Балалар музыка мектептерінің, балалар көркемөнер мектептерінің және балалар өнер мектептерінің үлгілік оқу жоспарлары мен білім беру бағдарламаларын бекіту туралы

      Ескерту. Бұйрықтың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Білім және ғылым министрінің 20.01.2016 № 48 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      "Білім туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 5-бабы 17) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

      1. Мыналар:

      1) осы бұйрыққа 1-қосымшаға сәйкес балалар музыка мектебінің үлгілік оқу жоспары;

      2) осы бұйрыққа 2-қосымшаға сәйкес балалар көркемөнер мектебінің үлгілік оқу жоспары;

      3) осы бұйрыққа 3-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектебінің үлгілік оқу жоспары;

      4) осы бұйрыққа 4-қосымшаға сәйкес балалар көркемөнер мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Сурет" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      5) осы бұйрыққа 5-қосымшаға сәйкес балалар көркемөнер мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Кескiндеме" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      6) осы бұйрыққа 6-қосымшаға сәйкес балалар көркемөнер мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Станокты композиция" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      7) осы бұйрыққа 7-қосымшаға сәйкес балалар көркемөнер мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Қолданбалы композиция" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      8) осы бұйрыққа 8-қосымшаға сәйкес балалар көркемөнер мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Мүсін" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      9) осы бұйрыққа 9-қосымшаға сәйкес балалар көркемөнер мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Бейнелеу өнерінің тарихы" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      10) осы бұйрыққа 10-қосымшаға сәйкес балалар көркемөнер мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Пленэр" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      11) осы бұйрыққа 11-қосымшаға сәйкес балалар музыка мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Арнайы фортепиано" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      12) осы бұйрыққа 12-қосымшаға сәйкес балалар музыка мектептерінің және балалар өнер мектептері музыка бөлімдерінің "Скрипка" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      13) осы бұйрыққа 13-қосымшаға сәйкес балалар музыка мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Баян" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      14) осы бұйрыққа 14-қосымшаға сәйкес балалар музыка мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Флейта арнайы сыныбы" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      15) осы бұйрыққа 15-қосымшаға сәйкес балалар музыка мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Саксофон" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      16) осы бұйрыққа 16-қосымшаға сәйкес балалар музыка мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Труба" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      17) осы бұйрыққа 17-қосымшаға сәйкес балалар музыка мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Эстрадалық вокал" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      18) осы бұйрыққа 18-қосымшаға сәйкес балалар музыка мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Орыс халық аспаптары оркестрі" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      19) осы бұйрыққа 19-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Классикалық би" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      20) осы бұйрыққа 20-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Халықтық-сахналық би" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      21) осы бұйрыққа 21-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Акробатика" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      22) осы бұйрыққа 22-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Гимнастика" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      23) осы бұйрыққа 23-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Эквилибристика" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      24) осы бұйрыққа 24-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Жонглерлеу" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      25) осы бұйрыққа 25-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Клоунада" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      26) осы бұйрыққа 26-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Цирк өнерінің тарихы" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      27) осы бұйрыққа 27-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Тарихи-тұрмыстық би" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      28) осы бұйрыққа 28-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Бал биі" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      29) осы бұйрыққа 29-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Заманауи би" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      30) осы бұйрыққа 30-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Актерлік шеберлік негіздері" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      31) осы бұйрыққа 31-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Дауысты қою (вокал)" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      32) осы бұйрыққа 32-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Ритмика" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      33) осы бұйрыққа 33-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Қазақстан хореографиясы" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      34) осы бұйрыққа 34-қосымшаға сәйкес балалар музыка мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Соқпалы аспаптар" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      35) осы бұйрыққа 35-қосымшаға сәйкес балалар музыка мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Балалайка" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      36) осы бұйрыққа 36-қосымшаға сәйкес балалар музыка мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Гобой" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      37) осы бұйрыққа 37-қосымшаға сәйкес балалар музыка мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Академиялық ән айту" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      38) осы бұйрыққа 38-қосымшаға сәйкес балалар музыка мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Гитара" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      39) осы бұйрыққа 39-қосымшаға сәйкес балалар музыка мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Альт" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      40) осы бұйрыққа 40-қосымшаға сәйкес балалар музыка мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Аккордеон" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      41) осы бұйрыққа 41-қосымшаға сәйкес балалар музыка мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Домра" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      42) осы бұйрыққа 42-қосымшаға сәйкес балалар музыка мектептерінің және балалар өнер мектептерінің оркестрлік джаз сыныбының "Аспап" (труба) пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      43) осы бұйрыққа 43-қосымшаға сәйкес балалар музыка мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Эстрадалық-джаздық ән айту" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      44) осы бұйрыққа 44-қосымшаға сәйкес балалар музыка мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Халық әні" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      45) осы бұйрыққа 45-қосымшаға сәйкес балалар музыка мектептерінің және өнер мектептерінің дайындық сыныбының пәндері бойынша білім беру бағдарламасы;

      46) осы бұйрыққа 46-қосымшаға сәйкес балалар көркемөнер мектептері және балалар өнер мектептерінің мектепке дейінгі бес-алты жастағы балалар үшін дайындық сыныбының пәндері бойынша білім беру бағдарламасы;

      47) осы бұйрыққа 47-қосымшаға сәйкес балалар көркемөнер мектептері және балалар өнер мектептерінің жеті-сегіз жастағы балалар үшін дайындық сыныбының пәндері бойынша білім беру бағдарламасы;

      48) осы бұйрыққа 48-қосымшаға сәйкес балалар көркемөнер мектептері және балалар өнер мектептерінің тоғыз-он жастағы балалар үшін дайындық сыныбының пәндері бойынша білім беру бағдарламасы;

      49) осы бұйрыққа 49-қосымшаға сәйкес балалар көркемөнер мектептері және балалар өнер мектептерінің он-он бір жастағы балалар үшін дайындық сыныбының пәндері бойынша білім беру бағдарламасы;

      50) осы бұйрыққа 50-қосымшаға сәйкес балалар көркемөнер мектептері және балалар өнер мектептерінің бейіндік сынып пәндері бойынша білім беру бағдарламасы;

      51) осы бұйрыққа 51-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Музыкалық сауат ашу және музыка тыңдау" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      52) осы бұйрыққа 52-қосымшаға сәйкес балалар музыка мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Виолончель" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      53) осы бұйрыққа 53-қосымшаға сәйкес балалар көркемөнер мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Компьютерлік сызу өнері және дизайн" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      54) осы бұйрыққа 54-қосымшаға сәйкес балалар музыка мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Дәстүрлі ән айту" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      55) осы бұйрыққа 55-қосымшаға сәйкес балалар музыка мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Этносольфеджио" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      56) осы бұйрыққа 56-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Шетелдік хореография" білім беру бағдарламасы;

      57) осы бұйрыққа 57-қосымшаға сәйкес балалар музыка мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Оркестрлік дирижерлеу негіздері" білім беру бағдарламасы;

      58) осы бұйрыққа 58-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Сахналық қимылдардың негіздері" білім беру бағдарламасы;

      59) осы бұйрыққа 59-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Театр тарихы" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      60) осы бұйрыққа 60-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Сахна қозғалысы" білім беру бағдарламасы;

      61) осы бұйрыққа 61-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Қазақ театрының тарихы" білім беру бағдарламасы;

      62) осы бұйрыққа 62-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Сахна тілі" білім беру бағдарламасы;

      63) осы бұйрыққа 63-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің (театр бөлімі) "Таңдау бойынша пән: "Көркемсөз негіздері", "Сахналық би", "Жеке вокал", "Музыкалық аспап" және басқа" білім беру бағдарламасы;

      64) осы бұйрыққа 64-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің (цирк өнері бөлімі) "Таңдау бойынша пән: "Хореография", "Театр шеберлігі", "Музыкалық сауат және музыканы тыңдау", "Грим" және басқалары" білім беру бағдарламасы;

      65) осы бұйрыққа 65-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Сахна тілі" білім беру бағдарламасы;

      66) осы бұйрыққа 66-қосымшаға сәйкес балалар музыка мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Сыбызғы" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      67) осы бұйрыққа 67-қосымшаға сәйкес балалар музыка мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Фагот" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      68) осы бұйрыққа 68-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Сурет" білім беру бағдарламасы;

      69) осы бұйрыққа 69-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Кескіндеме" білім беру бағдарламасы;

      70) осы бұйрыққа 70-қосымшаға сәйкес балалар музыка мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Джаздық сольфеджио" білім беру бағдарламасы;

      71) осы бұйрыққа 71-қосымшаға сәйкес балалар музыка мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Тромбон" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      72) осы бұйрыққа 72-қосымшаға сәйкес балалар музыка мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Кларнет" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      73) осы бұйрыққа 73-қосымшаға сәйкес балалар музыка мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Шертер" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      74) осы бұйрыққа 74-қосымшаға сәйкес балалар музыка мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Валторна" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      75) осы бұйрыққа 75-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Таңдау бойынша пән: "Грим", "Актерлік шеберлік", "Акробатика", "Қосымша музыкалық аспап", "Сахна өнері" және басқа" білім беру бағдарламасы;

      76) осы бұйрыққа 76-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Сахна қозғалысының негіздері" білім беру бағдарламасы;

      77) осы бұйрыққа 77-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Таңдау бойынша пән: "Грим", "Қуыршақ жасау", "Бутафория жасау", "Көркемсөз негіздері" және басқалары" білім беру бағдарламасы;

      78) осы бұйрыққа 78-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Қол пластикасы" білім беру бағдарламасы;

      79) осы бұйрыққа 79-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Дүниежүзілік кино тарихы" білім беру бағдарламасы;

      80) осы бұйрыққа 80-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Режиссура" пәні бойынша білім беру бағдарламасы;

      81) осы бұйрыққа 81-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Қуыршақ жүргізу" білім беру бағдарламасы;

      82) осы бұйрыққа 82-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Алдын ала қарауға арналған семинар" білім беру бағдарламасы;

      83) осы бұйрыққа 83-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Таңдау бойынша пән: "Қолөнер", "Компьютерлік графика", "Экспериментальдік үлгілеу" және басқалары" білім беру бағдарламасы;

      84) осы бұйрыққа 84-қосымшаға сәйкес балалар музыка мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Таңдау бойынша пән: "Ансамбль", "Қосымша музыкалық аспап", "Электронды пернелі аспаптар", "Сүйемелдеу", "Вокал", "Нотаны парақтан оқу", "Суырып салу", "Композиция", "Дирижерлеу", "Ритмика"" білім беру бағдарламасы;

      85) осы бұйрыққа 85-қосымшаға сәйкес балалар өнер мектептерінің "Таңдау бойынша пән: "Дыбыс жазу және видеоға түсіру", "Сценарийлік шеберлік", "Операторлық шеберлік" және басқалары" білім беру бағдарламасы бекітілсін.

      2. Мектепке дейінгі және орта білім департаменті (Ж.А. Жонтаева):

      1) Осы бұйрықты белгіленген тәртіппен Қазакстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді қамтамасыз етсін;

      2) мемлекеттік тіркеуден өткеннен кейін осы бұйрықты бұқаралык ақпарат құралдарында жарияласын.

      3. Осы бұйрықтың орындалуын бакылау вице-министр М.Н. Сарыбековке жүктелсін.

      4. Осы бұйрық алғаш ресми жарияланғаннан кейін он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Балалар музыка мектебінің үлгілік оқу жоспары

      Ескерту. Бағдарлама жаңа редакцияда – ҚР Білім және ғылым министрінің 04.02.2019 № 64 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Балалар көркемөнер мектебінің үлгілік оқу жоспары

      Ескерту. Бұйрық үлгілік оқу жоспарымен толықтырылды – ҚР Білім және ғылым министрінің 04.02.2019 № 64 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Балалар өнер мектебінің үлгілік оқу жоспары

      Ескерту. Бұйрық үлгілік оқу жоспарымен толықтырылды – ҚР Білім және ғылым министрінің 04.02.2019 № 64 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      кестенің жалғасы

      кестенің жалғасы

      кестенің жалғасы

      Ескертпе:

      1) балалар өнер мектептерінің музыка бөлімдерінде балаларды оқыту балалар музыка мектептерінің үлгілік оқу жоспарына сәйкес іске асырылады.

      2) балалар өнер мектептерінің көркемөнер бөлімдерінде балаларды оқыту балалар көркемөнер мектептерінің үлгілік оқу жоспарына сәйкес іске асырылады.

Балалар көркемөнер мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Сурет" пәні бойынша білім беру бағдарламасы

      Ескерту. Бұйрық білім беру бағдарламасымен толықтырылды – ҚР Білім және ғылым министрінің 04.02.2019 № 64 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-тарау. Жалпы ережелер

      1. Балалар көркемөнер мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Сурет" пәні бойынша білім беру бағдарламасы (бұдан әрі – Бағдарлама) "Сурет" пәніне оқытудың мақсатын, оқыту нәтижелерін және мазмұнын, білім беру процесін ұйымдастыруды, оларды іске асыру тәсілдері мен әдістерін, оқыту нәтижелерін бағалау өлшемшарттарын қамтитын білім берудің негізгі сипаттамаларының біртұтас кешенін анықтайды.

      2. Осы Бағдарламада келесі түсініктер қолданылады:

      1) бейнелеу өнеріндегі жанр – тақырыптардың жалпылығын сипаттайтын түсінік;

      2) интерьер – ішкі құрылыстық формаларды бейнелеуге арналған бейнелеу өнерінің жанры;

      3) кереғарлық – екі өлшемнің қарама-қайшылығы: өлшемі, қозғалысы;

      4) композиция – суретшінің түпкі ойын мейлінше қолжетімді және әсерлі ететін көркемдік шығарманың мақсатты құрылымы;

      5) мата – киімдер мен маталардағы қатпарлардың орналасуын және жалпы сипатын нұсқайтын термин;

      6) модель – суретші үшін натура ретінде қызмет ететін жанды және жансыз нысандар;

      7) модельдеу – көлемді-пластикалық және кеңістіктік қасиеттерін жеткізу;

      8) натура — суретшінің модель ретінде бақылап отырып бейнелейтін, объективті түрде өмірде бар жанды және жансыз заттар;

      9) натюрморт – суретшінің композициялық түрде қойған және суретте бейнелеген заттардың тобы;

      10) нобай – есте сақтау жады немесе натура бойынша жүйрік және жылдам орындалатын графикалық, кескіндемелік және мүсіндік бейне;

      11) өнер – көркемдік кескіндемелік, графикалық немесе мүсіндік бейнелердегі шынайылықтың шығармашылық көрінісі;

      12) пейзаж – табиғатты бейнелеуге арналған бейнелеу өнерінің жанры;

      13) портрет – белгілі, нақты адамды бейнелеуге арналған бейнелеу өнерінің жанры;

      14) пропорция – тұтас нәрсенің белгілі сипатына сәйкес келетін формалардың, көлемі бойынша заттардың бөліктерінің қатынасы;

      15) ракурс – бейнелейтін, заттың немесе адамның перспективадағы жеке бөліктерінің қысқаруы;

      16) ритм – тұтас шығарманың пішінді, заңдылықты реттелуіне алып келетін элементтерінің кезектесуі, шамаластығы;

      17) сурет технологиясындағы бекіту (фиксация, фиксациялау) – суретті сақтау мақсатында қағаздың бетін арнайы өңдеуді білдіретін термин;

      18) сызба – мейлінше маңызды жұмыс немесе жаттығу мақсатында орындалатын натураға қарап салынған сурет;

      19) штрих – қолдың бір қимылымен орындалған және көлемді жеткізуге арналған сызық;

      20) эскиз – мейлінше ірі жұмыс үшін дайындық нобайы болып табылатын қосымша сипаттағы көркемдік шығарма.

      3. Бағдарламаның мақсаты: академиялық және шығармашылық сурет арқылы тұлғаның өзін танытуына және дамуына ықпал ету.

      4. Бағдарламаның міндеттері:

      1) пән бойынша теориялық білім беру, алған білім, білік және дағдыларын практикада қолдануға үйрету;

      2) заттарды сызықтық-конструктивтік құруға оқыту;

      3) беттің екі өлшемді жазықтығында үш өлшемді форманы бейнелеуді үйрету;

      4) әртүрлі графикалық материалдармен заттардың материалдылығын және фактурасын жеткізуді үйрету;

      5) суретпен жұмыстың ретін үйрету;

      6) кеңістіктік елестетуді, көркемдік және ассоциативті ойлауды дамыту;

      7) өнермен араласу қажеттілігін дамыту;

      8) өзін шығармашыл тұлға ретінде үнемі дамыту қажеттілігін тәрбиелеу;

      9) шығармашылық даралықты қалыптастыруға ықпал ету;

      10) отандық және әлемдік графика өнері мұрасының араласуға ықпал ету.

      5. Бағдарламаны меңгеру мерзімі – төрт жыл. Негізгі, жалпы орта білімді аяқтамаған, бірақ көркемөнер саласындағы техникалық және кәсіптік білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарына оқуға түсуді жоспарлап отырған балалар үшін, мектептің педагогикалық кеңесінің шешімімен Бағдарламаны меңгеру мерзімі бір-екі жылға ұлғайтылуы мүмкін.

      6. Бағдарламаны іске асыруға арналған оқыту уақытының көлемі осы бұйрықтың 2-қосымшасында көрсетілгендей балалар көркемөнер мектептерінің үлгілік оқу жоспарына сәйкес анықталады. Оқыту топтық формада іске асырылады. Топтағы білім алушылардың сандық құрамы – кемінде 8 адам және 15 адамнан көп емес.

2-тарау. Білім беру процесін ұйымдастыру, оқытудың тәсілдері мен әдістері

      7. Оқу пәнінің мақсаты тұлғалық, танымдық, коммуникативтік және әлеуметтік дамытудың негізгі міндеттер жүйесі арқылы іске асырылады. Оқытудың мазмұны оқу процесінде қалыптасатын іс-әрекет тәсілдерімен, көркемдік шығармашылықпен араласу формаларымен байланыста іске асырылады.

      8. Бағдарламаның ерекшелігі білім алушылардың бейнелеу, көркемдік-құрастыру қабілеттерін, ерекше ойлауын, шығармашылық даралығын дамытуға бағытталуы болып табылады.

      9. Пән білім алушыларды дәстүрлі оқытуға, әр білім алушыға жеке-сараланған тәсілмен оқытуға, көркемдік-бейнелі ойлауын дамытуға, балалардың рухани және мәдени құндылықтарды меңгеруіне бағытталған.

      10. Педагог оқу міндеттерін белгілеудегі икемділік, әр баланы оқыту стратегиясын қалыптастыру мүмкіндіктері есебінен әр білім алушыға жеке тәсілмен келуді іске асыруға жағдай жасайды.

      11. Бағдарламаның мақсатына қол жеткізу қағидаттары:

      1) балалардың табиғи қабілеттерін дамытудағы біртіндеушілік;

      2) көркемдік шығармашылықтың даму ерекшеліктерін меңгерудегі қатаң жүйелілік;

      3) сабақтардың жүйелілігі және ұдайылығы;

      4) оқу процесінің мақсаттылығы.

      12. Бағдарлама білім алушыға өнер мен өмірдің өзара байланыс жүйесі туралы тұтас түсінікті қалыптастыруға жағдай жасайды, балалардың өмірлік тәжірибесін, қоршаған шынайылықтан нақты мысалдарды кеңінен тартуды қарастырады. Бақылау және қоршаған шынайылықты эстетикалық сезіну негізінде жүргізілетін жұмыс балалардың Бағдарлама материалдарын меңгеруінің маңызды шарттары болып табылады.

      13. Бағдарлама дарындылығы, дайындығы және жалпы дамуы түрлі деңгейдегі балаларға арналған. Педагог бейнелеу өнері бойынша білімді меңгеруде қолжетімділікке, сатылылыққа және жүйелілікке ерекше көңіл бөледі.

      14. Бағдарлама білім алушының жеке тұлғалық қасиеттерін дамытуға ықпал етеді:

      1) бейнелеу көркемдік қызметіндегі білімді меңгереді;

      2) бейнелеу өнері саласындағы терминдерді меңгереді;

      3) оқу материалдарымен жұмыс істеу білігін меңгереді;

      4) білім алушылардың шығармашылық қызмет тәжірибесін алады.

      15. Психологиялық-педагогикалық қолдау:

      1) білім алушының даралығына сәйкес оның тұлғалық, зияткерлік және әлеуметтік дамуына, өзін өзі кәсіби анықтауына, зияткерлік-тұлғалық мүмкіндіктерін ескере отырып, шығармашылық қабілеттерін дамытуға жағдай жасауға;

      2) білім алушының бойында оқуға деген оң уәждемесін қалыптастыруға;

      3) білім алушының тұлға ретінде дамуына және өзін өзі жетілдіруіне ықпал ететіндей тұлғаға өзін өзі тануда, олардың өзіне шынайы баға беруіне және нақты өмірлік жағдайларда бейімделуінде, қиын жағдайларды жеңуде және эмоциялық тұрақтылыққа қол жеткізуде көмек көрсетуге;

      4) Бағдарламаның мақсаты мен міндеттеріне сәйкес білім алушыға психологиялық көмек көрсетуге және қолдауға бағытталған.

      16. Бағдарлама білім алушының жас және жеке ерекшеліктерін ескереді, білім алушылардың функционалдық сауаттылығын дамытуға, негізгі және пәндік құзыреттіліктеріне қол жеткізуге бағытталған.

      17. Бағдарламаның әдістемелік негізі:

      1) тұлғаны қалыптастырудың тұтастық тәсіл тұжырымдамасы;

      2) оқытудағы жас, жеке-қызметтік, жеке-сараланған және мәселелі-зерттеу тәсілдері;

      3) заманауи педагогиканың жалпы дидактикалық постулаттары, білім беру процесінің белгіленген мазмұны, формалары және тәсілдері;

      4) оқытудың дамытушылық мәнмәтініндегі білім алушының шығармашылық және орындаушылық қабілеттерін дамыту мәселелерін әзірлеу;

      5) көрнекті педгогтер мен музыка танушылардың теориялық ережелері мен әдістемелік нұсқаулары.

      18. Оқу материалының мазмұнын іріктеудің педагогикалық қағидаттары:

      1) ғылыми-әдістемелік негіздеме және қолжетімділік қағидаты оқу-тәрбие процесін заманауи педагогикалық және психологиялық ғылымдардың жетістіктері, өнертану теориясы мен тарихы негізінде құруды талап етеді. Педагог дидактиканың ережелерін басшылыққа алады: қарапайымнан күрделіге, жеңілден қиынға, атақтыда белгісізге;

      2) жүйелілік қағидаты оқу-тәрбие процесін ұйымдастыруда оқытудың барлық элементтерінің байланысының болуын болжайды;

      3) көрнекілік қағидаты – актерлік ойынның мәнін түсінуді қамтамасыз ететін түрлі құралдар мен тәсілдерді қолдану;

      4) педагогтің басшылық рөлі кезіндегі түсінушілік және белсенділік қағидаты ритмика сабағына деген саналы көзқарасты тәрбиелеуді, сабақта білім алушылардың алдына қойған нақты міндеттерді түсінуді қарастырады.

      19. "Сурет" пәніне топтық оқытудың ерекшелігі оқыту әдістерін, құралдарын, оқыту формаларын және оқу-әдістемелік кешенін таңдаудың түрлілігін болжайды.

      20. Қойылған міндеттерді орындау үшін қолданылатын оқыту әдістері:

      1) ауызша әдіс – түсіндіру, қарастыру, талдау;

      2) көрнекілік – шығармашылық жұмыстарды, бейне материалдарды қарау, білім алушылардың жалпы даму деңгейін аттыру үшін көрмелерге, мұражайларға бару;

      3) практикалық – мұқият пысықтау үшін тұтас шығарманы ұсақ бөліктерге бөлу және кейіннен тұтасты ұйымдастыру;

      4) талдау – салыстыру және жалпылау, қисынды ойлауды дамыту;

      5) эмоциялық – ассоцияларды, бейнелерді іріктеу, көркемдік әсерлерді құру.

      21. Әдістерді таңдау білім алушының жасына және жеке ерекшеліктеріне, физикалық қабілеттеріне, көркемдік қабілеттерінің даму деңгейіне байланысты болады.

      22. Педагогтің білім алушылармен топтық жүргізетін сабақтары сыныптағы оқу-тәрбие жұмысының негізгі формасы болып табылады. Сабақ жоспары бір уақытта жүргізілетін теориялық және практикалық сабақтардан құралады.

      23. Жұмыстың сабақтан тыс формаларының түрлері:

      1) тақырыптық көрмелерге бару;

      2) өнер туралы фильмдерді қарау;

      3) мұражайларға, суретшілердің шеберханаларына бару;

      4) байқауларға, балалардың жұмыстарының көрмесіне қатысу.

      24. Осы Бағдарлама негізінде педагог білім беру процесін ұйымдастырудың осы сынып үшін ұтымды және барынша тиімді мазмұнын, әдістерін және тәсілдерін анықтайтын оқу жұмыс бағдарламасын әзірлейді. Педагог Бағдарламадан сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне сәйкес келетін тақырыптарды таңдайды.

      25. Оқу жұмыс бағдарламасының құрылымдық элементтері:

      1) титул парағы;

      2) түсінік хат;

      3) оқу қызметін жоспарлау;

      4) оқу процесін оқу-әдістемелік қамтамасыз ету.

      26. Титул парағындағы негізгі мағлұматтар:

      1) білім беру ұйымының аталуы;

      2) оқу пәнінің аталуы;

      3) оқу жұмыс бағдарламасы арнайы әзірленген сыныпты көрсету;

      4) оқу жұмыс бағдарламасының жұмыс мерзімі (оқу жылы);

      5) педагог туралы қысқа мағлұмат;

      6) білім беру ұйымы басшысының оқу жұмыс жоспарын бекіткендігін белгілеуге арналған орын.

      27. Түсінік хаттың мазмұны:

      1) осы Бағдарлама негіздеме ретінде;

      2) аталған сыныпта пәнді оқыту кезіндегі өзекті педагогикалық мақсат және міндеттер;

      3) аталған сыныптағы оқыту ерекшеліктері (дамытушылық, түзету-дамытушылық, дарынды балалармен жұмыс және сол сияқты);

      4) аталған сыныпта жұмысты ұйымдастырудағы ерекшеліктер мен мәселелер;

      5) өзгерістердің себептері мен мақсаттылығын нұсқай отырып, бөлек тақырыптық блоктарды (тарауларды) меңгеру мерзімдерін және (немесе) уақытын өзгерту туралы ақпарат.

      28. "Оқу қызметін жоспарлау" тарауы білім алушы қызметінің сипатын ерекшелейтін тақырыптық күнтізбелік жоспардан, сыныптар бойынша репертуарлық тізбеден құралады.

      29. "Оқу процесін оқу-тақырыптық қамтамасыз ету" тарауының мазмұны:

      1) білім алушыға арналған танымдық әдебиеттер тізбесі;

      2) педагогке арналған әдістемелік әдебиеттер тізбесі;

      3) оқу-көрнекілік құралдардың тізбесі.

      30. Педагогтің оқу жұмыс бағдарламасы әдістемелік кеңестің отырысында қарастырылады және білім беру ұйымының басшысы оқу жылы басталғанға дейін бекітеді.

      31. Бірінші сыныптың Бағдарламасы академиялық суретті сауатты бейнелеуді меңгеру бойынша тұрақты алғашқы білім жүйесін қалыптастыруға бағытталған. Бұл жерде білім алушылардың жас ерекшеліктері, талдау қабілеттері, арнайы көркемдік дағдылары мен біліктері арқылы шығармашылық қиялды жүзеге асыру ескерілген.

      32. Суретке оқыту кіріспе әңгімелесуден, балаларды пәнмен, оның мақсаттарымен және міндеттерімен қолжетімді және қызықты түрде таныстырады, сабақтарда қажет болатын материалдарды (қағазды, резеңкені, графит және басқа да қарындаштарды, көмірді, сангинді, соусты, тушьті, пастельді және басқалары) көрсетуден басталады.

      33. Педагог білім алушылардың сурет салудағы дайындық жұмысына: қарындаштарды ұштауға, планшетке ватман тартуға және сапалы ластиктің болуына назар аударады.

      34. Көрнекілік және балаларды мейлінше қызықтыру үшін мектептің әдістемелік қорындағы еңбектерді және алуан түрлі графикалық материалдар мен түрлі қағаз түрлерінде орындалған шеберлердің суреттерінің көшірмелерін көрсетіледі.

      35. Білім алушылардың сызықтармен, штрихпен және реңктермен таныстыратын бастапқы жаттығуларды қағаз форматтарында (А4, А3), ал кейінгілері - планшеттерде орындалады.

      36. Суреттің негізгі материалы болып қаттылығы әртүрлі графит қарындаштар табылады. Бөлек тапсырмалар жұмсақ материалмен (көмірмен, сангинмен, пастельмен және басқалары), сонымен қатар қауырсынмен, тушьпен, фломастермен орындалады.

      37. Бірінші және кейінгі сабақтарда педагог білім алушының натуралық қойылымға қатысты дұрыс орналасуын, қарындашты ұстай білуін, тапсырмаларды нақты және мұқият орындауын бақылайды.

      38. Бірінші сыныпта суретке оқыту процесі оның негіздерін, қара қарындаштың мүмкіндіктерін, сызықтар мен штрихтардың түрлілігін үйретуден басталады, кейін білім алушы натураны бақылайды және зерттейді.

      39. Білім алушы классикалық, отандық және әлемдік өнер үлгілері негізінде, яғни форманы, реңкті, пластиканы, үйлесімділік біртұтастықтағы түстерді түсініп қабылдауды дамытатын бейнелеудің, заңдары мен әдістеріне қол жеткізуді үйренеді.

      40. Білім алушы өз жұмыстарын сын көзбен қарауды, оларды үнемі натурамен салыстыруды үйренеді. Педагог сабақтарда сыныпта, үй жұмысы кезінде орындалған тапсырмаларды талдау және сараптауды жүргізеді.

      41. Бағдарламаға сәйкес білім алушы бақылауы, есіне сақтауы және елестетуі бойынша ұзақ мерзімді, сол сияқты қысқа мерзімді тапсырмаларды орындауды үйренеді.

      42. Білім алушы бейнелеу бойынша алған білімдері мен дағдыларын көркемдік бейнені дәлелді, ашық, тұтас жеткізудегі ышғармашылық жұмыстарда қолдануды үйренеді.

      43. Заттардың формасымен, пропорциясымен, танысу үшінші сабақта геометриялық денелердің суреттемелерінен (сымды конструкциялардан) басталады. Білім алушы сызықтық перспектива және суреттің парақ бетінде дұрыс орналасуы туралы алғашқы түсініктерді меңгереді. Педагог балаларға "пропорция" түсінігін түсіндіре отырып, "визалау" әдісін пайдалануды үйретеді.

      44. Оқу суретіндегі орталық орындардың бірін форма мен оның құрылымының мәселесі алады. Заттардың және кеңістіктің сызықтық перспективасын анағұрлым толық түсіну үшін заттардың перспективаларының геометриялық конструкциялары қолданылады.

      45. Геометриялық денелер және олардың сымды конструкциялары форманың, перспективаның құрылымын, сәуле мен көлеңкенің бөліну заңдылықтарын түсінуге көмектеседі, кеңістіктік ойлауды, затты көре білуді дамытады.

      46. Натурамен жұмыстың негізгі кезеңдері:

      1) қойылыммен танысу;

      2) қойылымға деген көзқарасты таңдау;

      3) осы қойылым үшін форматты таңдау және парақ бетіне жалпы композицияны орнату;

      4) осьтік, конструктивті, қосалқы сызықтарды пайдаланумен заттардың формасын жасау;

      5) олардың конструкциясын білуін пайдаланып, осьтік, конструктивтік, қосымша сызықтарды қолданып заттардың формаларының құрылымы,;

      6) конструктивтік суреттің сызықтық перспективаға бағынуы;

      7) заттардың реңкін, оладың жарықтылығын жеткізу.

      47. Педагог әр тапсырманың алдында тапсырманың мазмұнын, қойылымның сипатын, оның ерекшеліктерін, сурет салудың тәсілі мен ретін түсіндіреді, әдістемелік оқулықтарды және білім алушылардың жұмыс үлгілерін көрсетеді.

      48. Заттардың формалары мен пропорцияларын, қойылымның реңктік сипаттарын, білім алушының көз деңгейіне қатысты заттардың кеңістіктікте орналасуын талдау – жұмысты бастаудың қажетті шарты болып табылады.

      49. Суреттің аяқтаушы кезеңінде суреттің жалпы жағдайын тексеру, бөлшектерді біртұтасқа бағындыру, суретті реңкте нақтылау іске асырылады. Суреттің нақтылығын тексеру, ондағы қателерді анықтау және оларды түзету мақсатында ұжымдық көрсетілімдерді өткізген жөн. Білім алушылармен жүргізілетін жеке жұмыста суреттердің жиектерінде немесе жеке парақтарда қателерді түзетулерді көрсету тәсілі қолданылады.

      50. Натюрморттың суреті оқу жұмысының негізгі түрі болып табылады. Мақсаты анық, білім алушының отыратын орнына жақсы көрінетін қойылым көркемдік талғамды және қабылдау мәдениетін қалыптастырады.

      51. Педагог білім алушылардың алған білімдері мен біліктерін, өздерінің шығармашылық қабілеттерін көрсетуге мүмкіндік беретіндей қызықты, мүмкіндіктері жететін натюрморттарды таңдайды.

      52. Натюрморттың реңктік суреттерін салуға арналған тапсырмаларда білім алушы парақтың форматын дұрыс таңдауды, бейнеленетін заттарды үйлестіруді, оларды конструктивтік құрып қоюды, реңкі бойынша талдауды, сәуле мен көлеңкенің градациясы арқылы олардың көлемін жеткізуді (сәуле, өз көлеңкесі, жартылай көлеңке, жарқылдау, рефлекс, түсетін көлеңке) үйренеді.

      53. Педагог Бағдарламалық тапсырмалардан басқа өзінің қалауы бойынша сыныпта немесе үйде әртүрлі техника мен материалдарда орындауға арналған қысқа мерзімді тапсырмаларды береді. Көзбен көру арқылы жақсы қабылдауды тәрбиелеуге, ой-өрісін кейейтуге, байқампаздықты және көру арқылы есте сақтауды дамытуға ықсқа мерзімді суреттер, сызбалар, нобайлар ықпал етеді, олар тұтас көруді және көргендерін жылдам қағаз бетіне түсіру білігін қалыптастыруға үйретеді.

      54. Нобайларды, қысқа мерзімді сызбаларды орындау кезінде педагог білім алушылардың назарын заттарға тән ерекшеліктерді жеткізуге, перспектива заңдылықтарын қолдануға аудартады.

      55. Сабақ барысында педагог көрнекілік материалдарды пайдаланады: оқулықтар, слайдтар, оқытудың әртүрлі техникалық құралдары, бұл балаларға жаңа материалды жылдам және сапалы меңгеруге ықпал етеді.

      56. Өз бетінше жүргізілетін сабақтар үнемі және жүйелі түрде жүргізіледі. Жұмыс көлемі балалардың жалпы білім беру бағдарламаларын игеруімен қатар үй тапсырмасына дайындалуға кететін уақыт шығыны ескеріліп анықталады.

      57. Жеке үй тапсырмасы бірнеше тәсілмен және педагогтің нұсқауына сәйкес жүргізіледі. Ең алдымен ең күрделі тапсырмалар пысықталады. Білім алушының ақыл-ой және физикалық мүмкіндіктерін есепке алып қандай да бір тапсырманы орындауға жұмсалатын уақытты анықтайды.

      58. "Сурет", "Кескіндеме", "Композиция", "Компьютерлік сызба өнері және дизайн" пәндерінің пәнаралық байланыстары білім алушыларға заттар әлемін тұтас қабылдауға мүмкіндік береді.

3-тарау. Оқыту мазмұны және Бағдарламаны меңгерудегі күтілетін нәтижелер

      59. 1 сыныптағы Бағдарлама талаптары:

      1) сызықтық және әуе перспективасымен, затты жазықтыққа орналастыру, оның конструкциясы, реңкі және осы форматта орналасуымен танысу, суретпен жұмысты ретімен жүргізу дағдылары қалыптастырылады және әрі қарай тапсырмалардың күрделенуіне байланысты бұл дағдылар жетілдіріледі;

      2) натураны зерттеу процесі бейнелеу тілінің барлық элементтерінің үздіксіз байланысы негізінде құрылады: конструктивті суреттің композициясы, реңктік, пластикалық және кеңістіктік қатынастар;

      3) білім алушы жалпыдан жекеге және содан кейн жалпыға қарай ауысу жұмыстарының ретін меңгеру, формат, өлшем, пропорция, ритм, реңктік қатынастар түсініктерімен танысады, практикалық біліктер теориялық білімге сүйенеді, әрбір жұмыс өнер теориясы негіздеріне, перспективаға, пластикалық анатомияның элементтеріне сүйенеді;

      4) қысқа мерзімді композицияларда, сондай-ақ ұзақ мерзімді қойылымдардағы суреттердің тұтатстығы пен балғындығын жұмыстың аяғына дейін сақтаған маңызыды, білім алушыны өз бетінше және ойланып барып өз алдына міндеттерді қоюды, форматты таңдауды, материалды қолдануды, мәнерлеп бейнелеуге талпынуды, орындаудың тиісті техникасын қолдануды үйрету керек.

      60. 1 сыныптағы оқу пәнінің мазмұны.

      Тақырыптық жоспарлау.

      1-тақырып. Кіріспе сабақ. Мектепте және 1сыныпта суреттің міндеттері туралы әңгіме. Сурет – оқу пәні және бейнелеу өнерінің түрі. Сызық – маңызды бейнелеу құралы. Сызықтардың түрлері. Сызықтардың пластикалық қасиеттері.

      2-тақырып. Суреттің бейнелеу құралдары. Реңк. Штрих, дақ, нүкте. Штрихтеу түрлері. Реңк, Реңктік дақ, реңктік диапазон. Реңкті жеткізудің техникалық тәсілдері.

      3-тақырып. Сызықтық перспектива. Көлемді дененің фронтальді және бұрыштық перспективадағы құрылымдық заңдылықтары. Көкжиек сызығы, заттық және суреттік жазықтық, перспективалық қысқартулар, түйісу нүктесі. Шаршы және шеңбер перспективалары.

      4-тақырып. Сурет салудың жүйелілігі. Сәуле мен көлеңкенің үйлесімділігі. Жалпыдан жекеге, күңгірттен ашыққа қарай жұмысты жүргізу қағидаты. Жарық көлеңкесі мен оны қабылдаудағы және заттардың көлемділігін жеткізудегі өрбуі.

      5-тақырып. Сызықтық перспектива туралы білімді бекіту. Заттардың формасы, негізінде цилиндр, конус, шар және олардың үйлесімінің формасы жатқан конструкция ретінде. Заттар пропорциясы.

      6-тақырып. Суреттегі реңктік кереғарлық. Үлкен реңктік диапазонда жұмыс істеу ерекшеліктері. Суретте кереғарлық реңктік қатынастардың тазалығы.

      7-тақырып. Жұмсақ материалмен танысу. Әртүрлі жұмсақ материалдардың түрлері мен қасиеттері. Жұмсақ материалмен жұмыс істеу техникасындағы графикалық мәнерлілік пен өзгешелік.

      8-тақырып. Сынақ жарты жылдық жұмыс. Сынақ жұмысына қойылатын негізгі талаптар. Натюрморт көркем суретінде бейне кезеңдерінің жүйелілігі.

      9-тақырып. Суреттемелер. Заттардың көлемділігін жеткізудегі сызба- техникалық тәсілдердің сан алуандылығы.

      10-тақырып. Заттар конструкциясы және олардың ерекшеліктері. Заттардың формасы қойылымның тереңдігінің кеңістігімен бірлікте кеңістік конструкциясы ретінде.

      11-тақырып. Жұмсақ материалмен көлемді форманы жеткізу қағидаты.

      Түрлі беттердегі кеңістікті, көлемді, фактурасын жеткізудегі жұмсақ материалдың қасиеттері: қауырсындануы, керамика және тағы басқалары

      12-тақырып. табиғи формалардың конструкциясының әралуандылығы.

      Пластика мен өсімдіктер фактурасының ерекшеліктері, оларды салу техникасы.

      13-тақырып. Шығармашылық сурет. Натураны шығармашылық тұрғыдан қайта пайымдаудағы нақыш және нақыштық тәсілдер. Қысқа реңктік шешімнің графикалық мәнерлілігі.

      14-тақырып. Жылдық емтихан жұмысы. Емтихан жұмысына қойылатын негізгі талаптар. Натюрморт көркем суретіндегі академиялық міндеттерді орындау жүйелілігі мен бүтінділігі.

      61. 1 сыныптың Бағдарламасын игеруден күтілетін нәтижелер.

      1 сыныпта оқу жылының соңында білім алушы келесі білім, білік және дағдыларға ие болады:

      1) қарындашпен жұмыс істеудің әдістері мен тәсілдерін, оның техникалық мүмкіндіктерін біледі;

      2) жұмсақ материалдармен (көмір, сангина, соус, сепия, пастель), қаламұш, тушьпен жұмыс жасаудың әдістері мен тәсілдерін біледі;

      3) "пропорция", "симметрия", "асимметрия", "реңк" түсініктерін біледі;

      4) тәжірибеде "перспектива" (көкжиек сызығы, түйісу нүктесі) түсінігін біледі және қолданады;

      5) "жарық (блик)", "жарық", "көлеңке", "жартылай көлеңке", "рефлекс" түсінігін біледі және оларды тәжірибеде қолданады;

      6) "нақыш" түсінігін біледі, шығармашылық жұмыстардағы нақыштау амалдарын;

      7) сызба өнері түріндегі (сызық, штрих, дақ, нүкте) бейнелеу-мәнерлеу құралдарының негізін біледі;

      8) берілген қағаз парағының форматындағы заттарды біріктіре алады;

      9) формаларды, заттардың пропорциялары, сонымен қатар олардың негізгі жарықтық-көлеңкелік градация арқылы (жарқыл, сәуле, жартылай көлеңке, өзінің көлеңкесі, рефлекс, түсіп тұрған көлеңке) немесе бай реңктік "созылымдарды" және реңктік кереғарлықтың тазалығын пайдаланып жеткізеді;

      10) есте сақтау және елестету арқылы натураға қарап жұмыс істейді;

      11) перспективаның заңдылықтарын пайдалана отырып, заттардың ерекшелік сипаттарын және кеңістіктің тереңдігін жеткізе біледі;

      12) көңіл күйді және бейнелеп отырған заттардың жағдайын жеткізу үшін суреттің мәнерлілік тілін білу және түсінеді;

      13) пропорциялар, симметрия, асимметрия, түстердің кереғарлығы, ось, масштаб, тепе-теңдік – суреттің негізгі бейнелеу-мәнерлеу құралдарын түсінеді және қолданады;

      14) педагогтің көмегі арқылы және өз бетінше парақтың форматын дұрыс таңдайды;

      15) жұмысты жүргізудің негізгі кезеңдерінде бейнеленген заттарды біріктіреді;

      16) педагогтің көрсеткен жарық пен көлеңке негіздерінде және қойылымды жарықтандыру сипатын ауызша талдау негізінде түстерді талдай біледі;

      17) адамдардың бет әлпеттері мен сұлбасының пропорциялық құрылымының алғашқы дағдыларын тәжірибеде қолдана біледі.

      62. 2 сыныптағы Бағдарлама талаптары:

      1) қойылымдардың кеңістіктік жоспарлығы және олардың перспективалары меңгеру, ұзақ мерзімді қойылымдардың суреті қарапайымнан күрделіге дейінгі техникалық тәсілдерді меңгеруге, көргендерін бақылауға және есте сақтауға, белгілі пропорциялардағы көз өлшемінің өткірлі мен нақтылығын және сәуле мен көлеңкенің қатынастарын дамытуға, форма мен кеңістіктікті қабылдау дағдыларын қалыптастыруға ықпал етеді;

      2) тік, радиал және доға тәріздес бағыттарда ілініп тұрған маталардың қыртыстарының суретін, адамның басының бейнесін және киінген фигураның сызбасын орындау, жеңіл интерьерлік қойылымдағы жеңіл суреттердегі перспектива және еденде орналасқан ірі заттардан құралған натюрморт туралы білімдері бекіту.

      63. 2 сыныптағы оқу пәнінің мазмұны.

      Тақырыптық жоспарлау.

      1-тақырып. Кіріспе сабақ. Суреттің міндеттері туралы әңгіме.. Натурашының суреттемесі. Баладағы, жасөспірімдегі және ересек адамдағы пропорционалды қатынастардың ерекшеліктері.

      2-тақырып. Сурет салушының көз деңгейінен төмен орналасқан заттардың конструктивті бейнесінің ерекшеліктері. Жоғарыдан бейнеленетін геометриялық денелердің сызықтық перспективасы.

      3-тақырып. Тақырыптық натюрмортта жұмсақ материалдармен жұмыс істеу техникасы. Жұмсақ материалмен бейнеленген заттардың формалары мен көлемдерінің әралуандылығы. Жарық көлеңке градацияларына пайдаланылатын жұмсақ материалдардың түсі мен тонының сәйкестігі.

      4-тақырып. Мата қатпарларының негізгі түрлері және формалары.

      Көлемді конструкция ретінде маталар қатпарлары. Қатпарлардың негізгі типтері (цилиндр, конус). Мата қатпарларындағы жарық көлеңкесінің градациялары. Мата қатпарлары мен қарапайым геометриялық денелердің формаларын модельдеудің тепе – теңділік қағидаттары.

      5-тақырып. Жарты жылдық сынақ жұмысы. Сынақ жұмысына қойылатын негізгі талаптар. Тіреуіштің көлденең және тік жазықтықтарының, қойылым заттарының және қапталған мата қатпарларының перспективті қысқартуларын жеткізудегі бірлік.

      6-тақырып. Интерьерді салудың ерекшеліктері. Бөлме ішкі көрінісінің сызықтық перспективасы. Салушы көзқарасынан қарағанда көкжиек сызығы, түсу нүктесі, интерьер суретіндегі перспективтік қысқартулар.

      7-тақырып. Адам фигурасы суретінің заңдылықтары. Адам фигурасының негізгі пропорциялары. Кеуденің, бастың, қол-аяқтарының коснтруктивтік ерекшеліктері. Ракурсқа байланысты, фигураның суретін салудағы перспективтік қысқартулар.

      8-тақырып. Портрет. Адам басының негізгі пропорциялары. Ракурсты есепке ала отырып бас конструкциясы құрылысының жүйелілігі. Бастың суретін салудағы перспективті қысқартулардың заңдылықтары (қарсап, үште бір, беттің қырынан қарағандағы сұлбасы).

      9-тақырып. Сурет салушы көзінің деңгейінен төмен болатын ірі заттарды бейнелеудің ерекшеліктері. Төбе тұсынан қаралатын қойылымның сызықтық перспективасы. Формат шегінен тыс, биік көкжиек жағдайларында перспективті қысқартулардың өзгеруі.

      10-тақырып. Жылдық емтихандық жұмыс. Емтихандық жұмысқа негізгі талаптар. Табақша плитасының және оюлы бедерлердің сызықтық перспективасы.

      64. 2 сыныптың Бағдарламасын игеруден күтілетін нәтижелер.

      2 сыныпта оқу жылының соңында білім алушы келесі білім, білік және дағдыларға ие болады:

      1) бейнелеу өнерінің сызба түрінің ажырамас бөлігі ретінде суреттің ерекшеліктерін түсіну, оның басқа жанрлармен, нақыштармен қарым-қатынасын, көркемдік мәнін түсінеді;

      2) натураны шығрармашылық ойлау арқылы нақыштық тұрғысынан түрлы жанрдың, тарихи кехеңдер мен оларды тарихи кезеңдермен салыстыру арқылы сызба шығармаларының туындыраны түсіндіре біледі;

      3) салыстыра білу, нысан формаларының ұқсастықтары мен айырмашылықтарын, олардың жазықтықтағы бейнесін салыстыра біледі;

      4) натураны шығармашылық тұрғыдан қайта ойлау арқылы сызба өнері туындысын талдай біледі;

      5) қойылым мен суреттің жалпы реңкін талдай біледі;

      6) форма мен кеңістікті қабылдау дағдыларына ие болады;

      7) сызықтық перспектива заңдарын біледі (койылымға жоғары көзқараспен қарағанда);

      8) суреттегі сызықтар, реңктер, иілгіш формаларды, штрихтарды, дақтарды ерекшеліктерні пайдаланады.

      9) пропорциялар мен сәуле мен көлеңкенің қатынастарын анықтай алады;

      10) бейнеленіп отырған заттар мен үстіңгі бөліктердің фактураларын жеткізе біледі; сызықтық және әуе перспективалары туралы білімдерін пайдаланады;

      11) адамның басын, киінген сұлбасын бейнелеу дағдыларына ие;

      12) реңктік созылымдар арқылы натюрморттағы, портреттегі, интерьердегі, сонымен қатар адам сұлыбындағы және киім қыртыстарының жағдайы мен көңіл-күйін берудің негізгі модельдеу тәсілдерін пайдаланады;

      13) бұрын қалыптасқан машықтардың негізінде күрделендірілген кеңістікті шешімдердің қойылымын бейнелей біледі;

      14) олардың бейнесінің заңдылығын түсіне отырып, алуан түрлі күрделендірілген формадағы заттармен көркем суреттерді сала біледі;

      15) ұзақ мерзімді қойылымдарда суретті жасаудың негізгі техникалық тәсілдерін, сонымен қатар жұмсақ материалдардың мәнерлік мүмкіндіктерін біледі;

      16) бастың, адамның мүсінінің және әр түрлі табиғи формалардың конструктивті ерекшеліктерін біледі;

      17) мата қатпарларының негізгі түрлері мен формаларын модельдеу қағидаттарын біледі;

      18) интерьер мен оның конструкциясы бейнесінің ерекшеліктерін білу;

      19) жаңа терминологияны түсінеді (тондық масштаб, радиалдық қатпарлар, гипс розетка және басқалары);

      20) сызбалық көркем материалдарды пайдалану ерекшеліктерін пайдалана біледі және шеберлігі, оларды біріктіру мүмкіндіктері (бор, сангина, көмір; бор, түрлі түсті қарындаштар; гель қаламдар және қара акварель және басқалары.);

      21) оқу қойылымдарымен жұмыс істеудің негізгі кезеңдеріне ие болады (натюрморт, интерьер, портрет, адамның мүсіні);

      22) педагогтің бақылау сұрақтарына сүйене отырып, көзқарасты өз бетінше сауатты таңдайды;

      23) өз бетінше, алынған білімдердің негізінде тииімді формат түрін таңдайды;

      24) педагогтің жетекші сұрақтарынсыз заттардың, модельдің, нысандардың таңдалған форматта саналы түрде біріктіріледі;

      25) заттардың, бейнелердің, олардың бөліктерінің пропорцияларын педагогтің жетекші сұрақтары бойынша салыстыра білу, сонымен қатар өз бетінше, көркем суреттің құрылуының қосымша сызықтарын пайдаланады;

      26) тапсырмаларда бұрыштық және фронталды сызықтық перспектива туралы алынған білімдерді қолданады;

      27) педагогтің бақылауымен жұмысты жүргізудің кезеңдік жоспарын ұсына отырып, жарық негізгі көлеңкесі градациялары туралы білімін пайдаланады;

      28) педагогтің жеке мысалына, әдістемелік құралдарға сүйене отырып, анағұрлым күрделі оқу қойылымдарымен қарындашпен және басқа да графикалық материалдармен жұмыс жүргізу жүйелілігін иелену, шеберлердің жұмыстарының көркем суреттерін өз бетінше зерттейді;

      29) күрделі ракурстан заттардың көлемі бойынша анағұрлым ірі пропорциялардың формаларын жеткізе біледі (көкжиек сызығынан әлдеқайда төмен);

      30) жаңа қойылымдарда қаңқа пластикасын пайдалана біледі;

      31) ер және әйел натурасының әр түрлі қалыптағы бейнелерінің білімі мен машықтарын игереді. Натураның тән ерекшеліктерін түсіну, пропорционалды ара қатынастарды, тондық құрылымды және қиын емес іс –қимылдарды жеткізеді;

      32) гипстік табақша суретінде анағұрлым күрделі тапсырмаларды орындау үшін конструкциялар, тондық градациялар, пән фактурасы туралы білімді жүзеге асыра біледі.

      65. 3 сыныптағы Бағдарлама талаптары:

      1) академиялық сурет бойынша тұтас білім жүйесін, білім алушынының өзін өзі дамытуын, суреттің күрделі тапсырмаларына деген оның жеке көзқарасын қалыптастыру;

      2) жасөспірімдердің жас ерекшеліктеріне қарай қойылымдардың міндеттері мен сипаты күрделендіру, натураны барынша тереңірек және жан-жақтсы оқуға деген талапты күшейту;

      3) білім алушы пластикалық анатомия (бас сүйек, "экорше") бойынша қарапайым элементтермен танысу, нобайларда мінезді, пропорцияларды, қозғалысты жеткізуді үйрену.

      66. 3 сыныптың оқу пәнінің мазмұны.

      Тақырыптық жоспарлау.

      1-тақырып. Кіріспе сабақ. Міндеттер мен қажетті материалдар жөнінде әңгімелесу. Адам фигурасының формаларының айқындылығын және динамикасын берудегі графикалық материалдардың мүмкіншіліктері.

      2-тақырып. Суреттегі түс. Жұмсақ материалмен жұмыс жасауда техникалық тәсілдердің әртүрлілігі. Қойылым заттарын моделдеудегі фактура, жоспарлылық.

      3-тақырып. Шығармашылық міндеттері бар тақырыптық натюрморттағы суретті бейнелеу құралдары. Ерекше тақырыптағы көп планды кереғарлығы қойылым жұмысының ерекшеліктері. Түрлі графикалық материалдардың айқындауыш мүмкіндіктері.

      4-тақырып. Жартыжылдық сынақ жұмысы. Сынақ жұмысына негізгі талаптар. Розетка плитасының және ою бедерінің сызықтық перспективасы. Заттардың көлемдігін моделдеудегі гипс және мата фактурасы.

      5-тақырып. Жұмсақ материалмен күрделі интерьерді бейнелеудегі перспектива. Интерьердегі жарық. Түстік қатынастардың кереғарлығы және айқындылығы.

      6-тақырып. Гипстен мүсінделген адам басының конструктивті және түстік моделдеу. Адам беті бөліктерінің конструктивті ерекшеліктері негізінде басты бейнелеудің бірізділігі.

      7-тақырып. Натурашы басының суретінде конструктивті және түстік моделдеудің ерекшеліктері. Гипстен жасалынған және тірі модель бастарының суретін салудың арасындағы негізгі айырмашылықтар. Адам басының пропорцияларындағы үлгілілер және өзіндік ерекшеліктер. Жұмыс барысында типтеуден индивидуализацияға бірізді көшудің тәсілі.

      8-тақырып. Жылдық емтихандық жұмыс. Көп планды күрделі қойылым суретіндегі сызықтық перспектива. Гипстен жасалынған моделді енгізе отырып жасалынған кереғарлығы қойылымдағы түстік дипазон.

      67. 3 сыныптың Бағдарламасын игеруден күтілетін нәтижелер:

      3 сыныпта оқу жылының соңында білім алушы келесі білім, білік және дағдыларға ие болады:

      1) графикалық тілдің әртүрлілігі туралы түсінігіне ие болады;

      2) академиялық және шығармашылық суреттің оқу-тәжірибелік жұмысының жаңа әдістері мен тәсілдерін меңгереді;

      3) мәселелерді өз бетімен шешу негізінде оқу және шығармашылық жұмысты жүргізудің жоспарын жасай алады;

      4) күрделі формалы заттардың, сондай-ақ, тірі моделдің және олардың пропорциясы және перспективті өзгерістерінің конструктивті ерекшеліктері туралы білімін қолдана біледі;

      5) түстік қатынастарды және кереғарлықты ескере отырып заттар мен образдардың көлемін жарық-көлеңке арқылы моделдеуді біледі;

      6) ұзақ мерзімді тақырып бойынша натюрморттарды, гипстен жасалған және тірі моделді, гипстен жасалған күрделі бедерлі розеткаларды жасауда жұмыстық тәжірибелік тәсілдерін жетілдіреді;

      7) қойылымның түстік құрылымын талдай біледі, түстелген қағазда сурет салу жұмысында қажет графикалық материалдарды өз бетінше таңдай біледі, әртүрлі техникалық тәсілдерді қолдана отырып (материалдың бір қабатын басқаға салу, штрихтеу, қарайту, жапасынан жұмыс және басқа) заттардың материалдығын көрсетеді;

      8) тақырыптық көп жоспарлы қойылым суреттерінде заттардың көлем қатынастары, олардың пропорциялары, күрделі түстік диапазонды сақтайды.

      9) таңдалған техникалық құралдарға сәйкес (нүктелер, дөңгелектер және тағы басқа) шығармашылық тапсырмаларды орындайды;

      10) көп жоспарлы интерьерді бейнелеуде суретті моделдеудің негізгі конструктивті және жарық көлеңкелік қағидаттары туралы білімді қолдана біледі;

      11) қауіпсіз жұмыс жасау тәсілдерін біледі (дұрыс отыру және жұмыс орнын ұйымдастыру, жарықты бақылау, кескіш құралдармен жұмыс жасай біледі);

      12) оқу және шығармашылық жұмыс барысында жұмыс жасаудың негізгі кезеңдерін орындайды;

      13) оқу қойылымының қызықты көз қарасын өз бетінше таңдау жасайды;

      14) педагогтің бағыттаушы сұрақтарына байланысты, формат және заттарды тұтастырудың сәтті түрін сауатты өз бетінше анықтайды;

      15) бойында бар тәжірибе негізінде, жұмысты жүргізудің басты кезеңдерін өз бетінше жоспарлайды;

      16) педагогтің бағыттаушы және бақылаушы сұрақтары негізінде натуралық қойылымдардың конструктивті және түстік талдауын жасау, өз бетінше;

      17) "кесу" тұрғысынан, натураны жалпыланған, тұтас ретінде қабылдай білу;

      18) ұзақ және қысқа мерзімді суреттерде сызықтық және ауа перспективалары туралы білімді тәжірибеде қолдану;

      19) бейнеленетін суреттердің кеңістікте алатын орнын, түрлі фактуралығын, ол үшін қарындаш және жұмсақ материалдармен жұмыс жасау техникаларының тәсілдерін сауатты таңдай отырып, көрсете біледі;

      20) натуралық қойылымдардың түстік құрылымын талдай біледі;

      21) композиция жағынан күрделі жұмыстарда аяқталған жұмысты көрсете біледі;

      22) қойылған мәселелерді шешу үшін жұмыстың ең айқын тәсіл және әдістерін таңдайды (графит қарындашпен, жұмсақ материалдармен, қылқаламмен және тағы басқа);

      23) зерттелген жұмыс үлгілері және білім алушының жеке ұсыныстары негізінде моделді бейнелеу үшін пластиканың, нақыш және техниканың сәйкес түрлерін таңдайды;

      24) қойылым заттарының жарықтығын, розетка элементтерінің (интерьердің, гипстен жасалған және тірі бастың) жоспарлылығын, гипстің (матаның, бет терісінің және басқалар) материалдылығын көрсету үшін жарық-көлеңкенің негізгі үдемелері туралы білімін қолданады;

      25) суретте моделдерге сәйкес фактураларды көрсету үшін түрлі техникалық әдіс-тәсілдерді қолданады (гипс, маталар, ағаш, әйнек, метал).;

      26) педагогтің жеке мысалы және өз бетінше меңгерген техникалары негізінде штрихтеу мәдениетін жетілдіреді;

      27) академиялық және шығармашылық жұмысты максималды аяқтайды және айқындай біледі;

      28) суретті, оған сәйкес тұтастық пен эстетиканы бере отырып, жалпылай білу.

      68. 4 сыныптағы Бағдарлама талаптары:

      1) натураны терең әрі жан жақты зерттеу талаптарын жоғарылату, көрнекілік материалдар белсенді тарту: портреттердің көшірмелері, білім алушылар туындыларының үлгілері және пластикалық анатомия бойынша кестелер, үй тапсырмасы ретінде шеберлердің туындыларын қайталап көшіру оырндалады;

      2) білім алушы планшеттің 45 сантиметрде х55 сантиметр өлшеміндегі үлкен форматта жұмыс істеуі, гипстен жасалған бастың мүсінін салуда асқан дәлдік және шыңдалғандықтың ең жоғары деңгейі қажет етеді, онда форма пластикасын, көркемділігін және өнер туындысының эстетикалық құндылығын ұғынуды дамыту қажет, форманың пластикалық ерекшеліктерін түсіндіру үшін білім алушыларды пластикалық анатомияның қарапайым қарапайым мәліметтерімен таныстыру, тірі моделдің натуралық қойылымдары – фигура, портретпен таныстыру жалғастырылады.

      69. 4 сыныптың оқу пәнінің мазмұны.

      Тақырыптық жоспарлау.

      1-тақырып. Кіріспе сабақ. 4 сыныптағы сурет тапсырмалары жөнінде кіріспе әңгіме. Нобайлар мен суреттемелер.

      2-тақырып. Жұмсақ материалмен гипстен жасалған адам басының суреті. Гипстен жасалған бастың суретінде жұмсақ материалмен салудағы түстік шешімнің айқындылығы және жалпылылығы. Күрделі форманы ықшамды құралдармен бейнелеу.

      3-тақырып. Гипстен жасалған моделден көп планды натюрморттың композициялық бірлігі. Артқы планда орналасқан, жұмыстың түстік тұтастығын есептей отырып, композициялық орталықты айқындаудың тәсілдері.

      4-тақырып. Жартыжылдық сынақ жұмысы. Салушы көзінің деңгейінен жоғары орналасқан, күрделі конструкцияның сызықтық перспективасы. Капитель конструкциясын геометриялық денелердің күрделі комбинациясы ретінде түсіну.

      5-тақырып. Жеке портреттік сипаттаманың конструктивтік шешімдерінің тәсілдері. Әртүрлі ракурстағы адам басы конструкциясының перспективасы. Бет көлемінің, оның бөлшектерінің, шашының, мойнының "мүсіндеріндегі" түстік шешімдер. Портреттегі индивидуализация.

      6-тақырып. Интерьерлік қойылым фонында адам фигурасын моделдеудің ерекшеліктері. Фигура мен интерьерлік кеңістіктің сызықтық деңгейінің бірлігі. Интерьер детальдары мен фигура пропорцияларының өлшемдерінің үйлесімділігі. Фигура мен интерьер кеңістігінің жарықтығы.

      7-тақырып. Жылдық емтихан жұмысы. Емтихан жұмысына қойылатын негізгі талаптар.

      70. 4 сыныптың Бағдарламасын игеруден күтілетін нәтижелер.

      4 сыныпта оқу жылының соңында білім алушы келесі білім, білік және дағдыларға ие болады:

      1) өз бойындағы графикалық сауаттылықты өз бетінше дамытады және біледі, және оларды тәжірибелік академиялық және жеке шығармашылық жұмыста пайдаланады;

      2) сызықтық және әуе перспективасы тәсілдерімен саналық түрде қолдана біледі;

      3) гипстен жасалған адамның басын, портретін, сұлбасын және тағы басқаларын қонструктивті құру және жарықтық көлеңкемен жасау, заттары жазықтыққа мықтылап орнату;

      4) күрделі заттардың көлемдерін жарық көлеңке арқылы саналы түрде жүргізеді және белсенді түрде модельдейді;

      5) академиялық суретпен жұмыстың барлық негізгі кезеңдерінің ретін сақтай отырып өз бетінше ұзақ қойылымдармен жұмыс жасайды;

      6) реңк арқылы күрделі заттардың формаларын модельдейді;

      7) жарық-көлеңке құралдары арқылы кеңстіктікті, заттардың фактурасын жеткізе алады;

      8) сызық, дақ, штрихтеу мәдениетін сенімді меңгеру: көзбен өлшеуі жетілген, сызықтық және түстік суретті салу дағдылары болады;

      9) нобайлар мен суреттерде негізгі түпкі ойды ерекшелей отырып, мінезді байқата білу;

      10) әртүрлі қалыптардағы заттарды ойша сала білу;

      11) қойылымдардың композициясын шеше біледі, олардың эмоциялық күйін жеткізе алады;

      12) тұрмыстық жанрдағы қойылымдарды, натюрморттар мен портреттердің конструктивтік талдауын жүргізе біледі;

      13) сызық, штрих мәдениетін, дақтарды меңгерген: көз көрегендігі жеткілікті дамыған бола отырып сызықтық және түстік суреттерді құру дағдыларына ие;

      14) жеке ойларын және көркем талғамын негізге ала отырып, суреттің шығармашылық мәселелерін креативті шеше білу;

      15) қойылымдармен жұмыс істеу негізгі кезеңдерін және оларды практикада қолдана біледі;

      16) натуралық қойылымның максималды тиімді ракурсын өз бетінше анықтау, сондай ақ, өз таңдауын сауатты түрде негіздей алу;

      17) қойылымды максималды мәнерлі ететін форматты қатесіз анықтай білу;

      18) адам сұлбасын, тұрмыстық заттар мен жихаздарды енгізе отырып интерьерлі көп жоспарлы қойылымдарды бейнелеу жұмыстарының барлық кезеңдерін жоспарлай алады;

      19) түрлі кеңістіктік жоспарда екінші кезектегі сұлбаларды басты сұлбаға бағындара отырып, пропорциональды бірнеше адам сұлбаларын топтай біледі;

      20) үлкен түстік диапазонды пайдаланып, қойылымды жарықтандыруды жеткізу, алғашқы кезеңдерде жұмысты жалпыдан жекеге, ал аяқтағанда жекеден жалпыға бойынша аяқтайды;

      21) гипстік бетпердені, тамшыны немесе адам бейнелеудегі көкжиек сызығы деңгейі мен перспективалық қысқартуларды ескере отырып алған күрделі формаларды бейнелеу дағдыларын пайдаланады және өзбетінше талдай алады;

      22) алдын ала жасалынған нобайлар негізінде бұрылыс және индивидуалды мінезін көрсетуге сәйкес тірі моделді бейнелей алады;

      23) перспективаға барлық қажетті конструктивті сызықтарды бағындыру арқылы, қойылымға деген бір көзқарасты сақтап, өз бетінше адамның толық бойымен орындайды;

      24) кеңістіктің тереңдігін жеткізудегі әуе перспективаларын ескеру және жалпылай алу негізінде интерьер алдындағы сұлба бейнесінің артықшылығына қол жеткізу, түстік кереғарлық туралы білімін қолданады;

      25) жұмысты аяқталу, тұтастық және жалпылау кезеңіне дейін жеткізеді;

      26) өзінің, сондай ақ өз достарының шығармашылық туындыларын сынай отырып, талдай біледі.

4-тарау. Оқыту нәтижелерін бағалау өлшемдері

      75. Үлгерімді бақылаудың мақсаты білім алушының Бағдарламаны игерудегі нәтижелілігін анықтау болып табылады.

      Көркемдік білім беруде нәтижелерді бағалау өлшемшарттары пән бойынша ағымдық үлгерім нәтижелерінен және байқауларда, көрмелерде алған бағаларынан құралады.

      72. Білім алушылардың Бағдарламаны игеруін бақылау сынақ түрінде, жылдық және қорытынды аттестаттау – емтихан түрінде іске асырылады.

      Аттестаттау формасы және білім алушыларға қойылатын бақылау-бағдарламалық талаптары:

      1)1 сынып – бірінші жартыжылдықта: сынақ (бейтарап фондағы екі

      тұрмыстық заттан құралған натюрморт). екінші жартыжылдықта: емтихан (қатпары жоқ бір түсті матаның фонындағы реңкі жағынан кереғар үй ыдыстарының үш затынан құралған натюрморттың ұзақ мерзімді суреті);

      2) 2 сынып – бірінші жартыжылдықта: сынақ (жапырақтардан, гүлдерден, жемістерден құралған бедерлі ою-өрнек композициясы), екінші жартыжылдықта: емтихан (сүйегіштегі қаңқасымен динамика мен көңіл-күйді жеткізе отырып екі-үш сюжеттік композициясы);

      3) 3 сынып – бірінші жартыжылдықта: сынақ (ілінген қатпарлы мата фонындағы үш заттан құралған, оның бір заты геометриялық дене болып табылатын (конус, цилиндр) натюрморт натурасындағы бедер), екінші жартыжылдықта: емтихан (динамикасы ашық көрінетін "Спорт" тақырыбына арналған тіреуіштегі қаңқасымен көпфигуралы композиция);

      4) 4 сынып – бірінші жартыжылдықта: сынақ (мінезді, көңіл-күйді, белге дейінгі бөлікті жеткізетін шығармашылық портрет), екінші жартыжылдықта: емтихан (тіреуіштегі қаңқасымен, "жанры" анық көрінетін еркін тақырыпқа арналған көпфигуралы композиция).

      73. Қорытынды аттестаттаудың бағалау өлшемшарттары:

      1) "5" "өте жақсы" бағасы – тиісті ретін сақтана отырып, жұмыс толық көлемде орындалған, әртүрлі техникалар сауатты қолданылған;

      2) "4" "жақсы" бағасы – жұмыс композициясында, түстік шешімінде кемшіліктермен орындалған, тапсырманы технологиялық орындауда нақты емес тұстары бар;

      3) "3" "қанағаттанарлық" бағасы – жұмыс композициясында, түстік шешімінде, тапсырманың технологиялық шешімінде кемшіліктермен орындалған;

      4) "2" "қанағаттанарлық емес" бағасы – оқу жұмысына қойылатын талаптарды сақтамау, жұмысты орындау кезінде өрескел қателер жіберу;

      5) "Сынақ" (баға қойылмайды) – жұмыс оқытудың осы кезеңінің деңгейіне сәйкес.

Балалар көркемөнер мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Кескiндеме" пәні бойынша білім беру бағдарламасы

      Ескерту. Бұйрық білім беру бағдарламасымен толықтырылды – ҚР Білім және ғылым министрінің 04.02.2019 № 64 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-тарау. Жалпы ережелер

      1. Балалар көркемөнер мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Кескіндеме" пәні бойынша білім беру бағдарламасы (бұдан әрі – Бағдарлама) "Кескіндеме" пәніне оқытудың мақсатын, оқыту нәтижелерін және мазмұнын, білім беру процесін ұйымдастыруды, оларды іске асыру тәсілдері мен әдістерін, оқыту нәтижелерін бағалау өлшемшарттарын қамтитын білім берудің негізгі сипаттамаларының біртұтас кешенін анықтайды.

      2. Осы Бағдарламада келесі түсініктер қолданылады:

      1) акварель – суда араластырған кезде нәзік пигменттің мөлдір жүзгінін құрайтын, және осының есебінен жеңілдік, әуелік әсерін және назік түстік ауысуларға мүмкіндік беретін арнайы акварельді бояуларды пайдаланатын кескіндемелік техника;

      2) әуе перспективасы – суретші-пейзажшыға өзінің кенептерінде кеңістіктің тереңдік иллюзиясын құруға көмектесетін тәсіл;

      3) гризайль – бір түстің тональді градацияларымен орындалатын, көбінде сепи немесе сұр кескіндеменің түрі, сондай-ақ салынған барельефтерді және архитектуралық немесе мүсін элементтерін құру техникасы;

      4) кескіндеме – қатты немесе иілгіш бетке бояуды жағу арқылы көрінетін бейнелерді жеткізумен байланысты бейнелеу өнерінің түрі;

      5) кескіндемедегі жергілікті түс – бейнеленетін нысандардың негізгі және өзгертілмеген түсі, шартты, реңктері жоқ, олар табиғатта жарықтың, әуе ортасының, қоршаған заттардың рефлексінен пайда болатын түстер;

      6) кескіндемедегі этюд – суретшіге қандай да бір бейнелеу уәждемесін зерттеуге және өңдеуге мүмкіндік беретін, көптеген жағдайда натураға қарап көркемдік шығарманы орындау;

      7) колорит – эстетикалық тұтастықты құрайтын түстік реңктердің жүйесі, өнер шығармашылығындағы олардың үйлесуі және өзара байланыстары;

      8) композиция – көркемдік форманы ұйымдастыратын маңызды компонент, шығармаға бірлік пен тұтастық, оның элементтерін бір-біріне бағындыруды және суретшінің барлық ойын жеткізеді;

      9) қосымша түстер (өзара толықтыру) – оптикалық араласуы ахроматикалық түсті (қара, ақ немесе сұр) психологиялық сезінуді қалыптастыруға алып келетін түстердің жұбы;

      10) натюрморт – бейнелеу өнеріндегі жансыз заттардың бейнесі;

      11) пропорция – көркемдік шығармалардың немесе архитерктуралық ғимараттардың барлық бөліктерінің өлшемділігі, олардың бір-біріне сәйкестігі және тұтаспен белгілі қатынастары;

      12) ритм – өнердегі негізгі кезеңдердің бірі, бейнелеу өнерінде ритм түстердің, объектілердің, сәуле дақтарының және көлеңкенің қайталануы арқылы жасалуы мүмкін;

      13) сәндік – адамды қоршаған заттар әлемінің ортасындадағы пластикалық өнер шығармаларының эмоциялық мәнерлігін және көркемдік ұйымдастырушылық рөлін күшейтетінкөркемдік қасиеттердің жиынтығы;

      14) түстік қатынастар – баяулардың көмегі арқылы көру бейнесін жеткізудегі түстердің бір біріне әсер етуі;

      15) фактура – сәндік-қолданбалы өнер, мүсін немесе кескіндемелік жазықтықтың бұйымының бетін өңдеу сипаты, бейнелеу құралдары арқылы шынайы заттардың ерекшеліктерін жеткізу тәсілі.

      3. Бағдарламаның мақсаты: кескіндеме құралдары арқылы білім алушының шығармашылық қабілеттерін дамыту.

      4. Бағдарламаның міндеттері:

      1) түстану негіздерін меңгеру;

      2) көркемдік сауат негіздерін меңгеру;

      3) кескіндеменің акварель және гуашь техникасын меңгеру;

      4) композицияны құру және әртүрлі материалдарда және техникада қолдану тәсілдерін оқыту;

      5) натюрмортта заттардың материалдылығын жеткізудегі практикалық дағдыларды меңгеру;

      6) кеңістік пен форманы түс арқылы жеткізу дағдыларына оқыту;

      7) заттардың түстік кереғарлығын және реңктік қатынастарын бейнелеу дағдыларын бекіту;

      8) көркемдік талғамды, қиялды, кеңістіктік елесті дамыту, көркемдік қызметке деген шығармашылық көзқарасты тәрбиелеу;

      9) білім алушының шығармашылық маңғаздануы және кәсіби бағдарлануы;

      10) әлемдік және отандық көркемдік мәдениетінің озық үлгілері негізінде білім алушы тұлғасын дамыту.

      5. Бағдарламаны меңгеру мерзімі – төрт жыл. Негізгі, жалпы орта білімді аяқтамаған, бірақ көркемөнер саласындағы техникалық және кәсіптік білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарына оқуға түсуді жоспарлап отырған балалар үшін білім алушылардың ата-аналарының сұранысы бойынша Бағдарламаны меңгеру мерзімі бір-екі жылға ұлғайтылуы мүмкін.

      6. Бағдарламаны іске асыруға арналған оқыту уақытының көлемі осы бұйырықтың 2-қосымшасында көрсетілген балалар көркемөнер мектептерінің үлгілік оқу жоспарына сәйкес анықталады. Оқыту топтық формада іске асырылады. Топтағы білім алушылардың сандық құрамы – кемінде 8 адам және 15 адамнан көп емес.

2-тарау. Білім беру процесін ұйымдастыру, оқытудың тәсілдері мен әдістері

      7. Бағдарлама тұлғалық, танымдық, коммуникативтік және әлеуметтік дамытудың негізгі міндеттер жүйесі арқылы іске асырылады. Оқытудың мазмұны оқу процесінде қалыптасатын іс-әрекет тәсілдерімен, көркемдік шығармашылықпен араласу формаларымен байланыста іске асырылады.

      8. Бағдарламаның ерекшелігі білім алушылардың бейнелеу, көркемдік-құрастыру қабілеттерін, ерекше ойлауын, шығармашылық даралығын дамытуға бағытталуы болып табылады.

      9. Пән білім алушыларды дәстүрлі оқытуға, әр білім алушыға жеке-сараланған тәсілмен оқытуға, көркемдік-бейнелі ойлауын дамытуға, балалардың рухани және мәдени құндылықтарды меңгеруіне бағытталған.

      10. Педагог оқу міндеттерін белгілеудегі икемділік, әр баланы оқыту стратегиясын қалыптастыру мүмкіндіктері есебінен әр білім алушыға жеке тәсілмен келуді іске асыруға жағдай жасайды.

      11. Бағдарламаның мақсатына қол жеткізу қағидаттары:

      1) балалардың табиғи қабілеттерін дамытудағы біртіндеушілік;

      2) көркемдік шығармашылықтың даму ерекшеліктерін меңгерудегі қатаң жүйелілік;

      3) сабақтардың жүйелілігі және ұдайылығы;

      4) оқу процесінің мақсаттылығы.

      12. Бағдарлама білім алушыға өнер мен өмірдің өзара байланыс жүйесі туралы тұтас түсінікті қалыптастыруға жағдай жасайды, балалардың өмірлік тәжірибесін, қоршаған шынайылықтан нақты мысалдарды кеңінен тартуды қарастырады. Бақылау және қоршаған шынайылықты эстетикалық сезіну негізінде жүргізілетін жұмыс балалардың Бағдарлама материалдарын меңгеруінің маңызды шарттары болып табылады.

      13. Бағдарлама дарындылығы, дайындығы және жалпы дамуы түрлі деңгейдегі балаларға арналған. Педагог бейнелеу өнері бойынша білімді меңгеруде қолжетімділікке, сатылылыққа және жүйелілікке ерекше көңіл бөледі.

      14. Бағдарлама білім алушының жеке тұлғалық қасиеттерін дамытуға ықпал етеді:

      1) көркемдік бейнелеу қызметіндегі білімді меңгереді;

      2) бейнелеу өнері саласындағы терминдерді меңгереді;

      3) оқу материалдарымен жұмыс істеу білігін меңгереді;

      4) білім алушылардың шығармашылық қызмет тәжірибесін алады.

      15. Психологиялық-педагогикалық қолдау:

      1) білім алушының даралығына сәйкес оның тұлғалық, зияткерлік және әлеуметтік дамуына, өзін өзі кәсіби анықтауына, зияткерлік-тұлғалық мүмкіндіктерін ескере отырып, шығармашылық қабілеттерін дамытуға жағдай жасауға;

      2) білім алушының бойында оқуға деген оң уәждемесін қалыптастыруға;

      3) білім алушының тұлға ретінде дамуына және өзін өзі жетілдіруіне ықпал ететіндей тұлғаға өзін өзі тануда, олардың өзіне шынайы баға беруіне және нақты өмірлік жағдайларда бейімделуінде, қиын жағдайларды жеңуде және эмоциялық тұрақтылыққа қол жеткізуде көмек көрсетуге;

      4) Бағдарламаның мақсаты мен міндеттеріне сәйкес білім алушыға психологиялық көмек көрсетуге және қолдауға бағытталған.

      16. Бағдарлама білім алушының жас және жеке ерекшеліктерін ескереді, білім алушылардың функционалдық сауаттылықтарғын дамытуға, негізгі және пәндік құзыреттіліктеріне қол жеткізуге бағытталған.

      17. Бағдарламаның әдістемелік негізі:

      1) тұлғаны қалыптастырудың тұтастық тәсіл тұжырымдамасы;

      2) оқытудағы жас, жеке-қызметтік, жеке-сараланған және мәселелі-зерттеу тәсілдері;

      3) заманауи педагогиканың жалпы дидактикалық постулаттары, білім беру процесінің белгіленген мазмұны, формалары және тәсілдері;

      4) оқытудың дамытушылық мәнмәтініндегі білім алушының шығармашылық және орындаушылық қабілеттерін дамыту мәселелерін әзірлеу;

      5) көрнекті педгогтер мен музыка танушылардың теориялық ережелері мен әдістемелік нұсқаулары.

      18. Оқу материалының мазмұнын іріктеудің педагогикалық қағидаттары:

      1) ғылыми-әдістемелік негіздеме және қолжетімділік қағидаты оқу-тәрбие процесін заманауи педагогикалық және психологиялық ғылымдардың жетістіктері, өнертану теориясы мен тарихы негізінде құруды талап етеді. Педагог дидактиканың ережелерін басшылыққа алады: қарапайымнан күрделіге, жеңілден қиынға, атақтыда белгісізге;

      2) жүйелілік қағидаты оқу-тәрбие процесін ұйымдастыруда оқытудың барлық элементтерінің байланысының болуын болжайды;

      3) көрнекілік қағидаты – актерлік ойынның мәнін түсінуді қамтамасыз ететін түрлі құралдар мен тәсілдерді қолдану;

      4) педагогтің басшылық рөлі кезіндегі түсінушілік және белсенділік қағидаты ритмика сабағына деген саналы көзқарасты тәрбиелеуді, сабақта білім алушылардың алдына қойған нақты міндеттерді түсінуді қарастырады.

      19. "Кескіндеме" пәніне топтық оқытудың ерекшелігі оқыту әдістерін, құралдарын, оқыту формаларын және оқу-әдістемелік кешенін таңдаудың түрлілігін болжайды.

      20. Қойылған міндеттерді орындау үшін қолданылатын оқыту әдістері:

      1) ауызша әдіс – түсіндіру, қарастыру, талдау;

      2) көрнекілік – шығармашылық жұмыстарды, бейне материалдарды қарау, білім алушылардың жалпы даму деңгейін аттыру үшін көрмелерге, мұражайларға бару;

      3) практикалық – мұқият пысықтау үшін тұтас шығарманы ұсақ бөліктерге бөлу және кейіннен тұтасты ұйымдастыру;

      4) талдау – салыстыру және жалпылау, қисынды ойлауды дамыту;

      5) эмоциялық – ассоцияларды, бейнелерді іріктеу, көркемдік әсерлерді құру.

      21. Әдістерді таңдау білім алушының жасына және жеке ерекшеліктеріне, физикалық қабілеттеріне, көркемдік қабілеттерінің даму деңгейіне байланысты болады.

      22. Педагогтің білім алушылармен топтық жүргізетін сабақтары сыныптағы оқу-тәрбие жұмысының негізгі формасы болып табылады. Сабақ жоспары бір уақытта жүргізілетін теориялық және практикалық сабақтардан құралады.

      23. Жұмыстың сабақтан тыс формаларының түрлері:

      1) тақырыптық көрмелерге бару;

      2) өнер туралы фильмдерді қарау;

      3) мұражайларға, суретшілердің шеберханаларына бару;

      4) байқауларға, балалардың жұмыстарының көрмесіне қатысу.

      25. Осы Бағдарлама негізінде педагог білім беру процесін ұйымдастырудың осы сынып үшін ұтымды және барынша тиімді мазмұнын, әдістерін және тәсілдерін анықтайтын оқу жұмыс бағдарламасын әзірлейді. Педагог осы Бағдарламадан сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне сәйкес келетін тақырыптарды таңдайды.

      25. Оқу жұмыс бағдарламасының құрылымдық элементтері:

      1) титул парағы;

      2) түсінік хат;

      3) оқу қызметін жоспарлау;

      4) оқу процесін оқу-әдістемелік қамтамасыз ету.

      26. Титул парағындағы негізгі мағлұматтар:

      1) білім беру ұйымының аталуы;

      2) оқу пәнінің аталуы;

      3) оқу жұмыс бағдарламасы арнайы әзірленген сыныпты көрсету;

      4) оқу жұмыс бағдарламасының жұмыс мерзімі (оқу жылы);

      5) педагог туралы қысқа мағлұмат;

      6) білім беру ұйымы басшысының оқу жұмыс жоспарын бекіткендігін белгілеуге арналған орын.

      27. Түсінік хаттың мазмұны:

      1) осы Бағдарлама негіздеме ретінде;

      2) аталған сыныпта пәнді оқыту кезіндегі өзекті педагогикалық мақсат және міндеттер;

      3) аталған сыныптағы оқыту ерекшеліктері (дамытушылық, түзету-дамытушылық, дарынды балалармен жұмыс);

      4) аталған сыныпта жұмысты ұйымдастырудағы ерекшеліктер мен мәселелер;

      5) өзгерістердің себептері мен мақсаттылығын нұсқай отырып, бөлек тақырыптық блоктарды (тарауларды) меңгеру мерзімдерін және (немесе) уақытын өзгерту туралы ақпарат.

      28. "Оқу қызметін жоспарлау" тарауы білім алушы қызметінің сипатын ерекшелейтін тақырыптық күнтізбелік жоспардан, сыныптар бойынша репертуарлық тізбеден құралады.

      29. "Оқу процесін оқу-тақырыптық қамтамасыз ету" тарауының мазмұны:

      1) білім алушыға арналған танымдық әдебиеттер тізбесі;

      2) педагогке арналған әдістемелік әдебиеттер тізбесі;

      3) оқу-көрнекілік құралдардың тізбесі.

      30. Педагогтің оқу жұмыс бағдарламасы әдістемелік кеңестің отырысында қарастырылады және білім беру ұйымының басшысы оқу жылы басталғанға дейін бекітеді.

      31. Кескіндеме сабақтарында білім алушыларға композиция, форманың пластикалық құрылымы, перспектива, сәулені бөлу және түстердің бір-біріне өзара әсер етуі бойынша білімдерін, сондай-ақ бейнелеудің кескіндемелің әдістерінің дағдыларын пайдаланып екі өлшемді парақтың бетінде түрлі-түсті үл өлшемді форманы көруді, түсінуді және бейнелеуді үйретуге бағдарланған.

      32. Сабақтарда жұмыс жеңілден күрделіге қарай өрбу ретімен, мейлінше өз бетінше орындауға және барынша жұмыстың аяқталуына қарай жүргізіледі. Ұзақ мерзімді қойылымдар қысқа мерзімді қойылымдармен үйлестіріледі, жеңіл түс беруді және көздің нақтылығын қалыптастыру үшін жылдам этют техникасына оқыту енгізіледі.

      33. Білім алушы натурамен жұмысқа сүйене отырып, қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді этюдтермен жұмысты жүргізу ретін меңгереді. 34. Сабақ барысында педагог көрнекілік материалдарды: балаларға жаңа материалды жылдам және сапалы меңгеруге мүмкіндік беретін оқулықтарды, слайдтарды, оқытудың әртүрлі техникалық құралдарын пайдаланады.

      35. Өз бетінше жүргізілетін сабақтар үнемі және жүйелі түрде жүргізіледі. Жұмыс көлемі балалардың жалпы білім беру бағдарламаларын игеруімен қатар үй тапсырмасына дайындалуға кететін уақыт шығыны ескеріліп анықталады.

      36. Жеке үй тапсырмасы бірнеше тәсілмен және педагогтің нұсқауына сәйкес жүргізіледі. Ең алдымен күрделі тапсырмалар пысықталады. Білім алушының ақыл-ой және физикалық мүмкіндіктерін есепке алып қандай да бір тапсырманы орындауға жұмсалатын уақытты анықтайды.

      37. "Кескіндеме", "Сурет", "Композиция", "Компьютерлік сызба өнері және дизайн" пәндерінің пәнаралық байланыстары білім алушыларға заттар әлемін тұтас қабылдауға түрткі болады.

3-тарау. Оқыту мазмұны және Бағдарламаны меңгерудегі күтілетін нәтижелер

      38. 1 сыныптағы Бағдарлама талаптары:

      1) білім алушы кесіндеме теориясы негіздерімен, кескіндемелік материалдармен, кескіндемелік құралдар арқылы форманы бейнелеу тәсілдерімен танысады, түсті қабылдауды, түс арқылы заттардың көлемін, сызықтық және әуе перспективаларын жеткізуді үйренеді;

      2) түс, оның қасиеттері, түстік дақ, түстік-реңктік қатынастар, колористикалық тұтастық, түстік сәндік және орындау техникасы (гризайль, пуантилизм, шектеулі түстік гамма, сәндік техника) туралы білім меңгеріледі;

      3) формат, композициялық орналастыру, пропорция, ритм, перспектива туралы білімдері бекітіледі, акварельмен және гуашьпен жазу техникасы меңгеріледі.

      39. 1 сыныптағы оқу пәнінің мазмұны.

      Тақырыптық жоспарлау.

      1-тақырып. Кіріспе сабақ. Кесіндеме бойынша 1 сыныптың Бағдарламасымен танысу. Хроматикалық және ахроматикалық түстер. Күн спектрі және түстік шеңбер. Негізгі және құрамдас түстер. Негізгі сипаттамалар: жылы, суық түстер; қосымша түстер. Бояуларды араластыру.

      2-тақырып. Акварельмен жұмыс істеудің негізгі негіздері. Жлпақ заттарды, қарапайым өсімдік пішінін бейнелеу. Акварельді бояулармен жұмыстың техникалық тәсілдері: бір түсті келесі түске құю, лессировка – акварельдің мөлдір қабаттарын бір біріне қою, формасы, көлемі және бағыты бойынша түрлі бояулар.

      3-тақырып. Кескіндемедегі реңк және сәуле мен көлеңке. Түстің реңктік ерекшеліктері (жарық). "Гризайль" техникасымен танысу. Осы техникада жұмысты ретімен жүргізу. Жалпыдан жекеге реңк тік қатынастарымен жұмыс. Реңктік қатынастарды жеткізудегі су мен бояудың тепе-теңдік маңыздылығы.

      4-тақырып. Көлемді берудегі түс пен реңк . Заттың жергілікті түсі және оның жарықтық ауа кеңістіктегі өзгерісі. Түстердің өзара ықпалдасуы, түс рефлексі туралы түсінік.

      5-тақырып. Гуашьпен салынған кескіндеме. Колорит туралы түсінік. Гуашь бояуларымен жұмыстың ерекшеліктері. Шектеулі түс гаммасы. Кескіндемедегі суық түстер.

      6-тақырып. Түс және оның қанықтығы. Жарықтың әсерінен түстердің өзгеруі. Әр түстердің молдық деңгейлері, өзара әсер етуі. Заттың мол қамтылған түстері бойынша натюмортты орындаудағы бірізділік. Жинақтау туралы түсінік.

      7-тапсырма. Жартыжылдық сынақ жұмысы. Қорытынды жұмыстың негізгі талаптары. Жұмыс жүргізу кезеңдері. Жарыққа байланысты түстердің арақатынасы. Заттар қойылымдағы түстердің өзара ықпалы.

      8-тақырып. Түрлі техникалардағы акварель кескіндемесі. Пуантилизм. Пуантилизмнің пайда болуына тарихи анықтама. "Пуантилизм" техникасының ерекшелігі. Түстерді көзбен алмастыру. Таяқшаларда бояуларды механикалық араластырусыз құрамдас түстерді алу ұстанымдары. Түс рефлекстері және оларды "пуантилизм" техникасымен беру жолдары.

      9-тақырып. Гуашь кескіндемесіндегі түстердің кереғарлығы Кескіндеменің жеңіл және ауыр түстері. Бояулардың кереғарлығы туралы түсінік. Кереғарлы түстердің өзара ықпалдасуы мен араласуы. Түс рефлекстері.

      10-тақырып. Ақ заттардың кескіндемесі. Ақ заттардың үстіндегі суреттегі түс рефлекстерінің рөлі.

      11-тақырып. Жылдық емтихан жұмысы. Емтихан жұмысына қойылатын негізгі талаптар. Жұмыс кезеңдерінің орындалуы. Жұмыстың аяқталғандығын білдіретін жалпылау және талдап көрсету.

      40. 1 сыныптың Бағдарламасын игеруден күтілетін нәтижелер.

      1 сыныпта оқу жылының соңында білім алушы келесі білім, білік және дағдыларға ие болады:

      1) арнайы терминдер мен түсініктердің мағынасын біледі;

      2) табиғаттағы түстердің сан-алуандылығын ажыратады;

      3) күн сәулесінің түс бояуларын, негізігі және құрамды түс, жергілікті бояу, түстің айқын және мол қамтылған жақтарын біледі;

      4) түстік кереғарлық және олардың құрамдастары болып табылатын, бір-бірін өзара толықтыратын түстерді біледі;

      5) өзара әсер еткен түс бояларын, сонымен қатар түстердің рефлекстердің шығуын көреді, біледі;

      6) тақтайшада күрделі түс реңктерін жасай біледі;

      7) акварель және гуашьпен жұмыс істеудің өзіндік ерекшеліктерін түсінеді;

      8) форматтың сипатын ескере отырып композициялық құрылымның негізгі қағидаттарын пайдалана біледі;

      9) ұзақ және қысқа мерзімді этюдтерді гуашьпен және акварельмен орындау барысында негізгі жұмыс түрлерін игереді;

      10) зат көлемін түс реңкі арқылы беруді және түстердің жарыққа байланыстылығын түсінеді;

      11) алған білім, білік, дағдыларды бейнелеу қызметінің тәжірибесінде жүзеге асыра біледі;

      12) қойылымдардың көңіл-күйін беруге арналған мәнерлі шешімдер жасаудың тәсілдерін қолдана біледі;

      13) түрлі қарапайым қалыпта тұрған заттарды есте сақтауы бойынша сала біледі.

      41. 2 сыныптағы Бағдарлама талаптары:

      1) заттардың санын ұлғайту арқылы натюрморттарды күрделендіру; түс перспективасы, кескіндемедегі сәуле мен көлеңке, қысқа мерзімді этюдтерді орындау, кескіндемедегі сәндік, интерьердің этюдтерімен жұмыс әдістері, суретте көлемді жеткізудің тәсілдері негізгі тақырыптар болып болып табылады;

      2) акварельмен, гуашьпен жұмыс істеу, бейнеленетін заттардың фактурасын жеткізу, шығармашылық этюдтегі стильдеуді жеткізу дағдылары бекітіледі;

      3) жарықтың көмегі арқылы кеңістіктікті жеткізу, жарыққа байланысты заттардың жергілікті түсін өзгерту дағдыларын меңгеру.

      42. 2 сыныптағы оқу пәнінің мазмұны.

      Тақырыптық жоспарлау.

      1-тақырып. Кіріспе сабақ. Түстану негіздері, өтілген материалдарды қайталау. Пейзаждағы түс-ауа перспективасы. Пленэрде жұмыс істеу.

      2-тақырып. Кескіндемедегі түс көлеңкелері "Гризайль"."Гризайль" техникасындағы көлемді пішіндегі сурет заңдылықтары. Натюрморт кескiндемесiндегi рең диапазоны.

      3-тақырып. Түс гаммасымен жақындасқан гуашь кескіндемесі. Қарама-қарсылық қатынастағы жақын (немесе жалғызхромды) түс гаммасындағы бояулар үндестігі.

      4-тақырып. Кескiндемедегi түс және реңктік кереғарлығы. Бiр уақыттағы қарама қарсылық. Кереғарлы бояулардың өзара ықпалы. Бояу кереғарлы рефлекстер рөлі.

      5-тақырып. Жартыжылдық сынақ жұмысы. Қорытынды жұмыстың негiзгi талаптары. Сынақ жұмыстың орындалу кезеңдері. Этюд жоспарының амалы ретінде детализациялау мен жинақтау.

      6-тақырып. Кескiндемесiндегi интерьердiң сызықты және әуе перспективасы.Интерьер этюдының кеңістікте жоспарлы берілу амалдары. Әуе перспективаларындағы бейнелеу заңдылықтары.

      7-тақырып. Гуашь кескіндемесінің түс-реңк ерекшелігі.Жанасқан болмашы рең диапазоны бар түс гаммасындағы кескiндеме.

      8-тақырып. Портерт кескіндемесі Живопись портрета. Акварельмен жанды үлгiлеу суретiнiң заңдылықтары.

      9-тақырып. Қысқа мерзімді этюдтердегі кескіндеме. Академиялық жұмыс тәсілдері және "дымқыл" мен "құрғақтық" техникаларының қосарлануы. Кескіндемедегі стилизациялау мен сәндеу.

      10-тақырып. Жылдық емтихан жұмысы.

      43. 2 сыныптың Бағдарламасын игеруден күтілетін нәтижелер.

      2 сыныпта оқу жылының соңында білім алушы келесі білім, білік және дағдыларға ие болады:

      1) қойылымның жалпы құрылымы мен түстер тізбегіне сараптама жасай біледі;

      2) қысқа және ұзақ мерзімді этюдтерді орындауда акварель және гуашьпен жұмыс істеудің негізгі тәсілдерін игереді;

      3) суреттелетiн заттар және беттердiң қарапайым сипатын беруге оңай фактурасын береді;

      4) қарапайым геометриялық денелердiң көлемін үлгілеуді түсіну негізінде бүркелген маталардың күрделі емес көлемдерін үлгілеуді игереді;

      5) интерьердiң бұрыштық және қарсы алдынан келешегін құрастыру заңдылығын бiледі;

      6) адамның басының пропорцияларын біледі;

      7) портрет жасау үрдісінде қарапайым ракурсте адамның басының құрылымын құрастыруды игереді;

      8) күрделi, жақын түс – реңк қатынастарын салыстыра алу және олардың берiлу жолдарын игереді;

      9) әр түрлi түстердің тiркескен үйлесімін түсiнеді;

      10) әртүрлi түстік қатынастар мен әртүрлi реңдік қатынастардың тепе-теңдiгiн алып беруге икемi болады;

      11) натюрморттан шығармашылық этюд жасауда кескiндемедегi нақыштау тәсілдері мен сәндiк әдiстерді қолдана біледі;

      12) толыққанды әрі аяқталған этюд табысына жету үшін әдістер жиынтығының мәнiн түсiнеді;

      13) алған білімдерін, біліктері мен дағдыларын танымдық, тәжірибелік және шығармашылық қызметті меңгеру негізінде пайдалана біледі.

      44. 3 сыныптағы Бағдарламалық талаптар:

      1) білім алушы заттарды көптеген реңктік және түстік сипаттамаларын көруді және жеткізуді, технологиялық кескіндемелік міндеттерді шешуді, натюрморттардағы жылы-суық қатынастарды әзірлеуді үйренеді;

      2) негізгі назар зат формаларын түс арқылы модельдеуге, жоспарлықты және материалдылықты жеткізуге аударылаы, жұмыстың түрлі тәсілдерімен, кескіндемелік материалдармен, заттардың және олардың бейнелерінің әртүрлі фактураларымен танысу жалғастырылады;

      3) беттің композициясына, қойылымның кеңістігін анықтауға және заттарды нақты құруға, реңк түсінігіне, колористік шешімге және ұзақ мерзімді жұмысты ретімен, дұрыс жүргізуге үлкен мән беріледі;

      4) қойылымдар күрделендіріледі, тапсымалар ұзақ мерзімді сипатта болады, әртүрлі материалдармен және техникалармен жұмыс жалғастырылады.

      45. 3 сыныптағы оқу пәнінің мазмұны.

      Тақырыптық жоспарлау.

      1-тақырып. Кіріспе сабақ. Түстану негіздерін қайталау. Пленэр кескіндемесіндегі колорит және түс–әуе перспективасы. Пейзаждағы кеңістіктік.

      2-тақырып. Алдын ала салынған суретсіз акварельді кескіндеме. Түсті – реңктік дақ, жағу, осы тапсырманың басты бейнелілік құралдары. Кеңістіктегі құрылымдылықтың жиынтығы.

      3-тақырып. Гуаш кескіндемедесіндегі заттар бейнеленген материалдары мен өзгешеліктер бар фактура.Реңк және түс ерекшеліктері туралы түсінік. Фактураны жеткізудегі гуашпен жұмыс.

      4-тақырып. Натюрморт жанрындағы шығармашылық құрылым. Натураға сүйене отырып әртүрлі заттарды нақыштап бейнелеу арқылы шығармашылық құрылысын салу тәсілдері (оңайлату, "жан беру").

      5-тақырып. Жартыжылдық сынақ жұмысы. Сынақ жұмыста академиялық тапсырмаларды орындау кезеңдері. Күрделі натюрморттың аварель кескіндемесіндегі әртүрлі беттердегі фактура.

      6-тақырып. Күрделі интерьер қойылымының этюдты кескіндемесі. Интерьерлік кеңістік пен натюморттағы сызықтық перспектива бірлігі. Композицияның жоспарлылығы мен түс-реңк бiрлiгi.

      7-тақырып. Гуашьпен портрет кескіндемесі. Адамның төс портретiнiң композициясы. Негiзгi көлемдердiң пропорционал байланыстары. Портр салуды жеке сипаттамасы. Жанды үлгіде портреттеуде гуашпен жұмыс істеудің техникалық ерекшеліктері. Әртүрлi түстiң реңдерiнiң максимал алудағы материалдың мүмкiндiктерi.

      8-тақырып. Акварель кескіндеменің айнаның фактурасы. Емтихандық жұмыстарға дайындық этюдтері. Заттардың айнаға шағылысуы.

      9-тақырып. Жылдық емтихан жұмысы. Күрделi тақырыптық натюрморт кескiндемесiндегi шыны фактурасы және материалдар. Суреттегі заттардың түс пен реңктік ерекшеліктері және олардың айнадағы шағылысуы.

      46. 3 сыныптың Бағдарламасын игеруден күтілетін нәтижелер.

      3 сыныпта оқу жылының соңында білім алушы келесі білім, білік және дағдыларға ие болады:

      1) күрделі композициялық қойылымдар қатарын композициялық, түстік және реңктік тұрғыдан талдай біледі;

      2) күрделі натюрморттар мен интерьерлардың құрылымдарындағы сызықтық перспектива заңдылықтарын біледі және қолданады;

      3) әуе перспективасы әдістері арқылы көп жоспарлы, күрделі қойылымдарда кеңістікті жеткізе біледі;

      4) әр түрлі фактурадағы бейнелерді жеткізе біледі, ол үшін акварель мен гуашпен жұмыс істеу техникасын сауатты таңдай біледі;

      5) күрделі композиясы мен бояу жұмыстың біткендігін көрсете біледі;

      6) жеке дара портреттің үлгілеу сипатын мен жас айырмашылығын жеткізе біледі;

      7) жеке дара шығармашылық талаптарды қоя біледі;

      8) ойлаған ойға және жұмыстың ерекшелігіне байланысты түсті таңдай білуге нақыштық әдістерді қолдана алады.

      51. 4 сыныптағы Бағдарлама талаптары:

      1) натюрморттармен жұмыс, оларды орындауға қойылатын талаптарды күйшейте отырып жалғастырылады, натюрморттардың анық көрінетін тақырыптық сипаты болады;

      2) жанды натураның портретіндегі оқу-шығармашылық міндеттер күрделендіріледі, портреттің тақырыбы арқылы көңіл-күйді жеткізумен мейлінше күрделі ракурстағы адамның бел тұсына дейінгі портреті ұсынылады;

      3) көп жоспарлы натюрморттарға гипсті модельдер енгізіледі: табақшалар, бетперделер, бет бөліктері мен ұштарын мүсіндеу, тақырыптық натюрмортта гуашьпен сәндік кескіндеме дағдылары бекітіледі.

      48. 4 сыныптағы оқу пәнінің мазмұны.

      Тақырыптық жоспарлау.

      1-тақырып. Кіріспе сабақ. Төртінші сыныпқа арналған "Кескіндеме" Бағдарламасымен, керекті материалдармен танысу. Түстану мен әуе перспективаның заңдылықтарын қайталау.

      2-тақырып. Алдын ала суретсіз жасалған акварель кескіндемесі. Жұмыс жасауды қабылдау және техника. Күрделi көп деңгейлi жарықтық шарттарындағы көркем бейне ретiнде гүл шоғы туралы бүтiндiктің әсері.Түс үндес дақ қысқа мерзімді этюдтегі басты көркемдік құрал.

      3-тақырып. Сәндік кескіндеме. Тақырыптық натюрморттағы гуашьпен жұмыс кезіндегі әрлеу тәсілдері.Натюрморттың шығармашылық этюдтегі әртүрлі техникалық тәсілдері.

      4-тақырып. Портрет. Жасаралық және жеке дара модельге мінездеме.Портрет жұмысының кезеңдері.

      5-тақырып. Жартыжылдық сынақтық жұмыс. Күрделі натюрморттың орындалу кезеңдерінің этюды. Гипстелген дене пішінінің өңдеуіне қоршаған ортаның түс пен жарық жағынан әсері.

      6-тақырып. Интерьер кесіндемесі. Интерьердің суретіндегі кеңістік. Сызықты және әуе перспективасының заңдылықтары.

      7-тақырып. Тақырыптық портрет. Белдеудің суреті бар құрылымдық портреттің көрінісі. Портреттегі күнделікті жанрдағы тақырып, көңіл күй, элементтер.

      8-тақырып. Гипстік модельді жүргізу арқылы гуашьпен күрделі натюрморттың кескіндемесін жасау. Ақ және түрлi түстi беттердегі ақ заттардың кескiндемесiнде, түс берудегі өзара ықпалы. Гуашьтық кескіндеме техникасындағы гипстің және сондай материалдардың фактурасы.

      9-тақырып. Жылдық емтихан жұмысы. Кескіндеменің қорытынды жұмысындағы академиялық міндеттердің орындалу тәртібі. Шығармашылық жұмыстардың фольклорлы сипаты, бояудың ерекшеліктері, тақырыптық натюрморттың өзіндік атрибуты.

      49. 4 сыныптың Бағдарламасын игеруден күтілетін нәтижелер.

      4 сыныпта оқу жылының соңында білім алушы келесі білім, білік және дағдыларға ие болады:

      1) акварель және гуашьті пайдаланатын академиялық және сәндік кескіндеме жасаудың түрлі тәсілдерін біледі;

      2) қысқа мерзiмдi және ұзақ кескіндемедегі этюдтер үшiн техникалық әдiстерi үшін өз алдына таңдап қолдана алады;

      3) түстану негiзiн бiледі;

      4) натураның түстік ерекшеліктерін талдау және шығармашылық тапсырманың түстік мәнін анықтай алады;

      5) әуе ортасына жарық түстiң өзгерiстерiнiң барлық алуантүрлiгiн түсiнiп дәлелдей біледі;

      6) кескіндеуде басты композицияны таба біледі, оны барлық бөліктерін композициялық, мағыналы орталықтарына бағындыра біледі;

      7) көңіл күйді білдіру үшін түстерді дұрыс қолдана алады;

      8) әртүрлі материалдардың фактурасын кескіндеу құралдарымен жеткізе біледі;

      9) күрделi конструкциялардың суретiндегi сызықты перспективаның заңдарын қолдана алады;

      10) негiзгi заңдар және композицияның ережесiн бiледі;

      11) қарсы кемеңгер тақырыптың ашылуы үшiн әр түрлi композициялық құралдарды дәлелдi қолдана алады (түстердің кереғарлығы, ырғақ);

      12) күрделі этюдтердегі, академиялық және шығармашылық міндеттері бар көп жоспарлы қойлымдардың аяқталғандығы мен түстік тұтастыққа қол жеткізе отырып, жалпылау және әуе перспективасының тәсілдерін игерген.

4-тарау. Оқыту нәтижелерін бағалау өлшемдері

      50. Үлгерімді бақылаудың мақсаты білім алушының Бағдарламаны игерудегі нәтижелілігін анықтау болып табылады.

      Көркемдік білім беруде нәтижелерді бағалау өлшемшарттары пән бойынша ағымдық үлгерім нәтижелерінен және байқауларда, көрмелерде алған бағаларынан құралады.

      51.

      Аттестаттау формасы және білім алушыларға қойылатын бақылау-бағдарламалық талаптары:

      1) 1 сынып – бірінші жартыжылдықта: сынақ (реңкі түрлі, қалыпты түстік кереғарлықтағы үш тұрмыстық заттан құралған натюрморттың ұзақ мерзімді этюд), екінші жартыжылдықта: емтихан (бірқалыпты түстік кереғарлықтағы үш-төрт тұрмыстық заттардан құралған натюрморттың ұзақ мерзімді этюді);

      2) 2 сынып – бірінші жартыжылдықта: сынып (бірқалыпты түстік кереғарлықтағы, екі-үш түзу боялған қатпары бар маталардың фонындағы үш-төрт тұрмыстық заттардан құралған натюрморттың ұзақ мерзімді этюді), екінші жартыжылдықта: емтихан (түстері жағынан кереғар үш-төрт заттан құралған тақырыптық натюрморттың ұзақ мерзімді этюді);

      3) 3 сынып – бірінші жартыжылдықта: сынақ (сәндік матаны енгізе отырып, құстың тұлыбымен заттардан тұратын натюрморттың ұзақ мерзімді этюді), екінші жартыжылдықта: емтихан (көлденең жазықтыққа шыныны енгізе отырып, "Өнер" тақырыбына арналған натюрморттың ұзақ мерзімді этюді);

      4) 4 сынып – екінші жартыжылдықта: сынақ (артқы планға гипсті табақшаны немесе бет әлпеттің жартысының мүсіні қойылған, фактурасы және түсі жағынан әртүрлі болатын бірнеше заттардан құралған натюрморттың ұзақ мерзімді этюді), екінші жартыжылдықта: қорытынды аттестаттау (емтихан) (түсі жағынан кереғар, материалдары әртүрлі, қолданыстағы әртүрлі ұлттық заттардан құралған тақырыптық натюрморттың ұзақ мерзімді этюді).

      52. Бағалау кезінде педагог білім алушы жұмысының келесі өлшемшарттарын ескереді:

      1) заттарды парақта сауатты орналастыру (үйлестіру);

      2) заттардың пропорциясын нақты жеткізу;

      3) қарапайым геометриялық формалар сияқты форманың конструктивті талдауына ие болады;

      4) заттарды кеңістіктікте орналастыру;

      5) түсті анықтау – түспен форманы анықтау – түспен көлемді анықтау – түспен кеңістікті анықтау;

      6) заттарды кеңістіктікпен, қоршаған ортамен байланыстырып отырып, жарықпен және оның түстік ерекшеліктерін ескеріп бейнелеу;

      7) натюрмортты бейнелеудегі жалпылау, тұтастық;

      8) жұмыстарды берілген мерзімде орындау.

      53. Бағалау өлшемшарттары:

      1) "5" "өте жақсы" бағасы – жұмысты толық көлемде өте жақсы орындау, көркемдік сауаттылықтың деңгейінің оқу кезеңіне сәйкестігі, оқу міндетінің толық орындалуы;

      2) "4" "жақсы" бағасы – жұмыс сауатты орындалуы, кескіндемелік сауаттың деңгейі оқыту кезеңіне сәйкес, шамалы қателері бар, оқу міндеті орындалған, реңктік шешімінде кішкене қателіктер жіберілген;

      3) "3" "қанағаттанарлық" бағасы – тапсырманы орындау кезінде талапқа сәйкес келмейтін тұстары бар, көркемдік сауаттың деңгейі оқыту кезеңіне сәйкес, натюрморттың композициялық және түстік шешімінде өрескел қателер жіберілген;

      4) "2" "қанағаттанарлық емес" бағасы – талапқа толық сәйкес келмеу, кескіндемелік сауаттың деңгейі оқу кезеңіне сәйкес келмейді, оқу міндеті орындалмаған;

      5) "Сынақ" (баға қойылмайды) – жұмысы оқытудың осы кезеңінің деңгейіне сәйкес.

Балалар көркемөнер мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Станокты композиция" пәні бойынша білім беру бағдарламасы

      Ескерту. Бұйрық білім беру бағдарламасымен толықтырылды – ҚР Білім және ғылым министрінің 04.02.2019 № 64 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-тарау. Жалпы ережелер

      1. Балалар көркемөнер мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Станокты композиция" пәні бойынша білім беру бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) "Станокты композиция" пәніне оқытудың мақсатын, оқыту нәтижелерін және мазмұнын, білім беру процесін ұйымдастыруды, оларды іске асыру тәсілдері мен әдістерін, оқыту нәтижелерін бағалау өлшемшарттарын қамтитын білім берудің негізгі сипаттамаларының біртұтас кешенін анықтайды.

      2. Осы Бағдарламада келесі түсініктер қолданылады:

      1) асимметрия – кеңістіктік композицияны ұйымдастыру кезіндегі симметрияның болмауы немесе бұзылуы;

      2) әуе перспективасы – әуе ортасының және кеңістіктіктің әсерінен заттардың кейбір белгілерінің өзгергендей болуы, натураның байқаушының көзінен алыстауынан пайда болатын түстердің, келбетінің және заттардың жарықтық деңгейінің өзгерісі;

      3) бейнелеу өнеріндегі нюанс – бір түсті реңктің басқа (кескіндемеде) түске, бір сәуле мен көлеңке градациясының (мүсінде, графикада) басқаға әлсіз ғана байқалып ауысуы;

      4) бейнелеудегі колорит – өнер туындысының түстік сапасының жалпы эстетикалық бағасы, бейненің түстік элементтерінің сипаты, олардың өзара байланысы, түстер мен реңктердің үйлесімділігі;

      5) бейнелеу өнеріндегі формаларды стильдеу – композицияның тәсілдері, бейнеленетін нысандарды саналы жеңілдету;

      6) композиция – көркемдік форманы ұйымдастыратын маңызды компонент, шығармаға бірлік пен тұтастық, оның элементтерін бір-біріне бағындыруды және суретшінің барлық ойын жеткізеді;

      7) сәндік – адамды қоршаған заттар әлемінің ортасындадағы пластикалық өнер шығармаларының эмоциялық мәнерлігін және көркемдік ұйымдастырушылық рөлін күшейтетін көркемдік қасиеттердің жиынтығы;

      8) симметрия – шынайылықтың фундаменталды қасиеттеріне негізделген бейнелеу, қолданбалы-сәндік өнеріндегі және құрылыстағы көркемдік шығармаларды үйлестіру қағидаты;

      9) станокты композиция – ойды мейлінше толық, тұтас және мәнерлеп шешуге қызмет ететін заңдарға, ережелерге және тәсілдерге негізделетін суреттің мазмұнын ашатын құралдардың кешені;

      10) сызықтық перспектива – жазықтықтың бетінде құрылған бейне, перспективалық бейнелердің арналуына байланысты беттің жазықтығы тік, бір жаққа қиғаштау және көкжиектің бойында орналасуы мүмкін.

      3. Бағдарламаның мақсаты: бала тұлғасын көркемдік-эстетикалық тұрғыдан дамытуға, шығармашылық мүмкіндіктерін ашуға, Бағдарламаны меңгеру барысында оқу пәні бойынша көркемдік-орындаушылық, теориялық және практикалық білімдерін, біліктері мен дағдыларын меңгеруге жағдай жасау.

      4. Бағдарламаның міндеттері:

      1) композияцияның негізгі заңдарымен, заңдылықтарымен, ережелерімен және тәсілдерімен танысу;

      2) екі және үш дәрежелі кеңістікті сатылап игеру;

      3) түс пен реңктің бейнелеу мүмкіндіктерін үйрену;

      4) көркемдік-орындаушылық қызметіне деген қабілеттерін дамыту;

      5) этюдтермен, сызбалармен, нобайлармен, дайындық материалдарымен өз бетінше жұмыс істеу дағдыларына үйрету;

      6) композициялық ойлауды дамыту;

      7) бейнелеу өнері мен көркемдік шығармашылыққа деген қызығушылығын дамыту;

      5. Бағдарламаны меңгеру мерзімі – төрт жыл. Негізгі, жалпы орта білімді аяқтамаған, бірақ көркемөнер саласындағы техникалық және кәсіптік білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарына оқуға түсуді жоспарлап отырған балалар үшін, білім алушылардың ата-аналарының сұранысы бойынша Бағдарламаны меңгеру мерзімі бір жылға ұлғайтылуы мүмкін.

      6. Бағдарламаны іске асыруға арналған оқыту уақытының көлемі осы бұйрықтың 2-қосымшасында көрсетілгендей балалар көркемөнер мектептерінің үлгілік оқу жоспарына сәйкес анықталады. Оқыту топтық формада іске асырылады. Топтағы білім алушылардың сандық құрамы – кемінде 8 адам және 15 адамнан көп емес.

2-тарау. Білім беру процесін ұйымдастыру, оқытудың тәсілдері мен әдістері

      7. Оқу пәнінің мақсаты тұлғалық, танымдық, коммуникативтік және әлеуметтік дамытудың негізгі міндеттер жүйесі арқылы іске асырылады. Оқытудың мазмұны оқу процесінде қалыптасатын іс-әрекет тәсілдерімен, көркемдік шығармашылықпен араласу формаларымен байланыста іске асырылады.

      8. Бағдарламаның ерекшелігі білім алушылардың бейнелеу, көркемдік-құрастыру қабілеттерін, ерекше ойлауын, шығармашылық даралығын дамытуға бағытталуы болып табылады.

      9. Пән білім алушыларды дәстүрлі оқытуға, әр білім алушыға жеке-сараланған тәсілмен оқытуға, көркемдік-бейнелі ойлауын дамытуға, балалардың рухани және мәдени құндылықтарды меңгеруіне, бейнелеу өнері саласындағы дарынды балаларды анықтауға бағытталған.

      10. Педагог оқу міндеттерін белгілеудегі икемділік, әр баланы оқыту стратегиясын қалыптастыру мүмкіндіктері есебінен әр білім алушыға жеке тәсілмен келуді іске асыруға жағдай жасайды.

      11. Бағдарламаның мақсатына қол жеткізу қағидаттары:

      1) балалардың табиғи қабілеттерін дамытудағы біртіндеушілік;

      2) көркемдік шығармашылықтың даму ерекшеліктерін меңгерудегі қатаң жүйелілік;

      3) сабақтардың жүйелілігі және ұдайылығы;

      4) оқу процесінің мақсаттылығы.

      12. Бағдарлама өнер мен өмірдің өзара байланыс жүйесі туралы тұтас түсінікті қалыптастыруға жағдай жасайды, балалардың өмірлік тәжірибесін, қоршаған шынайылықтан нақты мысалдарды кеңінен тартуды қарастырады. Бақылау және қоршаған шынайылықты эстетикалық сезіну негізінде жүргізілетін жұмыс балалардың Бағдарлама материалдарын меңгеруінің маңызды шарттары болып табылады.

      13. Бағдарлама дарындылығы, дайындығы және жалпы дамуы түрлі деңгейдегі балаларға арналған. Педагог бейнелеу өнері бойынша білімді меңгеруде қолжетімділікке, сатылылыққа және жүйелілікке ерекше көңіл бөледі.

      14. Бағдарлама білім алушының жеке тұлғалық қасиеттерін дамытуға ықпал етеді:

      1) көркемдік бейнелеу қызметіндегі білімді меңгереді;

      2) бейнелеу өнері саласындағы терминдерді меңгереді;

      3) оқу материалдарымен жұмыс істеу білігін меңгереді;

      4) білім алушылардың шығармашылық қызмет тәжірибесін алады.

      15. Психологиялық-педагогикалық қолдау:

      1) білім алушының даралығына сәйкес оның тұлғалық, зияткерлік және әлеуметтік дамуына, өзін өзі кәсіби анықтауына, зияткерлік-тұлғалық мүмкіндіктерін ескере отырып, шығармашылық қабілеттерін дамытуға жағдай жасауға;

      2) білім алушының бойында оқуға деген оң уәждемесін қалыптастыруға;

      3) білім алушының тұлға ретінде дамуына және өзін өзі жетілдіруіне ықпал ететіндей тұлғаға өзін өзі тануда, олардың өзіне шынайы баға беруіне және нақты өмірлік жағдайларда бейімделуінде, қиын жағдайларды жеңуде және эмоциялық тұрақтылыққа қол жеткізуде көмек көрсетуге;

      4) Бағдарламаның мақсаты мен міндеттеріне сәйкес білім алушыға психологиялық көмек көрсетуге және қолдауға бағытталған.

      16. Бағдарлама білім алушының жас және жеке ерекшеліктерін ескереді, білім алушылардың функционалдық сауаттылықтарғын дамытуға, негізгі және пәндік құзыреттіліктеріне қол жеткізуге бағытталған.

      17. Бағдарламаның әдістемелік негізі:

      1) тұлғаны қалыптастырудың тұтастық тәсіл тұжырымдамасы;

      2) оқытудағы жас, жеке-қызметтік, жеке-сараланған және мәселелі-зерттеу тәсілдері;

      3) заманауи педагогиканың жалпы дидактикалық постулаттары, білім беру процесінің белгіленген мазмұны, формалары және тәсілдері;

      4) оқытудың дамытушылық мәнмәтініндегі білім алушының шығармашылық және орындаушылық қабілеттерін дамыту мәселелерін әзірлеу;

      5) көрнекті педагогтер мен музыка танушылардың теориялық ережелері мен әдістемелік нұсқаулары.

      18. Оқу материалының мазмұнын іріктеудің педагогикалық қағидаттары:

      1) ғылыми-әдістемелік негіздеме және қолжетімділік қағидаты оқу-тәрбие процесін заманауи педагогикалық және психологиялық ғылымдардың жетістіктері, өнертану теориясы мен тарихы негізінде құруды талап етеді. Педагог дидактиканың ережелерін басшылыққа алады: қарапайымнан күрделіге, жеңілден қиынға, атақтыда белгісізге;

      2) жүйелілік қағидаты оқу-тәрбие процесін ұйымдастыруда оқытудың барлық элементтерінің байланысының болуын болжайды;

      3) көрнекілік қағидаты – оқытылатын тақырыптардың мәнін түсінуді қамтамасыз ететін түрлі құралдар мен тәсілдерді қолдану;

      4) саналылық және белсенділік қағидаты педагогтің басшылық рөлімен оқу процесіне деген саналы көзқарасты тәрбиелеуді, сабақта білім алушылардың алдына қойған нақты міндеттерді түсінуді қарастырады.

      19. "Станокты композиция" пәніне топтық оқытудың ерекшелігі оқыту әдістерін, құралдарын, оқыту формаларын және оқу-әдістемелік кешенін таңдаудың түрлілігін болжайды.

      20. Қойылған міндеттерді орындау үшін қолданылатын оқыту әдістері:

      1) ауызша әдіс – түсіндіру, қарастыру, талдау;

      2) көрнекілік – шығармашылық жұмыстарды, бейне материалдарды қарау, білім алушылардың жалпы даму деңгейін аттыру үшін көрмелерге, мұражайларға бару;

      3) практикалық – мұқият пысықтау үшін тұтас бейнеленетін затты ұсақ бөліктерге бөлу және кейіннен тұтасты ұйымдастыру;

      4) талдау – салыстыру және жалпылау, қисынды ойлауды дамыту;

      5) эмоциялық – ассоцияларды, бейнелерді іріктеу, көркемдік әсерлерді құру.

      21. Әдістерді таңдау білім алушының жасына және жеке ерекшеліктеріне, физикалық қабілеттеріне, көркемдік қабілеттерінің даму деңгейіне байланысты болады.

      22. Педагог заманауи өнер мектептерінде Бағдарламаны іске асыруда интерактивті білім беру технологияларын, сабақтардың классикалық және дәстүрлі емес түрлерін қолданады.

      23. Педагогтің білім алушылармен топтық жүргізетін сабақтары сыныптағы оқу-тәрбие жұмысының негізгі формасы болып табылады. Сабақ жоспары бір уақытта жүргізілетін теориялық және практикалық сабақтардан құралады.

      24. Жұмыстың сабақтан тыс формаларының түрлері:

      1) тақырыптық көрмелерге бару;

      2) өнер туралы фильмдерді қарау;

      3) мұражайларға, суретшілердің шеберханаларына бару;

      4) байқауларға, балалардың жұмыстарының көрмесіне қатысу.

      25. Осы Бағдарлама негізінде педагог білім беру процесін ұйымдастырудың осы сынып үшін ұтымды және барынша тиімді мазмұнын, әдістерін және тәсілдерін анықтайтын оқу жұмыс бағдарламасын әзірлейді. Педагог Бағдарламадан сыныптың білім алушыларының дайындық деңгейіне сәйкес келетін тақырыптарды таңдайды.

      26. Оқу жұмыс бағдарламасының құрылымдық элементтері:

      1) титул парағы;

      2) түсінік хат;

      3) оқу қызметін жоспарлау;

      4) оқу процесін оқу-әдістемелік қамтамасыз ету.

      27. Титул парағындағы негізгі мағлұматтар:

      1) білім беру ұйымының аталуы;

      2) оқу пәнінің аталуы;

      3) оқу жұмыс бағдарламасы арнайы әзірленген сыныпты көрсету;

      4) оқу жұмыс бағдарламасының жұмыс мерзімі (оқу жылы);

      5) педагог туралы қысқа мағлұмат;

      6) білім беру ұйымы басшысының оқу жұмыс жоспарын бекіткендігін белгілеуге арналған орын.

      28. Түсінік хаттың мазмұны:

      1) негіздеме ретінде білім беру бағдарламасы;

      2) аталған сыныпта пәнді оқыту кезіндегі өзекті педагогикалық мақсат және міндеттер;

      3) аталған сыныптағы оқыту ерекшеліктері (дамытушылық, түзету-дамытушылық, дарынды балалармен жұмыс);

      4) аталған сыныпта жұмысты ұйымдастырудағы ерекшеліктер мен мәселелер;

      5) өзгерістердің себептері мен мақсаттылығын нұсқай отырып, бөлек тақырыптық блоктарды (тарауларды) меңгеру мерзімдерін және (немесе) уақытын өзгерту туралы ақпарат.

      29. "Оқу қызметін жоспарлау" тарауы білім алушы қызметінің сипатын ерекшелейтін тақырыптық күнтізбелік жоспардан, сыныптар бойынша репертуарлық тізбеден құралады.

      30. "Оқу процесін оқу-тақырыптық қамтамасыз ету" тарауының мазмұны:

      1) білім алушыға арналған танымдық әдебиеттер тізбесі;

      2) педагогке арналған әдістемелік әдебиеттер тізбесі;

      3) оқу-көрнекілік құралдардың тізбесі.

      31. Педагогтің оқу жұмыс бағдарламасы әдістемелік кеңестің отырысында қарастырылады және білім беру ұйымының басшысы оқу жылы басталғанға дейін бекітеді.

      32. "Станокты композиция" оқу пәні балалардың кескіндеме жұмыстарын орындауы бойынша білім, білік және дағдыларды алуына, олардың көркемдік білім алуларына, білім алушыға эстетикалық тәрбие беру және рухани-адамгершілігін дамытуға бағдарланған.

      33. Білім алушы композицияның құралдарымен танысады (сызық, дақ, түстік гамма). Қысқа мерзімді, эскизсіз тапсырмалар орындалады.

      34. Білімді және қызмет тәсілін меңгеру келесі деңгейлерде іске асырылады:

      1) саналы түрде қабылдау және есінде сақтау;

      2) білімдерін және тәсілдерін қолдану;

      3) білімдері мен тәсілдерін шығармашылықпен қолдану.

      35. Білім алушы кескіндеменің және графиканың әртүрлі жанрларының құралдарымен композицияның тақырыбын ашу білігін меңгереді және дамытады: натюрморт, пейзаж, интерьер.

      36. "Станокты композиция" пәнінің басты түсінігі – түпкі ой және сурет. Түпкі ой жұмыстың мақсаты, оның мәні туралы түсінікті береді: жұмыс нәтижесінде сурет құралдардың жиынтығымен түпкі ойы аяқталған шығарма ретінде шығарады.

      37. Композиция сабақтарындағы тапсырмалардың реті тапсырмаларды біртіндеп күрделендіру тәртібінде орналастырылады. Мұндай қағидат алған дағдылары мен білімдерін қамтамасыз ететіндей алдыңғы және кейінгі тақырыптар арасындағы байланысты болжайды.

      38. Педагог сабақта білім алушының белгілі мазмұнды, тақырыпты ойластыруына, нақты, сюжеттің ойы және сезімін дәл көрсетуін табуына, оны эскизде іске асыра білуіне басты назарды аударады.

      39. Оқу процесі сурет, кескіндеме, мүсін және өнер тарихын үйрену процесінде алған білімдері мен дағдыларына негізделеді.

      40. Композицияны оқыту білім алушыға композицияны, түстік бейнені, ритмдерді іздеу арқылы суретті толық көркемдік шығарма ретінде құруға бағытталатындығын түсінуге көмектеседі.

      41. Білім алушыны көркемдік-шығармашылық дамыту композицияның құралдарын, тәсілдерін және ережелерін, бейнелеу сауатының дағдыларын меңгеруге байланысты іске асырылады.

      42. Білім алушы идеяға саналы қарауды және осы идеяға композициялық сызбаның үйлесімділігінің, түс үйлесімділігінің қалай жұмыс істейтіндігін түснуді үйренеді.

      43. Білім алушы композицияның заңдылықтарымен (тұтастық, типтендіру, кереғарлық, барлық заңдылықтардың, композицияның құралдарының бір түпкі ойға бағынуы), композицияның ережелерімен (сюжеттік-композициялық орталық, ритмді, симметрияны, асиметрияны жеткізу, негізгінің екінші кеңістіктік планда орналасуы), композицияның тәсілдері (көлденең, тік, диагоналды бағыттар) және композицияның құралдарымен (сызық, штрих-сызық, дақ (реңк, түс) меңгереді.

      44. Станокты композицияны орындау кезеңдері:

      1) түпкі ой;

      2) дайындық бейнелеу материалдарын, бақылауларды, қиялды, әдеби және музыкалық материалдарды жинау;

      3) орындау техникасын таңдау;

      4) реңктік фор-эскиздер;

      5) түстану және композицияның заңдылықтары бойынша жаттығулар;

      6) реңкті-композициялық эскиздердің нұсқалары;

      7) түсті реңктік эскиздердің нұсқалары;

      8) жетіспейтін натуралық материалдарды жинау;

      9) жұмысты форматта, материалда орындау;

      10) ресімдеу.

      45. Бағдарламаның әрбір тапсырмасы екі және үш өлшемді кеңістіктікті біртіндеп меңгеруді, композицияның негізгі заңдылықтарымен, ережелерімен, тәсілдерімен танысуды, реңк пен түстің мәнерлік мүмкіндіктерін ретімен үйренуді қамтиды.

      46. Композициямен жұмыс кезінде міндетті түрде фор-эскиздер қолданылады. Суреттердің А4-тен А2-ге дейінгі өлшемдері жұмыстың мазмұны мен материалға байланысты болады.

      47. Өз бетінше жүргізілетін сабақтар үнемі және жүйелі түрде жүргізіледі. Жұмыс көлемі балалардың жалпы білім беру бағдарламаларын игеруімен қатар үй тапсырмасына дайындалуға кететін уақыт шығыны ескеріліп анықталады.

      48. Жеке үй тапсырмасы бірнеше тәсілмен және педагогтің нұсқауына сәйкес жүргізіледі. Ең алдымен ең күрделі тапсырмалар пысықталады. Білім алушының ақыл-ой және физикалық мүмкіндіктерін есепке алып қандай да бір тапсырманы орындауға жұмсалатын уақытты анықтайды.

      49. "Станокты композиция", "Сурет", "Кескіндеме", "Компьютерлік сызба өнері және дизайн" пәндерінің пәнаралық байланыстары білім алушыларға заттар әлемін тұтас қабылдауға мүмкіндік береді.

3-тарау. Оқыту мазмұны және Бағдарламаны меңгерудегі күтілетін нәтижелер

      50. 1 сыныптағы Бағдарлама талаптары:

      1) білім алушы эскиздерді құру және әзірлеуді қамтитын өз композициялық жұмыстарын мейлінше мәнерлі шығуына қол жеткізу үшін сурет және кескіндеме сабақтарында алған білімдерін практикада қолдануды үйренеді, композицияның заңдарымен, ережелерімен, тәсілдерімен, бейненің элементтерін құру және біртұтаст түпкі ойға бағындыру қағидаттарымен танысады, жұмысты сауатты түрде кезеңмен жүргізу дағдыларын меңгереді;

      2) білім алушы перспективамен танысады, мейлінше мәнерлі көру нүктесін іздеу, план мен кеңістіктікті жеткізу бойынша жұмыс істейді, композициядағы сәуле мен көлеңке түсініктерін зерттейді;

      3) білім алушы композициялық нобайларды жасау білігін, тиісті форматты таңдау білігін, композициялық түпкі ойға мейлінше сәйкес келетін композициялық орталықты анықтауды және реңктік және түстік гамманы шешуді меңгереді.

      51. 1 сыныптағы оқу пәнінің мазмұны.

      Тақырыптық жоспарлау.

      1-тақырып. "Композиция" түсінігін анықтау. Шығарма бөліктерінің өзара орналасуын, олардың бір-біріне және тұтастай бағынуын ұйымдастыратын шығарма құрылысының құрылымдық қағидаты. Композициямен жұмыс жасау кезеңдері. Композиция түрлері: статикалық, динамикалық, ашық, тұйық, жазықтықтық, кеңістіктік. Форматтағы суретті тұтастыру. Композиция элементтерін тұтастыру нобайлары: диагональдық, толқын тәрізді, шеңбер бойынша, үшбұрышты, текше түрінде және басқалары.

      2-тақырып. Бейнелеу өнерінің түрлері мен жанрлары. Бейнелеу өнерінің түрлері: көркемөнер, сызба, мүсін, сәулет өнері, сәндік-қолданбалы өнер. Бейнелеу өнерінің жанрлары: портрет, пейзаж, натюрморт, интерьер, тұрмыстық жанр, батальды, тарихи, мифологиялық, анималистикалық. "Жанрлық картина" түсінігі.

      3-тақырып. Бейнелеу құралдары: сызық, нүкте, дақ. Негізгі бейнелеу құралдары - сызық, нүкте, дақ, оларды көркемөнерде, сызбада және бейнелеу өнерінің басқа түрлерінде қолдану. Сызық типтері. Штрихтау түрлері. Реңкті, түсті дақтарды жасау тәсілдері.

      4-тақырып. Симметрия, асимметрия. Тепе-теңдік. Симметрия түрлері – осьтік, айналық, орталық. Табиғаттағы симметриялар үлгілері. Симметриядағы станокты және сәндік композиция. Симметриялық композициядағы тұрақтылық, тыныштық күйі. Масса, реңк, түс бойынша сюжеттік композиция бөліктерінің біркелкілігі. Композициядағы ассимметрия. Ассимметриялық композициядағы қозғалысты, тұрақсыздықты көрсету. Нысан, масса, реңк және түс айырмашылығындағы композициялық тепе-теңдікті сақтау.

      5-тақырып. Ырғақ және ырғақтық қозғалыс. Композициядағы динамика және статика. Композиция элементтерінің (реңктік және түсті дақтардың, заттардың, фигуралардың, табиғат нысандарының, ою-өрнек элементтерінің) кезектесуі. Станокты және сәндік-қолданбалы өнер туындыларындағы ырғақ және ырғақтық қозғалыс. Өрнек түрлері - геометриялық, өсімдіктік, зооморфтық. Құрылу қағидаттары: тұйық (шеңберде, текшеде, ромбта және басқалары), ашық (жолақты, торлы).

      6-тақырып. Туынды форматы және оның бейнелеу қасиеттері. Тұйық композиция және "ашық" композиция. Формат – композиция құралдарының бірі. Көркемдік ойды бейнелеу үшін суретшілер таңдайтын формат түрлері. Форматтың бейнелеу қасиеттері және мүмкіндіктері. Сюжетті ашудағы форматтың рөлі.

      8-тақырып. Түстердің кереғарлық заңдылықтары. Нюанс. Колорит түсінігі. Реңктік және түстік кереғарлық. Көлемнің, фактуралардың, сипаттардың, табиғат көріністерінің және басқалардың кереғарлығы. Кереғарлық – композициядағы маңызды мағынаны көрсетуге арналған құрал ретінде. Бояу (колорит) – түстер гаммасы. Бояулардың кереғарлық және жақындатылған эмоциялық қасиеттері.

      9-тақырып. Нысан мен мазмұн бірлігі. Композицияның барлық құрылым заңдылықтары мен құралдарының идея ойына бағынушылығы. Түс, жарық, өң және форма саны мен сапасы, ырғақ пен пластиканы көрсету, қозғалыс пен салыстырмалы тыныштық күйі және тағы басқа саны мен сапасының ара қатынасы. Бүкіл фигуралар мөлшерінің формат мөлшері мен нысанына, сюжеттік орталықтық композицияның басқа бөліктеріне қатынасы. Композиция бөліктері мен элементтері үйлесімділігінің ойымен сәйкестігі. Табиғаттың әртүрлі жанды және жансыз заттарын топтарға, түрлерге, нысан, мөлшер, фактура, мазмұн түсініктеріне біріктіретін белгілер.

      10-тақырып. Түрлерге бөлу заңы. Түрлерге бөлу заңының негізгі үш белгісі. Іс-әрекет дамитын сипаттардың және жағдайлардың түрлері. Бейнедегі элементтердің түрлік, сипаттылық белгілерін (мөлшерлері, нысандары, фактуралары, мазмұны, сипатты элементтердің саны) беру. Іс-әрекеттің уақыттағы қозғалыс және даму сезімін беру, яғни сюжеттің алдындағы және кейінгі дамуы. Жаңалық факторы. Күнделікті өмірдегі әдеттегіні шығармашылық интерпретациялау, ғажайыптағы эстетикалық жаңалық.

      11-тақырып. Сюжеттік-композициялық орталық. Көркемдік шығармадағы сюжеттік-композициялық орталықтың мәні. Композицияның геометриялық және мағыналық орталығы және олардың сипаттамалары. Сюжеттік-композициялық орталықтың орналасуының шығарманың ойына тәуелділігі. Алтын қиманың пропорциясына сәйкес бастының орналасуы – тұтастың үштен бірі, яғни бейненің жазықтықтағы тепе-теңдігі. Бастыны мөлшермен, түсімен, үйлесімімен, қалған бөлшектерін топтаумен ерекшелендіру.

      12-тақырып. Стилизациялау. Бейнеленетін нысандарды суреті және түсі бойынша жинақтау және жеңілдету. Заттың "натуралық" бейнені стилизациялаудә әртүрлі әдістері. Стилизациялаудың белгілі мысалдары: мультипликация, эмблемалар, пиктограммалар, ою-өрнек, карикатура. Стилизациялаудың декоративті-қолданбалы өнерде, көркемөнерде, графикада, скульптурада қолдану. Стилизациялау дизайны құралы ретінде.

      13-тақырып. Сызықтық және әуе перспективасы. Сызықтық перспективаны құру қағидаттары: орталық және бұрыштық. Түйісу нүктелері. Сурет салушыдан алыстаған сайын заттардың мөлшерлері мен түстерінің өзгеруі. Заттардың түсіне жарықтандырудың (күннің және айдың) ықпалы. Колориттің көмегімен тәулік уақытын беру.

      14-тақырып. Көркемдік шығарма, көркемдік бейне. Көркемдік шығарманың мақсаты – көркемдік бейнені жасау. Көркемдік образдың сипаттық ерекшеліктері – нақты құралдар мен композиция әдістерімен құрылған үлгілік және даралық, мәнерлілік және эмоциялық, өміршеңдік және жаңалық. Көркемдік шығарманың белгілері: тақырыпты шешудегі жаңалығы, олардың образдық бірлігіндегі мазмұны мен нысанының мәнерлілігі, нақыштық өзінділігі, бірегей авторлық қолтаңбасы, композиция заңдарын ескере отырып композициялық құрылым. Көркемдік шығармадағы түстің, үйлесімдіктің және колориттің мәні.

      15-тақырып. Көркемдік шығарманы талдау. Көркемдік шығарманы талдай білу – өнерді түсінудің негізі. Шығарманы (композициялық сызбаны) құру тәсілдері, ережелері, заңдары, құралдары. Көркемдік шығарманы талдау жүйелілігі.

      16-тақырып. Сынақ сабағы.

      17-тақырып. Иллюстрациядағы нысан мен түстегі сәнділіктің стилизациясы. Иллюстрациялау мақсаттары мен міндеттері туралы, иллюстрациялар түрлері туралы кіріспе әңгіме. Иллюстрацияларды орындауға қойылатын негізгі талаптар. Жұмысты орындау кезеңділігі. Бейнелерді ашудағы колориттің рөлі, оның мәнерлілігі, сипаты, эмоциялық күйі.

      18-тақырып. Қазақ ою-өрнегі. Оюдың халық мәдениетіндегі маңызы. Қазақ оюлары элементтерінің символикасы. Өсімдік және жануарлар нысандарын өрнектік элементтерге стилизациялау. Өрнектік элементтердің түрлері және оларды құру қағидаттары. Әртүрлі тұрмыстық заттарды ою-өрнекпен декорирлеу қағидаттары.

      52. 1 сыныптың Бағдарламасын игеруден күтілетін нәтижелер.

      1 сыныпта оқу жылының соңында білім алушы келесі білім, білік және дағдыларға ие болады:

      1) композицияны – белгілі бір заңдарды, ережелерді және құралдарды қолдана отырып, туынды жасаудағы шығармашылық үдеріс ретінде түсінеді; 2) бейненің мәнерлілігін көрсету үшін негізгі бейнелеу құралдарын өз бетімен таңдай біледі;

      3) бейнелеу өнерінің алуан түрлері мен жанрлары туралы түсінеді;

      4) ою-өрнек пен тақырыптық композициялардағы ырғақ тәртібі әдістерін біледі;

      5) бейнелеу қасиеттері мен форматтың мүмкіндіктері туралы түсіну, оларды бейнелеу өнерінің түрлі жанрларында пайдалана біледі;

      6) материалдармен және аспаптармен жұмыс істеу тәсілдерін меңгереді;

      7) тапсырмамен жұмыс істеу сатыларын дұрыс жүргізеді;

      8) түсті таңдау негіздерін меңгеру: құрамдас түстерді алу тәсілдері,бір түстің түсі мен өңі, ашық және қара түстерді, жылы және суық гаммалар туралы түсініктің болуы, түстердің эмоциялық-мағыналылық мәндерін сезіне білу дағдыларына ие;

      9) түрлі форматтарда біріктіре алады;

      10) өзара байланысы мен қиысуында композицияның басты элементтеріне қосалқыларды бағындыра біледі;

      11) стилизациялаудың негізгі әдістерін білу және оларды шығармашылық композицияларда қолдана біледі;

      12) образдардың, оқиғалардың, құбылыстардың үлгілік, өзіндік белгілері туралы түсініктерді жалпылай алады;

      13) сызықтық және ауа перспективасы туралы түсініктері бар;

      14) композициялық құрылымның барлық таңдалған құралдарын негізгі ойға сәйкес туындының мазмұнына бағындыра біледі;

      15) көркемдік туындының тұтастығын қамтамасыз ететін негізгі құрастыру қағидаттарын біледі;

      16) көркемдік туынды және көркемдік образ, олардың ажырамас өзара байланысы туралы түсінеді;

      17) композиция заңдары, ережелері және тәсілдері білімі негізінде көркемдік туындыны өз бетімен талдай біледі;

      18) ығармашылық композиция үшін ақпараттық-теориялық материалды таңдауда өз бетімен зерттеу жұмыстарын жүргізе біледі;

      19) күрделі шығармашылық жұмысты сауатты кезең-кезеңмен жүргізе біледі;

      20) қазақ ою-өрнектері сарынының ерекшелігі және оларды құру қағидаттары туралы түсінеді.

      53. 2 сыныптағы Бағдарлама талаптары:

      1) білім алушы жанрлық суреттегі композицияның заңдарымен және ережелерімен, бейнелеу өнерінің монументалды-сәндік түрлерімен, плакаттың түрлерімен танысады;

      2) білім алушылардың қиялын және шығармашылық әлеуетін дамытуға ықпал ететін көркемдік материалдарды, композициямен жұмыс істеу техникасын меңгеру жалғастырылады.

      54. 2 сыныптағы оқу пәнінің мазмұны.

      Тақырыптық жоспарлау.

      1-тақырып. Сюжеттік композиция. Тұрмыстық жанр туралы әңгіме. Жанрлық картинадағы композицияның заңдары мен ережелері. Тақырыпты, сюжетті бейнелеу. Сюжеттік-композициялық орталық. Композицияның түстік және үйлесімдік құрылымы. Композициядағы сызықтық және ауалық композиция.

      2-тақырып. Бейнелеу өнерінің сәнді-монументальді түрлері. Бейнелеу өнерінің сәнді-монументальді түрлері (витраж, мозаика, қабырғалық көркем панно), сондай-ақ гобелен, батик, ши – циновка шим-ши сияқты сәндік түрлер туралы кіріспе әңгіме. Бұл шығармалардың орындау технологиясы және оларды нобайлауға қойылатын талаптар.

      3-тақырып. Плакат. Графика түрі ретіндегі плакат түрі. Плакат тарихы туралы, оның: жарнамалық, экологиялық, саяси, ақпараттық, плакат-афиша және тағы сол сияқты түрлері туралы қысқаша мәліметтер. Плакаттағы шрифтің рөлі. Плакаттағы мәтіннің мазмұны, оның тақырыптың мәнін ашатындай қысқалылығы. Плакат сұлбасымен жұмыс жасау кезінде компьютерлік технологияларды қолдану.

      4-тақырып. Жанрлық көпфигуралық және көпкөріністік композиция. "Наурыз" мейрамын өткізудегі қазақтың ұлттық дәстүрлері. Ұлттық билердің, костюмдердің, ат жарыстық-спорттық ойындардың ерекшеліктері. Тақырыпты ажудағы пейзаж бен сәулет. Әртүрлі елдердегі ұлттық мерекелер.

      54. 2 сыныптың Бағдарламасын игеруден күтілетін нәтижелер.

      2 сыныпта оқу жылының соңында білім алушы келесі білім, білік және дағдыларға ие болады:

      1) неғұрлым терең кеңістікті бере отырып, көпфигуралы композицияларды орындай алады;

      2) сәулет пен адамдар топтарын пейзажға үйлесімді қосады;

      3) алдыңғы және артқы көріністеріндегі композициялар элементтерін салыстыра біледі;

      4) жанрлық композицияларда сызықтық және әуелік перспективаны береді;

      5) жыл мерзімін және тәулік уақытын ескере отырып, сызықтық, түстік және үндестік шешім арқылы сюжеттің эмоциялы мәнерлілігін бере алады;

      6) адам мен жануарлар фигурасының пропорцияларын, құрылымдарының жастық және жеке-дара ерекшеліктерін білуді және олардың өзара қатынастарындағы қимылдарын бере біледі;

      7) сюжеттік-композициялық орталықты анықтай білу және композициялар заңдарын, ережелері мен құралдарын білуінің негізінде бөліктердің реттелуін жалпы идеялық ойға бағындыра алады;

      8) бейнелеу өнерінің сәнді-монументальді түрлері туралы түсініктерге ие;

      9) нақыштау қағидаттарын түсінеді және оларды өсімдіктерді, жануарларды, құстарды, ұсақ жәндіктерді, адамдарды бейнелегенде қолдануды біледі;

      10) плакатта ықшамды бейнелеу және қысқа мәтін арқылы мазмұнды ашудың тәсілдерін игерген;

      11) өз жұмыстарында түрлі көркемдік техниканы пайдалана білу, сондай-ақ түрлі көркем материалдардың бейнелеу мүмкіндіктерін пайдалана алады;

      12) алынған білімдерін, дағдылары мен біліктерін тәжірибелік жұмыста дербес, сауатты қолданады;

      13) өзін өзі дамыту уәждемесін ескере отырыпөзінің жетістік деңгейін бағалайды.

      55. 3 сыныптағы Бағдарлама талаптары:

      1) натурадан және елестетуі бойынша композициялық нобайларды орындау дағдылары меңгеріледі;

      2) білім алушы сызықтық және әуе перспективасын қолдана отырып кеңістіктің тереңдігін жеткізуді және адамдардың топтары мен пейзажға сәулет элементтерін үйлесімді қосадуды үйренеді;

      3) қалалық пейзаж жанрындағы көпжоспарлы композиция орындалады, портрет жанры, кітапты көркемдеп безендіру меңгеріледі.

      56. 3-сыныптағы оқу пәнінің мазмұны.

      Тақырыптық жоспарлау.

      1-тақырып. Қалалық пейзаж жанрындағы көп көріністі композиция. Пейзаждың жанры және оның түрлері. Қала – өркемдік бейне. Қалалық пейзаждың композициялық құрылымы. Сюжеттік-композициялық орталық және композицияның қосалқы орталықтары.

      2-тақырып. Көпжоспарлы композиция. Көркемдік образдардағы қазақ фольклоры. Станокты көркемөнер жанрларындағы фольклор: тарихи, мифологиялық және тұрмыстық. Тілдің байлығы, әлеуметтік түрлердің әралуандылығы, даналық, қазақ ертегілеріндегі, эпосындағы және халық ауыз шығармашылығындағы ғибраттылық пен әзіл-оспақ. Қазақ халқының тұрмысы, үй жиһаздары, халық билері мен ойындары фольклорлық шығармалардың ажырамас бөлігі ретінде.

      3-тақырып Кітаптың көркемдік ресімделуі. Кітап шығару және кітап графикасы тарихынан қысқаша мәліметтер. Кітапты ресімдеу құрылымы және элементтері, иллюстрациялар түрлері. Әдеби шығармамен білім алушының танысуындағы суретші-иллюстратордың рөлі. Кітап графикасының жетекші шеберлерінің шығармашылығындағы иллюстрацияларды орындаудың стилдері мен техникаларының әралуандығы (Е. Кибрик, Кравченко, Агин, Фаворский). Кітап парағының композициясы. Кітапты ресімдеудегі шрифттің рөлі. Иллюстрациялардың сюжеттік мазмұны.

      4-тақырып. Портрет. Портреттік жанр және портрет түрлері (кеудеден жоғары, белден жоғары, толық түскен, жұпталып түскен, топтық портрет). Портреттегі мінез бен көңіл-күй. Портреттің эмоциялық мазмұнын берудегі колориттің рөлі. Портреттік образды ашудағы композицияның қосымша элементтерінің, атрибуттарының рөлі. Портреттің тақырыбын ашуға мүмкіндік беретін жанрлар синтезі (мысалы, портреттік және тұрмыстық жанрларды құрастыру, пейзаждағы портрет).

      57. 3 сыныптың Бағдарламасын игеруден күтілетін нәтижелер.

      3 сыныпта оқу жылының соңында білім алушы келесі білім, білік және дағдыларға ие болады:

      1) көп фигуралы, көп жоспарлы композицияларда жалпы идеялық ойға сәйкес фигураларды алдыңғы және артқы көріністер арасында бөле отырып, орналастыра білу;

      2) сызықтық және ауалық перспективаларды пайдалана отырып кеңістіктің тереңдігін бере білу және сәулеттік элементтер мен адамдар тобын пейзажға үйлесімді енгізу;

      3) пропорцияларды, жастық ерекшеліктерді, жеке сипаттамаларды, адамдардың бір бірімен өзара қатынастарындағы көрнекі ишараттарын беру дағдаларын иелену;

      4) бас кейіпкерлер бейнелерінің психологиялық сипаттамаларын беру үшін көрнекі құралдардың, композициялық тәсілдердің, орындау техникасының әралуандылығы туралы түсіну;

      5) портреттік бейнені ашу кезінде адамның дара және мінездерінің сипаттарын аша білу, қоршаған ортаның элементтерін, атрибуттарын жинақтауды қолдана білу;

      6) бұрын игерілген білімдері мен біліктерін шығармашылық жұмысқа оны бірегей тәсілмен шешу жолымен дербес ауыстыра білу.

      58. 4 сыныптағы Бағдарлама талаптары:

      1) қорытынды аттестаттау жобаларының тақырыптарын анықтау, бөлімдердің тұжырымдамалары әзірленеді, материалдар жинастырылады және өңделеді, сызбалар, эскиздер жасалады;

      2) білім алушының қорытынды шығармашылық жобамен жұмыс істеу кезеңдерімен, орындаудың болжамды техникалық тәсілдерімен, жобаның станокты және сәндік-қолданбалы түрлеріндегі негізгі эскиздеу ерекшеліктерімен танысуы.

      59. 4-сыныптағы оқу пәнінің мазмұны.

      Тақырыптық жоспарлау.

      1-тақырып. Қорытынды аттестаттау. Қорытынды аттестаттауға арналған тақырыпты іздеу. Бөлімдерінің тұжырымдамаларын құру, материалдарды іздеу және өңдеу, сызбалар, нобайлар. Бір түпкі оймен байланыстырылған бөлімдерді құру. Жеке парақта, толық бөлім түріндегі сызбалық және кескіндемелік шешімдерді табу. Композициядда жеке жұмыс жасау.

      Алдын ала масштабтық эскиздеу. Бейнелеу өнерінің түрлері мен жанрлары. Болуы мүмкін тақырыптардың сан алуандылығы және оларды көркемдік бейнелерде іске асырудың шығармашылық әдістері. Материалдар технологиясы және оларды орындаудың мүмкін технологиялық әдістері. Дербес шығармашылық қорытынды жобамен жұмыстың кезеңдері.

      2-тақырып. Қорытынды аттестаттаудың бекітілген тақырыптары бойынша негізгі эскиздермен жұмыс. Негізгі эскиздеу – бекітілген тақырыпты шешудің шығармашылық әдісін түпкілікті анықтау процесі. Жобаның станокты және декоративті-қолданбалы түрлеріндегі негізгі эскиздеудің ерекшеліктері: нақты мөлшерінде ("қалың қатырма қағаз"), белгіленген масштабта (А3 форматынан кем емес), материалда (қолданбалы-сәндік өнер, мүсін).

      3-тақырып. Түпнұсқадағы бітіру емтиханының жобасымен жұмыс. Түпнұсқаларды орындау – бұл жобаны пысықтау және кемшіліктерді жою бойынша барслық ескертулер мен ұсынымдарды ескере отырып, композициялық шешімдердің нобайларында пысықталып, таңдалып алынған форматтар мен материалға түсіру үрдісі.

      4-тақырып. Бітіру емтиханының жобасымен жұмысты аяқтау. Бітіру емтиханының негізгі бөлігін орындаудың қорытынды кезеңі.

      5-тақырып. Бітіру емтиханының жобасын аяқтау. Жобаны қорғау алдындағы дайындықтар. Бітіру емтиханының жобасын ресімдеу.

      60. 4 сыныптың Бағдарламасын игеруден күтілетін нәтижелер.

      4 сыныпта оқу жылының соңында білім алушы келесі білім, білік және дағдыларға ие болады:

      1) өз бетінше шығармашылық жұмысты жүргізуде кескіндеме сауатын еркін меңгеруде алған білімдерін, біліктерін мен дағдыларны қолдана біледі;

      2) стилистикалық ұстанымды қалыптастыру, бейнені стилизациялаудың тәсілдерін анықтау, материалдағы тәжірибелер арқылы жобаны орындау техникасын таңдай алады;

      3) диплом жобасының алдын ала әзірлемелеріндегі станокты композиция, сурет, көркемөнер, графика, скульптура, қолданбалы композиция бойынша қалыптасқан практикалық дағдыларын қолдана алады;

      4) ұсынылатын образдардың, нақыштық ерекшеліктің эстетикалық құндылықтарын, көркемдік деңгейін талдай біледі;

      5) шығармашылық жұмыстағы сюжеттік-композициялық орталықты, мағыналық доминантаны, түстік-үйлесімділік шешімді дербес анықтайды;

      6) жалпылаудың практикалық тәсілдерін, бейнені (бұйымды) мұқият бөлшектеуді және оның тұтастығын біледі.

      7) бейнелеу өнерінің әртүрлі түрлерінің ерекшеліктерін, олардың жанрларындағы, нақыштарындағы өзара байланысты және олардың көркемдік мағынасын түсінеді;

      8) болашақ жоба идеясының бірегейлігін дербес айқындау – кесіндемелерде, суреттемелерде, кішкентай эскиздерде оның шығармашылық іске асырылуының нұсқаларын әзірлеу арқылы тақырыптың шеміні талдамалы іздейді;

      9) бітіру жұмысын қалыптастырудың әртүрлі көркемөнер құралдарымен және тәсілдерімен композицияны шешудің баламасын көре біледі;

      10) түрлі варияциялардағы идеяларды тәжірибе жүзінде іске асыру мүмкіндіктерін көрсете біледі;

      11) жазбаша түрде де, диалогтық түрде де өз ойының шығармашылық іске асырылуын әдістерін және тақырыпты таңдаудың сенімді, дәлелді негіздемелерін дербес анықтау міндеттері;

      12) алынған білімдердің әлеуметтік-экономикалық маңыздылығы нықтау, нәтиженің шынайылылығын дербес бағалайды;

      13) көркемдік матиериалдармен жұмыстың түрлі графикалық және көркемөнер техникаларын, техникалық тәсілдерін игереді;

      14) жазықтықты асимметриялық толтырудағы парақтағы композициялық тепе-теңдікті жеткізеді;

      15) сызықтық және ауалық перспективаларды, жарқыты, кеңістікті қолданады;

      16) адамның сыртқы келбетінің даралығын жеткізеді;

      17) түстердің кереғарлықтары мен байланыстарды байқайды;

      18) жұмыстың түрлі техникалары мен тәсілдерін пайдаланады;

      19) композиция мен түсті жүргізудің негізгі заңдылықтарын тәжірибеде қолдануыды меңгереді.

      61. Бағдарламаны игеруден күтілетін нәтижелер.

      Түлек біледі:

      1) композицияның заңдылықтарын: тұтастық, типтендіру, кереғарлық, композицияның барлық заңдылықтар мен құралдарының бір түпкі ойға бағынуы;

      2) композиция ережелерін: ритмді жеткізу, сюжеттік-композициялық орталықты ерекшелеу, симметрия, асимметрия, негізгінің екінші кеңістіктік планда орналасуы, формат және өлшем, статика және динамика;

      3) композицияның тәсілдерін;

      4) композицияның негізгі элементтерін;

      5) көркемдік форманы құрудың заңдылықтарын;

      6) дайындық материалдарын жинау және жүйелеу қағидаттары және шығармашылық ойды іске асырудағы оны қолдану тәсілдерін;

      7) кәсіби терминдердін;

      8) көркемдік форманы құру заңдылықтарын және оны қабылдаудың және іске асырудың ерекшеліктерін біледі.

      Түлек:

      1) композицияның мәнерлік құралары туралы алған білімдерін (ритм, сызық, сұлба, реңктілік және реңктік пластика, түс, кереғарлық) композициялық жұмыстарда қолданады;

      2) кескіндеменің құралдарын, олардың мүмкіндіктерін қолданады;

      3) әрбір шығармашылық міндеттер үшін кескіндемелік-пластикалық шешімдерді табады;

      4) кескіндеме мен суреттің құралдарын, олардың бейнелеу-мәнерлеу мүмкіндіктерін қолдана алады.

      Түлекте:

      1) композиция бойынша жұмыс;

      2) композиция бойынша жұмысты ретімен іске асыру дағдыраы қалыптасқан.

4-тарау. Оқыту нәтижелерін бағалау өлшемдері

      62. Үлгерімді бақылаудың мақсаты білім алушының Бағдарламаны игерудегі нәтижелілігін анықтау болып табылады.

      Көркемдік білім беруде нәтижелерді бағалау өлшемшарттары пән бойынша ағымдық үлгерім нәтижелерінен және байқауларда, көрмелерде алған бағаларынан құралады.

      63. Білім алушылардың Бағдарламаны игеруін бақылау сынақ түрінде, жылдық және қорытынды аттестаттау – емтихан түрінде іске асырылады.

      Аттестаттау формасы және білім алушыларға қойылатын бақылау-бағдарламалық талаптары:

      1) 1 сынып – бірінші жартыжылдықта: сынақ (көркемдік шығарманы талдау), екінші жартыжылдықта: емтихан (жануарлардың, құстардың, балықтардың, жәндіктердің, өсімдіктердің фигуралары енгізілген өрнекті композиция);

      2) 2 сынып – бірінші жартыжылдықта: сынақ (витраж эскизі, мозаикалар, қабырға жазбалары, гобелен – білім алушының таңдауы бойынша), екінші жартыжылдықта: емтихан (ұлттық тақырып көрінетін көпфигуралы көпжоспарлы композиция);

      3) 3 сынып – бірінші жартыжылдықта: сынақ (қазақтың ауызша ұлттық шығармашылығының туындыларының желісі бойынша композиция), екінші жартыжылдықта: емтихан (психологиялық мінез бен көңіл-күйді жеткізуге арналған елестетуі бойынша салынған шығармашылық портрет);

      4) 4 сынып – бірінші жартыжылдықта: сынақ (жобаның эскизі), екінші жартыжылдықта: емтихан (қорытынды шығармашылық жобаны қорғау).

      64. Бағалау өлшемшарттары:

      1) "5" "өте жақсы" бағасы – өз бетінше орындалуы, оқу міндеттері жоғары деңгейде орындалған, жұмыс идеясының ерекшелігімен, сауатты орындалуымен, шығарамашылық тәсілімен ерекшеленеді;

      2) "4" "жақсы" бағасы – жұмыс орындалған, қойылған оқу міндеттері шешілген, шағын қателері бар;

      3) "3" "қанағаттанарлық" бағасы – жұмыс орындалған, өрескел қателері бар;

      4) "2" "қанағаттанарлық емес бағасы" – талаптарға толық сәйкес келмеу, жобаның орындалу деңгейі оқу кезеңіне сәйкес келмейді, оқу міндеті орындалмаған;

      5) "Сынақ" (баға қойылмайды) – жұмыс оқытудың осы кезеңінің деңгейіне сәйкес.

Балалар көркемөнер мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Қолданбалы композиция" пәні бойынша білім беру бағдарламасы

      Ескерту. Бұйрық білім беру бағдарламасымен толықтырылды – ҚР Білім және ғылым министрінің 04.02.2019 № 64 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-тарау. Жалпы ережелер

      1. Балалар көркемөнер мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Қолданбалы композиция" пәні бойынша білім беру бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) "Қолданбалы композиция" пәніне оқытудың мақсатын, оқыту нәтижелерін және мазмұнын, білім беру процесін ұйымдастыруды, оларды іске асыру тәсілдері мен әдістерін, оқыту нәтижелерін бағалау өлшемшарттарын қамтитын білім берудің негізгі сипаттамаларының біртұтас кешенін анықтайды.

      2. Осы Бағдарламада келесі түсініктер қолданылады:

      1) асимметрия – кеңістіктік композицияны ұйымдастыру кезіндегі симметрияның болмауы немесе бұзылуы;

      2) бейнелеу өнеріндегі үйлесімділік – формалар мен түстердің үйлесімділігі, мейлінше үлкен үйлесімділікке ие болатын және осыға байланысты көру арқылы қабылдауға барынша жағымды бейне бөліктерінің өзара байланысы;

      3) бөлшектеу – бейненің бөлшектерін мұқият өңдеу;

      4) колорит – суреттегі жалпы реңкке бағындырылған барлық түстердің өзара байланысы, оның түстік қатары;

      5) композиция – көркемдік форманы ұйымдастыратын маңызды компонент, шығармаға бірлік пен тұтастық, оның элементтерін бір-біріне бағындыруды және суретшінің барлық ойын жеткізеді;

      6) сәндік – ғимаратты (алдыңғы бетін, интерьерді) немесе бұйымды безендіру жүйесі;

      7) симметрия – шынайылықтың фундаменталды қасиеттеріне негізделген бейнелеу, қолданбалы-сәндік өнеріндегі және құрылыстағы көркемдік шығармаларды үйлестіру қағидаты;

      8) орнамент – құрамдас элементтерінің қайталануы және кезектесуіне негізделген өрнек;

      9) өнердегі стильдеу – стильдерге немесе тарихи кезеңдерге тән ерекшеліктерді арнайы немесе ерекшелеп ұқсату;

      10) тепе-теңдік – барлық элементтері өзара тепе-теңдестірілген композицияның күйі.

      3. Бағдарламаның мақсаты: Бағдарламаны меңгеру процесінде алған көркемдік-орындаушылық және теориялық білімдері, біліктері және дағдылары негізінде білім алушы тұлғасының рухани-адамгершілік дамуына жағдай жасау.

      4. Бағдарламаның міндеттері:

      1) композицияның негізгі заңдарымен, заңдылықтарымен, ережелерімен және тәсілдерімен танысу, оларды әртүрлі материалдарда және техникаларда қолдану;

      2) шығармашылық бастамалар анық көрінетін көлөнердің озық үлгілерімен танысу;

      3) реңк пен түстің мәнерлеу мүмкіндіктерін үйрену;

      4) дайындық материалдарымен: этюдтермен, нобайлармен, эскиздермен өз бетінше жұмыс істеу дағдыларына оқыту;

      5) білім алушыларды халықтық және дәстүрлі емес сәндік-қолданбалы өнердің түрлеріне араластыру;

      6) сәндік-қолданбалы өнер тілінің көркемдік-мәнерлік ерекшеліктерін түсіну;

      7) білім алушылардың шығармашылық қызметі тәжірибесін алуы;

      8) білім алушылардың шығармашылық белсенділіктерін және көркемдік қабілеттерін дамыту;

      9) әлем халықтарының рухани және мәдени құндылықтарын меңгеру.

      5. Бағдарламаны меңгеру мерзімі - үш жылды құрайды. Негізгі, жалпы орта білімді аяқтамаған, бірақ көркемөнер саласындағы техникалық және кәсіптік білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарына оқуға түсуді жоспарлап отырған балалар үшін, білім алушылардың ата-аналарының сұранысы бойынша Бағдарламаны меңгеру мерзімі бір жылға ұлғайтылуы мүмкін.

      6. Бағдарламаны іске асыруға арналған оқыту уақытының көлемі осы бұйырықтың 2-қосымшасында көрсетілген балалар көркемөнер мектептерінің үлгілік оқу жоспарына сәйкес анықталады. Оқыту 2 сыныптан басталады. Оқыту топтық формада іске асырылады. Топтағы білім алушылардың сандық құрамы – кемінде 8 адам және 15 адамнан көп емес.

2-тарау. Білім беру процесін ұйымдастыру, оқытудың тәсілдері мен әдістері

      7. Оқу пәнінің мақсаты тұлғалық, танымдық, коммуникативтік және әлеуметтік дамытудың негізгі міндеттер жүйесі арқылы іске асырылады. Оқытудың мазмұны оқу процесінде қалыптасатын іс-әрекет тәсілдерімен, көркемдік шығармашылықпен араласу формаларымен байланыста іске асырылады.

      8. Бағдарламаның ерекшелігі білім алушылардың бейнелеу, көркемдік-құрастыру қабілеттерін, ерекше ойлауын, шығармашылық даралығын дамытуға бағытталуы болып табылады.

      9. Пән білім алушыларды дәстүрлі оқытуға, әр білім алушыға жеке-сараланған тәсілмен оқытуға, көркемдік-бейнелі ойлауын дамытуға, балалардың рухани және мәдени құндылықтарды меңгеруіне, бейнелеу өнері саласындағы дарынды балаларды анықтауға бағытталған.

      10. Педагог оқу міндеттерін белгілеудегі икемділік, әр баланы оқыту стратегиясын қалыптастыру мүмкіндіктері есебінен әр білім алушыға жеке тәсілмен келуді іске асыруға жағдай жасайды.

      11. Бағдарламаның мақсатына қол жеткізу қағидаттары:

      1) балалардың табиғи қабілеттерін дамытудағы біртіндеушілік;

      2) көркемдік шығармашылықтың даму ерекшеліктерін меңгерудегі қатаң жүйелілік;

      3) сабақтардың жүйелілігі және ұдайылығы;

      4) оқу процесінің мақсаттылығы.

      12. Бағдарлама білім алушыға өнер мен өмірдің өзара байланыс жүйесі туралы тұтас түсінікті қалыптастыруға жағдай жасайды, балалардың өмірлік тәжірибесін, қоршаған шынайылықтан нақты мысалдарды кеңінен тартуды қарастырады. Бақылау және қоршаған шынайылықты эстетикалық сезіну негізінде жүргізілетін жұмыс балалардың Бағдарлама материалдарын меңгеруінің маңызды шарттары болып табылады.

      13. Бағдарлама дарындылығы, дайындығы және жалпы дамуы түрлі деңгейдегі балаларға арналған. Педагог бейнелеу өнері бойынша білімді меңгеруде қолжетімділікке, сатылылыққа және жүйелілікке ерекше көңіл бөледі.

      14. Бағдарлама білім алушының жеке тұлғалық қасиеттерін дамытуға ықпал етеді:

      1) көркемдік бейнелеу қызметіндегі білімді меңгереді;

      2) бейнелеу өнері саласындағы терминдерді меңгереді;

      3) оқу материалдарымен жұмыс істеу білігін меңгереді;

      4) білім алушылардың шығармашылық қызмет тәжірибесін алады.

      15. Психологиялық-педагогикалық қолдау:

      1) білім алушының даралығына сәйкес оның тұлғалық, зияткерлік және әлеуметтік дамуына, өзін өзі кәсіби анықтауына, зияткерлік-тұлғалық мүмкіндіктерін ескере отырып, шығармашылық қабілеттерін дамытуға жағдай жасауға;

      2) білім алушының бойында оқуға деген оң уәждемесін қалыптастыруға;

      3) білім алушының тұлға ретінде дамуына және өзін өзі жетілдіруіне ықпал ететіндей тұлғаға өзін өзі тануда, олардың өзіне шынайы баға беруіне және нақты өмірлік жағдайларда бейімделуінде, қиын жағдайларды жеңуде және эмоциялық тұрақтылыққа қол жеткізуде көмек көрсетуге;

      4) Бағдарламаның мақсаты мен міндеттеріне сәйкес білім алушыға психологиялық көмек көрсетуге және қолдауға бағытталған.

      16. Бағдарлама білім алушының жас және жеке ерекшеліктерін ескереді, білім алушылардың функционалдық сауаттылықтарғын дамытуға, негізгі және пәндік құзыреттіліктеріне қол жеткізуге бағытталған.

      17. Бағдарламаның әдістемелік негізі:

      1) тұлғаны қалыптастырудың тұтастық тәсіл тұжырымдамасы;

      2) оқытудағы жас, жеке-қызметтік, жеке-сараланған және мәселелі-зерттеу тәсілдері;

      3) заманауи педагогиканың жалпы дидактикалық постулаттары, білім беру процесінің белгіленген мазмұны, формалары және тәсілдері;

      4) оқытудың дамытушылық мәнмәтініндегі білім алушының шығармашылық және орындаушылық қабілеттерін дамыту мәселелерін әзірлеу;

      5) көрнекті педгогтер мен өнер танушылардың теориялық ережелері мен әдістемелік нұсқаулары.

      18. Оқу материалының мазмұнын іріктеудің педагогикалық қағидаттары:

      1) ғылыми-әдістемелік негіздеме және қолжетімділік қағидаты оқу-тәрбие процесін заманауи педагогикалық және психологиялық ғылымдардың жетістіктері, өнертану теориясы мен тарихы негізінде құруды талап етеді. Педагог дидактиканың ережелерін басшылыққа алады: қарапайымнан күрделіге, жеңілден қиынға, атақтыда белгісізге;

      2) жүйелілік қағидаты оқу-тәрбие процесін ұйымдастыруда оқытудың барлық элементтерінің байланысының болуын болжайды;

      3) көрнекілік қағидаты – оқытылатын сабақтардың тақырыптарының мәнін түсінуді қамтамасыз ететін әртүрлі құралдар мен тәсілдерді қолдану;

      4) педагогтің басшылық рөлі кезіндегі түсінушілік және белсенділік қағидаты оқу процесіне деген саналы көзқарасты, сабақтарда білім алушылардың алдына қойылған нақты міндеттерді түсінуді.

      19. "Қолданбалы композиция" пәніне топтық оқытудың ерекшелігі оқыту әдістерін, құралдарын, оқыту формаларын және оқу-әдістемелік кешенін таңдаудың түрлілігін болжайды.

      20. Қойылған міндеттерді орындау үшін қолданылатын оқыту әдістері:

      1) ауызша әдіс – түсіндіру, қарастыру, талдау;

      2) көрнекілік – шығармашылық жұмыстарды, бейне материалдарды қарау, білім алушылардың жалпы даму деңгейін аттыру үшін көрмелерге, мұражайларға бару;

      3) практикалық – мұқият пысықтау үшін тұтас шығарманы ұсақ бөліктерге бөлу және кейіннен тұтасты ұйымдастыру;

      4) талдау – салыстыру және жалпылау, қисынды ойлауды дамыту;

      5) эмоциялық – ассоцияларды, бейнелерді іріктеу, көркемдік әсерлерді құру.

      21. Әдістерді таңдау білім алушының жасына және жеке ерекшеліктеріне, физикалық қабілеттеріне, көркемдік қабілеттерінің даму деңгейіне байланысты болады.

      22. Педагог заманауи өнер мектептерінде Бағдарламаны іске асыруда интерактивті білім беру технологияларын, сабақтардың классикалық және дәстүрлі емес түрлерін қолданады.

      23. Педагогтің білім алушылармен топтық жүргізетін сабақтары сыныптағы оқу-тәрбие жұмысының негізгі формасы болып табылады. Сабақ жоспары бір уақытта жүргізілетін теориялық және практикалық сабақтардан құралады.

      24. Жұмыстың сабақтан тыс формаларының түрлері:

      1) тақырыптық көрмелерге бару;

      2) өнер туралы фильмдерді қарау;

      3) мұражайларға, суретшілердің шеберханаларына бару;

      4) байқауларға, балалардың жұмыстарының көрмесіне қатысу.

      25. Осы Бағдарлама негізінде педагог білім беру процесін ұйымдастырудың осы сынып үшін ұтымды және барынша тиімді мазмұнын, әдістерін және тәсілдерін анықтайтын оқу жұмыс бағдарламасын әзірлейді. Педагог Бағдарламадан сыныптың білім алушыларының дайындық дейңгейіне сәйкес келетін тақырыптарды таңдайды.

      26. Оқу жұмыс бағдарламасының құрылымдық элементтері:

      1) титул парағы;

      2) түсінік хат;

      3) оқу қызметін жоспарлау;

      4) оқу процесін оқу-әдістемелік қамтамасыз ету.

      27. Титул парағындағы негізгі мағлұматтар:

      1) білім беру ұйымының аталуы;

      2) оқу пәнінің аталуы;

      3) оқу жұмыс бағдарламасы арнайы әзірленген сыныпты көрсету;

      4) оқу жұмыс бағдарламасының жұмыс мерзімі (оқу жылы);

      5) педагог туралы қысқа мағлұмат;

      6) білім беру ұйымы басшысының оқу жұмыс жоспарын бекіткендігін белгілеуге арналған орын.

      28. Түсінік хаттың мазмұны:

      1) осы Бағдарлама негіздеме ретінде;

      2) аталған сыныпта пәнді оқыту кезіндегі өзекті педагогикалық мақсат және міндеттер;

      3) аталған сыныптағы оқыту ерекшеліктері (дамытушылық, түзету-дамытушылық, дарынды балалармен жұмыс);

      4) аталған сыныпта жұмысты ұйымдастырудағы ерекшеліктер мен мәселелер;

      5) өзгерістердің себептері мен мақсаттылығын нұсқай отырып, бөлек тақырыптық блоктарды (тарауларды) меңгеру мерзімдерін және (немесе) уақытын өзгерту туралы ақпарат.

      29. "Оқу қызметін жоспарлау" тарауы білім алушы қызметінің сипатын ерекшелейтін тақырыптық күнтізбелік жоспардан, сыныптар бойынша репертуарлық тізбеден құралады.

      30. "Оқу процесін оқу-тақырыптық қамтамасыз ету" тарауының мазмұны:

      1) білім алушыға арналған танымдық әдебиеттер тізбесі;

      2) педагогке арналған әдістемелік әдебиеттер тізбесі;

      3) оқу-көрнекілік құралдардың тізбесі.

      31. Педагогтің оқу жұмыс бағдарламасы әдістемелік кеңестің отырысында қарастырылады және білім беру ұйымының басшысы оқу жылы басталғанға дейін бекітеді.

      32. Бағдарлама сызу, технология пәндері бойынша білімді және құралдарды қолданудың практикалық дағдыларын пайдалана отырып сәндік-қолданбалы өнердің түрлері туралы: көркемдік кермика, жазба және ағашты ою, шыныға жазу, металды көркемдік өңдеу, батик, гобелен, көркемдік кестелеу, жұмсақ ойыншық (мектептің таңдауы бойынша) білімді қалыптастырады.

      33. Білім алушы халықтық сәндік кәсіп пен қолөнердің түрлерінің технологияларын үйренеді, материалдармен, құралдармен, көрнекілік материалдармен жұмыс істеуді үйренеді, сәндік жұмыстарды орындау бойынша дағдыларды меңгереді.

      34. Сабақтардағы жұмыс жеңілден күрделіге қағидаты бойынша жүргізіледі: сызбалық сызықтық әзірлемелерден, реңктік және түстік эскиздерден бастап жұмыстың өзін орындағанға дейін.

      35 Бұйымды жасау технологиясына және материалдармен және құралдармен жұмыс істеу кезіндегі талап етілетін техникалық қауіпсіздікке байланысты, әр сыныпта білім алушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес тапсырмалар біртіндеп күрделендіріледі.

      36. Қолданбалы композицияны орындау кезеңдерінің сызбасы:

      1) ұсынылатын тақырыптар туралы шолу әңгіме;

      2) сюжетті және орындау техникасын таңдау;

      3) дайындық бейнелеу материалдарын жинау және материалдық мәдениетті зерттеу;

      4) реңктік фор-эскиздер;

      5) түстану, композиция заңдары, орындау техникасы бойынша жаттығулар;

      6) реңктік-композициялық эскиздердің нұсқасы;

      7) түстік реңктік эскиздердің нұсқалары;

      8) картонды орындау.

      37. Оқыту кезінде педагог сәндік композицияларды құру тәртібін сақтайды:

      1) шығармашылық түпкі ойы (халық өнерінің мазмұны, оның бұйымдарында халықтың эстетикалық идеалының, қоршаған әлемнің әсемдігі туралы түсініктерінің көрінуі; халық өнері бұйымдарының негізгі ерекшеліктері, білім алушылардың озық халықтық қолөнер бұйымдарының түпнұсқа және көшірме түрінде таныстыру; заманауи мәдениеттегі халықтық сәндік-қолданбалы өнердің рөлі мен мәні;

      2) композицияның доминанттарын ерекшелеу;

      3) композицияның субдоминанттарын және кейінгі қызығушылық саласын құру;

      4) композицияның объектілері мен элементтерінің арасында визуалды қызығушылықтарын бөлу.

      38. Өз бетінше жүргізілетін сабақтар үнемі және жүйелі түрде жүргізіледі. Жұмыс көлемі балалардың жалпы білім беру бағдарламаларын игеруімен қатар үй тапсырмасына дайындалуға кететін уақыт шығыны ескеріліп анықталады.

      39. Жеке үй тапсырмасы бірнеше тәсілмен және педагогтің нұсқауына сәйкес жүргізіледі. Ең алдымен ең күрделі тапсырмалар пысықталады. Білім алушының ақыл-ой және физикалық мүмкіндіктерін есепке алып қандай да бір тапсырманы орындауға жұмсалатын уақытты анықтайды.

      40. Өз бетінше жүргізілетін сабақтардың түрлері;

      1) композицияның эскиздерімен жұмыс;

      2) практикалық тапсырманың тақырыбына сәйкес қоршаған өмірді бақылау;

      3) втапсырманың тақырыбына байланысты нобайларды, сызбаларды және эскиздерді орындау;

      4) композициялық ойлауды дамытуға арналған жаттығулар (түстің колорит сезімі, композициялық тұтастық сезімі);

      5) композициялық тапсырманы әзірлеуге арналған жаңа материалды меңгеру;

      6) әдеби және мұражай көздері бойынша кейіпкерлердің тұрмыс тарихын және мінездерін зерттеу (кітаптар, костюмдер, журналдар, өнер туындылары).

      41. "Қолданбалы композиция", "Сурет", "Кескіндеме", "Станокті композиция" пәндерінің пәнаралық байланыстары білім алушыларды заттар әлемін тұтас қабылдауға түрткі болады.

3-тарау. Оқыту мазмұны және Бағдарламаны меңгерудегі күтілетін нәтижелер

      42. 2 сыныптағы Бағдарлама талаптары:

      1) білім алушы қолданбалы композицияның станокті композициядан айырмашылығын меңгереді, қарапайым композициялық түсініктермен, "сәндік", "өрнек", "симметрия" және "асимметрия" түсініктерімен, дақтың, сызықтың мәнерлілігімен, олардың композициядағы рөлімен танысады;

      2) білім алушы форматты, бейненің жазықтығының өлшемін таңдауды, сәндік композицияның бейнелеу бетін ұйымдастыруды үйренеді, өзара бағыну және үйлесімділік негізінде композицияның бірлігі мен тұтастығын ұстанады, түстік қатынастардың үйлесімділігін сақтайды;

      3) білім алушының бейнелі ойлауы, қиялы, көркемдік байқампаздығы, шығармашылық әлеуеті дамиды.

      43. 2 сыныптағы оқу пәнінің мазмұны.

      Тақырыптық жоспарлау.

      1-тақырып. Кіріспе сабақ. Сәндік-қолданбалы өнері, оның түрлері туралы әңгіме. 2 сыныпта ұсынылған ("ши", батик, ағашқа жазу, бетперде, тұзды қамырдан панно, маржан, жіптермен кестелеу) сәндік-қолданбалы өнері бұйымдарын дайындау технологиясы.

      2-тақырып. Сәндік-қолданбалы өнер түрі мен болашақ бұйымның тақырыбын таңдау. Сәндік-қолданбалы өнер түрлерінің технологиялары туралы жалпы түсінік. Түрлі материалдардың сәндік мүмкіндіктері. Қажетті материалдарды таңдау. Құрал-жабдықтар және материалдармен жұмыс кезіндегі қауіпсіздік техникасы.

      3-тақырып. Негізгі эскиздеу. Композициялық және түстік-тондық шешім. Композициядағы тепе-теңдік пен біртұтастық. Материалды түстік эскизде беру ерекшеліктері.

      4-тақырып. Түрлі құрал-жабдықтарды қолдану кезіндегі қауіпсіздік техникасы. Дайындау технологиясы. Түрлі құрал-жабдықтар мен материалдарды қолдану. Жұмыс орнын ұйымдастыру.

      5-тақырып.Материалмен жұмыс. Түрлі материалдардың сәндік қасиеттері мен орындау техникасының ерекшеліктері.

      Жұмыстарға қойылатын талаптар:

      1) "ши" - техникасы өте көп еңбек сіңіруді қажет ететіндіктен, кішкене көлемдегі ши. Ою-өрнек, күрделі емес композиция, жазықтықтағы шешім мүмкіндігі, яғни көлемді бермей-ақ. Ши кезең-кезеңмен орындалады: эскизге сәйкес иірілген жіппен шиді орау, негіздерін рейкаға жіппен бекіту.

      Материалдары: ши шырпылары, жүннен иірілген жіп, негіздің жіптері, арқауланған немесе жіңішке қармақ бау, рейкалар;

      2) маржанмен, жіптермен кестелеу – эскизге сәйкес матаның бейтарап фонында күрделі емес мотив орындалады. Фонның кеңістігі бос қалады. Жұмыс орындалғанан кейін кестелеу техникасы. Маржаннан сәндік панно орындалады. Материалдар: негізгі мата немесе канва, кергіш немесе кестелеуге арналған кергіш, маржан немесе "мулине" жіптері, багетті рама, инелер, оймақ;

      3) жұмсақ ойыншық – сәндік-жазықтық (қабырғалық) немесе қарапайым пішілген көлемді. Детальдарды пішу сызу бойынша эскизге сәйкес орындалады. Негізгі форма ішіне поролон немесе синтепон салынып тігіледі. Тігістер – ішкі машиналық немесе қолмен жасырын тігіс түрі. Қатты қағаздан негіз қолданылуы мүмкін. Бұйым сәндік элементтермен безендіріледі.

      Материалдар: түрлі фактуралар маталар, калька немесе миллиметрлік қағаз, қатты қағаз, инелер, поролон, синтепон, жасанды жүн, тесьма, түймелер;

      4) Батик – суық, түйінді аралас техникада. Сызықтық суретті эскизден матаға түсіру. Суреттің контурын резервті құраммен құрсау. Жұмыс батикке арналған бояулармен орындалады. Композицияда кеңістік берілмеген (түстік "растяжкалардың" көмегімен фонды ойластыру), күрделі емес.

      Материал: кергіш, табиғи немесе жасанды жібек, бөз, батикке арналған бояулар, резервті құрам;

      5) папье-маше – адамның бетінің табиғи өлшеміндегі бетперде немесе кішкене бетперделерден композиция немесе ваза. Ермексаздан форма илеп жасалады. Формаға қағаз қабат-қабат бойынша жапсырылады. Толық кепкен соң жұқа наждақ қағазбен жеңіл өңделеді және ПВА желімімен, ақ гуашьпен грунтталады. Нобайға сәйкес жазу жазылады. Қосымша сәндік элементтер қолданылады. Бұйымға лак жағылады.

      Материал: ермексаз, қағаз немесе папье-маше массасы, поливинилацетат (ПВА) желімі немесе клейстер, жұқа наждак қағаз, гуашь немесе акрил, нитроцеллюлоза (НЦ) немесе (пентафталь) (ПФ);

      6) көркем жазу - ағаш, шыны, керамикадан жасалған сувенирлер. Дайын бұйымдар, ағаш, шыны заттар немесе өз бетімен орындалған керамика қолданылады. Оларға гуашь темпера немесе акрилмен жазылады. Дайын жұмысқа лак жағылады.

      Материалдар: ағаш кәдесый пішіндер, сәндік тақтайшалар, қобдишалар, керамикалық бұйымдар немесе шыны ыдыс, гуашь, темпера, акрил шыны мен керамикаға арналған бояулар, нитроцеллюлоза (НЦ) немесе (пентафталь) (ПФ).

      7) тұзды қамырдан илеп жасау – дөңгелек пластика немесе көлемді композиция. Жасалған пішіндер немесе көлемді композиция элементтері суық немесе ыстық тәсілмен кептіріледі, бояу үшін грунтталады (алдын ала боялған қамыр пайдаланылуы мүмкін). Бұйым нобайға сәйкес жазылады және мата, таспа, сым темір, моншақтар, түймелер, ағаш шарлар сәндік элементтермен толықтырылады.

      Материал: түрлі түстегі тұзды қамыр, гуашь, темпера немесе акрил, ағаш-талшықты плитадан жасалған планшет, "Момент" немесе "супержелім" желімі, планшетті қаптау үшін ата, лак.

      44. 2 сыныптың Бағдарламасын игеруден күтілетін нәтижелер.

      2 сыныпта оқу жылының соңында білім алушы келесі білім, білік және дағдыларға ие болады:

      1) сәндік-қолданбалы өнер түрлерін біледі;

      2) қазақ ою-өрнектерінің және ою-өрнектерінің стилистикалық ерекшеліктерін біледі;

      3) тақырып мәселесін шешу үшін алдын ала нобайлауда өз бетінше ізденіс жүргізе алады;

      4) өзінің шығармашылық идеясын жүзеге асыру үшін сәндік-қолданбалы өнерде таңдалған орындау техникасын ескере отырып, композициялық құрылым заңдары, ережелері және тәсілдерін қолдану (кереғарлық пен нюанс, ырғақ пен ырғақтық қозғалыстар, стилизация, симметрия мен асимметрия) дағдыларына ие болған;

      5) нобайда сәндік-қолданбалы өнердің таңдап алынған түрінің сипаттамалық ерекшеліктерін жеткізе алады;

      6) нобайдан дайын шығармаға дейінгі жұмысты бірізді жүргізе алады;

      7) сәндік-қолданбалы өнер бұйымдарын дайындалудың түрлі күрделі емес технологиялық тәсілдерін қолдана біледі;

      8) көркемдік бұйымдарды дайындау үшін қажетті материалдарды өз бетімен таңдай алады;

      9) түрлі материалдардың сәндік мүмкіндіктерін қолдана алады;

      10) түрлі аспаптармен және материалдармен жұмыс істеудің алғашқы тәжірибелік дағдыларынына ие;

      11) түрлі құрал-жабдықтар және материалдармен жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік техникасын біледі және сақтайды;

      12) қауіпсіздік техникасын ескере отырып, өз бетімен жұмыс орнын ұйымдастыра алады.

      45. 3 сыныптағы Бағдарлама талаптары:

      1) қолданбалы композиция бойынша дағдылар бекітіледі және тереңдетіледі, сәндік-қолданбалы өнердің түрлерімен жұмыс дағдылары меңгеріледі, тапсырмалардың "жеңілден күрделіге қарай" реті сақталады, білім алушы жеке қағаз беттерінде қысқа жаттығуларды, ұзақ мерзімді жұмыстардың эскиздерін және материалдарда жұмысты орындайды;

      2) қолданбалы композицияның міндеттері тереңдетіледі және күрделендіріледі, табиғи материалдардан композиция құру технологиялары, панорамалық, табиғи, өсімдіктік нақышында стильдеу тәсілдері меңгеріледі;

      3) білім алушы композицияға сәндікті үйлесімді енгізу, көркемдік бейнені құру, композицияға шынайы және абстрактілі бөлшектерді енгізу дағдыларын меңгереді.

      46. 3 сыныптың оқу пәнінің мазмұны.

      1-тақырып: Кіріспе әңгіме 3 сыныптағы қолданбалы композицияның міндеттері. Сәндік-қолданбалы өнері, оның түрлері мен жанрлары туралы әңгіме. Сәндік-қолданбалы өнер түрлерін дайындау технологиясы. Бұл сынып үшін жаңа сәндік-қолданбалы өнер түрлері: гобелен, коллаж, костюм макеті, кілемдер. Композиция тәсілдерін сәндік-қолданбалы сипаттағы жұмыстарды орындауда қолдану.

      2-тақырып: Тақырып пен орындау технологиясын таңдау. Тақырып таңдау. Түрлі сәндік-қолданбалы өнер бұйымдарын орындау технологиясы.

      3-тақырып: Негізгі нобайлау. Композициялық орналастыру. Түстік-реңктңк шешім.

      4-тақырып: Қауіпсіздік техникасы. Түрлі құрал-жабдықтарды қолдану. Жұмыс тәсілдері. Жұмыс орнын ұйымдастыру.

      5-тақырып: Материалмен жұмыс. Орындау технологиясы. Түрлі материалдардың сәндік мүмкіндік былғары. Қажетті материалды таңдау. Түрлі материалдар мен олардың ерекшеліктері.

      47. 3 сыныптың Бағдарламасын игеруден күтілетін нәтижелер.

      3 сыныпта оқу жылының соңында білім алушы келесі білім, білік және дағдыларға ие болады:

      1) сәндік-қолданбалы өнердің жаңа түрлерінің негізгі ерекшеліктерін біледі: гобелен, кілем тоқу, көркемдік керамика, коллаж, костюм макеті, былғарыдан көркемдік бұйымдар;

      2) арнайы терминологияны біледі;

      3) өзін-өзі дамыту мақсатында өзінің шығармашылық мүмкіндіктерін кеңейте отырып, сәндік-қолданбалы өнердің жаңа түрлерін саналы түрде меңгере алады;

      4) өз бетімен сәндік-қолданбалы өнердің түрлерін таңдай алады және жобалық әзірлеме мен ары қарай дайындау үшін нақты бұйымды анықтай алады;

      5) жинақталған білім негізінде көркемдік және функционалдық қасиеттері, размерлері, болашақ бұйымды дайындаудың материалдары мен технологиясын толық көрсете алатын нобайлық жобаларды әзірлеу алады;

      6) болашақ бұйым үшін өз бетімен оның сәндік және функционалдық ерекшеліктеріне сәйкес материалдар таңдай алады;

      7) әрекеттің барлық жағдайында өзінің таңдауын негіздей алады;

      8) тәжірибелік жұмысты таңдап алынған қолданбалы өнерде қолданылатын технологиялық тәсілдерді қолдана отырып орындай алады;

      9) форма мен декор бірлігін түсіну негізінде заттарды әшекейлеу тәсілдері және дағдыларын меңгерген;

      10) бұйымды орындауда таңдап алынған техникада жұмысты өз бетімен, бірізділікпен орындайды;

      11) түрлі құрал-жабдықтармен жұмыс істеудің тәжірибелік дағдыларына ие;

      12) жұмыстың қауіпсіз тәсілдерін туралы білімді ескере отырып, қажетті құрал-жабдықтарды пайдалана алады ;

      13) қауіпсіздік техникасын ескере отырып, жұмыс орнын өз бетімен ұйымдастыра алады.

      48. 4 сыныптағы Бағдарлама талаптары:

      1) білім алушы сәндік-қолданбалы өнердің түрлерінің технологияларымен (металды көркемдеп өңдеу, коллаж, гобелен, костюнің макеті), әртүрлі материалдардың сәндік мүмкіндіктерімен, құралдармен жұмыс істеу тәсілдерімен танысады;

      2) бейнелі ойлау, бейнені стильдеу, қандай да бір материалды таңдау және оны сәндік композиция жасау кезінде сауатты қолдану, шығармашылық процестің мәні туралы түсінікті меңгеру, сәндік композициямен ретімен жұмыс жүргізу білігі әрі қарай жетілдіріледі;

      3) сәндік-қолданбалы өнер бұйымдарын әзірлеу технологиясы меңгеріледі: "чий", батик, ағашқа жазу, тұзды қамырдан панно жасау, бисермен, жіптермен тігу, көркемдік жазу, костюмнің макеті, коллаж, ілмелі кілемше, теріден жасалған көркемдік бұйымдар, ағашқы, металды, тасты көркемдеп өңдеу.

      49. 4 сыныптың оқу пәнінің мазмұны.

      Тақырыптық жоспарлау.

      Тақырып 1. Кіріспе әңгіме. 4 сыныптағы қолданбалы композицияның міндеттері. Сәндік-қолданбалы өнер бұйымдарын ("ши", батик, ағашқа жазу, тұздалған қамырдан панно, маржанмен, жіптермен кестелеу, көркемдік жазу, костюм макеті,коллаж, гобелен, ілгекті кілемше, былғарыдан көркемдік бұйымдар, ағаш, металл, тасты көркемдік өңдеу) дайындау технологиясы.

      2-тақырып: Тақырып пен сәндік-қолданбалы өнер түрін анықтау. Композициялық орналасу. Сәндік композициядағы түстік-тондық шешім. Орындау техникасы.

      3-тақырып: Негізгі эскиздеу. Композициялық және түстік-реңктік шешімдер. Нобайда аталған түрдің мазмұнды ерекшеліктерінің "имитациясы".

      4-тақырып. Қауіпсіздік техникасы бойынша әңгіме. Түрлі құрал-жабдықтарды қолдану. Түрлі сәндік-қолданбалы өнер түрлерінің технологиялары туралы жалпы түсінік. Түрлі материалдардың сәндік мүмкіндіктері. Қажетті материалдарды таңдау. Құрал-жабдықтар және материалдармен жұмыс кезіндегі қауіпсіздік техникасы.

      5-тақырып: Материалмен жұмыс. Жұмыс кезеңдері. Материалдардың ерекшеліктері. Бұйымды дайындау технологиясы. Түрлі құрал-жабдықтармен жұмыс тәсілдері.

      50. 4 сыныптың Бағдарламасын игеруден күтілетін нәтижелер.

      4 сыныпта оқу жылының соңында білім алушы келесі білім, білік және дағдыларға ие болады:

      1) сәндік-қолданбалы өнер технологияларының мен терминдері біледі;

      2) сәндік-қолданбалы өнер шығармаларында көркем бейнелерді құру үшін бейнелеу мен техникалық құралдарды саналы түрде таңдай алу;

      3) үйлесімді түстік үйлестіру мүмкіндіктерін сауатты пайдалана алады;

      4) өзінің шығармашылық жұмысында материалдардың созылғыштық мүмкіндіктерін біледі және қолдана алады;

      5) қажетті құрал-жабдықтарды сенімді пайдалана алады;

      6) білім алушылардың таңдауына сәйкес ұсынылған сәндік-қолданбалы өнер бойынша бұйымдардың түрлі технологиялық тәсілдерін меңгерген;

      7) композицияны құру кезінде төмендегі ережелер мен құралдарды қолдана біледі: тепе-теңдік, тұтастылық, статика, динамикасы, ашық және жабық композиция, симметрия және асимметрия, сюжеттік-мағыналық орталық;

      8) композициялық ойлау негіздерін біледі;

      9) сәндік композициялардың құрылымын талдай алады;

      10) бұйымдарды нақыштаужәне нақышты композициялар жасай алады;

      11) шығармашылық өзін-өзі дамытуға, эксперименттік ізденістер арқылы жеке жетістіктерді қалыптастыруға, алынған білім мен тәжірбиелік дағдыларды жинақтауға, материалдардың күтпеген комбинациялары мен жаңа өңдеу тәсілдерін, орындаудың аралас техникасын іздеуге, сонымен қатар, композиция негіздері мен көркемдік талғам туралы білімдеріне сүйенге отырып, нақыштықэклектикан қолдануға ұмтылады;

      12) тікенекті және кесетін құрал-жабдықтар, уландыратын материалдармен (лактар, еріткіштер) жұмыс істеу кезінде қауіпсіздік техникасын бұлжытпай орындау.

      51. Бағдарламаны игеруден күтілетін нәтижелер.

      Түлек біледі:

      1) сәндік композицияның заңдарын және берілген тақырыпты ашуда оларды қолдануды;

      2) заманауи өнерді дамытудың негізгі заңдылықтарын;

      3) бейнелеудің негізгі композициялық құралдарын;

      4) композицияны құрудың негізгі заңдылықтарын;

      5) сәндік композицияның мәнерлік және бейнелеу құралдары;

      6) композицияны құру кезіндегі материалдарды, құралдарды және техникаларды;

      7) стильдеудің ережелері мен ерекшеліктерін;

      8) түстанудың негіздерін;

      9) сұлба, өлшемділік, композицияның сюжеттік-композициялық орталығының тепе-теңдігі, ритм, статика, динамика түсініктерін біледі.

      Түлек:

      1) табиғи формаларды өз бетінше стильдей отырып, сәндік композицияны орындауды;

      2) сәндік композицияны құруға арналған бейнелеу элементтерін қолдануды (сызық, ритм, сұлба, символ);

      3) текстильмен, аппликация техникасында қағазбен, табиғи материалдармен жұмыс істеуді;

      4) тушьпен және пастельмен, әртүрлі бояу түрлерімен (акварель, гуашь, акрил, батикқа арналған бояулар) жұмыс істеуді;

      5) сауатты таңдалған реңктік түстік қатынастармен композицияның түстік үйлесімділігін құруды;

      6) композицияға сәндікті үйлесімді енгізуді;

      7) көркемдік бейнелерді жасауды;

      8) бейнелі ойлауды, бейнені стильдеуді, қандай да бір колоритті таңдауды, сәндік композицияның түстік қатарын біледі.

      Түлекте:

      1) табиғи материалдармен жұмыс;

      2) панорамалық, табиғи, өсімдіктік нақышында стильдеу тәсілдерін меңгеру;

      3) әртүрлі фактуралармен жұмыс істеу дағдылары қалыптасқан.

4-тарау. Оқыту нәтижелерін бағалау өлшемдері

      52. Үлгерімді бақылаудың мақсаты білім алушының Бағдарламаны игерудегі нәтижелілігін анықтау болып табылады.

      Көркемдік білім беруде нәтижелерді бағалау өлшемшарттары пән бойынша ағымдық үлгерім нәтижелерінен және байқауларда, көрмелерде алған бағаларынан құралады.

      53. Білім алушылардың Бағдарламаны игеруін бақылау сынақ түрінде, жылдық және қорытынды аттестаттау – емтихан түрінде іске асырылады.

      Аттестаттау формасы және білім алушыларға қойылатын бақылау-бағдарламалық талаптары:

      1) 2 сынып – бірінші жартыжылдықта: сынақ (кәдесый мүсіндерінің жиынтығы немесе шағын бедерлі панно), екінші жартыжылдықта: емтихан (тұзды қамырдан илеу);

      2) 3 сынып – бірінші жартыжылдықта: сынақ (қаңқалы манекенді және костюмді орындау), екінші жартыжылдықта: емтихан (кәдесыйлар жиынтығы немесе шағын сәнді панно);

      3) 4 сынып – бірініш жартыжылдықта: сынақ (болашақ бұйымның табиғи өлшемінде түстік эскизді орындау), екінші жартыжылдықта: емтихан (халық шығармашылығы нақышындағы сәндік композиция).

      54. Бағалау кезінде педагог білім алушы жұмысының келесі өлшемшарттарын ескереді:

      1) композицияның пластикалық шешімінің сәндігі және аяқталғандығы;

      2) форма мен түстің мәнерлігі;

      3) материалмен жұмыс істеу білігі, ерекшелігі.

      55. Бағалау өлшемшарттары:

      1) "5" "өте жақсы" бағасы – арнайы терминдерді өте жақсы білуі, сәндік композиция құрудың негізгі заңдарын білуі, композицияның базалық қағидаттары мен құралдарын практикада қолдануы (сызық және сұлба, стильдеу, кереғарлық және нюанс, колорит, акцент, симметрия және асимметрия, сюжеттік-композициялық орталық), түстік және ритмикалық құрылымның мәнерлігі, тепе-теңдік заңы, форма мен дақтың кереғарлық заңы, композицияның бөліктерінің шамаластығы және бір-біріне бағынуы, фор-эскиздермен жұмысты жүргізу, композициялық шешімнің көп болуы, жұмысты жүргізу реті: эскиздің идеясынан бастап жұмыстың материалда орындалуы; әртүрлі техникамен жұмыс (гуашь, тушь, аппликация, коллаж), блім алушының материалда композицияның өз бетінше орындауы, идеяның ерекшелігі, сауатты техникалық орындалуы, шығармашылық тәсіл;

      2) "4" "жақсы" бағасы – теориялық материалды Бағдарлама талаптарының деңгейінде білуі, арнайы терминтерді білуі, композициямен жұмысты ретімен жүргізуі, композицияның тақырыбын ашуы, жұмыстың материалды-техникалық сауатты орындалуы, аз мөлшерде қателердің, кемшіліктердің болуы;

      3) "3" "қанағаттанарлық" бағасы – теориялық материалды толық білмеуі, бейнелеу өнерінің терминдерін сенімсіз қолдануы, берілген тақырыптың композициялық шешімінің мәнерлі болмауы, жұмыстың материалда техникалық жағынан әлсіз орындалуы;

      4) "2" "қанағаттанарлық емес" бағасы – пәннің терминдерін білмеуі, композицияның құралдарымен тақырыпты аша алмауы, материалда жұмыстың техникалық жағынан сауатсыз орындалуы, өрескел қателердің болуы, білім алушының жұмысындағы аяқталмағандығы, ұқыпсыздығы, тиянақсыз орындалуы;

      5) "Сынақ" (баға қойылмайды) – жұмысы оқытудың осы кезеңінің деңгейіне сәйкес.

Балалар көркемөнер мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Мүсін" пәні бойынша білім беру бағдарламасы

      Ескерту. Бұйрық білім беру бағдарламасымен толықтырылды – ҚР Білім және ғылым министрінің 04.02.2019 № 64 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-тарау. Жалпы ережелер

      1. Балалар көркемөнер мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Мүсін" пәні бойынша білім беру бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) "Мүсін" пәніне оқытудың мақсатын, нәтижелерін және мазмұнын, білім беру процесін ұйымдастыруды, оларды іске асыру тәсілдері мен әдістерін, оқыту нәтижелерін бағалау өлшемшарттарын қамтитын білім берудің негізгі сипаттамаларының біртұтас кешенін анықтайды.

      2. Осы Бағдарламада келесі түсініктер қолданылады:

      1) әуе перспективасы – бақылаушы мен заттың арасындағы сәуле мен ауа кеңістігінің ұлғаюы салдарынан, бақылаушының көзінен алыстауы кезінде пайда болатын заттардың түстерінің, сұлбаларының және жарықтың түсу деңгейіне байланысты өзгеруі;

      2) бедер – жазықтықтағы шығып тұратын мүсіндік бейне;

      3) бейнелеу өнеріндегі стильдеу – композицияның тәсілі, бейнеленетін нысандары саналы түрде жеңілдету;

      4) дөңгелек мүсін – үш өлшемді көлемдегі (жан-жағынан көруге болатын) шығарма болып табылатын мүсіннің түрі;

      5) модельдеу – шығармашылық өнердегі сәуле мен көлеңке градацияларының (кескіндемеде, графикада) көмегімен немесе үш өлшемді көлемдегі формаларды (мүсінде әртүрлі материалдардан) пластикалық өңдеу варқылы заттар әлемінің көлемді кеңістіктік қасиеттерін анықтау;

      6) мүсін – шынайылықты кеңістіктік-көлемді формаларда көркемдік іске асырумен байланысты бейнелеу өнерінің түрі;

      7) мүсін технологиясындағы форма беру – түпнұсқалардың көшірмелерінің немесе гипсті модельдердің еденде орындалатын формаларын әзірлеу процесі;

      8) өрнек – заттарды (ыдыс, құрал және қару, текстиль бұйымдары, жихаздар, кітаптар), сәулеттік ғимараттарды, пластикалық өнер шығармаларын, денелерді безендіруге арналған ретті ритмикалық элементтерден құралған өрнек;

      9) перспектива – натурада байқалатын өлшемдердің қысқаруына, формалардың сұлбаларының және сәуле мен көлеңке қатынастарының өзгерістеріне сәйкес қандай да бір жазықтықта кеңістіктік нысандарды бейнелеу техникасы;

      10) ракурс – бейнелейтін заттың немесе адамның перспективадағы жеке бөліктерінің қысқаруы.

      3. Бағдарламаның мақсаты: мүсін арқылы білім алушынының көркемдік білім, эстетикалық тәрбие алуына, рухани-адамгершілік дамытуға жағдай жасау.

      4. Бағдарламаның міндеттері:

      1) жабдықтармен, әртүрлі пластикалық материалдармен танысу;

      2) қарапайым формалар мен заттарды мүсіндеу тәсілдерімен танысу;

      3) "мүсін", "көлемділік", "пропорция", "заттардың сипаты", "жазықтық", "сәндік", "бедер", "айнала шолу", "композиция" түсініктерін, пәннің негізгі терминдері туралы түсініктерді қалыптастыру;

      4) заттарды бақылау, оның көлемін, пропорциясын, формасын талдау білігін қалыптастыру;

      5) бедермен, есте сақтауы және елестетуі бойынша тақырыптық композициямен жұмыстын ретін үйрету;

      6) "форма", "ритм", "бұйымдардың пропорциялары мен өлшеміндегі шамаластық" түсініктерін қалыптастыру;

      7) табиғи формалар мен заттарды стильдеуді үйрету, кеңістік және перспектива түсініктеріне сәйкес тапсырмаларды біртіндеп күрделендіруді меңгеру;

      8) заттардың массасын, көлемін, пропорцияларын, тән қасиеттерін жеткізу блігін қалыптастыру;

      9) натураға қарап және есте сақтауы бойынша жұмыс істеу білігін қалыптастыру;

      10) бедерді, көлемді композицияны, жазуды және бұйымдарды сәндеп мүсіндеудің техникалық тәсілдерін қолдану білігін қалыптастыру;

      11) илеудің конструктивті және пластикалық тәсілдерін қалыптастыру;

      12) кеңістіктік елестетуді, көркемдік және ассоциативті ойлауды дамыту;

      13) шығармашылық даралықты қалыптастыру;

      14) отандық және әлемдік өнердің мұрасына араластыру.

      5. Бағдарламаны меңгеру мерзімі – төрт жыл. Негізгі, жалпы орта білімді аяқтамаған, бірақ көркемөнер саласындағы техникалық және кәсіптік білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарына оқуға түсуді жоспарлап отырған балалар үшін, білім алушылардың ата-аналарының немесе олардың орнын басатын тұлғалардың сұранысы бойынша Бағдарламаны меңгеру мерзімі бір жылға ұлғайтылуы мүмкін.

      6. Бағдарламаны іске асыруға арналған оқыту уақытының көлемі осы бұйырықтың 2-қосымшасында көрсетілген балалар көркемөнер мектебінің үлгілік оқу жоспарына сәйкес анықталады. Оқыту 2 сыныптан басталады. Оқыту топтық формада іске асырылады. Топтағы білім алушылардың сандық құрамы – кемінде 8 адам және 15 адамнан көп емес.

2-тарау. Білім беру процесін ұйымдастыру, оқытудың тәсілдері мен әдістері

      7. Оқу пәнінің мақсаты тұлғалық, танымдық, коммуникативтік және әлеуметтік дамытудың негізгі міндеттер жүйесі арқылы іске асырылады. Оқытудың мазмұны оқу процесінде қалыптасатын іс-әрекет тәсілдерімен, көркемдік шығармашылықпен араласу формаларымен байланыста іске асырылады.

      8. Бағдарламаның ерекшелігі білім алушылардың бейнелеу, көркемдік-құрастыру қабілеттерін, ерекше ойлауын, шығармашылық даралығын дамытуға бағытталуы болып табылады.

      9. Пән білім алушыларды дәстүрлі оқытуға, әр білім алушыға жеке-сараланған тәсілмен оқытуға, көркемдік-бейнелі ойлауын дамытуға, балалардың рухани және мәдени құндылықтарды меңгеруіне, бейнелеу өнері саласындағы дарынды балаларды анықтауға бағытталған.

      10. Педагог оқу міндеттерін белгілеудегі икемділік, әр баланы оқыту стратегиясын қалыптастыру мүмкіндіктері есебінен әр білім алушыға жеке тәсілмен келуді іске асыруға жағдай жасайды.

      11. Бағдарламаның мақсатына қол жеткізу қағидаттары:

      1) балалардың табиғи қабілеттерін дамытудағы біртіндеушілік;

      2) көркемдік шығармашылықтың даму ерекшеліктерін меңгерудегі қатаң жүйелілік;

      3) сабақтардың жүйелілігі және ұдайылығы;

      4) оқу процесінің мақсаттылығы.

      12. Бағдарлама білім алушыға өнер мен өмірдің өзара байланыс жүйесі туралы тұтас түсінікті қалыптастыруға жағдай жасайды, балалардың өмірлік тәжірибесін, қоршаған шынайылықтан нақты мысалдарды кеңінен тартуды қарастырады. Бақылау және қоршаған шынайылықты эстетикалық сезіну негізінде жүргізілетін жұмыс балалардың Бағдарлама материалдарын меңгеруінің маңызды шарттары болып табылады.

      13. Бағдарлама дарындылығы, дайындығы және жалпы дамуы түрлі деңгейдегі балаларға арналған. Педагог бейнелеу өнері бойынша білімді меңгеруде қолжетімділікке, сатылылыққа және жүйелілікке ерекше көңіл бөледі.

      14. Бағдарлама білім алушының жеке тұлғалық қасиеттерін дамытуға ықпал етеді:

      1) көркемдік бейнелеу қызметіндегі білімді меңгереді;

      2) бейнелеу өнері саласындағы терминдерді меңгереді;

      3) оқу материалдарымен жұмыс істеу білігін меңгереді;

      4) білім алушылардың шығармашылық қызмет тәжірибесін алады.

      15. Психологиялық-педагогикалық қолдау:

      1) білім алушының даралығына сәйкес оның тұлғалық, зияткерлік және әлеуметтік дамуына, өзін өзі кәсіби анықтауына, зияткерлік-тұлғалық мүмкіндіктерін ескере отырып, шығармашылық қабілеттерін дамытуға жағдай жасауға;

      2) білім алушының бойында оқуға деген оң уәждемесін қалыптастыруға;

      3) білім алушының тұлға ретінде дамуына және өзін өзі жетілдіруіне ықпал ететіндей тұлғаға өзін өзі тануда, олардың өзіне шынайы баға беруіне және нақты өмірлік жағдайларда бейімделуінде, қиын жағдайларды жеңуде және эмоциялық тұрақтылыққа қол жеткізуде көмек көрсетуге;

      4) Бағдарламаның мақсаты мен міндеттеріне сәйкес білім алушыға психологиялық көмек көрсетуге және қолдауға бағытталған.

      16. Бағдарлама білім алушының жас және жеке ерекшеліктерін ескереді, білім алушылардың функционалдық сауаттылықтарғын дамытуға, негізгі және пәндік құзыреттіліктеріне қол жеткізуге бағытталған.

      17. Бағдарламаның әдістемелік негізі:

      1) тұлғаны қалыптастырудың тұтастық тәсіл тұжырымдамасы;

      2) оқытудағы жас, жеке-қызметтік, жеке-сараланған және мәселелі-зерттеу тәсілдері;

      3) заманауи педагогиканың жалпы дидактикалық постулаттары, білім беру процесінің белгіленген мазмұны, формалары және тәсілдері;

      4) оқытудың дамытушылық мәнмәтініндегі білім алушының шығармашылық және орындаушылық қабілеттерін дамыту мәселелерін әзірлеу;

      5) көрнекті педгогтер мен өнер танушылардың теориялық ережелері мен әдістемелік нұсқаулары.

      18. Оқу материалының мазмұнын іріктеудің педагогикалық қағидаттары:

      1) ғылыми-әдістемелік негіздеме және қолжетімділік қағидаты оқу-тәрбие процесін заманауи педагогикалық және психологиялық ғылымдардың жетістіктері, өнертану теориясы мен тарихы негізінде құруды талап етеді. Педагог дидактиканың ережелерін басшылыққа алады: қарапайымнан күрделіге, жеңілден қиынға, атақтыда белгісізге;

      2) жүйелілік қағидаты оқу-тәрбие процесін ұйымдастыруда оқытудың барлық элементтерінің байланысының болуын болжайды;

      3) көрнекілік қағидаты – оқытылатын сабақтардың тақырыптарының мәнін түсінуді қамтамасыз ететін әртүрлі құралдар мен тәсілдерді қолдану;

      4) педагогтің басшылық рөлі кезіндегі түсінушілік және белсенділік қағидаты оқу процесіне деген саналы көзқарасты, сабақтарда білім алушылардың алдына қойылған нақты міндеттерді түсінуді.

      19. "Мүсін" пәніне топтық оқытудың ерекшелігі оқыту әдістерін, құралдарын, оқыту формаларын және оқу-әдістемелік кешенін таңдаудың вариативті болуына жағдай жасайды.

      20. Қойылған міндеттерді орындау үшін қолданылатын оқыту әдістері:

      1) ауызша әдіс – түсіндіру, қарастыру, талдау;

      2) көрнекілік – шығармашылық жұмыстарды, бейне материалдарды қарау, білім алушылардың жалпы даму деңгейін аттыру үшін көрмелерге, мұражайларға бару;

      3) практикалық – мұқият пысықтау үшін тұтас шығарманы ұсақ бөліктерге бөлу және кейіннен тұтасты ұйымдастыру;

      4) талдау – салыстыру және жалпылау, қисынды ойлауды дамыту;

      5) эмоциялық – ассоцияларды, бейнелерді іріктеу, көркемдік әсерлерді құру.

      21. Әдістерді таңдау білім алушының жасына және жеке ерекшеліктеріне, физикалық қабілеттеріне, көркемдік қабілеттерінің даму деңгейіне байланысты болады.

      22. Педагог заманауи өнер мектептерінде Бағдарламаны іске асыруда интерактивті білім беру технологияларын, сабақтардың классикалық және дәстүрлі емес түрлерін қолданады.

      23. Педагогтің білім алушылармен топтық жүргізетін сабақтары сыныптағы оқу-тәрбие жұмысының негізгі формасы болып табылады. Сабақ жоспары бір уақытта жүргізілетін теориялық және практикалық сабақтардан құралады

      24. Жұмыстың сабақтан тыс формаларының түрлері:

      1) тақырыптық көрмелерге бару;

      2) өнер туралы фильмдерді қарау;

      3) мұражайларға, суретшілердің шеберханаларына бару;

      4) байқауларға, балалардың жұмыстарының көрмесіне қатысу.

      25. Осы Бағдарлама негізінде педагог білім беру процесін ұйымдастырудың осы сынып үшін ұтымды және барынша тиімді мазмұнын, әдістерін және тәсілдерін анықтайтын оқу жұмыс бағдарламасын әзірлейді. Педагог Бағдарламадан сыныптың білім алушыларының дайындық дейңгейіне сәйкес келетін тақырыптарды таңдайды.

      26. Оқу жұмыс бағдарламасының құрылымдық элементтері:

      1) титул парағы;

      2) түсінік хат;

      3) оқу қызметін жоспарлау;

      4) оқу процесін оқу-әдістемелік қамтамасыз ету.

      27. Титул парағындағы негізгі мағлұматтар:

      1) білім беру ұйымының аталуы;

      2) оқу пәнінің аталуы;

      3) оқу жұмыс бағдарламасы арнайы әзірленген сыныпты көрсету;

      4) оқу жұмыс бағдарламасының жұмыс мерзімі (оқу жылы);

      5) педагог туралы қысқа мағлұмат;

      6) білім беру ұйымы басшысының оқу жұмыс жоспарын бекіткендігін белгілеуге арналған орын.

      28. Түсінік хаттың мазмұны:

      1) осы бағдарлама негіздеме ретінде;

      2) аталған сыныпта пәнді оқыту кезіндегі өзекті педагогикалық мақсат және міндеттер;

      3) аталған сыныптағы оқыту ерекшеліктері (дамытушылық, түзету-дамытушылық, дарынды балалармен жұмыс);

      4) аталған сыныпта жұмысты ұйымдастырудағы ерекшеліктер мен мәселелер;

      5) өзгерістердің себептері мен мақсаттылығын нұсқай отырып, бөлек тақырыптық блоктарды (тарауларды) меңгеру мерзімдерін және (немесе) уақытын өзгерту туралы ақпарат.

      29. "Оқу қызметін жоспарлау" тарауы білім алушы қызметінің сипатын ерекшелейтін тақырыптық күнтізбелік жоспардан, сыныптар бойынша репертуарлық тізбеден құралады.

      30. "Оқу процесін оқу-тақырыптық қамтамасыз ету" тарауының мазмұны:

      1) білім алушыға арналған танымдық әдебиеттер тізбесі;

      2) педагогке арналған әдістемелік әдебиеттер тізбесі;

      3) оқу-көрнекілік құралдардың тізбесі.

      31. Педагогтің оқу жұмыс бағдарламасы әдістемелік кеңестің отырысында қарастырылады және білім беру ұйымының басшысы оқу жылы басталғанға дейін бекітеді.

      32. "Мүсін" пәні көлем мен пропорцияны сезінуді, бейнелер арқылы өз ойын, эмоциясын жеткізуді, қолғалыс әсемдігін және формалардың пластикасын көруді үйретеді, материалды сезінуді дамытады, көз өлшемін жетілдіреді, қолдардың қимылының үйлесімділігін жақсартады, нәзік қолмен істелетін жұмыстарды істеу қабілетін және назарды ретке келтіруді пысықтайды.

      33. Оқыту білім алушы әрбір тапсырманы қатаң әдістемелік тәртіппен орындайтындай құрылады.

      34. Материалды сезінуді дамыту мақсатында педагог біілім алушыларды пластикалық материалдардың көркемдік және конструктивтік мүмкіндіктерінің ерекшеліктерімен таныстырады.

      35.Оқытудың барлық кезеңінде педагог білім алушылардың өз бетінше жүргізетін сабақтарына, оның даралығын сақтауға, бейнеленетін формалар мен пропорцияларға әдеттегі көріністерді өзінің табуына, бетті өңдеу тәсілін таңдауға көп көңіл бөледі.

      36. Натурамен жұмыс ұзақтығы жағынан балалардың жасына байланысты ұлғайтылады. Жоғары сыныптарда анатомиялық білімдеріне және жалпы бейнелеу сауатына, бейнені тереңірек шешуіне барынша қатаң талап қойылады.

      37. Білім алушы пластикалық материалдармен жұмыс істей отырып, қоршаған өмірдің нысандарын натураға қарап, есте сақтауы, сызбалары бойынша сауатты орындауды үйренеді: геометриялық денелер, тұрмыстық заттар, жануарлар, өсімдіктер, адамдар.

      38. Көлемді заттарды бейнелеу білім алушының кеңістіктік-бейнелі ойлауын қалыптастырады, көлемді форманы белсенді түрде тануға бағыттайды, білім алушыларға бейнеленетін объектілерге шығармашылық көзқараспен қарау дағдысын қалыптастырады.

      39. Өз бетінше жүргізілетін сабақтар үнемі және жүйелі түрде жүргізіледі. Жұмыс көлемі балалардың жалпы білім беру бағдарламаларын игеруімен қатар үй тапсырмасына дайындалуға кететін уақыт шығыны ескеріліп анықталады.

      40. Жеке үй тапсырмасы бірнеше тәсілмен және педагогтің нұсқауына сәйкес жүргізіледі. Ең алдымен ең күрделі тапсырмалар пысықталады. Білім алушының ақыл-ой және физикалық мүмкіндіктерін есепке алып қандай да бір тапсырманы орындауға жұмсалатын уақытты

      41. "Мүсін", "Сурет", "Композиция", "Компьютерлік графика және дизайн" пәндерінің пәнаралық байланыстары білім алушыларды заттар әлемін тұтас қабылдауға түрткі болады.

3-тарау. Оқыту мазмұны және Бағдарламаны меңгерудегі күтілетін нәтижелер

      42. 1 сыныптағы Бағдарлама талаптары:

      1) мүсін бедерімен, оның сан алуандылығымен және бедерде тапсырмаларды орындаумен, илеудің негізгі тәсілдерімен, кеңістіктікте негізгі заттарды құру туралы түсінікпен, мүсінмен жұмысқа кезеңмен сауатты орындау тәсілімен танысу;

      2) натураға қарап және есте сақтауы бойынша заттарды бейнелеудегі алғашқы дағдыларды меңгеру. Фигуралар мен заттардың пластикалық және композициялық байланыстары туралы түсінік.

      43. 1 сыныптағы оқу пәнінің мазмұны.

      Тақырыптық жоспарлау.

      1-тақырып. Кіріспе сабақ. Мүсін – бейнелеу өнерінің бір түрі. Мүсіннің түрлері: рельефті және дөңгелек. Құстар мен жануарлардың натурасына қарап сурет салу. Олардың құрылысымен танысу. Түрлі көзқарастан нобайларды орындау.

      2-тақырып. Геометриялық денелер. Күрделі көлемді формалардың негізінде жатқан қарапайым геометриялық денелер туралы түсінік. Көлемді форманы алу әдістері: конусты, цилиндрді, призманы. Қашау туралы түсінік. Жануарлар мен адамның бейнесін стилизациялау. Жұмыстардың декоративтілігі.

      3-тақырып. Бедер. Бедер, оның түрлері және сәулеттегі сәндеудегі ролі туралы әңгімелесу. Бедердің және оны қолдану аясының әр түрлілігі. Оқу бедері, бедерді жасау ерекшеліктері. Бедердегі көлем мен кеңістік.

      4-тақырып. Сынақ жарты жылдық жұмыс. Бедердегі тақырыптық композиция. Сынақ жұмысына қойылатын негізгі талаптар.

      5-тақырып. Дөңгелек мүсін. Дөңгелек мүсін туралы әңгімелесу. Дөңгелек мүсіннің түрлері. Нобайларда формалардың пластикалық шешімін іздеу. Дөңгелек мүсінді жасау кезеңдері.

      6-тақырып. Емтихан жұмысы. Дөңгелек мүсін. Қорытынды жұмысқа қойылатын негізгі талаптар. Дөңгелек мүсінде тақырыптық композицияны орындауға шығармашылық тұрғыдан қарау. Мүсіндік композицияны жасаудың негізгі қағидаттары.

      44. 1 сыныптың Бағдарламасын игеруден күтілетін нәтижелер.

      1 сыныпта оқу жылының соңында білім алушы келесі білім, білік және дағдыларға ие болады:

      1) мүсін түрлерін біледі;

      2) мүсіндік материалдардың ерекшеліктерін біледі және ермексазды, сазды пайдалана біледі;

      3) нобайларда тақырыптың шешімін өз бетінше шығармашылық іздеуді орындайды;

      4) тақырыптық композицияларға арналған нобайларды орындайды;

      5) қарапайым заттарға, құстар мен жануарлаға тән пропорцияларды, жалпы формаларын, ерекшеліктерін жеткізу, натураға қарап бедерде сатылап жұмыс істей алады;

      6) натураға қарап бедермен кезеңмен жұмыс ітеуді біледі;

      7) жануарлардың пластикалық формаларын жеткізе біледі;

      8) мүсінді сатылап илеу дағдысын біледі;

      9) дөңгелек мүсіннің бейнелеу құралдары туралы түсініктері бар;

      10) ұсақ формаларын жасамай адам сұлыбының сызбаларын орындайды;

      11) бір және екі фигуралы қаңқа мүсіні үшін нобайларда тақырыптың шешімін өз бетінше шығармашылық іздеуді орындайды;

      12) тақырыпты ашу мақсатында композициялық құрылымды анықтай алады;

      13) дөңгелек мүсінде пропорцияларды, тән ерекшеліктерді, қиын емес қозғалысты жеткізу дағдыларына ие болады;

      14) кейіпкерлердің мінездерін, көңіл-күйін жеткізе отырып, фигуралардың сюжеттік өзара байланысын анықтай біледі.

      45. 2 сыныптағы Бағдарлама талаптары:

      1) жұмысқа сауатты келу дағдысы бекітіледі, натуралық, сол сияқты композициялық тапсырмаларды күрделендіру негізінде білім алушылардың шеберліктерін дамыту және жетілдіру;

      2) күрделі бедерді композицияны кеңістіктік шешуді меңгеруді әрі қарай жетілдіру, пропорциялар мен қозғалыстарды, көлемді модельдеуді, фигуралардың эмоциялық өзара байланысын жеткізу дағдыларын жетілдіру.

      46. 2 сыныптағы оқу пәнінің мазмұны.

      Тақырыптық жоспарлау.

      1-тақырып. Кіріспе сабақ. Міндеттер мен қажетті материалдар туралы әңгімелесу. 2 сыныптың "Мүсін" пәні бойынша Бағдарлама талаптары.

      2-тақырып. Бедер. Бедердегі өсімдіктер. Натурадан бедерде жұмыс ерекшеліктерімен танысу. Алдыңғы тапсырманың натуралық суреттемелеріне тіреуішпен бедерді жасауды жүргізу жүйелілігі.

      3-тақырып. Жартыжылдық сынақ жұмысы. Бедерді өсімдік өрнегі. Өрнек элементтердің қайталануы және кезектесу реті. Өрнек түрлері: геометриялық, өсімдік, зооморфты. Өрнектің берілген форматтағы композициясы және ырғағы.

      4-тақырып. Жануарлар мен құстар. Жануарлар мен құстарды тұлыптардан және көрнекі құралдардан алып, салу. Олардың құрылымымен танысу.

      5-тақырып. Дөңгелек мүсін және анималистік жанр. Дөңгелек мүсіндегі жануарлар мен құстар. Пластика, пропорциялар және қозғалыс. Тақырыптық мүсіндегі композициялық шешімнің тұтастығы.

      6-тақырып. Емтихан жұмысы. Эмоциялық ахуал мен динамиканы жеткізуге дөңгелек мүсіндегі сюжеттік композиция.

      47. 2 сыныптың Бағдарламасын игеруден күтілетін нәтижелер.

      2 сыныпта оқу жылының соңында білім алушы келесі білім, білік және дағдыларға ие болады:

      1) қажетті материалдарды еркін пайдалана біледі (ермексазды, сазды, папье-маше);

      2) сымдық қаңқа мен көмекші жазықтықты дайындауды орындайды;

      3) жануарлар мен құстардың, сонымен қатар адамдардың түрлі түрлеріне тән ерекшеліктерді және пропорцияларды біледі;

      4) натуралық нобайлардың негізінде болашақ өз бетінше шығармашылық жұмыстың нобайларын орындайды;

      5) қаңқада модельдерді ұсақ формадан үлкен формаға дейін сатылап илеу дағдыларына ие;

      6) этюдтерді натураға қарап және еске түсіру арқылы қаңқа бетіне түсіреді;

      7) эмоциялық күйді (ойын, тыныштық, қорқыныш) жеткізе біледі;

      8) екі фигуралы композицияларды орындайды: пропорциялар, қозғалыстар, өзара байланыстар, ұсақ формаларды жасау.

      48. 3 сыныптағы Бағдарлама талаптары:

      1) білім алушының жұмыстарына талап жоғарылайды, композициямен дайындық жұмысына басты назар аударылады;

      2) елестетуі және қиялдауы бойынша тақырыптық композицияны орындау, қозғалыстағы адам фигурасының нобайларымен жұмыс.

      Тақырыптық жоспарлау.

      1-тақырып. Кіріспе сабақ. 3 сынып Бағдарламасының міндеттері. Қажетті материалдар. Жұмыс көлемімен, пайдаланылатын материалдармен және техникалармен танысу.

      2-тақырып. Бедер. Натурадан жасалған бедердің күрделі формаларын модельдеу қағидаты.

      3-тақырып. Сынақ жұмысы. Натуралық қойылым мен бедердің көлемдік ара қатынасы. Сызықтық перспектива, кеңістіктік және пропорциялар натюрморт рельефінде. Көпжоспарлы бедерде көлемдер мен тереңділіктердің ара қатынасын белгілеу.

      4-тақырып. Адамның бет-әлпетінің бөлшектерінің конструктивті ерекшеліктері. Алдын–ала нобайсыз натурадан жұмыс істеу. "Көмкеру" –материалдың тұтас кесегін қысқарту әдісімен жұмыс істеу.

      5-тақырып. Емтихан жұмысы. Дөңгелек мүсін. Қозғалыстағы адам фигурасының нобайларының негізінде түсінігі және елес-қиялы бойынша орындалған тақырыптық композиция.

      49. 3 сыныптың Бағдарламасын игеруден күтілетін нәтижелер.

      3 сыныпта оқу жылының соңында білім алушы келесі білім, білік және дағдыларға ие болады:

      1) бедердегі сызықтық перспективалар заңдылықтарын түсінеді;

      2) бедерде пропорциялық қатынастардығ көлемдерді, ракурстарды, қойылымның заттарының перспективалық қысқартылымдары, көкжиектік және вертикалды күрделі көп жоспарлы дөңгелек мүсіндегі) жазықтықтардың перспективаларын, мусіндік бедердің шарттылығына байланысты натюрморттың кеңістігінің тереңдігін жеткізе біледі;

      3) бедерде маталардың қыртыстарын илеу дағдыларына, сипатты және пластиканы жеткізу арқылы қыртыстардың бағыттарын көрсету цилиндрлік, доға түріндегі және сынған түрі;

      4) технологиялық сатылау бойынша көп жоспарлы бедерді илеуді орындайды;

      5) дөңгелек мүсіндегі көп фигуралы композицияларға арналған нобайларды өз бетінше жүзеге асыра алады;

      6) адам фигурасының пропорцияларын біледі және жеткізе алады;

      7) таңдалған тақырыпқа сәйкес көп фигуралы композицияда бөлек фигуралардың қозғалысының сипатын жеткізе біледі;

      8) динамикалық фигураларды олардың өзара байланысы жетістігі мен көп фигуралы композицияның тұтастығының пластикалық шешімімен ара қатынасын белгілей біледі;

      9) "қозғалыстағы" фигуралардың тұрақтылығын қамтамасыз етуді ескере отырып, өз бетінше қаңқаны орындайды;

      10) мүсіндік композициямен жұмыс істеу барысын өз бетінше сараптай алады және күрделі тән ерекшеліктерді және композицияның сюжеттік мәнерлілігін жеткізудегі мүмкін мәселелердің шешімін табады;

      11) форманың егжей-тегжейлі мұқият модельдеуін орындай алады;

      12) композицияның барлық бөлшектерін ортақ көркемдік арқауына бағындыра алады.

      50. 4 сыныптағы Бағдарлама талаптары:

      1) натураны тереңірек меңгеру, адам фигурасының анатомиялық құрылымының бөлшектерімен танысу, стильдеу, гротекс тәсілдері қолданылады;

      2) дөңгелек мүсіндегі ұзақ мерзімді емтихан жұмысын орындау – сюжеттік мазмұны жақсы көрінетін, еркін тақырыптағы көп фигуралы композиция.

      51. 4 сыныптағы оқу пәнінің мазмұны.

      Тақырыптық жоспарлау.

      1-тақырып. Кіріспе сабақ. 4 сыныптың міндетері мен қажетті материалдар туралы әңгімелесу. Адамның басының көңіл-күйін жеткізумен, натурадан жсалған портреттік суреттемелері.

      2-тақырып. Сынақ жұмыс. Дөңгелек мүсіндегі портрет. Мүсіндік портреттегі шығармашылық тұрғыдан дербес, ұлттық, кәсіби сипаттар, психологиялық ахуалы, жас ерекшеліктері арқылы. Портреттегі көркемдік бейненің мәнерлілігі. Стилизация тәсілдерін пайдалану.

      3-тақырып. Емтихан жұмысы. Тақырыптық көп фигуралы композиция дөңгелек мүсінде. Көп фигуралы жанрлық композициядағы композициялық, пластикалық және бейнелі шешім.

      52. 4 сыныптың Бағдарламасын игеруден күтілетін нәтижелер.

      4 сыныпта оқу жылының соңында білім алушы келесі білім, білік және дағдыларға ие болады:

      1) білім алушылар өз бетінше дөңгелек мүсінге арналған нобайларды әзірлей алады;

      2) тақырыптың компоненттік шешімін іздеуді жүзеге асырады;

      3) қосымша құжаттық материалдарды пайдаланып, нақты сюжетті таңдай біледі, нобайлармен жұмыс жасай алады;

      4) адам фигурасының пропорцияларын біледі және оларды жеткізе алады;

      5) көп фигуралы композицияда олардың сюжеттік өзара байланысына қол жеткізумен бөлек фигуралардың пропорцияларын, қозғалыстағы сипатын жеткізе біледі;

      6) фигуралардың өзара байланыстарының жетістіктерімен динамикасын салыстырады, композицияның тұтас пластикалық шешімдерін біледі;

      7) қозғалыстағы фигуралардың тұрақтылығын қамтамасыз етіп, нобайлар бойынша қаңқаны өз бетінше орындайды;

      8) композицияның мүсінімен жұмыстың барысын өз бетінше талдайды және композицияға тән күрделі сипаттағы ерекшеліктерді және композицияныі сюжетінің мәнерлілілің шешімдерін табу: форманы егжей-тегжейлі модельдей біледі;

      9) портрет жанрында дөңгелек мүсін дағдыларына ие;

      10) адамның басының құрылым мен пропорциялық қатынастарын біледі;

      11) дөңгелек мүсінде адам басының құрылымын, денесі құрылысы туралы қағидаттарды біледі;

      12) портреттегі қозғалыстарды жеткізе біледі: бұрылу, еңкею, даралық, мінез, экмоциялық күйін.

      13) форманы бөлшектей алады;

      14) жағдайдың сипатын жеткізеді, көлемді-кеңістіктік композияцияны ұйымдастырады.

4-тарау. Оқыту нәтижелерін бағалау өлшемдері

      53. Үлгерімді бақылаудың мақсаты білім алушының Бағдарламаны игерудегі нәтижелілігін анықтау болып табылады.

      Көркемдік білім беруде нәтижелерді бағалау өлшемшарттары пән бойынша ағымдық үлгерім нәтижелерінен және байқауларда, көрмелерде алған бағаларынан құралады.

      54. Білім алушылардың Бағдарламаны игеруін бақылау сынақ түрінде, жылдық және қорытынды аттестаттау – емтихан түрінде іске асырылады.

      Аттестаттау формасы және білім алушыларға қойылатын бақылау-бағдарламалық талаптар:

      1) 2 сынып – бірінші жартыжылдықта: сынақ (елестетуі бойынша бедердегі композиция: құстар, балықтар немесе жануарлар), екінші жартыжылдықта: емтихан (көңіл күйді жеткізетін сюжетті екі фигуралы композиция);

      2) 3 сынып – бірінші жартыжылдықта: сынақ (жапырақтардан, гүлдерден, жемістерден құралған бедерлі өрнекті композиция), екінші жартыжылдықта: емтихан (эмоциялық күйді және динамиканы жеткізуге арналған дөңгелек мүсіндегі композиция);

      3) 4 сынып – бірініш жартыжылдықта: сынақ (дөңгелеу мүсіндегі портрет), екінші жартыжылдықта: емтихан (дөңгелек мүсіндегі тақырыптық көп фигуралы композиция).

      55. Педагог білім алушының жұмысын бағалау кезінде келесі өлшемшарттарды ескереді:

      1) бейнені бедерде немесе дөңгелек мүсінде үйлестіру;

      2) пропорцияналды және конструктивтік тәсілдерін қолдану және мүсіндік композицияның бөліктерінің қатынасы;

      3) бедерлі бейнелерде сызықтық перспективалардың заңдарын қолдану;

      4) пластикалық шешімнің тұтастығын жеткізу;

      5) берілген тақырыпқа байланысты композицияның заңдарын пайдалану (тұтастық, тепе-теңдік, форма мен мазмұнның тұтастығы, типтендіру;

      6) жұмыстағы тұтастық және аяқталғандық;

      7) сюжетті жеткізу және көлемді-кеңістіктік композиция құралдарымен пластикалық шешімді жеткізу (сыныптың мақсаты мен міндеттеріне сәйкес).

      56. Бағалау өлшемшарттары:

      1) "5" "өте жақсы" бағасы – тапсырманы толық көлемде, өте жақсы орындауы, міндеттерді өз бетінше, табысты шешуі, жұмысты ретімен орындауы, заттардың формаларын талдауы, пропорцияларды дұрыс жеткізуі, мәнерлі жұмыс істеуі;

      2) "4" "жақсы" бағасы – тапсырманы толық көлемде орындауы, міндеттерді өз бетінше, табысты шешуі, жұмысты ретімен орындауы, заттардың формаларын талдауы, пропорцияларды жеткізуде қателерінің болуы, мәнерлі жұмыс істеуі;

      3) "3" "қанағаттанарлық" бағасы – тапсырманы толық көлемде орындауы, міндеттерді өз бетінше, табысты шешуі, жұмысты ретімен орындауы, заттардың формаларын талдауы, пропорцияларды жеткізуде қателіктерінің болуы, жұмысты мәнерлі орындамауы;

      4) "2" "қанағаттанарлық емес" бағасы – барлық міндеттердің толық шешілмеуі, жұмысты жүргізу ретінің бұзылуы, заттардың формасын талдауы, пропорцияларды жеткізуде қателіктерінің болуы, жұмыстың мәнерлі орындамауы;

      5) "Сынақ" (баға қойылмайды) – жұмысы оқытудың осы кезеңінің деңгейіне сәйкес.

Балалар көркемөнер мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Бейнелеу өнерінің тарихы" пәні бойынша білім беру бағдарламасы

      Ескерту. Бұйрық білім беру бағдарламасымен толықтырылды – ҚР Білім және ғылым министрінің 04.02.2019 № 64 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-тарау. Жалпы ережелер

      1. Балалар көркемөнер мектептерінің және балалар өнер мектептерінің "Бейнелеу өнерінің тарихы" пәні бойынша білім беру бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) "Бейнелеу өнерінің тарихы" пәніне оқытудың мақсатын, нәтижелерін және мазмұнын, білім беру процесін ұйымдастыруды, оларды іске асыру тәсілдері мен әдістерін, оқыту нәтижелерін бағалау өлшемшарттарын қамтитын білім берудің негізгі сипаттамаларының біртұтас кешенін анықтайды.

      2. Осы Бағдарламада келесі түсініктер қолданылады:

      1) акварель – суда араластырған кезде нәзік пигменттің мөлдір жүзгінін құрайтын, және осының есебінен жеңілдік, әуелік әсерін және назік түстік ауысуларға мүмкіндік беретін арнайы акварельді бояуларды пайдаланатын кескіндемелік техника;

      2) анимализм жанры – бейнелеу өнерінің жанры;

      3) графика – сызық, штрих, дақ және нүкте сияқты бейнелеудің негізгі құралдары қолданылатын бейнелеу өнерінің түрі;

      4) дизайн – адам үшін пайдалы, қызмет ететін, әсемділік, қауіпсіздік көзқарастары бойынша заттар әлемін құратын өнердің ерекше саласы;

      5) кескіндеме жанры – бейнеленетін заттары бойынша ерекшеленеді: пейзаж – табиғаттың бейнесі, портрет – адамның бейнесі, заттарды бейнелеу – натюрморт;

      6) өнер – қоғамдық сананың ерекше формасы және адам өмірінің маңызды жақтарын көркемдеп көрсету; адамның қажеттіліктерінің бірін, яғни әсемділікке деген сүйіспеншілігін қанағаттандыруға талпынатын адамзат қызметінің саласы;

      7) өнердің түрлері – өнердің белгілі тұрақты қалыптасқан тарихи формалары: сәулет, мүсін, графика, сәндік-қолданбалы өнер, әдебиет, кескіндеме, музыка, фотосурет, театр, кино, телевидение, эстрада, цирк өнері;

      8) сәндік-қолданбалы өнер – дамуына өмір сүру жағдайы және әр халықтың тұрмысы, табиғаты және оның өмір сүру ортасының ауа райы әсер ететін бейнелеу өнерінің түрі;

      9) сәулет (сәулетшілік) – адамдардың өміріне қажетті кеңістіктік ортаны қалыптастыратын құрылыстың (ғимараттың) белгілі жүйесі;

      10) соғыс суретті жанр – соғыс және соғыс қимылдары тақырыбына арналған бейнелеу өнерінің жанры.

      3. Бағдарламаның мақсаты: бейнелеу өнерінің тарихын меңгеру арқылы білім алушылардың рухани-адамзаттық тәжірибесін алуына жағдай жасау.

      4. Бағдарламаның міндеттері:

      1) бейнелеу өнерінің тарихын дамытудың негізгі кезеңдері туралы білімді қалыптастыру және жүйелеу;

      2) бейнелеу өнеріндегі негізгі көркемдік мектептер туралы білімді меңгеру;

      3) бейнелеу өнерінің шығармаларында көркемдік стильдің негізгі қасиеттерін анықтау білігін қалыптастыру, мәнерлік құралдарын анықтау;

      4) бейнелеу өнерінің шығармаларын қабылдау дағдыларын қалыптастыру;

      5) бейнелеу өнерінің шығармаларын талдау білігін қалыптастыру, бейнелеу өнерінің шығармаларына көзқарасын білдіру, өнердің түрлерімен ассоциативті байланысты жүргізу;

      6) өнермен араласуға қажеттілікті дамыту;

      7) тұлғаны дамыту және шығармашылық даралықты қалыптастыру;

      8) отандық және әлемдік өнерге араластыру.

      5. Бағдарламаны меңгеру мерзімі – төрт жыл. Бағдарламаны іске асыруға арналған оқыту уақытының көлемі осы бұйырықтың 2-қосымшасында көрсетілген балалар көркемөнер мектебінің үлгілік оқу жоспарына сәйкес анықталады.

      6. Оқыту топтық формада іске асырылады. Топтағы білім алушылардың сандық құрамы – кемінде 8 адам және 15 адамнан көп емес.

2-тарау. Білім беру процесін ұйымдастыру, оқытудың тәсілдері мен әдістері

      7. Бағдарлама тұлғалық, танымдық, коммуникативтік және әлеуметтік дамытудың негізгі міндеттер жүйесі арқылы іске асырылады. Оқытудың мазмұны оқу процесінде қалыптасатын іс-әрекет тәсілдерімен, көркемдік шығармашылықпен араласу формаларымен байланыста іске асырылады.

      8. Бағдарламаның ерекшелігі білім алушылардың бейнелеу, көркемдік-құрастыру қабілеттерін, ерекше ойлауын, шығармашылық даралығын дамытуға бағытталуы болып табылады.

      9. Пән білім алушыларды дәстүрлі оқытуға, әр білім алушыға жеке-сараланған тәсілмен оқытуға, көркемдік-бейнелі ойлауын дамытуға, балалардың рухани және мәдени құндылықтарды меңгеруіне, бейнелеу өнері саласындағы дарынды балаларды анықтауға бағытталған.

      10. Педагог оқу міндеттерін белгілеудегі икемділік, әр баланы оқыту стратегиясын қалыптастыру мүмкіндіктері есебінен әр білім алушыға жеке тәсілмен келуді іске асыруға жағдай жасайды.

      11. Бағдарламаның мақсатына қол жеткізу қағидаттары:

      1) балалардың табиғи қабілеттерін дамытудағы біртіндеушілік;

      2) көркемдік шығармашылықтың даму ерекшеліктерін меңгерудегі қатаң жүйелілік;

      3) сабақтардың жүйелілігі және ұдайылығы;

      4) оқу процесінің мақсаттылығы.

      12. Бағдарлама білім алушыға өнер мен өмірдің өзара байланыс жүйесі туралы тұтас түсінікті қалыптастыруға жағдай жасайды, балалардың өмірлік тәжірибесін, қоршаған шынайылықтан нақты мысалдарды кеңінен тартуды қарастырады. Бақылау және қоршаған шынайылықты эстетикалық сезіну негізінде жүргізілетін жұмыс балалардың Бағдарлама материалдарын меңгеруінің маңызды шарттары болып табылады.

      13. Бағдарлама дарындылығы, дайындығы және жалпы дамуы түрлі деңгейдегі балаларға арналған. Педагог бейнелеу өнері бойынша білімді меңгеруде қолжетімділікке, сатылылыққа және жүйелілікке ерекше көңіл бөледі.

      14. Бағдарлама білім алушының жеке тұлғалық қасиеттерін дамытуға ықпал етеді:

      1) көркемдік бейнелеу қызметіндегі білімді меңгереді;

      2) бейнелеу өнері саласындағы терминдерді меңгереді;

      3) оқу материалдарымен жұмыс істеу білігін меңгереді;

      4) білім алушылардың шығармашылық қызмет тәжірибесін алады.

      15. Психологиялық-педагогикалық қолдау:

      1) білім алушының даралығына сәйкес оның тұлғалық, зияткерлік және әлеуметтік дамуына, өзін өзі кәсіби анықтауына, зияткерлік-тұлғалық мүмкіндіктерін ескере отырып, шығармашылық қабілеттерін дамытуға жағдай жасауға;

      2) білім алушының бойында оқуға деген оң уәждемесін қалыптастыруға;

      3) білім алушының тұлға ретінде дамуына және өзін өзі жетілдіруіне ықпал ететіндей тұлғаға өзін өзі тануда, олардың өзіне шынайы баға беруіне және нақты өмірлік жағдайларда бейімделуінде, қиын жағдайларды жеңуде және эмоциялық тұрақтылыққа қол жеткізуде көмек көрсетуге;

      4) Бағдарламаның мақсаты мен міндеттеріне сәйкес білім алушыға психологиялық көмек көрсетуге және қолдауға бағытталған.

      16. Бағдарлама білім алушының жас және жеке ерекшеліктерін ескереді, білім алушылардың функционалдық сауаттылығын дамытуға, негізгі және пәндік құзыреттіліктеріне қол жеткізуге бағытталған.

      17. Бағдарламаның әдістемелік негізі:

      1) тұлғаны қалыптастырудың тұтастық тәсіл тұжырымдамасы;

      2) оқытудағы жас, жеке-қызметтік, жеке-сараланған және мәселелі-зерттеу тәсілдері;

      3) заманауи педагогиканың жалпы дидактикалық постулаттары, білім беру процесінің белгіленген мазмұны, формалары және тәсілдері;

      4) оқытудың дамытушылық мәнмәтініндегі білім алушының шығармашылық және орындаушылық қабілеттерін дамыту мәселелерін әзірлеу;

      5) көрнекті педгогтер мен өнер танушылардың теориялық ережелері мен әдістемелік нұсқаулары.

      18. Оқу материалының мазмұнын іріктеудің педагогикалық қағидаттары:

      1) ғылыми-әдістемелік негіздеме және қолжетімділік қағидаты оқу-тәрбие процесін заманауи педагогикалық және психологиялық ғылымдардың жетістіктері, өнертану теориясы мен тарихы негізінде құруды талап етеді. Педагог дидактиканың ережелерін басшылыққа алады: қарапайымнан күрделіге, жеңілден қиынға, атақтыда белгісізге;

      2) жүйелілік қағидаты оқу-тәрбие процесін ұйымдастыруда оқытудың барлық элементтерінің байланысының болуын болжайды;

      3) көрнекілік қағидаты – оқытылатын сабақтардың тақырыптарының мәнін түсінуді қамтамасыз ететін әртүрлі құралдар мен тәсілдерді қолдану;

      4) педагогтің басшылық рөлі кезіндегі түсінушілік және белсенділік қағидаты оқу процесіне деген саналы көзқарасты, сабақтарда білім алушылардың алдына қойылған нақты міндеттерді түсінуді.

      19. "Бейнелеу өнерінің тарихы" пәніне топтық оқытудың ерекшелігі оқыту әдістерін, құралдарын, оқыту формаларын және оқу-әдістемелік кешенін таңдаудың түрлілігін болжайды.

      20. Қойылған міндеттерді орындау үшін қолданылатын оқыту әдістері:

      1) ауызша әдіс – түсіндіру, қарастыру, талдау;

      2) көрнекілік – шығармашылық жұмыстарды, бейне материалдарды қарау, білім алушылардың жалпы даму деңгейін аттыру үшін көрмелерге, мұражайларға бару;

      3) практикалық – мұқият пысықтау үшін тұтас шығарманы ұсақ бөліктерге бөлу және кейіннен тұтасты ұйымдастыру;

      4) талдау – салыстыру және жалпылау, қисынды ойлауды дамыту;

      5) эмоциялық – ассоцияларды, бейнелерді іріктеу, көркемдік әсерлерді құру.

      21. Әдістерді таңдау білім алушының жасына және жеке ерекшеліктеріне, физикалық қабілеттеріне, көркемдік қабілеттерінің даму деңгейіне байланысты болады.

      22. Педагогтің білім алушылармен топтық жүргізетін сабақтары сыныптағы оқу-тәрбие жұмысының негізгі формасы болып табылады. Сабақ жоспары бір уақытта жүргізілетін теориялық және практикалық сабақтардан құралады

      23. Жұмыстың сабақтан тыс формаларының түрлері:

      1) тақырыптық көрмелерге бару;

      2) өнер туралы фильмдерді қарау;

      3) мұражайларға, суретшілердің шеберханаларына бару;

      4) байқауларға, балалардың жұмыстарының көрмесіне қатысу.

      24. Осы Бағдарлама негізінде педагог білім беру процесін ұйымдастырудың осы сынып үшін ұтымды және барынша тиімді мазмұнын, әдістерін және тәсілдерін анықтайтын оқу жұмыс бағдарламасын әзірлейді. Педагог Бағдарламадан сыныптың білім алушыларының дайындық дейңгейіне сәйкес келетін тақырыптарды таңдайды.

      25. Оқу жұмыс бағдарламасының құрылымдық элементтері:

      1) титул парағы;

      2) түсінік хат;

      3) оқу қызметін жоспарлау;

      4) оқу процесін оқу-әдістемелік қамтамасыз ету.

      26. Титул парағындағы негізгі мағлұматтар:

      1) білім беру ұйымының аталуы;

      2) оқу пәнінің аталуы;

      3) оқу жұмыс бағдарламасы арнайы әзірленген сыныпты көрсету;

      4) оқу жұмыс бағдарламасының жұмыс мерзімі (оқу жылы);

      5) педагог туралы қысқа мағлұмат;

      6) білім беру ұйымы басшысының оқу жұмыс жоспарын бекіткендігін белгілеуге арналған орын.

      27. Түсінік хаттың мазмұны:

      1) осы Бағдарлама негіздеме ретінде;

      2) аталған сыныпта пәнді оқыту кезіндегі өзекті педагогикалық мақсат және міндеттер;

      3) аталған сыныптағы оқыту ерекшеліктері (дамытушылық, түзету-дамытушылық, дарынды балалармен жұмыс);

      4) аталған сыныпта жұмысты ұйымдастырудағы ерекшеліктер мен мәселелер;

      5) өзгерістердің себептері мен мақсаттылығын нұсқай отырып, бөлек тақырыптық блоктарды (тарауларды) меңгеру мерзімдерін және (немесе) уақытын өзгерту туралы ақпарат.

      28. "Оқу қызметін жоспарлау" тарауы білім алушы қызметінің сипатын ерекшелейтін тақырыптық күнтізбелік жоспардан, сыныптар бойынша репертуарлық тізбеден құралады.

      29. "Оқу процесін оқу-тақырыптық қамтамасыз ету" тарауының мазмұны:

      1) білім алушыға арналған танымдық әдебиеттер тізбесі;

      2) педагогке арналған әдістемелік әдебиеттер тізбесі;

      3) оқу-көрнекілік құралдардың тізбесі.

      30. Педагогтің оқу жұмыс бағдарламасы әдістемелік кеңестің отырысында қарастырылады және білім беру ұйымының басшысы оқу жылы басталғанға дейін бекітеді.

      31. Өз бетінше жүргізілетін сабақтар үнемі және жүйелі түрде жүргізіледі. Жұмыс көлемі балалардың жалпы білім беру бағдарламаларын игеруімен қатар үй тапсырмасына дайындалуға кететін уақыт шығыны ескеріліп анықталады.

      32. Жеке үй тапсырмасы бірнеше тәсілмен және педагогтің нұсқауына сәйкес жүргізіледі. Ең алдымен ең күрделі тапсырмалар пысықталады. Педагог білім алушының ақыл-ой және физикалық мүмкіндіктерін есепке алып, қандай да бір тапсырманы орындауға жұмсалатын уақытты анықтайды.

      33. "Бейнелеу өнерінің тарихы", "Кескіндеме", "Сурет", "Композиция" пәндерінің пәнаралық байланыстары білім алушыларды заттар әлемін тұтас қабылдауына түрткі болады.

3-тарау. Оқыту мазмұны және Бағдарламаны меңгерудегі күтілетін нәтижелер

      34. 1 сыныптағы Бағдарлама талаптары:

      1) бейнелеу өнерінің түрлерімен, жанрларымен, әртүрлі өнердің түрлерінің бейнелеу және мәнерлік тілдерінің ерекшеліктерімен танысу;

      2) алғашқы қоғамның, Ежелгі Египет, Алдыңғы Азия, Ежелгі Рим, Византия, Ежелгі Греция, Ежелгі Русь өнерімен танысу.

      35. 1 сыныптағы оқу пәнінің мазмұны.

      Тақырыптық жоспарлау.

      1-тақырып. Кіріспе әңгіме. 1 сынып Бағдарламасының міндеттері.

      2-тақырып. Бейнелеу өнерінің жанры мен түрлері. Пластикалық өнер түрлерінің өздеріне тән негізгі ерекшеліктері.

      Архитектура. Ұғымның анықтамасы. Сәулеттің қолданылуы бойынша түрлері.

      Кескіндеме. Ұғымның анықтамасы. Кескіндеме түрлері: станок, монументалды-сәндік, лак миниатюрасы. Кескіндеме материалы.

      Мүсін. Ұғымның анықтамасы. Дөңгелек мүсін, рельеф және оның көптүрлілігі (қысқаша сипаттама). Мүсін түрлері: станок монументальды-декораттік, ұсақ пластика. Мүсін материалы және оның мүсінді қолдану тақырыптарымен байланысы.

      Графика. Ұғымның анықтамасы. График түрлері: станок, кітап, плакат, өндірістік. Графиканы құрушылар (сурет, бір гүлді және көп гүлді эстамп).

      Сәндік-қолданбалы өнер. Сәндік-қолданбалы өнердің түрлері. Материалдың мәні және оның пәніннің көркемдік бейнесіндегі рөлі. Ою-өрнек – сәндік-қолданбалы өнер шығармаларын безендірудің негізі.

      Бейнелеу өнерінің жанры. Портрет және оның көптүрлілігі. Натюрморт. Пейзаж және оның көптүрлігі. Тарихи, тұрмыстық, анималистикалық және түрлі жанрлар. Бір фигуралы және көп фигуралы композициялар, олардың портреттерден және топтық портреттерден айырмашылығы. Иллюстрациямен жұмыс.

      3-тақырып. Алғашқы қоғам өнері. Палеолит. Палеолит дәуіріндегі бейнелеу шығармашылығы. Климат жағдайы. Алғашқы қоғам адамы мен өнерінің еңбегі. Тасқа салынған суреттердің өзіне тән ерекшеліктері (Альтамир үңгірі). Палеолит мүсіні. Әйел бейнесі - құнарлылық нышаны (Виллендорф әйел статуэткасы).

      Сәулет өнерінің пайда болуы. Тұрғын үй құрылысы.

      Мезолит, неолит. Бұл кезең графикасының палеолит тасқа салынған суреттерімен салыстырғандығы айырмашлық белгілері. Сызба, пиктографияның пайда болуы. Хабарлама композициясының пайда болуы. (Луине махалласындағы бұғы фигурасы). Қолданбалы өнердегі ою-өрнек.

      Қола дәуірі. Діннің пайда болуы. Основные типы мегалитикалық сәулеттің негізгі түрлері (менгирлер, кромлехтер). Керамика, зергерлік өнер.

      4-тақырып. Ежелгі Египет өнері.

      Дамудың негізгі кезеңдері. Ежелгі Египет өнерінің дінмен байланысы. Фараон – тәңір туралы түсініктің мәні. Ежелгі Египеттің құдайлары мен қасиетті малдары.

      Ежелгі патшалық. Сәулет құрылыстарының негізгі түрлері (ғибадатхана, пирамида). Саккарадағы Джосер пирадимасы. Гизадағы пирамида.

      Мүсін мен кескіндемедегі Канон жүйесі. Мүсіндік портреттегі ұқсастық. "Двойник" туралы түсінік пен біздің эрамызға дейінгі 3 мың жылдық ортасындағы "Сельский староста" діни-магиялық көзқарас арасындағы өзара байланыс.

      Орта патшалық. Храм ансамбльдеріндегі жаңа сәулетті конструкциялар. Мүсіндік портреттегі даралық көрініс. Біздің эрамызға дейінгі 19 ғасырда Аменемхет Үшіншінің Сфинксі. Ежелгі және Орта патшалықтағы мүсін мен бедер композициясына салыстырмалы сипаттама. Біздің эрамызға дейінгі 21 ғасыр, "Царица Кавит за туалетом", "Доение коровы" - Кавит табытының бедері.

      Жаңа патшалық. Храм сәулетінің гүлденуі. Карнак пен Луксордағы храм, храмдар конструкциясы ("пилон", "колосс", "гипостиль" ұғымдары). Аменхотеп Төртіншінің (Эхнатон) реформасына байланысты храмдық сәулетті өзгерістер. Тип жартас храмдарына байланысты өзгерістер.

      Абу-Симбелдегі Екінші Рамзес храмы.

      Орта патшалық пен Жаңа патшалық мүсіндерін, рельефтер мен жазбаларына салыстырмалы сипаттама. Жаңа патшалықтың мүсіндегі жаңа белгілер (бет пен фигураның даралығы нақтыланған психологиясының берілуі). Біздің эрамызға дейінгі 14 ғасырдағы Ортасындағы Нефертити патшайымының басы мен статуясы. Біздің эрамызға дейінгі 14 ғасырдың ортасындағы Эхнатон портреті.

      Рельеф пен жазбалардағы эмоцияның, канондар жүйесінің әлсіреуі. Біздің эрамызға дейінгі 14 ғасырдағы Мемфис рельефі: "Плакальщики".

      5-тақырып. Өнер. Алдыңғы Азия. Шумер. Сәулет ерекшеліктерінің табиғат жағдайларымен өзара байланысы. Сәулетті безендіруде ою-өрнектің рөлі. Зиккурат – храмның негізгі түрі. Дворцовая архитектура Шумердің сарай сәулеті. Мүсіндегі канондар. Біздің эрамызға дейінгі 2400 абыздар мүсіні (оңтүстік). Діни бағыт. Шумер рельефтерінің тақырыптары. Глиптика. Ассирия. Шумер мен Ассирия мемлекеттерінің сәулет өнеріне салыстырмалы сипаттама. "Шеду" - сәулет кешеннің ажырамас бөлігі. Біздің эрамызға дейінгі 712-707 жылдардағы Қанатты адам – шеду. Рельеф – ассирия құдіретінің өзін өзі танытуы мен өзіне өзі беркітігінің құралы ретінде. Ассирия рельефінің тақырыптары - біздің эрамызға дейінгі 883-859 жылдардағы Ашшурнасирапал Екінші сарайынан.

      Вавилон. Вавилон жақсы ойластырылған біртұтас архитектуралық ансамбль.

      Иштар құдайдың қақпасы. Шеру жолы. Біздің эрамызға дейінгі 580 жылғы Навуходоносор II сарайы. Төбелер жүйесі. Вавилон архитектурасындағы жаңашылдық. Сарай кешендерін безендірудің мозаикадағы бір бөлігі.

      6-тақырып. Қорытынды сабақ.

      Қорытынды емтихан біріктірілген формада екі кезеңде өткізіледі. Бірінші кезеңде бірінші жартыжылдықта өткен материал көрнекі түрінде көрсетіледі.

      Бейнелеу өнерінің түрі және жанры. Иллюстрацияны көрсету (түрді, жанрды анықтау).

      Алғашқы қоғам өнері. Бейнелеу өнерінің түрлеріне салыстырмалы сипаттама. Негізгі сәулетті ғимараттар.

      Ежелгі Египет өнері. Бейнелеу өнерінің түрлеріне салыстырмалы талдау. Архитектураның, скульптураның даму жолы.

      Алдыңғы Азия өнері. Иллюстрация бойынша жұмыс (мемелекетті және шығарманың құрылу кезеңін анықтау).

      7-тақырып. Ежелгі Греция өнері.

      Крит-микен мәдениеті. Крит сәулетінің ерекшелігі – Кносс пен Фест сарайлары. Крит рельефі мен қолтаңбаларының Ежелгі Египетпен салыстырғандағы ұқсастықтары мен айырмашылықтарына сипаттама. Біздің эрамызға дейінгі 16 ғасырдағы Кносс сарайындағы фреска – "Царьжрец". Крит қолданбалы өнері. Біздің эрамызға дейінгі 16 ғасырдағы Кносстағы "Богиня со змеями" статуэткасы. Микен өнерінің ерекшеліктері. Біздің эрамызға дейінгі 14 ғасырдағы Микендегі "Арыстан қақпасын" және біздің эрамызға дейінгі 14 ғасырда Тиринф фрескасы – "Арбадағы қыздар". Крит өнерімен салыстыру сипаттамасы.

      Грек архаикасы. Антикалық демократия мен грек өнері. Ежелгі грек храмдарының негізгі типтері – периптер. Құрамдық бөліктер. "Ордер" ұғымы. Ордер түрлері: дорий, ионий, коринф. Грек скульптурасының архаикасы біздің эрамызға дейінгі 525 жыл бұрынғы "Курос", біздің эрамызға дейінгі 520 жыл бұрынғы "Кора", біздің эрамызға дейінгі қара фигуралы керамика.

      Біздің эрамызға дейінгі 530 жылғы "Аякс пен Ахилл бейнеленген Амфора". Грек классикасы. Грек классикасы сәулетіндегі жоспарлау ұстанымдары. Афинадағы Акрополь: біздің эрамызға дейінгі 447-438 жылдар. Парфенон, біздің эрамызға дейінгі 420-406 жылдар Эрехтейон. Храм классикалық сәулетіндегі жеке және типтік ұғым ("агора, "акрополь" ұғымдары). Грек классикасы сәулеті өнері мен скульптурасын талдау. Біздің эрамызға дейінгі. 420-406 жылдардағы Парфенон рельефі – Біздің эрамызға дейінгі 5 ғасырдағы "Мойра", "Посейдон, Аполлон и Артемида". Архаика мен классика кезеңіндегі сәулет пен скульптураға салыстырмалы сипаттама. Қызыл фигуралы және қара фигуралы сауыт жасау.

      Эллинизм. Грек мәдениетінің таралуы (Камея Гонзаго). Эллинизм кезеңіндегі қала құрылысы. Скульптура. Скульптура мен классикаға салыстырмалы сипаттама. Даралыққа қызығушылық.

      8-тақырып. Ежелгі Рим. Ежелгі Рим мәдениетінің сабақтастығы. Сәулет құрылыстарының негізгі түрлері, олардың практикалық белгісі (қоғамдық ғимараттар, акведуктер).

      Римдік портрет - Рим өнерінің керемет жетістігі. Эволюция. Рим статуялары. Римдік рельеф. Ежелгі Рим өрнегі. Ежелгі Грек өнерімен салыстырмалы сипаттама.

      9-тақырып. Византия өнері. Византия өнерінің негізгі түрлерін қалыптастыруда христиандықтың рөлі. Византия өнері, византия сәулеті өнері (базилик, крест-күмбез храмы). Константинопольдегі әулие Софияның храмы. Декоративті рельеф. Канондар. Тасқа салынған суреттер ордасы. Мозаика. Салыстырмалы сипаттама. 5-14 ғасырлардағы кескіндеме шығармалары.

      10-тақырып. Ежелгі Орыс өнері. Славян тайпалары және олардың көркемөнер мәдениеті. Ежелгі Орыс сәулетіндегі Византия мен Орыс мәдениетін талдау. 12 ғасырдағы крест-күмбез ақтасты храмның түрі – "Владимирдегі Дмитрий шіркеуі", "Нерлидегі Покров шіркеуі".

      14 ғасырдағы жаңақала құрылыстарына тән белгі – Новгородта "Ильин көшесіндегі Преображение Спас шіркеуі".

      Шатр храмының түрі – "Коломенскідегі Вознесение шіркеуі". 16 ғасырда сәулет құрылыстарының әсемдіктер сәндігі. Ежелгі Орыс мұрасының кескіндемесі. Көркемөнер шығармашылығындағы шіркеу мен діннің рөлі. Христиандық мифология мен фольклор дәстүрі. Иконография. Даму эволюциясы.

      Феофан Грек, Андрей Рублев, Дионисий, Симон Ушаков шығармаларының өздеріне тән ерекшеліктері.

      11-тақырып. Қорытынды сабақ. Жартыжылдықта өткен материалдарды қайталау. Жартыжылдық тестілеу.

      36. 1 сыныптың Бағдарламасын игеруден күтілетін нәтижелер.

      1 сыныпта оқу жылының соңында білім алушы келесі білім, білік және дағдыларға ие болады:

      1) оқу жылының аяғында бейнелеу өнері тарихының негізгі даму кезеңдері, әртүрлі дәуір суретшілердің шығармашылығы мен олардың шығармашылық әдісінің ерекшеліктері туралы түсініктіктері болады;

      2) алған білімдерін, біліктері мен дағдыларын тәжірибеде қолдана алады;

      3) көркем және мәнерлі қасиеттерін анықтай отырып, шығарманы талдай алады;

      4) бейнелеу өнер туындыларын талдай біледі;

      5) салыстырмалы кестелер, жоспарлар және сызбаларды жасайды;

      6) өнер түрлерін түсіну және жанрға бөлінуін ажырата біледі;

      7) алғашқы қауымдық қоғамдағы өнердің қоғамның әлеуметтік-экономикалық жағдайына, діни көзқараспен байланыстылығын түсінеді;

      8) Алдыңғы Азия (Египет, Месопотамия) өркениеті мәдениетінің ерекшеліктерін біледі, бейнелеу тілінің сабақтастығын таниды;

      9) өнер шығармаларын мәдениеттің таралу орны бойынша біледі және теңестіреді;

      10) түрлі тарихи кезеңдерді ажыратады және ежелгі Грек өнерін біледі;

      11) грек сәулет өнерінің; скульптурасының, керамикасының түрлі кезеңдердегі нақыштық ерекшеліктерін ажырата біледі;

      12) сәулеттік орделер жүйесін білу, әрқайсысына сипаттама береді;

      13) Ежелгі Римнің мәдени, әлеуметтік ерекшеліктерін біледі;

      14) римдік сәулет жаңалықтары туралы біледі;

      15) грек және рим мұрасын көркемөнерінің мәнін, оның әлемдік өнерге ықпалын түсінеді;

      16) Византия өнерінің өзіне тән тарихи, мәдени ерекшеліктерін түсінеді;

      17) византиялық өнердің Ежелгі Русь сәулет өнеріне, живописіне, сондай-ақ ортағасырлық өнерге әсері жөнінде көзқарасы қалыптасады;

      18) өнер шығармаларының түрлері мен жанрына талдайды, оларды тарихи дәуірмен байланыстыра біледі;

      19) өнер саласында қолданылатын негізгі ұғымдар мен терминдерді біледі.

      37. 2 сыныптағы Бағдарлама талаптары:

      1) орта ғасырлық өнермен, Батыс Еуропадағы қайта өрлеу кезеңінің тарихымен, еуропалық көркемөнер мәдениетімен (барокко, классицизм, реализм, импрессионизм) танысу;

      2) суретшілер Филиппо Брунеллески, Донателло, Сандро Боттичелли, Леонардо да Винчи, Рафаэль Санти, Микеланджело Буонаротти, Диего Веласкес, Рембрандт Харменс ван Рейннің шығармашылығымен танысу.

      38. 2 сыныптағы оқу пәнінің мазмұны.

      Тақырыптық жсопарлау.

      1-тақырып. Кіріспе әңгіме.

      2-сыныптағы пәннің міндеттері. Конспектіні жазуға қойылатын талаптар. Рефераттарға қойылатын талаптар. Бірінші жартыжылдықтағы хабарлама тақырыптары. Жартыжылдық соңындағы есепке алынатын сабақтың мазмұны.

      2-тақырып. Батыс Еуропадағы орта ғасырлық өнер.

      Орта ғасырға қысқаша сипаттама. Феодалдық қоғамның барлық саласының өміріне шіркеудің ықпалы.

      Романс стилі. Оның айырмашылық белгілері. Архитектураның басым дамуы. Базилика – ғимараттың негізгі түрі. Роман храмдары мен қамалдары. 17 ғасырдағы Вормстегі собор. Мүсіннің рөлі.

      Готикалық стиль. Қалалардың гүлдену кезеңі. Өнердің жетекші түрі - архитектура.

      Құрылыс қаңқасының пайда болуы ғимараттардың биіктігі артуына себеп болды. Скульптура – готикалық храм әсемдігінің бөлінбес бөлігі. 12-13 ғасырлардағы Нотр-Дам де Пари соборы (Париж құдай ана соборы). Реймстегі Нотр Дам соборы, 13-15 ғасырлар.

      3-тақырып. Италиядағы Қайта өрлеу дәуірі.

      14-16 ғасырлардағы әлеуметтік-экономикалық өзгерістер. "Қайта өрлеу" түсінігі. Италия қалаларының гүлденуі. Мәдени маңызды ошақ ретіндегі Флоренцияның рөлі. Мануфактураның алғашқы капиталистік кәсіпорындары. Көнелік мұрагерліктің мәдени мағынасы. Адамды дәріптеу – Қайта өрлеудің негізгі қағидасы. Ғылым мен өнердің өзара қатынасы. Өнердің жаңа түрінің туындауы. Италия қайта өрлеуінің өнер дамуының үш деңгейі.

      4-тақырып. Орта ғасырдан Қайта өрлеу дәуіріне өту.

      Орта ғасырдың шартты салтынан Джотто ди Бондоне шығармашылығы негізінде Қайта өрлеу дәуірінің реалистік салтына көшу, өнердің бетбұрыс кезеңі. Оның көркемсуретте ашқан жаңалығы үш өлшемді кеңістікті орындауы, жарық пен көлеңкені үйлестіру арқылы көлемді үлгілеу, композиция дәлділігі. Айырықша елеулі шығармалары.

      5-тақырып. 15 ғасыр – Ренессанс "Жаз".

      Қайта өрлеудің "Үш киті". Ерте Қайта өрлеу (кватроченто). Флоренция – гуманистік мәдениет пен реалистік өнер орталығы.

      Филиппо Брунеллески – ренессанс архитектурасының негізін қалаушы. Палаццо ғимаратының ұстанымдарын әзірлеу: ішкі аула, лоджия. Құрылыс ерекшелігі Флоренциядағы Тәрбиелеу үйі. Санта-Мария дель Фьоре шіркеуінің күмбезі – каркас жүйесінің жаңа шешімі.

      Италия скульптурасының реформаторы – Донателло. Ренессанс скульптурасының формасы мен классикалық түрлерін жасау: жеке тұрған статуя, қабырға құлыптасы, ат ескерткіші, кескінді рельеф. Қайта өрлеу өнеріндегі ұлы тұлғаға арналған алғашқы жалаңаш статуя – "Давид".

      Қайта өрлеу өнеріндегі Мазаччо шығармашылығының мәні. Оның болашақ заң шығармаларында әуедей және тізбекті ("Чудо со статиром" немесе "Сбор подати" жұмыстарының үлгісінде) қолдану. Фигуралар мен пейзаж бірлестігі.

      6-тақырып. Леонардоның замандастары.

      15 ғасырдың соңғы үшінші бөлігінде Флоренция мәдениетін танытушы, скульптор және кескіндемеші – Андреа Верроккьо. Кондотьер Коллеони статуясы бөлшектерінің аяқталуы мен дәлдігі. Верроккьо и Донателло қола статуяларындағы "Давид" бейнесінің берілу өзгешелігі.

      Қайта өрлеудің лирикалық суретшісі – Сандро Боттичелли. Жан жақты суретші және озат сурет салушы. Ең атақты картиналар – "Весна" и "Рождение Венеры". Дантенің "Божественная комедия" туындысына иллюстрацияның драматизмі мен лиризмі.

      Леонардо да Винчи – ғалым және суретші. "Золотой век" италия өнерінің жоғарғы деңгейде қайта өрлеуі. Леонардо да Винчи – ұлы математик, механик және инженер (жалдамалы мүсіндердің, жер қазатын машиналардың, жерасты қайығының, ұшатын құрылғылардың жобалары). Табиғат - Леонардоны шабыттандыратын күш, көркемсурет – әлемді тану құралы. "Мадонна с цветком" – Леонардоның ертеректе салынған шығармасы. "Мадонна Литта" суретінде Христос анасының көркем образы. Нақты кеңістікті жалғастыратын композициядағы симметрия, "Тайная вечеря" қабырғадағы көркемсуреттің ишарат жүйесі мен ымдауы. Май мен темпердің қосылуы қабырғадағы көркемсурет техникасының тәжірибесі. "Сфумато" "Мона Лиза" портретінде биязылық мұратына және адамдық әсерлілікке назар аудартады.

      Рафаэль Сантидің шығармашылығы. Қайта өрлеудің ең жарқын және көңілді суретшісі. "Мадонна Конестабиле" – Рафаэльдің ертеректе салынған туындысы. Ватикан сарайының салтанатты залдардың көркемсурет кезеңі. "Сикстинская Мадонна" Рафаэльдің маңдай алды туындысы. Рафаэль – портретші. Рафаэльдің суреттері. Рафаэльдің архитектуралық шығармалары. Рафаэль мектебі.

      7-тақырып. Жоғары Қайта өрлеу шебері – Микеланджело Буонаротти.

      Итальяндық мүсінші, кескіндемеші, архитектор және ақын Микеланджело Буонароттидің шығармашылығында гуманистік дүниетаным дағдарысын сезіну. Микеланджелоның ертеректе салынған туындылары. "Давид" батырлық екпін мен азаматтық қажырлық ойының зор мәртебесі. Юлий Екіншінің моласына арналған мүсіндер қатары, оның ішінде ұлы "Моисей". Ватикандағы Сикстин каппелаларының ұлы композицияларындағы библиялық көріністер. Медичи тегі қабірінің архитектуралық ансамблі. Римдегі ұлы Петр соборының жобасын әзірлеу және тұрғызу.

      8-тақырып. Солтүстік Ренессанс.

      Питер Брейгелдің шығармашылығы. Солтүстік қайта өрлеудің уақытша және территориялық шекаралары. Итальяндық кескіндеме өнерінің сабақтарын шығармашылық қайта жасаған ірі нидерландық суретші - Үлкен Питер Брейгель . Брейгельдің жұмыстарындағы дөрекі әзіл, лиризм және трагизм, жоғары бақылаушылықы келесі жұмыстарында көрінеді: "Слепые", фламандық мақалдар, тұрмыстық-шаруашылық тақырыптарын алғаш ашушы. Пейжаздағы Брейгельдің басты ержүрегі "Охотники на снегу".

      Неміс өнерінің қайта өрлеуі. Альбрехт Дюрер - неміс қайта өрлеуінің негізін қалаушы, кескіндемеші, суретші, өнер қисыншысы. Суретші үшін Италияға сапардың маңызы. "Апокалипсис" ағашындағы өрнек сериясында болашақ таптық және діни күрестер. Жолақтардың және көлемнің анықтылығы, мыстағы нақыш шеберлігі. "Всадник, смерть и дьявол", "Меланхолия", "Святой Иероним". Дюрердің теориялық еңбектері: "Руководство к измерению", "Четыре книги о пропорциях человека". "Автопортрет" художника. "Четыре апостола" көркемсурет кенептеріндегі төрт жалпыланған мінез, темперамент.

      16 ғасырдағы Испания. Эль Греконың шығармашылығы. Эль Греко – испандық суретші, тегі – грек, 16 ғасырдың басы 17 ғасырдың аяғы – философиялық ойлау және тынышсыз кез. Қоғам мен тұлғаның ішкі трагедиялық қақтығыстарының психологиялық көрінісі. Эль Греко – бояудың ұлы шебері. "Погребение графа Оргаса" - суретшінің ең маңызды туындысы. Суретшінің инквизитор Ниньо де Гевараның керемет портретіндегі көрегендігі. Эль Греконың "Толедо в грозу" танымал пейзажында терең философиялық ой мен дүниені үрейлі сезінуі.

      9-тақырып. 17 ғасырдағы Испания.

      Диего Веласкестың шығармашылығы. Диего Веласкес – шынайы кескіндемеші. Тарихи жанрдың еуропалық кескіндемесінің ең маңызды шығармаларының бірі – "Сдача Бреды". Сарай маңы кескіндемешісі (4 Филипп королі) Индивидуальность образов в портретах Веласкестің портреттеріндегі жеке бейнелер. Оның оныншы Иннокентий папа бейнесіндегі ащы шындық Веласкестің атақты еңбектері "Лас Менинас" ("Фрейлины") және "Пряхи".

      10-тақырып. 17 ғасырдағы Италия.

      Барокко стилінің пайда болуы. Барокко стилі, оның сипаты. Барокко стиліндегі суретшілердің арасындағы негізгі тұлға – архитектор және мүсінші Лоренцо Бернини. "Давид" мүсініндегі серпінділік. "Экстаз святой Терезы" атты мерхаб топтарындағы екіжүзділік, шынайылық пен қиялдың үйлесімділігі. Бернинидің ірі архитектуралық жұмысы, ол Римдегі Ұлы Петр соборының алдындағы алаң.

      11-тақырып. Фламанд бароккосы.

      Нидерландтың екіге бөлінуі: Фландрия және Голландия. Кескіндеме бойынша фламандық мектептің басшысы – Пауль Рубенс. Рубенс – Нидерландыдағы испан наменгерінің сарай суретшісі. Оның шығармашылығында барокко стилінің күшті өзіндік нұсқасы көрінеді. Рубенстің "Воздвижение креста", "Охота на львов" жұмыстарындағы күрестердің, жанжалдардың себептері. "Персей и Андромеда" картинасындағы батырлардың ерліктері. Рубенс – портретші: "Портрет камеристки", "Портрет Елены Фоурмен".

      12-тақырып. Ұлы голланд суретшісі Рембрандт Харменс ван Рейннің шығармашылығы.

      Әлемдік кескіндеменің шыңының бірі – ұлы голландтық суретші Рембрандттың шығармашылығы. Үнемі мәнерлілік құралдарын іздеу, жарық пен көлеңкені жеткізу шеберлігі, жылы және жақындатылған түстерді үйлестіру – суретшіге өз уақытының ең тереңде жатқан идеяларын беруге мүмкіндік берді. Рембрандтың ертеректе салған жұмысы – "Урок анатомии доктора Тульпа". "Ночной дозор" топтық портреті – өзінше бір тарихи картина. Суретшінің буржуазиялық ортамен келіспеушілігі. Ұлы портретші Рембрандтың жұмыстарындағы өмірдің қайғы-қасіретке толы жолдары, библиялық нақылды философиялық жолмен шешуі. "Автопортрет с Саскией на коленях", "Портрет старушки", "Хендрикье у окна". Рембрандт офорттары.

      13-тақырып. 17 ғасырдағы голландтық кескіндемедегі жанрлар көптүрлілігі.

      17 ғасырдағы голландтық кескіндемедегі жанрларлардың көптүрлілігі. Кескіндеме – 17 ғасырдағы голланд өнеріндегі басым өнер болып табылады. Голландтық портреттің, натюрморттың, пейзаж бен тұрмыстық жанрдың қалыптасуындағы шынайы тенденциялар. Франс Хальс – голландтық портреттің негізін қалаушы. Голландтық жанршы Остаденің жұмыстарындағы көңілді әзілдер мен мысқылдар. Голландтық натюрморттың шебері: Питер Класс, Виллем Кальф. Рейсдаль туындыларындағы голландтық пейзаж.

      14-тақырып. Классицизм – 17 ғасырдағы көркем сурет мәдениетінің жетекші стилі.

      Нақыштың сипаты. Николя Пуссен – кескіндемедегі ерте француз классицизмінің негізін қалаушы. "Смерть Германика" – классицизмнің бағдарламалық туындысы. Суық және жылы түстердің кереғарлығы, түрлі қасиеттер мен күйді жеткізу арқылы Пуссеннің "Танкред и Эрминия" туындысындағы бейнелердің қайғы-қасиреттері. "Пейзаж с Полифемом" жұмысын үлгі етіп, стихиялық бастауларды суреттейтін атақты батырлардың әрекет ету алаңы – Пуссеннің жұмыстарындағы табиғи бастамалар болып табылады.

      15-тақырып. 18 ғасырдағы Франция. Ватто шығармашылығындағы рококо стилі.

      Рококо стилінің сипаты. Антуан Ватто – кескіндеменің ішкі көңіл-күй жанрын құрушы, нәзік ішкі сезімнің әншісі. Ашық портреттік бейнелер. Итальяндық комедиялардың (Пьеро, Арлекин) бетпердесіндегі Ваттоның ашық портреттік бейнесі. Романтикалық армандарды сезіну – "Паломничество на остров Киферу" жұмысындағы сөніп бара жатқан күзгі табиғатқа ұқсас.

      16-тақырып. Шарден - 18 ғасырдағы ұлы реалист.

      Реалистік бағыттағы өнердегі үшінші сословиенің иделдары. Реализм мен рококо нақыштарының қатар өмір сүруі.18 ғасырдағы ұлы реалист Жана Батист Симеон Шарденнің шығармашылығы. Шарденнің орталық тақырыбы – натюрморт. Шарден жұмыстарындағы үйреншікті әдемілік. "Натюрморт с зайцем", "Медный бак", "Атрибуты искусства" картиналарындағы үйлесімділік пен ұлылық.

      Шарденнің "Прачка", "Молитва перед обедом" жұмыстарындағы жанрлық кескіндеме. "Автопортрет с зеленым козырьком" жұмысындағы портретті жаңаша түсіну.

      17-тақырып. Давид шығармашылығындағы революциялық классицизм.

      1989 жылғы буржуазиялық революцияның Франция өнерінің дамуына әсері. Жак Луи Давид – революциялық классицизмнің негізін қалаушы, революцияның белсенді қатысушысы. Давидтің "Клятва горациев" картинасы үлгісіндегі революциялық классицизмнің қағидаттары. Көне римдік тарихтың, көнеліліктің Давидтың шығармашылығына әсері. "Смерть Марата" - ұлы және қатал монумент ретінде. Дафидтің осы жұмысындағы портреттік ұқсату арқылы жеткізген нақты шынайылықтың бейнесі.Наполеон императордың алғашқы кескіндемешісі. Давидтің қуғын-сүргіндегі жұмыстары.

      18-тақырып. 19 ғасырдағы озық романтизм өнері.

      Роматизмнің туындауы. Классицизммен күрес. Прогрессивті романтизмнің орталық тақырыбы. Теодор Жерико – революциялық романтизмнің негізін қалаушы. Жериконың "Офицер императорских конных егерей во время атаки" картинасындағы өмірлік бақылауларының көрегендігі, түстердің эмоциялық қанықтылығы, қарқынды серпінділігі. Жериконың ең маңызды жұмысы "Плот Медузы", ондағы ерлікті монументалды жоспар. Жериконың жолдасы, 18 ғасырдағы француз романтизмінің өкілі – Эжен Делакруаның шығармашылығындағы екі кезең. Делакруаның "Данте и Вергилий" атты алғашқы жұмысының демократияшылдар арасындағы жетістігі. "Резня на Хиосе" шығармасы грек халықтарының ерлікті күресіне деген жан дауысы. Делакруа шығармашылығының шыңы – "Свобода, ведущая народ" картинасы. Делакруа шығармашылығына әсер еткен Шығысқа сапары. Суретші шығармашылығындағы кейінгі кезеңдердегі тарихи тақырыптар.

      19-тақырып. 19 ғасырдағы Франциядағы реализм. 19 ғасырдағы Франциядағы таптық күрес және әлеуметтік өткір мәселелер.

      Оноре Домьенің өткір де, ұшталған өнерінің сыни реализмнің дамуына ықпалы. Сатиралық графика мен суретші карикатурасы. "Законодательное чрево" литографиясындағы буржуа келбеті және олардың парықсыздығы. Домьенің кескіндеме жұмыстары: "Прачка", "Вагон 3-го класса". Камиль Коро шығармасындағы 19 ғасырдағы Франция кескіндемесі. "Утро в Венеции", "Порыв Ветра", "Воз сена" шығармаларындағы өмір беретін басты құрал – сәуле. Франсуа Милле – шаруа еңбегінің ақыны. Суретші шығармашылығындағы орталық орынды "Сборщицы колосьев" алады. "Человек с мотыгой" картинасындағы еңбек тақырыбы. Импрессионизм. Он тоғызыншы ғасырдың соңы – жиырмасыншы ғасырдың басындағы жаңа бағыттарға қысқаша сипаттама (окытушының еркіне қарай постимпрессионизм, модерн, абстракционизм).

      39. 2 сыныптың Бағдарламасын игеруден күтілетін нәтижелер.

      2 сыныпта оқу жылының соңында білім алушы келесі білім, білік және дағдыларға ие болады:

      1) орта ғасырлық өнер мен мәдениеттің тарихи, саяси және әлеуметтік жағдайларға байланысты болатындығын түсінеді;

      2) романс пен готикалық өзіндік, нақыштық ерекшеліктері мен айырықша белгілерін таба біледі;

      3) қайта өрлеу дәуірінде Еуропа өнерінің дамуының тарихи және әлеуметтік шарттасуын түсінеді;

      4) Ренессанстың түрлі кезеңдегі өнер өкілдерін, олардың негізгі шығармаларын біледі;

      5) Солтүстік Қайта өрлеу дәуірі және оның ұлы өкілдерін, олардың әлемдік өнерге қосқан үлесі туралы көзқарасын қалыптастырады;

      6) 17-18 ғасырларды Еуропа өнеріндегі негізгі көркемөнер нақыштарын (барокко, классицизм, рококо, реализм, романтизм), олардың тарихи сабақтастығын, дәуірдің ұлы өкілдерінің картиналарын біледі;

      7) 18 ғасырдың аяғы – 19 ғасырдың басындағы өнер шығармаларын революциялық және азаматтық ізгіліктің іске асырылуы ретінде түсінеді;

      8) 19 ғасырдағы француз реализмінің өкілдерін біледі, нақышқа сипаттама бере біледі;

      9) 19 –20 ғасырлардағы жаңа көркемөнер бағыттарын (импрессионизм, постимпрессионизм, модерн), осы нақыштың өкілдерін, ұлы шығармаларын біледі;

      10) түрлі тарихи дәуірдегі көркемөнер нақыштарына тән ерекшеліктеріне қарапайым талдау жасай білу дағдысына ие;

      11) бейнені интерпретациялайды;

      12) көркемдік талғамды қалыптастырады;

      13) өнер шығармасының көркемдік және көңіл күйі жағына, мамұнына назар аударады;

      14) өзінің түсінігін жеткізе алады.

      40. 3 сыныптағы Бағдарлама талаптары:

      1) Петров кезеңінің кескіндемесімен, барокко, классицизм, критикалық реализм кескіндемесіндегі романтикалық және реалистік тенденцияларымен танусу;

      2) И. Крамской, И. Репин, В. Суриков, И. Айвазовский. И. Шишкин, В. Серов, В. Васнецов, В. Суриков, И. Левитан, М. Врубель сияқты суретшілердің шығармашылығымен танысу.

      41. 3 сыныптағы оқу пәнінің мазмұны.

      Тақырыптық жоспарлау.

      1-тақырып. Кіріспе әңгіме. Алдағы оқу жылына арналған негізгі оқу-практикалық міндеттермен танысу.

      17 ғасырдың соңында Ресей реформа қарсаңында. Ресей дамуының ерекшелігі. Ресейдің алдыңғы қатарлы Батыс Еуропа елдерінен артта қалуының мәдени және экономикалық себептері (моңғол басқыншылығы, "смутные времена", поляк басқыншылығы). Патша реформатор – Бірінші Петрдің таққа отыруы.

      2-тақырып. Бірінші Петр дәуірі – елдің жаңа даму кезеңі.

      Петр дәуірі – елдің жаңа даму сапасына көтерілу кезеңі. Ресейдің құрылықтағы және судағы жеңістері арқасында әлемге ұлы ел ретінде танылуы. Мемлекеттік басқару реформасы. Экономикалық даму, өндіріс, сауда дамуы. Орыс мәдениетінің жылдам дамуы, зайырлы және станокты өнердің дамуы. Мамандар даярлауда: инженерлер, суретшілер, архитекторлар даярлаудың рөлі.

      Нева су айырығында Петербургтың орын тебуі. Доменико Трезини-Петербург архитекторларының алғашқыларының бірі, ерте барокко өкілі, астананың жүйелі құрылысын ұйымдастырушы, автор Петропавловск шіркеуінің авторы (1712-1733 жылдар), Бірінші Петрдің жазғы сарайы (1710-1714 жылдар), 12-ші алқа ғимараты (1722-1734 жылдар).

      3-тақырып. Петр дәуірінің кескіндемесі. Парсуна – 17 ғасыр соңындағы орыс кескіндемесіндегі иконжазу дәстүрінің көрінісі. "Яков Тургенов портреті" белгілі суретшінің бояу құралы. Шетел және орыс шеберлерінің шығармашылығындағы портреттік жанрдың дамуы.

      Никитин мен Матвеев Петр пенсионерлерінің шығармашылығы. Олардың портреттерінің жеке сипаттамасының шындығы. Иван Никитин – Бірінші Петр сарайының суретшісі: "Портрет Петра I" (1721 жыл), "Портрет канцлера Головкина" (1720 жыл), "Портрет Петра I на смертном одре" (1725 жыл)

      Андрей Матвеевтің шығармасындағы Петр дәуірінің үдемелі ынтаның бейнеленуі: "Автопортрет с женой" (1729 жыл).

      4-тақырып. Орыс өнеріндегі барокко стилі. 18 ғасырдың біріншісі жартысы – Ресейдегі барокко дәуірі. Әкелі балалы Растрелли. Скульптура мен архитектураның дамуы. Бартоломео Карло Растрелли – барокко өкілі. Оның шығармаларындағы Бірінші Петр бейнесі: "Бюст Петра I" (1723 жыл), "Конный памятник Петру I" (1744 жыл) Барокко салтанаты мен сәнінің "Анна Иоанновна с арапчонком" (1732-1741 жылдар) – мүсін тобы әлеуметтік мінездемедегі дара сипатпен сәйкес келуі. Франческо Бартоломео Растрелли – Б.К.Растреллидің баласы. Орыс архитектурасындағы барокко стилінің гүлденуі. Петербургтың барокко-сарайлық әлпетін қалыптастыру. Орыс барокко архитектурасындағы ұлттық нақыш, түстің рөлі. Ф.Б. Растрелли шығармаларындағы кеңістік пен кереметтік. Петергофтегі үлкен сарай (1747-1752 жылдар), Смольный монастыры (1748-1754 жылдар), Патша селосындағы Екатерина сарайы (1752-1757 жылдар), Қысқы сарай (1754-1762 жылдар).

      5-тақырып. Орыс өнерінде классицизмнің дамуы. Мүсін. Суретшілер Академиясының ашылуы, оның жаңа нақыш қалыптасуындағы рөлі. Екатерина дәуірі – "Золотой век просвещения". Классицизм дәуіріндегі скульптураның дамуы, героика тақырыбы (Мартос, Козловский).

      Этьен Морис Фальконе – Петр Біріншіге ескерткіш қоюшы "Медный всадник" (1866-1878 жылдар), Петербургтың тарихи символының авторы. Петрдің Ресей тарихындағы рөлін ашатын ескерткіштің адамзаттық абыройы мен пафосы. Ұлы орыс скульптор-портретисті Федот Шубин. Психологиялық портрет міндеттерін шешу, оның шығармаларындағы бейнелердің ашылу кеңдігі: "Портрет Голицына" (1775 жыл), "Портрет Ломоносова" (1792 жыл), "Портрет Павла I" (1800 жыл).

      6-тақырып. 18 ғасырдың екінші жартысындағы кескіндеме. Орыс кескіндемесіндегі адам мен табиғаттың классицизмнің дәстүрлі жанрларындағы – тарихи және пейзаждық бейнелермен берілген портреттік жанрдың өзіндік даму сипаты. Портреттік жанрдың гүлденуі. 18 ғасырдың екінші жартысында орыс портреттік кескіндемесіндегі реалистік тенденцияның пайда болуы. Федор Рокотов портреттеріндегі адамның ішкі әлемі мен оның рухани дүниесіне назар аудару: "Портрет Струйской" (1772 жыл), "Портрет неизвестной в розовом платье" (1770 жыл.), "Портрет неизвестного в треуголке" (1770 жыл).

      Дмитрий Левицкий портреттері – сұлулықтың терең мінезбен бірге берудің сирек сәйкестігі: "Портрет А.Ф. Кокоринова" (1869 жыл).

      "Портрет Хованской и Хрущовой" (1773 жыл) из серии портретов "смолянок", "Портрет М.А. Дьяковой" (1778 жыл).

      Владимир Боровиковский – сентиментализм өкілі, интим портретінің, лирикалық әйелдер бейнесінің шебері: "Портрет Е.Н. Арсеньевой" (1795 жыл), "Портрет М.И. Лопухиной" (1797 жыл).

      Тақырып 7: Классицизм архитектурасы (18 ғасырдың соңы –19 ғасырдың басы) Ресейдегі классицизм архитектурасының негізгі даму кезеңдері. Москва мектебі: Василий Баженов – іске асырылмаған жоба Кремль сарайы (1773 жыл), Дом Пашкова (1784-1786 жылдар), Голицина ауруханасы (1796-1801 жылдар).

      1812 жылғы Отан соғысымен байланысты жалпыпартриоттық көтеріліс фонындағы өнердің дамуы.

      Ампир өкілі – 19 ғасырдың бірінші жартысында архитектурадағы орыс классицизмінің жоғарғы жетістіктерін құрушылар: Андрей Воронихин, Нева даңғылындағы Қазан шіркеуі (1801-1811 жылдар).

      Андрей Захаров, Адмиралтейство – орыс архитектурасының шедеврі (1806-1823 жылдар).

      Карл Росси – архитектуралық ансамбльдер шебері: Михайлов сарайы (1819-1825 жылдар, Орыс музейі), Сарай алаңындағы Бас штаб ғимараты (1819-1825 жылдар), Александринск театры мен Театр көшесі (Росси көшесі, 1816-1834 жылдар).

      8-тақырып. Қорытынды сабақ. Бірінші жартыжылдық бойынша қорытынды.

      9-тақырып.19 ғасыр. Бірінші жартысындағы кескіндеме. 19 ғасырдың бірінші жартысындағы классицизм кескіндемесіндегі тарихи және реалистік тенденция.19 ғасырдың бірінші ширегі – Пушкин дәуірі. Пушкин тұлғасының мәдениет дамуына ықпалы. Бейнелеу өнеріндегі Пушкин бейнесі.

      Василий Тропинин – москва мектебінің өкілі, тас портреттерінің авторы: "Портрет сына" (1818 жыл), "Портрет А.С. Пушкина" (1827 жыл). Оның шығармасындағы портрет және тұрмыстық жанр синтезі: "Гитарист" (1823 жыл), "Кружевница" (1823 жыл). Представитель романтизма – Орест Кипренский. Отражение лучших черт человека в его портретах: "Портрет Е.В. Давыдова" (1809 жыл), "Портрет Е.С. Авдулиной" (1822 жыл) "Портрет А.С.Пушкина" (1827 жыл).

      Алексей Венецианов шығармаларындағы шаруа тақырыбы, оның халық өміріне қызығушылығы: "Гумно" (1821-1822 жылдар), "На пашне. Весна" (1820 жыл), "На жатве. Лето" (1830 жылдың басы), "Захара" (1825 жыл), "Жнецы" (1820 жыл), картиналарындағы шаруа, шаруа еңбегі, орыс табиғаты бейнесі.

      10-тақырып. Классицизм батысының атақты суретшілері. Академизмнің романтизм белгілерімен араласуы және Карл Брюллов шығармасындағы тірі шағындағы "Великий Карл" реализмі. Брюлловтың "Последний день Помпеи" (1830-1833 жылдар) тарихи полотносындағы адамның адамгершілік сұлулығы. Брюлловтың салтанатты портреттері: "Всадница (1832 жыл), Портрет сестер Шишмаревых" (1839 жыл). Интимно-психологические портреты деятелей культуры: "Портрет писателя Кукольника" (1836 жыл), "Портрет И.А. Крылова" (1839 жыл).

      11-тақырып. Сыни реализм – орыс өнеріндегі жаңа бағыт. Жанрлық кескіндемені дамыту. Сыни реализмнің бастауында тұруына, тұрмыстық жанрды әлеуметтік сурет деңгейіне көтеруге ықпал еткен Павл Федотовтың сатиралық таланты. Өткір сатиралық, әшкерелейтін шығармалар: "Жас кавалер" (1846 жыл), "Майордың құдаласуы" (1848 жыл), "Ақсүйектің таңғы асы" (1849-1850 жыл). Драмалық суреттері: "Жесір" (1851 жыл), "Анкор, тағы анкор!" (1851 жыл).

      Сыни реализмнің Василий Перовтың шығармашылығында дамуы. Халыққа жанашырлық танытатын шығармалар: "Өлікті шығарып салу" (1865 жыл), "Үштік" (1866 жыл). Қоғамның түрлі тобындағы бейбастық келбеті: "Монастыр тағамы" (1865-1875 жылдар), "Күтушінің көпестің үйіне келуі" (1866 жыл). Перовтың психологиялық портреттері: "А.Н. Островскийдің портреті" (1871 жыл), "Ф.М. Достоевскийдің портреті" (1872 жыл).

      12-тақырып. XIX ғасырдың екінші жартысындағы демократиялық өнердің дамуы.

      Классицизм догмасында ескірген академиялық өнердің қоғам өмірінен алшақтап қалуы. Академизмге қарсылық. "Бунт 14-ти" – Академия суретшілерінің қатарындағы жас суретшілердің қарсылығы. Петербург суретшілерінің артелі.

      И.Н. Крамской – суретші, теоретик, идеолог. Мәдениет қайраткерлерінің портреттері. "Портрет Л.Н. Толстого" (1873 жыл), "Портрет И.И. Шишкина" (1880 жыл) "Крестьянин с уздечкой" (1882 жыл) картинасындағы шаруа тақырыбы.

      Көшпелі көркемөнер көрмелерінің серіктестігін құру (1870 жыл). Көшпелілер шығармашылығындағы қоғам өмірінің шынайы көрінісін, әлеуметтік мәселелерді көтеруі. Көшпелілер қызметінің ағартушылық мәні.

      13-тақырып. И.Е. Репин шығармашылығы. И.Е. Репин – ұлы орыс реалист суретшісі. "Бурлаки на Волге" (1870-1873 жылдар), "Крестный ход в Курской губернии" (1880-1883 жылдар) картиналарында әлеуметтік жағдайды өткір көрсеткен. Тарихи сюжеттерде терең тарихи шиеленіс ашық берілген: "Иван Грозный и сын его Иван" (1885 жыл), "Запорожцы пишут письмо турецкому султану" (1880-1891 жылдар). "Не ждали" (1884-1888 жылдар) картинасы революция тақырыбына арналған.

      Репин шығармасындағы композициялық, бояулық шешімнің әр түрлілігі. Репин портретінің ұлы шеберлігі мен психологиялық тереңдігі. "Портрет композитора М.П. Мусорского" (1881 жыл), "Портрет В.В. Стасова" (1883 жыл), "Портрет П.М. Третьякова" (1883 жыл) "Портрет Л.Н. Толстого" (1887 жыл). Репин шығармаларының отандық және әлемдік өнердегі мәні.

      14-тақырып. Тарихи және соғыс жанр. Шығармашылық әдістердің түрлілігі.

      Николай Генің "Петр I допрашивает царевича Алексея" (1871 г.) картинасындағы тарихи шиеленіс драматизмі. Василий Верещагиннің: "Апофеоз войны" (1871-1872 жылдар) соғысқа қарсы шығармаларындағы соғыстың қаhары туралы ащы шындық.

      Орыс фольклорының білгіші Виктор Васнецов – тарихи эпикалық, ертегі және ертегідей сюжетті картиналардың авторы: "После побоища Игоря Святославича с половцами" (1880 жыл), "Богатыри" (1898 жыл), "Витязь на распутье" (1882 жыл), "Аленушка" (1881 жыл).

      Василий Суриков – атақты тарихи кескіндемеші, көпфигуралы композициясының шебері, бояушы. Главный герой в исторических полотнах Суриковтың тарихи полотнодағы басты кейіпкері – халық: "Утро стрелецкой казни" (1881 жыл), "Боярыня Морозова" (1887 жыл), "Покорение Сибири Ермаком" (1895 жыл), "Переход Суворова через Альпы" (1899 жыл).

      15-тақырып. 19 ғасырдың екінші жартысындағы пейзаждық кескіндеме. Ұлттық пейзаждың дамуы. Иван Айвазовский – атақты моринист. Оның теңіздік пейзажындағы романтизм: "Девятый вал" (1850 жыл), "Вид Одессы в лунную ночь" (1846 жыл).

      Көшпелілер шығармаларындағы пейзаж. Бұл жанрдағы екі бағыт лирикалық және эпикалық пейзаж.

      Алексей Саврасовтың: "Грачи прилетели" (1871 жыл), "Оттепель" (1874 жыл) шығармаларындағы сұлулық және үйреншікті ауыл сыры.

      Иван Шишкин – эпикалық пейзаж шебері. Оның: "Сосновый бор" (1872 жыл), "Рожь" (1878 жыл), "Среди долины ровныя" (1883 жыл), "Корабельная роща" (1898 жыл) картиналарындағы табиғаттың кереметтігі.

      Архип Куинджидің: "Березовая роща" (1879 жыл), "Лунная ночь на Днепре" (1880 жыл) пейзаждарындағы қарапайым әрлеу мен жарық эффектісі.

      Василий Поленовтің: "Московский дворик" (1878 жыл), "Заросший пруд" (1879 жыл), "Бабушкин сад" (1878 жыл) шығармашлығындағы пленэр міндеттерінің шешілуі.

      Исаак Левитан – лирикалық орыс пейзажының ірі шебері.Табиғаттың нәзік көрінісін бере білу, әрлеудің түрлішелігі, табиғат бейнесін философиялық тұрғда жалпылау, поэтикалық, Отанға деген сүйіспеншілік "Владимирка" (1892 жыл), "Над вечным покоем" (1894 жыл) "Золотая осень" (1895 жыл), "Март" (1895 жыл), "Озеро. Русь" (1899-1900 жылдар) шығармаларында көрініс тапқан.

      16-тақырып. 19-20 ғасырларда шетелдегі орыс өнері. Қоғамдағы әлеуметтік қайшылықтың өсуі. 19 ғасырдың соңы мен 20 ғасырдың басындағы Ресейдің көркемөнер өміріндегі сан қырлылық.

      Валентин Серовтың шеберлігі мен жаңашылдығы. Оның жұмысының өміршеңдігі, бояуының қанықтығы: "Девочка с персиками" (1887 жыл), "Девушка, освещенная солнцем" (1888 жыл). Острая наблюдательность, глубина социально-психологических характеристик: "Портрет М.Н. Ермоловой" (1905 жыл), "Портрет О.К. Орловой" (1911 жыл).

      Тума талант иесі Михаил Врубель – символизм өкілі. Оның картиналарында әрдің сәндігі, драмалық ұстаным, соимволикалық жинақылық бейнелері басым: "Демон" (сидящий, 1890 жыл), "Царевна-лебедь" (1900 жыл).

      20 ғасыр басындағы Ресейдегі көркемөнер бірлестіктеріне қысқаша сипаттама: "Мир искусства", "Союз русских художников", "Бубновый валет", "Голубая роза".

      17-тақырып. Қорытынды сабақ. Екінші жартыжылдықты қорытындылау.

      42. 3 сыныптың Бағдарламасын игеруден күтілетін нәтижелер:

      3 сыныпта оқу жылының соңынада білім алушы келесі білім, білік және дағдыларға ие болады:

      1) орыс бейнелеу өнерінің дамуындағы I Петр реформасының мәнін түсінеді;

      2) орыс барокко архитектурасының өзіне тән белгілері мен өзіндік ерекшеліктерін ажырата біледі, батыс Еуропа бароккосымен салыстырмалы талдау жасай біледі;

      3) 18 ғасырдағы орыс кескіндемесінің негізгі тенденциясын біледі;

      4) 18 ғасырдағы ұлы портретшілердің картиналарын, архитектурадағы, және скульптурадағы барокоо стилінің белгілі өкілдерін біледі;

      5) классизм өнерінің нақыштық ерекшеліктерін ажырата алады;

      6) 18 ғасырдың соңы - 19 ғасыр басындағы орыс классизмнің жоғарғы жетістігі ретінде ірі архитекторларды, скульпторларды, ескерткіштерді біледі;

      7) кескіндемедегі классизмнің нақыштық белгілерін ажырата біледі;

      8) классицизмнің ұлы суретшілердің шығармаларын біледі;

      9) 19 ғасырдың бірінші жартысында орыс портреттік кескіндемесіндегі романтизм белгілерін анықтай білу, ірі портретшілерді біледі;

      10) классикалық академизмнің бәсеңдеуін әлеуметтік алдын алу мен сыни реализмнің және оның өкілдерінің пайда болуын түсінеді;

      11) көшпелілер серіктестігі құрылымның қоғам мен өнер үшінмаңызын түсінеді;

      12) көшпелілер шығармашылығындағы түрлі жанрлардың дамуы туралы көзқарасы бар және ұлы көшпелілерді біледі;

      13) 20 ғасыр басындағы тарихи дағдарыс жағдайында орыс өнерініңқарама-қайшлық сипатындағы байланысты түсінеді;

      14) 20 ғасыр басындағы орыс өнеріндегі нақыштық түрлілікті біледі;

      15) ұлы суретшілердің алдыңғысы мен соңғыларының көркемдік стилі немесе шығармашылық әдістерінің өздеріне тән ерекшеліктеріне қарапайым талдау жасауды игеру.

      43. 4 сыныптағы Бағдарлама талаптары:

      1) орта ғасыр кезеңінде, ежелгі Қазақстанда, Қазақстанның территориясында мекендеген ежелгі тайпалар өнерінің тарихымен, қазіргі заманғы Қазақстанның бейнелеу өнерімен, 2004-2006 жылдарға арналған "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасымен танысу.

      44. 4 сыныптағы оқу пәнінің мазмұны.

      Тақырыптық жсопарлау.

      1-тақырып. Кіріспе сабақ. Аталған курс бойынша пәннің мазмұны, оның мақсаттары мен міндеттерін түсіндіру. Негізгі тақырыбы: Қазақстан өнерінің тарихи бойынша циклмен таныстыру.

      2-тақырып. Қазақстан өнерінің пайда болуының бастауы. Тарихи мәліметтер (шолу). Қазақстан территориясын мекендейті ежелгі тайпалардың өнерінің қазақтардың халық өнерімен генетикалық байланысы. Шаруашылықтың ұқсас тұрмыстық формалары. Үйсін мен қаңлы дәуірінің шеберлері. Көшпенділер өмірі. Жануарлар, олардың малшылардың өміріндегі маңызы, бейнелеу және тәжім ету.

      Халық өнерін оқып зерттеу тәсілі: бақылау, зерттеу, тәжірибе, эксперимент. Тас – ежелгі дәуірдің тісіз куәсі. Палеолит – ой-сананы оятқан тас ғасыры. Қазақстан территориясында табылған сақ ескерткіштері. Кен ісі және металлугиясымен айналысу қолөнер еңбегін саралауға, оның ауыл шаруашылығынан бөлуге, сауда мен қолөнердің (құю, ұста, ағаш ұстасы, зергерлік ("Ұлы көштер алауы" фотографияларының катологын көру) кең дамуына ықпал етті.

      3-тақырып. Қазақстанның сәндік-қолданбалы өнері. Нақыштау жолдары бойынша өнердің ары қарай дамуы. Жануарларды бейнелеу біртіндеп ою-өрнектік мотивке айналады. Сақ өнеріне тән жануарларды бейнелеу. Жануардың фигурасын оның қандай да бір бөлігімен ауыстыру, ою-өрнектік мотивтегі реалистік және экспрессивтік бейнелерді трансформациялау процесінің басталуы.

      Этнограф-суретші Г. Иляев шығармашылығындағы ою-өрнек.

      Қазақтардың ұлттық киімі. Кіимдердің айырмашылықтары. Әйелдер, ерлер, балалар киімдері. Әшекейлер мен атрибуттар.

      Қазақтардың ертедегі тұрғын үйлері. Киіз үй көшпенділердің тамаша үйі. Ағаш қаңқа мен киізден жабу. Материалдың жеңілдігі мен беріктігі. Киіз үйдің негізін қалайтын төрт элемент. Қазақтың киіз үйінің киіз жабуының үш түрі. Киіз үйді безендіру.

      4-тақырып. Қазақстан территориясындағы ежелгі ескерткіштер мен ғибадаттық құрылыстар.

      Тарихи-археологиялық мәліметтер. Тамғалы петроглифы. Ыстық қорғаны. Ғибадаттық мавзолейлер мен мазарлар ("өлілер үйі") орта ғасырдағы Қазақстанның құрылыстық шеберлік пен сәулет ескерткіштерінің тамашасы болып табылады.

      Бабаджи-Хатун, Айша Бибі, Қожа Ахмет Яссауи мавзолейлері, Жезқазғанның маңындағы Жошы хан мен Алаша хан мавзолейлері; Жұбан Ана, Қайып ата, Маулімберді, Қара хан мавзолейлері.

      "Үйтас" немесе "дің" - шошала – конус немес сфера тәрізді күмбезді бір камералы құрылыстың ежелгі типі. Мемориалдық ескерткіштер құлпы тастар. Құрылыс материалдарының жаңа түрлері: ганч, алебастр, терракот және өрнекті плиткалар. Өткен жүз жылдықтың ең жақсы техникалық және сәулет өнеріндегі жетістіктері.

      5-тақырып. Орта ғасыр. Андрон мәдениеті. Оның Урал мен Тянь-Шань тауларына дейін таралуы. Ежелгі жерлеулерді қазу. Орталық Қазақстандағы андрон мәдениеті (зираттық құрылыстардың монументалдығы мен күрделілігі, жоғары құрылыстық техника). Көрші мемлекеттер. Мәдениет пен өнердің өзара ықпалы. Орта ғасыр кезеңінде Қазақстан территориясында өнердің дамуы. Отырар.

      6-тақырып. Ежелгі Қазақстан өнері бойынша қорытынды бөлім Қазақстанның өнерін дамыту бойынша өткен материалдарды жалпылау. Жарты жылдық тестілеуге дайындық (шағын конференция).

      Екінші жартыжылдық.

      7-тақырып. 20 ғасырдың басындағы Қазақстан өнері. Тарихи асу. Мәдениеттің барлық саласының дамуы: халықтық білім беру, ғылым мен өнер. Республиканың көркемдік өмірінің негізгі бағыттары. Бейнелеу өнерінің көрнекті қазақстандық шеберлерінің шығармашылық портреттеріне қысқаша шолу. Нақты шығармаларды жалпылау талдау, олардың өнердің басқөа түрлерімен тығыз байланысы. Мәдениеттің жалпы қазынасына үлес.

      8-тақырып. Мүсін өнері. Ертедегі өнердегі пластикалық бейнелеу және көлемді фигуралар жасауға көшу. Пластикалық ойлаудың жоғары мәдениеті (силуэттерді бейнелеу және фантастикалық аңдарды модельдеу).

      Композициялық бейнелеудің туындауы. Өткен курстардың тақырыптары (орыс және еуропалық пластика жетістіктері). Кеңес мектебінің дәстүріне негізделген мүсіншілердің шығармашылық тәжірибесі. Портрет-бюст. А. Пономарев шығармашылығы – портреттердің фронталды композициясы, портрет салушының даралық сипаттамасы. Оның жұмысының айрықша әдісі – пластикалық бірдейлік ("Ш. Уалиханов", "Абай", 1938 жыл). Б.Урманче: Формалардың кескіндік көрінісі, портреттерде фигуралар мен детальдардың ерекшеліктерін, көрсету жесті ("Ж. Жабаев портреті", 1945 жыл).

      Жанрлық және сәндік мүсін. Х.Наурызбаев шығармашылығы – ұлттық тақырыпты өн бойымен түсіну, әр алуан бейнелеу тәсілдерінен тұтас пластикалық тілге көшу қозғалысы ("Жас Жамбыл", 1958 жыл, "Абай", 1965 жыл, "Шоқан Уалиханов", 1966 жыл).

      9-тақырып. Әбілхан Қастеев – алғашқы ұлттық суретші.

      Биография мен бірінші кәсіби қазақ суретшісінің талантының қалыптасуы. Оның шығармашылығының Қазақстан өнерінің қалыптасуындағы орны. Портреттер – Ә. Қастеевтің ерте шығармашылығындағы жетекші жанр.

      Шығармашылықтың кемеліне келген кезеңіндегі суретші шығармаларының жанрларының әр түрлілігі. Суретші өнеріне тән сипат – туған өлке табиғатын толық көрсету: "Шөп шабу", "Колхоздың сүт фермасы", "Жайлауда". Оның шығармаларының өзіндігі, хабарлау сипаты қазақ өнерінің халық шеберлері ақындар мен жырауларға жақын.

      10-тақырып. Кескіндеме. Тұрмыстық және тарихи жанрлар

      Республиканың әлеуметтік-экономикалық және мәдени ортасының жаңа шарттары. Ұлттық суретшілер –халықтық бейнелер көрінісі, тамашаны бойдан өткізу. А. Исмаилов, К. Тельжанов, М. Кенбаев, А. Ғалымбаева, М. Лизогуб, С. Айтбаев, Н. Хлудов, А. Сыдыханов пен ағайынды Ходжиковтардың шығармашылығы. Тарихи кескіндеме. Л. Леонтьева. А. Черкасский, К. Шаяхметов, Н. Нурмухаммедов шығармашылықтары.

      11-тақырып. Портреттік жанр.

      Қазақстанның станокты кескіндемесіндегі портреттік жанрдың дамуы. Портреттік және пейзаждық жанрлардың синтезі. Жалпылама мазмұндағы типтегі портреттердің алуан түрлілігі, тарихи портреттер, топтық портреттер. В. Антощенко-Оленев ("Жақсы жаңалықтар"), А. Ташбаев ("Автопортрет"), С. Мамбеев ("Студент қыздар") шығармашылықтары. Суретшілердің адамдардың рухани өмірлеріне, тұлғаның ішкі әлемінің заманауилықпен байланысының алуан түрлілігіне терең қызығушылықтары, адамның даралығының қайталанбас сұлулығын бекіту.

      12-тақырып. Қазақстандық суретшілер шығармашылықтарындағы натюрморт. Кескіндеменің осы жанры бізді қоршаған ортаның заттық әлемінің сұлулығына зейін аударуынан туындаған. Натюрморт жанры- суретшілердің таусылмас шабыт, бейненің эмоцияналдығын, пластикалық мәнерлігін көтеру, сонымен қатар, тақырыптық картиналар, портреттік шығармалар мазмұнын тереңдету құралы. Натюрморт бұл заттар әлемі ғана емес, бұл эмоциялық қысым, ұлттық тұрмыс ерекшеліктері бойынша алуан түрлі адамдық сезімдер әлемі. А. Ғалымбаеваның шығармашылығындағы натюрморттардың ұлттық колориті ("Дастархан"). Суретшімен шеберлік сыныбы (факультатив).

      13-тақырып. Қазақстандық суретшілер шығармашылығындағы пейзаж. Қазақ халқының өмірінің табиғатпен байланысы. Акварельдік техника- кескіндеменің тамаша түрлерінің бірі. Пейзаждық жанрдың дамуы. Сюжетті кескіндеме, портрет, натюрмортпен байланыс. Акварельдік кескіндеме шеберлері. У. Ажиев –шығармашылық жол жүруде пайда болған жұмыстар ("Оралда)". Қазақстанның табиғатын бейнелейтін пейзаж жазған суретшілер шығармашылығы. Ж. Шарденов ("Қыста", "Предгорье"). О. Таңсықбаев (факультатив).

      14-тақырып. Графика өнері.

      Қазақстандағы кітап және станокті баспаны дамыту, шығармашылық ұжымды қалыптастыру. 20-30 жылдардағы Қазақстан- баспа тапсырыстары, журнал және газетадағы, плакаттағы сурет аумағындағы жұмыс (станокті графиканың негізгі техникасы – қарындашпен салынған сурет, акварель, тушь).

      Ұлы Отан соғысы жыладрындағы графиканың дамуы (өнердің дамуына Москва, Ленинград, Украинадан эвакуацияланған суретшілер көмектесті). Қазақтандық суретшілер, гравюра шеберлерінің баға жетпес үлестері. В.Антощенко-Оленев – линогравюраның сәндік қасиетін шеберлікпен қолдану, шрихтың алуан түрлілігі, ақ-қара контрастының мәнерлілігі ("Ұрыстағы 1919" - 1957 жыл; "Мұң" – 1959 жыл). Е.Сидоркин – терең әлеуметтік мазмұнды ашатын графикалық тәсілдердің байлығы. Ертегілер, мысалдар, эпостық жырларға иллюстрациялар ("Алпамыс батыр"). Ф.Дячкин – офорт, монотипия, акватинта, линогравюра техникасын меңгерген суретші. Табиғатты лирикалық қабылдау, компоновкадағы еркіндік пен жеңілдік, салудың жіңішке және жұмсақ мәнері. Кітап иллюстрациялары, супертыстар, "Сұлтанмахмұт Торайғыров" кітабын безендіру.

      15-тақырып. 21 ғасырдың бейнелеу өнері.

      Историческое развитие Казахстана на рубеже 20-21 ғасырлар асуындағы Қазақстанның даму тарихы. Қазақстан халықтарының мәдени мұрасы мен ұлттық дәстүрлерді сақтау. 2004-2006 жылдарға арналған мемлекеттік "Мәдени мұра" бағдарламасы. Қазақстанның бірегей қорықтары, археологиялық табулар, "Әлемдік мұралар каталогына" енген халық ауыз әдебиетінің шығармалары.

      16-тақырып. Жаңа ғасырдағы Қазақстан өнері. Заманауи өнердің жаңа шығармашылық мүмкіндіктері. Заманауи мәдениет құбылысы – акция, перформанс, хэппенинг, инсталляция – көркемдік қағидаттарға қарсылық. Заманауи технологияларды қолдану (бейне, мультимедиа).

      Өзекті өнер өкілдері: М. Нарымбетов, "Қызыл трактор" шығармашылық бірлестігі, С. Нарымов, Г. Трякин-Бухаров, А. Меңлібаева.

      17-тақырып. Қорытынды бөлім. Қазақстан өнерінің дамуы бойынша өткен материалды жалпылау. Екінші жарты жылдық бойынша оқыту қорытындысын шығару. Жылдық тестілеу.

      45. 4 сыныптың Бағдарламасын игеруден күтілетін нәтижелер:

      4 сыныпта оқу жылының соңында білім алушы келесі білім, білік және дағдыларға ие болады:

      1) Қазақстан өнерінің тарихи және мәдени өзінділік шарттарын түсінеді;

      2) сақтық аңдық нақышқа тән сипаттарды анықтау, бейнелерге мифологиялық сипаттама береді;

      3) аңдық нақыш пен ою-өрнекке тән нақышталған бейнелердің арасындағы өзара байланыс орнатады;

      4) ою-өрнектерді геометриялық, өсімдік, зооморфтық, комогондыққа бөледі;

      5) ою-өрнекті дүниетаным көрінісі ретінде қарастыру, оның символикаларын оқиды;

      6) киіз үйдің құрылымын, жиналуын біледі;

      7) қазақ ұлттық костюмін дәстүр, тарих, әлеуметтік және климаттық шарттардың көрінісі ретінде қабылдайды;

      8) Ұлы жібек жолының Қазақстандағы мәдениет пен өнердің қалыптасуындағы рөлін түсіндіреді (мәдени жетістіктер);

      9) Қазақстандағы орта ғасыр кезең сипаттау және сол кезеңдегі Орта Азия мемлекеттерімен салыстырмалы түрде сипаттама береді;

      10) орта ғасыр кезеңінде Қазақстан өнеріне мұсылман мәдениектінің ықпалы туралы түсініктері қалыптасқан;

      11) Қазақстандағы кәсіби және бейнелеу өнерінің қалыптасуы мен дамуы туралы түсініктері қалыптасқан;

      12) қазақстандық кескіндеме мектебінің негізін салушыларды біледі;

      13) қазақстандық мүсіншілер шығармашылығын, жеке авторлардың шығармашылығының нақыштық ерекшеліктерін біледі;

      14) Қазақстанның станокті кескіндемесіндегі тұрмыстық жанр, натюрморт, пейзаж, портреттік жанрдың өкілдерін, көрнекті жұмыстардың атауларын біледі;

      15) Ә.Қастеевтің шығармашылығы мен оның заманауи Қазақстанның бейнелеу өнерінің дамуындағы рөлін біледі;

      16) 20I ғасырдағы Қазақстандық өнердің негізгі беталыстары; оның өнердің әлемдік жүйесіндегі орны туралы түсінікті біледі;