АИТВ инфекциясының профилактикасы жөніндегі іс-шараларды жүргізу қағидаларын бекіту туралы

      "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының 2020 жылғы 7 шілдедегі Кодексі 99-бабының 2-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

      1. Осы бұйрыққа қосымшаға сәйкес АИТВ инфекциясының профилактикасы жөніндегі іс-шараларды жүргізу қағидалары бекітілсін.

      2. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Медициналық көмекті ұйымдастыру департаменті заңнамада белгіленген тәртіппен:

      1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

      2) осы бұйрықты ресми жариялағаннан кейін Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

      3) осы бұйрықты мемлекеттік тіркегеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Заң департаментіне осы тармақтың 1) және 2) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалғаны туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

      3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау вице-министріне жүктелсін.

      4. Осы бұйрық алғашқы ресми жариялаған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

АИТВ инфекциясының профилактикасы жөніндегі іс-шараларды жүргізу қағидалары

1-тарау. Жалпы ережелер

      1. Осы АИТВ инфекциясының профилактикасы жөніндегі іс-шараларды жүргізу қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" 2020 жылғы 7 шілдедегі Қазақстан Республикасының Кодексі 99-бабының 2-тармағына сәйкес әзірленді және АИТВ инфекциясының профилактикасы жөніндегі профилактикалық іс-шараларды жүргізу тәртібін айқындайды.

      2. Қағидалар АИТВ инфекциясының профилактикасы саласында жұмыс істейтін мемлекеттік және мемлекеттік емес, оның ішінде үкіметтік емес ұйымдарға арналған.

      3. Халық пен халықтың негізгі топтары үшін профилактикалық іс-шаралар еріктілік, құпиялылық қағидаттарын сақтай отырып жүзеге асырылады.

      4. Осы Қағидаларда мынадай ұғымдар пайдаланылады:

      1) АИТВ - адамның иммун тапшылығы вирусы;

      2) АИТВ инфекциясы - адамның иммун тапшылығы вирусынан туындаған, иммундық жүйенің ерекше зақымдануымен сипатталатын және жүре пайда болған иммун тапшылығы синдромы қалыптасқанға дейін оның баяу бұзылуына әкеп соғатын созылмалы инфекциялық ауру;

      3) аутрич жұмыс – "тең-теңімен" қағидаты бойынша, профилактикалық іс-шараларды іске асыру үшін сенім пункттері мен достық кабинеттеріне бармайтын халықтың түйінді топтарымен оларды жинау орындарында өзара іс - қимыл жасау әдісі бойынша жұмыс; сондай-ақ антиретровирустық терапияға (бұдан әрі - АРВ терапия) бейімділік, жыныстық серіктестерде АИТВ инфекциясының профилактикасы және басқа да қызметтер мәселелері бойынша АИТВ инфекциясымен өмір сүретін адамдармен жұмыс;

      4) аутрич жұмыскер – халықтың негізгі топтарына, АИТВ инфекциясымен өмір сүретін адамдарға немесе олардың жақын ортасына халықтың негізгі топтарына және АИТВ-мен өмір сүретін адамдар тобына кіруді жүзеге асыратын өкіл;

      5) әлеуметтік жұмыскер – арнаулы әлеуметтік қызметтер көрсететін және (немесе) арнаулы әлеуметтік қызметтерге қажеттілікті бағалау мен айқындауды жүзеге асыратын, белгіленген талаптарға сәйкес келетін қажетті біліктілігі бар қызметкер;

      6) достық кабинеті – еріктілік және құпиялылық қағидаты бойынша тегін негізде АИТВ инфекциясын жұқтырғандарға және халықтың негізгі топтарына жыныстық жолмен берілетін инфекциялық аурулар кезінде профилактикалық және емдеу-диагностикалық көмек көрсетудің арнайы ұйымдастырылған пункті;

      7) жанасуға дейінгі профилактика – АИТВ инфекциясын жұқтырудың алдын алу үшін жұқтырмаған адамдарға қолданылатын антиретровирустық терапия;

      8) жанасудан кейінгі профилактика – ықтимал жұқтырғаннан кейін АИТВ инфекциясын жұқтыру қаупін азайту мақсатында қолданылатын антиретровирустық терапия;

      9) клиенттерді жеке есепке алудың мәліметтер базасы - халықтың негізгі топтарын және АИТВ инфекциясымен өмір сүретін адамдарды профилактикалық бағдарламалармен қамтуды мониторингілеуге және бағалауға арналған бағдарлама;

      10) секс жұмыскерлер – ақша немесе тауарларға алмастырып тұрақты немесе тұрақты емес негізде жыныстық қызмет көрсететін ересек әйелдер, ерлер және трансгендер адамдар (жасы 18 және одан жоғары);

      11) сенім пункті – халықтың негізгі топтарына анонимдік, еріктілік және құпиялылық қағидаты бойынша тегін негізде профилактикалық қызметтер көрсетілетін арнайы ұйымдастырылған пункт;

      12) халықтың негізгі топтары - өмір салтының ерекшеліктеріне байланысты АИТВ инфекциясын жұқтырудың жоғары қаупіне ұшыраған халық топтары;

      13) халықтың негізгі топтары арасында АИТВ инфекциясының таралуын эпидемиологиялық қадағалау - жұқтыру қаупі факторларын, АИТВ инфекциясының, вирустық гепатиттердің, мерездің таралуын зерделеуге арналған зерттеулер;

      14) шығыс материалдары – тегін таратуға арналған профилактикалық бағдарламаларда пайдаланылатын құралдар, оларға: бір рет қолданылатын шприцтер, спирттік майлықтар, презервативтер, лубрикант, налоксон, экспресс-тесттер, баспа ақпараттық-білім беру материалдары, АИТВ жұқтырудың жанасуға дейінгі және жанасудан кейінгі профилактикаға арналған антиретровирустық препараттар жатады.

2-тарау. АИТВ инфекциясының профилактикасы жөніндегі іс-шаралар

      5. АИТВ инфекциясы жөніндегі іс-шаралар:

      1) халық арасында, оның ішінде халықтың негізгі топтары арасында АИТВ инфекциясының таралуына эпидемиологиялық бақылау жүргізу;

      2) ақпараттық материалдар, әлеуметтік желілер және бұқаралық ақпарат құралдары арқылы халықтың әртүрлі топтарына АИТВ инфекциясы мәселелері бойынша ақпарат беру;

      3) АИТВ инфекциясының профилактикасы мәселелерін білім беру жүйесіне және жұмыс орындарына интеграциялау;

      4) халықтың негізгі топтарына сенім пункттерінде, достық кабинеттерінде емдік-профилактикалық қызметтерін ұсыну;

      5) мемлекеттік әлеуметтік гранттар мен мемлекеттік әлеуметтік тапсырыстарды үкіметтік емес ұйымдар арқылы орналастыру және іске асыру;

      6) донорлық пен трансплантаттаудың инфекциялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету, сондай-ақ халыққа тері қабаттары мен сілемейлі қабаттардың бүтіндігінің бұзылуына байланысты қызметтер көрсету кезінде;

      7) АИТВ инфекциясының анадан ұрыққа және балаға берілуінің алдын алу;

      8) жанасуға дейінгі және жанасудан кейінгі профилактиканы ұсыну;

      9) диагноз қойылған сәттен бастап АИТВ инфекциясының берілу қаупін азайту үшін антиретровирустық терапияны ұсыну арқылы жүзеге асырылады.

      6. Халық арасында, оның ішінде инъекциялық есірткіні тұтынатындар (бұдан әрі - ИЕТ), ерлермен жыныстық қатынасқа түсетіндер (бұдан әрі – ЕЖЕ), секс жұмыскерлері (бұдан әрі – СЖ) арасында АИТВ инфекциясының таралуын эпидемиологиялық қадағалауды АИТВ инфекциясының профилактикасы саласындағы қызметті жүзеге асыратын медициналық ұйымдар мынадай түрде:

      1) халықаралық ұсынымдарды қолдана отырып, ішінара биомінез-құлықтық зерттеулер әдісімен;

      2) "е-ШЭБ" шолғыншы эпидемиологиялық қадағалаудың электрондық жүйесін пайдалана отырып;

      3) АИТВ инфекциясының таралуын эпидемиологиялық қадағалаудың серологиялық кезеңінің сапасын бақылау үшін іріктеменің мөлшері мен зерттеу көлеміне сәйкес АИТВ-ға, мерезге, "С" вирустық гепатитіне антиденелерді және шығыс материалдарын айқындауға арналған тест-жүйелердің жеткілікті көлемін қамтамасыз ете отырып;

      4) әрбір ИЕТ, ЕЖЕ, СЖ қатысушысына 0,5 айлық есептік көрсеткіштен кем емес мөлшерде сыйақыны, ЕЖЕ және ИЕТ үшін - зерттеуге келтірілген әрбір адам үшін қосымша 0,5 айлық есептік көрсеткіш (3 адамнан артық емес) қамтамасыз ете отырып жүргізеді.

      7. АИТВ инфекциясы мәселелері бойынша хабардар етуді ақпараттық материалдар, әлеуметтік желілер және бұқаралық ақпарат құралдары арқылы бұқаралық ақпарат құралдары туралы заңнаманың талаптарына сәйкес АИТВ-инфекциясының профилактикасы саласында жұмыс істейтін мемлекеттік және мемлекеттік емес, оның ішінде үкіметтік емес ұйымдар:

      1) Жарнама туралы қолданыстағы заңнамаға сәйкес әлеуметтік жарнама ретінде; қазіргі заманғы ақпараттық интернет құралдары мен телекоммуникациялық БАҚ технологияларын пайдалана отырып. Сыртқы жарнаманы (баннерлер, билбордтар) және баспа ақпараттық материалдарды (плакаттар, үнпарақтар, буклеттер) қолдану арқылы;

      2) интеграцияланған коммуникациялар қағидатын қолдана отырып: PR (жұртшылықпен байланыс); теледидар, сыртқы, баспа жарнамасы - нысаналы аудиториямен тікелей байланысқа және тікелей жарнамаға бағытталған акцияларды ұштастыру арқылы;

      3) БАҚ-ты пайдалана отырып, ақпараттық науқандар өткізу жолымен, тұрақты негізде және жылына кемінде 1 рет;

      4) өткізудің негізгі бағыттары мен қағидаттарын ескере отырып жүзеге асырады.

      8. АИТВ инфекциясының профилактикасы мәселелерін білім беру жүйесіне және жұмыс орындарына интеграциялауды АИТВ инфекциясының профилактикасы саласында жұмыс істейтін мемлекеттік және мемлекеттік емес, оның ішінде үкіметтік емес ұйымдар жүзеге асырады және:

      1) білім беру жүйесінде: оқушылар мен студенттер үшін және мұғалімдер, педагогтар үшін біліктілікті арттыру институттарында орта, арнаулы орта және жоғары білім беру жүйесінің бағдарламасына міндетті сағаттар;

      2) жұмыс орындарында: өндірістегі қауіпсіздік пен денсаулықты қорғау бағдарламаларында әмбебап сақтық шараларын қолдану дағдылары, оның ішінде тұрақты негізде қауіпсіздік техникасы бойынша кіріспе нұсқаулық қосуды қарастырады.

      9. Халықтың негізгі топтарына медициналық және үкіметтік емес ұйымдарда орналасқан сенім пункттерінде, стационарлық сенім пункттерінде, жылжымалы сенім пункттерінде, достық кабинеттерінде емдік-профилактикалық қызметтерін ұсыну аутрич қызметкерлер мен әлеуметтік қызметкерлерді тарта отырып, АИТВ инфекциясының профилактикасы жөніндегі іс-шараларды жүргізуді қамтиды:

      1) Қағидаларға 1-қосымшаға сәйкес анонимдік және құпия негізде бірегей сәйкестендіру кодын беру мүмкіндігімен;

      2) Қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес халықтың негізгі топтарының бір өкіліне шығыс материалдарын тегін ұсынумен (өтеусіз негізде медициналық бұйымдарды тарату: көлемі шағын "өлі" бір реттік шприцтер, спирттік майлықтар, презервативтер, лубрикант, налоксон);

      3) ақпараттық-білім беру компонентімен: АИТВ инфекциясы, вирустық гепатиттер, жыныстық жолмен берілетін инфекциялар (бұдан әрі - ЖЖБИ) мәселелері бойынша жұқтыру қаупін төмендететін мінез-құлық нысандарына, АИТВ инфекциясымен өмір сүретін адамдарды АРВ-терапия, АРВ-терапияға бейілділік қажеттілігі туралы хабардар етуге қатысты шағын сессиялар, әңгімелесулер немесе ақпараттық-білім беру материалдарын тарату (бұдан әрі – ақпараттық-білім беру компоненті);

      4) АИТВ инфекциясы, ЖЖБИ, вирустық гепатиттер мәселелері бойынша тестіге дейін және одан кейінгі консультация берумен;

      5) АИТВ-ға, ЖЖБИ-ге тексерумен;

      6) апиын агонистерімен алмастырушы терапияны қолдайтын жанасуға дейінгі және жанасудан кейінгі профилактиканы ұсынуға консультация берумен жүзеге асырылады.

      Халықтың негізгі топтарын тестілеумен қамту профилактикалық бағдарламалармен қамтудың кемінде 80%-ы болуы тиіс.

      Ақпараттық-білім беру компонентін, презервативтерді, шприцтерді таратуды қамтитын ИЕТ-тің профилактикалық қызметтерімен қамту бағалау санының кемінде 60% және одан да көп болуы тиіс.

      Ақпараттық-білім беру компонентін және презервативтерді таратуды қамтитын секс-жұмыскерлерді профилактикалық қызметтермен қамту бағалау санының кемінде 80% және одан да көп болуы тиіс.

      Ақпараттық-білім беру компонентін, презервативтерді, лубриканттарды таратуды қамтитын ЕЖЕ профилактикалық қызметтерімен қамту бағалау санының кемінде 20% және одан көп болуы тиіс.

      Халықтың негізгі топтары арасындағы жұмыс индикаторлары: профилактикалық бағдарламаларға жаңа адамдарды тұрақты тарта отырып, 1 аутрич қызметкерге жүктеме 70 және одан да көп адамды құрайды, АИТВ-инфекциясының болуына тестілеуден өткен адамдардың саны профилактикалық бағдарламаларға тартылғандардың кемінде 80%-ын құрайды.

      АИТВ-мен өмір сүретін адамдар арасындағы жұмыс индикаторлары: 1 аутрич қызметкерге 60 адамнан кем емес жүктеме және 1 әлеуметтік қызметкерге 30 адамнан кем емес жүктеме.

      10. Стационарлық сенім пункттерінің жұмыс кестесін олар орналасқан ұйымдар айқындайды, стационарлық сенім пункті Қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес эпидемиологиялық жағдайды және жарақтандыруды ескере отырып, халықтың негізгі топтарының бағалау санына 500 және одан да көп адамға бір сенім пункті есебінен ашылады.

      11. Жылжымалы сенім пункттері кестеге және әзірленген маршрутқа сәйкес профилактикалық іс-шараларды өткізу мақсатында халықтың негізгі топтары шоғырланған орындарға тұрақты шығу үшін жабдықталған көлікті ұйымға кемінде 1 жылжымалы сенім пункті есебінен пайдаланады.

      12. Денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті органның жанындағы медициналық көрсетілетін қызметтердің сапасы жөніндегі біріккен комиссия мақұлдаған ЖЖБИ диагностикасы мен емдеудің клиникалық хаттамаларына сәйкес ЖЖБИ диагностикасы мен емі; "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының 2020 жылғы 7 шілдедегі Кодексі 7-бабының 31) тармақшасына және жарақтандырылуына сәйкес, Қағидаларға 4-қосымшаға сәйкес денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган бекітетін нысан бойынша бастапқы медициналық құжаттаманы ресімдеу және жүргізу достық кабинеттерде жүзеге асырылады.

      13. Халықтың және АИТВ-инфекциясымен өмір сүретін адамдардың негізгі топтарын қамту мониторингі мен бағалауды клиенттерді жеке есепке алудың мәліметтер базасын жүргізу жолы арқылы және АИТВ инфекциясының профилактикасы саласындағы қызметті жүзеге асыратын денсаулық сақтау ұйымдарының және үкіметтік емес ұйымдардың мамандары есептік және есептік құжаттаманың тиісті нысандарын жүргізу арқылы жүргізеді.

      14. Үкіметтік емес ұйымдар арқылы мемлекеттік әлеуметтік гранттар мен мемлекеттік әлеуметтік тапсырыстарды орналастыру және іске асыру Қазақстан Республикасындағы үкіметтік емес ұйымдардың қызметі мәселелері жөніндегі заңнамаға сәйкес жүргізіледі.

      15. Донорлық пен трансплантаттаудың инфекциялық қауіпсіздігін, сондай-ақ халыққа қызметтер көрсету кезінде тері қабаттары мен шырышты қабаттардың тұтастығының бұзылуына байланысты инфекциялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуді:

      1) уәкілетті орган бекіткен нормативтік-құқықтық актілерге сәйкес қан қызметі саласындағы қызметті жүзеге асыратын денсаулық сақтау ұйымдары;

      2) уәкілетті орган бекіткен қағидаларға сәйкес жүзеге асырады.

      16. АИТВ инфекциясының анадан шаранаға және балаға берілуінің алдын алу денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган жанындағы медициналық қызметтердің сапасы жөніндегі біріккен комиссия мақұлдаған ересектер мен балалардағы АИТВ инфекциясын диагностикалау мен емдеудің клиникалық хаттамаларының ұсынымдарына сәйкес жүргізіледі.

      17. Жанасуға дейінгі және жанасудан кейінгі профилактика ұсыну денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган жанындағы медициналық қызметтердің сапасы жөніндегі біріккен комиссия мақұлдаған ересектер мен балалардағы АИТВ инфекциясын диагностикалау мен емдеудің клиникалық хаттамаларының ұсынымдарына сәйкес жүргізіледі. АИТВ-инфекциясының профилактикасы саласындағы қызметті жүзеге асыратын медициналық денсаулық сақтау ұйымдары ықтимал қажеттіліктерді негізге ала отырып, халық және халықтың негізгі топтары арасында жанасуға дейінгі және жанасудан кейінгі профилактика жүргізу үшін жедел тестілерді, антиретровирустық препараттарды уақтылы жоспарлайды және сатып алады.

      18. Диагноз қойылған сәттен бастап АИТВ инфекциясының берілу қаупін төмендету үшін антиретровирустық терапияны ұсыну аутрич қызметкерлері мен әлеуметтік қызметкерлердің қызметтерін тарта отырып, денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган жанындағы медициналық қызметтердің сапасы жөніндегі біріккен комиссия мақұлдаған ересектер мен балалардағы АИТВ инфекциясын диагностикалау мен емдеудің клиникалық хаттамаларының ұсынымдарына сәйкес жүргізіледі.

      19. АИТВ-ға жедел тестілеу сапасын сыртқы бақылауды АИТВ инфекциясының профилактикасы саласындағы қызметті жүзеге асыратын денсаулық сақтау ұйымдарының мамандары АИТВ-ға жедел тестілерді пайдаланатын денсаулық сақтау ұйымдарында және үкіметтік емес ұйымдарда (жылына кемінде 50 қызмет) жылына бір рет жүргізеді.

Бірегей сәйкестендіру коды

      Анонимділікті, құпиялылықты қамтамасыз ету, қайталану ықтималдығын және қалпына келтіру жеңілдігін барынша азайту мақсатында сенім пункті клиентінің бірегей сәйкестендіру коды (бұдан әрі - БСК) қолданылады.

      Бірегей сәйкестендіру коды ана атының алғашқы 2 әрпінен, әке атының алғашқы 2 әрпінен, жынысынан (1-еркек немесе 2-әйел) және туған жылының соңғы екі санынан жасалады. Ата-анасы немесе ата-анасының біреуі болмаған жағдайда клиенттің қалауы бойынша шартты есімдер қолданылады.

      Мысалы: анасы - Гүлнәр, әкесі - Ренат, ер адам, 1978 жылы туған, БСК-ГҮРЕ 178

Халықтың негізгі топтарының және/немесе АИТВ инфекциясымен өмір сүретін адамдардың бір өкіліне шығыс материалдарын тегін ұсыну нормалары

АИТВ инфекциясының профилактикасы саласындағы қызметті жүзеге асыратын денсаулық сақтау ұйымдарының және үкіметтік емес ұйымдардың жанындағы сенім пункттерін жарақтандыру

АИТВ инфекциясының профилактикасы саласындағы қызметті жүзеге асыратын денсаулық сақтау ұйымдарының және үкіметтік емес ұйымдардың жанындағы достық кабинеттерін жарақтандыру