Мемлекеттік авиацияда авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі нұсқаулықты бекіту туралы

      "Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі туралы" 2010 жылғы 15 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы 15-бабының 12) тармақшасына сәйкес және Қазақстан Республикасының мемлекеттік авиациясында авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі авиациялық персоналдың қызметін реттеу мақсатында БҰЙЫРАМЫН:

      1. Қоса беріліп отырған Мемлекеттік авиацияда авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі нұсқаулық бекітілсін.

      2. Қазақстан Республикасы мемлекеттік авиациясы ұшуларының қауіпсіздігін қадағалау бас басқармасы Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

      1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

      2) осы бұйрықтың көшірмесін мемлекеттік тіркелген күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде қағаз және электрондық түрде қазақ және орыс тілдерінде Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкінде ресми жариялау және оған енгізу үшін Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің "Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жолдауды;

      3) осы бұйрықты алғашқы ресми жарияланғанынан кейін Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

      4) мемлекеттік тіркелген күннен бастап он жұмыс күні ішінде осы тармақтың 1), 2) және 3) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің Заң департаментіне жолдауды қамтамасыз етсін.

      3. "Қазақстан Республикасының мемлекеттік авиациясында авиациялық оқиғалар мен инциденттерді болғызбау жөніндегі нұсқаулықты бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 2015 жылғы 24 маусымдағы № 360 бұйрығының (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 11990 болып тіркелген, 2015 жылғы 5 қазанда "Әділет"ақпараттық-құқықтық жүйесінде жарияланған) күші жойылдыдеп танылсын.

      4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы мемлекеттік авиациясы басқару органдарының басшыларына жүктелсін.

      5. Осы бұйрық лауазымды адамдарға, оларға қатысты бөлігінде жеткізілсін.

      6. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

      "КЕЛІСІЛДІ"

      Қазақстан Республикасы

      Ұлттық қауіпсіздік

      комитетінің Төрағасы

      _________________К. Мәсімов

      2017 жылғы 29 тамыз

      "КЕЛІСІЛДІ"

      Қазақстан Республикасының

      Ішкі істер министрі

      полиция генерал-полковнигі

      ________________Қ. Қасымов

      2017 жылғы 28 тамыз

Мемлекеттік авиацияда авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі
нұсқаулық

1-тарау. Жалпы ережелер

      1. Мемлекеттік авиацияда авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі нұсқаулық (бұдан әрі – Нұсқаулық) "Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі туралы" 2010 жылғы 15 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңына (бұдан әрі – Заң) сәйкес әзірленді.

      2. Нұсқаулық авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі мемлекеттік авиация авиациялық персоналының қызметін нақтылайды.

      3. Нұсқаулықта пайдаланылатын терминдер мен анықтамалар:

      1) авиациялық бөлім – мемлекеттік авиация әуе кемелерінің ұшуын ұйымдастыру мен орындауды, оларды пайдалануды және сақтауды жүзеге асыратын республикалық мемлекеттік мекеме;

      2) авиациялық инцидент – әуе кемесін ұшуда пайдаланумен байланысты, әуе кемесінің тұтастығына және/немесе оның бортындағы адамдардың өміріне қауіп туғызуы мүмкін немесе қауіп туғызған, бірақ авиациялық оқиғамен аяқталмаған оқиға;

      3) авиациялық қызмет – әуе кемелерінің көмегімен адамның әуе кеңістігін пайдалануына жағдайлар жасауға бағытталған қызметтің барлық түрі;

      4) авиациялық оқиға – әуе кемесін ұшуда пайдаланумен байланысты әуе кемесінің бортындағы адамдардың қаза табуына (өлімге әкеп соққан дене жарақаты) және/немесе осы әуе кемесінің жойылып кетуіне әкеп соқтырған оқиға;

      5) әуе кемесі – жер (су) бетінен шағылысқан ауамен әрекеттесуді болдырмай, ауамен өзара әрекеттесу есебінен атмосферада қалықтайтын аппарат;

      6) әуе кемесін ұшуда пайдалану – ұшқыш құрамының әуе кемесін ұшу алды қарап тексеруді жүргізуді бастағаннан бастап ұшу мақсатында бортта болған барлық адамдардың әуе кемесінен кеткен сәтке дейінгі әуе кемесін пайдалану процесі;

      7) ерекше оқиға – қауіпті фактордың әсер етуінен туындаған және ұшу қауіпсіздігінің төмендеуіне әкеп соқтыратын әуе кемесін ұшуда пайдалану процесіндегі кез келген штаттан тыс оқиға;

      8) Қазақстан Республикасы мемлекеттік авиациясы ұшуларының қауіпсіздігін қадағалау бас басқармасы – ұшу қауіпсіздігі мәселелері бойынша мемлекеттік авиация қызметі саласындағы мемлекеттік бақылау және қадағалау жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің құрылымдық бөлімшесі;

      9) қамтамасыз ету бөлімдері – авиациялық-техникалық базалар, авиациялық комендатуралар, әуе қозғалысын басқару орталықтары;

      10) қатер факторы туралы ескерту – лауазымды адамдарды қатер факторы туралы оны жою немесе азайту бойынша ұсыныстарымен ауызша және жазбаша ақпараттандыру;

      11) қауіпті фактор – авиациялық инциденттің немесе авиациялық оқиғаның туындауына әкеп соқтыруға қабілетті авиациялық жүйенің қандай да бір элементіне кез келген (нақты немесе әлеуетті) әсер ету;

      12) мемлекеттік авиация саласындағы уәкілетті орган – Қазақстан Республикасының Қорғаныс министрлігі (бұдан әрі – уәкілетті орган);

      13) мемлекеттік авиацияның басқару органдары:

      Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері Әуе қорғанысы күштері бас қолбасшысының басқармасы – Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің авиациясында;

      Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының Бас қолбасшылығы – Ішкі істер министрлігінің авиациясында;

      Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Шекара қызметі – Ұлттық қауіпсіздік комитеті Шекара қызметінің авиациясында;

      14) ұшу қауіпсіздігі органы – мемлекеттік авиация уәкілетті органының, басқару органының, авиациялық бөлімінің құрамындағы құрылымдық бөлімше;

      15) ұшу қауіпсіздігін басқару жүйесі – ұйымдық құрылымды, жауапкершілік салаларын, басшылық қағидаттарды және регламенттерді қамтитын ұшу қауіпсіздігін басқаруға жүйелі қарау;

      16) шешім қабылдауға уәкілетті лауазымды адам – ұшуды тоқтату немесе тоқтата тұру құқығына ие болған лауазымды адам (мемлекеттік авиацияны басқару органының басшысы, авиациялық бөлімнің командирі, ұшу ауысымының жетекшісі, ұшуға басшы және жоғары тұрған командирлер (бастықтар)).

2-тарау. Мемлекеттік авиацияның басқару органдары мен бөлімдері басшылық
құрамының авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі қызметі

1-параграф. Мемлекеттік авиация басқару органдарының авиациялық оқиғаларды
болғызбау жөніндегі негізгі іс-шаралары

      4. Басқару органдарының авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі негізгі іс-шаралары:

      1) перспективаға, бір жылға, есепті кезеңге, бір айға, алдағы іс-шараларға ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі жұмысты жоспарлау;

      2) қауіпті факторларды анықтау және алдын алу жөніндегі жұмыс, олар туралы ақпаратты жинау, қорытындылау және жеткізу, оларды болғызбау жөніндегі шараларды әзірлеу;

      3) ұшу қауіпсіздігін басқару бойынша қызмет;

      4) ұшқыш құрамының кәсіби шеберлігін арттыру мақсатында ұшу-әдістемелік жұмысты ұйымдастыру;

      5) ұшу қауіпсіздігінің жай-күйін кезең-кезеңімен және мақсатты талдау;

      6) ұшуды жүргізу қарсаңында және уақытында оларды ұйымдастыруды бақылау болып табылады.

      5. Басқару органы ұшу қарсаңында:

      1) ұшуға және ұшып өтуге өтінімдерді, күтілетін метеожағдайларды, әуе кемелерінің, әуеайлақтардың, ұшуды қамтамасыз ету құралдарының жай-күйін талдауды;

      2) ұшуды жоспарлау кестелерін жасау дұрыстығын талдауды;

      3) ұшуды жүргізу үшін қажетті күштер мен құралдардың бар болуын және жай-күйін тексеруді;

      4) ұшқыш құрамының, ұшуға басшылық жасау тобы персоналының, әуе кемелерінің, әуеайлақтардың, ұшуды қамтамасыз ету құралдарының ұшуға әзірлігін тексеруді жүзеге асырады.

      6. Ұшуға келіп түскен өтінімдерді талдауды жүзеге асыру кезінде мынадай мәселелер қаралады:

      1) ұшу кезеңінде жалпы әуедегі жағдай, авиациялық бөлімдер әуе кемелерінің Қазақстан Республикасының әуе трассаларымен болжамды қиылысу маршруттары, авиацияның жұмыс жоспары, ұшуды бастау және аяқтау уақыты;

      2) ұшу кезеңінде ұшқыш құрамының даярлық деңгейінің күтілетін метеорологиялық жағдайға сәйкес келуі;

      3) авиациялық бөлімдердің құралдарымен ауа райына радиолокациялық барлау жүргізу тәртібі және азаматтық авиацияның әуе қозғалысын басқару органдарынан аэронавигациялық ақпарат алу;

      4) алдағы ұшудың және ұшып өтудің радиолокациялық құралдармен, байланыс құралдарымен қамтамасыз етілуі;

      5) ұшуға басшылық жасау топтары персоналының даярлығы, персоналдың даярлық деңгейінің күтілетін метеорологиялық жағдайға сәйкес келуі;

      6) ұшқыш құрамының, әуе кемелерінің, ұшуды қамтамасыз ету құралдарының даярлығын бақылайтын орындарда басқару органы басшылық құрамының болуы (болмауы);

      7) негізгі және қосалқы әуеайлақтардың (тікұшақ айлақтарының, алаңдардың) әзірлігі, алдағы ұшудың материалдық-техникалық құралдармен қамтамасыз етілуі;

      8) полигондардың ұшуды қамтамасыз етуге әзірлігі;

      9) іздестіру және құтқару күштері мен құралдарының жай-күйі мен әзірлігі;

      10) кезекті ұшуға дейін орындауға үлкен бастықтар нұсқама берген жұмыстардың орындалу толықтығы;

      11) ұшуды жүргізу үшін күштер мен құралдардың жеткіліктілігі;

      12) әуе кемелерінің айналып ұшып өтуге (бақылау, танысу ұшуы) әзірлігі;

      13) әуе кемелерінде авариялық өнеркәсіп бюллетеньдерін және сенімділікті арттыру жөніндегі нұсқауларды орындау;

      14) басқару органдары мен бөлімдері командалық пункттерінің ұшуды басқаруға және ұшуды бақылауға әзірлігі, өзара іс-қимыл жасайтын әуе қозғалысын басқару органдарына басқаруды беру тәртібі.

      7. Басқару органы лауазымды адамдарының ұшуға әзірлігін тексеруді басқару органының тиісті басшысы тағайындаған жоғары тұрған лауазымды адамдар, оның ішінде байланыс құралдарын пайдаланумен жүзеге асырады.

      8. Авиациялық бөлімдер командирлерінің ұшуға әзірлігін тексеруді олардың командирлері (бастықтары), жоғары тұрған басқару органдарының басшылары тағайындаған басқару органдарының басқа да лауазымды адамдары жүзеге асырады.

      9. Тексеруге мыналар жатады:

      1) жеке жетілдіруге және нұсқаушы ретінде Жауынгерлік (ұшу) даярлық курсының ұшу ауысымына жоспарланған ұшу мен жаттығулардың саны;

      2) жоспарланған ұшу тапсырмаларының даярлық деңгейіне сәйкес келуі;

      3) алдағы ұшу ауысымына ауа райы болжамы;

      4) қол жеткізілген және нақты метеорологиялық минимум, осы жағдайларда алдыңғы орындалған ұшу күні.

      10. Ұшу мен ұшып өтуді жүргізу барысын бақылауды басқару органдары үздіксіз жүзеге асырады.

      11. Ұшу мен ұшып өтуді жүргізу барысында шешілетін анағұрлым маңызды мәселелер мыналар болып табылады:

      1) ауа райын сапалы радиолокациялық және әуеден барлауды және толық барлауды қамтамасыз ету, барлық байланыс арналары арқылы алынған ауа райы туралы деректерді жинау және талдау;

      2) метеорологиялық жағдайды үздіксіз талдау және ұшуға қатысатын бөлімдерді ауа райының қауіпті құбылыстары туралы және оның нашарлау үрдістері туралы уақтылы хабардар ету;

      3) нақты метеорологиялық жағдайдың жүргізілетін ұшудың сипатына және экипаждардың даярлық деңгейіне сәйкес келуін бағалау;

      4) ауа райы жағдайы, басқару, байланыс пен қамтамасыз ету құралдарының, сондай-ақ қосалқы әуеайлақтардағы ұшуға басшылық жасау тобы персоналының әзірлігі;

      5) бөлімдердің ұшуды басқару пункттері тарапынан ұшуды сапалы басқаруды, радиотехникалық бақылауды қамтамасыз ету;

      6) бөлімдердің ұшуды басқару пункттерін және ұшуға басшылық жасау топтарының персоналын басқа ведомстволар әуе кемелерінің авиациялық бөлімдердің ұшу маршруттары мен аймақтарын кесіп өтуі туралы уақтылы хабардар ету;

      7) орындалатын маршруттық ұшу мен ұшып өтудің бекітілген өтінімдерге сәйкес келуі;

      8) авиациялық бөлімдерді ұшу барысында анықталған бұзушылықтар мен авиациялық инциденттер туралы уақтылы хабардар ету.

      12. Авиациялық бөлімдерде тікелей ұшуға бақылауды жүзеге асыратын мемлекеттік авиация басқару органдарының лауазымды адамдары:

      1) оқып-үйретудің әдістемелік жүйелілігіне және тиісінше метеорологиялық жағдайдың ұзақ үзілістерден кейін ұшуды орындайтын ұшқыштардың даярлық деңгейіне сәйкестігіне;

      2) ұшу даярлығының күрделі түрлерін алғаш пысықтайтын ұшқыштардың, сондай-ақ авиациялық оқу орындарынан немесе басқа да бөлімдерден келген ұшқыштардың ұшуын оларға орындалуы қиын міндеттер қоюға және ұшу ауысымында шамадан тыс жүктемеге жол бермей ұйымдастыруға;

      3) жеткіліксіз тәжірибесі бар, әсіресе түнде және күрделі метеорологиялық жағдайларда (оның ішінде полигонда ұшуға басшылық жасау бойынша) ұшуға басшылық жасау тобы персоналының ұшуға басшылық жасау сапасына ерекше назар аударады.

      13. Ұшу қауіпсіздігіне қатер төндіретін бұзушылықтар анықталған жағдайда анықталған қауіпті факторлар туралы өзінің тікелей бастықтарына кейіннен баяндай отырып, осы бұзушылықтарды жоюға шаралар қабылданады.

2-параграф. Мемлекеттік авиация басқару органдары басшыларының
(командирлердің, бастықтардың) авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі
қызметі

      14. Мемлекеттік авиация басқару органының басшысы (командирі, бастығы) авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі жұмысты және ұшу қауіпсіздігін басқару жөніндегі қызметті ұйымдастырады.

      15. Мемлекеттік авиация басқару органының басшысы (командирі, бастығы):

      1) ұшуды ұйымдастырумен және оларды қауіпсіз орындаумен байланысты бағынысты құрылымдардың барлық қызмет түрлеріне ұдайы басшылық жасауды;

      2) бағынысты ұшу қауіпсіздігі органдары лауазымды адамдарының жұмысына басшылық жасауды;

      3) авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі жұмысты уақтылы және сапалы жоспарлауды ұйымдастыруды;

      4) ұшу қауіпсіздігін басқару жүйесінің жұмысын ұйымдастыруды;

      5) қатер факторы туралы ескертуді алған кезде уақтылы шешім қабылдауды және тиісті профилактикалық іс-шараларды жүргізуді ұйымдастыруды;

      6) қадағалаулар, баяндаулар және келіп түсетін ақпарат негізінде ұшу қауіпсіздігінің жай-күйіне жүйелі түрде талдау жүргізуді;

      7) лауазымды адамдардың авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі қызметін бағалауды;

      8) ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі іс-шаралардың орындалуын, олардың қаржылық және материалдық-техникалық құралдармен қамтамасыз етілуін бақылауды;

      9) ұшу қауіпсіздігі органдарының мамандарын іріктеуді және даярлауды ұйымдастыруды;

      10) ұшу қауіпсіздігі мәселелерінде бағынысты авиациялық персоналдың даярлық деңгейін бақылауды жүзеге асырады.

3-параграф. Мемлекеттік авиация авиациялық бөлімдері (бөлімшелері) мен
қамтамасыз ету бөлімдері (бөлімшелері) командирлерінің (бастықтарының), штабтары
мен қызметтерінің авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі қызметі

      16. Мемлекеттік авиация авиациялық бөлімінің (бөлімшесінің) командирі (бастығы):

      1) ұшуды ұйымдастырумен және оларды қауіпсіз орындаумен байланысты бағынысты құрылымдардың барлық қызмет түрлеріне ұдайы басшылық жасауды;

      2) бағынысты ұшу қауіпсіздігі органы лауазымды адамдарының жұмысына басшылық жасауды;

      3) авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі жұмысты уақтылы және сапалы жоспарлауды ұйымдастыруды;

      4) ұшу қауіпсіздігін басқару жүйесінің жұмысын ұйымдастыруды;

      5) қатер факторы туралы ескертуді алған кезде уақтылы шешім қабылдауды және тиісті профилактикалық іс-шараларды жүргізуді ұйымдастыруды;

      6) қадағалаулар, баяндаулар және келіп түсетін ақпарат негізінде ұшу қауіпсіздігінің жай-күйіне жүйелі түрде талдау жүргізуді;

      7) лауазымды адамдардың авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі қызметін бағалауды;

      8) ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі іс-шаралардың орындалуын, олардың қаржылық және материалдық-техникалық құралдармен қамтамасыз етілуін бақылауды;

      9) ұшу қауіпсіздігі органдарының мамандарын іріктеуді және даярлауды ұйымдастыруды;

      10) ұшу қауіпсіздігі мәселелерінде бағынысты авиациялық персоналдың даярлық деңгейін бақылауды жүзеге асырады.

      17. Авиациялық оқиғаларды болғызбау жоғары нәтижелілігіне ұшуды жүргізу қағидаларын орындауды нақты ұйымдастырумен және ұшу жұмысының белгілі қауіпті факторларын жою барысын ұдайы бақылаумен қол жеткізіледі.

      18. Ұшуды жүргізу қағидаларын орындауды ұйымдастыру және ұшу жұмысының белгілі қауіпті факторларын жою барысын бақылау өзіне бағыныстылардың ұшу қауіпсіздігінің жай-күйін талдауды жоспарлауы және ұйымдастыруы, орындалуын бақылауы, оқып-үйренуі жөніндегі кешенді іс-шараларды қамтиды.

      19. Авиациялық бөлім командирі ұшу даярлығының сапасы және бөлімнің жауынгерлік машығы үшін жауап береді.

      20. Ұшқыш құрамының және ұшуға басшылық жасау тобы персоналының даярлық деңгейін, қажетті күштер мен құралдардың болуын, техника мен әуеайлақтың жай-күйін, метеорологиялық және орнитологиялық жағдайды ескере отырып, ұшуды ұйымдастыра отырып, авиациялық бөлім командирі:

      1) алдағы ұшудың негізгі міндеттерін, ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі шараларды ескере отырып, оларға даярлық мазмұнын және жүйелілігін айқындайды;

      2) ұшқыш құрамының, ұшуға басшылық жасау тобы персоналының, әуе кемелерінің, ұшуды қамтамасыз ету күштері мен құралдарының ұшуға даярлығын бақылау тәртібін белгілейді;

      3) ұшу ауысымының міндеттеріне сүйене отырып, нақты қауіпсіздік шараларын айқындайды;

      4) ұшуда қауіпті факторларды болғызбау жөніндегі шараларды зерделей отырып, ұшқыш құрамымен жауынгерлік (ұшу) даярлық курстарының анағұрлым күрделі жаттығуларының аэродинамикасы, тактикасы орындау әдістемесі бойынша сабақтар өткізуді ұйымдастырады;

      5) ұшуға даярлықты ұйымдастыруды және ұшқыш құрамымен тренаждарды орындауды бақылайды, бөлім командирі орынбасарларының, қызметтер бастықтарының, ұшу басшыларының және ауа райын барлаушылар экипаждарының ұшуға әзірлігін бағалайды;

      6) ұшқыш құрамының және авиациялық техниканың ұшуға әзірлігі туралы баяндаманы қабылдайды;

      7) ұшудың жоспарлы және полигонда жауынгерлік қолдану кестелеріне талдау жүргізеді және оларды бекітеді;

      8) әуеде, жерүсті, метеорологиялық және орнитологиялық жағдайды бағалайды, әуеден ауа райын барлауды орындауға шешім қабылдайды және міндеттер қояды;

      9) әуеайлақтың, ұшуды қамтамасыз ету құралдарының, іздестіру-құтқару күштері мен құралдарының ұшуға әзірлігін тексереді;

      10) тікелей бастыққа авиациялық бөлімнің ұшуға әзірлігі туралы баяндайды.

      21. Ұшуды жүргізу процесінде бөлім командирі жоспарлы ұшу кестесін орындауды бақылайды, ұшу ауданында және қосалқы әуеайлақтарда метеорологиялық және орнитологиялық жағдайдың өзгеруін қадағалайды, ұшуға басшылық жасауды ұйымдастыруды бақылайды, орынбасарлардың, эскадрильялар командирлерінің, қызметтер бастықтарының ұшу тапсырмаларын орындауы сапасын талдайды.

      22. Командирдің, штаб пен қызметтердің авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі жұмысы авиациялық персоналдың ұшуға және арнайы даярлауға қажетті деңгейін ұстау, әуе кемелерін авариясыз пайдалануды қамтамасыз ету, ұшуды ұйымдастыру және оларға ұшқыш құрамын даярлау, ұшуға басшылық жасаудың жоғары сапасын қамтамасыз ету жөніндегі іс-шараларды қамтиды.

      23. Ұшқыш құрамының ұшуды орындау заңдылығын тексеру даярланбаған экипаждарды ұшуға жіберуді болғызбау, оларға орындалуы қиын міндеттер қою, олардағы іс-қимылдарға дайындалмаған қауіпті факторлардың туындауын болдырмау мақсатында жүзеге асырылады.

      24. Экипаждың ұшуды орындауға әзірлігін бақылау мыналарды:

      1) ұшуды орындауға негіздемені тексеруді;

      2) экипаждың даярлық деңгейінің ұшу тапсырмасын орындауға сәйкес келуін айқындауды;

      3) ұшқыш құрамының ұшуға даярлығын ұйымдастыруды талдауды;

      4) экипаждың ұшуға даярлығын бағалауды;

      5) ұшқыш құрамының ұшуға психофизиологиялық әзірлігі жай-күйін бағалауды;

      6) ұшқыш ауысымына экипаждардың жүктемесін қадағалауды қамтиды.

      25. Ұшуға басшылық жасау тобының ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуіне ұшуға басшылық жасау тобының барлық персоналының келісілген іс-қимылдары қол жеткізіледі. Бұл ретте персонал жұмысының негізгі бағыттары:

      1) жоспарлы кестеге сәйкес әуе кемелерінің қозғалысын басқару, ұшу ауданындағы әуедегі жағдайды бақылау және бағалау, әуе кемелерінің қауіпті жақындауының және олардың берілген бағыттардан және ұшу эшелондарынан (биіктіктерінен) ауытқуларының алдын алу;

      2) экипаждардың қауіпті немесе олардың нақты ұшу даярлығы деңгейіне сәйкес келмейтін ауа райы құбылыстарына тап болуының алдын алу үшін ұшу ауданындағы, қосалқы әуеайлақтардағы және полигондардағы метеорологиялық және орнитологиялық жағдайды бағалау, сондай-ақ қосалқы әуеайлақтардың әуе кемелерін қабылдауға әзірлігін бағалау;

      3) әуе кемелерінің экипаждарын ұшу ауданындағы әуедегі, метеорологиялық және орнитологиялық жағдай туралы уақтылы хабардар ету;

      4) ұшудағы ерекше жағдайлар кезінде апатқа ұшыраған экипаждарға уақтылы көмек көрсету;

      5) ұшуды техникалық қамтамасыз ету құралдарының әзірлігін және жұмысқа қабілетін тексеру болып табылады.

      26. Ұшуды қамтамасыз ету бөлімшелері (қызметтері) авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі жұмысты осы Нұсқаулықтың талаптарына сәйкес ұйымдастырады және жүргізеді.

3-тарау. Мемлекеттік авиация ұшу қауіпсіздігі органдарының басшылары мен
мамандарының авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі қызметі

1-параграф. Мемлекеттік авиация ұшу қауіпсіздігі органдарының авиациялық
оқиғаларды болғызбау жөніндегі негізгі іс-шаралары

      27. Мемлекеттік авиацияның басқару органдарында басшының шешімі бойыншаұшу қауіпсіздігі органдары құрылады.

      28. Ұшу қауіпсіздігі органдары мемлекеттік авиацияның әуе кемелерімен болатын авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі іс-шараларды жүргізуге бағытталған қызметті жүзеге асыру үшін арналған.

      29. Ұшу қауіпсіздігі органдарының бастықтарын тағайындау жоғары тұрған ұшу қауіпсіздігі органдарының басшыларымен келіскеннен кейін жүргізіледі. Ұшу қауіпсіздігі органдарына лауазымды адамдарды іріктеу осы органдардың бастықтарымен (басшыларымен) келісу бойынша жүргізіледі.

      30. Ұшу қауіпсіздігі органдары лауазымды адамдарының функцияларын жоғары тұрған ұшу қауіпсіздігі органының басшысы келіседі және оларды тікелей басшылар (командирлер, бастықтар) бекітеді.

      31. Төмен тұрған ұшу қауіпсіздігі органдары арнайы қатынаста жоғары тұрған ұшу қауіпсіздігі органының басшысына бағынады.

2-параграф. Мемлекеттік авиация саласындағы уәкілетті органның ұшу қауіпсіздігі
органы басшысының авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі қызметі

      32. Уәкілетті орган ұшу қауіпсіздігі органының басшысы құзыреті шегінде:

      1) мемлекеттік авиацияда ұшу қауіпсіздігіне қатысты бөлігінде мемлекеттік авиация авиациялық персоналының қызметіне (мемлекеттік авиация басқару органдарының басшыларымен келісу бойынша) тексерулер жүргізуді тағайындайды;

      2) мемлекеттік авиация ұшуын ұйымдастыруда және жүргізуде және әуе кеңістігін пайдалануда бұзушылықтарға жол берген Қазақстан Республикасы мемлекеттік авиациясы авиациялық персоналының авиациялық қызметін уақытша тоқтатады;

      3) авиациялық техниканы, ұшуды басқару және қамтамасыз ету құралдарын, олардың жай-күйі техникалық құжаттама талаптарына сәйкес келмеген кезде пайдаланудан шеттетеді;

      4) мемлекеттік авиация ұшуының қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі міндеттерге қатысты бөлігінде мемлекеттік органдар өткізетін іс-шараларға қатысады;

      5) мемлекеттік авиацияда авариялылықтың жай-күйін бағалауды жүргізуді ұйымдастырады, авиациялық оқиғаларды болғызбау бойынша ұсыныстар әзірлейді, осы мәселелер бойынша мемлекеттік органдардың басшыларына ақпарат ұсынады;

      6) авиациялық жүйенің сенімділігін арттыруға бағытталған мемлекеттік авиация ұшу қауіпсіздігі органдарының жұмысын үйлестіреді;

      7) мемлекеттік органдармен, азаматтық және эксперименталдық авиацияның ұшу қауіпсіздігі органдарымен, ғылыми-зерттеу мекемелерімен және ұйымдарымен авиациялық оқиғалар мен авиациялық инциденттерді тексеру, ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету және мемлекеттік әуе кемелерінің сенімділігін арттыру мәселелері бойынша өзара іс-қимылды ұйымдастырады.

3-параграф. Мемлекеттік авиацияның басқару органдарымен авиациялық
бөлімдері ұшу қауіпсіздігі органдары басшыларының авиациялық оқиғаларды
болғызбау жөніндегі қызметі

      33. Басқару органы мен авиациялық бөлімұшу қауіпсіздігі органының басшысы:

      1) ұшу қауіпсіздігін басқару жүйесінің жұмысына басшылық жасауды жүзеге асырады;

      2) қауіпті факторларды анықтайды және талдайды;

      3) ұшу жағдайына ықпал етуі мүмкін қауіпті факторлар анықталған кезде қатер факторлары туралы ескертулерді уақтылы әзірлейді және оларды шешім қабылдауға уәкілетті лауазымды адамдарға жеткізеді;

      4) авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі профилактикалық іс-шараларды жүргізуді, ұшуды ұйымдастырудағы, орындаудағы және қамтамасыз етудегі кемшіліктер мен бұзушылықтарды жоюды бақылайды;

      5) мемлекеттік авиация басқару органдарының құрылымдық бөлімшелерімен бірлесіп, қауіпті факторлардың әсер етуін, кемшіліктер мен бұзушылықтарды жою немесе төмендету жөніндегі іс-шараларды әзірлейді;

      6) авиациялық персоналға жедел, кезеңдік және сұрау салу бойынша ұсынылатын авиациялық оқиғалар мен инциденттер туралы ақпаратты уақтылы жеткізуді ұйымдастырады;

      7) төмен тұрған ұшу қауіпсіздігі органдарының авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі жұмысын ұйымдастырады, осы органдар мамандарының міндеттерді толық орындауына бақылауды жүзеге асырады;

      8) ұшу қауіпсіздігінің жай-күйін бағалайды;

      9) авиациялық бөлімдерде және қамтамасыз ету бөлімдерінде әуе кемелерінің, ұшуды басқару және қамтамасыз ету құралдарының жай-күйін тексереді;

      10) өзінің тікелей басшысына (командирге, бастыққа) баяндай отырып, авиациялық персоналдың лауазымды адамдарына ұшу қауіпсіздігіне қатысты бөлігінде анықталған бұзушылықтар мен кемшіліктерді жою жөнінде нұсқаулар береді;

      11) кейіннен өзінің тікелей басшысына (командирге, бастыққа) баяндай отырып, ұшуды ұйымдастыруда және жүргізуде, әуе кеңістігін пайдалануда ұшу қауіпсіздігіне қатер төндіретін бұзушылықтарға жол берген авиациялық персоналдың (бағыныстылық тәртібінде) авиациялық қызметін уақытша тоқтатады;

      12) кейіннен өзінің тікелей басшысына (командирге, бастыққа) баяндай отырып, олардың жай-күйі техникалық құжаттама талаптарына сәйкес келмеген кезде авиациялық техниканы, ұшуды басқару және қамтамасыз ету құралдарын пайдаланудан шеттетеді.

4-параграф. Мемлекеттік авиацияның ұшу қауіпсіздігі органдары мамандарының
авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі қызметі

      34. Ұшу қауіпсіздігі органдарының мамандары:

      1) ұшу қауіпсіздігін басқару жүйесінің жұмыс істеуін қамтамасыз етеді;

      2) қауіпті факторларды анықтайды және талдайды;

      3) қауіпті факторлар туралы ақпарат болған кезде ұшу қауіпсіздігі органының басшысын қатер факторлары туралы уақтылы хабардар етеді;

      4) қауіпті факторлардың ықпал етуін, кемшіліктер мен бұзушылықтарды жою немесе төмендету жөніндегі іс-шараларды әзірлеуге қатысады;

      5) авиациялық жағдайларды тексеруге қатысады;

      6) авиациялық персоналдың қызметін, оның ішінде ұшуды басқару техникасында, әуе навигациясында және жауынгерлік қолдануда ұшқыш құрамының даярлық деңгейін тексеруге қатысады;

      7) авиациялық бөлімдерде және қамтамасыз ету бөлімдерінде авиациялық техниканың, ұшуды басқару және қамтамасыз ету құралдарының жай-күйін тексереді;

      8) өзінің тікелей басшыларына (командирлерге, бастықтарға) баяндай отырып, авиациялық персоналдың лауазымды адамдарына ұшу қауіпсіздігіне қатысты бөлігінде анықталған бұзушылықтар мен кемшіліктерді жою жөнінде нұсқаулар береді;

      9) ұшу қауіпсіздігі органының басшысына ұшуды ұйымдастыруда және жүргізуде және әуе кеңістігін пайдалануда бұзушылықтарға жол берген авиациялық персоналдың авиациялық қызметін уақытша тоқтату туралы ұсыныстар береді;

      10) ұшу қауіпсіздігі органының басшысына авиациялық техниканы, ұшуды басқару және қамтамасыз ету құралдарын, олардың жай-күйі техникалық құжаттама талаптарына сәйкес келмеген кезде пайдаланудан шеттету туралы ұсыныстар береді.

      35. Ұшу қауіпсіздігі органдары лауазымды адамдарының олардың құзыретіне жатқызылған мәселелер бойынша нұсқауларын мемлекеттік авиацияның тиісті басқару органдарының, авиациялық бөлімдері мен қамтамасыз ету бөлімдерінің барлық лауазымды адамдары орындауға қабылдайды.

4-тарау. Мемлекеттік авиацияда авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі
профилактикалық жұмысты ұйымдастыру

1-параграф. Авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі профилактикалық
жұмыстың мазмұны, мәні және қағидаттары

      36. Авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі профилактикалық жұмыс және ұшу қауіпсіздігін басқару жөніндегі қызмет ұшу қауіпсіздігі органдарының мамандары қызметінің негізгі мазмұнын құрайды және барлық басқару органдарында, авиациялық бөлімдерде және қамтамасыз ету бөлімдерінде жүргізіледі.

      37. Авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі профилактикалық жұмыстың мәні ұшу жұмысының қауіпті факторларын белсенді анықтауды, қатер деңгейін бағалауды және қауіпті факторларды жою жолымен қатер деңгейін азайту, олардың әсеретуін төмендету немесе олардан сақтану жөнінде шаралар қабылдауды қамтиды.

      38. Авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі жұмыстың пәрменділігін айқындайтын негізгі қағидаттар:

      1) қауіпті факторларды анықтау және талдау кезіндегі объективтілік;

      2) авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі іс-шараларды уақтылы және кезең-кезеңімен қайталау;

      3) авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі жұмыстың әдістерін, тәсілдері мен қағидаттарын жетілдіру;

      4) авиациялық қызметтің жүйелілігі, толық қамтылуы, қабылданатын шаралардың аяқталғаны;

      5) авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі жұмысты жүргізуге, ұшудың белгіленген тәртібі мен қағидаларын сақтауда басшылық құрамның жеке қатысуы және жеке үлгісі;

      6) жүргізілетін жұмыстың тиімділігін ұдайы бағалау болып табылады.

2-параграф. Авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі профилактикалық
жұмысты ұйымдастыру

      39. Авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі профилактикалық жұмысты ұйымдастыру:

      1) ұшу қауіпсіздігін басқаруды;

      2) қауіпті факторларды анықтауды;

      3) қауіпті факторларды талдауды, қатер деңгейін бағалауды және қатер факторы туралы ескертуді;

      4) авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі жұмысты жоспарлауды;

      5) авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі негізгі профилактикалық іс-шараларды;

      6) ұшуға қауіпсіздік шараларын әзірлеуді және жеткізуді;

      7) жедел және мерзімді ақпаратты зерделеуді;

      8) ұшу қауіпсіздігі жөніндегі конференцияны ұйымдастыруды (бұдан әрі – Конференция);

      9) ұшу қауіпсіздігі жөніндегі арнайы сабақтарды өткізуді;

      10) апатқа ұшыраған әуе кемесінің экипажына көмек көрсету бойынша кешенді жаттықтыруларды өткізуді;

      11) ұшқыш құрамын ұшуда ерекше жағдайлардағы іс-қимылдарға даярлауды;

      12) авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі жұмыстың тиімділігін талдауды және бағалауды қамтиды.

3-параграф. Ұшу қауіпсіздігін басқару

      40. Ұшу қауіпсіздігін басқару жүйесі авиациялық бөлімдерде, мемлекеттік авиацияның басқару органдарында және мемлекеттік авиация ұшу қауіпсіздігі органында ұйымдастырылады.

      41. Ұшу қауіпсіздігін басқару процесі:

      1) қауіпті факторларды анықтауды;

      2) қауіпті факторларды талдауды және қатер деңгейін бағалауды;

      3) мүмкін қатерді азайту немесе қолайсыз қатерді болғызбау бойынша ұсыныстарымен шешім қабылдауға уәкілетті лауазымды адамдарды қатерфакторы туралы ескертуді;

      4) лауазымды адамдардың қатер факторы туралы ескертуде көрсетілген ұсыныстарды іске асыруға шешім қабылдауын;

      5) қатер факторы туралы ескертуге сәйкес ұсыныстардың іске асырылуын бақылауды;

      6) жағдайды қайта бағалауды қамтиды.

4-параграф. Қауіпті факторларды анықтау

      42. Қауіпті факторларды анықтаумен ұшуды ұйымдастыруға, басқаруға, орындау мен қамтамасыз етуге қатысатын, сондай-ақ оларды жүргізуді бақылайтын барлық лауазымды адамдар айналысады.

      43. Қауіпті факторларды анықтау жөніндегі қызметті бақылауды авиациялық аға бастықтар жүзеге асырады.

      44. Қауіпті факторларды анықтау үшін ұшуды ұйымдастыратын, орындайтын, қамтамасыз ететін және қызмет көрсететін лауазымды адамдардың қадағалаулары мен баяндаулары, объективті бақылау құралдарының материалдары, ұшуды бақылайтын лауазымды адамдардың хабарламалары, ұшу жетекшісінің және ұшу аға инженерінің журналдарындағы жазбалар, борттық және техникалық құжаттама, куәгерлердің айғақтары мен бұзушылықтар туралы мәліметтерді білетін адамдардың ерікті хабарламалары пайдаланылады.

      45. Қауіпті факторларды анықтау жөніндегі жұмыстың негізгі нысандары:

      1) авиациялық жүйенің жай-күйі мен авиациялық персоналдың қызметі туралы ұсынылған деректерді талдау;

      2) қауіпті факторларды болжау;

      3) құрылымдық бөлімшелерді инспекциялау (тексеру);

      4) авиациялық оқиғалар мен инциденттерді тексеру;

      5) ұшу қауіпсіздігіне қауіп төндіретін кемшіліктер, ерекше жағдайлар туралы ерікті (жасырын) хабарламалар.

      46. Авиациялық жүйенің жай-күйі және авиациялық персоналдың қызметі туралы деректерді ұсыну жүйесін қауіпті факторларды уақтылы анықтауды қамтамасыз ететін ақпараттың кезеңділігімен, көлемімен және мазмұнымен ұшу қауіпсіздігі органдарының басшылары ұйымдастырады.

      47. Авиациялық бөлімдерде (қамтамасыз ету бөлімдерінде) қауіпті факторларды болжау басшылық құрамның жұмысын талдау және алдағы оқу жылына қойылған міндеттер шешілетін жағдайларды алдын ала болжау жолымен жеңілдетілген түрде қолданылады.

      48. Алдағы оқу жылына қойылған міндеттерге мыналар жатады:

      1) әуе кемелерінің басқа түрлеріне оқытып-үйрету;

      2) жаңа тактикалық амалдарды меңгеру;

      3) авиациялық техникаға қызмет көрсетудің жаңа жүйелерін меңгеру.

      49. Мемлекеттік авиация басқару органдарында қауіпті факторларды болжау жекелеген элементтердің және жалпы авиациялық жүйенің жұмысын талдау жолымен жеңілдетілген түрде қолданылады.

      50. Болжау авиациялық оқиғаларды болғызбаудың және авиациялық инциденттердің қайталануын болдырмаудың тиімді жолын жасау мақсатында жүзеге асырылады.

      51. Болжау нәтижелері бойынша қауіпті факторларды жою және олардың болуы ықтимал көріністерін шектеу жөніндегі іс-шаралар пысықталады.

      52. Авиациялық оқиғаларды болғызбау мақсатында құрылымдық бөлімшелерді инспекциялау (тексеру) процесінде қауіпті факторларды анықтау жүзеге асырылады.

      53. Құрылымдық бөлімшелерді инспекциялау (тексеру) барлық басшылық құрамның тікелей міндеттерінің бірі болып табылады және Заңның 10-бабының 3) тармақшасына сәйкес бекітілетін Ұшу қауіпсіздігі мәселелері бойынша мемлекеттік авиацияның қызметіне мемлекеттік бақылауды және қадағалауды жүргізу қағидаларына сәйкес барлық инстанциялардың лауазымды адамдары жүзеге асырады.

      54. Авиациялық оқиғалар мен инциденттерді тексеру авиациялық жағдайлардың себептерін анықтау және авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі ұсынымдарды әзірлеу мақсатында жүргізіледі. Авиациялық оқиғалар мен инциденттерді тексеру қауіпті факторларды анықтаудың анағұрлым пәрменді нысаны болып табылады.

      55. Қатысушылардың немесе куәгерлердің пікірі бойынша ұшу қауіпсіздігіне қауіп төндіретін, бірақ қолбасшылыққа белгісіз немесе белгілі, бірақ тексерілмеген кемшіліктер, ерекше оқиғалар мен басқа да жағдайлар туралы ерікті жасырын хабарламалар қауіпті факторларды анықтау бойынша мүмкіндіктерді елеулі кеңейтеді.

      56. Ерікті жасырын хабарламалар сенім және қатаң құпия негізде пайдаланылады.

5-параграф. Қауіпті факторларды талдау, қатер деңгейін бағалау және қатер факторы туралы ескерту

      57. Қатер деңгейін бағалау қауіпті факторларды талдау негізінде жүзеге асырылады және авиациялық оқиғаның пайда болу салдарының ықтималдығы мен маңыздылығы дәрежесін айқындау процесін білдіреді.

      58. Елеулі салдарға әкеп соқтыруы мүмкін негізгі қауіпті факторларға мыналар жатады:

      1) авиациялық персоналдың кәсіби даярлығы немесе кәсіби дағдылары деңгейінің төмендігі;

      2) авиациялық техника, ұшуды қамтамасыз ету немесе басқару құралдары жай-күйінің техникалық құжаттама талаптарына сәйкес келмеуі;

      3) сұрыпталмаған газдар, жанар және жағармай материалдары;

      4) әуеайлақтардың қанағаттанарлықсыз жай-күйі;

      5) авиациялық қызметті регламенттейтін құжаттардың нормаларын бұзу.

      59. Қауіпті факторларды талдау нәтижелері бойынша кейіннен қатер деңгейін бағалаумен авиациялық оқиғаныңтуындау ықтималдығы айқындалады:

      1) қауіпті факторларды жою, олардың әсер етуін төмендету немесе олардан сақтану мүмкін болмаған жағдайларда авиациялық оқиғаныңтуындау ықтималдығы жоғары болып айқындалады, қатер деңгейі қолайсыз деп бағаланады. Бұл жағдайда авиациялық қызметті тоқтату немесе шектеу жолымен оны жою жөніндегі ұсыныстармен қолайсыз қатер туралы ескерту дереу әзірленеді;

      2) қауіпті факторларды жою, олардың әсер етуін төмендету немесе олардан сақтану мүмкін болған жағдайларда қатердеңгейі шекті деп бағаланады. Бұл жағдайда нақты профилактикалық іс-шараларды жүргізу жолымен оны азайту жөніндегі ұсыныстармен ескерту әзірленеді;

      3) қауіпті факторлар анықталмаған немесе олардың әсер етуі болмаған жағдайлардақатер деңгейі қолайлы деп бағаланады. Бұл жағдайда қатергеден қоюға ешқандай іс-қимылқажет етілмейді.

      60. Қатер факторы туралы ескертуді әзірлегеннен кейін ұшу қауіпсіздігі органының басшысы оны шешім қабылдауға уәкілетті лауазымды адамдарға дереу ауызша жеткізеді.

      61. Кейіннен ескерту туралы ақпарат осы Нұсқаулыққа 1-қосымшаға сәйкес нысан бойынша қатер факторлары туралы ескертулерді есепке алу журналына енгізіледі. Сонымен қатар, осы журналда қатерге ден қою жөніндегі барлық іс-шаралар құжатталады.

      62. Ол бойынша шаралар қабылданған қатердің қолайсыз деңгейі туралы ескерту болғызбаған авиациялық жағдай болып саналады.

6-параграф. Авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі жұмысты жоспарлау

      63. Авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі жұмысты жоспарлау мемлекеттік авиация басқару органдарында, авиациялық бөлімдерінде және қамтамасыз ету бөлімдерінде жүргізіледі.

      64. Профилактикалық жұмыстың негізгі жоспарлы құжаттары авиациялық оқиғаларды болғызбау бағдарламасы (бұдан әрі – Бағдарлама), сондай-ақбөлім (мекеме) командирі (бастығы) бекітетін айсайынғы ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі іс-шаралар жоспарлары болып табылады.

      65. Профилактикалық жұмыстың жоспарлы құжаттары мемлекеттік авиация басқару органдарында, авиациялық бөлімдерінде және қамтамасыз ету бөлімдерінде әзірленеді және олардытиісті мемлекеттік авиация басқару органының басшысы, авиациялық бөлімнің, қамтамасыз ету бөлімінің командирі (бастығы) бекітеді.

      66. Осы құжаттарға қосымша ретінде басқару органдарында және авиациялық бөлімдерде (қамтамасыз ету бөлімдерінде) бөлім (мекеме) командирі (бастығы) бекітетін инспекциялау (тексеру) нәтижелері бойынша және авиациялық оқиғалар мен инциденттерді тексеру нәтижелері бойынша профилактикалық іс-шаралар жоспарлары әзірленеді.

      67. Бағдарлама ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында белгілі бір кезеңге белгіленген өзара байланысты жұмыстар, ұйымдық және техникалық іс-шаралар, талаптар кешенін айқындайтын негізгі басшылық құжат болып табылады.

      68. Бағдарлама күнтізбелік жылға әзірленеді.

      69. Бағдарламаны әзірлеу үшін бастапқы деректер:

      1) жауынгерлік даярлық жөніндегі ұйымдастыру-әдістемелік нұсқаулар;

      2) бір жылға арналған мемлекеттік авиация басқару органының, авиациялық бөлімінің (мекемесінің), қамтамасыз ету бөлімінің алдында тұрған міндеттер;

      3) есептік кезең үшін авиациялық оқиғаларды болғызбау және авиациялық инциденттердің қайталануын болдырмау жөніндегі жұмысты талдаудан қорытындылар;

      4) үлкен бастықтардың өкімдері, бағынысты құрылымдардың Бағдарламалары болып табылады.

      70. Бағдарламаны әзірлеу кезінде мынадай факторлар ескеріледі:

      1) ұшу даярлығының деңгейі және ұшқыш экипаждарының жаттыққандығы дәрежесі;

      2) басшылық және нұсқаушылар құрамының ұшу-әдістемелік даярлығы деңгейі;

      3) ұшу жетекшілерінің, ұшуға басшылық жасау тобы персоналының, командалық пункттердің және әуе қозғалысын басқару органдарының даярлық деңгейі;

      4) инженерлік-техникалық құрамның даярлық деңгейі және оның авиациялық техниканың осы түрін пайдалану тәжірибесі;

      5) авиациялық техниканың, әуеайлақтардың, ұшуды басқару және қамтамасыз ету құралдарының жай-күйі;

      6) авиациялық персоналдың теориялық және практикалық даярлығын қамтамасыз ету үшін оқу-жаттығу базасының жай-күйі;

      7) бөлінген және қолда бар материалдық (материалдық-техникалық) және басқа да ресурстар;

      8) ғылыми-зерттеу мекемелерінің ғылыми зерттеулер нәтижелері;

      9) жауынгерлік (ұшу) даярлықты ұйымдастыру және жүргізу жөніндегі құжаттардың талаптары;

      10) бұрынғы Бағдарламаларды әзірлеу және орындау тәжірибесі;

      11) басқару және қамтамасыз ету жүйелерінің құрылымы мен мүмкіндіктері;

      12) авиациялық оқиғаларды болғызбау және авиациялық инциденттердің қайталануын болдырмау жөніндегі жұмыста авиациялық бөлім мен қамтамасыз ету бөлімдерінің (бөлімшелерінің) әрбір қызметінің рөлі мен орны, олардың арасындағы өзара іс-қимыл тәжірибесі.

      71. Бағдарлама құрылымы мынадай бес бөлімнен тұрады:

      бірінші бөлім – соңғы бес жыл ішінде мемлекеттік авиацияда орын алған авиациялық оқиғалар мен елеулі авиациялық инциденттерді қысқаша талдау;

      екінші бөлім – өткен жыл үшін авиациялық инциденттерді қысқаша талдау (басқару органында – мемлекеттік авиацияның барлық бағынысты бөлімдері үшін, авиациялық бөлімде, қамтамасыз ету бөлімінде – өз бөлімі үшін);

      үшінші бөлім – бөлім (басқару органы) жеке құрамының моральдық-психологиялық қасиеттерін және оның әлеуметтік-тұрмыстық жағдайларын талдау;

      төртінші бөлім – міндеттер, оларды шешу жағдайлары және оларды орындау кезіндегі қауіпті факторларды жою жөніндегі шаралар;

      бесінші бөлім – жоспарланған профилактикалық іс-шаралар тізбесі.

      72. Бағдарламаның бесінші бөлімі осы Нұсқаулыққа 2-қосымшаға сәйкес нысан бойынша жоспарланатын профилактикалық іс-шаралардың ай сайынғы тізбесі түрінде әзірленеді. Профилактикалық іс-шаралар тізбесі командирдің (бастықтың) шешімі бойынша толықтырылады.

      73. Бағдарламаның бесінші бөлімінің іс-шаралары егжей-тегжейлі түрде Бағдарламаның алғашқы төрт (талдау) бөліміне жүргізілген талдау нәтижелері бойынша әзірленеді, оларды жүргізу мерзімдері мен жауапты орындаушылар айқындалады.

      74. Әзірленген Бағдарлама бір айға профилактикалық жұмысты жоспарлау негізі болып табылады.

      75. Авиациялық оқиғалардың қайталануын болғызбау жөніндегі негізгі іс-шаралар мынадай белгілі себептер топтары бойынша жүргізілуде:

      1) ұшуды ұйымдастырудағы және басшылық жасаудағы (әуе қозғалысын басқарудағы) бұзушылықтар;

      2) ұшуды басқару техникасындағы қате іс-қимылдар (құлау, иірімге құлау, кеңістіктік бейімделуді жоғалту, ұшып шығудағы және қонудағы қателіктер);

      3) әуе кемелерінің әуеде және жергілікті жердің бедерімен соқтығысуы;

      4) әуе кемелерінің ауа райының қауіпті құбылыстарына тап болуы;

      5) әуе кемелерін пайдалану кезінде ұшқыш құрамының қателіктерінен пайдалану шектеулерінің артуы;

      6) әуе кемелерінің ұшуда істен шығуы;

      7) әуе кемелері экипажы мүшелерінің ұшуда жұмыс қабілетінің төмендеуі.

      76. Ұсынылған авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі іс-шаралар тізбесі осы Нұсқаулыққа 3-қосымшада келтірілген.

      77. Қамтамасыз ету бөлімдерінде Бағдарламалар олардың қызметінің ерекшеліктерін ескере отырып әзірленеді.

      78. Командир (бастық) өз шешімімен Бағдарламаға басқа да іс-шараларды енгізеді. Іс-шаралардың қайталануын ұшу қауіпсіздігі органдарының және басқа да құрылымдық бөлімшелердің ұсынымдарын ескере отырып, командир (бастық) айқындайды.

      79. Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі іс-шаралар жоспары авиациялық бөлімде (қамтамасыз ету бөлімінде) бір айға әзірленеді және оны бөлім командирі бекітеді.

      80. Бір айға профилактикалық жұмысты жоспарлау алдағы айға ұшу даярлығының қауіпті факторларын жоюға бағытталған профилактикалық іс-шаралардың тізбесін, оларды жүргізу мерзімдері мен тәртібін айқындауды қамтиды.

      81. Бір айға профилактикалық іс-шараларды әзірлеу үшін негізгі бастапқы деректер:

      1) Бағдарлама;

      2) бір айға арналған ұшу даярлығының жоспар-кестесі;

      3) алдағы айда жауынгерлік даярлықты жүргізуге бөлім командирінің шешімі;

      4) ұшу ауысымын бөлу кестесі болып табылады.

      82. Бір айға арналған ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі іс-шаралар жоспарын әзірлеу алдағы айда ұшу даярлығы міндеттерінің ерекшеліктерін ескере отырып, нақты іс-шаралар сипатын және оларды өткізу мерзімдерін егжей-тегжейлі және жүйелі түрде айқындауды қамтиды.

      83. Бастапқыда жоспарға алдағы айға көзделген жылдық Бағдарламалар іс-шаралары енгізіледі. Содан кейін үлкен бастықтардың бұйрықтары мен нұсқауларының талаптарына сәйкес іс-шараларды өткізу мерзімдері белгіленеді. Одан кейін жоспарда жауынгерлік даярлықтың алдағы міндеттерін орындау сипаты мен ерекшеліктерінен және ұшу қауіпсіздігінің нақты деңгейінен туындайтын іс-шаралар сипатталады. Бұдан әрі ұшу қауіпсіздігі жөніндегі арнайы сабақтардың тақырыптары мен оларды өткізу мерзімдері нақтыланады. Соңында жоспарға қажетті нәтижелер бермеген (белгіленген мақсаттарға қол жеткізілмеген) бұдан бұрын жүргізілген іс-шаралар енгізіледі.

      84. Іс-шараларды жүргізу мерзімдерін айқындау кезінде оларды дайындау үшін қажетті уақыт, сондай-ақ жауынгерлік даярлық міндеттерін орындаудың ықтимал қарқыны ескеріледі. Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі іс-шаралар жоспары бөлімнің (мекеменің) командирі (бастығы) бекіткен бір айға арналған негізгі іс-шаралар жоспар-күнтізбесімен келісіледі.

      85. Экипаждардың іс-қимылдарымен байланысты себептер бойынша авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі үлгілік іс-шаралар:

      1) авиациялық оқиғалар мен инциденттерді талдау жөніндегі сабақтар;

      2) ұшудағы ерекше жағдайларда іс-қимылдар бойынша жаттықтырулар (тренаждар);

      3) объективті бақылау материалдары бойынша ұшу даярлығының жеке түрлері бойынша ұшқыш құрамының жаттыққандығы деңгейін талдау;

      4) объективті бақылау материалдары бойынша тапсырмалардың толық және сапалы орындалуын талдау;

      5) әртүрлі ұшу тапсырмалары, ұшу кезеңдері және оларды әдістемелік әзірлемелерде сипаттау үшін қауіпсіздік шараларын айқындау;

      6) әуе кемесінің пайдаланылатын түрінің маневр жасау мүмкіндіктерін және пайдалану шектеулерін зерделеу бойынша сабақтар;

      7) әуеден барлауды және ауа райын толық барлауды жүргізу кезінде ауа райы жағдайларын бағалау әдістемесі бойынша сабақтар;

      8) авиациялық техниканы жерде және әуеде дұрыс пайдалануды талдау және бағалау;

      9) жедел және кезеңдік ақпаратты зерделеу;

      10) ұшу қағидаларын бұзғаны үшін жауаптылықты белгілейтін нормативтік құқықтық актілерді зерделеу;

      11) ұшу жұмысын регламенттейтін құжаттарды зерделеу және білуін тексеру;

      12) ұшқыш экипаждарының еңбегі мен демалу, тамақтану режимін қадағалау.

      86. Ұшуға басшылық жасау тобы персоналының іс-қимылдарымен байланысты себептер бойынша авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі үлгілік іс-шаралар:

      1) ұшуға басшылық жасау тобының персоналымен жиындар өткізу;

      2) авиациялық оқиғалар мен инциденттерді талдау бойынша сабақтар;

      3) ерекше жағдайларда ұшқыш құрамына көмек көрсету бойынша ұшуға басшылық жасау тобының персоналымен (әуе қозғалысын басқару органдары) кешенді тренаждар;

      4) ұшу барысында ауа райы жағдайларын бағалау әдістемесі бойынша сабақтар;

      5) ұшуға басшылық жасау тобының персоналымен және командалық пункт есептобымен ұшудың әртүрлі кезеңдерінде әуе ағымдарын құру бойынша сабақтар;

      6) ұшу қауіпсіздігі жөніндегі жедел және кезеңдік ақпаратты зерделеу;

      7) ұшуды басқаруда ұшуға басшылық жасау тобы персоналының жаттыққандығын талдау;

      8) ұшу жұмысын регламенттейтін құжаттарды зерделеу және білуін тексеру;

      9) ұшуға басшылық жасау тобы персоналының еңбегі мен демалу, тамақтану режимін қадағалау;

      10) экипаждарды қосалқы әуеайлақтарға жіберу кезіндегі әуеде әуе кемелерінің қауіпті жақын ұшып келуін және оларды кедергілермен немесе жергілікті жердің бедерімен соқтығысуын болғызбау жөніндегі ұшуға басшылық жасау тобы персоналының іс-қимылдары бойынша сабақтар.

      87. Авиациялық техниканың істен шығуынан авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі үлгілік іс-шаралар:

      1) авиациялық техниканы мақсатты қарап тексеру;

      2) жекелеген жүйелердің, тораптар мен агрегаттардың техникалық жай-күйін талдау, ресурсы істен шыққан тораптар мен агрегаттарды жоспарлы түрде ауыстыру;

      3) инженерлік-техникалық құрамның кәсіби даярлығы мен жаттыққандығы деңгейін талдау;

      4) авиациялық оқиғалар мен инциденттерді талдау бойынша инженерлік-техникалық құраммен сабақтар;

      5) авиациялық техникада әртүрлі жұмыстарды жүргізудің белгіленген технологияларының сақталуын тексеру;

      6) инженерлік-техникалық құрам жұмысының озық тәжірибесін зерделеу және тарату.

      88. Авиациялық оқиғаны немесе инцидентті тексеру нәтижелері бойынша профилактикалық іс-шараларды әзірлеу авиациялық оқиғаны немесе инцидентті тексеру жөніндегі комиссияның ұсынымдары және тексеруді жүргізу барысында анықталған кемшіліктер негізінде жүзеге асырылады.

      89. Мемлекеттік авиация басқару органдарында, авиациялық бөлімдерінде, қамтамасыз ету бөлімдерінде авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі жұмысты жоспарлау барысында осы Нұсқаулыққа 4-қосымшада мазмұндалған Әзірленетін құжаттар мен өткізілетін іс-шаралар тізбесіне сәйкес құжаттар әзірленеді.

7-параграф. Авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі негізгі профилактикалық іс-шаралар

      90. Авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі негізгі профилактикалық іс-шаралар:

      1) ұшудағы қауіпсіздік шараларын әзірлеу және оларды ұшқыш құрамына жеткізу;

      2) жедел және кезеңдік ақпаратты зерделеу;

      3) ұшу қауіпсіздігі жөніндегі конференциялар;

      4) ұшу қауіпсіздігі жөніндегі арнайы сабақтар;

      5) әуе кемесі апатқа ұшыраған экипажға көмек көрсету жөніндегі кешенді жаттықтырулар;

      6) ұшқыш құрамын ұшудағы ерекше жағдайлардағы іс-қимылдарға даярлау болып табылады.

8-параграф. Ұшудағы қауіпсіздік шараларын әзірлеу және жеткізу

      91. Қауіпсіздік шаралары жалпы және арнайы болып бөлінеді.

      92. Жалпы қауіпсіздік шаралары барлық авиация тектері, әуе кемелерінің барлық түрлері, кез келген ұшу үшін әзірленеді және ұшуды ұйымдастыруды, орындау мен қамтамасыз етуді регламенттейтін құжаттармен айқындалады.

      93. Арнайы қауіпсіздік шараларын ұшуды ұйымдастыратын авиациялық бөлімнің (мекеменің) командирі (бастығы):

      1) авиация тегіне қатысты;

      2) әуе кемелерінің түрлеріне қатысты;

      3) белгілі бір ұшу тапсырмаларына;

      4) нақты ұшуға;

      5) жекелеген ұшу кезеңдеріне;

      6) жекелеген ұшу элементтеріне қатысты әзірлейді.

      94. Арнайы қауіпсіздік шаралары:

      1) ұшқыш құрамының даярлығы деңгейін;

      2) ұшуға міндеттердің күрделілігін;

      3) жағдайды болжауды және оның нақты шарттарын;

      4) ерекше жағдайларды болжау нәтижелерін;

      5) қолда бар ұсынымдарды;

      6) авиациялық бөлім (мекеме) авиациялық персоналының жұмыс тәжірибесін ескере отырып әзірленеді.

      95. Арнайы қауіпсіздік шараларына:

      1) жауынгерлік даярлық курстарының нақты жаттығуларын және жекелеген ұшу элементтерін орындау кезіндегі қауіпсіздік шаралары (жауынгерлік даярлық курстарының жаттығуларын орындау жөніндегі әдістемелік әзірлемелерде сипатталады);

      2) оқу-жаттығуларға ұшу қауіпсіздігі жөніндегі нұсқаулар және авиациялық техниканы көрсету (оқу-жаттығу, көрсету жетекшісі әзірлейді);

      3) алдын ала даярлық кезеңінде айқындалатын нақты ұшуға қауіпсіздік шаралары (міндеттерді қою кезінде жеткізіледі);

      4) ұшу алды даярлық кезеңінде айқындалатын нақты ұшуға қауіпсіздік шаралары (ұшу алды нұсқауларында жеткізіледі) жатады.

      96. Жауынгерлік даярлық курстарының нақты жаттығуларын және жекелеген ұшу элементтерін орындау кезіндегі қауіпсіздік шараларын бөлімнің әдістемелік кеңесі әзірлейді және бөлім командирі бекітетін тиісті әдістемелік әзірлемелерде сипатталады.

      97. Жауынгерлік даярлық курсының әрбір жаттығуы бойынша авиацияның орналасу жағдайларына, ұшу ауданына және әуе кемелерінің түрлеріне қатысты әдістемелік әзірлемелер пысықталады.

      98. Күрделі пилотажға ұшуды пысықтау кезінде қауіпсіздік шараларында шектеулерден шығатын режимге қасақана емес түскен кезде ұшқыштың (экипаждың) іс-қимылдары айқындалады, мыналарды:

      1) әуе кемесінің пайдалану шектеулері шегінен шығуын;

      2) әуе кемесінің құлауын және иірімге түсіп қалуын;

      3) әуе кемесінің жер (су) бетімен қақтығысуын;

      4) ұшқыштың (экипаждың) жұмыс қабілетін жоғалтуын;

      5) әуе кемесінің тік маневрлерді орындау кезінде бұлттар арасына түсіп қалуын;

      6) кеңістіктік қалпын жоғалтуды;

      7) көзбен шолып бағдарлауды жоғалтуды болдырмау үшін нұсқаулар беріледі.

      99. Оқу-жаттығуларда және авиациялық техниканы көрсетулерде ұшу қауіпсіздігі жөніндегі нұсқауларды осы іс-шараларды ұйымдастыратын мемлекеттік авиацияны басқару органы әзірлейді.

      100. Оқу-жаттығуларға және авиациялық техниканы көрсетулерге ұшу қауіпсіздігі жөніндегі нұсқаулар:

      1) ұйымдастыру-әдістемелік сипаттағы шараларды;

      2) сипатты ұшу кезеңдеріндегі қауіпсіздік шараларын;

      3) бұдан бұрын ашылған қауіпті факторлар бойынша ұшудағы қауіпсіздік шараларын қамтиды.

      101. Ұйымдастыру-әдістемелік сипаттағы шаралар осындай іс-шараларды жоспарлауға қойылатын жалпы талаптарды ескереді және ұшу тапсырмаларын орындау жағдайлары мен режимдерін айқындауға, ұшу экипаждарын, ұшуға басшылық жасау топтарын іріктеуге, авиациялық техниканы, ұшуды басқару және қамтамасыз ету құралдарын сапалы дайындауды ұйымдастыруға бағытталған.

      102. Көрсетілген қауіпсіздік шараларының мақсаты дайындалмаған экипаждарды және авиациялық техниканы ұшуға шығаруды болдырмау, дайындалмаған ұшуды қамтамасыз ету құралдарын қолдану жағдайларын болдырмау болып табылады.

      103. Ұйымдастыру-әдістемелік сипаттағы шараларды әзірлеу үшін:

      1) ұшқыш құрамы үшін – оқу-жаттығуларға (көрсетуге) тартылатын әуе кемелері экипаждары даярлығының, алдағы ұшудың міндеттері бойынша, оның ішінде бір жыл, жарты жылдық және тоқсан үшін ұшу даярлығы түрлері бойынша жалпы ұшу уақыты және ұшу саны бойынша жаттыққандығының қажетті деңгейі;

      2) ұшуға басшылық жасау тобының персоналы үшін – әуеайлақта (полигонда) басшылық жасауға даярлықтың, алдағы оқу-жаттығулардың (көрсетудің) міндеттері бойынша ұшуға басшылық жасауда жаттыққандықтың қажетті деңгейі;

      3) авиациялық техника үшін – оқу-жаттығуларға (көрсетуге) тартылатын әуе кемелеріндегі ресурстың ең аз қалдығы, алдағы ұшудың міндеттеріне сүйене отырып, оларды дайындау ерекшеліктері;

      4) ұшуды қамтамасыз ету құралдары үшін – авиациялық бөлімдер (қамтамасыз ету бөлімдері) техникасының жұмысқа қабілетін және ұшуға рұқсат ету заңдылығын дайындау және тексеру жөнінде талап етілетін жұмыс көлемі айқындалады.

      104. Қауіпсіздік шаралары сипатты ұшу кезеңдерінде экипаждардың ерекше жағдайларға түсіп қалуын болғызбауға бағытталған. Осындай шараларға:

      1) қауіпсіз биіктіктерді сақтау;

      2) жетекшімен қауіпті жақын келген кездегі және алда ұшып келе жатқан әуе кемесін көз алдынан жоғалтқан кездегі ілесіп ұшушының іс-қимылдары;

      3) жауынгерлік (ұшу) реттіліктен шығу тәртібі;

      4) экипаждар (топтар) арасындағы эшелондау;

      5) бағдарлауды қалпына келтіру тәртібі және тыйым салынған аймақтарды және мемлекеттік шекараны бұзуды болғызбау жөніндегі шаралар;

      6) қаруды қолданудың барынша аз арақашықтығы немесе биіктігі жатады.

      105. Бұрын анықталған қауіпті факторлар бойынша қауіпсіздік шаралары ерекше жағдайды болғызбау мүмкін болмағанда ұшуды авариясыз аяқтауды қамтамасыз етуге бағытталған.

      106. Бұрын анықталған қауіпті факторлар бойынша қауіпсіздік шараларымен экипаждардың және ұшуға басшылық жасау тобы персоналының:

      1) авиациялық техника істен шыққан (оның ішінде қару-жарақ штаттан тыс іске қосылған, радиобайланыс жоғалған, әуе кемесінің экипажы дайын емес ұшу жағдайына түскен);

      2) ауа райының қауіпті құбылыстарына тап болған;

      3) әуе кемесі экипажы мүшелерінің денсаулығы нашарлаған;

      4) әуе кемелерінің экипаждары (топтары) басқаруды жоғалтқан;

      5) мәжбүрлі қонуды орындау;

      6) әуе кемесінен авариялық кеткен кездегі іс-қимылдары көзделеді.

      107. Оқу-жаттығулар (көрсету) жоспарымен басқа әуеайлақтарға немесе қону алаңдарына қонумен ұшуды орындау көзделген жағдайларда қосымша топты қауіпсіз тарату және қонуға кіру, ұшып шығу және жауынгерлік реттілікпен ұшу шаралары әзірленеді.

      108. Оқу-жаттығуда ұшу қауіпсіздігі жөніндегі нұсқаулар жеке құжат түрінде пысықталады немесе оқу-жаттығуға арналған тактикалық тапсырмада сипатталады.

      109. Алдын ала даярлық кезеңінде айқындалатын нақты ұшуға арналған қауіпсіздік шаралары алдағы ұшу міндеттеріне, ұшуға қатысатын әуе кемелерінің түрлеріне, ұшуды орындау кезінде олар туындаған жағдайда ерекше ұшу жағдайларын ескере отырып, жоспарланған жаттығулар мазмұнына сүйене отырып, ұшуды ұйымдастыру кезінде әзірленеді.

      110. Алдағы ұшудың сипатына және шарттарына, әуедегі жағдайға, әуеайлақ жай-күйіне, байланыс және радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарына байланысты командир (бастық) алдын ала даярлық кезеңінде:

      1) әуе кемелерін басқару (түзету) маршруты мен кезектілігін;

      2) әуе кемелерінің ұшып шығуы үшін ең төмен қашықтықты;

      3) дара экипаждардың және әуе кемелері топтарының маршруты бойынша кету схемасын;

      4) ұшу (жауынгерлік) реттілігімен ұшу тәртібін, ұшу аймақтарында және маршруттарында эшелондауды;

      5) барынша төмен биіктікте ұшу кезіндегі ең аз жол берілетін биіктікті;

      6) ұшу маршруттарынан және ұшуды басқару аймақтарынан кезектен тыс қонуға кіру тәртібін;

      7) олардың түрлерін ескере отырып, әртүрлі схемалар бойынша қонуға кіретін әуе кемелері арасындағы арақашықтықты;

      8) ұшып өтетін экипаждарды басқару тәртібін;

      9) бағдарлауды жоғалтқан кездегі іс-қимылдарды;

      10) авиациялық техника істен шыққан кездегі іс-қимылдарды;

      11) экипаж дайын болмаған жағдайларға ұшыраған кездегі іс-қимылдарды айқындайды.

      111. Ұшу алды даярлық кезеңінде айқындалатын нақты ұшуға қауіпсіздік шаралары нақты қалыптасқан жағдайды ескере отырып әзірленеді және магнитофонға жазумен, Заңның 15-бабының 11) тармақшасына сәйкес бекітілетін Қазақстан Республикасы мемлекеттік авиациясының ұшуын жүргізу қағидаларына сәйкес нысан бойынша әзірленетін жоспарлы кестенің нақты нұсқасы бойынша қауіпсіздік шараларын айқындаумен ұшу алды нұсқауларда командир (бастық) жеткізеді.

      112. Ұшуға қауіпсіздік шараларында:

      1) ұшу ауданында әуедегі жағдайдың өзгерістері;

      2) ілінісу коэффициентін ескере отырып, ұшу басталғанда әуеайлақтың нақты жай-күйі;

      3) ұшуға жоспарланған авиациялық техниканың жай-күйі;

      4) жоспарлы кестедегі өзгерістер;

      5) нақты және болжамды метеорологиялық жағдайлар және осыған сүйене отырып, ұшу тапсырмаларын орындау тәртібіндегі өзгерістер;

      6) ұшу тапсырмаларын орындауға ықпал ететін байланыс және радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарының жұмысындағы өзгерістер;

      7) оның нашарлауы күтілетін жақтағы маршруттарды көрсете отырып, ауа райына толық барлау жүргізу тәртібіндегі өзгерістер ескеріледі.

      113. Командир (бастық) ұшуалды даярлық кезеңінде:

      1) қосалқы әуеайлақтарға кету тәртібін және бұл ретте отынның ең аз қалдығын;

      2) алда болатын ұшуда авиациялық техниканы пайдалану ерекшеліктерін;

      3) көзбен шолып ұшу қағидалары бойынша ұшуды орындау рұқсат етілетін бұлттану мен көріну биіктігінің ең төмен мәнін;

      4) аспаптар бойынша ұшу қағидаларына немесе жоспарлы кестенің басқа нұсқасына көшу тәртібін;

      5) ұшуды шектеу немесе тоқтату қажет болатын жағдайларды айқындайды.

9-параграф. Жедел және кезеңдік ақпаратты зерделеу

      114. Жедел ақпарат авиациялық оқиғалар мен инциденттердің мән-жайлары мен себептерін мазмұндауды, ерекше жағдай туындаған және дамыған кездегі әуе кемесі экипажының және басқару пункттері есептоптарының іс-қимылдарын бағалауды, сондай-ақ осы оқиға бойынша ұсынымдар тізбесін қамтиды.

      115. Жедел ақпаратты бөлім командирі өзі жеткізеді, жеке құрамды таныстыру алдында ол алынған ақпаратты зерделейді және профилактикалық іс-шаралар тізбесін айқындайды.

      116. Жедел ақпаратты зерделеу ұшқыш құрамымен жүргізіледі және ол дербес есепке алынуға тиіс. Жедел ақпарат зерделенген адамдарды дербес есепке алуды бөлімнің штаб бастығы жүргізеді. Болмаған адамдармен құжаттарды зерделеу олар келгеннен кейін штаб бастығын хабардар етумен бөлім командирінің ұшу қауіпсізді жөніндегі орынбасары жүргізеді.

      117. Ұшу қауіпсіздігі жөніндегі жедел ақпаратты зерделеуді авиациялық бөлімдер мен қамтамасыз ету бөлімдерінің жеке құрамымен (санаттар бойынша) оның келіп түсуіне қарай ұйымдастырылады және кезекті ұшқыштар ауысымына дейін жүргізеді.

      118. Жеке құраммен ақпаратты зерделеу мынадай тәртіппен жүргізіледі:

      1) ақпарат мәтінін жеткізу;

      2) экипаждың және ұшуға басшылық жасау тобы персоналының іс-қимылдарын егжей-тегжей талдау;

      3) дұрыс іс-қимылдарды көрсету;

      4) авиациялық оқиғаның (инциденттің) себептерін, олардың көріністерін және әуе кемесінің жай-күйінеәсер етуін, қозғалтқыштардың, жабдықтың жұмыс істеуін, экипаждың жұмысқа қабілетін ашып көрсету;

      5) алынған ақпарат бөлім жеке құрамына қандай дәрежеде қатысты екенін айқындау және көрсету;

      6) өз бөлімінде ұқсас жағдайлардан сақтандыруға бағытталған іс-шаралар тізбесін айқындау және жеткізу.

      119. Жедел ақпарат Қазақстан РеспубликасыҚорғаныс министрінің 2015 жылғы 18 наурыздағы № 145 бұйрығымен бекітілген Қазақстан Республикасының мемлекеттік авиациясындағы авиациялық оқиғалар мен инциденттерді тексеру қағидаларында (бұдан әрі – Қағидалар) (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10821 болып тіркелген) белгіленген нысандар бойынша жедел ақпаратты есепке алу журналына енгізіледі.

      120. Кезеңдік ақпарат тиісті мамандарға ол келіп түскеннен кейін бір апта мерзімнен кешіктірмей жеткізіледі.

      121. Кезеңдік ақпаратқа:

      1) авиациялық оқиғалар мен инциденттер туралы ақпараттар;

      2) авиациялық оқиғалар мен инциденттер жөнінде талдау материалы;

      3) авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі ұсынымдар;

      4) ұшқыш экипаждарының, ұшуға басшылық жасау тобының және әуе қозғалысын басқару органдары персоналының қате іс-қимылдарын болғызбау жөніндегі ұсынымдар;

      5) авиациялық техниканың істен шығуын болғызбау жөніндегі ұсынымдар жатады.

10-параграф. Ұшу қауіпсіздігі жөніндегі конференцияны ұйымдастыру

      122. Ұшу қауіпсіздігі жөніндегі конференция (бұдан әрі – Конференция) кезеңділігі жылына бір реттен сиретпей мемлекеттік басқару органдарының және авиациялық бөлімдерінің (қамтамасызету бөлімдерінің) басшылық құрамы үшін ұйымдастырылады және өткізіледі.

      123. Конференцияның мақсаты ұшу даярлығының міндеттерін шешу кезінде авиациялық жүйенің жоғары сенімді жұмыс істеуіне қол жеткізу үшін ұсынымдарды пысықтау болып табылады.

      124. Қойылған міндеттердің күрделілігіне, оларды орындау шарттарына байланысты мемлекеттік авиация басқару органы басшысының шешімімен Конференция авиациялық бөлімде (жекелеген бөлімшеде, мекемеде) өткізіледі.

      125. Конференция жоспарланбаған бөлімдерде оқып-үйретудің анағұрлым күрделі (жаңа) міндеттерін шешу кезінде ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелерін маусымдық пайдалану ерекшеліктері бойынша ұшу-техникалық конференциялар өткізу кезінде қаралады.

      126. Конференцияға дайындалуды ұйымдастыру:

      1) Конференция басталғанға дейін 30 тәулік бұрын – Конференция өткізуге басқару органы басшысының бұйрығын әзірлеуді және шығаруды;

      2) оқу-әдістемелік материалды әзірлеуді;

      3) Конференцияға қатысушыларды және оқу-жаттығу базасын дайындауды;

      4) Конференция басталғанға дейін 25 тәулік бұрын – күнтізбелік даярлық жоспарын әзірлеуді;

      5) Конференцияны өткізу жоспарын әзірлеуді;

      6) Конференция басталғанға дейін 20 тәулік бұрын – Конференцияны өткізу жоспарыноның қатысушылары мен шақырылғандарға жеткізуді;

      7) Конференция басталғанға дейін 10 тәулік бұрын – Конференция материалдарының толық және сапалы пысықталуын және оқу-жаттығу базасының дайындығын тексеруді;

      8) Конференция басталғанға дейін 5 тәулік бұрын – Конференцияны өткізуге әзірлікке бақылау жүргізуді қамтиды.

      127. Конференцияны ұйымдастыру жөніндегі құжаттарды Конференцияны өткізетінұшу қауіпсіздігі органы әзірлейді.

      128. Ұшу қауіпсіздігінің деңгейін арттыру жөніндегі сөз сөйлеу тезистері мен ұсыныстары оларды бағалау және ұсыным жобаларын дайындау мақсатында Конференцияны ұйымдастыратын инстанцияның ұшу қауіпсіздігі органына Конференция басталғанға дейін 7 тәуліктен кешіктірмей ұсынылады.

      129. Баяндамамен мемлекеттік авиация басқару органының басшысы (ұшу қауіпсіздігі органының басшысы, командирі, бастығы) сөз сөйлейді, онда мыналарды мазмұндалады:

      1) Конференцияда қаралатын тақырып бойынша ұшуды орындау кезінде соңғы 5 жыл ішінде бағынысты басқару органында орын алған авиациялық оқиғаларды және елеулі авиациялық инциденттерді талдау;

      2) Конференцияда қаралатын тақырып бойынша ұшуды орындау кезінде қайталанатын және жаңадан анықталған қауіпті факторлар;

      3) командирлердің (бастықтардың), штабтардың, бөлімдер мен қызметтердің есептік кезеңдегіұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі оң және теріс мысалдары;

      4) Конференцияда қаралатын тақырып бойынша ұшуды дайындау, орындау мен қамтамасыз ету кезінде авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі жеке құрам қызметінің негізгі бағыттары.

      130. Басқару органының 2-3 өкілі қосымша баяндамамен (ұшуды дайындауға, орындауға, басқаруға немесе қамтамасыз етуге байланысты қызмет бағыттары бойынша) сөз сөйлейді.

      131. Қосымша баяндаулардың негізгі мақсаты – жеке құрам қызметінің әртүрлі салаларындағы ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелері жөніндегі баяндаманы нақтылау, белгілі қауіпті факторлардан сақтану және жаңа қауіпті факторларды анықтау жөніндегі жаңа жұмыс әдістерін мазмұндау, оларды жою немесе әсер ету дәрежесін төмендету жөніндегі ұсынымдарды жеткізу.

      132. Сөз сөйлеу үшін авиациялық бөлімдер (мекемелер), қамтамасыз ету бөлімдері (мекемесі) басшылық құрамы қатарынан 3-5 өкіл тағайындалады.

      133. Тәжірибе алмасу жөніндегі сөз сөйлеулер ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша тиісті нәтижелерге қол жеткізген өз қызметінің және бағыныстылардың қызметіндегі нақты мысалдармен сүйемелденеді.

      134. Қорытынды отырыста Конференция ұсынымдары талқыланады және қабылданады.

      135. Конференция нәтижелері бойынша Конференцияны ұйымдастырған инстанцияның ұшу қауіпсіздігі органының басшысы 30 тәулік ішінде тиісті бастық (командир) бұйрығының жобасын әзірлейді.

      136. Конференция материалдары мемлекеттік авиация ұшуларының қауіпсіздігі органында жинақталады, тіркеледі және сақталады.

11-параграф. Ұшу қауіпсіздігі бойынша арнайы сабақтарды өткізу

      137. Ұшу қауіпсіздігі бойынша арнайы сабақтар авиациялық бөлімдердегі (қамтамасыз ету бөлімдеріндегі) профилактикалық жұмыстың негізгі нысандарының бірі болып табылады.

      138. Арнайы сабақтардың негізгі мақсаттары:

      1) ұшу даярлығы міндеттерін орындау кезінде орын алған ерекше оқиғалар туындауының және олардың авиациялық оқиғаларға ұласуының себептік-салдарлық сабақтастығына, авиациялық бөлімдердің алдағы айға ұқсас міндеттеріне егжей-тегжейлі талдау жүргізу;

      2) алдағы міндеттерді шешу кезінде ұшу қауіпсіздігіне қатер төндіруге әкеп соқтыратын барлық қауіпті факторлардың, қате іс-қимылдар мен бұзушылықтар себептерінің өзара сабақтастығын ашып көрсету және зерделеу;

      3) жеке құрамға ұшуды ұйымдастырудағы, жүргізу мен қамтамасыз етудегі кемшіліктерді жою жөніндегі нұсқауларды жеткізу;

      4) әуе кемелерінің экипаждарын және ұшуға басшылық жасау тобының персоналын ұшудағы ерекше жағдайлардағы іс-қимылдарға даярлау болып табылады.

      139. Ұшу қауіпсіздігі бойынша арнайы сабақтардың тақырыбы бір жылға жоспарланады және Бағдарламада сипатталады.

      140. Сабақтар авиациялық бөлімдерде ұшуға жалпы (жерүсті) даярлық күндерінде, қамтамасыз ету бөлімдерінде – кәсіби даярлық күндерінде өткізіледі.

      141. Бөлімнің барлық жеке құрамымен, сондай-ақ ұшқыш құраммен және ұшуға басшылық жасау тобының персоналымен арнайы сабақтарды бөлім командирі өзі өткізеді. Инженерлік-техникалық құраммен мұндай сабақтарды бөлім командирінің инженерлік-авиациялық қамтамасыз ету жөніндегі орынбасары (бөлімнің инженерлік-авиациялық қамтамасыз ету жөніндегі аға лауазымды адамы) өткізеді. Басқа бөлімшелердің жеке құрамымен – осы бөлімшелердің командирлері (бастықтары) өткізеді.

      142. Әрбір арнайы сабақты өткізу алдында тиісті даярлық жүргізіледі, оның негізін сабақ жетекшілерінің даярлығы құрайды.

      143. Арнайы сабақ жетекшісінің даярлығы:

      1) сабақ тақырыбы бойынша статистикалық деректерді іріктеуді;

      2) материалды жинақтауды;

      3) материалды мазмұндаудың логикалық жүйелілігін айқындауды;

      4) қажетті схемаларды, кестелерді дайындауды, басқа да көрнекі құралдарды іріктеуді;

      5) сабақтың жоспар-конспектісін әзірлеуді;

      6) техникалық оқыту құралдарын дайындауды;

      7) сабақты өткізу орындарын айқындау мен ұйымдастыруды;

      8) сабақты ойнап көрсетуді;

      9) сабақ өткізуге әзірлік туралы баяндауды қамтиды.

      144. Сабақтың жоспар-конспектісін әзірлеу кезінде мынадай материалдар пайдаланылады:

      1) ұшу қауіпсіздігі жөніндегі нұсқау құжаттар;

      2) авиациялық оқиғалар мен инциденттер жөніндегі ақпараттық шығарылымдар;

      3) жедел ақпарат;

      4) авиациялық оқиғалар мен инциденттерді кезең-кезеңімен талдаулар;

      5) жоғары тұрған инстанцияларда және тікелей бөлімде әзірленетін көрнекі құралдар (схемалар, плакаттар, фотосуреттер, макеттер).

      145. Іріктелген және пысықталған материалдар жоспар-конспектіге тікелей енгізіледі немесе оған қосымша ретінде ресімделеді.

      146. Ұшу қауіпсіздігі бойынша арнайы сабақ кіріспе бөлімнен, үлгілік оқу-жаттығу мәселелерінен және қорытынды бөлімнен тұрады.

      147. Сабақтың кіріспе бөлімінде жетекші сабақтың тақырыбын, оқу-жаттығу мақсаттарын, ұзақтығын, пысықталатын оқу-жаттығу мәселелерін жариялайды, оны ұшу даярлығының міндеттерімен және оларды орындау шарттарымен сабақтастыра отырып, қаралатын тақырыптың өзектілігін көрсетеді.

      148. Негізгі оқу-жаттығу мәселелері:

      1) белгілі бір кезеңдегі авиациялық оқиғалар мен инциденттерді (қаралатын тақырыпқа тән) талдау;

      2) барынша тән авиациялық оқиғалар мен инциденттердің мән-жайлары мен себептері;

      3) ұшуда ерекше жағдайлар туындаған және дамыған процестегі ұшқыш құрамының, ұшуға басшылық жасау тобы персоналының және ұшу қозғалысын басқару органдарының іс-қимылдары (бөлімшелер мен қамтамасыз ету бөлімдері үшін – ұшуды қамтамасыз ету жөніндегі қызметті іске асыру кезіндегі іс-қимыл);

      4) ұқсас жағдайлардағы дұрыс іс-қимылдар жөніндегі ұсынымдар болып табылады.

      149. Оқу-жаттығу мәселелері жүйелі түрде баяндалады, оларды пысықтаудың негізгі әдістері:

      1) мазмұндау;

      2) түсіндіру;

      3) қолда бар дидактикалық материалдарды (схемалар, слайдтар, бейнефильмдер) көрсету;

      4) әңгімелесу болып табылады.

      150. Сабақтың қорытынды бөлігінде жетекші келесі айға міндеттерді және оларды орындаудан күтілетін шарттарды нақтылайды, негізгі профилактикалық іс-шараларды және оларды орындау ерекшеліктерін жеткізеді, қорытынды жасайды, сұрақтарға жауап береді, сабақтарда болмаған жеке құраммен материалдарды зерделеуге нұсқаулар береді.

      151. Бөлімше командирлері сабақтарда болмаған адамдармен материалдарды зерделеуді басқа уақытта ұйымдастырады.

      152. Ұшу қауіпсіздігі бойынша арнайы сабақтар айлық жоспарлар мен сабақ кестелеріне енгізіледі. Барлық сабақтар сынып журналдарында жеке бөлім болып ескеріледі.

      153. Арнайы сабақ материалдары жоспарлау бөлмесінде жеке папкада, ал олболмаған кезде – бөлім штабында сақталады.

      154. Арнайы сабақтардың материалдарын әзірлеу, жинақтау және қорытындылау үшін жауапкершілік авиациялық бөлім командирінің ұшу қауіпсіздігі жөніндегі орынбасарына, ал осы лауазым көзделмеген бөлімдерде – штаб бастығына жүктеледі.

12-параграф. Апатқа ұшыраған әуе кемесінің экипажына көмек көрсету жөніндегі кешенді жаттықтыруларды өткізу

      155. Апатқа ұшыраған әуе кемесінің экипажына көмек көрсету жөніндегі кешенді жаттықтыру – бұл ұшудағы ерекше жағдайларда экипаждарға көмек көрсету жөніндегі іс-қимылдардағы жеке құрамның біліктілігі мен дағдыларын қалыптастыру (тексеру, жетілдіру) бойынша, апатқа ұшырайтын немесе ұшыраған экипаждың болатын жерін айқындау, оған қажетті көмек көрсету және оқиға орнынан эвакуациялау бойынша практикалық сабақ. Осындай жаттықтыруларды басқару органдарының басшылары, авиациялық бөлімдердің командирлері ұйымдастырады, ал басшылықты олар тағайындаған адамдар жасайды.

      156. Кешенді жаттықтырулар жылына екі реттен жиі емес жүргізіледі.

      157. Кешенді жаттықтыру тақырыбына байланысты білім алушылар ретінде:

      1) авиациялық бөлімдердің (бөлімшелердің), қамтамасыз ету бөлімдерінің командирлері мен олардың орынбасарлары;

      2) ұшуға басшылық жасау тобы;

      3) ұшуды қамтамасыз ету тобы;

      4) жерүсті іздестіру-құтқару командасы;

      5) парашюттік-десанттық топ (құтқарушылар тобы);

      6) техникалық көмек көрсету командасы;

      7) авиациялық-диспетчерлік қызметқатысады.

      158. Негізгі ұйымдық-әдістемелік құжаттар ретінде түсіндірме жазба және оны өткізу жоспары бар жаттықтыру ниеті (картада) әзірленеді.

      159. Жаттықтыру ниеті ұйымдық-әдістемелік және жедел-тактикалық ережелерді (мәселелерді) қамтиды.

      160. Ұйымдық-әдістемелік ережелер картаның жоғарғы бөлігінде мәтін түрінде сипатталады және:

      1) тақырыпты;

      2) оқу-жаттығу мақсаттарын;

      3) тартылатын күштер құрамын;

      4) жаттықтыруды жүргізу күнін және оның ұзақтығын;

      5) кезеңдерді (егер олар айқындалса);

      6) оқу-жаттығу мәселелерін қамтиды.

      161. Кешенді жаттықтыру тақырыптары:

      1) катапульттенгеннен (әуе кемесін тастап кеткеннен) кейін әуе кемесінің экипажына көмек көрсету;

      2) әуеайлақтан тыс қонуға мәжбүр болған кезде әуе кемесінің экипажына көмек көрсету;

      3) әртүрлі ұшу кезеңдерінде авариялық жағдай туындаған кезде әуе кемесінің экипажына көмек көрсету.

      162. Кешенді жаттықтырудың оқу-жаттығу мақсаттары:

      1) ұшуды жасауға және қамтамасыз етуге, апатқа ұшыраған әуе кемесінің экипажына көмек көрсетуге қатысатын жеке құрамды жаттықтыру;

      2) апатқа ұшыраған әуе кемесінің экипажына көмек көрсетуде жеке құрамның біліктілігін және дағдыларын жетілдіру болып қалыптасады.

      163. Жедел-тактикалық ережелер картада қабылданған шартты белгілермен графикалық түрде ресімделеді. Осы ережелер бастапқы ахуал деректерін, пысықталатын оқу-жаттығу міндеті туралы мәліметті, оны орындауды шешу элементтерін құрайды.

      164. Бастапқы ахуал ретінде картада:

      1) орналасу әуеайлақтар және қосалқы әуеайлақтар;

      2) авиациялық бөлімнің ұшу ауданының шекаралары;

      3) кезекші іздестіру-құтқару күштерінің орналасуы, құрамы мен әзірлік дәрежесі;

      4) авиацияны басқару пункттері;

      5) ұшу ауданы арқылы өтетін әуе трассалары мен жергілікті әуе жолдар;

      6) әуе кеңістігі инфрақұрылымының элементтері (ұшуды басқару техникасының, мәжбүрлі тастап кету аймақтары, полигондар, алаңдар, ұшу бағыттары);

      7) медициналық мекемелер көрсетіледі.

      165. Пысықталатын міндет картада ұшудың бастапқы бағытымен, "апатқа ұшыраған" сәтте әуе кемесінің орналасқан жерімен және "апатқа ұшыраған экипаждың" орналасқан жерімен көрсетіледі.

      166. Апатқа ұшыраған әуе кемесінің экипажына көмек көрсету жөніндегі міндеттерді орындауға шешім басым түрде іздестіру-құтқару ұшақтарының (тікұшақтарының) ұшу бағыттарымен, "апатқа ұшырау" ауданына жерүсті іздестіру-құтқару командасының қозғалыс бағыттарымен, сондай-ақ іздестіру-құтқару жұмыстарын жүргізудің әртүрлі кезеңдеріндегі олардың іс-қимылдарының негізгі тәсілдерін ұсынумен сипатталады.

      167. Картаның бос орнында жаттықтыру ниетін нақтылайтын мәліметтер көрсетіледі:

      1) кіріспені жеткізу кестесі;

      2) апатқа ұшыраған экипажды (ұшқышты) елестету тобы іс-қимылының реттілігі;

      3) іздестіру-құтқару күштері мен құралдарының сипаттамалары, апатқа ұшыраған әуе кемелерін радиотехникалық іздестірудің шекті мерзімдері;

      4) табиғи жарық деректері;

      5) қажетті анықтамалық материал.

      168. Картада көрсетілмеген ниет жағжайы түсіндірме жазбада сипатталады.

      169. Кешенді жаттықтыруды жүргізу жоспары кестелік нысанда немесе таспалық кесте түрінде пысықталады.

      170. Кешенді жаттықтыруды жүргізу жоспарында:

      1) тақырыбы;

      2) оқу-жаттығу мақсаттары;

      3) білім алушылар құрамы;

      4) жаттықтыру ұзақтығы мен өткізу күні;

      5) жедел және астрономиялық уақыт;

      6) оқу-жаттығу мәселелері;

      7) кіріспелер және олар бойынша жетекшінің іс-қимылдары;

      8) білім алушылардың іс-қимылдары көрсетіледі.

      171. Кешенді жаттықтыруды жүргізу жоспарына қосымшалар ретінде жоспарлы ұшу кестелері, елестету тобының баяндамалары мен іс-қимылдар тізбесі, кіріспелер бойынша шешімдер ресімделеді.

      172. Кешенді жаттықтыру жүргізу білім алушылардың "апатқа ұшыраған әуе кемесінің" экипажына көмек көрсету жөніндегі іс-қимылдарының барлық кешенін немесе тек кейбір элементтерін орындауды қамтиды.

      173. "Апатқа ұшыраған әуе кемесі" экипажының іс-қимылы шартты түрде белгіленеді немесе арнайы тағайындалатын топ (парашюттік-десанттық топтың өкілдерінен құрылатын) елестетеді.

      174. Кешенді жаттықтыру командир (жетекші) белгілеген уақытта басталады. Осы уақытта білім алушылар жұмыс орындарына отырады және әзірлігі туралы басшыға баяндайды.

      175. Нақты жағдайға жақындату, жағдайды күрделендіру, білім алушылардың қажетті жұмыс істеу қарқынын құру үшін жаттықтыру жетекшісінің білім алушыларды нақты жағдайға енгізгені мақсатқа сәйкес.

      176. Барлық жоспарланған мәселелер пысықталғаннан кейін жетекші жаттықтырудың аяқталғанын жариялайды, білім алушыларды жинайды және талдау жасайды.

13-параграф. Ұшқыш құрамын ұшудағы ерекше жағдайлардағы іс-қимылдарға даярлау

      177. Ұшқыштар құрамын ұшудағы ерекше жағдайлардағы іс-қимылдарға даярлау мынадай кезең бойынша жүргізіледі:

      1) ықтимал салдарды түсіндірумен және оларды болғызбау жөнінде ұсынымдар берумен ұшудағы ерекше жағдайларды зерделеу бойынша теориялық сабақтар;

      2) статикалық тренажерлардағы немесе әуе кемелерінің кабиналарындағы практикалық сабақтар;

      3) кешенді тренажерда оқытып-үйрету.

      178. Теориялық даярлық:

      1) бастапқы оқытып-үйрету кезінде;

      2) қайта оқытып-үйрету кезінде;

      3) ұшу даярлығының түрлері бойынша ұзақ үзілістерден кейін қатарға қосу кезінде;

      4) ұшу жұмысындағы үзілістер кезінде;

      5) жиындарда;

      6) кәсіби даярлық тақырыптамасы бойынша өткізіледі.

      179. Статикалық тренажерлардағы немесе әуе кемелерінің кабиналарындағы практикалық сабақтардың мақсаты авиациялық техника нақты істен шыққан және ерекше жағдай туындаған кезде ұшудағы іс-қимылдар бойынша ұшқыштың (экипаждың) дағдыларын пысықтау болып табылады.

      180. Кешенді тренажерда оқытып-үйрету процесінде барлық істен шығулар жүйелі түрде елестетіледі. Істен шығуларды анықтағаннан кейін ұшқыш (экипаж) әуе кемесін ұшуда пайдалану бойынша басшылық ұсынған іс-әрекеттерге кіріседі.

14-параграф. Авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі жұмыстың тиімділігін талдау мен бағалау

      181. Ұшу қауіпсіздігінің және авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі қызметтің жай-күйін талдау әрбір авиациялық командир (бастық) жұмысының элементі болып табылады.

      182. Талдау Бағдарламаның толық және сапалы орындалуын бағалау, оны түзетуді айқындау, айқындалған қауіпті факторлар бойынша қосымша алдын алу іс-шараларын әзірлеу мақсатында және жаңа міндеттердің келіп түсуін және ұшу жұмысы жағдайының өзгеруін есепке ала отырып, белгілі бір кезең үшін (бір ай, тоқсан, жартыжылдық, бір жыл, бес жыл) жүргізіледі.

      183. Талдауды әзірлеу үшін негізгі құжаттар мыналар болып табылады:

      1) авиациялық оқиғаларды есепке алу журналы;

      2) авиациялық инциденттерді есепке алу журналы;

      3) тәуекел факторлары туралы ескерту журналы;

      4) ұшқыштар құрамының (экипаждарының) бұзушылықтары мен қате іс-қимылдарын есепке алу журналы;

      5) ұшу жетекшісінің журналы (әуеайлақтағы, полигондағы, тактикалық полигондағы);

      6) ұшқыш құрамының тапсырмаларды орындау сапасын жедел бақылау және басқа да объективті бақылау материалдарының журналы;

      7) жауынгерлік қолдану нәтижелерін бағалау журналы (полигондық парақтар);

      8) ұшу уақытын есепке алу журналы;

      9) ұшу аға инженерінің журналы;

      10) ұшуды толық талдау материалдары;

      11) есептік кезең үшін авариялылықты талдау материалдары;

      12) тексерушілердің ескертулерін есепке алу журналы;

      13) жоғары тұрған басқару органдары комиссияларының тексеру материалдары;

      14) авиациялық оқиғалар мен инциденттерді тексеру актілері.

      184. Ұшу қауіпсіздігінің және авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі қызметтің жай-күйін талдау материалдарын пысықтауға арналған міндетті командир (бастық) қояды, олар:

      1) талдау мақсатын;

      2) ол жүргізілетін кезеңді;

      3) жауапты орындаушылар мен тартылатын қызметтерді (бөлімшелерді);

      4) материалдарды дайындау мен ұсыну мерзімдерін айқындайды.

      185. Ұшу қауіпсіздігінің және авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі қызметтің жай-күйін талдауды:

      1) басқару органдарында – басқа да құрылымдық бөлімшелердің басшыларымен бірлесіп, ұшу қауіпсіздігі органдарының бастықтары;

      2) авиациялық бөлімдерде – ұшу қауіпсіздігі жөніндегі бөлімдер командирлерінің орынбасарлары;

      3) қамтамасыз ету бөлімдерінде – бөлім командирі тағайындаған лауазымды адамдар;

      4) авиациялық бөлімшелерде – командирлер мен олардың орынбасарлары әзірлейді.

      186. Талдауды басқару органдарының басшылары, авиациялық бөлімдердің (қамтамасыз ету бөлімдерінің) командирлері жүргізеді.

      187. Талдауды дайындау кезеңдері:

      1) статистикалық деректерді жинау, пысықтау, жүйелендіру, жинақтау;

      2) болған авиациялық оқиғаларды, төтенше жағдайларды және авиациялық инциденттерді талдау;

      3) статистикалық деректерді және басқа да көздерден деректерді талдау негізінде, соның ішінде ұшу қауіпсіздігінің деңгейін бағалауды қорытындылау;

      4) анықталған және болжанатын қауіпті факторлардың профилактикасы жөніндегі ұсынымдарды және ұсыныстарды пысықтау.

      188. Ұшу қауіпсіздігінің және авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі қызметтің жай-күйін талдау нәтижелері осы Нұсқаулыққа 5-қосымшаға сәйкес үлгілік нысан бойынша әзірленеді.

      189. Мемлекеттік авиацияның авиациялық бөлімдерінде (мекемелерінде) ұшу қауіпсіздігінің жай-күйі екі өлшемшарт бойынша бағаланады:

      1) авариялылық жай-күй;

      2) авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі жұмыстың жай-күйі.

      190. Авариялылық жай-күй мынадайболып айқындалады:

      1) "қанағаттанарлық", егер бағаланатын кезеңде авиациялық бөлімде авиациялық персонал жол берген қате іс-қимылдармен және бұзушылықтармен байланысты авиациялық оқиғалар болмаса;

      2) "қанағаттанарлықсыз", егер бағаланатын кезеңде авиациялық бөлімде авиациялық персонал жол берген қате іс-қимылдармен және бұзушылықтармен байланысты авиациялық оқиғаға жол берілсе.

      191. Авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі жұмыстың жай-күйі мынадай болып бағаланады:

      1) "үздік", егер қауіпті факторлар уақтылы анықталса және олардың әсер етуін жою немесе төмендету жөніндегі іс-шаралар жүргізілсе, авиациялық персонал жол берген қате іс-қимылдармен және бұзушылықтармен байланысты авиациялық инциденттер, соның ішінде елеулі авиациялық инциденттер қайталанбаса;

      2) "жақсы", егер авиациялық инцидентке негізделген жекелеген қауіпті факторлар уақтылы анықталмаса, қауіпті факторларды жою немесе әсер етуін төмендету жөніндегі барлық іс-шаралар уақтылы айқындалмаса және жүргізілмесе және (немесе) сол бір себептер бойынша авиациялық персонал жол берген қате іс-қимылдармен және бұзушылықтармен байланысты авиациялық инциденттердің қайталануына жол берілсе;

      3) "қанағаттанарлық", егер авиациялық жағдай дұрыс жіктелмесе, авиациялық инцидентке негізделген қауіпті факторлар анықталмаса, қауіпті факторларды жою немесе әсер етуін төмендету жөніндегі іс-шаралар кемшіліктермен жүргізілсе және (немесе) сол бір себептер бойынша авиациялық персонал жол берген қате іс-қимылдармен және бұзушылықтармен байланысты елеулі авиациялық инциденттерге жол берілсе;

      4) "қанағаттанарлықсыз", егер қауіпті факторларды жою немесе әсеретуін төмендету жөніндегі іс-шаралар маңызды кемшіліктермен жүргізілсе, авиациялық жағдайларды жасыру орын алса және/немесе авиациялық персоналдың қате іс-қимылдары мен бұзушылықтарына байланысты әуе кемесінің зақымдануымен елеулі авиациялық инцидентке жол берілсе.

      192. Ұшу қауіпсіздігі жай-күйін жалпы бағалау мынадай болып айқындалады:

      1) авариялылық жай-күй үшін "қанағаттанарлық" деген баға алған кезде – авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі жұмыстың жай-күйі үшін бағалаумен;

      2) авариялылық жай-күй үшін "қанағаттанарлықсыз" деген баға алған кезде – "қанағаттанарлықсыз".

      193. Басқару органдарында авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі жұмыстың жай-күйін бағалау бағынысты авиациялық бөлімдердегі және басқару органындағы (бөлімнің нормативтері бойынша бағаланады) бағалардың орташа арифметикалық мәні ретінде айқындалады және мынадай болып қойылады:

      1) "үздік", егер орташа балл кемінде 4,6 болса;

      2) "жақсы", егер орташа балл 4,6 аз, бірақ кемінде 3,6 болса;

      3) "қанағаттанарлық", егер орташа балл 3,6 аз, бірақ кемінде 2,6 болса;

      4) "қанағаттанарлықсыз", егер орташа балл 2,6 аз болса.

      194. Белгілі бір кезеңдегі (тоқсан, жартыжылдық, бір жыл) ұшу қауіпсіздігінің жай-күйін жалпы бағалау есепті айлардағы ұшу қауіпсіздігі жай-күйін бағалаулардан орташа арифметикалық ретінде айқындалады және мынадай болып қойылады:

      1) "үздік", егер орташа балл кемінде 4,6 болса;

      2) "жақсы", егер орташа балл 4,6 аз, бірақ кемінде 3,6 болса;

      3) "қанағаттанарлық", егер орташа балл 3,6 аз, бірақ кемінде 2,6 болса;

      4) "қанағаттанарлықсыз", егер орташа балл 2,6 аз болса.

5-тарау. Қауіпті факторлар және оларды жою жөніндегі іс-шаралар

1-параграф. Ұшуға басшылық жасау және әуе қозғалысын басқару кезіндегі қауіпті
факторлар және оларды жою жөніндегі іс-шаралар

      195. Ұшуға басшылық жасау және әуе қозғалысын басқару кезіндегі қауіпті факторлар:

      1) әуе кемелерінің қауіпті жақындауына және белгіленген ұшу бағыттары (аймақтары) мен эшелондарынан (биіктіктен) ауытқуларына әкеп соқтыратын әуедегі әуе кемелерін бақылауды жоғалту және ұшу ауданындағы әуе жағдайын дұрыс бағаламау;

      2) ұшу ауданындағы, қосалқы әуеайлақтардағы, полигондағы және әуе кемелері экипаждарының қауіпті немесе олардың ұшу даярлығының нақты деңгейіне сәйкес келмейтін ауа райына тап болуына алып келетін аймақтардағы метеожағдайлардың, орнитологиялық жағдайдың болжамын және оның жай-күйін дұрыс бағаламау;

      3) әуе кемесін қабылдауға қосалқы әуеайлақтардың әзірлігіне бақылаудың болмауы;

      4) әуе кемелерінің экипаждарын ұшу ауданындағы әуедегі, жерүсті, метеорологиялық және орнитологиялық жағдай туралы толық хабардар етпеу;

      5) ұшудағы ерекше жағдайларда және апатқа ұшыраған әуе кемелері экипаждарына көмек көрсету кезінде ұшуға басшылық жасау тобының қателіктері;

      6) ұшуды қамтамасыз етудің техникалық құралдарының әзірлігі мен жұмысқа қабілетіне бақылаудың болмауы болып табылады.

      196. Ұшуға басшылық жасау және әуе қозғалысын басқару кезінде кемшіліктерді болдырмау үшін мынадай ерекше жағдайлардағы іс-қимылдарды пысықтау бойынша ұшуға басшылық жасау тобының жаттығуы (кешенді тренаждарда) жүргізіледі:

      1) экипаждың әуе кемесін тастап кетуі;

      2) экипаждың әуе кемесін басқаруды жоғалтуы;

      3) әуе кемелерінің қауіпті жақын келуі;

      4) әуе кемесі экипажының бағдарлауды жоғалтуы;

      5) ұшып шығудағы, қонуға кіру кезіндегі және қонудағы әуе кемесі экипажының қателіктері;

      6) полигонда жауынгерлік қолдануды орындау кезіндегі әуе кемесі экипажының қателіктері;

      7) әуе кемесі экипажының қауіпті немесе әуе кемесі командирінің нақты даярлық деңгейіне сәйкес келмейтін метеожағдайға түсуі;

      8) қосалқы әуеайлаққа қону;

      9) авиациялық техниканың ұшуда істен шығуы;

      10) құстармен соқтығысу қаупі.

      197. Ұшуға басшылық жасауда және әуе қозғалысын ұйымдастыруда қауіпті факторлардың ықпал етуін (оқшаулауды) болдырмау үшін жүргізілетін негізгі іс-шаралар тізбесі осы Нұсқаулыққа 6-қосымшада мазмұнданған.

2-параграф. Ұшуды ұйымдастыру және оны жасау кезіндегіқауіпті факторлар және
оларды жою жөніндегі іс-шаралар

      198. Ұшуды ұйымдастыру және орындау кезіндегі қауіпті факторлар:

      1) авиациялық бөлімдерге күрделілігі мен көлемі бойынша олардың мүмкіндіктерінің шегінен шығатын тапсырмалар қою;

      2) қойылған міндеттерді орындау сапасына жауапкершілікпен қараумен байланысты жеке құрамның барлық санатының жоғары психикалық-эмоциялық күйзелісі;

      3) ұшқыш құрамының және ұшуға басшылық жасау тобы персоналының іс жүзіндегі кәсіби даярлығы деңгейін, қолданылатын авиациялық зақымдау құралдарының ерекшеліктерін, нақты метеорологиялық жағдайларды есепке алмай қауіпсіздік шараларын айқындау;

      4) әуе кемелерінің экипаждар мүшелерінің пайдалану құжаттамасы мен функционалдық міндеттер талаптарын орындамау;

      5) ұшқыш құрамының берілген даярлық түрі бойынша жаттығуының төмен деңгейі;

      6) маневрларға тұру және орындау кезінде ұшу параметрлерін ұстамау;

      7) топта ұшу (жауынгерлік) реттілігі параметрлерін сақтамау;

      8) ұшқыш экипажымен ұшу маршруты бойынша метеорологиялық жағдайды ескермеу болып табылады.

      199. Ұшуды ұйымдастыру және орындау кезінде ұшу қауіпсіздігіне ықпал ететін қауіпті факторларды болғызбау:

      1) ұшуды ұйымдастыру және орындау кезінде ұшу қауіпсіздігінің жай-күйін жүйелі талдаумен;

      2) ұшу қауіпсіздігінің жай-күйін талдау нәтижелері бойынша алдын алу іс-шараларын әзірлеумен және өткізумен;

      3) ұшуды ұйымдастыру және орындау тәртібі мен ұшуға даярлықты бақылауды анықтайтын талаптарды орындаумен;

      4) ұшқыш құрамының кәсіби және жаттыққандығы деңгейін жоғарылатумен;

      5) ұшқыш құрамын авиациялық тренажерларда сапалы дайындаумен;

      6) ұшқыш құрамымен ұшуда ерекше жағдайлардағы іс-қимылдар бойынша жаттықтырулар өткізумен жүзеге асырылады.

      200. Ұшуды ұйымдастырудағы және жүргізудегі қауіпті факторлардың ықпал етуін болдырмау (оқшаулауды) үшін өткізілетін негізгі іс-шаралар тізбесі осы Нұсқаулыққа 7-қосымшада жазылған.

3-параграф. Ұшуды штурмандық және аэронавигациялық қамтамасыз
етудегі қауіпті факторлар және оларды жою жөніндегі іс-шаралар

      201. Штурмандық қамтамасыз етуде және аэронавигациялық ақпаратпен қамтамасыз етуде ұшу қауіпсіздігіне ықпал ететін қауіпті факторлар:

      1) штурмандық тұрғыдан ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелері жөніндегі басшылық құжаттардың талаптарын бұзу;

      2) ұшқыш құрамы, ұшуға басшылық жасау тобы персоналы штурмандық даярлығының және жаттыққандығының жеткіліксіз деңгейі;

      3) ұшқыш құрамының навигациялық жағдай ерекшеліктерін және ұшу ауданы навигациялық жабдығының кемшіліктерін білмеуі;

      4) аэронавигациялық ақпарат құжаттарын әзірлеу кезінде әуе кеңістігінің құрылымын реттейтін талаптарды бұзу;

      5) аэронавигациялық ақпаратпен қамтамасыз етуді ұйымдастыру тәртібін айқындайтын талаптарды бұзу;

      6) нысана-навигациялық жабдықтың жай-күйіне және ақаусыздығына жүйелі бақылаудың болмауы;

      7) әуе кемелері экипаждарының, ұшуға басшылық жасау тобы персоналының және басқару пункттері есептоптарының белгіленген әуе навигациясы, жауынгерлік қолдану және оларды орындау сапасын бақылау тәртібін бұзуы;

      8) штурмандық тұрғыдан белгіленген қауіпсіздік шараларын бұзу болып табылады.

      202. Штурмандық қамтамасыз етуде және аэронавигациялық ақпаратпен қамтамасыз етуде ұшу қауіпсіздігіне ықпал ететін қауіпті факторларды болғызбау:

      1) штурмандық тұрғыдан ұшу қауіпсіздігі жай-күйін жүйелі талдаумен;

      2) штурмандық даярлауды ұйымдастыру және жүргізу және штурмандық тұрғыдан ұшуға әзірлікті бақылау тәртібін айқындайтын талаптарды орындаумен;

      3) навигация және жауынгерлік қолдану бойынша ұшқыш құрамының кәсіби даярлығы және жаттыққандығы деңгейін арттырумен;

      4) штурмандық қамтамасыз ету және аэронавигациялық ақпаратпен қамтамасыз ету жүйелерін жетілдірумен жүзеге асырылады.

      203. Ұшуды штурмандық қамтамасыз етуде қауіпті факторлардың ықпал етуін (оқшаулауды) болдырмау үшін жүргізілетін негізгі іс-шаралар тізбесі осы Нұсқаулыққа 8-қосымшада жазылған.

4-параграф. Ұшуды инженерлік-авиациялық қамтамасыз етудегіқауіпті факторлар
және оларды жою жөніндегі іс-шаралар

      204. Инженерлік-авиациялық қамтамасыз етудегі қауіпті факторлар:

      1) бөлімшелердің, авиациялық бөлімдер мен қамтамасыз ету бөлімдерінің инженерлік-авиациялық қызметтері ұйымдық-штаттық құрылымының шешілетін міндеттердің ауқымы мен күрделілігіне сәйкес келмеуі;

      2) қосалқы бөлшектермен және агрегаттармен қанағаттанарлықсыз қамтамасыз етілу, бұл авиациялық техниканың ақаулығын қалпына келтіру үшін басқа әуе кемелерінен алынған агрегаттарды пайдалану қажеттілігіне байланысты монтаждау-бөлшектеу жұмыстары санының елеулі артуына әкеп соқтырады;

      3) авиациялық техниканың сенімділігін артыруға бағытталған өнеркәсіп бюллетеньдерін орындамау;

      4) инженерлік-техникалық құрам кәсіби даярлығының жеткіліксіз деңгейі;

      5) инженерлік-техникалық құрамның әуе кемелерінің ұшу саны төмендеген жағдайларда ұшуға дайындық түрлерін орындауда практикалық дағдыларының болмауы;

      6) авиациялық техникада жұмыстарды орындау технологиясын бұзу болып табылады.

      205. Инженерлік-техникалық құрамның қате іс-қимылдарының алдын алу жөніндегі негізгі іс-шараларға мыналар жатады:

      1) ұшуды инженерлік-авиациялық қамтамасыз ету жөніндегі басшы құжаттардың талаптарын уақытында орындау;

      2) инженерлік-авиациялық қызмет мамандарының кәсіби деңгейін тұрақты жетілдіру;

      3) инженерлік-техникалық құраммен авиациялық техниканың істен шығуы мен ақауларын, авиациялық техникада жұмысты орындау кезіндегі қателіктерді ескерту бойынша іс-шаралар жүргізу;

      4) инженерлік-авиациялық қамтамасыз ету жүйесін жетілдіру бойынша шараларды уақытында қабылдау;

      5) инженерлік-авиациялық қызметті қажетті жабдықтармен, бақылау-тексеру аппаратурасымен, құрал-сайманмен, керек-жарақпен, шығыс материалдарымен, қосалқы бөлшектермен, агрегаттардың, блоктардың және жиынтықтаушы бұйымдарының ауыстыру қорымен қамтамасыз ету.

      206. Ұшуды инженерлік-авиациялық қамтамасыз етудегі қауіпті факторлардың әсер етуін (оқшаулауды) болдырмау үшін өткізілетін негізгі іс-шаралар тізбесі осы Нұсқаулыққа 9-қосымшада жазылған.

5-параграф. Ұшуды әуеайлақтық-техникалық қамтамасыз етудегі қауіпті факторлар
және оларды жою жөніндегі іс-шаралар

      207. Ұшуды әуеайлақтық-техникалық қамтамасыз етудегі қауіпті факторлар:

      1) авиациялық бөлімдер, қамтамасыз ету бөлімдері қамтамасыз ету қызметтері мен бөлімшелері ұйымдық-штаттық құрылымдарының орындалатын міндеттер ауқымына сәйкес келмеуі;

      2) инженерлік-әуеайлақтық және техникалық қамтамасыз ету қызметтері мен бөлімшелері мамандарын кәсіби даярлығының төмен деңгейі;

      3) әуеайлақ (тікұшақ айлағы) жасанды жабынын, топырақты ұшу-қону жолақтарын, әуеайлақішілік және кіреберіс жолдарын пайдалануда күтіп-ұстауды және ағымдағы жөндеуді ұйымдастырудағы кемшіліктер;

      4) әуеайлақты (тікұшақ айлағын) ұшуды жүргізуге дайындаудағы кемшіліктер;

      5) әуеайлақ қоршауы жеке құрамның қызмет өткеруін ұйымдастырудағы бұзушылықтар;

      6) материалдық құралдарды қабылдауды, сақтау мен бақылауды ұйымдастырудағы бұзушылықтар;

      7) ортақ қолданылатын жерүсті қызмет көрсету құралдарын пайдалануды ұйымдастырудағы кемшіліктер;

      8) автокөлік, ортақ қолданылатын жерүсті қызмет көрсету құралдары және әуеайлақтағы жаяу жүргіншілер қозғалысын ұйымдастырудағы бұзушылықтар;

      9) әуеайлақты және әуе қозғалысын басқару объектілерін электрмен жабдықтаудағы бұзушылықтар болып табылады.

      208. Ұшуды әуеайлақтық-техникалық қамтамасыз етудегі қауіпті факторларды болғызбау:

      1) әуеайлақ (тікұшақ айлағы) жасанды жабынын, топырақты ұшу-қону жолақтарын, әуеайлақішілік және кіреберіс жолдарын дұрыс пайдалануда күтіп-ұстауды және ағымдағы жөндеуді уақтылы орындауды ұйымдастырумен;

      2) әуеайлақтың (тікұшақ айлағының) жасанды жабынын таңбалауды орындаумен;

      3) бүйірлік және соңғы қауіпсіздік жолақтарының, авариялық тежеу алаңдарының, әуеайлақ (тікұшақ айлағы) қоршауының жай-күйін бақылаумен;

      4) Заңға сәйкес әуеайлақты (тікұшақ айлағын) ұшуды жасауға дайындау және қабылдау қағидаларын сақтаумен;

      5) қамтамасыз ету қызметтері мен бөлімшелерінің мамандарын техникалық даярлауды ұйымдастырумен;

      6) ортақ қолданылатын жерүсті қызмет көрсету құралдарын арнайы жабдықтауда техникалық қызмет көрсету мен регламенттік жұмыстарды пайдалануды және орындауды ұйымдастырумен;

      7) сұрыпталмаған материалдық құралдарды әуе кемелеріне беру жағдайларын болдырмаумен;

      8) жеке құрамның және техниканың әуеайлақтың ұшу алаңы бойынша қозғалыс маршруттарын, ортақ қолданылатын жерүсті қызмет көрсету құралдарын әкелу, маневр жасату, әуе кемесі жанына сүйреп тарту және орнату схемаларын білуімен және оларды сақтауымен;

      9) әуеайлақты және электрмен жабдықтау техникалық құрылғыларының және әуе қозғалысын басқару объектілерінің ақаусыз жай-күйін бақылаумен және ұстаумен жүзеге асырылады.

      209. Ұшуды әуеайлақтық-техникалық қамтамасыз етудегі қауіпті факторлардың ықпал етуін (оқшаулауды) болдырмау үшін жүргізілетін негізгі іс-шаралар тізбесі осы Нұсқаулыққа 10-қосымшада мазмұндалған.

6-параграф. Ұшуды байланыспен және радиотехникалық қамтамасыз етудегі қауіпті
факторлар және оларды жою жөніндегі іс-шаралар

      210. Ұшуды байланыспен және радиотехникалық қамтамасыз етудегі қауіпті факторлар:

      1) байланыс және радиотехникалық қамтамасыз ету бөлімшелері ұйымдық-штаттық құрылымының орындалатын міндеттер ауқымына сәйкес келмеуі;

      2) ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету құралдары операторларының әуе кемелерінің экипаждарына және ұшуға басшылық жасау тобының персоналына деректер берудегі кателіктері;

      3) радиолокациялық станция антеннасының үш және одан да көп айналымы ішінде авиацияны басқару пункттерінің жұмыс орындарына радиолокациялық ақпаратты беруді тоқтату;

      4) нысанаға бағыттаудың соңғы кезеңінде авиацияны басқару пункттерінің жұмыс орындарына радиолокациялық ақпаратты беруді тоқтату;

      5) ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету құралдары операторының "Зілзала" сигналына назар аудармауы немесе оны екі минуттан астам уақыт кеш беруі;

      6) жеке құрамның ұшуды байланыспен және радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарын қосу және қайта қосу бойынша іс-қимылдарындағы қателіктері;

      7) ұшуды байланыспен және радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарының электрмен қоректендіру жүйесіндегі істен шығу, дербес қоректендіру көздерін уақтылы қоспау;

      8) ұшуды басқару пункттерінде ұшуға басшылық жасау тобы персоналының жұмыс орындарын жабдықтаудың белгіленген талаптарға сәйкес келмеуі;

      9) ұшуды байланыспен және радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарын үлгілік схемадан ауытқумен өрістету;

      10) ұшуда қолданылмаған ұшуды байланыспен және радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарын пайдалану болып табылады.

      211. Ұшуды байланыспен және радиотехникалық қамтамасыз етудегі қауіпті факторларды болғызбау:

      1) жеке құрамның кәсіби даярлығы мен жаттыққандығы деңгейін арттырумен;

      2) жеке құрамды өз міндеттерін, оның ішінде ерекше жағдайларда орындауға әзірлігін ұдайы бақылаумен;

      3) ұшуды байланыспен және радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарын дайындау сапасын арттырумен;

      4) басқару, навигациялау мен қону объектілерін энергиямен жабдықтау жүйесін (көп реттік резервке қоюмен) жетілдірумен;

      5) ұшуды байланыспен және радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарының техникалық ақаусыздығын және дұрыс пайдалануды ұдайы бақылауды ұйымдастырумен;

      6) ұшуды байланыспен және радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарының жиі қайталанатын істен шығуынан сақтандыру жөніндегі іс-шараларды орындаумен;

      7) авиацияны басқару пункттерін жабдықтау жөніндегі құжаттардың талаптарын орындаумен жүзеге асырылады.

      212. Ұшуды байланыспен және радиотехникалық қамтамасыз етудегі қауіпті факторлардың ықпал етуін (оқшаулауды) болдырмау үшін жүргізілетін негізгі іс-шаралар тізбесі осы Нұсқаулыққа 11-қосымшада мазмұндалған.

7-параграф. Ұшуды метеорологиялық және орнитологиялық қамтамасыз етудегі
қауіпті факторлар және оларды жою жөніндегі іс-шаралар

      213. Ұшуды метеорологиялық және орнитологиялық қамтамасыз етудегі қауіпті факторлар:

      1) ауа райы болжамдарындағы қателіктер және ұшуға басшылық жасау тобы персоналын және ұшқыш құрамын ауа райының қауіпті құбылыстары туралы уақтылы хабардар етпеу;

      2) авиациялық бөлімдер (бөлімшелер) командирлерінің, олардың орынбасарлары мен ұшуға басшылық жасау тобы персоналының күрделі метеорологиялық жағдайларды елемеуі, әуе кемелері экипажын олардың даярлық деңгейіне және ұшу міндеттерін орындау сипатына сәйкес келмейтін метеорологиялық жағдайларда ұшуға жіберу;

      3) ауа райын радиолокациялық және әуеден барлауды қанағаттанғысыз ұйымдастыру, әуе кемелері экипажынан ауа райы туралы объективті емес ақпарат;

      4) олардың даярлық деңгейіне сәйкес келмейтін метеорологиялық жағдайға түскен кезде әуе кемелері экипажы іс-қимылдарындағы қателіктер;

      5) ұшуды қанағаттанарлықсыз орнитологиялық қамтамасыз ету;

      6) әуеайлақты метеорологиялық жабдықпен техникалық жарақтандырудың белгіленген минимумға сәйкес келмеуі болып табылады.

      214. Ұшуды метеорологиялық және орнитологиялық қамтамасыз етудегі қауіпті факторларды болғызбау:

      1) метеорологиялық қызмет мамандарының ұшуды метеорологиялық және орнитологиялық қамтамасыз ету жөніндегі басшылық құжаттардың талаптарын уақтылы орындауымен;

      2) метеорологиялық қызмет мамандарының кәсіби деңгейін ұдайы жетілдірумен;

      3) ұшқыш құрамын және ұшуға басшылық жасау тобының персоналын метерологиялық жағдайды бағалау мен талдауға, ауа райының қауіпті құбылыстарын анықтауға, ауа райы нашарлаған кезде немесе әуе кемелерінің экипаждары ауа райының қауіпті құбылыстары аймағына тап болған кезде білікті іс-қимылдарға оқытып-үйретумен;

      4) ауа райын радиолокациялық, әуеден барлау және толық барлауды объективті және уақтылы жүргізумен;

      5) басқару органында метеорологиялық ақпарат алмасу жүйесін жетілдіру жөніндегі шараларды уақтылы қабылдаумен;

      6) метеорологиялық бөлімшелерді қажетті дауылдық шеңбердегі метеорологиялық станциялары бар байланыс арналарымен қамтамасыз етумен;

      7) әуеайлақтарды қазіргі заманғы ұшуды техникалық метеорологиялық құралдармен және құстарды үркіту құралдарымен жабдықтаумен жүзеге асырылады.

      215. Ұшуды метеорологиялық және орнитологиялық қамтамасыз етудегі қауіпті факторлардың ықпал етуін (оқшаулауды) болдырмау үшін жүргізілетін негізгі іс-шаралар тізбесі осы Нұсқаулыққа 12-қосымшада мазмұндалған.

8-параграф. Ұшуды медициналық қамтамасыз етудегі қауіпті факторлар және оларды
жою жөніндегі іс-шаралар

      216. Ұшуды медициналық қамтамасыз етудегі қауіпті факторлар:

      1) әуе кемесі экипажы мүшелерінің медициналық тексерусіз, сырқаттанған жай-күйде медициналық бақылаудан кейін, мерізімі өтіп кеткен дәрігерлік-ұшқыш комиссиясының қорытындысымен ұшып шығуы;

      2) ұшуалды еңбек, демалыс және тамақтану режимін ұтымды ұйымдастырмау немесе сақтамау;

      3) әуе кемесі экипажы мүшелерінің алкогольдік ішімдіктерді тұтынуы, есірткі және психотроптық заттарды қолдануы;

      4) ұшу жүктемесін ұтымды нормаламау салдарынан ұшқыш құрамы жұмыс қабілетінің төмендеуі;

      5) ұшу міндеттерінде көзделген қорғаныш керек-жарағынсыз әуе кемесі экипажының ұшуды орындауы;

      6) қорғаныш керек-жарағының және оттегі-тыныс алу аппаратурасын дұрыс пайдаланбау немесе олардың ақаулы болуы;

      7) ұшу уақытында әуеайлақта санитариялық көліктің болмауы;

      8) ұшуда туындаған немесе ұшуалды медициналық тексеру уақытында анықталмаған ұшқыштың (экипаж мүшесінің) денсаулық жағдайының бұзылуы, жұмыс қабілетінің күрт төмендеуі;

      9) әуе кемесі экипажы мүшелерінің психологиялық үйлесімсіздігі;

      10) тұрмыстық және кәсіби факторлардың (отбасылық-тұрмыстық, қызметтік) психикалық зақымдаумен ықпал етуі;

      11) ұшу факторларының және әуе кемесі кабинасындағы қолайсыз гигиеналық жағдайлардың организмге ықпал етуі (артық жүктеме, шайқалу, гипоксия, барометрлік қысымның төмендеуі және жарылу декомпрессиясы, кабина ауасына бөгде қосындылардың түсуі, ұтымсыз температура режимі);

      12) әуе кемесінің оттегі жүйесіне сұрыпталмаған оттегі құю болып табылады.

      217. Ұшуды медициналық қамтамасыз етуде қауіпті факторларды болғызбау:

      1) ұшуды медициналық қамтамасыз ету жөніндегі басшы құжаттардың талаптарын уақтылы орындаумен;

      2) медициналық қызмет мамандарының авиациялық медицина мамандығы бойынша кәсіби деңгейін ұдайы жетілдірумен;

      3) ұшқыш құрамын авиациялық медицина мәселесі бойынша оқытып-үйретумен;

      4) медициналық қамтамасыз ету жүйесін жетілдіру жөніндегі шараларды уақтылы қабылдаумен;

      5) медициналық қызметті қажетті медициналық мүлікпен және медициналық техникамен қамтамасыз етумен іске асырылады.

      218. Ұшуды медициналық қамтамасыз етудегі қауіпті факторлардың ықпал етуін (оқшаулауды) болдырмау үшін жүргізілетін негізгі іс-шаралар тізбесі осы Нұсқаулыққ 13-қосымшада мазмұндалған.

6-тарау. Ұшу қауіпсіздігі мәселелері бойынша өзара іс-қимыл

      219. Ұшу қауіпсіздігі органдары қарамағында мемлекеттік авиацияның әуе кемелері бар мемлекеттік органдардың құрылымдық бөлімшелерімен, сондай-ақ қызметі ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған ұйымдармен өзара іс-қимылда өздеріне жүктелген міндеттерді шешеді.

      220. Ұшу қауіпсіздігі мәселелері бойынша өзара іс-қимылды ұйымдастыру мемлекеттік авиацияның ұшу қауіпсіздігі органына жүктеледі.

      221. Мемлекеттік авиация ұшу қауіпсіздігі органының басшысы:

      1) Қазақстан Республикасының Қорғаныс министріне жыл сайын 15 ақпанға дейін өткен күнтізбелік жылдағы Қазақстан Республикасының мемлекеттік авиациясындағы авариялық жағдай туралы баяндайды;

      2) мемлекеттік авиацияның басқару органдарына жыл сайын 20 ақпанға дейін өткен күнтізбелік жылдағы авариялық жағдай туралы ақпаратты және авиациялық оқиғаларды болғызбау мен авиациялық инциденттердің қайталануын болдырмау жөніндегі ұсынымдарды ұсынады.

      222. Мемлекеттік авиацияның басқару органдары мемлекеттік авиацияның ұшу қауіпсіздігі органына:

      1) тоқсан сайын келесі есептік тоқсандағы айдың 15-і күніне дейін (15 сәуір, 15 шілде, 15 қыркүйек, 15 қаңтар) мемлекеттік авиация басқару органдарында және авиациялық бөлімдерінде (қамтамасыз ету бөлімдерінде) ұшу қауіпсіздігінің жай-күйін тексеру қорытындылары бойынша анықталған кемшіліктерді жою жөнінде қабылданған шаралар туралы ақпаратты;

      2) ай сайын 5-і күніне дейін – осы Нұсқаулыққа 5-қосымшаға сәйкес нысан бойынша өткен айдың әскери бөлімнің ұшу қауіпсіздігі жай-күйі мен авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі қызметті талдауды;

      3) ай сайын 5-і күніне дейін – осы Нұсқаулыққа 14-қосымшаға сәйкес нысан бойынша ұшқыштар құрамының (ұшқыш, штурман) даярлық деңгейі туралы және ұшуға басшылық жасау тобы персоналының даярлық деңгейі туралы ақпаратты;

      4) ай сайын 25-і күніне дейін – осы Нұсқаулыққа 15-қосымшаға сәйкес нысан бойынша келесі айға арналған әскери бөлімнің жоспарланған ұшу сағаты және негізгі міндеттері;

      5) апта сайын жұмаға қарай – Қазақстан Республикасы мемлекеттік авиациясы әуе кемелерінің техникалық жай-күйі туралы мәліметтерді;

      6) күн сайын сағат 8.00-ге дейін – авиация жұмыс жоспарынан үзінді-көшірмелер мен өткен тәуліктегі ұшу нәтижелері туралы баянат, мемлекеттік авиация әуе кеңістігін пайдалану тәуліктік жоспарын;

      7) күн сайын сағат 17.00-ге дейін – келесі тәуліктерге арналған жоспарлы ұшу кестелерін;

      8) күн сайын ұшу аяқталғаннан кейін бір сағат ішінде (ауызша) – әуе кемелерінің істен шығуы және авиация жұмыс жоспарының орындалмауына әкеп соқтырған ұшуды қамтамасыз етудегі кемшіліктер туралы және авиациялық инциденттер туралы ақпаратты;

      9) дереу – авиациялық оқиғалар мен елеулі авиациялық инциденттер туралы баяндаманы ұсынады.

7-тарау. Авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі іс-шараларды ақпараттық қамтамасыз ету

      223. Ақпараттық қамтамасыз ету:

      1) ұшу қауіпсіздігі жөніндегі ақпаратты әзірлеуді, талдауды және жеткізуді;

      2) ақпараттық материалдарды;

      3) ақпаратты жеткізу және жинау құралдарын;

      4) ақпарат корреспонденттерін және адресаттарын;

      5) ақпараттық деректер қорын қамтиды.

      224. Ақпараттық қамтамасыз етудің негізгі міндеттері:

      1) авиациялық оқиғалар мен инциденттерді тексеру нәтижелері туралы, анықталған қауіпті факторлар және оларды жою жөнінде қабылданған шаралар немесе олардан бас тарту туралы жеткізілімдерді жинау және талдау;

      2) мемлекеттік авиация басқару органдарына, авиациялық бөлімдер мен қамтамасыз ету бөлімдеріне ұшу қауіпсіздігі жөніндегі жедел және кезеңдік ақпаратты жеткізу;

      3) мерзімді басылымдарда және бұқаралық ақпарат құралдарында ұшу қауіпсіздігін насихаттау болып табылады.

      225. Авиациялық оқиғаларды болғызбау болдырмау жөніндегі іс-шараларды ақпараттық қамтамасыз етуді ұйымдастыру мемлекеттік авиацияның құрылымдық бөлімшелерін, ғылыми-зерттеу ұйымдарды тарта отырып, уәкілетті органның ұшу қауіпсіздігі органына жүктеледі.

      226. Ұшу қауіпсіздігі жөніндегі ақпараттық құжаттар:

      1) авиациялық оқиғалар мен инциденттердің мән-жайларын қысқаша мазмұндауды;

      2) авиациялық оқиғалар мен инциденттердің себептерін, ұшудағы ерекше оқиғаның даму қарқынын сипаттауды;

      3) істен шығуларды анықтау белгілерін және осы жағдайларда авиациялық персоналдың қажетті дұрыс іс-қимылын сипаттауды;

      4) әуе кемелері экипажының, инженерлік-техникалық құрамының дұрыс (дұрыс емес) іс-қимылдарын талдауды және талқылауды, қызметтік құжаттардың талаптарын орындау дәрежесін;

      5) осындай оқиғалардың қайталануын болдырмау үшін қажетті шаралар туралы ұсынымдарды;

      6) басшының (командирдің, бастықтың) талаптарын жеке құрамға жеткізуді;

      7) оларды орындауды ұйымдастыру жөніндегі нұсқауларды қамтиды.

      227. Мемлекеттік авиацияның басқару органына, авиациялық бөлімге, қамтамасыз ету бөліміне авиациялық оқиға (авиациялық инцидент) туралы ақпарат келіп түскен кезде командир (бастық):

      1) ақпаратты өзі зерделейді;

      2) бағынысты органда (бағынысты бөлімде) ұшу қауіпсіздігі жөніндегі істің ағымдағы жай-күйін бағалайды;

      3) көрсетілген ұсынымдарды орындау жөніндегі жұмыстарды орындаушыларды, негізгі бағыттарды, мазмұнын, көлемін және мерзімін айқындайды;

      4) жеке құраммен оған қатысты бөлігінде ақпаратты зерделеу уақыты мен орнын белгілейді.

      228. Мемлекеттік авиацияның басқару органдарында әзірленетін ұшуды ұйымдастыру, жасау және қамтамасыз ету жөніндегі құжаттардың жобалары мемлекеттік авиацияның ұшу қауіпсіздігі органымен келісіледі.

Қатер факторы туралы ескертулерді есепке алу журналы

      20___ ж. "___" ____________ басталды

      20___ ж. "___" ____________ аяқталды

      Журналды жүргізуге жауапты____________________________________

      Бірінші беті

      Екінші беті

Жоспарланған профилактикалық іс-шаралар тізбесі (Бағдарламаның бесінші бөлімі)

Авиациялық оқиғаларды болғызбау жөнінде ұсынылатын іс-шаралар тізбесі

      1. Мемлекеттік авиация басқару органында:

      1) әуеде әуе кемелерінің қақтығысуларынан:

      соңғы 5 жылда авиациялық оқиғалар мен маңызды авиациялық инциденттерді талдауды әзірлеу және сабақтар жетекшісін даярлау;

      Әуе қозғалысын басқару орталығымен және Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері Әуе қорғанысы күштерінің Бас командалық пунктімен тікелей байланысты қамтамасыз ету;

      2) әуе кемелерінің жергілікті жер бедерімен соқтығысуынан:

      соңғы 5 жылдағы авиациялық оқиғалар мен маңызды авиациялық инциденттерді талдауды әзірлеу және сабақтар жетекшісін даярлау;

      әуеайлақтар аудандарында барынша төмен қауіпсіз биіктіктер есептерінің дұрыстығын нақтылау – жыл сайын;

      ұшқыш құрамынан, ұшуға басшылық жасау тобының адамдарынан, басқару пункттері есептоптарынан ұшу ауданы бойынша білімін және барынша төмен қауіпсіз биіктіктер есептерінің тәртібін тексеру – жылына 1 реттен сиретпей;

      3) әуе кемесінің айналып төмен құлдилауынан және құлауынан:

      соңғы 5 жылдағы авиациялық оқиғалар мен маңызды авиациялық инциденттерді талдауды әзірлеу және сабақтар жетекшісін даярлау;

      объективті бақылау материалдары бойынша авиациялық бөлімдердің басшылық құрамының ұшуды басқару техникасының сапасын талдау – айына 1 рет;

      ұшу-әдістемелік дағдылар деңгейін айқындау үшін нұсқаушыларды практикалық ұшуда тексеру – жылына 1 рет;

      4) ұшып шығудағы және қонудағы қателерден:

      соңғы 5 жылдағы авиациялық оқиғалар мен маңызды авиациялық инциденттерді талдауды әзірлеу және сабақтар жетекшісін даярлау;

      5) ауа-райының қауіпті құбылыстарына түсуден:

      метеорологиялық қамтамасыз ету жай-күйін талдау және оның сапасын арттыру жөніндегі шаралар – айына 1 рет;

      басшылық құрамның ауа-райын дұрыс бағаламауына байланысты авиациялық оқиғалар мен маңызды авиациялық инциденттерді талдау бойынша сабақтар өткізу – жылына 2 рет;

      6) пайдалану шектеулерінен асып кетуден:

      соңғы 5 жылдағы авиациялық оқиғалар мен маңызды авиациялық инциденттерді талдауды әзірлеу және сабақтар жетекшісін даярлау;

      7) жауынгерлік қолдануды және ұшу-тактикалық оқу-жаттығуларды орындау барысындағы қателерден:

      соңғы 5 жылдағы авиациялық оқиғалар мен маңызды авиациялық инциденттерді талдауды әзірлеу және сабақтар жетекшісін даярлау;

      әуе кемелері – кедергі қоюшыларды пайдаланумен және ұшу-тактикалық оқу-жаттығуға даярлық кезеңінде шектеулі радиоалмасу жағдайларында ұшу ауысымдарын жүргізуді ұйымдастыру;

      ұшу-тактикалық оқу-жаттығуға дайындық кезеңінде ұшқыш құрамымен және ұшуға басшылық жасау тобының персоналымен, басқару пункттері есептоптарымен жауынгерлік қолдануды және ұшу-тактикалық оқу-жаттығуларды орындау кезінде болған авиациялық оқиғалар мен маңызды авиациялық инциденттерді талдау бойынша сабақтар.

      2. Авиациялық бөлімде:

      1) әуеде әуе кемелерінің қақтығысуынан:

      топтық ұшу алдында авиациялық оқиғалар мен маңызды авиациялық инциденттерді талдау бойынша семинар өткізу – жылына 2 реттен сиретпей;

      басшылық құраммен "ұшуды жерде жүріп жаттығу" көрсету тренажын өткізу –жылына 1 реттен сиретпей;

      алдын ала даярлық кезеңінде жоспарлау кестесынің жаттығулары бойынша "ұшуды жерде жүріп жаттығу" тренажын өткізу;

      2) әуе кемелерінің жергілікті жер бедерімен соқтығысуынан:

      ұшқыш құрамымен, ұшуға басшылық жасау тобының персоналымен авиациялық оқиғалар мен маңызды авиациялық инциденттердің себептерін зерделеу бойынша семинар өткізу – оқыту кезеңінде 1 рет;

      басқару пункттерінде орнатылған радиолокациялық құралдарды пайдалану тәртібін нақтылау – жыл сайын;

      3) әуе кемесінің айналып төмен құлдилауынан және құлауынан:

      объективті бақылау материалдары бойынша авиациялық бөлімдердің басшылық ұшқыш құрамының ұшуды басқару техникасының сапасын талдау – айына 1 рет;

      4) әуе кемесінің ауа-райының қауіпті құбылыстарына түсуінен:

      ұшқыш құрамымен және ұшуға басшылық жасау тобының персоналымен ауа-райы жағдайларын бағалау әдістемесі, ауа-райын барлауды және алдын ала барлауды жүргізу бойынша практикалық сабақтар өткізу – оқыту кезеңінде 1 рет;

      5) әуе кемелерін пайдалану шектеулерін асып кетуден:

      әуе кемелерінің шектеулерден асып кетуі болған авиациялық оқиғалар мен маңызды авиациялық инциденттерді талдау бойынша семинар өткізу – оқыту кезеңінде 1 рет;

      6) оқу-жаттығулар барысындағы қателерден:

      ұшу-тактикалық оқу-жаттығу тақырыбына және тікелей ұшу алдында ұшу қауіпсіздігі мәселелерін пысықтауға сәйкес лездемелер мен топтық жаттығулар өткізу;

      ұшу-тактикалық оқу-жаттығуларға қатысатын әуе кемелерін эшелондау және қонуға кіру тәртібін айқындау;

      7) тікұшақтардың сол жаққа (оң жаққа) өздігінен айналуға түсуінен:

      ұшу қауіпсіздігі бойынша арнайы сабақтар – оқыту кезеңінде 1 рет;

      ұшқыш құрамымен тренаждар – ай сайын.

      3. Авиациялық бөлім командирі орынбасарлары:

      1) әуе кемелерінің әуеде қақтығысуынан:

      ұшудың барлық кезеңдерінде әдістемелік әзірлемелерде қауіпті жақындасулар мен қақтығысуларды болғызбау жөнінде қауіпсіздік шараларын айқындау – жыл сайын;

      2) әуе кемелерінің жергілікті жер бедерімен соқтығысуынан:

      ұшуға басшылық жасау тобының персоналымен биіктік өлшеуіштері мен қону жүйесінің тасымалды индикаторларын пайдалану бойынша тренаждар өткізу – алдын ала даярлық күндерінде;

      3) әуе кемесінің айналып төмен құлдилауынан және құлауынан:

      соңғы 5 жылдағы авиациялық оқиғалар мен маңызды авиациялық инциденттерді талдау бойынша семинар өткізу – жылына 2 рет;

      практикалық есептермен әуе кемелерінің маневр жасау мүмкіндіктерінің физикалық мәнін зерделеу бойынша сабақтар өткізу – жылына 2 рет;

      ұшқыш құрамымен және ұшуға басшылық жасау тобының персоналымен "Ұшқыштың (экипаждың) айналып төмен құлдилауы және иірімге құлауы кезіндегі іс-қимылы, іс-қимылдардың аэродинамикалық негіздемесі" тақырыбында семинар өткізу – тоқсанына 1 рет;

      ұшқыш құрамымен және ұшуға басшылық жасау тобының персоналымен "Ұшқыштың (экипаждың) пилотаж фигураларын орындау кезіндегі ауытқуларды түзету бойынша іс-қимылы, іс-қимылдардың аэродинамикалық негіздемесі" тақырыбында семинар өткізу – тоқсанына 1 рет;

      ұшқыш құрамымен және ұшуға басшылық жасау тобының персоналымен "Ұшқыштың (экипаждың) кеңістік бағдарын жоғалтуы кезіндегі іс-қимылы, аспаптар бойынша қонуға кіру кезінде ауытқуларды түзетулер іс-қимылдарының аэродинамикалық негіздемесі" тақырыбында семинар өткізу – тоқсанына 1 рет;

      4) әуе кемелерінің ауа-райының қауіпті құбылысына түсуінен:

      әдістемелік схемаларда ауа-райына барлау жүргкізу тәртібін нақтылау, әрбір тапсырма үшін метеоэлементтердің шектес мәндерін айқындау – жылына 1 рет;

      метеорологиялық аспаптардың жай-күйін тексеру – тоқсанына 1 рет;

      ұшуға басшылық жасау тобының персоналымен ауа-райының нашарлауы кезіндегі іс-қимылдар бойынша кешенді тренаждар өткізу – алдын ала даярлау күнінде, айына 1 рет;

      5) ұшып шығудағы және қонудағы қателерден:

      соңғы 5 жылда ұшып шығудағы және қонудағы қателерден болған авиациялық оқиғалар мен маңызды авиациялық инциденттерді талдау бойынша сабақтар өткізу – жылына 1 рет;

      ұшқыш құрамымен және ұшуға басшылық жасау тобының персоналымен "Ұшқыштың (экипаждың) ұшып шығудағы және қонудағы ауытқуларды түзету кезіндегі іс-қимылы, іс-қимылдардың аэродинамикалық негіздемесі" тақырыбында семинар өткізу – тоқсанына 1 рет;

      6) әуе кемелерін пайдалану шектеулерінен асып кетуден:

      әуе кемелерін пайдалану шектеулерінің физикалық мәнін білуі бойынша сабақтар өткізу және сынақтар қабылдау – кезеңде 1 рет;

      авиациялық техниканы жерде және әуеде пайдалану дұрыстығын объективті бақылау материалдары бойынша талдау және бағалау – ұшу ауысымынан кейін;

      авиациялық техникада фонарьларды жабу бойынша тренаждар өткізу – парктік күндер.

      4. Авиациялық бөлім қызметтерінің бастықтары:

      1) әуе кемелерінің әуедегі қақтығысуынан:

      ұшуға басшылық жасау тобының персоналынан және басқару пункттерінің есептоптарынан эшелондау қағидалары бойынша сынақтар қабылдау – жылына 2 рет;

      ұшуға басшылық жасау тобының персоналымен, басқару пункттерінің есептоптарымен эшолондау бойынша тренаждар өткізу – ай сайын;

      биіктік өлшеуіштерінде әуе кемелерінің түзетулерін ескеруді бақылау;

      радиолокациялық станциялардың айнала шолу индикаторларында белгіленген әуе трассаларының эшелондарын түсіру;

      ұшуға басшылық жасау тобының персоналымен қонуға кіру үшін әуе кемелерінің ағындарын құру жөнінде тренаждар өткізу – әрбір ұшу алдында;

      2) әуе кемелерінің жергілікті жер бедерімен соқтығысуынан:

      ұшқыш құрамымен және ұшуға басшылық жасау тобының персоналымен таулы жерлерде ұшу кезіндегі қауіпсіздік шаралары бойынша семинар өткізу – жылына 2 рет;

      планшеттер мен айнала шолу индикаторларына барынша төмен қауіпсіз биіктіктер секторларын түсіру;

      радиолокациялық станциялардың жабу секторлары схемаларының болуын тексеру;

      3) жауынгерлік қолдану және ұшу-тактикалық жаттығуларды орындау барысындағы қателерден:

      ұшқыш құрамымен, басқару пункттері есептоптарымен және ұшуға басшылық жасау тобының персоналымен оқу-жаттығуларда және жауынгерлік даярлықты тексерулерде ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі нұсқауларды зерделеу.

      5. Авиациялық эскадрильялар командирлері:

      1) әуе кемелерінің әуеде қақтығысуынан:

      қателер жіберген ұшқышты анықтау, жаттыққандығын айқындау, одан әрі әдістемелік кеңесте баяндаумен топтық ұшуда барынша ұзақ үзілістерді белгілеу – жылына 1 реттен сиретпей;

      топтық ұшу қағидалары бойынша сынақтар қабылдау – жылына 2 рет;

      алдын ала даярлықта және ұшу алдында жетекшіні жоғалту кезінде сақ болу тәртібі мен дұрыс іс-қимылдар жөнінде тренаждар өткізу;

      2) әуе кемелерінің жергілікті жер бедерімен соқтығысуынан:

      ұшқыш құрамынан көзбен ұшу қағидалары және аспаптар бойынша ұшуға ауысу тәртібі бойынша сынақтар қабылдау – жылына 2 рет;

      3) әуе кемесінің айналып төмен құлдилауынан және құлауынан:

      құлдилау және терең спиральдар белгілерін анықтау және бұл ретте іс-қимылдар бойынша тренаждар өткізу – алдын ала даярлық күндері;

      әуе кемелерінің тұрақтылығы және оларды басқару ерекшеліктері бойынша семинар өткізу – жылына 2 рет;

      кейіннен әдістемелік кеңесте баяндаумен ұшқыш құрамының объективті бақылау материалдары бойынша күрделі (жоғары) пилотажды орындауда жаттыққандығын бағалау – жылына 1 рет.

Әзірленетін құжаттар мен өткізілетін іс-шаралар тізбесі

__________________ әскери бөлімінің ұшу қауіпсіздігі жай-күйінің және авиациялық әскери бөлімнің нөмірі                                                              оқиғаларды болғызбау жөніндегі қызметін талдау (20__ жылғы _____________) есептік ай

      1. Ұшу даярлығы жоспарын орындаудың негізгі қортындылары:

      1) ұшу ауысымдарының саны (жоспарланған/орындалған);

      2) жалпы ұшу уақыты (жоспарланған/орындалған);

      3) ұшудың жалпы саны (жоспарланған/орындалған);

      4) міндеттер бойынша жоспарды орындау (нақты орындалған және орындалмаған міндеттер).

      2. Кезеңдегі авиациялық оқиғаларды талдау:

      1) бір оқиғаға авиациялық оқиғалардың жалпы саны мен ұшу уақыты;

      2) санаттар (АИ, ЕАИ, ЗЕАИ) бойынша бір оқиғаға авиациялық оқиғалар саны мен ұшу уақыты;

      3) авиациялық оқиғаларды фактор-себептер топтары бойынша бөлу (1-топ, 2-топ, 3-топ);

      4) авиациялық оқиғаларды ұшу кезеңдері (ұшыру және басқару, ұшып шығу және биікті алу, айнала ұшу, маршрут бойынша ұшу, аймақта басқарып ұшу техникасы, топпен ұшу, әуе нысаналары бойынша жауынгерлік қолдану, жерүсті және теңіз нысаналары бойынша жауынгерлік қолдану, авиациялық техниканы бақылап-тексеріп ұшу, қонуға кіру, қону, басқару) бойынша бөлу;

      5) авиациялық оқиғаларды метеожағдайлар (күндіз: ҚМЖ, КМЖ, түн: ҚМЖ, КМЖ) бойынша бөлу;

      6) авиациялық оқиғаларды ұшқыш құрамының сыныптық жіктеуі бойынша бөлу;

      7) авиациялық оқиғаларды бөлімшелер бойынша бөлу.

      3. Авиациялық оқиғалардың бір және сол себептер бойынша қайталануы.

      4. Санаттар бойынша ұшқыш құрамының бұзушылықтарының жалпы сипаты мен қате іс-қимылдары:

      1) жауынгерлік (ұшу) даярлығы нормативтеріне сәйкес қанағаттанарлық бағасына келмейтін ұшудың есептік режімдерінен ауытқу;

      2) ұшқыш құрамының ұшу міндеттерін (санын) орындау кезінде қате іс-қимылдары және олардың себептері.

      5. Қатер факторлары туралы әзірленген ескертулерді талдау:

      1) қатердің шекті деңгейі туралы ескерту саны және қолайсыз деңгейі туралы ескерту санын көрсетумен (ескертуді әзірлеу себептерін және қауіпті факторларды жою жөнінде шаралар қабылдауды көрсетумен) ескертулердің жалпы саны;

      2) ескертуде көрсетілген жойылмаған қауіпті факторлар тізбесі.

      6. Талдау мерзіміндегі ұшу қауіпсіздігі жай-күйін алдыңғы мерзімдегі мен өткен жылғы осы мерзіммен салыстырмалы талдау.

      7. Шешуді талап ететін ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелері.

      8. Ақшалай қаражаттың жеткіліксіз бөлінуінен ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етудің шешілмеген мәселелері.

      9. Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша ұшқыш құрамының, ұшуға басшылық жасау тобының персоналы мен жерүсті мамандарының білікті кәсіби іс-қимылдарының оң мысалдары.

      10. Бөлімдерде және оның әрбір бөлімшелерінде ұшу қауіпсіздігін бағалау түрінде қортындылау.

      11. Командирдің авиациялық оқиғаларды болғызбау жөніндегі нұсқаулары.

      12. Инженерлік-авиациялық қамтамасыз етуде ұшу қауіпсіздігінің жай-күйін талдау:

      1) авиациялық техникада орындалған жұмыс түрлері

      2) авиациялық қозғалтқыштарды ауыстыру (қашан, себебі, негіздеме, ескертулер мен нәтижелер);

      3) мақсатқа сәйкес қарап тексерулер және тексерулер (қандай, қашан, негіздеме, ескертулер мен нәтижелер);

      4) кезеңдік жұмыстар (қандай, қашан, ескертулер мен нәтижелер);

      5) әскери жөндеу (қандай, қашан, себебі, ескертулер мен нәтижелер);

      6) өнеркәсіп бюллетеньдері бойынша жұмыстар (қандай, қашан, негіздер, ескертулер мен нәтижелер);

      7) авиациялық техникада анықталған істен шығулар мен ақаулықтар

      8) авиациялық техниканың, тренажерлардың жұмыс істеуі

      9) істен шығулар мен ақаулықтардан сақтандыру жөніндегі профилактикалық іс-шаралар;

      10) авиациялық жою құралдарын қолдану және оларда орындалған жұмыстар

      11) инженерлік-авиациялық қызмет мамандарының технологиялық тәртіп бұзушылықтары:

      12) инженерлік-техникалық құрам жүргізген немесе ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі инженерлік-авиациялық қызмет мамандарын тартумен жүргізілген басқа да іс-шаралар;

      13) инженерлік-авиациялық қатынаста ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі шешімдерді талап ететін мәселелер.

      13. Ұшуды әуеайлақтық-техникалық қамтамасыз етуде ұшу қауіпсіздігінің жай-күйін талдау

      1) ұшуды әуеайлақтық-техникалық қамтамасыз ету бойынша бұзушылықтар мен олқылықтардан болған авиациялық инциденттер;

      2) әуеайлақты күтіп-ұстауда және ұшуға дайындауда жіберілген бұзушылықтар;

      3) авиациялық отынды қабылдауды, сақтауды және сапасын бақылауды ұйымдастырудағы кемшіліктер;

      4) зарядты аккумуляторлық станциялардың жұмысындағы кемшіліктер (олқылықтар);

      5) әуеайлақта автокөліктің, ұшуды жерүсті қамтамасыз ету құралдарының және жаяу жүргіншілердің қозғалысын ұйымдастырудағы бұзушылықтар;

      6) әуеайлақты және әуе қозғалысын басқару объектілерін электрмен қамтамасыз етудегі бұзушылықтар (олқылықтар);

      7) әуеайлақ жабындарының техникалық жай-күйі туралы мәліметтер

      Ескертпе.

      Бағандар әрбір жабын элементі бойынша жеке толтырылады.

      14. Ұшу қауіпсіздігі, байланыс және ұшуды радиотехникалық құралдармен қамтамасыз ету жай-күйін талдау

      1) ұшуды радиотехникалық қамтамасыз етудің жай-күйі (ұшудың радиотехникалық құралдарының бар болуы, жабдықталуы, соңғы рет тексерілген күні және айналып ұшу);

      2) ұшуды қамтамасыз ету үшін ұшуда пайдаланылмаған байланыс және радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарын қолдану;

      3) басқару пункттеріндегі ұшуға басшылық жасау тобы персоналының жұмыс орындарын жабдықтаудағы және оларды пайдаланудағы бұзушылықтар;

      4) әуеайлақта байланыс және радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарын үлгілік схемадан ауытқулармен өрістету;

      5) байланыс және радиотехникалық қамтамасыз етумен ұшуды қамтамасыз ету бойынша бұзушылықтар мен олқылықтардан болған авиациялық инциденттер.

      15. Метеорологиялық және орнитологиялық қамтамасыз етуде ұшу қауіпсіздігінің жай-күйін талдау:

      1) ұшуды метеорологиялық қамтамасыз ету техникалық құралдарының жай-күйі (техникалық құралдардың бар болуы, жабдықталуы, соңғы рет тексерілген күні);

      2) ұшуды орнитологиялық қамтамасыз ету бойынша бұзушылықтар (әуеайлақта құстарды үркітудің активті, пассивті, акустикалық және биоакустикалық құралдарының болмауы, әуе кемелерінің құстармен соқтығысуы, әуеайлақ ауданында құстардың шоғырлану орындарының болуы);

      3) ауа райы болжамдарындағы қателіктер және ұшуға басшылық жасау тобы персоналын және ұшқыш құрамын ауа райының қауіпті құбылыстары туралы уақтылы хабардар етпеу;

      4) ұшуды метеорологиялық және орнитологиялық қамтамасыз ету бойынша бұзушылықтар мен олқылықтардан болған авиациялық инциденттер;

      5) басшылық ұшқыш құрамы мен ұшуға басшылық жасау тобы персоналы тарапынан метеорологиялық жағдайларды елемеу, әуе кемелерінің экипаждарын олардың даярлық деңгейіне және ұшу тапсырмаларын орындау сипатына сәйкес келмейтін метеожағдайларда ұшуға жіберу;

      6) ауа райын радиолокациялық және әуеден барлау жүргізуді қанағаттанарлықсыз ұйымдастыру, әуе кемелерінің ұшқыш экипаждарынан ауа райы туралы объективті емес ақпарат;

      7) әуеайлақтың метеорологиялық тұрғыдан техникалық жабдықталуының белгіленген ауа райы минимумына сәйкес келмеуі.

      16. Ұшу қауіпсіздігін медициналық қамтамасыз ету жай-күйін талдау:

      1) ұшқыш құрамының денсаулық жағдайы;

      2) ұшуды медициналық қамтамасыз ету бойынша талаптарды бұзу жағдайлары (ұшқыш құрамының және ұшуға басшылық жасау персоналының ұшу алды демалу режімін бұзуы, ұшуды орындау уақытында авиациялық персоналдың денсаулық жағдайының нашарлауы, ұшқыш құрамы мен ұшуға басшылық жасау тобының демалысаралық кезеңі мерзімдерін бұзуы, дәрігерлік-ұшқыш комиссиясы, тереңдетілген медициналық қарап тексеру мерзімдерінің өтуі);

      3) ұшуды медициналық қамтамасыз ету бойынша бұзушылықтар мен олқылықтардан болған авиациялық инциденттер.

      ________________ әскери бөлімінің командирі
әскери бөлім нөмірі                        

      _____________________                        __________________________________
әскери атағы                                    Т.А.Ә. (бар болған кезде)

Ұшуды басқару мен әуе қозғалысын ұйымдастырудағы қауіпті факторлардың ықпал
етуін болдырмау (оқшаулау) үшін жүргізілетін негізгі іс-шаралар тізбесі

Ұшуды ұйымдастырудағы және жүргізудегі қауіпті факторлардың ықпал етуін болдырмау (оқшаулау) үшін жүргізілетін негізгі іс-шаралар тізбесі

Ұшуды штурмандық қамтамасыз етудегі қауіпті факторлардың әсер етуін (оқшаулау)
болдырмау үшін жүргізілетін негізгі іс-шаралардың тізбесі

Ұшуды инженерлік-авиациялық қамтамасыз етудегі қауіпті факторлардың әсер етуін
болдырмау (оқшаулау) үшін өткізілетін негізгі іс-шаралар тізбесі

Ұшуды әуеайлақтық-техникалық қамтамасыз етуде қауіпті факторлардың әсер етуін
болдырмау (оқшаулау) үшін өткізілетін негізгі іс-шаралар тізбесі

Ұшуды байланыспен және радиотехникалық қамтамасыз етуде қауіпті факторлардың
әсер етуін болдырмау (оқшаулау) үшін өткізілетін негізгі іс-шаралар тізбесі

Ұшуды метеорологиялық және орнитологиялық қамтамасыз етуде қауіпті
факторлардың әсер етуін болдырмау (оқшаулау) үшін өткізілетін негізгі іс-шаралар
тізбесі

Ұшуды медициналық қамтамасыз етуде қауіпті факторлардың әсер етуін болдырмау
(оқшаулау) үшін өткізілетін негізгі іс-шаралар тізбесі

____________________ әскери бөлімі ұшқыш құрамының (ұшқыш, штурман) даярлық
әскери бөлімнің нөмірі                                                                  
деңгейі туралы ақпарат

      Кестенің жалғасы

______________________ әскери бөлімінің командирі әскери бөлімнің нөмірі                              

      _______________________                        __________________________________

      әскери атағы                                     Т.А.Ә. (бар болған жағдайда)

____________________ әскери бөлімі ұшуға басшылық жасау тобы персоналының даярлық
әскери бөлімнің нөмірі                                                                   деңгейі туралы ақпарат (сондай-ақ ұшуға басшылық жасауға рұқсатнамасы бар жеке құрам, ұшу жетекшісі, полигондағы
ұшу жетекшісі, таяу аймақ жетекшісі, қонуға кіру жетекшісі, қашық аймақ жетекшісі, жауынгерлік
басқару офицері бойынша деректер)

______________________ әскери бөлімінің командирі әскери бөлімнің нөмірі                              

      _______________________                        __________________________________

      әскери атағы                                     Т.А.Ә. (бар болған жағдайда)

________________ әскери бөлімінің 20___ жылғы ____________ арналған жоспарланған ұшу
әскери бөлімнің нөмірі                                     (айы)                                    
уақыты және негізгі міндеттері

      1. ________________ әскери бөлімі ұшу дайындығының негізгі міндеттері (оқу-жаттығулар,

      әскери бөлімнің нөмірі

      зымырандарды практикалық ұшыру, әуе кемелері топтарының ұшып баруы, авиациялық техниканы көрсетулер, жиындар, конференциялар және ұшуға, оларды қамтамасыз етуге және ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі жұмысқа жататын басқа да тапсырмалар).

      2. Жоспарланған ұшу ауысымдарының және ұшулардың саны

      3. Ұшқыштардың келесі айға жоспарланған ұшу уақыты

      4. Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі ұсыныстар (мәтінмен бірдей) және келесі айға ұшу қауіпсіздігі жөніндегі іс-шаралар тізбесі.

______________________ әскери бөлімінің командирі әскери бөлімнің нөмірі                              

      _______________________                        __________________________________

      әскери атағы                                     Т.А.Ә. (бар болған жағдайда)