шарттың талаптарына сәйкес айқындалған электр энергиясын берудің нақты көлемдері үшін, сондай-ақ қорытындылары бойынша алынған электр энергиясының жиынтық нақты көлемі үшін осы адамдар тобына осы адамдар тобының құрамына кіретін объектілер үшін ұлттық электр желісі бойынша электр энергиясын беруді жүзеге асыратын тұлғалар тобына кіретін ұйымдар электр энергиясын бірыңғай сатып алушыдан және электр энергиясының теңгерімдеуші нарығының есеп айырысу орталығынан, оның ішінде теңгерім провайдерлері арқылы есеп айырысу кезеңінен (күнтізбелік айдан) , тиісті есептік кезеңде электр энергиясын генерация-тұтынудың нақты теңгерімінің деректері негізінде айқындалған;

      5) "Жаңартылатын энергия көздерін пайдалануды қолдау туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес өнеркәсіптік кешендер болып табылатын және білікті тұтынушылар болып табылатын, олардың құрамына кіретін объектілер үшін электр энергиясын осы шартты тұтынушылардың құрамына кіретін генерациялау объектілерінен электр энергиясын берудің нақты көлеміне беруді жүзеге асыратын шартты тұтынушылар шарттың талаптарымен, сондай-ақ электр энергиясының жиынтық нақты көлемі үшін, есеп айырысу кезеңінің (күнтізбелік айдың) қорытындылары бойынша электр энергиясын бірыңғай сатып алушыдан және электр энергиясының теңгерімдеуші нарығының есеп айырысу орталығынан, оның ішінде тиісті есеп айырысу кезеңінде электр энергиясын генерация-тұтынудың нақты теңгерімінің деректері негізінде айқындалған теңгерім провайдерлері арқылы алынған;

      6) жаңартылатын энергия көздерін пайдаланатын энергия өндіруші ұйымдардан электр энергиясын сатып алу кезінде ұлттық электр желісі бойынша электр энергиясын беруді жүзеге асыратын көтерме сауда нарығының субъектілері шарттың талаптарына сәйкес айқындалған электр энергиясын берудің нақты көлемдері үшін екіжақты шарттардың негізінде;

      7) олардың құрамына кіретін объектілер үшін ұлттық электр желісі бойынша электр энергиясын беруді жүзеге асыратын энергия өндіруші ұйымдар шарт талаптарына сәйкес айқындалған электр энергиясын берудің нақты көлемдері үшін электр энергиясын беруді жүзеге асырады.

      7. Ұлттық электр желісі бойынша электр энергиясын беру жөніндегі қызметтерді көрсету кезінде жүйелік оператор:

      1) жалғануға техникалық талаптарды орындаған электр энергиясының көтерме сауда нарығы субъектілерінің электр қондырғыларын ұлттық электр желісіне қосуды қамтамасыз етеді;

      2) субъектінің электр энергиясын ұлттық электр желісіне шартта келісілген баланстық тиесілілікті бөлу шекараларында, есепке алу нүктелерінде, көлемі мен мерзімдерінде қабылдауды жүзеге асырады. Бұл ретте жасалатын шарттарда субъект электр энергиясын бірыңғай сатып алушыдан және теңгерімдеуші электр энергиясы нарығының есеп айырысу орталығынан, оның ішінде теңгерім провайдерлері арқылы сатып алған жағдайларда қабылдау нүктелері көрсетілмейді;

      3) шартта келісілген теңгерімді тиесілілік есепке алу нүктелеріндегі бөлу шекараларында, көлемде және мерзімде субъектінің электр энергиясын ұлттық электр желілерінен беруді жүзеге асырады;

      4) ұлттық электр желісін жұмысқа жарамды күйде ұстап тұрады;

      5) ұлттық электр желісінің ағымдағы дамуын, пайдаланылуы мен қызмет көрсетуін, ұлттық электр желісіне инвестициялар жоспарлауды жүзеге асырады;

      6) релелік қорғау және аварияға қарсы автоматика жүйелеріне техникалық қызмет көрсетуді, оларды пайдалану әзірлігінде ұстап тұру және дамытуды жүзеге асырады;

      7) Қазақстан БЭЖ-дегi электр энергиясының стандартты жиiлiгін ұстап тұруға бағытталған шараларды орындайды;

      8) ұлттық электр желісі шегінде электр энергиясын коммерциялық есепке алуды қамтамасыз етеді және Қазақстан Республикасының көтерме сауда нарығында электр энергиясын генерация-тұтынудың нақты теңгерімін жасайды;

      9) электр энергиясын коммерциялық есепке алу аспаптарына кедергісіз қолжетімділікті ұсынады;

      10) электр энергиясын генерация-тұтыну режимінің тәуліктік кестесін қалыптастыру үшін сатып алынатын электр энергиясының шарттық көлемдері бойынша электр энергиясының көтерме сауда нарығының субъектілерінен өтінімдер қабылдайды;

      11) электр энергиясын беру және тұтыну режимдерін жүргізу бойынша өкімдер береді.

      8. Жүйелік оператордан электр энергиясын беру жөніндегі қызмет көрсетуді сатып алатын электр энергиясының көтерме сауда нарығының субъектілері:

      1) жүйелік операторға электр энергиясын коммерциялық есепке алу аспаптарына кедергісіз қолжетімділікті ұсынады;

      2) Қазақстан БЭЖ-інде электр энергиясының стандарттық жиілігін ұстап тұруға бағытталған нормативтік талаптарды орындайды;

      3) ток қабылдағыштардың және электр энергиясын коммерциялық есепке алу аспаптарының тиісті жай-күйін ұстап тұрады;

      4) жүйелік оператордың электр энергиясын беру және тұтыну режимін жүргізу жөніндегі өкімдерін орындайды;

      5) осы Қағидалардың 32-тармағына сәйкес бекітілетін нұсқаулықтардың ережелерін орындайды;

      6) жүйелік операторға электр энергиясын беруге арналған болжамды айлық (ай басталғанға дейін күнтізбелік 10 (он) күн бұрын), тоқсандық (тоқсан басталғанға дейін күнтізбелік 60 (алпыс) күн бұрын), жылдық (жыл басталғанға дейін күнтізбелік 150 (жүз елу) күн бұрын) өтінімдерді береді;

      7) шектес елдердің электр желілері арқылы электр энергиясының импорты, экспорты және (немесе) транзиті жағдайында қажетті кедендік рәсімдерді орындайды;

      8) энергия беруші ұйымдармен коммерциялық есепке алудың бірыңғай өлшемін сақтау, электр желілерінің теңгерімді тиесілігі шекарасында коммерциялық есепке алудың жүйелік оператордың автоматтандырылған коммерциялық есепке алу жүйесімен үйлесімдігі мәселелерін келіседі.

      9. Ұлттық электр желісін пайдалану жөніндегі қызметтер энергия беруші, энергиямен жабдықтаушы ұйымдарға, тұтынушыларға және жүйелік оператор қалыптастыратын электр энергиясының көтерме сауда нарығы субъектілерінің тізбесіне енгізілген цифрлық кеншілерге олар электр энергиясын бірыңғай сатып алушыдан электр энергиясын сатып алған және теңгерімдеуші электр энергиясын сатып алу-сату операцияларын және теңгерімдеуші электр энергиясы нарығының есеп айырысу орталығымен теріс теңгерімсіздіктерді жүзеге асырған кезде, соның ішінде баланс провайдерлері арқылы.

      10. Ұлттық электр желісін пайдалану жөніндегі жүйелік оператордың қызметіне ақы төлеуді осы Қағидалардың 9-тармағында көрсетілген көтерме сауда нарығының субъектілері электр энергиясының бірыңғай сатып алушысынан және электр энергиясының теңгерімдеуші нарығының есеп айырысу орталығынан, оның ішінде теңгерім провайдерлері арқылы электр энергиясының осы көтерме сауда нарығының субъектісінің есеп айырысу кезеңінің (күнтізбелік айдың) қорытындылары бойынша алынған электр энергиясының жиынтық нақты көлемі үшін жүргізеді.

      11. Электр энергиясының көтерме сауда нарығы субъектісінің электр энергиясын бірыңғай сатып алушыдан және теңгерімдеуші электр энергиясы нарығының есеп айырысу орталығынан, оның ішінде теңгерім провайдері арқылы есеп айырысу кезеңінің (күнтізбелік айдың) қорытындылары бойынша алынған электр энергиясының жиынтық нақты көлемі тиісті есеп айырысу кезеңінде электр энергиясын генерация-тұтынудың нақты теңгерімінің деректері бойынша айқындалады.

      12. Ұлттық электр желісін пайдалану бойынша қызметтер көрсету кезінде жүйелік оператор:

      1) бірыңғай сатып алушыдан және теңгерімдеуші электр энергиясы нарығының есеп айырысу орталығынан электр энергиясының көтерме сауда нарығы субъектісі сатып алған электр энергиясын ұлттық электр желісінен шартта келісілген теңгерімдік тиесілігін бөлу шекараларында, есепке алу нүктелері мен мерзімдерінде беруді жүзеге асырады;

      2) ұлттық электр желісін жұмыс күйінде ұстайды;

      3) ұлттық электр желісін ағымдағы дамытуды, пайдалануды және оған қызмет көрсетуді, ұлттық электр желісіне инвестицияларды жоспарлауды жүзеге асырады;

      4) релелік қорғау және аварияға қарсы автоматика жүйелеріне техникалық қызмет көрсетуді, пайдалану әзірлігін қолдауды және дамытуды жүзеге асырады;

      5) Қазақстан БЭЖ-де электр энергиясының стандартты жиілігін қолдауға бағытталған шараларды орындайды;

      6) Ұлттық электр желісі шегінде электр энергиясының коммерциялық есебін қамтамасыз етеді және Қазақстан Республикасының электр энергиясының көтерме сауда нарығында электр энергиясын генерация-тұтынудың нақты теңгерімін жасайды;

      7) электр энергиясын коммерциялық есепке алу аспаптарына кедергісіз қол жеткізуді қамтамасыз етеді;

      8) электр энергиясын генерация-тұтыну режимдерінің тәуліктік кестесін қалыптастыру үшін сатып алынатын электр энергиясының шарттық көлемі бойынша электр энергиясының көтерме сауда нарығы субъектілерінен өтінімдер қабылдайды;

      9) электр энергиясын беру және тұтыну режимдерін жүргізу жөнінде өкімдер береді.

      13. Жүйелік оператордан ұлттық электр желісін пайдалану жөніндегі қызметтерді сатып алатын электр энергиясының көтерме сауда нарығының субъектілері:

      1) жүйелік операторға электр энергиясын коммерциялық есепке алу аспаптарына кедергісіз қол жеткізуді ұсынады;

      2) Қазақстан БЭЖ-інде электр энергиясының стандартты жиілігін қолдауға бағытталған нормативтік талаптарды орындайды;

      3) электр энергиясын коммерциялық есепке алу ток қабылдағыштары мен аспаптарының тиісті жай-күйін қолдайды;

      4) электр энергиясын тұтыну режимін жүргізу бойынша жүйелік оператордың өкімдерін орындайды;

      5) осы Қағидалардың 32-тармағына сәйкес бекітілетін нұсқаулықтардың ережелерін орындайды;

      6) энергия беруші ұйымдармен коммерциялық есептің өлшем бірлігін сақтау, коммерциялық есептің электр желілерінің теңгерімдік тиесілілігі шекарасындағы жүйелік оператордың коммерциялық есепке алудың автоматтандырылған жүйесімен үйлесімділігі мәселелерін келіседі.

      14. Жүйелік оператор электр энергиясын желіге босатуды және тұтынуды техникалық диспетчерлеу қызметін энергия өндіруші ұйымдар, сондай-ақ энергиямен жабдықтаушы, энергия жеткізуші ұйымдарға және Қазақстан Республикасынан тыс жерлерден электр энергиясын жеткізуді (импорттауды), соның ішінде Қазақстан Республикасының электр энергетикалық жүйесінен іргелес мемлекеттер территориясы арқылы электр энергиясын жеткізетін тұтынушыларға көрсетеді.

      15. Техникалық диспетчерлендіру жөніндегі қызметтерді көрсету кезінде жүйелік оператор:

      1) Заңға және осы Қағидалардың 2-тарауының 1-параграфына сәйкес Қазақстан БЭЖ-інің құрамында электр энергиясының көтерме сауда нарығы субъектілерінің электр қондырғыларының жұмыс режимдерін үздіксіз орталықтандырылған жедел-диспетчерлік басқаруды;

      2) жедел-диспетчерлік басқару, телемеханика және байланыс жабдықтары мен құрылғыларына, жедел-ақпараттық кешенге техникалық қызмет көрсету және оларды пайдалану әзірлігінде ұстауды;

      3) Қазақстан Республикасы БЭЖ-інде электр энергиясы сапасының стандарттарымен белгіленген көрсеткіштерін қолдауға бағытталған нормативтік талаптарды орындауды;

      4) Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы 30 наурыздағы № 248 бұйрығымен бекітілген (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10957 болып тіркелген) Электр энергиясының көтерме сауда нарығы субъектілері үшін электр энергиясын коммерциялық есепке алудың автоматтандырылған жүйесінің жұмыс істеу қағидаларына және Заңға сәйкес белгіленген талаптарға жауап беретін электр энергиясын коммерциялық есепке алуды қамтамасыз ету.

      16. Жүйелік оператор Қазақстан БЭЖ-ін орталықтандырылған жедел-диспетчерлік басқару процесінде:

      1) электр энергиясын сатып алу-сату, беру, электр қуатын реттеу, электр энергиясын өндіруді-тұтынуды теңгерімдеу шарттарының талаптарын іске асыратын Қазақстан БЭЖ-інде электр энергиясын өндіру, беру және тұтыну режимдерін басқаруды;

      2) мемлекетаралық электр энергиясы ағындарының режимдерін басқаруды;

      3) Қазақстан БЭЖ-інде технологиялық бұзылуды болдырмауды, оқшаулау мен жоюды қамтамасыз етуді;

      4) Қазақстан БЭЖ-інде қуат резервтерін жедел басқаруды;

      5) Қазақстан БЭЖ-інің сенімді және орнықты жұмысын қамтамасыз ететін релелік қорғау, аварияға қарсы және режимдік автоматика жүйелерінің құрылымын, қағидаттарын, орналасу орындарын, көлемдері мен орнатылуын айқындауды;

      6) Қазақстан Республикасының БЭЖ-інде электр энергиясын генерация-тұтынудың тәуліктік кестелерін қалыптастыруды және бекітуді;

      7) электр энергиясының көтерме сауда нарығында электр энергиясын генерация-тұтынудың нақты теңгерімдерін жасауды жүзеге асырады.

      17. Жүйелік оператор Қазақстан БЭЖ-інде электр энергиясын өндіру, беру мен тұтыну режимдерін басқаруды:

      1) станциялардың қуатын беру схемасын, ірі тұтынушылардың электр схемалары мен режимдері бөлігінде сыртқы электрмен жабдықтау схемаларын, релелік қорғанысты, аварияға қарсы автоматика мен диспетчерлік басқарудың автоматты жүйесін келісу;

      2) электр станциялары мен электр желілерінде, технологиялық басқару, релелік қорғау және автоматика жүйелерінің негізгі жабдықтарын жөндеу жұмыстарын жүргізу үшін жағдайларды жоспарлау және дайындау;

      3) электр энергиясының көтерме сауда нарығында жасалған шарттардың талаптарын бұзатын, сондай-ақ қатар электр қуатының жүктемені көтеруге дайындығын қамтамасыз ету бойынша қызметтер көрсету шартының талаптарын бұзатын электр энергиясы көтерме сауда нарығының субъектілеріне шектеулер енгізу жөніндегі шараларды әзірлеу;

      4) шектес мемлекеттердің диспетчерлік орталықтарымен, электр энергиясының көтерме сауда нарығының субъектілерімен өзара іс-қимыл жасау жөніндегі жедел-диспетчерлік құжаттарды әзірлеу;

      5) жедел-диспетчерлік басқару аймағына кіретін Қазақстан Республикасының шаруашылық-экономикалық және әлеуметтік кешенін электрмен жабдықтау жай-күйі туралы электр энергетикасы және мемлекеттік энергетикалық қадағалау саласындағы мемлекеттік органдарды ақпараттық-талдамалық қамтамасыз ету;

      6) жедел-диспетчерлік басқару аймағына кіретін гидроэлектр станциялары мен су қоймаларын пайдалану режимдерін мониторингілеу;

      7) жүйелік оператордың құзыретіне кіретін нұсқаулық материалдарды әзірлеу және олармен орталықтандырылған жедел-диспетчерлік басқару жүйесінің барлық құрылымдарын қамтамасыз ету;

      8) цифрлық майнингті жөніндегі қызметті жүзеге асыратын тұлғалар үшін квота мен тұтыну бейінін айқындау арқылы жүзеге асырады.18. Жүйелік оператор мемлекетаралық электр энергиясының ағындары режимімен басқаруды:

      1) шектес мемлекеттердің энергия жүйелерімен қатар жұмысты қамтамасыз етуге байланысты жасалған шарттар мен келісімдер талаптарының мониторингін жүргізу және оларды орындау;

      2) мемлекетаралық электр беру желілері бойынша электр энергиясын жеткізуге және беруге арналған шарттарға техникалық сараптама жүргізу және олардың талаптарының орындалуын бақылау;

      3) мемлекетаралық электр энергиясы ағындарының келісілген мәндерінен ауытқуын реттеу арқылы жүзеге асырады.

      19. Орталықтандырылған диспетчерлік басқару мынадай тәсілмен жасақталған көп деңгейлі құрылым негізінде жүзеге асырылады:

      1) Қазақстан БЭЖ-інде орталықтандырылған жедел-диспетчерлік басқарудың бірыңғай жүйесіндегі ең жоғарғы басқару деңгейі болып табылатын жүйелік оператордың ұлттық диспетчерлік орталығы;

      2) орталықтандырылған диспетчерлік басқару процесінде Қазақстанның жүйелік операторының ұлттық диспетчерлік орталығынан бағынатын жүйелік оператордың өңірлік диспетчерлік орталықтары;

      3) орталықтандырылған диспетчерлік басқару процесінде Қазақстанның жүйелік операторының ұлттық диспетчерлік орталығына, жүйелік оператордың өңірлік диспетчерлік орталықтарына бағынатын өңірлік электр желілік компаниялардың, энергия өндіруші ұйымдардың, электр энергиясының көтерме сауда нарығы тұтынушыларының диспетчерлік бөлімшелері.

      20. Жүйелік оператор орталықтандырылған жедел-диспетчерлік басқаруды жүзеге асыру кезінде технологиялық байланыс, релелік қорғау, аварияға қарсы және режимдік автоматика, телемеханика мен объектілерді басқарудың автоматтандырылған жүйелерінің, олардың жұмыс режимдерін бақылау, электр энергиясын есепке алу мен электр энергиясын тұтынуды басқару құралдарының құрылымын, дамуы мен пайдалануын ұйымдастыруды белгілейді.

      21. Орталықтандырылған-диспетчерлік басқарудың әрбір деңгейі үшін электр беру желілерін, жабдық пен құрылғыларды басқарудың екі санаты: жедел басқару мен жедел жүргізу белгіленеді.

      22. Жедел-диспетчерлік басқарудың тиісті деңгейіндегі диспетчердің жедел басқаруында олармен операциялар жүргізу бағыныстағы жедел-диспетчерлік персоналдың іс-қимылдары мен жедел бағыныстың түрлі деңгейіндегі бірнеше объектілерде келісілген өзгерістерді үйлестіруді талап ететін жабдық, электр беру желісі, релелік қорғау құрылғысы, аварияға қарсы және режимдік автоматика жүйелерінің аппаратуралары, диспетчерлік және технологиялық басқару құралдары болады.

      23. Диспетчердің жедел иелігінде жай-күйі мен режимі электр станциялары мен энергия жүйелерінің қуаты мен резервіне, желілердің режимі мен сенімділігіне, сондай-ақ аварияға қарсы автоматиканы ретке келтіруге әсер ететін жабдық, электр беру желілері, релелік қорғау құрылғылары, аварияға қарсы және режимдік автоматика жүйелерінің аппаратурасы, диспетчерлік және технологиялық басқару құралдары, жедел-ақпараттық кешендер болады.

      24. Барлық электр беру желілері, электр станциялары мен желілердің жабдықтары мен құрылғылары диспетчерлік басқару деңгейлері бойынша бөлінеді.

      25. Ұйымның кезекші диспетчерінің жедел басқаруындағы және иелігіндегі электр беру желілерінің, электр станциялары мен желілердің жабдығы мен құрылғыларының тізбесі жоғары тұрған жедел-диспетчерлік ұйымның немесе бөлімшенің шешіміне сәйкес жасалады және оны осы ұйымның техникалық басшысы бекітеді.

      26. Жүйелік оператордың жедел иелігінде жай-күйі мен режимі өңірлік көтерме сауда тұтынушыларына ұлттық электр желісі бойынша қуатты беруге және аумақтармен ықпалдастырылған электр станцияларынан қуатты беруге әсер ететін электр беру желілері, жабдық, релелік қорғау және автоматика мен аварияға қарсы автоматика құрылғылары, диспетчерлік және технологиялық басқару құралдары болады.

      27. Жабдық, релелік қорғау және автоматика, аварияға қарсы автоматика құрылғылары аталған жедел буында не жедел басқаруда, не жедел иелікте ғана болады. Желінің қандай да бір элементін ажырату үшін жұмыс істеп тұрған (сөндіру фактісі бойынша) релелік қорғау және автоматика мен аварияға қарсы автоматика құрылғыларының жедел басқару шекарасы аталған элементті жедел басқарудың шекараларымен сәйкес келеді.

      28. Электр беру желілері, оларды іске қосу, қорғау, аварияға қарсы автоматика жүйелік оператордың, өңірлік электр желілік компанияның жедел басқаруында болады, бұл ретте желілерді қосу энергия объектілеріндегі кезекші персоналдың жедел басқаруында болады.

      29. Әрбір энергия объектісінде (электр станциялары, электр желілері) жабдықтарды тәулік бойы жедел басқару:

      1) жұмыстың талап етілетін режимін жүзеге асыру;

      2) ауыстырып қосуларды, іске қосулар мен тоқтатуларды жүргізу;

      3) технологиялық бұзылыстарды оқшаулау мен жұмыстың берілген режимін қалпына келтіру;

      4) жөндеу жұмыстарын жүргізуге дайындау жолдарымен ұйымдастырылады.

      30. Жедел-диспетчерлік басқару жедел схемалармен жинақталған диспетчерлік және технологиялық басқару құралдарымен және бақылау жүйелерімен жабдықталған диспетчерлік пункттер мен басқару қалқандарынан жүзеге асырылады.

      31. Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы № 247 бұйрығымен бекітілген (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 11066 болып тіркелген) Электр станциялары мен желілерін техникалық пайдалану қағидаларының 8-таруына сәйкес жедел-диспетчерлік басқарудың әрбір деңгейінде электр энергиясы нарығын ұйымдастыру ерекшелігі ескеріле отырып, жедел-диспетчерлік басқару, жедел келіссөздер мен жазбаларды жүргізу, ауыстырып қосу және авариялық режимдерді жою жөніндегі нұсқаулықтар әзірленеді.

      32. Жедел-диспетчерлік басқарудың түрлі деңгейлерінің өзара іс-қимыл жасауы жедел-диспетчерлік басқарудың жоғары тұрған бөлімшесі бекітетін тиісті нұсқаулықтармен егламенттеледі. Нұсқаулықтарда мыналар:

      1) электр беру желілері мен жабдықтарды диспетчерлік басқару тәсілімен бөлу;

      2) электр станциялардың, электр беру желілері жұмысының берілген режимдерін жүргізу;

      3) электр энергиясы нарығындағы жедел-диспетчерлік басқару;

      4) байланыс пен телеөлшеулерді жеткізуді ұйымдастыру;

      5) жедел және технологиялық ақпараттарды беру;

      6) электр желілері жұмысының орнықтылығын және қалыпты режимдерін есептеу әдіснамасы;

      7) аварияға қарсы автоматика және релелік қорғау мен автоматика құрылғыларын ретке келтірудің негізгі өлшемдерін есептеу әдіснамасы;

      8) желілерді, жабдықтар мен аварияға қарсы автоматика және релелік қорғау мен автоматика құрылғыларын жөндеуге келісу;

      9) қатар жұмысты ұйымдастыру, ауыстырып қосуларды жүргізу, технологиялық бұзылыстарды жою мен релелік қорғау және аварияға қарсы автоматика құрылғыларын техникалық пайдалану мәселелері бойынша құжаттар әзірлеу және келісу;

      10) тәуліктік кестеде берілген режимді жасау және орындау;

      11) жиілік пен кернеуді реттеу;

      12) жедел ажыратып қосуларды жүргізу, сынақтар өткізу;

      13) жедел өтінімдерді беру;

      14) технологиялық бұзылыстарды жою;

      15) технологиялық бұзылыстар, жазатайым оқиғалар туралы ақпараттар беру;

      16) диспетчерлік басқару бойынша өздерінің негізгі функцияларын орындау кезіндегі құқықтар мен жауапкершіліктерді бөлу белгіленеді.

      33. Барлық деңгейлердегі жедел келіссөздер бірыңғай терминологияны, үлгілік өкімдерді, хабарламаларды қолдана отырып жүргізіледі және жедел-диспетчерлік құжаттамаға, сондай-ақ магнитофондық таспаға, компьютерге жазбалармен тіркеледі.

      34. Жедел диспетчерлік басқару субъектілері орталықтандырылған диспетчерлік басқару процесінде Заңда және Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы 20 ақпандағы № 106 бұйрығымен бекітілген (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10531 болып тіркелген) Электр энергиясының көтерме сауда нарығын ұйымдастыру және оның жұмыс істеу қағидаларында (бұдан әрі – Электр энергиясының көтерме сауда нарығын ұйымдастыру және оның жұмыс істеу қағидалары) белгіленген талаптарына сәйкес:

      1) орталықтандырылған диспетчерлік басқару жүйесі нормаларының сақталуын, екі тәуелсіз бағыт бойынша өңірлік диспетчерлік орталықпен байланыстың болуын;

      2) электрмен жабдықтауға жасалған шарттар бойынша жүйелік оператор белгілеген режимдердің сақталуын;

      3) жүйелік операторды электр энергиясының нақты теңгерімдерін жасау үшін қажетті дұрыс және уақтылы ақпаратпен;

      4) Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2014 жылғы 18 желтоқсандағы № 210 бұйрығымен бекітілген (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10899 болып тіркелген) Қазақстан Республикасының Электр желілік қағидаларына (бұдан әрі – Электр желілік қағидалары) сәйкес жүйелік оператордың жедел басқаруындағы Қазақстан Республикасының электр станциялары жабдықтарын жөндеу кестелерінің сақталуын;

      5) жүйелік оператордың жедел басқаруындағы, иелігіндегі релелік қорғау, аварияға қарсы және режимдік автоматика құрылғылары жұмыс режимдерінің және схемаларының сақталуын;

      6) Қазақстан Республикасының су қорын пайдалану және қорғау саласындағы өкілетті орган белгілеген су қоймаларынан суды жіберуін орындау;

      7) аварияға қарсы автоматика жүйелері мен аспаптарын, автоматтандырылған диспетчерлік басқару жүйесі, релелік қорғау және автоматика құралдарын орналастыру және орнату жөнінде жүйелік оператордың нұсқауларының орындалуын және олардың тиісінше пайдаланылуын;

      8) диспетчерлік технологиялық басқару құралдарының, соның ішінде жүйелік оператордың жедел-ақпараттық кешенімен біріздендірілген жүйелік оператордың диспетчерлік орталықтарымен, диспетчерлік басқарудың жедел-ақпараттық кешенімен байланыс құралдарының болуын;

      9) берілудің тәуліктік кестелерін орындау үшін энергия өндіруші ұйымдардың электр энергиясын қажетті көлемде сатып алуы арқылы авариялық істен шыққан қуаттарды алмастыруын қамтамасыз етеді.

      35. Жедел-диспетчерлік басқару процесінде жүйелік оператор Электр энергиясының көтерме сауда нарығын ұйымдастыру және жұмыс істеу қағидаларында айқындалатын тәртіппен алдағы операциялық тәулікке күн сайын қалыптастырылатын тәуліктік кестені жасайды.

      36. Есептік кезеңнің нәтижелері бойынша жүйелік оператор осы Қағидаларға қосымшада ұсынылған нысан бойынша Қазақстан Республикасының көтерме сауда нарығында электр энергиясын генерация-тұтынудың нақты теңгерімін қалыптастырады. Электр энергиясын генерация-тұтынудың нақты теңгерімі облыстардың әкімшілік бөлінісіне, электр энергетикасының белгілі бір объектілерінің белгілі бір әкімшілік не қаржы ұйымдарына заңды тиесілігіне қарамастан энергия тораптары бөлінісінде қалыптастырылады. Көтерме сауда нарығы субъектілерімен өндіріс, беру, тұтыну көлемдерін салыстыру актілерінің көшірмелері, энергия беруші компаниялардың, оның ішінде өңірлік электр желілік компаниялардың электр энергиясын қабылдау-босатудың жиынтық нақты теңгерімдері, шекара маңындағы энергия жүйелерімен салыстыру актілерінің көшірмелері нақты теңгерімді жасау үшін есепті ақпарат болып табылады. Көтерме сауда нарығының субъектілері есепті ақпаратты жүйелік операторға есепті айдан кейінгі айдың 10-күніне дейін жібереді.

      37. Бірыңғай сатып алушымен және (немесе) энергия өндіруші ұйыммен (-дармен) осы тұтынушымен адамдар топтарының тізіліміне енгізілген тұлғалар тобына, сондай-ақ жаңартылатын энергия көздерін пайдаланатын энергия өндіруші ұйымдармен жасалған шарттар шеңберінде электр энергиясының көтерме сауда нарығы субъектісінің электр энергиясын сатып алу (сату) көлемі энергия көздері түзетулерді ескере отырып, мәлімделген көлемге теңестіріледі.

      Электр энергиясын генерация-тұтынудың нақты шамаларының жоспарлыдан ауытқуы электр энергиясының теңгерімдеуші нарығында реттеледі.

      38. Жүйелік оператор өндіруші қуаттың тапшылығы туындаған жағдайларда қуатты резервтеу жөнінде көтерме сауда нарығының субъектілеріне қызмет көрсетеді және шартта келісілген көлемде және мерзімде резервтік қуаттың жеткізілуін жүзеге асырады.

      39. Жүйелік оператор қуатты резервтеу бойынша қызмет көрсету кезінде:

      1) шартта келісілген көлемде және мерзімде резервтік қуатты жеткізуді қамтамасыз етеді;

      2) резервтік қуатты жеткізуді күту режиміндегі қажетті шектерде ұлттық электр желісінің өткізу қабілетін қамтамасыз етеді;

      3) өндіруші қуаттың тапшылығы туындаған жағдайда резервтік қуатты сатып алудың, берудің және көтерме сауда нарығы субъектісіне жеткізудің шарттық талаптарын орындауды қамтамасыз етеді;

      4) электр энергиясын өндірудің-тұтынудың болжамды теңгерімі негізінде қуатты резервтеу бойынша қызмет көрсетуге Қазақстан БЭЖ-інің қажеттілігін болжайды;

      5) Қазақстан БЭЖ-інде белгіленген электр энергиясының сапалық көрсеткіштерін қолдауға бағытталған шараларын "Электр энергиясы. Техникалық құралдардың электрмагниттік үйлесімділігі. Жалпы мақсаттағы электрмен жабдықтау жүйелеріндегі электр энергиясы сапасының нормалары" 13109-97 МЕМС-на сәйкес орындайды.

      40. Электр энергиясын генерация-тұтынуды теңгерімдеуді ұйымдастыру жөніндегі қызметтер:

      1) энергия өндіруші ұйымдарға, оның ішінде жаңартылатын энергия көздерін пайдаланатын энергия өндіруші ұйымдарға, қайталама энергетикалық ресурстарды пайдаланатын энергия өндіруші ұйымдарға, қалдықтарды энергетикалық кәдеге жаратуды пайдаланатын энергия өндіруші ұйымдарға;

      2) энергия беруші ұйымдарға;

      3) энергиямен жабдықтаушы ұйымдарға;

      4) электр энергиясын тұтынушыларға;

      5) цифрлық кеншілерге;

      6) шартты тұтынушыларға, оның ішінде онымен бірге адамдардың бір тобына кіретін энергия өндіруші ұйымдардан электр энергиясын сатып алатын көтерме тұтынушыларға және өнеркәсіптік кешендерге беріледі.

      41. Электр энергиясын генерация-тұтынуды теңгерімдеуді ұйымдастыру жөніндегі жүйелік оператордың қызметіне ақы төлеу:

      1) энергия өндіруші ұйымдар энергия өндіруші ұйымдардың шиналарынан босатылған электр энергиясының нақты көлемдері үшін;

      2) электр энергиясының көтерме және теңгерімдеуші нарықтарында, оның ішінде Қазақстан Республикасынан тыс жерлерден алынған электр энергиясының нақты көлемі үшін энергия беруші және энергиямен жабдықтаушы ұйымдармен, тұтынушылармен және цифрлық кеншілермен;

      3) Өнеркәсіптік кешендерде меншік құқығында, жалға алу құқығында немесе генерациялайтын көздердің өзге де заттық құқығында олардың құрамындағы электр энергиясының нақты көлемдері, меншік құқығында, жалға алу құқығында немесе генерациялайтын көздердің өзге де заттық құқығында олардың құрамындағы электр энергиясының нақты көлемдері, сондай-ақ электр энергиясының нақты көлемдері, көтерме және теңгерімдеуші нарықтарда, оның ішінде Қазақстан Республикасынан тыс жерлерден алынған электр энергиясының;

      4) өзімен бірге адамдардың бір тобына кіретін энергия өндіруші ұйымдардан электр энергиясының көтерме және теңгерімдеуші нарықтарында, оның ішінде олармен бірге адамдардың бір тобына кіретін энергия өндіруші ұйымдардан және Қазақстан Республикасынан тыс жерлерден алынған электр энергиясының нақты көлемдері үшін электр энергиясын сатып алатын көтерме тұтынушылар.

      42. Электр энергиясын генерация-тұтынуды теңгерімдеуді ұйымдастыру бойынша қызметтер көрсету кезінде жүйелік оператор Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы 20 ақпандағы № 112 бұйрығымен бекітілген, Электр энергиясының теңгерімдеуші нарығын ұйымдастыру және жұмыс істеу қағидаларына (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10532 болып тіркелген) сәйкес функцияларды орындайды.

2-параграф. Қосалқы қызмет көрсетуді ұйымдастыру және оның жұмыс істеу тәртібі

      43. Жүйелік оператор Қазақстан БЭЖ-інде электр энергиясының сенімділігі мен сапасының белгіленген нормаларын қамтамасыз ету үшін қосалқы қызметтерді шарттық негізде көтерме сауда нарығының субъектілерінен сатып алады.

      44. Қуатты (жиілікті) реттеу бойынша жүйелік операторға қосалқы қызмет көрсету кезінде бұл қызметтердің жеткізушілері:

      1) жүйелік операторға Қазақстан БЭЖ-де реттеуіш диапазонды құру үшін қажетті ақпаратты ұсынады;

      2) Заңға сәйкес өз жабдықтарының, реттеу жүйелерінің тиісті техникалық жай-күйін қамтамасыз етеді;

      3) жүйелік оператордың қосалқы қызметтер көрсету шарттарында белгіленген көлемдер мен мерзімдерге сәйкес электр энергиясы генерациясының (тұтыну) көлемін өзгерту өкімдерінің орындалуын қамтамасыз етеді;

      4) қосалқы қызметтер көрсету шарттарында белгіленген көлемдер мен мерзімдерге сәйкес электр энергиясы генерациясының көлемдерін өзгертуге жиілік пен қуатты автоматты реттеу жүйесінің сигналдарын іске асыруды қамтамасыз етеді.

      Бұл ретте қуатты (жиілікті) реттеу бойынша қосалқы қызметтер көрсету үшін ең алдымен жиілік пен қуатты автоматты реттеуге жұмылдырылған және Электр желілік қағидаларына сәйкес Қазақстан БЭЖ-індегі жиілік және қуаттың сальдо-ағындарын реттеу бойынша электр станцияларына қойылатын талаптарға сай келетін қызмет жеткізушілері тартылады.

      45. Қуатты (жиілікті) реттеу бойынша қосалқы қызмет көрсету кезінде жүйелік оператор:

      1) қызмет көрсетушінің мәлімделген реттеу диапазонын ұсынуға дайындығына тестілеу жүргізеді;

      2) қосалқы қызмет көрсету шартында белгіленген көлем мен мерзімге сәйкес электр энергиясын өндіру (тұтыну) шамасының өзгеруіне, соның ішінде автоматты режимде, нұсқаулар береді. Қуатты (жиілікті) реттеу бойынша көрсетілген қызметтің нақты көлеміне шартта белгіленген тәртіппен ақы төленуге тиіс.

      46. Қуатты (жиілікті) реттеу бойынша қосалқы қызмет көрсетуге арналған шартта жүйелік операторға:

      1) қуатты (жиілікті) реттеу бойынша қызмет көрсетудің шартты көлемі;

      2) реттеудің кепілді ауқымы (МВт) және оны ұсыну тәртібі.

      47. Авариялық бұзылыстар жағдайларында оны жою үшін өндіруші агрегаттарды қосу (өшіру) немесе электр станциялары генераторларының белсенді жүктемесін өзгерту қажет болғанда, жүйелік оператор электр желісінің тиісті учаскесінде "авария" режимін енгізеді және Заңға сәйкес электр қуатының резервтерін қолданысқа енгізеді.

      48. Қазақстанның барлық электр станцияларының толық ажыратылуына әкелген авариялық бұзылыстар жағдайларында, жүйелік оператор шектес мемлекеттердің энергия жүйелерімен шарттар, оның ішінде электр энергиясын сатып алу, қуатты реттеу бойынша қызметтер көрсетуге, авариялық өзара көмек туралы шарт негізінде энергия желілерін токтан ажыратылған күйден қосу жөніндегі іс-шараларды жүзеге асырады.

      49. Қазақстанның БЭЖ-нің жекелеген бөліктерінің ажыратылуына әкелген авариялық бұзылыстар жағдайларында, жүйелік оператор электр қуаты резервтерін әзірлікте ұстап тұру бойынша қызмет көрсетуге, электр қуатын қалпына келтіру бойынша, қуатты реттеу бойынша қызмет көрсетуге, көтерме сауда нарығының субъектілерімен шарттарды қолдану арқылы токтан ажыратылған өңірде, электрлік қоректендіруді қалпына келтіру жөніндегі іс-шараларды жүзеге асырады.

Электр энергиясын өндіру-тұтынудың нақты теңгерімі

      (кВтсағ )