"Азық-түлiк келiсiм-шарт корпорациясы" акционерлiк қоғамын дамытудың 2006-2008 жылдарға арналған жоспарын бекiту туралы

       Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008.08.27  N 776 Қаулысымен.

      "Қазақстан Республикасының әлеуметтiк-экономикалық дамуының орта мерзiмдi жоспарларын әзiрлеудiң ережесiн бекiту туралы" Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 2002 жылғы 14 маусымдағы N 647  қаулысына сәйкес Қазақстан Республикасының Yкiметi  ҚАУЛЫ ЕТЕДI:

      1. Қоса берiлiп отырған "Азық-түлiк келiсiм-шарт корпорациясы" акционерлiк қоғамын дамытудың 2006-2008 жылдарға арналған жоспары бекiтiлсiн.

      2. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрiне жүктелсiн.

      3. Осы қаулы қол қойылған күнiнен бастап қолданысқа енгiзiледi.

      Қазақстан Республикасы
      Премьер-Министрінің
      міндетін атқарушы

Қазақстан Республикасы  
Үкiметiнiң         
2006 жылғы 13 қаңтардағы 
N 41 қаулысымен    
бекiтiлген      

  "Азық-түлiк келiсiм-шарт корпорациясы" акционерлiк
қоғамын дамытудың 2006-2008 жылдарға арналған
ЖОСПАРЫ

Мазмұны

1.  "Азық-түлiк келiсiм-шарт корпорациясы" АҚ-тың жай-күйi мен даму перспективасы
1.1.    Кiрiспе
1.2.    Рынокты талдау (қызмет саласы)
1.2.1. Iшкi астық рыногын талдау
1.2.2. Әлемдiк астық рыногындағы жағдай
1.3.    2003-2005 жылдардағы өндiрiстiк-қаржылық қызметтi талдау және 2005 жылы күтiлiп отырған нәтижелер
1.3.1. 2003-2004 жылдардағы қаржылық-экономикалық қызметтiң
қорытындысы және 2005 жылы күтiлiп отырған нәтижелер
1.3.2. Мемлекеттiк астық ресурстары
1.3.3. Мемлекеттiк азық-түлiктiк астық резервi
1.3.4. Мемлекеттiк жемдiк астық ресурстары
1.3.5. Мемлекеттiк тұқымдық ресурстар
1.3.6. Мемлекеттiк сатылатын астық ресурстары
1.3.7. Астықты сатып алу
1.4.    Қазақстан Республикасының 2003-2015 жылдарға арналған
индустриалды-инновациялық даму стратегиясына, мемлекеттiк және салалық бағдарламаларға сәйкес Корпорация өткiзетiн iс-шаралар
1.5. 2006 жыл бөлiнiп көрсетiлген, 2006-2008 жылдарға арналған даму жоспары
1.5.1. Мақсаттары мен мiндеттерi
1.5.2. Алға қойылған мақсатқа қол жеткiзу жолын таңдау
1.5.3. Стратегияны, мемлекеттiк және салалық бағдарламаларды iске асыру бойынша Корпорация жоспарлап отырған iс-шаралар
1.5.4. Өндiрiстi дамыту серпiнi
1.5.5. Баға мен тариф саясаты және оның негiздемесi
1.5.6. Әлеуметтiк саланы дамыту
1.5.7. Кадр саясаты
1.5.8. Қаржылық нәтижелер және бюджетпен қарым-қатынас
1.5.9. Қызмет көрсетушi банктермен арадағы қарым-қатынас
2.      Корпорацияны дамытудың инвестициялық бағдарламасы
2.1.    Саладағы инвестициялық ахуалды бағалау
2.2.    Инвестициялық артықшылықтар және бағыттар
2.3.    Инвестициялық дамыту жоспары
3.      Дамытудың маңызды көрсеткiштерi

  1. "Азық-түлiк келiсiм-шарт корпорациясы" АҚ-тың жай-күйi
және даму перспективасы

       1.1. Кiрiспе
      "Азық-түлiк келiсiм-шарт корпорациясы" акционерлiк қоғамының (бұдан әрi - Корпорация) миссиясы мемлекеттiк астық ресурстарын сақтауды және жаңартуды қамтамасыз ету, сондай-ақ елдiң азық-түлiктiк қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге бағытталған астық пен одан өңделген өнiмдер бағасының iшкi конъюнктурасын реттеу болып табылады.
      Корпорация "Мемлекеттiк азық-түлiк келiсiм-шарт корпорациясын қайта құру туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 1997 жылғы 24 ақпандағы N 260  қаулысына сәйкес оның жарғылық капиталына мемлекеттiң жүз пайыздық қатысуымен акционерлiк қоғам ретiнде құрылды және Мемлекеттiк азық-түлiк келiсiм-шарт корпорациясының құқықтық мұрагерi болып табылады.
      Ұйымдық-құқықтық нысаны акционерлiк қоғам түрiндегi Корпорация заңды тұлға болып табылады және өз құзыретi шегiнде мемлекеттiк астық ресурстарын басқару агентiнiң өкiлдiгiн жүзеге асырады. Корпорацияның жарғылық капиталы 7491,6 млн. теңгенi құрайды және номиналдық құны 1000 теңге жай атаулы акцияларға бөлiнген.
      Корпорация 1997 жылғы 11 сәуiрде Алматы қаласының әдiлет басқармасында тiркелген. "Азық-түлiк келiсiм-шарт корпорациясы" ЖАҚ 2004 жылғы 1 сәуiрде Астана қаласының Әдiлет департаментiнде "Азық-түлiк келiсiм-шарт корпорациясы" АҚ болып қайта құрылды.
      Корпорация мемлекеттiк астық ресурстары мен одан өңделген өнiмдердi сатып алу, қалыптастыру, есепке алу, сақтауды ұйымдастыру, жаңарту, ауыстыру, өткiзу мақсатында қызмет етедi.
      Басқарудың ұйымдастыру құрылымы Корпорацияның рыноктық жағдайға оңтайлы сәйкестiгi, сондай-ақ оның қызметiнiң салалық және функционалдық спецификасына сәйкес қызметкерлердiң жұмысын ұтымды құру ескерiле отырып құрылады.
      Орталық аппараттың ұйымдық құрылымы Корпорацияның рыноктық жағдайға оңтайлы сәйкестiгiн, сондай-ақ оның қызметiнiң салалық және функционалдық спецификасына сәйкес қызметкерлердiң жұмысын орынды құруды ескере отырып құрылған.
      Корпорацияны басқарудың ұйымдық құрылымына орталық аппарат, облыстардағы 10 өкiлдiк және шетелдегi 5 өкiлдiк жатады.
      Корпорация төрт еншiлес ұйымға және бiрлесiп бақыланатын бiр кәсiпорындарға қатысушы болып отыр. Корпорацияның еншiлес кәсiпорындары - "Ақ-бидай Терминал" АҚ, "Астық қоймалары" ЖШС, "Бидай өнiмдерi" ЖШС және "Сарапшы аграрлық компания" ЖШС олардың жарғылық капиталына Корпорацияның 100 пайыз қатысуымен акционерлік қоғам және жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiк нысанында құрылған.
      Корпорацияның бiрлесiп бақыланатын ұйымдардағы қатысу үлесi "ҚазАстықТранс" ЖШС-те 50 пайызды құрайды.
      Директорлар кеңесiнiң 2005 жылғы 21 қаңтардағы шешiмiмен бекiтiлген Корпорация қызметкерлерiнiң жалпы саны 320 адамды, оның iшiнде орталық аппарат 123 адамды құрайды.

      Корпорацияның жоғарғы органы Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлiгi тұлғасындағы жалғыз Акционер болып табылады.
      Корпорацияның Директорлар Кеңесiнiң құрамы Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2002 жылғы 25 қыркүйектегi N 1051  қаулысымен анықталған.
      Корпорацияның атқарушы органы Басқарма нысанында қалыптасқан.
      Бақылау органының қызметiн Директорлар Кеңесiне тiкелей есеп беретiн iшкi аудит қызметi жүзеге асырады.
      Экономикалық қауiпсiздiк қызметiн құру жоспарланып отыр.
      Корпорацияны басқарудың қолданыстағы моделi - Корпорацияның миссиясымен, сондай-ақ оның алдына қойылған мақсаттар мен мiндеттерге байланысты желiлiк-қызметтiк ұйымдық құрылым.

       (Кестені қағаз мәтіннен қараңыз)

        1.2. Рынокты талдау

       1.2.1. Iшкi астық рыногын талдау

      Корпорация тұрақты түрде астық пен одан өңделген өнiмдердi зерттеу бойынша маркетингтiк зерттеудi өткiзедi.
      2001-2004 жылдар кезеңiнде Қазақстан Республикасы бойынша астықтың орташа жиналымы салмағы бойынша өңдеуден кейiн 14,6 млн.тоннаны құрады. (2001 жыл - 15.9 млн.тонна, 2002 жыл - 16,0 млн.тонна, 2003 жыл - 14,8 млн.тонна, 2004 жыл - 11,7 млн.тонна).
      Осы кезеңде астықты орташа жылдық экспорты 4,1 млн.тонна деңгейiнде белгiлендi (2001 жыл - 3,3 млн.тонна, 2002 жыл - 4,4 млн.тонна, 2003 жыл - 5,8 млн.тонна, 2004 жыл - 2,8 млн.тонна).
      2004 жылы дәндi дақылдарын егуге арналған егiс алаңдарының көлемi шамамен 14,3 млн.гектарды құрады, бұл 2003 жылмен салыстырғанда 0,4 млн.гектарға көп. Бұл ретте бидайға арналған егiс алаңдары 2003 жылғы 11,3 млн.гектардан 2004 жылы 11,9 млн.гектарға дейiн көбейдi.
      2004 жылы бидай өнiмдiлiгi 2003 жылмен салыстырғанда 1 ц/га-ға дейiн төмендедi және бiр гектардан 9,3 центнердi құрады.
      Соңғы үш жылғы талдау астықтың қазақстандық iшкi және экспорттық бағасының әлемдiк, атап айтқанда ресей және украинадағы бағаға тәуелдiлiгiн көрсетедi. Сонымен, 2002 жылы аталған мемлекеттерде егiннiң шығымды болуына байланысты бiр тонна қазақстан астығының бағасы iшкi рынокта 70 АҚШ долларынан аспады. Алайда 2002/2003 маркетингтiк жыл маусымындағы белсендi экспорттық саясаттың және жоғарыда аталған елдерде 2003 жылғы егiннiң бiршама бөлiгiн жинай алмаудың салдарынан сұраныс өсiп отырған кезде астықты ұсыну күрт қысқарды. Осыған байланысты 2003/2004 маркетингтiк жылы бiр тонна қазақстан бидайының бағасы екi еседен артық өсiп қазақстан астығының бәсекеге түсе алуына әсер еттi.
      2004/2005 маркетингтiк жылы қазақстан бидайы бағасының қалыптасуы негiзгi экспортшы елдердегi және тiкелей Ресей мен Украинадағы баға жағдайына тәуелдi болады.

              Қазақстан бидайының бағасын iшкi өткiзу
                   бағасын қалыптастыру серпiнi

кестенің жалғасы

                2002/2003, 2003/2004 жылдардағы және
      2004/2005 маркетингтiк жылға арналған астық балансы

                                                       Млн.тонна

      * ҚР АШМ мониторингiнiң деректерi бойынша
      ** есеп деректерiнiң аймақтардағы астықтың нақты санынан ауытқып берiлгенi туралы бес облыстың растауына сәйкес деректер түзетiлдi (Ақмола - 0,6, Ақтөбе - 0,07, Қостанай - 0,5, Павлодар - 0,2, Солтүстiк Қазақстан - 0,5 млн.теңге.)
      *** деректер астықтың санын түгендеудiң қорытындысына сәйкес түзетiлдi
      Республикадағы ауылшаруашылығы өндiрiсiнiң негiзгi дақылы - өндiру көлемi 2004 жылы шамамен 9,9 млн.тоннаны (2003 жылы 11,5 млн.тонна) құраған азық-түлiктiк бидай. Елiмiздiң астық қабылдау кәсiпорындарына сақтау үшiн түскен 4,7 млн.тонна көлемiндегi бидайдың сапалық құрамы мынадай болды:
      1 сыныпты жұмсақ бидай                        - 0,3%;
      2 сыныпты жұмсақ бидай                        - 3,2%;
      3 сыныпты жұмсақ бидай                        - 86,3%;
      4 сыныпты жұмсақ бидай                        - 5,7%;
      5 сыныпты жұмсақ бидай                        - 0,8%;
      сыныпқа жатқызылмаған жұмсақ бидай            - 3,7%.
      Негiзгi өндiрiлетiн дақыл - 3 сыныпты жұмсақ бидай маңыздылығы бойынша мына мөлшерде дайындалды:
      маңыздылығы 23-24%            - 1 697 100 тонна;
      маңыздылығы 25-28%            - 1 876 900 тонна;
      маңыздылығы 28 %              - 499 900 тонна;
      2003/2004 маркетингтiк жыл маусымында қазақстан астығының экспорты шамамен 4,1 млн.тоннаны құрады, 2002/2003 маркетингтік жыл маусымындағы экспорттан 1,3 млн.тоннаға аз (5,4 млн.тонна).
       Жалпы рыноктағы Корпорацияның бәсекелестерi мен оның үлесi
      "Мемлекеттiк астық ресурстарын қалыптастыру, сақтау және пайдалану ережелерiн бекiту туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2001 жылғы 28 наурыздағы N 394  қаулысына сәйкес Корпорация мемлекеттiк астық ресурстарын басқару жөнiндегi жалғыз агент болып табылады және осы салада оның бәсекелестерi жоқ.
      Сонымен қатар Корпорация мемлекеттiк астық ресурстарын басқару бойынша оған жүктелген функциялар шегiнде астық сатып алуды және iшкi рынокта өткiзудi, әрi экспортқа да шығаруды жүзеге асырады. Бұл ретте қызметтiң осы түрi бәсекелестiк жағдайында жүзеге асырылады.
      Сыртқы рыноктардағы бәсекелестiктi бағалау көбiне жалпы астық саласындағы бәсекелестiк басымдықтарға байланысты. Қазақстан жетекшi өндiрушi елдерге қарағанда өндiрiс факторларының бағасы төмен болғандықтан бәсекеге түсу қабiлетi жоғары астыққа ие. Австралия, Германия, Канада, АҚШ және Францияда бiр тонна астықтың бағасы 80 доллардан 130 долларға дейiн болып отырған кезде Қазақстан астығының бiр тоннасының бағасы 40-60 долларды құрайды. Астықтың төмен өзiндiк құны елдiң де, және ондағы компанияларында бағалық бәсекеге түсу қабiлетiн көтередi. Оның сыртында Қазақстанда бiрқатар табиғи артықшылықтар бар - бұл сапалы бидайды өсiру үшiн қолайлы ауа райы жағдайы, Сiбiрдегi, Қытайдағы және Орталық Азиядағы перспективтi рыноктарға жақындығы. Одан өзге астыққа деген әлемдiк сұраныстың орнықтылығы байқалып отыр, бұл әлемдiк тұтынудың алға озуымен байланысты.
      Iшкi рыноктағы бәсекеге түсу қабiлеттiгiн бағалау саладағы капиталдың топтастырылуына, жаңа компанияларға болатын кедергiлерге байланысты. Әлеуеттi тапсырушылар бiрқатар кедергiлерге жолығады - бұл егiстiк жерлердiң, астық сақтайтын қоймалардың шектеулiлiгi, астықты өндiру мен сату кезiнде аса тиiмдi кең ауқымды өндiрiстi ұйымдастыру үшiн капиталдың жетiспеушiлiгi. Корпорацияның астық өндiрумен айналысатын басқа астық рыногына қатысушыларға қарағанда қауiпке ұшырауы бiршама аз. Корпорация сауда операциялары масштабтарындағы экономика есебiнен (рыноктағы үлесi 15%) қосымша пайда табады. Сауда қызметiн диверсификациялау үшiн мүмкiндiктерi бар (құрама жем, жанар-жағар май, техникалар, астықты дайындап өңдеу және сақтау қызметiн көрсету).
       Негiзгi клиенттер (тұтынушылар, тапсырысшылар)
      Корпорацияның негiзгi клиенттерi болып
      ауылшаруашылығы тауар өндiрушiлерi - көбiне шаруа қожалықтары;
      астықты қайта өңдейтiн кәсiпорындар;
      құс және мал шаруашылығы кәсiпорындары;
      астық трейдерлерi
      астық қабылдау кәсiпорындары болып табылады.
      Мемлекеттiк ресурстарға астық сатып алуға тапсырыс берушi Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлiгi тұлғасындағы мемлекет болып табылады.

       1.2.2. Әлемдiк астық рыногындағы жағдай

      Халықаралық Астық кеңесiнiң деректерi (бұдан әрi - ХАК) бойынша 2004/2005 маркетингтiк жылы әлемдiк бидай өндiрiсiн бағалау 625 млн.тоннаны құрайды, бұл 2003/2004 маркетингтiк жылға қарағанда 70 млн.тоннаға көп. Мұндай көбею көбiне ЕҚ (299 млн.тоннаға), ТМД (24,8 млн.тоннаға), Индия (7 млн.тоннаға), Қытай (4 млн.тоннаға) елдерiнде iшкi бидай өндiрiсiнiң бiршама өсуiмен байланысты. Бұл ретте Австралия (5,3 млн.тоннаға) және АҚШ (5,1 млн.тоннаға) секiлдi жетекшi бидай өндiрушi елдерде өндiрiстiң қысқаруын атап өту қажет, бұл уақытта қалған елдерде бидай өндiрiсi ерекше өзгерiстерге ұшыраған жоқ.
      Бидай өндiрiсi болжамдарына қатысты 2005/2006 маркетингтiк жылы мына жайды атап өту керек. Егiс алаңдары және солтүстiк жартышардағы дақылдардың қысқы сорттарын егудi дамыту туралы алдын ала жасалған ақпаратты ескере отырып бидай өнiмiнiң көрсеткiштерi орташа болады және жалпы алғанда әлемдiк бидай өндiрiсiнiң көлемi өткен жылғы рекордтық деңгейге қарағанда төмендейдi деген қорытындыға келуге болады.

              Негiзгi астық өндiрушi елдердегi
              бидай өндiрiсi бойынша деректер

                                             млн.тонна

      Жалпы алғанда ХАК 2004/2005 маркетингтiк жыл маусымымен салыстырғанда (623,2 млн.теңге) 2005/2006 маркетингтiк жылы әлемдiк бидай өндiрiсiнiң 13,8 млн.тоннаға төмендеуi болжанып отыр.
       Бидайды әлемдiк тұтыну және оның ауыспалы запастары
      2004/2005 маркетингтiк жылы бидайды әлемдiк тұтыну көлемiнiң болжамы 604,8 млн.тоннаны құрады, бұл осының алдындағы маркетингтiк жыл деңгейiнен (611,4 млн.тонна) 6,6 млн. тонна төмен. Бұл ретте бидайды жемдiк мақсатқа пайдалану алдыңғы маркетингтiк жылы 106 млн.тоннаны құрады, бұл алдыңғы жыл деңгейiнен 15 млн. тоннаға жоғары.
      Сондай-ақ 2004/2005 маркетингтiк жылы бидайды жемдiк мақсатта әлемдiк тұтыну соңғы бес жыл iшiндегi орташа көрсеткiштермен салыстырғанда 8 млн.тоннаға артқанын, бiрақ әлемдегi, атап айтқанда ТМД елдерiндегi мал басы одан кейiнгi барлық жылдар деңгейiнен бiршама жоғары болғанда 133 млн.тоннаны құраған 1990/1991 маркетингтiк жылғы рекордтық деңгейден бiршама төмен болғанын атап өту керек.
      2004/2005 маркетингтiк жылға арналған әлемдiк запастар көлемiнiң болжамы 137 млн.тоннаны (өткен жылы 125 млн.тоннаны) құрады, бұл соңғы бес жыл iшiндегi бiрiншi жоғарылау болып табылады.

                   2004/2005 маркетингтiк жылы
             әлемдiк астық рыногындағы бидай саудасы

       (Диаграмманы қағаз мәтіннен қараңыз)

       Әлемдiк сауда көлемi 2004/2005 маркетингтiк жылы 101,3 млн.тоннаны құрайды. Мұндай көбею Таяу Шығыс пен Тынық мұхит аймағындағы елдердiң импорттық тұтынуының өсуiмен байланысты.
      ХАК-тiң (ХАК) бидайдың әлемдiк саудасы болжамы жаңа маусымда шамамен 108 млн.тоннаны құрайды. Бұл бәрiнен бұрын әлемдегi бидай өндiрiсiнiң төмен болжамынан туып отыр. Алайда негiзгi импортшы Қытай үшiн 2005/06 жылы импорт болжамы 3 млн.тоннаға - 4 млн.тоннаға дейiн төмендедi. Марокко мен Нигерия үшiн бидайды шығару болжамы 0,8 млн.тоннаға көтерiлдi.
      ХАК-тың болжамы бойынша жаңа маусымда Аргентинадан бидайды экспортқа шығару 5,1 млн.тоннаға - 8 млн.тоннаға дейiн төмендеуi мүмкiн. Сонымен қатар ЕҚ-тан экспортқа шығару 2004/05 жылдарға қарағанда 2 млн.тоннаға жоғары болжанып отыр. Қазақстандық және украиндық бидайдың экспорты тиiсiнше 1,8 және 1 млн.тоннаға өсуi мүмкiн.
      Егер болжамның деректерi iске асатын болса, онда бұл Жерорта теңiзi бассейнiнде бәсекелестiктiң күшеюiн бiлдiредi.
      Қазақстан астығын экспортқа шығару
      Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлiгiнiң деректерi бойынша 2003/2004 маркетингтiк жылы қазақстан астығын экспортқа шығару әлемдегi 23 елде 4,1 млн.тоннадан артық астықты құрады, бұл 2002/2003 маркетингтiк жылмен (5,2 млн.тонна) салыстырғанда 21%-ға аз. 2003/2004 маркетингтiк жылы астықты экспортқа шығару көлемi бойынша Қазақстан 7-шi орын алды. 2003/2004 маркетингтiк жылы мына мемлекеттер қазақстан астығының iрi импортшылары болды: Украина - 1809,2 мың тонна, Ресей - 990,1 мың тонна, Әзiрбайжан - 644,5 мың тонна, Сауд Аравиясы - 163,1 мың тонна.
      Жоғарыда көрсетiлген көлемнiң 437,28 мың тоннасын Корпорация экспортқа шығарды.

            Экспорт бойынша Корпорацияның деректерi
                                                             тонна 

         Корпорацияның экспорт саясатының маңызды бағыттарының бiрi бұрыннан шығып жүрген өткiзу рыноктарындағы айқындаманы нығайту және жаңа рыноктарды игеру болып табылады.
      Корпорация соңғы жылдар iшiнде қазақстандық тауар өндiрушiлердi қолдау және астық экспортын кеңейту бойынша бiрқатар жұмыстар жүргiздi:
      1) бiрiншi рет, қазақстан астығын экспортқа шығару тарихында Грузияға шамамен 8,0 мың тонна астық тиеп жiберiлдi. Түркияға астық жiберу қайтадан жандандырылды. 2003/2004 маркетингтiк жылы ең iрi астық сатып алушы 303,5 мың тонна астықты импортқа алған Украина болды;
      2) 2004 жылы қазақстан астығының экспортын кеңейту жоспарының шеңберiнде шет елдiк астық компанияларымен, трейдерлермен белсендi түрде байланыс орнатып, өткiзу рыногын зерттеп отыратын Корпорацияның Өзбекстанда, Ресейде, Иранда және Қытайда шет елдегi өкiлдiктерi құрылды;
      3) Иранда азық-түлiктiк астықпен өзiн-өзi қамтамасыз ету бағдарламасы жүзеге асырылғанына, соған сәйкес осы бағытқа астықты экспортқа шығару бұдан былай қысқарғанына қарамастан Иран Қазақстан Республикасымен серiктестiк қарым-қатынасын сақтап отыр. Атап айтқанда, үкiметаралық деңгейде екi мемлекет 1 млн.тоннаны ауыстыру бойынша SWAP сапалы операцияларын өткiзу мүмкiндiгi туралы ниеттерiн бiлдiрдi. Бағалық және қалалық өтеу механизмi реттелгеннен кейiн Қазақстанның Иран аумағы арқылы Солтүстiк Африка мен Парсы шығанағы елдерiне астық тиеп жiберу мүмкiндiгi пайда болады;
      4) Ақтау портындағы астық терминалының иесi болып табылатын "Ақ-бидай Терминал" АҚ 2004 жылы пайдалануға енгiзiлген мезеттен бастап бiрiншi рет 14 мың тонна астықты өткiзудi жүзеге асырды.

       1.3. 2003-2005 жылдардағы өндiрiстiк-қаржылық қызметтi
талдау

       1.3.1. 2003-2004 жылдардағы қаржы-шаруашылық қызметiнiң
жиынтығы және 2005 жыл iшiнде күтiлетiн нәтижелер

      2003 жылғы дайын өнiмдi (тауарларды, жұмыстарды, қызмет көрсетулердi) сатудан түскен жалпы табыс 34602,8 млн.теңгенi құрады, оның iшiнде:
      - мемлекеттiк астық ресурстарын басқарудан түскен табыс - 9284,9 млн. теңге;
      - өз қаржы-шаруашылық қызметiне байланысты табыстар - 25317,9 млн. теңге.
      2003 жылы жалпы шығыстар 33431,6 млн.теңгенi құрады, оның iшiнде:
      - мемлекеттiк астық ресурстарын басқарудан болған шығыстар - 9243,4 млн.теңге;
      - өз қаржы-шаруашылық қызметiне байланысты шығыстар - 24188,3 млн.теңге, оның iшiнде әкiмшiлiк шығыстар - 405,8 млн.теңге. 2003 жылғы салық салынатын табыс 1171,2 млн.теңгенi құрады.
Корпоративтiк табыс салығына байланысты шығыстар 385,6 млн.теңгенi құрады. Таза табыс 785,6 млн.теңгенi құрады, оның iшiнде: мемлекеттiк ресурстарды басқаруға байланысты 12,3 млн.теңге, өз қызметi бойынша таза табыс 773,3 млн.теңге.
      2003 жылы бюджетке салықтар мен басқа да мiндеттi төлемдер 2003 жылы бюджетке 705,7 млн.теңге сомасында салықтар мен басқа мiндеттi төлемдер аударылды, оның iшiнде корпоративтiк табыс салығы 550,6 млн.теңге, әлеуметтiк салық 74,1 млн.теңге, жер салығы 1,4 млн.теңге, мүлiк салығы 2,87 млн.теңге сомасында, көлiк салығы - 1,51 млн.теңге, жеке табыс салығы 74,2 млн.теңге, өзге салықтар мен алымдар - 1,02 млн.теңге.
      2004 жылы 2003 жылдың қорытындысы бойынша Корпорация республикалық бюджетке 386,6 млн.теңге сомасында дивидендтер аударды, бұл 2002 жылғы көрсеткiштен 2,1 есе асып түседi және таза табыстың өсуiмен байланысты.
      2004 жылы Корпорацияның жалпы табысы 34485,9 млн.теңгенi құрады, оның iшiнде:
      - мемлекеттiк ресурстар бойынша қызметтен түскен табыс 3464,7 млн.теңгенi құрады;
      - өз қызметiнен түскен табыс 31021,2 млн.теңге, оның iшiнде:
      2004 жылғы Корпорацияның жалпы шығыстары 33665,59 млн.теңгенi құрады, оның iшiнде:
      - мемлекеттiк астық ресурстарын басқарудан түскен шығыстар - 34221,63 млн. теңге;
      - өз қаржы-шаруашылығы қызметiне байланысты шығыстар - 30243,96 млн.теңге, оның iшiнде әкiмшiлiк шығыстар - 521 млн.теңге.
      2004 жылдағы қаржы-шаруашылық қызметiнiң қорытындысы бойынша Корпорация 559,2 млн.теңге мөлшерiнде таза табыс алды, оның iшiнде мемлекеттiк ресурстар бойынша қызметтерден түскен табыс 10,2 млн.теңге, өз қызметiнен түскен табыс 549 млн.теңге мөлшерiнде. 2004 жыл үшiн Корпорация белгiленген тәртiппен мемлекеттiк акциялар пакетiне 274,5 млн.теңге мөлшерiнде дивидендтер аударды.
      Корпорация қызметiнiң рентабелдiлiгi тiкелей ауыл шаруашылығы спецификасымен байланысты, яғни табиғи-климаттық жағдайларға тәуелдi.
      2004 жылы бюджетке барлығы 530,8 млн.теңге сомасында салықтар мен басқа да мiндеттi төлемдер аударылды, оның iшiнде корпоративтiк табыс салығы - 386,28 млн.теңге сомасында, әлеуметтiк салық - 58,8 млн.теңге, жер салығы - 1,21 млн.теңге, мүлiк салығы - 4 млн.теңге, көлiк салығы - 1,22 млн.теңге, жеке табыс салығы - 45 млн.теңге, төлем көздерiнен төленетiн табыс салығы - 33,5 млн.теңге, өзге салықтар мен алымдар - 0,74 млн.теңге.
      2004 жылдағы Корпорацияның таза табысы 2003 жылмен салыстырғанда 28,8%-ға азайды, бұл астық рыногының қалыптасқан конъюнктурасына және алынған кредиттер бойынша сыйақылар түрiнде шығыстардың көбеюiне байланысты.
      Бағалау деректерi бойынша 2004 жылмен салыстырғанда 2005 жылы кiрiстер мен шығыстардың 4%-ға өсуiн күтiлуде және бұл мемлекеттiк астық ресурстарын сату көлемiнiң 2 есе артық өсуiне байланысты.
      Бұл ретте 2005 жылы 2004 жылмен салыстырғанда коммерциялық астық ресурстары көлемiн сатудың аз ғана төмендеуi күтiлiп отыр (1%), бұл өз кезегiнде кiрiстердiң азаюын және де тиiсiнше шығыстардың да азаюын туғызады. Сатып алу бағаларының азаюы мен көлемдердiң азаюы есебiнен коммерциялық астық ресурстарының өзiндiк құнының 9%-ға төмендеуi күтіліп отыр.
      2005 жылға жалпы табыс 38380,21 млн.теңге мөлшерiнде жоспарланды, оның iшiнде:
      - мемлекеттiк ресурстарды басқарудан түскен табыстар - 7703,25 млн. теңге;
      - өз қызметiне байланысты табыс - 30676,986 млн.теңге.
      2005 жылға жалпы шығыстар 37577,97 млн.теңге мөлшерiнде жоспарланды, оның iшiнде:
      - мемлекеттiк астық ресурстарын басқаруға байланысты шығыстар - 7688,03 млн.теңге;
      - өз қызметiне байланысты шығыстар - 29889,94 млн.теңге.
      2005 жылдағы салық салынатын табыс 802,24 млн.теңге мөлшерiнде жоспарланады.
      2005 жылы 561,57 млн.теңге мөлшерiнде таза табыс алу жоспарланып отыр, оның iшiнде өз қызметiнен түскен таза табыс 550,93 млн.теңгенi, мемлекеттiк ресурстарды басқарудан түскен табыс 10,64 млн.теңгенi құрайды.
      2005 жылға Корпорация мемлекеттiк акциялар пакетiне 275,5 млн.теңге мөлшерiнде дивидендтер аударуды ұйғарып отыр.
      2005 жылы бюджетке барлығы 379,97 млн.теңге сомасында салықтар мен басқа да мiндеттi төлемдер аударылды, оның iшiнде корпоративтiк табыс салығы - 240,67 млн.теңге, әлеуметтiк салық - 54 млн.теңге, жер салығы - 1,3 млн.теңге, мүлiк салығы - 4,41 млн.теңге, көлiк салығы - 1,37 млн.теңге, жеке табыс салығы - 41,58 млн.теңге, төлем көздерiнен табыс салығы - 35,9 млн.теңге табыс салығы, 0,74 млн.теңге басқа салықтарды аудару жоспарланып отыр.

       1.3.2. Мемлекеттiк астық ресурстары
      "Астық туралы" 2001 жылғы 19 қаңтардағы N 143-II Қазақстан Республикасының  заңына сәйкес мемлекеттiк астық ресурстарына:
      мемлекеттiк азық-түлiктiк астық резервi;
      мемлекеттiк жемдiк астық ресурстары;
      мемлекеттiк тұқымдық ресурстар;
      мемлекеттiк сатылатын астық ресурстары жатады.
      2005 жылғы 1 шiлдеде жағдай бойынша Корпорация 656,199 мың тонна көлемiнде мемлекеттiк астық ресурстарын қалыптастырды, оның iшiнде мемлекеттiк азық-түлiктiк астық резервi - 500,0 мың тонна, мемлекеттiк тұқымдық ресурстар - 51,775 мың тонна, мемлекеттiк сатылатын астық ресурстары - 104,424 мың тонна.
      Мемлекеттiк астық ресурстары республиканың 53 астық қабылдау кәсiпорындарында орналастырылған.
      Сақталып отырған астықтың сандық-сапалық сақталуын қамтамасыз ету мақсатында Корпорация қызметкерлерi Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлiгi аумақтық басқармаларының мемлекеттiк астық инспекторларының қатысуымен бекiтiлген кесте бойынша өкiлеттi астық қабылдау кәсiпорындарындағы мемлекеттiк астықтың барлығын тексерудi үнемi жүргiзедi. Тексеру барысында мемлекеттiк азық-түлiктiк астық резервiнiң жетiспеушiлiк деректерi анықталған жоқ.

       1.3.3. Мемлекеттiк азық-түлiктiк астық резервi
      Стихиялық апат, соғыс, егiннiң шықпай қалуы және басқа форс-мажор жағдайлары болған кезде мемлекеттiң азық-түлiктiк қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету үшiн мемлекеттiк азық-түлiктiк астық резервi құрылады. Бұл ретте ең аз резерв халықты астықпен және одан өңделген өнiмдермен қамтамасыз етуге кепiлдiк беруi тиiс.
      2005 жылғы 1 қыркүйектегi жағдай бойынша мемлекеттiк резерв 500 мың тонна көлемiнде қалыптасты. Жалпы көлемнiң 1,752 мың тоннасы (0,3%) 2002 жылғы егiннiң астығы, 137,390 мың тоннасы (27,5%) 2003 жылғы егiннiң астығы, 360,858 мың тоннасы (72,2%) 2004 жылғы егiннiң астығы.
      Мемлекеттiк астық резервi Ақмола, Қостанай, Солтүстiк Қазақстан, Қарағанды, Шығыс Қазақстан, Батыс Қазақстан облыстарындағы 35 астық қабылдау кәсiпорындарында орналасқан.

       2002-2005 жылдардағы егiн өнiмi бойынша мемлекеттiк
           азық-түлiктiк астық резервтерiнiң құрылымы

              (Диаграмманы қағаз мәтіннен қараңыз)

       1.3.4. Мемлекеттік жемдiк астық ресурстары
      Мемлекеттiк жемдiк астық ресурстары мал және құс шаруашылығының мал азығына мұқтаждығын қамтамасыз етуге арналған.
      "2005 жылғы мемлекеттiк астық ресурстарын қалыптастыру және пайдалану туралы" 2005 жылғы 4 ақпандағы  N 104 (бұдан әрi - 104) Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң қаулысымен 2005 жылға мемлекеттiк жемдiк астық ресурстарының көлемi 5000 тонна мөлшерiнде белгiлендi.

       1.3.5. Мемлекеттік тұқымдық ресурстар
      2005 жылғы егiс жұмыстарын жүргiзу үшiн ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерiн сортты тұқымдармен қамтамасыз ету мақсатында "2005 жылға мемлекеттiк астық ресурстарын қалыптастыру және пайдалану туралы" 104 қаулымен 100 мың тонна көлемiнде мемлекеттiк тұқымдық ресурстарды қалыптастыру көзделген.
      Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрiнiң 2005 жылғы 9 ақпандағы N 109 бұйрығымен 2005 жылғы егiс жұмыстарын қамтамасыз ету үшiн мемлекеттiк тұқымдық ресурстарды пайдалану ережесi бекiтiлдi.
      100 мың тонна көлемiндегi мемлекеттiк тұқымдық ресурстар толық көлемде сортты тұқымдардан қалыптастырылды. Корпорация жыл сайын тұқымдық несиенi берудi жүзеге асырады. Ресми баспасөз басылымдарында несиеге тұқым беру және мемлекеттiк ресурстардан тұқым сату туралы хабарландырулар жарияланды.
      2005 жылғы көктемгi-жазғы кезеңiнде отандық ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерiнен 50,298 мың тонна сортты тұқымдар алуға өтiнiмдер түстi.

       1.3.6. Мемлекеттiк сатылатын астық ресурстары
      Мемлекеттiк сатылатын астық ресурстары құрылып iшкi рынокты реттеуге, астықты экспорттық жеткiзудi қамтамасыз етуге, iшкi рынокта сатуға, гуманитарлық көмектi көрсету және мемлекеттiк азық-түлiктiк астық резервiн, мемлекеттiк тұқымдық ресурстарды және мемлекеттiк жемдiк астық ресурстарын жаңартуға арналған.
      Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң N 104 қаулысымен 2005 жылға 465 мың тоннаға дейiнгi мөлшерде мемлекеттiк сатылатын астық ресурстарының көлемi белгiленген.
      Аталған қаулыға сәйкес мемлекеттiк сатылатын астық ресурстарын сату тауарлық биржада және/немесе ашық тендерлердi өткiзу арқылы жүргiзiледi.
      2005 жылғы 1 қыркүйектегі жағдай бойынша iшкi рынокта 397,011 мың тонна астық өткiзiлдi.

       1.3.7. Астықты сатып алу
      Мемлекеттiк азық-түлiктiк астық резервiн жаңарту және отандық ауылшаруашылығы тауар өндiрушiлерiн қолдау мақсатында Корпорация 1998 жылдан бастап тұрақты түрде 500 мың тонна шегiнде мемлекеттiк астық сатып алуды жүргiзедi.
      Астықты сатып алудың көлемi мен бағасы Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң тиiстi қаулысына сәйкес белгiленедi.
      Одан өзге, 2002 жылдан бастап Корпорация өнiмдi өткiзуде отандық ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерiн қолдау, мемлекеттiң экспорттық саясатын үйлестiру, қазақстан астығына баға демпингiн болдырмау және ауыл шаруашылығы өндiрiсiне сырттан қосымша инвестициялар тарту мақсатында астық сатып алуды сырттан тартылған кредиттiк ресурстар есебiнен жүзеге асырады (бұдан әрi - коммерциялық сатып алу).
      2001 жылдан бастап Корпорация астық сатып алуды екi этаппен жүргiзедi: көктемгi-жазғы қаржыландыру арқылы және күзде тiкелей сатып алу арқылы.
      2001-2004 жылдар кезеңi iшiнде қатысушылардың - ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерi санының өскендiгiн атап өткен жөн.

    Корпорация өткiзген астықты сатып алуға қатысқан ауыл
         шаруашылығы тауар өндiрушiлерi санының өсуі

            (Диаграмманы қағаз мәтіннен қараңыз)

             2004 және 2005 жылдардағы егiн астығын мемлекеттiк сатып алу

      2004 жылы "2004 жылы астықты мемлекеттiк сатып алу туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2004 жылғы 9 наурыздағы N 290  қаулысына сәйкес мемлекеттiк ресурстарға астық сатып алу жүргiзiлдi.
      Бұл мақсатқа республикалық бюджеттен 6208 млн.теңге мөлшерiнде ақша қаражаты бөлiнiп толық көлемде игерiлдi.
      Осылайша осы бағдарлама бойынша мемлекеттiк ресурстарға 464 мың тонна астық сатып алынды, оның iшiнде:
      - көктемгi-жазғы қаржыландыру арқылы:
      213 мың тонна көлемiнде азық-түлiктiк жұмсақ бидай;
      17 мың тонна көлемiнде азық-түлiктiк қатты бидай;
      - күзде тiкелей сатып алу арқылы - 234 мың тонна көлемiнде азық-түлiктiк жұмсақ бидай.
      2005 жылы 2005 жылғы егiннiң астығын мемлекеттiк сатып алу көлемi "2005 жылы астықты мемлекеттiк сатып алу туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2005 жылғы 7 ақпандағы N 116  қаулысымен республикалық бюджет қаржыларының есебiмен 6208,38 млн.теңге сомасына 549,9 мың тоннаға дейiнгi мөлшерде анықталды, бұл ретте:
      - көктемгi-жазғы қаржыландыру арқылы 4345,9 млн.теңге сомасына 385 мың тоннаға дейiн азық-түлiктiк жұмсақ бидай;
      - күзде тiкелей сатып алу арқылы 1862,5 млн.теңге сомасына 164,9 мың тоннаға дейiнгi көлемде азық-түлiктiк жұмсақ бидай.
      2005 жылғы 1 қыркүйектегi жағдай бойынша Корпорация осы бағдарлама бойынша 4094,680 млн.теңге сомасына 362,746 тонна көлемiндегi 3 сыныпты жұмсақ бидай астығын сатып алуды қаржыландырды.

      2004-2005 жылғы егiн астығын коммерциялық сатып алу

      Корпорация "2004 жылы астықты мемлекеттiк сатып алу туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2004 жылғы 9 наурыздағы N 290 қаулысына сәйкес кредиттiк ресурстарды тарту есебiнен коммерциялық астық сатып алуды жүзеге асырды.
      Осы бағдарлама бойынша 1271,1 мың тонна астық сатып алынды, оның iшiнде:
      - көктемгi-жазғы қаржыландыру арқылы;
      1055,0 мың тонна азық-түлiктiк жұмсақ бидай;
      3,0 мың тонна күнбағыс;
      - күзде тiкелей сатып алу арқылы;
      211,0 мың тонна азық-түлiктiк жұмсақ бидай;
      2 мың тонна 2 сыныпты арпа сатып алынды.
      2005 жылы коммерциялық сатып алу бағдарламасы бойынша Корпорация 2,0 млн.тоннаға дейiнгi көлемде астық сатып алуды ұйғарып отыр. Осы мақсат үшiн 23000 млн.теңгеге дейiнгi мөлшерде қаржы ресурстары қажет.
      Корпорацияның коммерциялық астық сатып алуды өткiзуi кезiнде банк қарыздарын тартудан басқа вексельдер мен облигациялар секiлдi қаржы құралдары да пайдаланылады.
      Көктемгi-жазғы кезеңде коммерциялық сатып алу бағдарламасы бойынша 12963,776 млн.теңге сомасына 969,2 көлемiнде астық сатып алу қаржыландырылды.

2005 жылы көктемгi дала және егiн жинау жұмыстарын өткiзу үшiн ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерiне кредит беру

      2005 жылы Корпорацияның жарғылық капиталын толтыруға республикалық бюджеттен 7000 млн.теңге бөлiндi. Осы қаржы құралдары өндiрiстi қолдау және өсiмдiк шаруашылығы өнiмдерiнiң рыногын дамыту шеңберiнде 2005 жылғы көктемгi дала және егiн жинау жұмыстарын өткiзуге пайдаланылады.
      Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2005 жылғы 24 қаңтардағы
N 52  қаулысымен "Азық-түлiк келiсiм-шарт корпорациясы" акционерлiк қоғамының қарыз алушыға 2005 жылғы көктемгi дала және егiн жинау жұмыстарын өткiзудi ұйымдастыруға ақша қаражатын беру Ережесi бекiтiлдi.
      Жоғарыда көрсетiлген ережелерге сәйкес барлық облыстарда әкiмшiлiктер жанынан қарыз алушыларды таңдайтын жұмыс тобы құрылды. Республикалық баспасөз басылымдарында қаржыландыру шарттары жарияланды. Бұл ретте қаржыландыру көктемгi дала және егiн жинау жұмыстарын өткiзу үшiн қарыз алушыға қарыз беру жолымен жүзеге асырылады.
      Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлiгi Қазақстан Республикасында өндiру үшiн артықшылығы бар ауыл шаруашылығы дақылдарының ұсынылып отырған тiзбесiн, сондай-ақ әрбiр облысқа жеке-жеке қаржыландыру сомасын анықтады.
      Ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерiнен түскен өтiнiмдердi қарау нәтижелерi бойынша облыстық жұмыс топтары қарыз алушылардың тiзбесiн қалыптастырып кейiн шарт жасау үшiн Корпорацияға тапсырады.
      2005 жылғы 1 қыркүйектегi жағдай бойынша Корпорация 6985,357 млн.теңге сомасына 1893 қарыз беру шарттарын жасады.
      Корпорация қарыз алушылардан, я болмаса Корпорация анықтаған ұйымдардан екiншi деңгейдегi банктер шығаратын мiндеттемелердiң орындалу кепiлдiктерiнiң келiп түсу шамасына қарай ақша қаражатын қарыз алушының есеп шотына аударады.
      Жасалған қарыз алу талаптарына сәйкес қарызгерлер алған қарызды ақша қаражатымен 2005 жылғы 20 желтоқсанға дейiн қайтарылады.

       1.4. 2003-2015 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының индустриалды-инновациялық даму стратегиясына (бұдан әрi - Стратегия) сәйкес Корпорация өткiзетiн iс-шаралар

      Стратегияның басты мақсаты шикiзат ретiндегi бағыттан кетуiне септiгiн тигiзетiн экономика саласын диверсификациялау жолымен елдiң орнықты дамуына қол жеткiзу, ұзақ мерзімді жоспарда сервистiк-технологиялық экономикаға өту үшiн жағдайларды дайындау болып табылады.
      Стратегияда сол сияқты "Экономиканың шикiзат секторын дамыту Үкiметтiң тиiстi салалық және секторлық бағдарламалары бойынша жүзеге асырылатыны" атап көрсетiлген. Корпорация үшiн мұндай бағдарлама Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2002 жылғы 5 маусымдағы N 889  Жарлығымен бекiтiлген 2003-2005 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк азық-түлiк бағдарламасы (бұдан әрi - бағдарлама) болып табылады.
      Бағдарламаның негiзгi мiндеттерi елдiң азық-түлiктiк қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету және ауыл шаруашылығы өнiмдерi мен одан өңделген өнiмдердi iшкi және сыртқы рыноктарда сату көлемiн ұлғайтудан тұрады.
      Астық елiмiздiң азық-түлiктiк қауiпсiздiгiнiң негiзгi компонентi болып табылады. Негiзгi экспортқа шығарылатын дақыл - бидайды өндiру көлемi 1996-1998 жылдары 7,1 млн.тоннадан 1999-2004 жылдарда 11,0-11,5 млн.тоннаға дейiн өстi. Ауыл шаруашылығы өнiмдерiн экспортқа шығаруды дамыту жақын арадағы жылдардың басым бағыттарының бiрi болып табылады және Корпорация қазiргi уақытта осы бағытта мақсатты жұмыстарды жүргiзедi. Астықты және одан өңделген өнiмдердi өткiзу рыноктарын зерттеп игеру үшiн Корпорация шет елдерде - Ресейде, Ұлыбританияда, Қытайда, Иранда және Өзбекстанда өкiлдiктерiн ашты.
      Экспортқа сату көлемiн көбейту және астықтың iшкi рыногын тұрақтандыру мақсатында Корпорация коммерциялық астық сатып алуды қаржыландырудың қосымша көздерiн iздеу жұмыстарын жүргiздi. Жетекшi еуропалық банктер Үкiметтiң кепiлдiгiнсiз Корпорацияға өте төмен пайызбен кредиттер бердi, бұл өз кезегiнде Корпорацияға бюджеттен бөлiнетiн қаржыны тартпай-ақ бiршама көлемде астық сатып алуды жүргiзуге мүмкiндiк бердi. Несиелiк пайызды төмендету ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерiнен аса жоғары бағамен астық сатып алуды жүргiзуге мүмкiндiк бердi, бұл ауыл шаруашылығы өнiмдерiн өндiруге экономикалық жағынан пайдалы:
      Корпорация коммерциялық астық сатып алуды жүзеге асыру үшiн 2004 жылдың басында шет елдiк банктерден 105 миллион АҚШ доллары мөлшерiнде синдикатталған қарызды алу үшiн қазақстандық және шет елдiк банктердiң арасында конкурс өткiздi. Нәтижесiнде Credit Swiss First Boston Int банкiмен бiрлесе отырып Корпорацияға аса пайдалы шарттармен: өте аз сыйақы бағамымен (4,29%) және қарызды өтеудiң өте көп кезеңiмен - 2 жыл, синдикатталған қарызды ұйымдастырған "Казинвестбанк" акционерлiк қоғамы тендер жеңiмпазы болып табылады;
      ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерiн қаржыландыру үшiн 2004 жылдың аяғында Корпорация Rabobank International, Societe Generale  және Citibank iрi шет елдiк банктерiмен 50 млн. АҚШ доллары сомасына кредиттік келiсiмдер жасады, 2005 жылдың бiрiншi жартысында INC, BNP Paribas, City bank, HSBC секiлдi банктерден 43 млн. АҚШ доллары сомасында қарыз алынды;
      2004 жылғы ақпанда Корпорация бiр жыл мерзiмiмен 5000 млн.теңге сомасына қайта есепке алу лимитiмен Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң (бұдан әрi - ҚРҰБ) бiрiншi сыныпты векселдерiнiң эмитентi мәртебесiн алды, осыған байланысты ҚРҰБ-нiң Бiрiншi сыныпты эмитенттер бағдарламасын қолдана отырып кепiлдiкпен қамтамасыз етудi ұсынбай-ақ ауыл шаруашылығы тауар өндірушiлерiмен есеп айырысу үшiн векселдерді эмитациялау мүмкiндiгi пайда болды. Векселдердi шығару 2004 жылғы егiннiң астығын көктемгi-жазғы сатып алуды қаржыландыру үшiн арнайы жүзеге асырылды.
      2005 жылғы қаңтарда 10,0 млрд.теңгенi қайта есепке алу лимитiмен бiрiншi класты эмитенттер мәртебесi куәландырылды.
      Корпорация 2004 жылғы егiннiң астығын күзде сатып алуды қаржыландыру үшiн пайдаланылған 3000 млн.теңге сомасында облигациялардың бiрiншi эмиссиясын Қазақстан қор биржасына орналастырды.
      Жалпы алғанда Корпорация өткiзген жұмыстар елдiң азық-түлiктiк қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге, астықтың экспорттық әлеуетiн ұлғайтуға ықпалын тигiзедi.

        1.5. 2006 жыл бөлiнiп қаралған 2006-2008 жылдарға арналған дамыту жоспары
      2006-2008 жылдардағы қызметтiң негiзгi бағыттары "Астық туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2001 жылғы 19 қаңтардағы N 143-II заңына, "Мемлекеттiк астық ресурстарын қалыптастыру, сақтау, жаңарту, ауыстыру және пайдалану ережесiн бекiту туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2001 жылғы 28 наурыздағы N 394 қаулысына, "Қазақстан Республикасының әлеуметтiк-экономикалық орта мерзiмдi даму жоспарын әзiрлеу ережесiн бекiту туралы" 2002 жылғы
14 маусымдағы N 647 қаулысына сәйкес Корпорацияға жүктелген негiзгi мiндеттерден туындайды.

       1.5.1. Мақсаттар мен тапсырмалар
      Корпорация қызметiнiң негiзгi мақсаттары Қазақстанның азық-түлiктiк қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету, астық бағасының демпингiн болдырмау, астықты өткiзу рыногын кеңейту болып табылады.
      Негізгi мақсаттарға қол жеткiзу үшiн Корпорацияның алдында мынадай мiндеттер тұр:
      - мемлекеттiк астық ресурстарының сақталуын қамтамасыз ету;
      - отандық ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерiнен жыл сайын астық сатып алуды қамтамасыз ету;
      - әлемдiк рынокта қазақстан астығын жылжыту және дәстүрлі рыноктардағы айқындаманы нығайту.

       1.5.2. Алға қойылған мiндеттерге қол жеткiзу жолдарын таңдау
      1. Мемлекеттiк астық ресурстарын басқарудың тиiмдiлiгiн мына жолдармен арттыру:
      мемлекеттік астық резервiн жаңарту және отандық ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерiне қолдау көрсету мақсатында мемлекеттiк ресурстарға екi деңгейлi астық сатып алу сұлбасын дамыту және жетiлдiру;
      тұқымдық несиенi қалыптастыру және ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерiне тұқымдық несиенi беру тәртiбiн жетiлдiру;
      мемлекеттiк азық-түлiктiк астық резервiн сақтауды қамтамасыз ету бойынша iс-шараларды әзiрлеу;
      iрi астық компаниялары мен ұсақ (орташа) шаруашылық субъектiлерi жеткiзетiн астық көлемiнiң қатынасын 50-ге 50 қатынасына жеткiзе отырып сатып алу бағдарламасына көп мөлшерде ұсақ және орташа шаруа қожалықтарын тарту;
      қазақстан астығын iске асыру тиiмдiлiгiн арттыру, оның iшiнде оны тасымалдау проблемаларын шешу жолымен.
      2. Iшкi рыноктағы астық бағасын реттеу мына жолдармен жүзеге асырылады:
      астық пен одан өңделген өнiмдер бағасының негiзсiз өсуiн болдырмау мақсатында бағаға әсерiн тигiзетiн iшкi рынокта сатып алу және сату көлемдерiн реттеу;
      астықты өңдейтiн ұйымдарға астықты сату тәртiбiн оның уақтылығын әрi тиiмдiлiгін қамтамасыз ету мақсатында жетiлдiру;
      отандық ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерiн қолдауды жүзеге асыру және астық өндiрiсiн қаржыландыру жүйесiн кеңiнен енгiзу.
      3. Халықаралық астық рыногында қазақстан астығын мына жолдармен жылжыту:
      астықты өткiзудiң дәстүрлi рыноктарындағы айқындаманы нығайту, сондай-ақ жаңа рыноктарға шығуды қамтамасыз ету;
      халықаралық астық рыногында астық державасы ретiнде Қазақстанның имиджiн нығайтуға арналған iс-шараларды өткiзу және халықаралық ұйымдардың жұмысына қатысу.

       1.5.3. Корпорацияның Стратегияны, мемлекеттiк және салалық бағдарламаларды iске асыру бойынша жоспарлаған iс-шаралары
      Қазiргi кезде Қазақстан Республикасының 2003-2005 жылдарға арналған аграрлық азық-түлiк бағдарламасы iске асырылып жатыр. 2005 жылы қорытынды жасау және Қазақстан Республикасының Аграрлық азық-түлiктiк саясатын дамытудың орта мерзiмдi концепциясын жасау белгiленiп отыр.
      2006-2008 жылдарға арналған Мемлекеттiк аграрлық азық-түлiктiк саясаттың негiзгi мақсаты аграрлық өнеркәсiптiк тиiмдi жүйенi қалыптастыру және бәсекеге түсе алатын өнiмдi өндiру негiзiнде Қазақстанның азық-түлiктiк қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету болып табылады.
      2006-2008 жылдардағы аграрлық өнеркәсiптiк кешен жұмыстарының негiзгi бағыттарының бiрi астық рыногын реттеудiң мемлекеттiк саясатының тиiмдiлiгiн арттыру болып табылады.
      2005 жылы және орта мерзiмдi кезеңде астық өндiрiсiн мемлекеттiк реттеу iс-шараларын күшейту үшiн егiншiлердi көктемгi-жазғы несие беру және тiкелей сатып алу жолымен қаржыландыру сұлбасын iске асыру жалғастырылады.
      2005 жылы мемлекеттiк сатып алу интервенциялары 2,5 млн.тоннаға дейiнгi көлемде жүргiзiледi, бұл iшкi рынокта тұрақтылықтың сақталуын және астықты экспортқа шығарудың әрi қарай өсуiн қамтамасыз етедi. Бiр тоннаға 80-100 АҚШ доллары деңгейiндегi iшкi бағалар астық саласындағы жоғары рентабельдiлiкке қол жеткiзуге мүмкiндiк бередi.
      Ауыл шаруашылығы саласының даму қарқынын жеделдету, оның материалдық базасын нығайту, импорттың орнын басу, сондай-ақ ауыл шаруашылығы дақылдарын экспортқа шығаруды өсiру үшiн көптеген ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерiнiң ақша қаражатына қол жетуiн қамтамасыз ету қажет. Аталған мiндеттердi шешу үшiн 2005 жылы республикалық бюджет қаржыларынан Корпорацияның жарғылық капиталын толтыруға 7000 млн.теңге мөлшерiнде ақша қаражаты бөлiндi. Аталған қаржылар көктемгi дала және егiндi жинау жұмыстарын өткiзу үшiн аз ғана сыйақы мөлшерiмен қарыздар бөлу жолымен (6 айға 3,5%) отандық ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерiн қаржыландыруға бағытталған.
      Корпорация көктемгi дала және егiндi жинау жұмыстарын өткiзу үшiн отандық ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерiн қаржыландыру бағдарламасын жоспарланған кезеңде жалғастырады. 2006 жылы республикалық бюджет қаржыларынан Корпорацияның жарғылық капиталын көбейтуге 5000 млн.теңге мөлшерiнде ақша қаражатын бөлу жоспарланып отыр, оның iшiнен 2500 млн.теңге қарыздар беру жолымен көктемгi дала және егiндi жинау жұмыстарын өткiзу үшiн отандық ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерiн қаржыландыруға, 1000 млн.теңге мақта тұқымын өңдеу зауытын салуға, 1100 млн.теңге "Ақ бидай - Терминал" АҚ-тың жарғылық капиталын ұлғайтуға және 400 млн.теңге Баку портындағы қабылдау астық терминалының құрылысын салуға бағытталады. Одан өзге, Корпорация 2006 жылы қарыз қаражаттары есебiнен 2000 млн.теңге сомасына мақта өндiрушiлердi қаржыландыруды жүзеге асыруды ұйғарып отыр. 2007 жылы бюджеттiк қаржылар есебiнен 528 млн.теңге сомасында Поти (Грузия) портындағы астық қабылдау терминалын салу және жабдықтауды қаржыландыру ұйғарылып отыр.
      Корпорация екiншi деңгейдегi банктер немесе ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерiне жеңiлдiк жағдайымен кепiлдiк беретiн "Сарапшы аграрлық компания" ЖШС берген мiндеттемелердi орындау кепiлдiгiмен көктемгi дала және егiн жинау жұмыстарын қаржыландыруды жүзеге асырады. Серiктестiктен алынған кепiлдiк шаруашылықтарға кепiлдiк бергенi үшiн төленетiн комиссиялық шығыстарды қысқарту жолымен өсiрiлген өнiмнiң өзiндiк құнын төмендетуге мүмкiндiк бередi.
      Осылайша, "Сарапшы аграрлық компания" ЖШС-тiң қызметi аграрлық кешен саласында банк қызметтерi рыногындағы бәсекелестiктiң дамуына және ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерiне кепiлдiктер беру бойынша сыйақылар бағамының әрi қарай төмендеуiне септiгiн тигiзедi, яғни отандық ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерiне қолдау көрсетуге септiгiн тигiзедi.
      Осы бағдарламаны iске асыру бәсекеге түсе алатын сапалы ауыл шаруашылығы өнiмiн өндiру көлемiн көбейтуге, ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерiнiң табысын көтеруге, қосымша жұмыс орындарын құруға, ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерi тарапынан материалдық-техникалық ресурстарға деген сұранысты көбейтуге мүмкiндiк бередi, бұл бүтiндей аралас салалардың дамуына оң әсерiн тигiзедi, ауыл экономикасына инвестициялардың құйылуын және салық түсiмдерiн көбейтедi, бұл өз кезегiнде қазақстан астығының экспорт көлемiн ұлғайтуға әсер етедi.
      Корпорация экспорт көлемiн ұлғайту және қазақстан астығының бәсекеге түсе алу қабiлетiн көтеру, елдiң азық-түлiктiк қауiпсiздiгi мен жұмылдырушылық қажеттiгiн қамтамасыз ету жөнiндегi мiндеттердi орындау үшiн астықты темiржол көлiгiмен тасудың тиiмдi сұлбасын ретке келтiрудi жалғастыруды, астық таситын вагондарды жалға алу бойынша шығындарды төмендетудi және т.б. жоспарлап отыр. Мемлекеттiк астық ресурстарын толық және уақытында ауыстыруды ұйымдастыру, халықаралық және ұлттық тасуларда төмен бағамдарды ұсыну мiндеттерi жүктелген "ҚазАстықТранс" ЖШС-тiң қызметi осы мiндеттердiң шешiлуiне септiгiн тигiзедi.
      Сондай-ақ Корпорацияның жоспарларында азық-түлiктiк және жемдiк астықпен салыстырғанда аса жоғары қосымша құнға ие майлы және бұршақ дәндi дақылдарды өндiру мен сатып алуды қаржыландыруға маңызды орын берiлдi.
      Аталған дақылдарды экспортқа шығарудан басқа оларды құрама жем және тамақ өндiрiсiне терең қайта өңдеудi қамтамасыз ету жоспарланып отыр, бұған "Бидай өнiмдерi" ЖШС-тiң қызметi бағытталады. Серiктестiктiң қызметi астықтан қайта өңделген өнiмдердi сатуға, iрi қара мал шаруашылығын дамытуға, тамақ өндiрiсi кәсiпорындарының шикiзат базасын кеңейтуге мүмкiндiк бередi.
      Орта мерзiмдi кезеңде Корпорация ХАК қызметiне белсендi қатысуды ұйғарып отыр, оның iшiнде жақын арадағы 2-3 жылда осы ұйымға Қазақстанның төрағалық ету мүмкiндiгi қаралады. Сондай-ақ отандық астықты донор елдердiң қаржылары есебiнен жылжыту үшiн гуманитарлық көмек көрсету шеңберiнде Азық-түлiктiк көмек комитетiмен белсендi жұмыс жүргiзу жоспарланып отыр.
      Аталған iс-шараларды өткiзу экспорттық әлеуеттi диверсификациялауға, әлемдiк экономикамен интеграцияны дамытуға және азық-түлiктi импортқа алуды қысқартуға бағытталған.

       1.5.4. Өндiрiстi дамыту серпiнi
      Мемлекеттiк ресурстарға жыл сайын астық сатып алу көлемдерi Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң тиiстi шешiмдерiмен белгiленедi. Сонымен 2005 жылы 2004 жылдағыдай 6208,38 млн.теңге сомасына сатып алу көзделiп отыр, сондай-ақ 2006 жылы да 6208,38 млн.теңге сомасына сатып алуды жүргiзу жоспарланып отыр.
      2005 жылы мемлекеттiк астық резервiн сақтауға 832,98 млн.теңге бөлiндi, 2006 жылы республикалық бюджеттен 832,98 млн.теңге алып осы мақсатқа игеру жоспарланып отыр. 2005-2006 жылдары астықты ауыстыруға жыл сайын 21 млн.теңге көзделген.
      Одан өзге 2006-2008 жылдары Корпорация астық сатып алу бағдарламасын сырттан тартылған кредиттiк ресурстар есебiнен жалғастыруды жоспарлап отыр. Бұл ретте жыл сайынғы сатып алу көлемi шамамен 23000 млн.теңге сомасына 2,0 млн.тоннаға дейiнгi деңгейде жоспарланып отыр.
      Сатылатын астықтың өзiндiк құнының құрылымы сатып алу бағасынан, астықты астық қабылдау кәсiпорындарында сақтауға кеткен шығындардан, тиеуге (тиеу, тасымалдау, сертификат алу, кедендiк рәсiмдеу және т.б.) байланысты шығындардан тұрады.
      2005 жылы сатылатын астықтың болжамды өзiндiк құны орташа алғанда бiр тоннаға 12,9 мың тоннаны құрайды.
      Қоршаған ортаны қорғау, еңбектiң техникалық қауiпсiздiгiн сақтау бойынша iс-шаралар
      Корпорация өзiнiң қызметiмен қоршаған ортаға зиян келтiрмейтiн ұйымды бiлдiредi, бұл ретте техника қауiпсiздiгiн сақтау iс-шараларына көп көңiл бөлiнедi. Еңбектi қорғау және техника қауiпсiздiгi жөнiндегi жұмыс " Қазақстан Республикасындағы еңбек туралы ", " Еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау туралы " Қазақстан Республикасының заңына, басқа нормативтiк актiлер мен басқа құжаттарға сәйкес жүргiзiледi.
      Техника қауiпсiздiгiн сақтау мақсатында белгiленген нормаларға сәйкес үй-жайларды, жұмыс орындарын, техниканы ұстауға бағытталған iс-шараларды өткiзу, өрт қауiпсiздiгi нормаларына сай қазiргi кездегi құрал-жабдықтарды енгiзу, Корпорация қызметкерлерiмен үнемi нұсқама өткiзу жоспарланып отыр. Қажет болған жағдайда экологиялық қауiпсiз технологияны енгiзу мен пайдалану, қоршаған ортаға жанама әсерiн тигiзбейтiн технологияны қолдану жоспарланып отыр.

       1.5.5. Баға және тариф саясаты және оған негiздеме
      Корпорацияның баға саясаты Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң тиiстi шешiмдерiмен өткiзу сұлбасымен және мемлекеттiк астық ресурстары запастарының деңгейiмен анықталады және баға демпингiн болдырмау үшiн астықтың iшкi бағаларын реттеуге, отандық ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерiн қолдауға бағытталған.
      Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң шешiмдерiмен жыл сайын мемлекеттiк астық ресурстарына сатып алынатын астық дақылдарына сатып алу бағасы белгiленедi. "2005 жылы астықты мемлекеттiк сатып алу туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2005 жылғы 7 ақпандағы N 116  қаулысына сәйкес мемлекеттiк резервтi жаңарту үшiн сатып алынатын астық бағасы 2005 жылы бiр тонна 3 сыныпты жұмсақ бидайға 11,3 мың теңгенi құрайды.
      Корпорация бiр тонна 3 сыныпты жұмсақ бидайға 11,3 мың теңге мөлшерiндегi осындай бағаны көктемгi-жазғы кезеңдегi коммерциялық астық сатып алуға да белгiледi.
      Корпорация өткен жылдардағыдай отандық ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерiн қолдау мақсатында жыл сайын астықты рыноктық бағадан жоғары бағамен сатып алуды жоспарлап отыр. Жоспарланып отырған кезде Корпорацияның сатып алу бағасы 3 сыныпты жұмсақ бидайдың бiр тоннасына 11,3 мың теңгенi құрайды. Астық рыногының конъюнктурасына байланысты сатып алу бағалары түзетiлуi мүмкiн.
      Сонымен астықтың рыноктық бағасы көтерiлген жағдайда көктемгi-жазғы қаржыландыру арқылы сатып алынған астыққа Корпорация қосымша төлем төлейдi.
      Әдетте, өткiзуге арналған астықтың негiзгi үлесi алдыңғы жылғы сатып алынған астықтан алынады. Соған орай астықты өткiзу сатып алу бағасынан төмен емес бағанда жоспарланады. Корпорацияның астықты өткiзу бағалары шығындар құрылымына және астықты жеткiзу шарттарына байланысты. ЕХW (франко-элеватор) жеткiзу шарты кезiнде өткiзу бағасы астықты сатып алу бағасынан, оны сақтауға кеткен шығындардан және Корпорацияның комиссиялық сыйақыларынан тұрады.
      DAF жеткiзу шарты кезiнде (шекараға дейiн жеткiзу) - сатып алу бағасынан, астық қабылдау кәсiпорындарының астықты сақтауға кеткен шығындарынан, тиеуге (тиеу. тасымалдау, сертификат алу, кедендiк рәсiмдеу және басқалар) байланысты шығындардан, Корпорацияның комиссиялық сыйақыларынан тұрады. Корпорацияның қолданып жүрген саясатына сәйкес астықты өткiзу төлем төлеудiң мынадай талаптарымен жүргiзiледi: алдын ала 100% төлеу, төлемдi кейiнге қалдыра отырып өткiзу, банктiк аккредитивтер.

       1.5.6. Әлеуметтiк саланы дамыту
      Корпорацияда Жұмыс берушi мен қызметкердiң арасында жасалған жеке еңбек шарттарына сәйкес жүзеге асырылатын мақсатты әлеуметтiк саясат жүргiзiледi.
      Корпорацияның жеке еңбек шартында жұмыс берушi мен қызметкерлердiң құқықтары мен мiндеттерi, еңбек және демалыс режимi, еңбекке ақы төлеудiң негiзгi кепiлдiгi, қызметкерлердi әлеуметтiк жағынан қорғау, еңбектi қорғау шаралары, қызметкердiң еңбекке қабiлеттiлiгiн толық және жартылай жоғалту кезiнде берiлетiн әлеуметтiк кепiлдiк пен өтемақы көрсетiлген. Қаржы-шаруашылық қызметтерiнiң қорытындылары бойынша Корпорацияның қызметкерлерiне бонустар төлеудi жүзеге асыру, сондай-ақ кейiн қайтарылатын болып тұрғын үй жағдайын жақсартуға, оның iшiнде үй салу немесе сатып алуға несие беру жоспарланып отыр. Одан өзге салықтарды, дивидендтердi төлегеннен кейiн қалған таза табыс жететiн жағдайда Корпорация жоспарланған кезеңде әкiмшiлiк ғимаратты сатып алу немесе салу мүмкiндiгiн қарастырады.
      Тұрақты түрде оқыту семинарлары жүргiзiледi, қызметкерлер үнемi бiлiктiлiктi көтеру курстарынан өтедi. Сонымен, Қаржылық есептiң халықаралық стандарттарына көшуге байланысты бухгалтерлiк қызмет қызметкерлерiнiң бiлiктiлiгiн арттыруға 669,18 мың теңге шығыстар жоспарланып отыр.
      Одан өзге, әлеуметтiк бағдарламаның негiзгi бағыттарының бiрi сауықтыру шараларын жандандыру (медициналық тексерудi, вакциналарды және басқаларды ұйымдастыру), сондай-ақ Корпорация қызметкерлерiн спорттық iс-шараларға қатысу және қызметкерлердiң мәдени демалысын ұйымдастыруға тарту арқылы салауатты өмiр салтын насихаттау болып табылады.
      Одан өзге, қайырымдылық демеушiлiк көмектерiн көрсетедi. 2006 жылы осы мақсаттарға 10 млн.теңге жұмсау жоспарланып отыр.

       1.5.7. Кадр саясаты
      Корпорация қызметкерлердiң әлеуетiн барынша ашуға мүмкiндiк беретiн корпоративтi басқару жүйесi бар ұйымдық тиiмдi компанияны құруға бағытталған қызметкерлердi басқару саясатын жүргiзедi.
      Кадр саясатының негiзгi бағыттары Корпорацияның орталық аппаратында және облыстық өкiлдiктерiнде басқару жүйесiнiң кешендiк және бүтiндiк сипатын қамтамасыз ету, сондай-ақ кәсiби шебер, жоғары бiлiктi маманды қалыптастыруға бағытталған жұмыс болып табылады.
      Кадрлардың жұмысын жақсарту, оның кәсiби шеберлiгiн арттыру мақсатында қызметкерлермен жұмыс iстеу жүйесiн жетiлдiру, Корпорацияның ұйымдық құрылымын және штаттық санын оңтайлау жөнiндегi жұмыс жалғастырылады. Корпорацияның саясаты мен мақсатын әзiрлеуге және қолдауға бағытталған менеджмент тиiмдiлiгiн арттыруға, оны қызметкерлер арасында олардың танымын, уәждерiн арттыру үшiн таратуға, басқару мен жоспарлаудың қазiргi әдiстерiн енгiзу жолымен осы мақсаттарға жетуде қызметкерлердi шығармашылық жұмысқа тартуға көп көңiл бөлiнедi. Корпорация қызметкерлерiнiң кәсiби дамуының және оның бiлiктiлiк мiнездемесiнiң жақсаруының негiзгi құралдары қызметкерлердi оқыту, қайта даярлау және олардың бiлiктiлiгiн арттыру болып табылады.

       1.5.8. Қаржылық нәтижелер және бюджетпен қарым-қатынас
      2005 жылмен салыстырғанда 2006 жылы негiзгi қызметтен түскен кiрiстiң 8,3%-ға өзгеруi есебiнен Корпорацияның жалпы кiрiсiнiң 8,5%-ға төмендеуi жоспарланып отыр. Бұл ретте мұндай өзгеру үлкен дәрежедегi болжанып отырған сату бағасының төмендеуiнен туындап отыр. Одан өзге, жоспарланған кiрiстердiң, сондай-ақ мемлекеттік ресурстармен операциялар жасау бойынша негiзгi қызметтен түскен кiрiстiң төмендеуi сатылатын астық ресурстарының жалпы көлемiнен экспортқа шығарылатын астық үлесiнiң азаюымен түсiндiрiледi.
      Сонымен, 2006 жылға арналған жалпы кiрiс 28737,21 млн.теңге мөлшерiнде жоспарланды, оның iшiнде:
      - мемлекеттiк астық ресурстарын басқарудан түскен кiрiс - 6781,33 млн.теңге;
      - өз қаржы-шаруашылық қызметi бойынша кiрiс - 21955,88 млн.теңге.
      2006 жылға арналған жалпы шығыстар 27928,91 млн.теңге мөлшерiнде жоспарланған, оның iшiнде:
      - мемлекеттiк астық ресурстарын басқарудан түскен шығыстар - 6765,67 млн.теңге;
      - өз қаржы-шаруашылық қызметi бойынша шығыстар - 21161,23 млн. теңге.
      2006 жылы 567,22 млн.теңге мөлшерiнде таза табыс алу жоспарланып отыр, оның iшiнде өз қызметiнен түскен таза кiрiс 556,25 млн.теңге, мемлекеттiк астық ресурстарымен жасалған операциялардан түскен кiрiс 10,97 млн. теңге.
      2006 жыл үшiн бюджетке мемлекеттiк акциялар пакетiне 277,55 млн.теңге мөлшерiнде дивидендтер аудару жоспарланып отыр.
      2006 жылы бюджетке барлығы 410,13 млн.теңге сомасында салықтар мен мiндеттi төлемдер аудару жоспарланып отыр: оның iшiнде корпоративтiк табыс салығы 242,6 млн.теңге сомасында, әлеуметтiк салық 62,3 млн.теңге сомасында, жер салығы 1,21 млн.теңге, мүлiк салығы 4,76 млн.теңге, көлiк салығы 1,7 млн.теңге, жеке табыс салығы 58,4 млн.теңге, төлем көздерiнен табыс салығы 38,4 млн.теңге, басқа салықтар мен алымдар - 0,76 млн.теңге.
      2007 жылға арналған жалпы табыс 30461,44 млн.теңге мөлшерiнде жоспарланған, оның iшiнде:
      - мемлекеттiк астық ресурстарын басқарудан түскен кiрiс - 7188,21 млн. теңге;
      - өз қаржы-шаруашылық қызметi бойынша кiрiс - 23273,23 млн.теңге.
      2007 жылға арналған жалпы шығыстар 29636,96 млн.теңге мөлшерiнде жоспарланған, оның iшiнде:
      - мемлекеттiк астық ресурстарын басқарудан түскен шығыстар - 7171,96 млн. теңге;
      - өз қаржы-шаруашылық қызметi бойынша шығыстар - 22465,00 млн. теңге.
      2007 жылы 577,14 млн.теңге мөлшерiнде таза табыс алу жоспарланып отыр, оның iшiнде өз қызметiнен түскен таза табыс 565,76 млн.теңге, мемлекеттiк астық ресурстарын басқарудан түскен таза табыс - 11,38 млн.теңге.
      2007 жыл үшiн бюджетке мемлекеттiк акциялар пакетiне 283,50 млн.теңге мөлшерiнде дивидендтер аудару жоспарланып отыр.
      2007 жылы бюджетке барлығы 420,15 млн.теңге сомасында салықтар мен басқа мiндеттi төлемдердi аудару жоспарланып отыр: оның iшiнде корпоративтiк табыс салығы 247,35 млн.теңге, әлеуметтiк салық 64,2 млн.теңге, жер салығы 1,22 млн.теңге сомасында, мүлiк салығы - 4,81 млн.теңге, көлiк салығы - 1,69 млн.теңге, жеке табыс салығы - 59,01 млн.теңге, төлем көздерiнен табыс салығы - 41,1 млн.теңге, басқа салықтар мен алымдар - 0,77 млн. теңге.
      2008 жылға арналған жалпы табыс 32289,13 млн.теңге мөлшерiнде жоспарланған, оның iшiнде:
      - мемлекеттiк астық ресурстарын басқарудан түскен табыс - 7619,50 млн.теңге;
      - өз қаржы-шаруашылық қызметi бойынша табыс - 24669,63 млн.теңге.
      2008 жылға арналған жалпы шығыстар 31452,34 млн.теңге мөлшерiнде жоспарланған, оның iшiнде:
      - мемлекеттiк астық ресурстарын басқарудан түскен шығыстар - 7603,7 млн.теңге;
      - өз қаржы-шаруашылық қызметi бойынша шығыстар - 23849,17 млн. теңге.
      2008 жылы 585,75 млн.теңге мөлшерiнде таза табыс алу жоспарланып отыр, оның iшiнде өз қызметiнен түскен табыс 574,32 млн.теңге. 2008 жылы бюджетке 287,16 млн.теңге мөлшерiнде мемлекеттiк акциялар пакетiне дивидендтер аудару жоспарланып отыр.
      2008 жылы бюджетке барлығы 428,78 млн.теңге сомасында салықтар мен басқа мiндеттi төлемдер аудару жоспарланып отыр, оның iшiнде корпоративтiк табыс салығы 248,04 млн.теңге, әлеуметтiк салық 67,8 млн.теңге, жер салығы 1,22 млн.теңге сомасында, мүлiк салығы 5,16 млн.теңге сомасында, көлiк салығы 1,74 млн.теңге, жеке табыс салығы 60,03 млн.теңге, төлем көздерiнен табыс салығы - 44 млн.теңге, басқа салықтар мен алымдар 0,79 млн.теңге.
      2006-2008 жылдардағы болжамдық көрсеткiштердi талдай отырып 2008 жылы жалпы алғанда Корпорация бойынша таза табыстың 2006 және 2007 жылдармен салыстырғанда тиiсiнше 15% және 6%-ға өскенiн атап өткен дұрыс.

       1.5.9. Қызмет көрсетушi банктермен арадағы қарым-қатынас
      Корпорация қызмет барысында Халық банкi, Альянсбанк, ВалютТранзитБанк, Казкоммерцбанк секiлдi көптеген банктермен бiрiгiп қызмет етедi. Бұл ретте Корпорация iрi корпоративтi клиент бола отырып қызмет көрсетушi банктердiң төмен тарифтерiне қол жеткiздi. Корпорацияның банктермен бiрлесiп қызмет етуi мына бағыттарда жүргiзiледi:
      - есеп айырысу шоттарына қызмет көрсету;
      - Корпорацияның пайдасына АШТӨ-ге кепiлдiктер беру;
      - Жеңiлдiк талаптарымен банк қарыздарын беру (Корпорацияның Қазақстан Халық банкiнде, ТұранӘлем банкiнде және Казкоммерцбанкте ашылған кредиттiк желiлерi бар);
      - Екiншi деңгейдегi банктер өздерiнiң кепiлдiктерiн үшiншi тұлғалардың пайдасына қуана-қуана бередi.

     Корпорацияның банктермен арадағы қарым-қатынасын
                   сипаттайтын көрсеткiштер

кестенің жалғасы

   2. Корпорацияны дамытудың инвестициялық бағдарламасы

       2.1. Саладағы инвестициялық жағдайды бағалау

      Ескi өндiрiстiк қатынастардың құлауын және жаңа өндiрiстiк қатынастардың қалыптасуынан туындаған қиын дағдарыс кезеңiн басынан өткiзген республиканың аграрлық азық-түлiктiк секторында соңғы жылдары тұрақтану болып өттi. Қазiргi кезде бұл сала ашық экономика мен әлемдiк тамақ өнiмдерiмен және ауыл шаруашылығы өнiмдерiнiң әлемдiк сауда жүйесi жағдайында оның тиiмдi дамуын қамтамасыз етуi тиiс жаңа дәуiр алдында тұр.
      Мемлекеттiк қолдау iс-шаралары реттеушi сипатта және салааралық диспаритеттi теңестiруге бағытталған. Агроөнеркәсiптiк кешенде оның деңгейi өндiрiстiк циклдiң маусымдылығы мен ұзақтығына, табиғи-климаттық факторларға тәуелдiлiгiне, ауыл шаруашылығының экономиканың басқа салаларымен тауар алмасуындағы эквивалентсiздiкке, халықтың сатып алушы ретiндегi қабiлетiнiң төмендiгiне қарай шынайы төмендетiлген.
      Қазақстан Республикасында 2003-2005 жылдары агроөнеркәсiптiк кешендi қолдауға бөлiнген қаржы ресурстарының көлемдерi Мемлекеттiк аграрлық азық-түлiктiк бағдарламаға толық сай келедi. Бұл ретте жыл сайынғы инвестициялар көлемiндегi өсу 9-10 млрд.теңгенi құрады. Соңғы жылдары мемлекеттiк қолдауды күшейту нәтижесi болып ауыл шаруашылығы өндiрiсiнiң тұрақтануы, оның тиiмдiлiгiн арттыру және елдiң азық-түлiктiк қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету болып табылады.
      Отандық және шет елдiк тәжiрибе көрсеткендей ауыл шаруашылығы өндiрiсi мемлекеттiң қолдауынсыз тиiмдi дамуға қабiлетсiз. Аграрлық сектор экономиканың барлық басқа салаларына қарағанда классикалық рыноктық механизмге жатады, бұл жерде сұраныс-ұсыныс, еркiн бәсекелестiк заңы жүрмейдi, яғни топырақтың құнарлылығы, өндiрiстiң өткiзу рыноктарынан алыстығы, азық-түлiктiк тауарларға деген сұраныстың орамдылығы бойынша шектелу бар.
      Қазақстанда ауыл шаруашылығын қолдауға 1 гектар жыртылған жерге Канадаға қарағанда алты есе аз, АҚШ-та 30 есе аз, Еуропалық қауымдастықта 77 есе аз қаржы бөлiнедi. Соған қарамастан 2001 жылы Қазақстанда Iшкi жалпы өнiмдегi (IЖӨ) ауыл шаруашылығының үлесi 8,7% құрады, бұл дамыған елдердегi осындай көрсеткiштерден анағұрлым жоғары, мысалы Еуропалық қауымдастық елдерiнде 1,3%-дан 2,9%-ға дейiн және де Мексика, Корея секiлдi дамушы елдерде 4,3%.
      1990 жылғы республика ауыл шаруашылығының негiзгi көрсеткiштерiн 2004 жылдың көрсеткiштерiмен салыстырғанда астық өндiрiсi көлемiнiң төмендеуi байқалып отыр, бұл қажеттi мөлшерде жанар-жағар майды, асыл тұқымдарды, тыңайтқыштарды сатып алуға қаржының жетiспеуiне байланысты, соның салдарынан ауыспалы егiс сақталмайтын болды, тұқым шаруашылығының жүйесi бұзылды және өсiрiлетiн астықтың сапасы бiршама төмендедi. Дәндi дақылдарды егу алаңдарын және олардың өнiмiн қысқарту нәтижесiнде астық өндiрiсiнiң көлемi қысқарды.
      Қазiргi кездегi осы мiндеттi шешудiң бiр амалы жанар-жағар май, тұқым, тыңайтқыш және басқаларды сатып алуы үшiн Ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерiне қаржы бере отырып экономиканың аграрлық секторына мемлекеттiк инвестицияларды салу болып табылады.
      Бұл ретте республиканың агроиндустриялық негiзi - дәндi дақылдар елдiң азық-түлiктiк қауiпсiздiгiн қамтамасыз ете отырып жанама және тiкелей халықтың 10%-н жұмыспен қамтамасыз етедi, сондай-ақ аралас салалардың дамуына қомақты үлес қосады. 1990 жылдан бастап 2004 жылды қоса алғандағы кезеңде негiзгi дәндi дақылдарды егу алаңы 23,3 млн.гектардан 13,2 млн.гектарға қысқарды, қазiргi кезде барлық дәндi дақылдардың өнiмi технология бойынша болуы мүмкiн деңгейден 1,5-2 есе аз.
      Одан өзге Мақта шаруашылығын және оны қайта өңдейтiн зауыттарды дамыту республикадағы аграрлық сектордың алдында тұрған маңызды стратегиялық мiндеттердiң бiрi болып табылады. Оңтүстiк Қазақстан облысы шет елге экспортқа шығарылатын, республикадағы ауыл шаруашылығы дақылдарының негiзгi түрлерiнiң бiрi болып табылатын мақтаны өсiретiн бiрден-бiр аймақ болып табылады. Оңтүстiк Қазақстан облысы халықты жұмыспен қамтылу мәселесi шешiлмеген, республикадағы халық тығыз орналасқан аймақ болғандықтан аршылмаған, шикi мақта өндiрiсiнiң осы облыс үшiн әлеуметтiк-экономикалық маңызы бар. Мақтаны өндiрумен айналысатын аудандарда 1 миллиондай адам, немесе негiзгi кiрiс көзi ауыл шаруашылығы өндiрiсi болып табылатын облыстағы барлық халықтың 50% тұрады.
      Мақта өсiру және оны әрi қарай қайта өңдеу жұмыс орындарын сақтауға мүмкiндiк берсе, ал өндiрiс көлемiн ұлғайту жаңа жұмыс орындарын құруға мүмкiндiк береді.
      Мақтаны өндiру процесi кезiнде ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерi ақша қаражатының жетiспеушiлiгiн сезе отырып мақтаны өңдейтiн зауыттармен фьючерстiк шарттар жасауға және шикi мақтаны оны тапсыру кезiндегi рыноктық сатып алу бағасынан 30-35%-ға төмен бағамен тапсыруға мәжбүр болады.
      Одан өзге кейбiр жылдары әлемдiк рынокта егiндi жинау кезiнде өте төмен баға қалыптасады, соған орай республикада шикi мақта бағасы әлемдiк баға деңгейiне тiкелей тәуелдi болатындықтан республиканың iшкi рыногында осындай жағдай қалыптасады. Өндiрушiлердiң басым көпшiлiгiн құрайтын ұсақ шаруа қожалықтары ақша қаражатының болмауынан осы кезеңде шикi мақтаны төмен бағамен сатуға мәжбүр болады. Бұл ретте өнiмдi жинап болғаннан кейiн 5-6 ай өткен соң мақта талшығының бағасы өседi, нәтижесiнде пайданың негiзгі бөлiгi шикi мақтаны сатып алу-сатумен айналысатын компанияларға тиедi. Ал пайда егiншiлердiң тiкелей қатысуымен мақта өндiрiсiнiң барлық кезеңiнде жасалады емес пе.
      Осылайша ауыл шаруашылығын инвестициялау бойынша Корпорацияның мүмкiндiгiн кеңейту үшiн оны капитализациялау деңгейiн көбейту қажет.
      Жоспарланған кезеңге Корпорацияның инвестициялық қызметiнiң басқа бағыттары Ақтау портындағы астық терминалын дамыту және Баку (Әзiрбайжан Республикасы) мен Поти (Грузия) портындағы терминалдардың құрылысын салу мен оны жабдықтау болып табылады.
      Ақтау портындағы астық терминалы ("Ақ Бидай-Терминал" АҚ) каспий маңындағы елдерге және ол арқылы транзитпен Грузия, Молдова және еуропалық елдерге теңiз жолымен қазақстан астығын экспортқа шығару кезiнде Ақтау портында астықты үздiксiз артып өткiзудi қамтамасыз етедi. Теңiз астық терминалын дамыту қазақстан астығын экспортқа шығарушылардың мүмкiндiгiн кеңейтедi, Қазақстан Республикасы экономикасындағы барлық астық секторының тұрақтануына және дамуына ықпал етедi.
      Астық терминалы Ақтау теңiз портының және жыл сайынғы Қазақстан Республикасы Президентiнiң iшкi және сыртқы саясаттағы негiзгi бағыттар туралы Қазақстан халқына жолдаған жолдауына сәйкес жасалған бiрыңғай көлiктiк-логистикалық кластердiң бiр бөлiгi болып табылады (2005 жылғы 18 ақпандағы Парламент палаталарының бiрлескен мәжiлiсiндегi сөйлеген сөзi).
      Иран мен Әзiрбайжанның жыл сайынғы астықты импортқа алу қажеттiгi Ақтау портындағы астық терминалын дамытудың негiзгi экономикалық перспективасы болып табылады. Осындай перспективаның болуына Каспий маңындағы мемлекеттер порттарында астық инфрақұрылымын белсендi дамыту дәлел бола алады.
      2005 жылы Әзiрбайжан мен Түркияны Грузия аумағы арқылы тiкелей жалғайтын ұзындығы 98 километр темiржол тармағының салу туралы Әзiрбайжан, Грузия және Түркия арасындағы үш жақты мемлекетаралық келiсiмге қол қойылды. Құрылыс мерзiмi 1-1,5 жылды құрайды және 2006 жылдың аяғында пайдалануға беру белгiленiп отыр. Осылайша, аталған елдерге қазақстан астығын экспортқа шығару үшiн нақты тиiмдi көлiк коридоры жасалады. Соңғы кезге дейiн мұндай экспорт эпизодтық сипатта болды және қазақстандық астық компанияларына аталған елдерге мақсатты ұзақ мерзiмдi саясатты құруға мүмкiндiк бермедi.
      Осылайша, қазiргi кезде жылына 200-300 мың тонна мөлшерiндегi астықты Әзiрбайжан, Грузия және Түркия бағыттарында Ақтау портындағы астық терминалы арқылы жақын арадағы бiр-екi жылда экспорт көлемiн шынайы тұрақтандыру мүмкiндiгi пайда болып отыр. Каспий маңындағы елдер халқының өсу динамикасын, терминалдың техникалық мүмкiндiгiн және алдағы жылдардағы теңiз көлiгiнiң мүмкiндiгiн ескергенде қазақстан астығын Ақтау порты арқылы экспортқа шығарудың болуы мүмкiн көлемi жыл сайын 0,7-1 миллион тонна астықты құрауы мүмкiн.
      Осылайша ауыл шаруашылығын инвестициялау бойынша Корпорацияның мүмкiндiгiн кеңейту үшiн оны капитализациялау деңгейiн көбейту қажет.
      Жоспарланған кезеңге Корпорацияның инвестициялық қызметiнiң басқа бағыттары Ақтау портындағы астық терминалын дамыту және Баку (Әзiрбайжан Республикасы) мен Поти (Грузия) портындағы терминалдардың құрылысын салу мен оны жабдықтау болып табылады.
      Каспий аумағының және Кавказ елдерiнiң астықты өсiру бойынша өз мүмкiндiктерi толық iске қосылған және шолу жасалып отырған келешекте қандай да бiр өсу перспективасы жоқ. Ал осы елдерде климаттық-ауа райы жағдайына орай қажеттi көлемде сапалы бидайды (бiздiң 3 сыныпқа сай келетiн) өсiру мүмкiндiгi жоқ. Осыған орай Каспий аймағында және Кавказ елдерiнде жыл сайынғы астық тапшылығының азаюы болжанып отырған жоқ және Ақтау-Баку-Поти көлiк коридоры жақын арадағы он жыл iшiнде осы елдерге қазақстан астығын экспортқа шығару бойынша негiзгi өткiзу пунктi болу мүмкiндiгi бар.
      Поти портындағы астық терминалын салуға арналған бюджеттiк инвестициялардың қажеттiгi туралы мәселенi қарау кезiнде аталған үш жобаны үлкен бiр жобаның құрамды бөлiктерi деп қарау қажет. Ол былайша түсiндiрiледi, Ақтау, Баку және Поти порттарында астық терминалдарын құру мен дамыту Қазақстан Республикасының, Әзiрбайжанның, Грузияның Кавказ, ЕҚ, Солтүстiк Африка елдерiне қазақстан астығын экспортқа шығару үшiн көлiктiк коридорды құру туралы мемлекетаралық жоспарларды iске асыру үшiн қажет.
      Поти порттарында астық терминалдарын салу жөнiндегi инвестициялық жобалар Қазақстан Республикасының әлеуметтiк- экономикалық даму артықшылықтарына сай келедi. Ауыл шаруашылығы өнiмдерiнiң өндiрiсi мен саудасының әлемдiк жүйесi шеңберiндегi либерализацияланған экономика жағдайында Қазақстан Республикасының 2006-2010 жылдарға арналған агроөнеркәсiптiк кешенiнiң орнықты даму концепциясына сәйкес ұлттық бәсекелестiк артықшылық пен оның дамуы басым маңызға ие. Аграрлық саланың жаңа сапасы аграрлық азық-түлiктiк саясаттың оны құрайтын сауданың өсуiне орай мазмұнын кеңейтудi, ауыл шаруашылығы өндiрiсiнiң маркетингтiк стратегияға және таяу және алыс шет елдерге экспортты жандандыруға көшудi ұйғарып отыр.

       2.2 Инвестициялық артықшылықтар және бағыттар
      2006-2008 жылдарға арналған Корпорацияның инвестициялық қажеттiгiнiң жалпы сомасы 19 962,28 млн.теңгенi құрайды, оның 17131,6 млн.теңге сомасына қаржыландыру көздерi республикалық бюджет қаржыларынан жоспарланып отыр, Астана қаласында астық орталығын салу мен "Сарапшы аграрлық компания" ЖШС жарғылық капиталын 2830,68 млн.теңгеге көбейту жөнiндегi жобаларды қаржыландыру көздерi қосымша анықталады.
       Мақтаның сорттық тұқымын өндiру зауытын салу
      Жобаның мақсаты: Отандық ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлердi мақтаның сапалы тұқымымен қамтамасыз ету.
      Республикадағы мақта шаруашылығының дамуын болдырмау алдында тұрған маңызды проблемалардың бiрi мақта зауыттарындағы тұқымды сапасыз дайындау және оларды араластырып жiберу себебiне байланысты сапалы тұқымның жоқтығы болып табылады.
      Қазiргi кезде мақта өңдеу зауыттарында ескiрген технологиямен жұмыс iстеп отырған мақтаның тұқымын тазалау бойынша кiшiгiрiм цехтар жұмыс iстеп жатыр, олар өндiрген тұқымның көлемi шаруалардың тұқымға деген қажеттiгiн қанағаттандыру үшiн жеткiлiксiз. Сонымен қатар көптеген шаруалар тұқымның сапасын растайтын қандайда бiр құжаты жоқ күмәндi тұқымдарды сатып алады. Биылғы жылы мақтаның егiстiк алаңдарына егiлген жетi мың тонна тұқымның 2,5 мыңнан аса тұқымы Өзбекстаннан әкелiнген контрабандалық тұқымдар.
      Жоғарыда баяндалған жайға байланысты мақта өнiмдi өсетiн зонада - Оңтүстiк Қазақстан облысы, Мақтаарал ауданында әлемдiк ең үздiк технологияларды қолдана отырып мақтаның сортты тұқымдық материалдарын өндiрудiң қазiргi заманғы арнайы зауытын салу орынды.
      Аталған зауытты "Тоқыма өнеркәсiбi" пилоттық кластерiн дамытудың кейбiр мәселелерi" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2005 жылғы 19 тамыздағы N 858  қаулысына сәйкес құрылған еншiлес акционерлiк қоғам базасында құру жоспарланып отыр.
      Осы жобаны iске асыру мақсатында Қазақстанда жоқ қазiргi заманғы жылдық өнiмдiлiгi шамамен 10 мың тонна мақта тұқымын дайындау (тазалау) зауытын құрылады.
      Жобаның сомасы: 1500 млн. теңге.

       Май экстрациондық зауытын салу
      Жобаның мақсаты: мақта өңдейтiн саланы дамыту, бәсекеге түсе алатын өнiмдi өндiру.
      Мақта тұқымы өсiмдiк майын алатын шикiзат ретiнде әлемде қытай бұршағынан кейiн екiншi орынды алады: 1 ц мақта тұқымынан 17-19 кг май, 40-42 кг күнжара, 38-40 қауыз алынады.
      Май тамаққа қосылады, консервiлер мен маргариндi дайындау кезiнде пайдаланылады, сондай-ақ сабын қайнатуда техникалық май, малға азық ретiнде, глицерин өндiрiсiнде, олиф, жағар майлар және т.б алу үшiн пайдаланылады.
      Өз мақта тұқымы болған кезде мақтаны қайта өңдейтiн зауытты салу мақта шаруашылығынан барынша пайда алуға мүмкiндiк бередi. Сонымен 60 мың тонна шиттi мақта 30 мың тоннадан артық көлемде тұқым шығаруды қамтамасыз етедi.
      Одан өзге, жақын маңда орналасқан шаруашылықтарға тұқымды қайта өңдеу қызметiн көрсетедi, бұл қосымша табысты тартуға мүмкiндiк бередi.
      Май экстракциондық зауытын еншiлес акционерлiк кәсiпорын базасында құру жоспарланып отыр.
      Жобаның сомасы: 405 млн.теңге.

       Қазiргi заманғы мақтаны қайта өңдеу зауыттарын салу

      Жобаның мақсаты: Мақтаны қайта өңдеу саласын әрi қарай дамыту.
      Бүгiнгi күнi мақта өндiрiсi процесiнде ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлердiң басым көпшiлiгi ақша қаражатының тапшылығын сезiне отырып мақтаны қайта өңдейтiн кәсiпорындармен фьючерстiк шарттар жасауға және шиттi мақтаны оны тапсыру кезiнде рыноктық сатып алу бағаларынан 30-35%-ға төмен бағамен тапсыруға мәжбүр болып отыр. Мақтаны өндiрушiлердiң басым көпшiлiгiн құрайтын ұсақ шаруа қожалықтары ақша қаражатының жоқтығына байланысты осы кезеңде шиттi мақтаны төмен бағамен сатуға мәжбүр болып отыр. Бұл ретте егiндi жинап алғаннан кейiн 5-6 ай өткен соң мақта талшығының бағасы өсiп соның нәтижесiнде пайданың негiзгi бөлiгi сатып алу, қайта өңдеу және сатумен айналысатын компанияларға тиедi. Ал бұл пайда мақтаны өндiрудiң барлық кезеңiнде құрылып оған көптеген ұсақ шаруа қожалықтары - мақташылар тiкелей қатысады емес пе.
      Мақтаны тазалайтын зауыттар арасында бұрыннан берi шиттi мақтаны шаруалардан сатып алудың монополиялық жүйесi қалыптасқан. Мақта зауыттары заңның жоқтығын пайдалана отырып шаруалар тапсыратын шиттi мақтаның сапасын төмендетiп оны өте төмен бағамен сатып алады.
      Қуаты 60 мың тонна қазiргi заманғы модельдiк мақтаны қайта өңдеу зауыттарын құру жұмыстары барысында республика тарапынан мақта қабылданған мақта саласын дамыту бойынша қабылданған iс-шаралардың тиiмдiлiгi үшiн қайта өңдеу қуатын кем дегенде 90 мың тоннаға дейiн жеткiзу қажеттiгi анықталды.
      Осыған байланысты Корпорацияның мақтаны қайта өңдеу жөнiндегi еншiлес кәсiпорнының негiзiнде жылына 30 мың тонна шиттi мақтаны өңдейтiн қуаты бар қазiргi заманғы мақтаны қайта өңдейтiн қосымша зауытты салу, сондай-ақ мақта қабылдау жүйелерiн сатып алу және салу қажет.
      Жобаның сомасы: 1072 млн.теңге.

       Оңтүстiк Қазақстан облысының аумағындағы көлiктiк-логистикалық терминалды салу

      Жобаның мақсаты: Бәсекеге түсе алатын мақта талшығын сату партиясын экспортқа шығару және дайын өнiмдi уақытша сақтауды қамтамасыз ету.
      Зауыт салынуы мүмкiн жерлердi оқып зерттеу процесiнде қазiргi кезде жаңадан құрылып жатқан зауыттың оның қуатын (жылына 60 мың тонна шиттi мақта) ескергенде дайын өнiмiн уақытында және жедел тиеуге мүмкiндiк бермейтiн көлiк инфрақұрылымын оңтайлау қажеттiгi анықталды. Сондықтан зауыттың қайта өңдеу желiлерiн тоқтатпау үшiн 18-20 тонна көлемiнде көлiктiк-логистикалық зауытты салу қажет.
      Одан өзге мақтаны өткiзу проблемасын шешу қажет. Жұмыспен толық қамтамасыз еткеннiң өзiнде жұмыс iстеп тұрған фабрикалардың қуаты Қазақстанда өндiрiлетiн мақта талшығының алтыншы бөлiгiн ғана қайта өңдеуге жетедi. Сондықтан жақын арада қазақстан мақтасын өткiзудiң негiзгi бағыттары оның экспорты болып қалады. Алайда қазақстан мақтасының экспортын ұйымдастыру төмен деңгейде екендiгiн атап өту қажет. Қазiргi кезде экспортқа шығарылатын мақта сату партиялары құрылмай-ақ вагондарға тиеледi. Прибалтикада жергiлiктi компаниялар оларды контейнерлерге қайта тиейдi, салады, олардың сапасын тексередi, сату үшiн қалыптастырып сатып алушыларға жiбередi. Бұл жағдай қазақстан экспортшыларын осы аталған делдалдарға тәуелдi етедi. Одан өзге, тәуелсiз сарапшылардың есептерi бойынша Латвия арқылы әкетiлген әрбiр тонна мақта үшiн өңдеу шамамен 20-30 доллар қалады.
      Осыған байланысты әлемдiк сауданың талаптарына сай келетiн талшықтың сауда партияларын қалыптастыру бойынша өз терминалымызды құру қажет.
      Жобаның сомасы: 1215 млн.теңге.

       Рапсты қайта өңдеу зауытын салу
      Жобаның мақсаты: рапс өндiрiсiн қолдау, қайта өңдеу саласын дамыту, бәсекеге түсе алатын өнiмдi шығару.
      Рапс - майлы дақыл, пайдалану аспектiлерi: азық-түлiктiк, мал азықтық және энергетикалық мақсаттарға. Рапстың тұқымында 40-50% май 21% белок бар. Рапстың тұқымдық сортын қайта өңдеу нәтижесiнде дайын өнiмнiң үш түрi - рапс майы, рапс күнжарасы және глицерин алынады.
      Рапс тұқымынан алынған рапс майы техникалық лак-сыр өнеркәсiбiнде (майлау, парфюмерия, тоқыма, резина, лак-сыр), биодизельдiк отын өндiрiсiнде қолданылады. Тазаланғаннан және гидрогенизацияланғаннан кейiн маргарин өнеркәсiбiнде қолданылады. Дәмдiк сипаттамасы және майлық-қышқылдық құрамы бойынша ол олифа майына теңдеседi. Рапс күнжарасы майлы дақылдың тұқымын қысу және экстракциялаумен алынатын өсiмдiк майын өндiру кезiнде шыққан жанама өнiм. Рапс күнжарасы малдың рационына қосылатын тиiмдiлiгi жоғары белок қоспалары ретiнде қолданылады.
      Соңғы кездерi Еуропада биоотынды өндiру үшiн рапс майына деген сұраныс өсiп келедi. Биодизель рапс майынан жасалады және атмосфераға бу газдарының шығарылуын азайтуға мүмкiндiк бередi, сондай-ақ дизельдiк отынның арзан баламасы болып табылады.
      Қазiргi уақытта республикада рапс 41,6 мың гектар алаңда өсiрiледi. 2006-2008 жылдарға арналған бiрiншi кезектегi iс-шаралар бағдарламасын iске асыру жоспарына сәйкес 2006 жылы рапс егiстiктерiн 200 мың гектарға дейiн жеткiзу белгiленген, 2008 жылға дейiн рапстың егiстiк алаңдарын 700 мың гектарға дейiн жеткiзу жоспарда бар.
      Рапсты өндiру бағдарламасы ауыл шаруашылығы дақылдарының тiзiмiн кеңейтуге және бiр қалыпты егiншiлiктен кетуге, бәсекеге түсе алатын өнiммен сыртқы рыноктарға шығуға мүмкiндiк бередi.
      Өндiрiлген өнiмдi өткiзу, өндiрiлген өнiмнен барынша пайда алу мәселелерiн шешу үшiн рапсты өсiретiн аймақта майлы дақылдарды қайта өңдеу бойынша қазiргi заманғы май экстракциялық зауытын салу қажет.
      Жобаның сомасы 2700 млн.теңге.

       Астықты терең қайта өңдеу зауытын салу
      Жобаның мақсаты: Ауыл шаруашылығы, тамақ және фармацевт өнеркәсiбi үшiн отандық астықты пайдалана отырып бәсекеге түсе алатын өнiм шығару.
      Қазақстанда крахмал мен крахмалдан шығарылған өнiмдер өте аз мөлшерде өндiрiледi. Сонымен бiрге крахмал өндiрiсiн - бидай астығын дамытуға нық шикiзат базасы бар.
      Астықты терең қайта өңдеу - бұл ұнның әртүрлi түрлерi мен сорттарын, құрғақ желiмдi, модификацияланған крахмалды, крахмалдан алынатын қою тәттi сироптарды, өсiмдiк майларын алу мақсатында, спирттi, қағаз өнiмiн және мал шаруашылығы мен құс шаруашылығына керек құрғақ азықтарды өндiру үшiн астық дақылдарының күрделi өңделуi.
      Соңғы жылдары Еуропада әсiресе бидайды крахмал өнiмiне қайта өңдеу кеңiнен дамыды. Шикiзаттың осы түрiне аса көңiл бөлудiң негiзгi себебi жүгерiмен және картоппен салыстырғанда ондағы крахмалдың жоғарылығы. Бидай-крахмал өндiрiсi дамуының аса маңызды факторы құрамында крахмалы бар шикiзат түрлерiнiң бiрде-бiреуiнде жоқ табиғи (белсендi) крахмалдың жанама өнiм болып табылуы болады. Сапасы орташа/төмен ұнға желiмдi қоса отырып бидайдың қатты сорттарынан жасалған ұнның сапасына дейiн жеткiзуге болады. Тағы бiр маңыздысы бидай картоп пен жүгерiге қарағанда (70% су бар) құрғақ затты мол бередi.
      Бидайды терең өңдеудiң жаңа технологиялары ұнды ғана емес, сондай-ақ тамақ өнеркәсiбiнде кеңiнен талап етiлетiн крахмалды, фруктозаны, глюкозаны, декстрозаны алуға мүмкiндiк бередi.
      Салынуы жоспарланып отырған жаңа бидай крахмалы зауыты бiр сағатта 5,4 тонна ұнды қайта өңдеудi ұйғарып отыр (немесе бiр жылда 40 мың тонна астық). Ұнды қайта өңдеу кезiнде жоғары сортты крахмал (А крахмалы), сапасы төмен крахмал ("Б" крахмалы), құрғақ желiм және құрғақ мал азығы алынады. Ұнның бiр тоннасынан шыққан тауарлық позицияның сомасы мынадай: оның 60%-ы крахмал, 10% -қамыр, 10% -мал азығы.
      Осыған орай кәсiпорын жылына
      17 640,0 тонна "А" крахмалын;
      2945,0 тонна "Б" крахмалын;
      2796,0 тонна құрғақ қамырды,
      15 684,0 тонна құрғақ мал азығын өндiре алады.
      Өндiрiлетiн өнiм көлемi iшкi рынок қажеттiгiн толық жауып қана қоймай оның экспортын ұйымдастыра алады.
      Астықты қайта өңдеу кәсiпорнын құру мыналарға мүмкiндiк бередi:
      1) сатып алуды жүзеге асырғаннан кейiн бiрден ұн зауыттарын тiркелген баға бойынша ұнмен қамтамасыз ету процесiнiң үзiлмеуiне қол жеткiзуге және басынан бастап ұн тапшылығының пайда болуын болдырмауға мүмкiндiк беретiндiктен астықтың бiр бөлiгiн ұнға қайта өңдеуге жiберуге;
      2) Қазақстанда бұрын импортқа алынатын өнiмдi - крахмалды шығаруды ұйымдастыру арқылы импорт алмасу бағдарламасына қатысуға, елде пайдаланылып жүрген және әлемдiк рыноктарда жоғары сұранысқа ие болып отырған тауарлардың инновациялық өндiрiлуiн бастауға, сондай-ақ жаңа жұмыс орындарын құруға және бюджетке қосымша салықтардың түсуiн қамтамасыз етуге.
      Жобаның сомасы: шамамен 6750 млн.теңге.

       Амирабад портындағы астық терминалы мен диiрмен кешенiн салу (ИИР)
      Жобаның мақсаты: қазақстан астығы мен одан өңделген өнiмдер экспортын ұлғайту.
      Қазақстанның астық экспортының көлемiн ұлғайту, өткiзу рыноктарын кеңейту мен Ақтау портындағы астық терминалының қуатын тиiмдi пайдалану мақсатында Иранның каспий порттарындағы бiреуiнен астық терминалын салу мүмкiндiгiн қарау қажет.
      Иранның каспий порттарының инфрақұрылымы мен қызметiнiң егжей-тегжейлi талдау әрi қарай дамуына орай ИИР каспий порттары арасындағы аса перспективтi порт Амирабад болып табылады.
      Астық терминалын салу кезiнде Амирабад портының негiзгі артықшылықтары:
      - Амирабад порты Иранның каспий порттарының арасындағы негiзгi темiржол магистралiмен жалғастырылған жалғыз порт, порттың аумағында темiржол тармақтары салынған, бұл Иранның iшiнде де, бұдан әрi Парсы шығанағы елдерiнiң рыногына шығатын болып Парсы шығанағы порттарының бағыттарына астықты тиiмдi тасуға мүмкiндiк бередi;
      - порт әлеуметтiк-экономикалық зона аумағында орналасқан, бұл астық терминалын салу кезiнде қосымша салықтар мен инвестициялық жеңiлдiктер бередi;
      - басқа порттардың аумағының шектеулiлiгiне орай кеңею мүмкiндiгi болмай отырғанда Амирабад портының кеңейтуге жеткiлiктi түрде кеңiстiгi бар болғандықтан Иранның каспий порттарының арасындағы ең жаңа және перспективтi порты болып табылады;
      - астық терминалын салу кезiнде порт маңындағы аумақтардың кеңдiгiнiң арқасында жер учаскесiн алуға қатысты мәселелердiң пайда болуымен байланысты кiшiгiрiм қауiптер. Әлеуметтiк экономикалық зоналарды инвестициялау кезiнде ережелермен жеңiлдiк шартымен жер учаскесiн ұзақ мерзiмдi жалға беру көзделген;
      - порт Иранның солтүстiгiнде, яғни ел халқының негiзгi бөлiгi шоғырланған елдiң халық тығыз орналасқан бөлiгiнде орналасқан. Бұл ретте Иранның солтүстiк жартысы бидай емес негiзiнен күрiш өсiредi, сондықтан Иранның осы бөлiгiнде азық-түлiктiк бидайға үнемi сұраныс бар. Қазiргi кезде Иранға елдiң солтүстiктегi халқын азық-түлiктiк астықпен қамтамасыз ету үшiн оңтүстiк егiн егетiн аудандардан бидайды солтүстiк аудандарға тасуға тура келедi.
      Жобаның сомасы: 1080 млн.теңге.

       Баку портындағы диiрмен кешенi
      Жобаның мақсаты: астықты қайта өңдеуден алынған өнiмдi экспортқа шығаруды дамыту.
      Әзiрбайжан мен Кавказдың басқа елдерi бағытына экспортқа шығару Бакуда астық терминалының салынатыны ескерiлгенде таяу арадағы екi жылда 0,5 млн.тоннаға дейiн өсуi мүмкiн. Әзiрбайжан аумағында астық терминалының салынуымен астықты теңiз жолымен жеткiзу бойынша шығындар азаяды. Бұл жағдайда қазақстандық аграрлар астықтың сапасын ескере отырып Кавказ, Солтүстiк Африка, Таяу Шығыс және ЕҚ аймақтары рыноктарына астықты жеткiзуге қатысты ресей компанияларының алдында артықшылыққа ие болуы мүмкін.
      Қазiргi кезде осы рынокта астық пен одан өңделген өнiмдердi негiзгi қоюшы Ресей болып табылады. Жеткiзiлетiн негiзгi дақыл iшкi рынокта сапасы жоғары емес ұннан шығарылатын 4 сыныпты азық-түлiктiк бидай болып табылады. Дегенмен осы ұнның бағасы бiр тоннаға 240-245 АҚШ доллары шегiнде түрленiп отырады.
      Астықты қайта өңдеу өнiмдерiн iске асырудан болатын перспектива мен қаржылық пайдаларды ескере отырып Баку портында диiрмен кешенiн салу мүмкiн деп есептеймiз.
      Жобаның сомасы: 405 млн.теңге.

       Поти портындағы астық терминалын салу мен жабдықтау
      Жобаның мақсаты: астықты қайта өңдеуден алынған өнiмдi экспортқа шығаруды дамыту.
      Поти портындағы терминалды құруға Корпорацияның қатысуы Ақтау мен Баку портындағы астық терминалын бiр көлiк тiзбесiне байланыстыруға мүмкiндiк бередi, бұл Әзiрбайжан мен шектес жатқан елдердiң рыноктарында, бiрiншi кезекте Грузия мен Турцияда қазақстан астығының позициясын нығайту мен күшейтуге жағдай жасайды, сондай-ақ астықты Кавказ арқылы Грузияның қаратеңiз порттарына әрi қарай жылжытуға мүмкiндiк бередi.
      Грузияның географиялық жағдайы - елге Түркия мен Арменияны жалғастыратын транзиттiк зона болуға мүмкiндiк беретiн елдiң бәсекеге түсе алатын артықшылығы. Поти және Батуми грузин порттарынан жүктi Трабзон және Мерсин түрiк порттарына жеткiзуге болады. Арменияға түсетiн жүк те Грузия аумағы бойынша өтедi. Соңғы уақытта Түркия мен Грузия арасында коммуникациялық жағынан жақындасу байқалып отыр. Ахалкалаки-Карс арқылы темiржол салу туралы келiсiмге қол қойылды.
      Грузияда темiржол және автомобиль жолдарының желiлерi көп. Баку-Тбилиси-Батуми темiржолы Арменияға қарай тармақталып Қара және Каспий теңiзi порттарымен iшкi және сыртқы байланысты қамтамасыз етедi. Грузияның батысында жол Қара теңiз жағалауының бойында жатыр.
Әскери Грузиялық, Әскери Осетиндiк және Әскери Сухуми шосселiк магистральдары Грузияны Солтүстiк Кавказ ауданымен жалғастырады.
      Грузия жыл сайын 500 мың тонна бидайды және 130 мың тонна ұнға дейiн импортқа алады. Одан өзге, соңғы жылдары халықаралық ұйымдар азық-түлiкпен, тұқыммен, тыңайтқыштармен және отынмен үнемi көмектесiп тұрады.
      Жыл сайын орташа алғанда Грузияға экспортқа шығару 50-ден 100 мың тонна американ бидайы, 500 мың тоннаға дейiн ресей бидайы, орташа 30 мың тонна қазақстан астығы экспортқа шығарылады, барлық ұн көлемi Түркиядан таңдап алынады. Барлық импорт iс жүзiнде елге Қара теңiз арқылы келiп түседi. Ресейден жеткiзу "Кавказ" портынан (Ресей) "Поти" портына (Грузия) паромдық қатынас арқылы жүзеге асырылады. "Кавказ" және "Поти" порттары арқылы тiкелей халықаралық темiржол-паромдық қатынасын iске қосудың мақсаты Ресейден Грузия мен Арменияға жүктердi оңай жеткiзудi қамтамасыз ету болып табылады. Грузия мен Ресейдi жалғастыратын құрылықтағы жалғыз коммуникация жыл бойы кейбiр уақытта табиғат жағдайларынан жұмыс iстемейтiн және жүктердiң көп ағымын өткiзудi қамтамасыз етпейтiн Верхний Ларс шекаралық пунктi. Бұл ретте Грузияның трансшиппингтiк аумағы және импорттық-экспорттық қозғалыстың дәл көлемдерiн бақылаудың қиынға түсетiнiн еске сала кетейiк.
      Грузияға жеткiзу кезiндегi 3 сыныпты қазақстан бидайы бағасына қатысты мынаны атап өту қажет. Баку СИФ шартымен 1 тонна қазақстан бидайы 152 АҚШ доллары тұрады. (элеваторда бiр тоннаның бағасы 183,9 АҚШ доллары болған кезде). Грузияға бұдан әрi тасыған кезде Поти порты СИФ шартымен бiр тоннаның бағасы 183,9 АҚШ долларына жетедi. Бұл баға бiр тоннаға 185 АҚШ доллары грузиндiк iшкi бағадан төмен. Бiрақ ресей тарапынан болатын бәсекелестiкке төтеп беру үшiн бағаны түсiру бойынша қосымша iс-шараларды қолдану қажет. Қазақстан бидайын бағасы бәсекеге түсе алған жағдайда оның грузин рыногындағы көлемi орташа алғанда жылына 100 мың тоннаны құрауы мүмкiн.

     2005 жылғы 1 маусымдағы жағдай бойынша Қазақстаннан Грузияға
                     экспортқа шығарылған астық

   2005 жылғы 1 маусымдағы жағдай бойынша Корпорацияның Грузияға
                      экспортқа шығарған астығы

      Грузияның жыл сайынғы астықты импортқа алу мұқтаждығы шамамен 800 мың тоннаны құрайды.
      Осы рыноктағы қазақстан астығының негiзгi бәсекелестерi Ресей мен Украина болып табылады. Алайда бұл елдердегi астық өндiрiсiнiң тұрақсыздығы ұзақ мерзiмдi негiзде Грузияның астық рыногындағы позицияларды бекiту мен кеңейту үшiн қазақстан астығына алғышарттар құрылады.
      Грузияда астық терминалын - өзiнше "қазақстандық астық базасын" салу Кавказ елдерiндегi қазақстан астығының "экспорттық" таралымын мақсатты түрде өткiзу үшiн техникалық шарттарды құруға мүмкiндiк бередi және Қара теңiз арқылы әлемдiк рынокта қайта экспортқа шығаруға жағдай жасауды қамтамасыз етедi.
      Грузияда астық терминалы салынатын аса оңтайлы орын Поти порты болып табылады.
      Негiзгi элементi Грузиядағы астық терминалы болып табылатын қажеттi инфрақұрылымды құрған жағдайда жақын арада бұл елдердегi астықтың өнiмiне қарай Ақтау порты арқылы Кавказ елдерi бағытына астықтың 200-ден 500 мың тоннаға дейiнгi көлемдегi қазақстан астығының экспортын тұрақтандыруға болады.
      Осы жобаны iске асыру Грузияның шаруашылық субъектiлерiмен тең серiктiк жағдайында жүзеге асырылуы қажет, бұл өзiнше қазақстан инвестициясы үшiн сақтандыру болып табылады және жергiлiктi рыноктарда қазақстан астығын енгiзудi оңай жүзеге асыруға мүмкiндiк бередi.
      "Алтынсарин-Хромтау" темiржол тармақтарын iске қосуды ескергенде Грузияда астық терминалын құру тек қана салыстырмалы түрдегi арзан тарифтi қамтамасыз етiп қоймай төменде келтiрiлген жайлар есебiнен Қазақстан Республикасының экономикасын дамыту үшiн қосымша мүмкiндiктердi жасайды.
      Жоспарланып отырған астық терминалы Поти портында мына ғимараттардан тұрады:
      - жұмыс мұнарасы бар астықты сүрлейтiн ыдыс;
      - астықты темiржолдан 1 вагонға қабылдау қондырғысы;
      - теңiз кемелерiне орналастырылатын стационарлық тиеу
        қондырғысы, сондай-ақ жылжымалы пневматикалық қондырғылар;
      - электрондық өлшегiштер-мөлшерлегiш;
      - диспетчерлiк және электр таратқыш пункттер;
      - әкiмшiлiк-тұрмыстық корпус және қосалқы үй-жайлар;
      - инженерлiк желiлер;
      Элеватордағы секiлдi (сүрлеу ыдысы, галереялар, норилар, электрондық өлшегiш-мөлшерлегiштер, автоматтық басқару мен бақылау жүйесi) терминалдың барлық негiзгi жабдықтары "Вrосk" америка фирмасынан шығарылған (осындай жабдық Ақтау портындағы астық терминалында орналастырылған).
      "NUIERO" германия фирмасы шығарған стационарлық жұмыспен қамту қондырғысы.
      Құрылысты салу туралы шешiмдер геологиялық жағдайларды, ауданның, Поти теңiз портындағы үй-жайлар мен ғимараттардың сейсмологиясы ескерiле отырып қабылданады.
      Терминалдың үй-жайы мен ғимараттарының орналасуы, сондай-ақ инженерлiк желiлердi салу, темiржолдарын салу қазiрде бар темiржолдардың жеке-жеке ғимараттары арасындағы технологиялық байланыстардың және Поти портының жоспарланған аумағымен байланыстыру жағдайларымен анықталады.
      Терминал астықты темiржол вагондарынан қабылдауға, сақтауға және теңiз кемелерiне тиеуге арналған. Теңiз кемелерiне астықты тиеудiң болжамды көлемi жылына 500 мың тоннаға дейiн.
       Жобаның сомасы: 1080 млн.теңге.

       Астана қаласындағы астық орталығы ғимаратын салу

      Корпорация сол жақ жағалауда жаңа әкiмшiлiк орталықта Үкiмет пен Қазақстан Республикасының Министрлер Үйiмен қатар офистiк ғимарат салуды жоспарлап отыр, онда Корпорация мен оның еншiлес кәсiпорындары орналасады.
      Жобаның сомасы: 1330,68 млн.теңге.

       "Сарапшы аграрлық компания" ЖШС-тiң жарғылық капиталын ұлғайту

      Жобаның мақсаты: Кепiлдiктердiң орындалуы бойынша қауiптi төмендету мақсатында серiктестiктi капитализациялау.
      Егiншiлердi қолдау мақсатында 2004 жылғы қазанда Корпорацияның еншiлес кәсiпорны "Сарапшы аграрлық компания" ЖШС құрылды. Серiктестiк қызметiнiң негiзгi түрлерi рынок конъюнктурасын оқып бiлу және ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлердiң қызметi мониторингi ауыл шаруашылығы бизнесiн сараптау, кепiлдiктердi дайындау мен беру болып табылады.
      Нәтижесiнде кепiлдiктiң бағасын азайтуға қол жеттi. Атап айтқанда кепiлдiктi рәсiмдегенi үшiн берiлетiн комиссиялармен бiрге жобаларды сараптағаны үшiн компанияға төленетiн сыйақылардың орташа пайызы барлығы 1,18 пайызды құрады. Бұл екiншi деңгейдегi банктердiң осындай кепiлдiктерге алатын пайыздық бағамынан бiршама төмен.
      Кепiлдiкке жылжитын, жылжымайтын мүлiк қойылған жағдайда шаруаларға кепiлдiк берiледi. Көбiне олар Корпорациямен жұмыс iстеу тәжiрибесi және соңғы үш жыл iшiнде қаржы-шаруашылық қызметiнде оң нәтижелерi бар егіншiлер. Кепiлдiктер берiлер алдында ұсынылған бизнес-жоспарларға техникалық-экономикалық және құқықтық сараптама жүргiзiлiп соның нәтижесiнде берiлетiн қарыздың сомасы анықталады.
      Компанияның қызмет ету ережесiнде жобаларды сараптаудан өткiзу мен кепiлдiктердi беру үшiн 3 пайыздан аспайтын пайыз бағамы көзделген.
      2005 жылы "Сарапшы аграрлық компания" 4,7 миллиард теңгеден аса сомаға кепiлдiктер бердi. Жекелеген ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлердiң (бұдан әрi - АШТӨ) мiндеттердi орындамау немесе тиiстi түрде орындамау қауiптерi бар екендiгiн атап өту қажет. Осындай АШТӨ-нiң мiндеттемелерiн қамтамасыз етуге ұсынылған кепiлдiктердiң орындалуының қаупiн төмендету мақсатында "Сарапшы аграрлық компания" ЖШС-тiң активтерiн 1 500 млн.теңгеге капитализациялау дұрыс.
      Жобаның сомасы: 1500 млн.теңге.

       "Астық қоймалары" ЖШС-тiң N 2 астық базасында астық
сақтау кешенiн сатып алу

      Жобаның мақсаты: Астықтың көп көлемiн қабылдау және астықтың сапасын жақсарту, мемлекеттiк астық ресурстарын сақтауды қамтамасыз ету үшiн "Астық қоймалары" ЖШС-тiң N 2 астық базасына астықты сақтау сыйымдылығын ұлғайту.
      "Астық қоймалары" ЖШС-тің даму жоспарының жобасына сәйкес 2006-2008 жылдары астық сақтау қоймаларын нығайту мен қайта жабдықтау бойынша капиталдық сипаттағы жұмыстар жоспарланған, бұл өндiрiс үй-жайларындағы шу деңгейiн төмендетуге және астықты құрғату үшiн дизельдiк отын шығысын, өндiрiстiң барлық циклiндегi электр энергиясын азайтуға және атмосфераға зиянды заттарды шығаруды азайтуға және астықты сақтау үшiн қосымша сыйымдылық ыдыстарын ұлғайтуға мүмкiндiк бередi.
      N 2 астық базасындағы қосымша сыйымдылық ыдыстарын ұлғайту үшiн астықты сақтауға арналған кешендi орнату және осы кешенге кiрмейтiн қосымша астық таратқышты орнату қажет.
      Металдан жасалған қосымша сүрлеу корпустарын пайдалануға енгізудiң мынадай артықшылықтары бар:
      1) салмағының аздығы және оны тасымалдау мен монтаждаудың қарапайымдығы;
      2) механикалаудың жоғары дәрежесiне аз жабдықпен қол жетедi;
      3) сүрлем кемiргiштер мен құстардан сенiмдi қорғалған;
      4) құрғақ және салқын жерде сақтау кезiнде сүрлемдерде насекомдар мен кенелер пайда болмайды;
      5) астық сапасының нашарламай және шығынсыз астықты ұзақ уақыт сақтау мүмкiндiгі (табиғи кему нормасы шегiнде).
      Одан өзге, өндiрiс жабдықтарын қайта жарақтау мақсатында астық кептiргiш және тазалағыш машиналарын сатып алу қажет, оларға кететiн шығын 45 млн.теңгенi құрайды.
      Серiктестiктiң астық базаларында техникалық жабдықтауды жақсарту және технологиялық операцияларға кететiн шығындарды төмендету жөнiндегi ұсыныстар Қазақстан Республикасының Қаржы министрлiгiнiң тапсырмасы бойынша "CAFIC" АҚ орындаған активтердi басқарудың тиiмдiлiгiн талдау жөнiндегi есепте баяндалғанын айтып өту керек.
      Жобаның сомасы: 254,6 млн.теңге.

       Ақтау портындағы астық терминалының тиеу қондырғысын ауыстыру
      Жобаның мақсаты: Ақтау портындағы астық терминалының өнiмдiлiгiн жылына 700-800 мың тоннаға дейiн ұлғайту.
      Қазiргi кезде Ақтау портындағы астық терминалының ("Ақ Бидай- Терминал" АҚ) өнiмдiлiгi барлық жабдықтың техникалық төлқұжатына сәйкес жылына 500 мың тоннаға дейiн болады. Нақты жұмыс қуаты - жылына 300-350 мың тонна.
      Нақты және төлқұжаттағы өнiмдiлiк арасындағы айырмашылық мынаған байланысты, "Брок" америкалық фирмасынан шығарылған терминалдың барлық элеваторлық жабдықтары сенiмдi және жыл сайын 700-800 мың тоннаға дейiнгi астықты өткiзудi қамтамасыз етуге қабiлеттi өнiмдiлiгi жоғары жабдық болып табылады.
      Терминалдың теңiз кемелерiне тиеу қондырғысы терминал қызметкерлерiнiң өз күшiмен әзiрленген жабдық болып табылады және қазақстаннан шыққан металл конструкциясын пайдалана отырып ресейден шыққан конвейерлер негiзiнде жасалды.
      Осы тиеу қондырғысын пайдалану тәжiрибесi оның жұмыс өнiмдiлiгi сағатына 150-160 тоннаны құрайтынын көрсеттi ("Брюко") жабдығының өнiмдiлiгi сағатына 350 мың тонна) және соған орай жылдық өнiмдiлiгi 300-350 мың тоннадан аспайды.
      Одан өзге, тиеу қондырғысының металл конструкциясы терминал жалға алған жер учаскесiнiң құрамына кiрмейтiн Ақтау портындағы N 6 айлақ аумағында тұр. Бұл факт терминалды бөлшектеу қажеттiгiн талап етiп отыр ал оны бөлшектеу терминалды мақсатты пайдалану мүмкiн болмай қалуына әкеп соқтырады.
      Қазiргi кезге дейiн терминалдың өнiмдiлiгi қазақстандық астығын экспортқа шығарушылардың қажеттiктерiн қамтамасыз етiп келдi.
      2006 жылы Баку портындағы астық терминалының құрылыс жобасын (жобаның бiрiншi кезегiнiң қуаты - жылына 150-300 мың тонна), сондай-ақ Грузия мен Ирандағы терминалдарды салу жобаларын iске асыру Ақтау портындағы астық терминалы өнiмдiлiгiнiң күрт өсiрудi талап етедi.
      Ақтау порты арқылы Әзiрбайжан, Грузия және Иран бағыттарына қазақстан астығын экспортқа шығарылуы мүмкiн жалпы көлем жыл сайын 2 млн.тоннаға дейiн құрайды.
      Жоғарыда көрсетiлген жобаларды iске асыруды ескергенде 2008-2009 жылдарға Ақтау портындағы терминал арқылы болуы мүмкiн экспорттың жалпы көлемi жылына 700-900 мың тоннаны құрайды.
      Осы жобаны iске асыру нәтижесiнде Ақтау порты Әзiрбайжан, Грузия және Иран рыноктарында қазақстан астығын экспортқа шығарушылардың мүддесiн қамтамасыз етуге мүмкiндiк беретiн қазiргi заманғы инфрақұрылымы құрылады.
       Жоба сомасы: 200 млн. теңге.

       Ақтау қаласындағы диiрмен кешенiн салу
      Жобаның мақсаты: Маңғыстау облысында қазiргi заманғы диiрмен кешенiн құру.
      Қазiргi уақытта Маңғыстау облысы қандай да бiр астықты қайта өңдеу кәсiпорындары жоқ Қазақстан Республикасындағы жалғыз облысы болып табылады.
      Облысты ұнмен және астықтан өңделген өнiмдермен қамтамасыз ету елдiң басқа аумақтарынан жеткiзу есебiнен жүзеге асырылады, бұл республикадағы ең жоғары бағаның қалыптасуына әкеп соқтырады. Ал осы өнiмдер бiздiң елiмiздiң көпшiлiк тұрғындарының азық-түлiктiк балансының негiзi болып табылады.
      Маңғыстау облысы демографиялық жағынан елдiң ең тез дамып келе жатқан аумағы болып табылады және астықтан өңделген өнiмдерге деген қажеттілiк үнемi өсiп отыр.
      Аймақтың негiзгi проблемалары сондай-ақ мал шаруашылығын дамыту үшiн жеткiлiктi өз мал азығының жоқтығы болып табылады.
      Осы жобаны iске асыру нәтижесiнде Маңғыстау облысында қуаты жылына 22,5 мың тонна қазiргi заманғы астықты қайта өңдеу комбинаты құрылады, бұл осы аймақты астықтан өңделген сапасы жоғары өнiмдердi қамтамасыз етуге және олардың бағаларының деңгейiн төмендетуге мүмкiндiк бередi.
      Жобаның сомасы: 470 млн.теңге.

       Уақытша басы бос ақша қаражаттарын басқару сұлбасы

      Корпорация уақытша басы бос ақша қаражаттары бар болған кезде ақшаны "Мемлекеттiк шаруашылық кәсiпорындары мен акциялар пакетi мемлекетке тиесiлi кәсiпорындардың қаржы қызметiн сатып алуының кейбiр мәселелерi туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2004 жылғы 14 қыркүйектегi N 960  қаулысына сәйкес орналастыру мерзiмi мен бағамдары бойынша талаптары Корпорация үшiн аса пайдалы депозиттерге және қазақстандық эмитенттердiң бағалы қағаздарына орналастырады.

       2.3. Компанияны инвестициялық дамыту жоспары
      Корпорацияның негiзгi инвестициялық саясаты орта мерзiмдi кезеңде қазақстан астығын өткiзу рыноктарын кеңейту, оны экспортқа шығару көлемiн ұлғайту, мақта өндiрушiлерге қолдау көрсету, сондай-ақ компанияның әрi қарай дамуы үшiн Корпорацияны капитализациялау деңгейiн ұлғайту болып табылады.
      Корпорация алға қойылған мақсаттарға қол жеткiзу үшiн мына мiндеттердiң iске асырылуын қамтамасыз етуi қажет:
      Ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлердiң, оның iшiнде мақта өндiрушiлердiң көктемгi-жазғы және егiн жинау жұмыстарын қаржыландыру;
      Оңтүстiк Қазақстан облысында мақтаны қайта өңдеу зауытын салу;
      Ақтау теңiз портының астық терминалын дамыту;
      Баку портында қабылдау астық терминалын салу;
      Корпорацияның 2006 жылға арналған инвестициялық қажеттiгi 5000 млн.теңгенi құрайды. Инвестициялық жобаларды қаржыландыру көздерi республикалық бюджет қаржылары болып табылады.

      Ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерiнiң көктемгi дала және егiн жинау жұмыстарын қаржыландырудан күтiлiп отырған нәтижелер
      - ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерiн егiс және егiн жинау жұмыстарын қаржыландыру қажеттiгiн қажеттi көлемнiң 15-18%-на дейiн қанағаттандыруға мүмкiндiк беретiн ауыл шаруашылығы дақылдары өндірісін жеңiлдiк жағдайымен қаржыландыруды ұлғайту;
      - ауыл тұрғындарының ахуалын көтеру;
      - аралас салалардың дамуына оң мультипликативтiк әсер ететiн ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерi тарапынан материалдық-техникалық ресурстарға деген сұранысты ұлғайту;
      - өндiрiс көлемiн өсiруге ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерiнiң мүдделiлiгiн арттыру;
      - 549,11 мың тонна жерге дәнді дақылдарды егу мен оны жинау жұмыстарын қаржыландыру;
      - 29,6 мың гектар мақта егілетін егіс алаңдарына егу мен оны жинау жұмыстарын қаржыландыру;
      - ауылда қосымша жұмыс орындарын жасау және оны сақтау;
      - ауыл шаруашылығы өнімінің ішкі рыногын тұрақтандыру және елдің кепілді азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету;
      - Корпорацияның қаржылық тұрақтылығын арттыру;
      - инвесторлар үшін ауылдың тартымдылығын қамтамасыз ету, ауыл шаруашылығы дақылдары өндірісіне қосымша қарыз ақшаларды тарту;
      - астық өндірісінің өзіндік құнын азайту, бұл халықаралық рыноктағы қазақстан астығының бәсекеге түсе алу қабілетін арттыруға және соның әсерінен экспорттың көлемін өсіруге әкеледі.
      Осылайша осы жобаны іске асырудан бірінші кезекте ауыл шаруашылығы тауар өндірушілері, экономиканың аралас кәсіпорындары, ал ең соңында мемлекеттік бюджетке түсетін салық көлемінің өсуі түрінде жанама және өлшеусіз пайда алады.

      Ақтау портындағы астық терминалын қаржыландырудан күтіліп отырған нәтижелер
      - қазақстан астығын экспортқа шығару көлемін ұлғайту;
      - қазақстан астығын шет ел рыноктарына экспортқа шығару үшін балама бағыттарды ұсыну жолымен Қазақстан Республикасының экспорттық мүмкіндігін ұлғайту;
      - Ақтау-Баку-Поти порттарының көлік тізбегін дамыту;
      - Әзірбайжан, Грузияға дейін астықты теңіз жолымен жеткізу бағасын азайту,»Ақ Бидай-Терминал»АҚ-тың астықты өткізуге арналған қолданыстағы тарифтерін төмендету және Қазақстан, Грузия, Әзірбайжан аумақтары бойынша астықты тасымалдау кезіндегі темір жол тарифтерін төмендету.
      Көлік шығыстарын төмендету Ақтау және Баку порттарында өткізу бағасын азайту және Ақтау-Баку фрахтысының құнын төмендету есебінен жоспарланып отыр.
      Қазақстан астығын Ақтау порты арқылы тасымалдаған жағдайда 60%-дан кем емес көлік шығыстары қазақстандық көлік ұйымдарына түседі және астық таситын вагондар республикадан шет жерге шықпайды.
      Одан өзге жылына 200 мың тонна мөлшеріндегі Ақтау портындағы астық терминалы арқылы экспорттың ең төменгі тұрақты деңгейіне қол жеткізген кезде кәсіпорынның ең төменгі жыл сайынғы таза кірісі барлық салықтар мен басқа да міндетті төлемдерді төлегеннен кейін 80 миллион теңге ақша қаражатын құрайтын болады, бұл кәсіпорынның қызмет ету кезеңі ішінде (ағымдағы жерді жалға алу шартының жарамдылық мерзімі - 2025 жылды қоса алғанда) 1,6 миллиард теңге мөлшерінде ақша қаражатын түсіреді. 300 мың тонна мөлшерінде экспорттың орташа жылдық деңгейін тұрақтандыру жағдайында таза кіріс осы кезеңде 3 миллиард теңгені құрайды, экспорт көлемінің ең мүмкін болатын шегіне жеткен жағдайда (терминалдың техникалық мүмкіндігін алғанда) таза кірістің көлемі 2025 жылға дейін 10 миллиард теңгеге дейін болуы мүмкін.

      Оңтүстік Қазақстан облысында мақтаны қайта өңдеу зауытын салудан күтілетін нәтижелер
      Осы жобаны іске асыру нәтижесінде келешекте мақтаны қайта өңдеу рыногының 13-15%-н алатын қазіргі заманғы жылдық қуаты 60 мың тонна мақта өңдейтін зауыт құрылады.
      толық циклді қайта өңдеу жабдығында жасалған жоғары технологиялық процестерге негізделген қазіргі заманғы мақта өңдейтін зауытты құру Қазақстанда өндірілетін мақтаның бәсекеге түсу қабілетін көтеруге мүмкіндік береді, сондай-ақ:
      шитті мақтаны сатып алу бағаларын тұрақтандыруды қамтамасыз етеді, бұл шитті мақтаны өндіру мен қайта өңдеу көлемдерін ұлғайтуға мүмкіндік береді;
      ауыл шаруашылығы тауар өндірушілерінің мақта сапасын жақсартуға, оны әлемдік стандарттар деңгейіне дейін жеткізуге мүдделілігіне әкеп соқтырады, бұл өз кезегінде мақта талшығы экспортының көлемін ұлғайтуға мүмкіндік береді;
      Отандық шитті мақта тауарын өндірушілерді рыноктағы бағалардан төмен жеңілдетілген бағалармен мақтаны қайта өңдеу қызметтерімен, ал Қазақстан Республикасының тоқыма және тамақ өнеркәсіптерін сапасы жоғары шикізатпен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді;
      Жаңа жұмыс орындарын құрады;
      Ауыл экономикасына инвестициялардың құйылуын ұлғайтады.
       Баку портындағы терминалдар салудан күтілетін нәтижелер:
      - Астықты Кавказ, Түркия, ЕҚ елдеріне өткізуге қатысты Қазақстан Республикасының экспорттық мүмкіндігін арттыру;
      - өткізудің жалпы жылдық көлемі 500 мың тоннаға дейінгі әрбір қабылдау терминалында бір уақытта 15 мың тоннаға дейін астық сақтау мүмкіндігі.
      Бакумен Поти порттарындағы терминалды жасауға қатысу осы астық терминалдарын бір көлік тізбегіне үйлестіруге мүмкіндік береді, бұл Әзірбайжан және шектес елдердің, бірінші кезекте Грузия мен Түркияның рыноктарында қазақстан астығының позициясын бекітуге және күшейтуге жағдай жасайды, сондай-ақ Кавказ арқылы Грузияның қара теңіз порттарына астықты әрі қарай жылжытуға мүмкіндік береді.

                           "Азық-түлік келісім-шарт корпорациясы"
                                акционерлік қоғамын дамытудың
                                 2006-2008 жылдарға арналған
                                      жоспарына 1 қосымша

            2006-2008 жылдарға арналған дамудың маңызды
         көрсеткіштерінің болжамы (өз қызметі бойынша)
   "Азық-түлік келісім-шарт корпорациясы" акционерлік қоғамы

                                                        1 нысан

кестенің жалғасы

                            "Азық-түлік келісім-шарт корпорациясы"
                                 акционерлік қоғамын дамытудың
                                  2006-2008 жылдарға арналған
                                       жоспарына 2 қосымша

2006-2008 жылдарға арналған дамудың маңызды көрсеткіштерінің
       болжамы (мемлекеттік ресурстарды басқару бойынша)
            "Азық-түлік келісім-шарт корпорациясы"
                     акционерлік қоғамы
                                                         1 нысан

кестенің жалғасы

*-РМК үшін

                            "Азық-түлік келісім-шарт корпорациясы"
                                акционерлік қоғамын дамытудың
                                 2006-2008 жылдарға арналған
                                      жоспарына 3 қосымша

       2006 жылға арналған кірістер мен шығыстар
                   (өз қызметі бойынша)
"Азық-түлік келісім-шарт корпорациясы" акционерлік қоғамы
                                                         2 нысан
                                                       мың теңге

кестенің жалғасы

                            "Азық-түлік келісім-шарт корпорациясы"
                                акционерлік қоғамын дамытудың
                                 2006-2008 жылдарға арналған
                                      жоспарына 4 қосымша

       2006 жылға арналған кірістер мен шығыстар болжамы
             (мемлекеттік ресурстарды басқару бойынша)
   "Азық-түлік келісім-шарт корпорациясы" акционерлік қоғамы

                                                         2 нысан
                                                       мың теңге

кестенің жалғасы

                            "Азық-түлік келісім-шарт корпорациясы"
                                акционерлік қоғамын дамытудың
                                 2006-2008 жылдарға арналған
                                      жоспарына 5 қосымша

           2006 жылғы ақша ағымының қозғалу болжамы
                        (өз қызметі бойынша)
  "Азық-түлік келісім-шарт корпорациясы" акционерлік қоғамы

                                                         3 нысан
                                                       мың теңге

кестенің жалғасы

                            "Азық-түлік келісім-шарт корпорациясы"
                                акционерлік қоғамын дамытудың
                                 2006-2008 жылдарға арналған
                                      жоспарына 6 қосымша

          2006 жылғы ақша ағымының қозғалу болжамы
          (мемлекеттік ресурстарды басқару бойынша)
  "Азық-түлік келісім-шарт корпорациясы" акционерлік қоғамы
                                                         3 нысан
                                                       мың теңге