Мемлекет бақылайтын акционерлік қоғамдардағы корпоративтік басқаруды бағалау қағидасын бекіту туралы

Белгінің №

1-деңгей

2 -деңгей

3 -деңгей

4 -деңгей

Заңнама талаптарын сақтау

Корпоративтік басқаруды жақсарту бойынша қадамдар қабылданады

Корпоративтік басқарудың дамыған жүйесі

Корпоративтік басқару саласында жетекшілік

1-құрамдауыш. Корпоративтік басқару қағидаттарына бейімділігі

Өлшемдер

1

Объектінің қызметі акционерлер мен инвесторларға қатысты заңнаманың талаптарына сәйкес іске асырылады

Объектіде корпоративтік басқаруды жетілдіру бойынша іс-шаралардың нақты жоспары әзірленген

Объект Корпоративтік басқарудың үлгілік кодексімен қарастырылған барлық талаптарды сақтайды

Объект мамандандырылған рейтингті агенттігінің корпоративтік басқарудың жоғары рейтингін алды

Талдаудың мәні - акционерлердің құқықтарын, экологияны, салықтарды және еңбек заңнамасын сақтауға бағытталған қызметіне қатысты Объектінің ішкі ережелерін бекітетін корпоративтік құжаттар, және де өткен кезеңі үшін Объектінің қызметі мен құқық қолдану практикасының нәтижелері бойынша құрастырылған құжаттама (мемлекеттік органдар алдындағы есептер, еңбек шарттары, жұмыс беруші ретінде бұйрықтар мен өкімдер, экологиялық шаралар нәтижелері бойынша құрастырылған құжаттар, қолданыстағы сот практикасы, Объектінің азаматтық-құқық ық мәмілелері, олардың жасалуы мен жүзеге асырылуы туралы мәлімет, уәкілетті мемлекеттік органдардың ұйғарымдары мен қаулылары) және т.б.  Қарастырылатын мәселесімен салыстыратын барлық ақпарат талдануы тиіс. Бұдан басқа қажетті ақпараттың жойылу мүмкіндігіне анықтау мәніне Объектінің құжат айналымы жүйесі зерделенуі тиіс.

Талдаудың мәні - КБ жүйесін жетілдіру бойынша іс-шараларды бекітетін Объектінің стратегиялық құжаттар^* (директорлар кеңесінің жұмыс жоспарлары және т.б.). Қабылданатын шаралардың тиімділігін, олардың КБ қағидаттарына сәйкестігін, және де олардың шараларының орындалу уақтылығы мен тиімділігін зерделеу қажет.

Аталған мәселе бойынша талдау өзіне алдағы екі деңгей талдауының нәтижелерін қамтиды.
Сонымен қатар, Объектімен КБ кодексін қабылдауы және оны қолдану тәжірибесі туралы мәселе қарастырылады.  Корпоративтік хатшы лауазымының болуы, корпоративтік қақтығыстарды қарастыру тәжірибесі, корпоративтік құжат айналымы және ақпаратты сақтау, акционерлерді , мүдделі тұлғалардың, директорлар кеңесінің құқықтарына қатысты КБ кодексінде ұсынылатын барлық талаптарды сақтау, КӘЖ және т.б.

*КБ жүйесін жетілдіру бойынша іс-шаралар жоспары Объектінің даму жоспарын іске асыру бойынша іс-шаралар жоспарының құрылымында бекітілуі мүмкін

2

Объектінің Жарғысы құрылтай болып табылатын мемлекет, акционерлердің жалпы жиналысы, директорлар кеңесі, атқарушы орган сияқты корпоративтік басқарудың әр түрлі органдарының өкілеттіктері мен құқықтарын регламенттейді

Объектіде акционерлердің құқықтарын, директорлар кеңесінің рөлін және де ақпаратты ашу режимін регламенттейтін ішкі құжаттар пакеті әзірленді және қабылданды.

Объектіде корпоративтік басқару практикасы мен саясатын жүзеге асыруды бақылауға жауап беретін директорлар кеңесінің комитеттері бекітілді (аудит, сыйақы, кадрлар).

Талдаудың мәні – Объектінің құрылтай құжаттары.  Құрылтай құжаттарында Объектінің органдары – акционерлердің, директорлар кеңесінің, атқарушы органның, ішкі аудит қызметтерінің және Объектінің басқа маңызды құрылымдық бірліктерінің жауапкершілігі мен құқықтарын бөлуге қатысты нақтылайтын ережелерді белгілеу қажет. Объектіде басқару жүйесі Объектінің басқару органдарының жауапкершілігі мен құқықтарын бөлудің нақты жүйесін енгізу арқылы КБ-ның таңдаулы практикасын ескере отырып құрылуы тиіс. КБ стандарттарын ұстанатын Объектілер қолданыстағы корпоративтік заңнаманың міндетті (императивті) нормаларын ғана бекітумен шектелмей, КБ қағидаттарына сәйкес құрылтай құжаттарының тиімділігін барынша ұлғайтуға тырысуы тиіс. Бұдан басқа, құрылтай құжаттарында Объектінің корпоративтік құжаттарында сол немесе өзге де қатынастардың нақтылауын көздейтін сілтемелік ережелер қарастырылуы мүмкін.

Талдаудың мәні – Объектінің ішкі корпоративтік құжаттары. Объектінің ішкі корпоративтік құжаттары компанияны басқарудың барлық мәселелерін қозғауы тиіс.
Акционерлердің жалпы жиналысы, директорлар кеңесі (соның ішінде тәуелсіз директорлар және мамандандырылған комитеттер туралы), атқарушы орган, ішкі аудит қызметі, Объектінің құрылымдық бөлімшелері, ақпаратты ашу тәртібі және т.б. туралы ережелері қабылдануы тиіс.  Ішкі ережелер заңнаманың, құрылтай құжаттарының талаптарына сәйкес болып, КБ қағидаттарына сәйкес Объектінің басқару органдарының құқықтарын, міндеттерін және жауапкершілігін нақтылайтын басқарудың тиімді жүйесін бекітуі тиіс.

Талдаудың мәні – Объект органдарының құрылымында Объектіде КБ тәжірибесінің бақылау мен мониторингін жүзеге асыру үшін құрылған арнайы органның (комитеттің) болуын белгілеу.
Аталған органның құқықтары мен міндеттерін регламенттейтін құжаттар, қызметінің тиімділігі (бақылау мен мониторингінің нәтижелері бойынша ұсыныстар), мониторингі мен бақылаудың пайдаланылатын жүйесі зерделенеді. Акционерлерден, директорлар кеңесінен және атқарушы органнан тәуелсіз болу құрамдауышын зерделеу жеке назарды талап етеді.
Мүшелердің көпшілігі Объектіде ұсынылған басқа мүдделер топтарымен кандай да бір қатынастармен (мүдделерімен) байланыста болмағандығы дұрыс, яғни тәуелсіз директорлар болып табылады. Тәуелсіздік белгісі мен оны растау рәсімі Объектінің ішкі құжаттарында нақтыланады.

3

Объект корпоративтік басқару тәжірибесін жақсартуға ниеттелген

Объект акционерлерге корпоративтік басқару тәжірибесі туралы ақпаратты жүйелі түрде ашады

Талдаудың мәні – Объектінің стратегиялық құжаттары (даму стратегиясы), даму жоспарлары, директорлар кеңесінің жұмыс жоспарлары, акционерлердің шешімдері және Объектіні басқару жүйесінің даму мәселелерін қозғайтын басқа да құжаттар.
Сондай-ақ КБ жүйесін жетілдіру жөніндегі сыртқы кеңес берушілерді тарту бойынша Объектінің бастамалары және КБ жүйесін жетілдіруге бағытталған басқа да іс-шаралар (КБ кодексін қабылдау, менеджментті корпоративтік менеджментінің стандарттарына және әдістерге оқыту және т.б.) назарға алынуы мүмкін.
Жалпы, КБ жүйесін жетілдіруге бағытталған Объектінің бастамалары, олардың тиімділігі және қол жеткізілген нәтижелері бағалануы тиіс.

Талдаудың мәні – КБ тәжірибесі туралы акционерлер алдында Объектінің есептілігін және ақпаратты ашу  тәртібін регламенттейтін Объектінің ішкі құжаттары.
Акционерлер алдында КБ тәжірибесі туралы ақпаратты ашу жүйесінің тиімділігі және де аталған ережелерді жауапты тұлғалардың сақтауы бағаланады.

4

Объектінің директорлар кеңесі корпоративтік әрекетінің ішкі кодексін (корпоративтік этика кодексі) бекітті және аталған кодексті сақтауды бақылауға жауап беретін органды/лауазымды тұлғаны тағайындады

Талдаудың мәні – корпоративтік әрекеттің ішкі кодексі және оның сақталу тәжірибесі.
КБ қағидаттарының сәйкестігіне, Кодекстің ережелеріне, оның орындалу тәжірибесіне, корпоративтік хатшы лауазымының болуына, корпоративтік қақтығыстарды және елеулі корпоративтік оқиғаларды қарастырудың тәжірибесіне және т.б. талдау жасалуы тиіс.

2-құрамдауыш. Объектінің Директорлар кеңесі мен атқарушы органның қызметі

Белгілер

1

Директорлар кеңесінің құрамына тәуелсіз директорлар кіреді.

Директорлар кеңесінде тәуелсіз сыртқы аудиторларды таңдау бойынша ұсыныстарды беретін, сыртқы және ішкі аудиторлардың есептерін қарастыратын және бекітетін тәуелсіз  директорларды қосатын аудит жөніндегі комитет құрылған

Аудит жөніндегі комитет тәуелсіз директорлардан тұрады

Объект мамандандырылған рейтингті агенттігінің корпоративтік басқарудың жоғары рейтингін алды

Талдаудың мәні – директорлар кеңесі өзінің қызметін жүзеге асыратын негіздегі директорлар кеңесінің мүшелерін сайлау туралы құжаттар, директорлар кеңесі туралы отырыстардың хаттамалары және өзге де құжаттар.
«Акционерлік қоғамдар туралы» Заңына сәйкес Объектінің директорлар кеңесi мүшелерi санының кемiнде үштен бiрi тәуелсiз директорлар болуға тиiс.
Егер корпоративтік заңнаманың ережелерімен шектелмей, тәуелсіз директорды сайлау тәртібі жеке регламенттелген жағдайда, оң баға беріледі. Тәуелсіз директорлардың құқықтары мен бастамалары еленбеуге тиіс емес.
Объект шешім қабылдағанда тәуелсіз директорлардың белсенді қатысуын қамтамасыз ету керек.
Сырттай дауыс беру тәртібін, сыртқы дауыс берушілерді тарту құқығын және т.б. қоса алғанда, тәуелсіз директорларға барынша қолайлы жағдайлар жасалуы тиіс. Жалпы алғанда, тәуелсіз директорлардың жұмысы мен сайлау тәжірибесі КБ-ның озық және үздік тәжірибелеріне сәйкес болуы қажет.

Талдаудың мәні – аудит жөніндегі комитет өзінің қызметін жүзеге асыратын негіздегі директорлар кеңесінің аудит жөніндегі мамандандырылған комитеті туралы ереже, аудит жөніндегі комитет мүшелерін сайлау туралы құжаттар, аудит жөніндегі комитет отырысының хаттамалары және басқа да құжаттар.
Аудит жөніндегі комитет мүшелерінің көпшілігі тәуелсіз директорлар болуы тиіс.
Аудит жөніндегі комитетінің қызметін, аудит жөніндегі комитет жағынан бақылау жүйесінің тиімділігін, аудит жөніндегі комитетінің шынайы және пәрменді өкілеттігінің болуын, оның жұмысын қиындататын келеңсіз жағдайлардың болуын және т.б. бағалау қажет.  Аудит жөніндегі комитетінің өкілеттігіне қаржылық есептілігін алдын ала қарау, сыртқы аудиторды таңдау, ішкі аудит қызметтеріне бақылау мен талдау жасау және т.б. кіруі тиіс.

Аудит жөніндегі комитет тәуелсіз директорларда  тұрады, қайсылары тәуелсіз сыртқы аудиторларды таңдау бойынша ұсыныстарды беріп, ішкі және сыртқы аудиторлардың есептерін қарайды да бекітеді.

2

Директорлар кеңесінің құзыреті ішкі құжаттармен нақты регламенттелген

Бір тұлға екі лауазымды - директорлар кеңесінің төрағасы лауазымы мен басқарманың төрағасы лауазымын атқаруы тиіс емес

Аффилирленген тұлғалар жасалған мәмілелерді бекітетін директорлар кеңесінің комитеті толық тәуелсіз директорлардан тұрады

Талдаудың мәні – құрылтай құжаттар, Директорлар кеңесі туралы ереже және Директорлар кеңесінің құқықтары мен міндеттерін қозғайтын басқа да ішкі ережелер.
Объектінің ішкі құжаттары корпоративтік заңнаманың міндетті талаптарымен шектелмей, КБ үздік тәжірибелерінің талаптарына сәйкес директорлар кеңесінің құқықтарын, міндеттерін және жауапкершілігін егжей-тегжейлі регламенттеуі тиіс.

Осы мәселе бойынша талдау алдағы деңгейдің талдауды қамтиды, бұл ретте, Объектінің атқарушы органы мен Директорлар кеңесінің төрағасы қызметтерін қосып істеуіне тыйым салынуы тиіс.
Бұдан басқа, Директорлар кеңесі мен атқарушы орган жұмысының тәжірибесі зерделенуі, қайсысында Директорлар кеңесінің төрағасы атқарушы органның қызметіне тікелей араласпауы белгіленуі тиіс. Директорлар кеңесінің төрағасымен атқарушы орган басшысының өкілеттігін іске асыру рұқсат емес.

Талдаудың мәні – құрылтай құжаттар, мүдделілігімен  мәмілелер жөніндегі комитет туралы ереже, мүдделігімен мәмілелерді жасаудың тәртібін регламенттейт н басқа да құжаттар. Сонымен қатар, мүдделігімен мәмілелер жасаудың тәжірибесі зерделенуі тиіс.

Мүдделігімен мәмілелер жасау тәжірибесі мұндай мәмілелерді жасау тәуелсіз директорлардан, соның ішінде қарастырылатын нақты мәмілені жасауына мүдделі емес тәуелсіз директорлардан тұратын мамандандырылған комитетінің қарастыруын және бекітуді көздуі тиіс.

3

Басқарма төрағасын бағалау, тағайындау және лауазымнан босатудың айырықша құқығы Директорлар кеңесіне беріледі

Талдаудың мәні – құрылтай құжаттар, Директорлар кеңесі туралы ереже және Директорлар кеңесі мен атқарушы органның құзыретін регламенттейтін басқа да ішкі құжаттар.
Объектінің ішкі құжаттарында атқарушы органның төрағасын тағайындау және лауазымнан босату, сондай-ақ оның қызметін талдаудың және бағалаудың айырықша құқығы Директорлар кеңесіне жататыны белгіленген.

4

Директорлар кеңесінің отырыстары негізгі ресмиліктерді сақтай отырып жүйелілі түрде жүргізіледі (директорлар кеңесінің мүшелеріне материалдарды күні бұрын ұсыну, отырыстың күн тәртібі, хаттама, дауыс беру, жиналым және т.б. сияқты)

Акционер директорлар кеңесі мен атқарушы органның қызметін жыл сайын бағалайды

Директорлар кеңесінің жанында техникалық мәселелер немесе мүдделерінің ықтимал қақтығыстары реттеу (мемлекеттік сатып алу, сыйақы, қатерлер жөніндегі комитеттер) жөнінде мамандандырылған комитеттер құрылған

Талдаудың мәні – директорлар кеңесі отырыстарының хаттамалары және ілеспе құжаттар (хабарлама, күн тәртібі, және т.б.). директорлар кеңесі отырыстарының жүйелігін белгілеу қажет.
Директорлар кеңесі отырыстарының саны Объектінің қызметі туралы мәселелерді жедел және уақтылы шешу үшін жеткілікті болуы тиіс. Директорлар кеңесінің отырыстары тоқсанына кем дегенде бір рет жүргізілгені дұрыс.
Қаралуы директорлар кеңесінің құзыретіне жататын Объектіні басқару, мәмілелерді жасау, ішкі құжаттарды мен басқа да мәселелерді бекіту уақтылы қарастырылуы қажет.
Директорлар кеңесінің мәселелерді уақтылы емес қарастыруы Объектіге теріс салдарын тигізеді. Директорлар кеңесінің отырыстарында Объектінің ішкі құжаттарымен белгіленген барлық формальдылығы сақталуы тиіс.

Талдаудың мәні – директорлар кеңесі мен атқарушы органның қызметін бағалаудың тәртібін белгілейтін Объектінің ішкі құжаттары, директорлар кеңесі мен атқарушы орган қызметінің соңғы бағалаудың нәтижесі бойынша құрастырылған құжаттар. Акционер жылына кем дегенде бір рет Директорлар кеңесі мен атқарушы органның қызметін бағалауы дұрыс. Объектінің органдарының қызметін бағалаудың тәжірибесі бағалануы тиіс. Бағалаудың жүйесі мен әдістері КБ-ның үздік тәжірибелеріне сәйкес болуы тиіс.
Директорлар кеңесі мен атқарушы орган мүшелеріне сыйақы беру, Объектінің басқару органдарының мүшелерін сайлау, директорлар кеңесінің мүшелеріне және топ-менеджментіне қатысты кадрлық саясат және т.б. сияқты шешімдерді қабылдағанда бағалаудың нәтижелерін пайдалану тәжірибесін қарастыру қажет.

Талдаудың мәні – директорлар кеңесінің мамандандырылған комитеттер туралы ережелер, мамандандырылған комитеттер отырысының хаттамалары, мамандандырылған комитеттер өзінің қызметін жүзеге асыратын құжаттар және т.б.
Мамандандырылған комитеттер жұмысының тәжірибесі ен  олардың жұмыс істеу жүйесінің тиімділігі, қызметінің тиімділігі, сайлау тәртібі (кандидаттың тәжірибесіне және қызметінің, тәуелсіздігінің бейіміне және т.б. назар аударылуы тиіс), өкілеттігінің жеткіліктілігі және тиімділігінің және т.б. тәжірибесі бағалануы тиіс.

5

Өз міндеттерін уақтылы және тиісті көлемде орындауды жүзеге асыру үшін Директорлар кеңесінің мүшелері Объект қызметінің жалпы бағытын және стратегияны әзірлеу үшін қажетті ақпаратты алады

Директорлар кеңесінде тәуелсіз директорлардан тұратын сыйақы жөніндегі комитет құрылған

Директорлар кеңесінің мүшелері жыл сайын сайланады

Талдаудың мәні – Директорлар кеңесі мүшелері отырысының хаттамасы және ілеспе құжаттар, директорлар кеңесі мүшелерінің қарауына берілетін басқа да құжаттама, директорлар кеңесі мүшелерімен хат алмасу және директорлар кеңесі мүшелерімен Объект қатынасын сипаттайтын өзге де құжаттар.
Директорлар кеңесінің мүшелеріне қажетті ақпаратты ұсыну тәжірибесін бағалау қажет. Оны Объектінің тиісті ішкі құжаттарының талаптарына сәйкестігін белгілеу қажет. Директорлар кеңесі мүшелерінің барлығы директорлар кеңесінің қарауына енгізілетін мәселелерге қатысты барлық ақпаратты уақтылы және қажетті көлемде алуы тиіс.  Бұдан басқа, ішкі регламенттейтін құжаттарға сәйкес директорлар кеңесі мүшелерінің сұранымдары бойынша ақпаратты уақтылы және толық берумен қамтамасыз етілуі қажет.

Талдаудың мәні – сыйақы комитеті туралы ереже, комитет мүшелерін сайлау және олардың тәуелсіздігін растау туралы құжаттар, сыйақы комитет отырысының хаттамасы және оның қызметін сипаттайтын өзге де құжаттар.
Сыйақы комитет директорлар кеңесінің, атқарушы органның мүшелеріне, сондай-ақ Объектінің өзге де лауазымды тұлғаларына сыйақы беруге қатысты мәселелерді қарастыруы тиіс. Сыйақы комитеті директорлар кеңесі мен атқарушы органдар қызметін бағалау нәтижелері сияқты, қаржылық және өзге де есептілік және т.б. кез келген құжаттамаға қол жетімді болуға құқылы. Сыйақы комитеті толығымен тәуелсіз директорлардан тұруы қажет. Сыйақы комитеті жұмысының тәжірибесін және жұмысының нәтижелерін бағалау қажет.

Құрылтай құжаттар мен директорлар кеңесі туралы ішкі құжаттар тәуелсіздігін, кәсіби тәуелсіздігін растау мақсатында оның мүшелерін жыл сайын (қайта) сайлау жүйесін, директорлар қызметі мен Объект қызметін бағалау нәтижелерін есепке ала отырып көздегені дұрыс.

6

Директорлар өз мүдделерін беруге ұсынғандардың алдында ғана емес, Объект алдында және барлық акционерлер алдында орта деңгейде және жауапты

Директорларды тағайындау тәртібі кандидаттарға қойылатын талаптарды (құзырет, дағдылар және т.б.) регламенттейді

Талдаудың мәні – Директорлар кеңесі мүшелерінің құқықтары мен міндеттерін, сондай-ақ жауапкершілігін регламенттейтін ішкі құжаттар. Директорлар кеңесі мүшелерімен жасалынатын шарттар.
Объектінің ішкі құжаттары директорлар кеңесі мүшелері жауапкершілігінің тиімді жүйесін қарастыруы қажет. Объектінің ішкі құжаттарында бекітілген жауапкершілік мәселелері, сондай-ақ директорлар кеңесі мүшелерімен жасалған келісім-шарттарда да ескертілгені дұрыс.
Қабылданған шешімнің нәтижесінде Объект және акционерлер мүдделеріне зиян келтіргені үшін директорлар кеңесі мүшелерінің жауапты болатынын атап көрсету қажет. Жауапкершілік соттық тексеріс түрінде және қызметтен босату түрінде не сыйақы деңгейін түзету түрінде болуы мүмкін.

Талдаудың мәні – құрылтай құжаттар, директорлар кеңесі туралы ереже және директорлар кеңесі мүшелерін сайлау тәртібін регламенттейтін өзге де құжаттар.
Объектінің ішкі құжаттары директорлар кеңесі мүшелерін сайлаудың тиімді жүйесін қарастыруы қажет. Кандидатураларды қарау кезінде кәсіби деңгейінің мәселелері қаралуы тиіс, тәуелсіз директорды сайлау кезінде тәуелсіздік туралы мәселе жеке зерделенуі тиіс, ал кандидаттың тәуелсіз болуы директорлар кеңесі шешімімен расталуы қажет. Кадр резервінің бар болуы дұрыс, директорлар кеңесі мүшелерін сайлау тәртібі конкурстық бастамасында және т.б. құрылуы керек.

7

Директорлар кеңесі мүшелерін тағайындаудағы мемлекеттің рөлі – ашық.

Талдаудың мәні – директорлар кеңесі мүшелерін сайлау тәртібін регламенттейтін ішкі құжаттар, директорлар кеңесі мүшелерін сайлау туралы құжаттар, олардың сауалнама деректері. Директорлар кеңесі мүшелерін таңдау жүйесін қарау кезінде оның ашықтығын және КБ стандартына сәйкестігін белгілеу қажет.
Директорлар кеңесі мүшелерін сайлау тәртібі конкурстық бастауында құрылуы қажет, ал әрбір мүшені сайлау туралы мәселелер оның кәсіби сапасы мен еңбек тәжірибесін талқылаумен жариялануы қажет. Директорлар кеңесін қалыптастыру кезінде әкімшіліктік ықпал етуді болдырмау қажет. Мемлекет өкілдерінің директорлар кеңесі құрамына жылжыту кезінде осы кандидаттың кім болып жоғарылайтындығы, және ол кімнің мүддесін ұсынатындығы жариялануы тиіс. Аталған ереже директорлар кеңесінің барлық мүшелеріне қатысты болуы керек.

8

Әкімшілік шығыстарының мониторинг пен бақылауын Объектінің директорлар кеңесімен тоқсан сайын жүргізіледі

Объектіде ірі мәмілелерді жасау мәселесі реттелген

Талдаудың мәні – Объектінің Жарғысында әкімшілік шығыстарының мониторинг пен бақылауы бойынша директорлар кеңесі құзыретінің болуы.
Әкімшілік шығыстарының белгіленген шектеулерінің болуы. Әкімшілік шығыстарының бақылауы тоқсан сайын жүргізіледі, директорлар кеңесінің мүшелері әкімшілік шығыстарының негізделген себептерсіз арттыруының болмауы бойынша қажетті шараларды қабылдайды.

Талдаудың мәні – Объектіде ірі мәміленің мөлшері және ірі мәміле бойынша шешімді қабылдау тәртібі белгіленген.
Нәтижесінде активтер құнының жалпы мөлшерінің 10%-ға дейін болатын мүлік иеліктен айырылатын ірі мәміле немесе мәмілелердің жиынтығы бойынша шешім Объектінің атқарушы органымен қабылданады.
Нәтижесінде
активтер құнының жалпы мөлшерінің 10%-дан 25%-ға дейін болатын мүлік иеліктен айырылатын ірі мәміле немесе мәмілелердің жиынтығы бойынша шешім Объектінің директорлар кеңесі қабылдайды, ал активтер құнының жалпы мөлшерінің 25%-дан көп болатын мәміле бойынша тиісті саланың уәкілетті органымен келісе отырып, Объектінің директорлар кеңесі қабылдайды.

3-құрамдауыш. Объект қызметіне ішкі аудит және бақылау

Өлшемдер

1

Объектіде ішкі бақылау және ішкі аудит жүйелері құрылған

Ішкі бақылау мен ішкі аудит жүйелері Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына жауап береді

Объектінің жылдық қаржылық есептілікті аудит бойынша халықаралық стандарттардың талаптарына сәйкес аудитор растайды

Объект мамандандырылған рейтингті агенттігінің корпоративтік басқарудың жоғары рейтингін алды

Талдаудың мәні – ішкі бақылау мен аудит мәселелерін регламенттейтін ішкі құжаттар. Ішкі бақылау мен аудит жүргізу тәжірибесі.
Объектіде ішкі бақылау мен аудит жүйесі құрылғаны орынды.
Ішкі бақылау сатып алу және мәмілелер, сыйақылар және сатулар, КБ тәжірибесіне бақылау және т.б. түрлі мәселелерге қатысты болуы мүмкін. Аудит қаржы және салық саласындағы мәселелерді қозғайды.
Бақылау және аудит мәселелері тәуелсіз директорлардың қарауына (басқаруына) берілуі дұрыс. Объектінің ішкі құжаттары бақылау мен аудиттің тиімді жүйесін қарастыруы тиіс.

Талдаудың мәні – ішкі бақылау мен аудит жүйесін бекітетін ішкі құжаттар.
Қабылданған ішкі бақылау мен аудит жүйесін бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк туралы, аудиторлық қызмет туралы заңнамаға сәйкес ұсынылатын ұлттық стандарттардың талаптарына сәйкестігін белгілеу қажет. Сондай-ақ, қаржы нарығы реттеуіштерінің ұсыныстары қолданылуы мүмкін (биржалары және т.б.).

Талдаудың мәні – соңғы есеп кезеңі үшін аудиттелген қаржылық есептілігі, аудиторлық есеп, аудитті жүргізуге шарттар.
Қаржылық есептілік танылған тәуелсіз аудиторлық ұйымының аудитінен өтуі тиіс. Аудитордың тәуелсіздігіне немесе аудиторлық компаниямен қандай да бір басқа қатынастардың болмауы мәселесіне назар аудару керек.
Аудиторлық ұйымды таңдау тәртібі ашық болуға және конкурстық бастауында жүзеге асырылуы тиіс. Қаржылық есептілігінің аудиті халықаралық стандарттардың талаптарына сәйкес жүргізілуі тиіс.

2

Ішкі аудитор директорлар кеңесіне есеп береді. Объектінің ішкі аудиторы танылған тәуелсіз аудиторлық фирмамен (компаниямен) жүйелі түрде ынтымақтастықта болады

Талдаудың мәні – ішкі аудит мәселелерін қозғайтын ішкі құжаттар.
Ішкі құжаттар Объект аудиторының директорлар кеңесіне есеп беретінін көздеуі тиіс. Бұл ретте, ішкі аудит мәселелері тәуелсіз директорлардың жүргізуінде болуы тиіс. Бұдан басқа, ішкі аудитор Объектінің қаржылық есептілігінің мәселелері бойынша Объектімен қандай да бір қатынастарда байланысты емес, танылған аудиторлық фирмамен ынтымақтастықта болғаны дұрыс.

3

Объект тәуекелдерді басқару жүйесін құру бойынша шараларды қабылдайды

Объектіде тәуекел-менеджмент жүйесі құрылған

Объектіде бақылдауды директорлар кеңесі іске асыратын тәуекел-менеджмент үдерісі бар. Тәуекелдерді талдау қауіпсіздік және алаяқтықты алдын-алу сияқты базалық мәселелерімен шектеледі.

Объектінің Директорлар кеңесі тәуекелдерді басқару үдерісіне бақылау жасайды.
Директорлар кеңесі тәуекелдерді басқару мәселелеріне арналған жиналыстарды өткізеді. Осы отырыстар барысында тәуекелдердің сыныптамасы мен басқару тетіктері бойынша шешімдер қабылданады.
Тәуекелдерді анықтаудың, бағалаудың және барынша азайтудың ұйымдастырылған үдерісі бар.
Объектіде тәуекелдерді басқарудың саясаты мен әдіснамасы белгіленетін құжаттар бар.

4-құрамдауыш. Объект қызметі туралы ақпаратты ашу

Өлшемдер

1

Объект танылған тәуелсіз аудиторлық фирма (компаниямен) растайтын, бухгалтерлік есептіліктің ұлттық стандарттары бойынша бухгалтерлік есепті жүргізеді және қаржылық есептілікті дайындайды

Объект танылған тәуелсіз аудиторлық фирма (компаниямен) растайтын, бухгалтерлік есептіліктің халықаралық стандарттары бойынша бухгалтерлік есепті жүргізеді және қаржылық есептілікті дайындайды

Объект мамандандырылған рейтингті агенттігінің корпоративтік басқарудың жоғары рейтингін алды

Талдаудың мәні – есептілік кезеңі үшін қаржылық есептілік және аудиторлық қорытынды. Объект бухгалтерлік есепті бухгалтерлік есептіліктің ұлттық стандарттарына сәйкес жүргізеді және тәуелсіз аудиторды тартуымен оны растайды.

Талдаудың мәні – есептілік кезеңі үшін қаржылық есептілік және аудиторлық қорытынды. Объект қаржылық есептілікті бухгалтерлік есептіліктің халықаралық стандарттары бойынша жүргізеді және тәуелсіз аудиторды тартуымен оны растайды.

2

Объект өзінің қаржылық есептілігін көпшілік алдында жария етеді

Объектінің сайтында жарияланатын ақпарат туралы материалдар орналастырылады

Объект акцияға табыс сияқты ақпаратты құрайтын тоқсан сайынғы есептілікті жариялайды

Талдаудың мәні – ақпаратты жариялау тәртібін, ақпаратты тарату жолдарын (БАҚ, Ғаламтор, ресми есептілік және т.б.) регламенттейтін ішкі құжаттар.
Объект өзінің жылдық қаржылық есептілігін БАҚ және ғаламтор (корпоративтік сайт) арқылы көпшілік алдында жария етеді.

Талдаудың мәні – ақпаратты жариялау тәртібін, ақпаратты тарату жолдарын (БАҚ, Ғаламтор, ресми есептілік және т.б.) регламенттейтін ішкі құжаттар.
Жарияланатын ақпарат жазбаша расталады.

Талдаудың мәні – ақпаратты тарату жолдарын (БАҚ, Ғаламтор, ресми есептілік және т.б.), ақпаратты жариялау тәртібін регламенттейтін ішкі құжаттар.
Объект өзінің қаржылық есептілігін тоқсан сайын жария етеді.

3

Акционерлердің жыл сайынғы жалпы жиналысы – қоғам үшін ашық

Объект өзінің сатып алулары және өнім берушілер туралы ақпаратты көпшілік алдында жария етеді

Талдаудың мәні – ақпаратты тарату жолдарын (БАҚ, Ғаламтор), ақпаратты жариялау тәртібін регламенттейтін ішкі құжаттар.
Объект акционерлердің жылдық жиналысы нәтижелеріне, сыйақы, кадрлар, табысты бөлу саясаты қатынасында, экология және әлеуметтік жауапкершілік саясаты қатынасында қабылданған шешімдерге қатысты ақпаратты көпшілік алдында жария етеді.

Талдаудың мәні – ақпаратты жариялау тәртібін, ақпаратты тарату жолдарын (БАҚ, Ғаламтор) регламенттейтін ішкі құжаттар.
Объект ресми есептілігімен шектелмей, сатып алу ережесін қамтитын, сатып алу және өнім берушілер туралы ақпаратты көпшілік алдында жария етеді.

4

Объект өзінің корпоративтік басқару кодексі туралы ақпаратты, оны енгізу бағдарламаның негізгі ережелерін, халықаралық стандарттарға сәйкестігінің талдауын ашады

Объект өзінің корпоративтік басқару кодексі, даму жоспары туралы ақпаратты, халықаралық стандарттарға сәйкестігінің талдауын көпшілік алдында жария етеді.

5-құрамдауыш. Миноритарлық акционерлердің құқықтары.

Өлшемдер

1

Миноритарлық акционерлер акционерлер жиналысының күні, өткізу орны мен күн тәртібі туралы алдын-ала хабарланатын болады

Миноритарлық акционерлер құқықтарын беру кумулятивтік дауыс беру арқылы жүзеге асырылады

Объект миноритарлық акционерлердің құқықтарын қорғауға бағытталған дауыс берудің тиімді тетіктерін қарастырады

Объект мамандандырылған рейтингті агенттігінің корпоративтік басқарудың жоғары рейтингін алды

Талдаудың мәні – құрылтай құжаттар, акционерлер жиналысын өткізудің және оларға дауыс беру тәртібін регламенттейтін ішкі құжаттар.
Акционерлермен шешім қабылдау жүйесі барлық акционерлерге бірдей қатынасын көздеуі тиіс. Барлық акционерлер оларға тиесілі акциялар санына қарамастан, отырыстың өткізу орны мен күні туралы, дауыс беру тәртібі мен қарауға шығарылатын мәселелер туралы алдын-ала хабарлануы тиіс.
Объекттің ішкі құжаттары кіші акционерлердің құқықтарын тиімді қорғайтын ережелерді қамтиды және оларға қысым жасайтын нормалар жоқ.

Талдаудың мәні – құрылтай құжаттар, шешім қабылдау тәртібін регламенттейтін ішкі құжаттар.
Объекттің ішкі құжаттары акционерлермен шешім қабылдауы жеке жағдайларда кумулятивтік дауыс беру жолымен (көбінесе директорлар кеңесін сайлау кезінде) іске асыруын көздейтіні дұрыс.
Объект өз қызметінің маңызды мәселелері бойынша дауыс берудің осындай әдісін қолданады.

Талдаудың мәні – құрылтай құжаттар, акционерлер жиналыстарында дауыс беру тәртібін регламенттейтін ішкі құжаттар.
Шешім қабылдау жүйесі сенімхат бойынша дауыс беру, электрондық техникалық құралдарын пайдаланумен дауыс беру, акцияларының кіші пакеттерін нығайту жолымен және аралас дауыс беру мүмкіндігін, сондай-ақ шешім қабылдау кезінде миноритарлық акционерлерге қолайлы жағдай жасауға және дауыс беруді оңайлатуға бағытталған басқа да шараларды көздеуі тиіс.
Объект акционерлермен дауыс беру тәртібін оңайлатуға бағытталған шараларды қабылдайды, кіші акционерлерге (көбінесе шетелдік) қолайлы жағдай жасайды.

2

Миноритарлық акционерлерге акционерлердің жиналыстарына қатысуға және дауыс беруге құқық беріледі
 

Обьектіде Объектіге бақылаудың өтуі сияқты ерекше міндеттемелерде миноритарлық акционерлердің құқығын қорғаудың қатынасында нақты қалыптастырылған саясат бар

Объектінің жыл сайынғы есептері аффилиирленген тұлғалармен жасалған мәмілелер туралы ақпаратты жариялайды

Талдаудың мәні – құрылтай құжаттар, шешімдерді қабылдау тәртібін регламенттейтін ішкі құжаттар.
Объектінің ішкі құжаттарын қарастыру кезінде акционерлердің жалпы жиналыстарында миноритарлық акционерлерге қатысу және дауыс беруге кедергілердің болмауы анықталуы тиіс.

Талдаудың мәні – миноритарлық акционерлердің және басқа да мүдделі тараптардың мүдделерін тіркеу ережесін регламенттейтін ішкі құжаттар.
Объектіде акцияларының бақылаушы пакетін сату, қайта ұйымдастыру, Объектінің активтерінің елеулі бөлігін сату және т.б. сияқты елеулі корпоративтік жағдайлар басталған кезде миноритарлық акционерлер үшін кепілдік жүйесін көздейтін тиісті саясат бекітілуі тиіс.

Талдаудың мәні – ақпаратты жариялау тәртібі туралы Объектінің ішкі құжаттары, ақпаратты тарату жолдары (БАҚ, ғаламтор).
Мүдделілігімен жасалған мәмілелерге қатысты ақпарат талқылаумен жариялануы және барлық акционерлерге мәлімет үшін жеке және БАҚ арқылы жеткізілуі тиіс.
Осындай ереже Объектінің ішкі құжаттарында қарастыруы және міндетті түрде сақталуы тиіс.
Объект мүдделілігімен жасалған мәмілелер туралы ақпаратты акционерлердің назарына уақтылы және тиісті түрде жеткізеді.

3

Объектінің Жарғысы акцияларының бір түрінің (санаттың) иелеріне – акционерлерге дауыс беруге, сатып алуға және иелік етуге қатысты бірдей көлемде құқық береді

Объектінің есептілігі миноритарлық акционерлерге қатысты ықтимал тәуекелдерге қатысты ақпаратты ашады

Талдаудың мәні – құрылтай құжаттар. Миноритарлық акционерлермен акцияларға меншік ету құқығын, дауыс беру және шешімдерді қабылдау құқығын жүзеге асыру үшін шектеулердің болуын бағалау қажет.

Талдаудың мәні – Объектінің есептілігі (КБ жағдайы туралы есеп және т.б.). Объектіде КБ құрылымының жағдайы туралы есептілік жүйесінің бар болғандығы дұрыс.
Осындай есептілік шеңберінде Объектінің даму жоспарларына сәйкес миноритарлық акционерлердің құқықтары қатынасында тәуекелдер ескертілуі тиіс (қосылу және жұтылу және т.б.). Миноритарлық акционерлер Объектінің жоспарлары туралы күні бұрын хабарлануы тиіс, қайсылардың іске асырудың нәтижесінде олардың мүдделері зардап шегуі мүмкін.

4

Миноритарлық акционерлер акцияларының бақылаушы пакетінің иелерін анықтауға мүмкіндік беретін ақпаратты алдын-ала алады

Объектіде акционерлерге аффилирленген тұлғалармен жасалған мәмілелер туралы ақпарат ашу тәртібі/режимі бекітілген

Талдаудың мәні – құрылтай құжаттар, акцияларды шығару проспектісі, ақпарат ашу режиміне қатысты ішкі құжаттар.
Акцияларды сатып алушыларға ақпаратты ашу және ұсыну жүйесі Объект акцияларының иелеріне қатысты ақпаратты алу үшін мүмкіндік жасауы тиіс.

Талдаудың мәні – ақпаратты ашу режиміне қатысты ішкі құжаттар.
Ақпаратты ашу режимі мүдделігімен жасалған мәмілелерге қатысты ақпаратты, барлық акционерлерге уақтылы ұсынуды көздеуі тиіс.
Ақпаратты ашу жүйесі КБ қағидаттарының талаптарына сәйкес келеді.

5

Объект жарғысы ақпаратты ашуға қатысты акционерлерге бірдей көлемде құқық береді

Талдаудың мәні – құрылтай құжаттар, ақпарат ашу режиміне қатысты ішкі құжаттар.
Ақпаратты ашу жүйесі акционерлерге ашылатын ақпараттың көлемі мен сипатының, оны ұсынудың мерзімдерінің тиесілі акцияларының санынан тәуелділігін көздемеуі тиіс.
Объектінің құрылтай және ішкі құжаттарында ақпаратты ашу үшін мұндай шарттар жоқ.

6-құрамдауыш. Қаржылық тәртіп

Өлшемдер

1

Объектінің коммерциялық және әлеуметтік мақсаттар көпшілік алдына ашық

Объектінің әлеуметтік мақсаттарды іске асыруға арналған шығындары халықаралық-танылған бухгалтерлік, қаржылық және экономикалық әдістер арқылы талданады да қаржылық есептілігінде жеке көрсетіледі

Объектімен мақсаттарға жетудің нәтижесінде негізделген сыйақылар жүйесі көзделген

Талдаудың мәні – Объектінің стратегиялық құжаттары мен даму жоспарлары.
Ақпарат ашу тәртібін және оны тарату жолдарын регламенттейтін ішкі құжаттар.
Объект бизнестің стратегиялық бағыттарын, әлеуметтік саясатын және экологияға қатысты саясатын ашады.

Талдаудың мәні – Объектінің қаржылық есептілігі, бизнес-жоспары, стратегиялар және даму жоспарлары.
Экологиялық және әлеуметтік саясат, сондай-ақ оны іске асыруға арналған шығындар халықаралық-танылған бухгалтерлік, қаржылық және экономикалық әдістер арқылы дәлелденген.

Талдаудың мәні – сыйақы саясатын регламенттейтін ішкі құжаттар, директорлар кеңесі мен атқарушы орган мүшелерімен жасалған шарттар.
Объектіде қабылданған сыйақы саясаты директорлар кеңесі мен атқарушы орган мүшелерінің, сондай-ақ басқа да лауазымды тұлғалардың сыйақылары Объект қызметінің нәтижелерінен және жоспарланған стратегиялық нәтижелерінің (қаржылық-экономикалық, әлеуметтік, экологиялық және т.б.) жетуінен тәуелділігін көздейді.

2

Қаржыландыру көздері – ашық

Объектінің шоғырландырылған қаржылық есептілігі коммерциялық қызметті іске асыру үшін жеңілдікті қаржыландыру түрінде (кепілдікті қоса алғанда) мемлекет тарапынан берілетін қандайда бір субсидиялардың әсерін көрсетеді

Талдаудың мәні – қаржылық есептілік.
Объектінің қаржыландыру көздері ашық, олардың пайда болу мен алудың заңдылығына күмән жоқ.

Талдаудың мәні – қаржылық есептілік.
Объектінің қаржылық есептілігі коммерциялық қызметті іске асыру үшін жеңілдікті қаржыландыру түрінде мемлекет тарапынан берілетін субсидиялардың әсерін жеке көрсетеді.

3

Банктік қаржыландыру бәсекелесуші үдерістер арқылы қамтамасыз етіледі

Объект капиталдың коммерциялық құрылымы және дивидендтік саясатты көздеген

Талдаудың мәні – банктік қызмет көрсету шарттары, банктік қаржыландыру мен қызмет көрсетуді тарту мәселелерін талқылауға қатысты ақпарат және т.б.
Банктік қызметтерді тарту (қаржыландыру, депозиттік және есеп айырысу-кассалық қызмет көрсету және т.б.) осы мәселені алқалы түрде талқылаумен конкурстық негізде жүзеге асырылады.

Талдаудың мәні – қаржылық есептілік, табысты жоспарлау мен бөлуге қатысты ішкі құжаттар, аудиторлық есептер және т.б.
Объектіде капиталдың коммерциялық құрылымы көзделген, табысты жоспарлау мен бөлу саясаты ашық және инвесторлар мен қоғамға ашық.

4

Объектімен облигациялардың рейтингтері белгіленген. Объект корпоративтік облигациялар шығарады

Объект корпоративтік облигацияларды шығарып, бағалы қағаздар нарығының құралдарын белсенді пайдаланады.

Деңгей

Баға

КБ жағдайының сипаттамасы

I

(0~40)

КБ жүйесі дамуға әлеуеті бар, алайда бұл мүмкіндіктер әлсіз іске асырылады. Осылай, Объектінің қызметінде заңнаманың, акционерлердің, инвесторлардың, жұмысшылардың құқықтарының бұзылғаны байқалады. Объектінің құрылтайшы құжаттарында басқару органдарының құқықтарын, міндеттерін және жауапкершілігін егжей-тегжейлі бөлуі жоқ. Басшылыққа мақсаттарды анық белгілеу және сапа негізінде КБ жүйесінің даму стратегиясын әзірлеу қажет.

II

(41~80)

КБ жүйесі қалыптастырылды. Объектіде КБ жетілдіру бойынша нақты іс-шаралар жоспары әзірленді. Жұмыс үдерісін оңтайландыруға және оның әрбір кезеңінде сапаны жақсартуға назар аудару қажет. КБ жүйесін жетілдіру қажет.

III

(81~120)

КБ сапасын тұрақты жетілдіру бағыттардың көбі бойынша жүргізіледі. Жақсартулар динамикасын ұстау және қалған проблемалық салаларына қайта құруды бастау қажет.

IV

-

Мамандандырылған рейтингті агенттігі үшін КБ-ның жоғары рейтингі болып табылатын осы агенттігімен берілген рейтингінің болуы