Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2020 жылғы 23 қазандағы № 701 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігі туралы ереженің 16-тармағының 94-16) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

      1. Қоса беріліп отырған Қысыммен жұмыс істейтін жабдықтарды пайдалану кезінде өнеркәсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз ету қағидалары бекітілсін.

      2. Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігінің Индустриялық даму және өнеркәсіптік қауіпсіздік комитеті (А.Қ. Ержанов):

      1) заңнамада белгіленген тәртіппен осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

      2) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмелерін бұқаралық ақпарат құралдарында және "Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнының "Әділет" ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресми жариялануына жіберуді;

      3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігінің интернет-ресурсында және мемлекеттік органдардың интернет-порталында орналастыруды;

      4) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркегеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігінің Заң департаментіне осы бұйрықтың 2-тармағының 1), 2) және 3) тармақшаларымен көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

      3. Осы бұйрықтың орындалудың бақылау Қазақстан Республикасының Инвестициялар және даму вице-министрі А.П. Рауға жүктелсін.

      4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

      "КЕЛІСІЛДІ"

      Қазақстан Республикасы

      Ұлттық экономика министрі

      ________________ Е. Досаев

      2015 жылғы 14 қаңтар

      "КЕЛІСІЛДІ"

      Қазақстан Республикасы

      Энергетика министрі

      ________________ В. Школьник

      20__ жылғы "___"___________

Қысыммен жұмыс істейтін жабдықтарды пайдалану кезінде өнеркәсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз ету қағидалары

1-тарау. Жалпы ережелер

      Ескерту. 1-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 06.05.2022 № 148 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      1. Осы Қысыммен жұмыс істейтін жабдықтарды пайдалану кезінде өнеркәсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз ету қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2020 жылғы 23 қазандағы № 701 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігі туралы ереженің 16-тармағының 94-16) тармақшасына сәйкес әзірленді және қысыммен жұмыс істейтін жабдықтарды пайдалану кезіндегі өнеркәсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз ету тәртібін жазылсын.

      2. Осы Қағидаларда мынадай терминдер және анықтамалар пайдаланылды:

      1) су жылыту қазаны – атмосфералықтан жоғары қысымдағы және жылу тасымалдаушы ретінде құрылғының өзінен тыс пайдаланылатын суды жылытуға арналған құрылғы;

      2) бу қазаны – құрылғының өзінен тыс пайдаланылатын атмосфералықтан жоғары қысыммен буды алуға арналған құрылғы;

      3) энергия технологиялық қазан – оттығында технологиялық материалдарды қайта өңдеу жүзеге асырылатын бу немесе су жылыту қазаны;

      4) буды қыздырғыш – бу температурасын қазандағы қысымға сәйкес келетін қанығу температурасынан жоғары жоғарылатуға арналған құрылғы;

      5) автономды буды қыздырғыш – қазанға немесе газ жолына немесе қыздыру үшін бу сыртқы көзден келіп түсетін жеке тұрған буды қыздырғыш;

      6) экономайзер – отынды жағу өнімдерімен жылытылатын және бу қазанына келіп түсетін суды жылыту және жартылай булануына арналған құрылғы;

      7) автономды экономайзер – қазанға немесе газ жолына кіріктірілген экономайзер, оның жылытылған суы жартылай немесе толықтай аталған қазаннан тыс пайдаланылады, немесе жеке тұрған экономайзер, оның жылытылған суы толықтай немесе жартылай бу қазанында қолданылады;

      8) қазанның есептелген ресурсы – салқын және ыстық күйден іске қосулардың есептелген санын, дайындаушының нұсқаулығында көрсетілген пайдалану режимі сақталған жағдайда дайыдаушы оның жұмысына кепілдік беретін қазанды (элементті) пайдалану ұзақтығы;

      9) сақтандыру құрылғылары – су жылыту және бу қазандарының ыдыстарын, бу мен ыстық су құбыржолдарын құрылғы қысымының немесе температурасының рұқсат етілген шамаларынан жоғарылауынан қорғауға арналған құрылғы;

      10) баллон – шұраларды, ернемектерді немесе штуцерлерді орнату үшін бір немесе екі мойны бар, сығылған, сұйытылған немесе қысыммен ерітілген газдарды тасымалдауға, сақтауға және пайдалануға арналған ыдыс;

      11) бөшке – цилиндрлі немесе басқа формада, бір орыннан екінші орынға домалайтын және қосымша тіреулерсіз жанына қойылатын, сұйық және басқа да заттарды тасымалдауға және сақтауға арналған ыдыс;

      12) сыйымдылық – сызбада берілген номиналды өлшемдермен анықталатын ыдыстың ішкі қуыс көлемі;

      13) ішкі (сыртқы) қысым – ыдыс қабырғасының ішкі (сыртқы) бетіне әсер ететін қысым;

      14) сынау қысымы – жабдықтың беріктігі мен бітеулігіне сынау жасалытын артық қысым;

      15) жұмыс қысымы – жұмыс процесі қалыпты жүрген кезде туындайтын максималды артық қысым;

      16) есептелген қысым – беріктігіне есеп жүргізілетін қысым;

      17) шартты қысым – стандартты ыдыстардың (тораптардың, бөлшектердің, арматураның) беріктігін есептеу кезінде пайдаланылатын 20 градус Цельсия (бұдан әрі – С°) температурадағы есептелген қысым;

      18) қабырғаның рұқсат етілген максималды (минималды) температурасы – ыдысты пайдалануға рұқсат етілетін қабырғаның максималды (минималды) температурасы;

      19) рұқсат етілген қысым – сәйкестікке бағалау және (немесе) беріктікті бақылаулық есептеу негізінде белгелінген жабдықтың (элементтің) максималды рұқсат етілген артық қысымы;

      20) ыдыс – химиялық, жылыту және өзге де технологиялық процестерді жүргізуге, және газ тәрізді, сұйық және өзге де заттарды сақтауға және тасымалдауға арналған (стационарлық орнатылған немесе тасымалды) герметикалық жабық сыйымдылық;

      21) шентемір – жандарынан ашық болатын тұйық профильдің цилиндрлік қабықшсы;

      22) түбі – ішкі қуысын шет жақтан шектейтін ыдыс корпусының ажырамайтын бөлігі;

      23) жұмыс ортасының температурасы – технологиялық процесс қалыпты жүрген кезде жабдықтағы ортаның минималды (максималды) температурасы;

      24) қабырға температурасы есептелген – физика-механикалық сипаттамалары, жіберілетін материал кернеуі анықталатын және жабдық элементтері беріктігіне есептер жүргізілетін температура;

      25) цистерна – теміржол вагонының рамасында, автокөліктің дөңгелегінде (тіркемеде) және басқа жылжымалы құралында орнатылған, газды, сұйық және басқа заттарды тасу және сақтауға арналған жылжымалы ыдыс;

      26) қалдық қор – техникалық қүйін бақылау кезінен мөлшер күйіне өтуіне дейін объектінің жұмыс қосындылығы;

      27) есептелген жұмыс мерзімі – жобалау кезінде белгіленген және жабдық пайдалануға берілген күннен бастап есептелетін күнтізбелік жылмен көрсетілетін жұмыс мерзімі;

      28) ыдыстың (элементтің) есептелген ресурсы – салқын және ыстық күйден іске қосулардың есептелген санын, дайындаушының нұсқаулығында көрсетілген пайдалану режимін сақтау жағдайларында сенімді жұмысына кепілдік беретін дайындаушының ыдысты (элементті) пайдалану ұзақтығы;

      29) белгіленген жұмыс мерзімі – жабдықты пайдаланудың белгіленген күнтізбелік ұзақтығы, оған жеткен кезде жабдықтың техникалық жай-күйіне қарамастан пайдалану тоқтатылуы тиіс;

      30) сараптамалық қорытынды – қауіпті техникалық құрылғылардың өнеркәсіптік қауіпсіздік талаптарына сәйкестігі туралы өнеркәсіптік қауіпсіздік саласында өткізілген сараптама нәтижесі;

      31) технологиялық регламент – жұмыс кезеңділігі мен жүргізу әдістерін, орындалатын жұмыс түрлерінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша талаптар мен шараларды белгілейтін кәсіпорынның ішкі нормативтік құжаты;

      32) аттестатталған ұйым – өнеркәсіптік қауіпсіздік саласында сараптама жүргізу құқығы бар екені туралы аттестатқа ие ұйым;

      33) техникалық куәландыру – "Мұнай және газ өнеркәсібі. Қауіп-қатер факторларын ескере отырып техникалық куәландыру" ҚР СТ-ның негізінде өткізілетін қауіп-қатер факторларын бағалауды ескеріп, жабдықтың иесінің жабдықтың сенімділігі мен механикалық бүтіндігін қамтамасыз ететін әдістемелері мен құралдары болған жағдайда жабдықтың техникалық жай-күйін, оны қауіпсіз пайдалану мүмкіндігін айқындау не мониторинг жүргізу мақсатында паспортта дайындаушы көрсеткен қызмет мерзімі ішінде жабдықтың сенімділігі мен механикалық бүтіндігін қамтамасыз ететін бұзбай бақылау әдістерін қолдана отырып, технологиялық жабдықтың үстіңгі қабатын сырттай қарап тексеру, ішін қарап тексеру, гидравликалық немесе пневматикалық сынауды қамтитын шаралар кешені.

      3. Осы Қағидалар:

      1) бу қазандары, сондай-ақ бойлер-қазандарға, автономды бу қыздырғыштар және экономайзерлерге;

      2) энергия технологиялық қазандарға: бу және су жылыту және сода регенерациялық қазандар;

      3) кәдеге жарату-қазандарына: бу және су жылыту;

      4) жылжымалы және тасымалдауға болатын қондырғылар және энергия пойыздар қазандарына;

      5) жоғары температуралы органикалық жылу тасымалдауыштармен жұмыс істейтін бу және сұйықтық қазандарына;

      6) қазан шегіндегі бу және ыстық су құбыр өткізгіштеріне;

      7) температурасы 115⁰С жоғары су қысымымен немесе 0,07 МПа (0,7 кгс/см²) қысым кезінде қайнау температурасынан жоғары температурамен басқа сұйықтық қысымымен жұмыс істейтін ыдыстар, гидростатикалық қысымды ескерусіз;

      8) 0,07 МПа жоғары бу немесе газ қысыммен жұмыс істейтін ыдыстарға;

      9) 0,07 МПа (0,7 кгс /см2) жоғары қысыммен Сығылған, сұйытылған және еріген газдарды тасымалдауға және сақтауға арналған баллондар;

      10) бу қысымы 50⁰С дейін температура кезінде 0,07 МПа (0,7 кгс/см²) қысымнан жоғары болатын сығылған және сұйылтылған газдарды тасымалдау және сақтауға арналған цистерналарға және бөшкелерге;

      11) оларды босату үшін үздіксіз 0,07 МПа (0,7 кгс/см²) жоғары қысым жасалатын сығылған, сұйылтылған газдарды, сұйықтықтар мен сусымалы денелерді тасымалдау және сақтауға арналған цистерналар мен ыдыстарға;

      12) барокамералар мен көп орындық барокамераларға, сондай-ақ көлік құралдарында орнатылатындарға.

      13) сәйкес 0,07 МПа (0,7 кғс/см²) аса жұмыс қысымымен немесе судың 115⁰С аса қайнау температурасы кезінде бу және ыстық су құбырларына таралады.

      4. Осы Ереженің 1-қосымшасына сәйкес Ереже қамтитын барлық құбырлар 4 санатқа бөлінеді.

      5. Құбыр өткізгіш санатын анықтау кезінде тасымалданатын ортаның жұмыс параметрлері деп мыналарды есептеу қажет:

      1) қазаннан бу құбырлары үшін - бу қысымын және температурасын қазаннан шыға берісте (бу жылытқыш артынан) олардың номиналды мәні бойынша;

      2) қарсы қысыммен жұмыс істейтін турбиналардан бу құбырлары үшін - турбинаны жеткізуге техникалық шарттармен қарастырылған қарсы қысымда максималды болуы мүмкін қысымды және турбинаның бос жүрісті жұмысы кезінде қарсы қысымда будың максималды мүмкін болатын температурасын;

      3) турбина буының реттелмейтін және реттелетін сұрыптауларынан бу құбырлары үшін (сондай-ақ аралық жылыту бу құбырлары үшін) - сұрыптауда бу қысымының және температурасының максималды мүмкін болатын мәндерін;

      4) редукциялық және редукциялық-суыту қондырғыларынан бу құбырлары үшін - қондырғы жобасында қабылданған редукциялық будың қысымы мен температурасының максималды мүмкін болатын мәндерін;

      5) жоғары қысымды деаэраторлардан кейін қоректік су құбыр өткізгіштері үшін - деаэраторда қанығу температурасын және сұйықтық бағанының гидростатикалық қысымын есепке ала отырып судың номиналды қысымын;

      6) жоғары қысымды жылытқыштар мен қоректік сорғылардан кейін қоректік су құбыр өткізгіштері үшін жабық ысырма кезінде қоректік электр сорғымен тегеурінді құбыр өткізгіште түзілетін ең үлкен қысымды және сорғының сору желісінде максималды қысымды (турбиналық жетегі бар қоректік сорғыларды және гидромуфтасы бар электр сорғыларды қолдану кезінде – сорғының номиналды қысымының 1,05), және соңғы жоғары қысыммен жылытқыштың артынан судың максималды есептік температурасын.

      6. Ортаның жұмыс параметрлері бойынша анықталған құбыр өткізгіш санаты оған кіре берісте (онда осы параметрлерді өзгертетін құрылғылар болмаған кезде) барлық құбыр өткізгішке, оның созылмалылығына тәуелсіз, жатады және жобалық құжаттамада көрсетіледі.

2-тарау. Ыдыстардың құрылысы

      Ескерту. 2-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 06.05.2022 № 148 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-параграф. Жалпы ережелер

      7. Ыдыстардың конструкциясы есепті қызмет ету мерзімі ішінде пайдалануды қамтамасыз етеді және техникалық куәландыруды, тазартуды, жууды, толық босатуды, үрлеуді, жөндеуді, металл мен қосылыстарды пайдалану бақылауын жүргізуді көздейді.

      8. Жабдықты сыртқы және ішкі қарап тексеруіге кедергі келтіретін құрылғылар (араластырғыштар, жылан түтіктер, рубашкалар, тарелкалар, қалқандар және басқа да құрылғылар) алмалы-салмалы болып қарастырылған. Дәнекерленғен құрылғыларды қолданған кезде сыртқы және ішкі тексерулерді жүргізу және кейіннен орнына орнату үшін оларды алып тастаудың мүмкіндігі қарастырылады.

      9. Егер ыдыстың құрылысы осы Қағидалармен қарастырылған сыртқы және ішкі қарап тексеруді немесе гидравликалық сынауды жүргізуге мүмкіндік бермесе, ыдыс жобасын әзірлеуші пайдалану жөніндегі нұсқаулықта орындалуы ақауларды уақытында анықтау мен жоюды қамтамасыз ететін бақылаудың әдістемесін, мерзімділігін және көлемін көрсетеді. Нұсқаулықта мұндай сілтемелер болмаған жағдайда бақылаудың әдістемесі, мерзімділігі мен көлемі аттестатталған ұйыммен анықталады.

      10. Ішкі құрылғылардың құрылысы гидравликалық сынау кезінде жабдықтан ауаны және гидравликалық сынағаннан кейін суды жоюды қамтамасыз етеді.

      11. Ыдыстарда гидравликалық сынау кезінде суды толтыру және құйып алуға, сондай-ақ ауаны кетіруге арналған штуцерлер болады.

      12. Әр ыдыста вентиль, кран немесе ыдысты ашар алдында онда қысымның жоқтығына, бұл кезде ортаны бұру қызмет көрсететін персоналға қауіпсіз орынға бағытталады, бақылау жасауға мүмкіндік беретін басқа құрылғы қарастырылады.

      13. Ыдыстар және олардың элементтері беріктігіне есеп "Ыдыстар мен аппараттар. Беріктікке есеп нормалары мен әдістері. Жалпы талаптар." МЕМСТ 34233.1-2017 және "Ыдыстар мен аппараттар. Беріктікке есеп нормалары мен әдістері. Цилиндрлік және конусты ернеушелерге, дөңес және жазық түптер пен қақпақтарды есептеу" МЕМСТ 34233.2-2017 бойынша жүргізіледі. Есептеу болмаған жағдайда беріктік есебін сертификатталған ұйым жүргізеді.

      14. Пайдалану барысында өзінің кеңістік жағдайын өзгертетін ыдыстардың олардың өздігінен айналып түсуін болдырмайтын құрылғылары болады.

      15. Люктер, тар тесіктер және жалғақтар үшін саңылауларды бекітетін сақиналарды пісіру сапасын тексеру үшін сақинада, егер ол сыртынан, немесе қабырғаға пісірілсе, егер сақина ыдыстың ішкі жағынан пісірілсе, бақылау саңылау қарастырылады. Бекіту сақиналарын екі жағынан пісіру жағдайында (ыдыс корпустарының сыртқы және ішкі) бақылау саңылаулары екі сақинада орындалады. Ыдыс корпусына пісірілетін жалғақтар мен тіреулердің төсем табақшаларында барлық периметрі бойынша бақылау саңылаулары орындалады.

      16. Электр жабдық және ыдыстарды жерге тоғыту электр энергетика саласындағы талаптарға сәйкес орындалады.

2-параграф. Люктер, шағын люктер, қақпақтар

      17. Ыдыстар ыдыстарды қарап тексеруді, тазалауды және жөндеуді, сондай-ақ бөлшектелетін ішкі құрылғыларды құрастыруды және бөлшектеуді қамтамасыз ететін люктер және қарайтын шағын люктермен жабдықталады.

      18. Цилиндрлі корпустан және оларға бекітілген түтіктері (жылуды алмастырғыштары) бар торлардан тұратын ыдыстарды және криогенді сұйықтарды тасымалдау мен сақтауға арналған ыдыстарды осы Қағидалардың 9-тармағы талаптарын орындау жағдайында ыдыстар диаметріне тәуелсіз люктерсіз мен шағын люктерсіз дайындауға рұқсат беріледі.

      19. Ішкі диаметрі 800 мм асатын ыдыстарда люктер, ал ішкі диаметрі 800 мм және одан кем болатын ыдыстарда шағын люктер болады.

      20. Дөңгелек люктердің ішкі диаметрі – кемінде 400 мм. Сопақша люктердің жарықта ең кіші және ең үлкен остері бойынша көлемі – кемінде 325х400 мм.

      21. Дөңгелек люктердің ішкі диаметрі немесе сопақша люктердің ең кіші осі бойынша көлемі – кемінде 80 миллиметр.

      22. Люктер және шағын люктер қызмет көрсетуге ыңғайлы жерлерге орналасады.

      23. Люктердің қақпақтары алынбалы болып табылады. Вакуум негізінде оқшауланған ыдыстарда дәнекерленген қапақтардың болуына рұқсат беріледі.

      24. Салмағы 20 килограмнан (бұдан әрі – кг) асатын ыдыстардың қақпақтары мен люктер оларды ашуға жабуға арналған көтергіш – бұрғыш және басқа құрылғылармен жабдықталады.

      25. Топсалы-қайырмалы немесе орнатылатын болттардың, қамыттардың, сондай-ақ люктердің, қақпақтардың және олардың ернемектерінің қысатын құрылғылары олардың өздігінен жылжуына жол бермейді.

      26. Ыдыстарда ішкі диаметрі іштен қарап тексеру мүмкіндігін қамтамасыз ететін 20-тармағында люктер үшін берілген өлшемдерден кем болмайтын жалғастықтардың, ернемек арқылы ажыруталардың, алмалы түптерінің немесе қақпақтарының болуы кезінде люктердің болмауына рұқсат беріледі.

3-параграф. Ыдыстардың түптері

      27. Ыдыстарда қолданылатын түптер: эллиптикалық, жартылай сфералы, торосфералық, сфералы жиектелмеген, конусты жиектелген, конусты жиектелмеген, тегіс жиектелген, тегіс жиектелмеген.

      28. Эллиптикалық түптің ішкі беті бойынша өлшенген, түптің ішкі диаметрінің 0,2 кем болмайтындай дөңес бөлігінің биіктігі болады. Бұл көлемді жоблық-құрылымдық құжатамамен негіздеген кезде азайтуға болады.

      29. Торосфералық (қорап тәрізді) түптер мынадай өлшемдермен дайындалады:

      1) ішкі беті бойынша өлшенген дөңес бөлігінің биіктігі ішкі диаметрінің 0,2 кем емес;

      2) жиектеудің ішкі радиусы түбінің ішкі диаметрінің 0,1 кем емес;

      3) орталық бөлігінің қисаюының ішкі радиусы түбінің ішкі диаметрінен артық емес.

      30. Сфералық жиектелмеген түп дәнекерленіп пісірілген бөліктермен қолданылады, және:

      1) түбінің сферасының ішкі радиусы ыдыстың ішкі диаметрінен артық емес;

      2) дәнекерленіп пісірілген бөлшекті жалғау түбімен бірге тұтас дәнекерлеу арқылы орындалады.

      31. Хордасы бойынша дәнекерленген тігістердің орналасуымен бірнеше бөліктерден тұратын дәнекерленген дөңесті түптерде дәнекерленген жіктің осінен түптің ортасына дейінгі қашықтық түптің ішкі диаметрінің 1/5 артық болмайды.

      32. Дөңесті түптердің шеңберлі түптері түптің ортасынан түптің ішкі диаметрінің 1/3 артық болмайтындай етіп орналасады.

      33. Конусты жиектелмеген түптің 45⁰ аспайтын орталық бұрышы болады. Жобалық-құрылымдық құжаттамада негіздеу кезінде орталық бұрышты 60⁰ градусқа дейін ұлғайтуға болады.

      34. Механикалық қашау арқылы дайындалған сақиналы жырашығы және цилиндрлік бөлігі (жиегі) бар тегіс түптер шыңдалған темірден дайындалады. Жиектелген тегіс түпті, егер жиектеу 90⁰ майысқан қаңылтыр жиегін қалыптау немесе басумен орындалатын болса, қаңылтырдан дайындауға рұқсат беріледі.

      35. Шығыңқы түптерді, компенсаторларды және жалғастықтарды дәнекерлеуге арналған созылған мойындарды қоспағанда, ыдыстардың сұрынталған және өтпелі элементтері үшін сұрынталған элементтің дөңгелектенуі басынан бастап дәнекерленген жіктің осіне дейінгі қашықтық сұрынталған элемент қабырғасының қалыңдығына байланысты осы Қағидалардың 2-қосымшасы бойынша қабылданады.

4-параграф. Ыдыстардың дәнекерленген тігістері және олардың орналасуы

      36. Ыдыстардың дәнекерленген тігістері жапсарлы орындалады.

      37. Тегіс түптерді, тегіс ернемектерді, құбыр торларын, жалғақтарды, люктерді, жейделерді пісіру үшін таңбалап және бұрыштық дәнекерлеу қосылыстарына жол беріледі.

      38. Бекіту сақиналарын және тіреу элементтерін пісіру үшін соғылған дәнекерлеу тігістерін қолдануға болады.

      39. Дәнекерленген тігістер осы Қағидалар талаптарымен және сәйкесті стандарттармен қарастырылған ыдыстарды дайындау, монтаждау және пайдалану кезінде бақылау үшін қол жетімді.

      40. Бұрыштық және таңбаланған қосылыстардағы құрылымдық саңылауға нормативтік-техникалық құжаттамада негізделген есеп кезінде жол беріледі.

      41. Іргелес шентемірлердің бойлай тігістері және ыдыстар түптерінің тігістері ең қалың элементтің үш еселік қалыңдығы өлшеміне, алайда тігістері осьтері арасында кемінде 100 мм, бір-біріне қатысты жылысады.

      42. Аталған тігістерді, бұл тігістер автоматты немесе электр қоқысты дәнекерлеумен орындалған және тігістерінің қиылысу орындары 100% көлемде радиография немесе ультрадыбыстық дефектоскопиямен бақыланатын жағдайда қабырғасының номиналды қалыңдығы 30 мм аспайтын, 400^оС жоғары қабырға температурасы кезінде және 1,6 МПа (16 кгс/см²) аспайтын қысыммен жұмыс істеуге арналған ыдыстарда бір-біріне қатысты жылжытуға болмайды.

      43. Ыдыс корпусына ішкі және сыртқы құрылғыларды (тіреу элементтерін, тарелкаларды, жейделерді, қалқандарды және т.б.) пісіру кезінде корпус тігісінің жабылатын бөлігін және аталған тігістердің қиылысу орындарын радиациялық бақылаумен немесе ультрадыбыстық дефектоскопиямен алдын ала тексеру жағдайында бұл дәнекерленген тігістердің жапсарлы тігістермен қиылысуына жол беріледі.

      44. Тіреулер немесе өзге элементтерді ыдыс корпусына пісіру жағдайында ыдыстың дәнекерленген тігісі шеті мен элементті пісіру тігісі шеті арасындағы ара қашықтық ыдыс корпусы қабырғасы қалыңдығынан кем емес, алайда кемінде-20 мм болады.

      45. Дәнекерлеуден кейін термоөңдеуден өтетін көміртекті болаттар, нашар қосындыланған марганецті және кремний марганецті болаттардан жасалған ыдыстар үшін корпус қабырғасы қалыңдығына тәуелсіз ыдыстың дәнекерлен тігісі шеті мен элементті пісіру тігісі шеті арасындағы ара қашықтық кемінде 20 мм.

      46. Термо өңдеуден өткен ыдыс корпусына қандай да бір элементтерді пісіру жағдайында монтаждау орнында айналмасы бөлігі бойынша ыдыс корпусына термоөңдеу жүргізіледі.

      47. Көлденең ыдыстарда 0,35 D аспайтын жалпы ұзындықта дөңгелек (бойлай) дәнекерлеу тігістерінің ершік тәрізді тіреулерімен жергілікті жабынған жол беріледі, ал төсеме табақ болған кезде - 0,5 D аспайды, мұнда D ыдыстың сыртқы диаметрі. Сонымен қатар барлық ұзындығы бойынша дәнекерлеу тігістерінің жабылатын бөліктері радиациялық бақылаудан немесе ультрадыбыстық дефектоскопиядан өтеді.

      48. Қабырғасының қалыңдығы әр түрлі ыдыстар элементтерінің жапсырла дәнекерленген қосылыстарында ең қалың элементтің жиектерінің біртіндеп жұқаруы жолымен бір элементтен екіншісіне бірқалыпты ауысу қамьамасыз етіледі. Ауысу беті еңісінің бұрышы 20⁰ аспайды. Егер жалғанатын элементтер қалыңдығындағы айырмашылық жұқа элемент қалыңдығының 30% аспайтынын құраса және 5 мм жоғары болмаса, дәнекерлеу тігістерін қалың элементті алдын ала жұқартусыз қолдануға болады. Тігістер пішіні қалың элементтен жұқасына бір қалыпты ауысуды қамтамасыз етеді.

      49. Құйылған бөлшектің номиналды есептелген қалыңдығы құбырдан, прокаттан немесе шыңдалғыдан жасалған элемент қабырғасының ұқсас есептелген қалыңдығынан 25-40 % жоғары болатындығын, ескеріп, құбырдан, прокаттан немесе шыңдалғыдан жасалған бөлшектермен құйылған бөлшектің жапсары кезінде қалың элементтен жұқасына ауысу құйылған бөлшек шетінің қалыңдығы номиналды есептелген өлшемнен кем болмайтындай орындалады.

5-параграф. Ыдыс қабырғаларында саңылаулардың орналасуы

      50. Люктер, кішкене люктер және жалғақтар үшін саңылау дәнекерленген тігістерден тыс орналасады. Саңылаулардың орналасуына жол беріледі:

      - егер саңылау диаметрі 150 мм аспаса, ыдыстардың цилиндр және конус тәрізді шентемірлердің бойлай тігістерінде;

      - саңылау диаметрін шектеусіз ыдыстардың цилиндр және конус тәрізді шентемірлердің дөңгелек тігістерінде;

      - дәнекерлеу тігістерін радиациялық әдіспен немесе ультрадыбыстық дефектоскопиямен 100% тексеру жағдайында саңылау диаметрін шектеусіз шыңығқы түптер тігістерінде.

      51. Жалғақтар мен люктердің дәнекерленген тігістері толық балқытумен орындалады.

      52. Торосфералық (қораптық) түперде саңылаулардың орталық сфералық сегмент шегінде орналасуына жол беріледі. Сонымен қатар хорда бойынша өлшенетін түп саңылауы жиегінен ара қашықтық 0,4 D (D – түптің сыртқы диаметрі) аспайды.

6-параграф. Материалдар

      53. Ыдыстарды жөндеу үшін қолданылатын материалдар ыдыстың берілген пайдалану жағдайларын (есептік қысым, ең төменгі теріс және ең жоғары есептік температура), қоршаған ортаның құрамы мен сипатын (коррозиялық белсенділік, жарылыс қаупі, уыттылығы және басқалар) және қоршаған ауа температурасының әсерін ескере отырып, есептік қызмет мерзімі ішінде жұмысын қамтамасыз етеді.

      54. Ыдыстарды, цистерналар мен бөшкелерді жөндеу үшін осы Қағидаларға 13-14-қосымшаларында көрсетілген материалдар, ал баллондарды жөндеу үшін осы Қағидаларға 14-қосымшаның 7-кестесінде көрсетілген материалдар қолданылады.

      57. Ашық алаңда немесе жылытылмайтын жайларда орнатуға арналған ыдыстар үшін материалдарды таңдау кезінде ыдыс қабырғасының абсолютті минималды температурасы ыдыс қысыммен тұрған кезде қоршаған ауаға кері әсерін тигізуі мүмкін, бұл факт ыдыс беріктігіне есептерде көрсетілуі керек.

      59. Нақты таңбалы, қосынды және қорғаныс газдарының үстеме материалдарын пайдалану осы ыдыстарды дайындауға техникалық талаптарға және дәнекерлеу бойынша нұсқаулыққа сәйкес жүргізіледі.

      60. Жаңа үстеме материалдарды, қосындыларды және қорғаныс газдарын қолдану ыдыстарды пісіру, дәнекерлеу қосылыстарының талап етілетін қасиеттерінің (тігіс металы қасиеттерін қоса алғанда) барлық кешенін тексеру олардың технологиялылығын дәлелдегеннен кейін ұйымның техникалық басшысымен жіберіледі.

      61. Материалдар мен жартылай өнімдердің сапасы, қасиеті сәйкес стандарттардың талаптарын қанағаттандырады және дайындаушы сертификаттарымен расталады.

      62. Сертификатта жартылай өнімді дайындаушының термоөңдеу режимі көрсетіледі. Сертификат немесе таңбалау болмаған немесе толық емес кезінде нәтижелерін материалды дайындаушы сертификатын толықтыратын немесе алмастыратын хаттамада ресімдеумен сынақ жүргізіледі.

      63. 10 МПа (100 кгс /см2) жоғары қысыммен жұмыс істейтін ыдыстарды жөндеуге арналған қалыңдығы 60 мм-ден асатын көміртекті және төмен легирленген табақты болат ультрадыбыстық немесе басқа да тең дефектоскопия әдісімен табақ бойынша бақылауға алынады.

      64. 4 МПа (40 кгс/см2) жоғары қысыммен жұмыс істейтін ыдыстарды жөндеуге арналған қалыңдығы 25 мм-ден асатын биметалдық табақтар ультрадыбыстық дефектоскопиямен немесе басқа да баламалы әдіспен табақ бойынша бақылауға алынады.

      65. Ыдыстарды жөндеу үшін қолданылатын бойлық немесе спираль тігісі бар электрлі дәнекерлеу құбырлары радиациялық, ультрадыбыстық немесе оларға тең басқа да дефектоскопияның бүкіл ұзындығы бойынша дәнекерлеу сапасын бақылауға жатады.

      67. 6,3 МПа (63 кғс/см²) жоғары болатын қысымда жұмыс істейтін ыдыстарды дайындауға арналған және көлем өлшемдерінің бірі 200 мм асатын және қалыңдығы 50 мм асатын көміртекті, төмен қосындыланған және қосындыланған болаттардан жасалған шыңдалғылар ультрадыбыстық немесе оған тең болатын басқа әдіспен даналап бақылаудан өткізіледі.

      69. Болат құйындылар термоөңделген күйде қолданылады. Құйындылардың механикалық қасиеттерін тексеру термоөңдеуден кейін жүргізіледі.

7-параграф. Дәнекерлеу

      74. Ыдыстар және олардың элементтерін дәнекерлеу техникалық талаптарға және жобаларға сәйкес жүргізіледі.

      75. Жобалық-құрылымдық құжаттама металды дәнекерлеу, үстеме материалдарды қолдану технологиясы, бақылау түрлері және көлемі, алдын ала термиялық өңдеу бойынша нұсқауларды қамтиды.

      77. Пісіруші сынау жапсары сапасын бақылау және механикалық өңдеудің оң нәтижелері кезінде өндірістік жапсарларды орындауға жіберіледі.

      78. Дәнекерлеу алдында жалғанатын элементтерді жинау сапасы, жапсарласқан жиектердің және оларға іргелес беттердің жағдайы тексеріледі. Жинау кезінде жиектерді соғу тәсілімен немесе жергілікті қыздырумен қиыстырып келтіруге болмайды.

      79. Тұтқыштар аталған ыдысты дәнекерлеуге техникалық құжаттамада қарастырылған үстеме материалдарын қолданумен орындалады. Тұтқыштар дәнекерлеу жұмыстарын бұдан әрі жалғастыру кезінде жойылады немесе негізгі тігіспен балқытылады.

      80. Уақытша бекіткіштерді пісіру және оларды негізгі өнімді пісіруден кейін жою өнім металында жарылулардың және шыныққан бөліктердің пайда болуын болдырмайтын технология бойынша жүргізіледі.

      81. Барлық дәнекерлеу жұмыстары жабық жайларда оң температуралар кезінде жүргізіледі.

      82. Монтаждау алаңдарында монтаждау, жинау кезінде, жайдан тыс пайдаланылатын ыдыстарды жөндеу кезінде дәнекерлеуді қоршаған ауаның кері температурасы кезінде жүргізуге болады. Сонымен қатар пісіруші, пісіру орны жел мен атмосфералық жауын-шашынның тікелей әсерінен қорғалады. Қоршаған ауа температурасы 0⁰С-тен төмен болған кезде дәнекерлеу жобалық-құрылымдыө өқжаттамаға сәйкес жүргізіледі.

      83. Барлық дәнекерленген тігістер таңбаланады, бұл осы тігістерді орындаған пісірушіні анықтауға мүмкіндік береді.

      84. Таңба дәнекерленген тігіс жиегінен сыртқы жағынан 20-50 мм ара қашықтықта салынады. Егер де тігіс ішкі және сыртқы жағынан әр түрлі пісірушілермен пісірілсе, таңбалар сыртқы жағынан бөлшек арқылы: алымда – тігістің сыртқы жағынан пісіруші таңбасы, бөлімде – ішкі жағынан пісіруші таңбасы. Егер де дәнекерленген қосылыстар бір пісірушімен орындалған болса, онда пісіруші таңбасын тақта жанынан немесе басқа ашық бөлікте қоюға болады. Бойлай тігістерде таңба тігіс басында немесе аяғында сақиналы тігістен 100 мм ара қашықтықта орналасады. Ұзындығы 400 мм кем бойлай тігісі бар шентемірде бір таңба қою керек. Айналмалы тігіс үшін таңба айналмалы тігістің бойлаймен қиылысу орнында және кейін әрбір 2 м сайын қағылады, алайда сонымен бірге әрбір тігісте кемінде екі таңба басылады. Таңбалар сыртқы жағынан басылады қабырғасының қалыңдығы кемінде 4 мм бойлай және айналма тігістерді таңбалауды электрографпен немесе жуылмайтын бояумен жүргізуге болады.

8-параграф. Термиялық өңдеу

      85. Термиялық өңдеуден дайындау барысында (жаншып қақтау, қалыптау, дәнекерлеу кезінде және т.б.) қабырғаларында кернеу пайда болуы мүмкін ыдыстар, беріктігі термоөңдеумен жеткізілетін ыдыстар өтеді.

      86. Дәнекерлеу, қалыптау немесе жаншып қақатауда қолданумен дайындалған көміртекті, нашар қосындыланған марганецті болаттардан ыдыс және оның элементтері термөңделеді, егер:

      1) дәнекерленген қосылыс орнында түптің, ернемектің немесе келте құбырдың цилиндр немесе конус тәрізді элементі қабырғаларының қалыңдығы көміртекті болаттар үшін 36 мм астам және нашар қосындыланған марганецті, марганецті-кремнийлі болаттар үшін 30 мм астам;

      2) жаншып қақтаумен (қалыптаумен) табақ болаттан дайындалған ыдыстың (келте құбырдың) цилиндр немесе конус тәрізді элементтерінің қабырғаларының номиналды қалыңдығы формула бойынша есептелген өлшемнен жоғары болады:

      S = 0,009 (D +1200);

      мұнда D-минималды ішкі диаметр, мм;

      3) олар коррозиялық жарылуды туындататын орталарда пайдалану үшін арналған;

      Ыдыс жобаланған орта әсерінен металдың коррозиялық бұзылу себептері мен жағдайлары паспортта көрінеді.

      4) түптер қалыңдығына тәуелсіз салқын қалыптаумен немесе салқын тармақтаумен дайындалады;

      5) түптер және басқа элементтер 700⁰С төмен соңы қалыптау (жаншып қақатау) температурасы кезінде қалыпталады (жаншып қақталады);

      87. Нашар қосындыланған хроммолибден, хроммолибденванадий болаттардан, мартенсит тобындағы болаттардан және осы типті және топтағы болаттардан негізгі қабатпен екі қабатты болаттардан, дәнекерлеуді қолданумен дайындалған ыдыс және оның элементтері қабырғасының диаметрі мен қалыңдығына тәуелсіз термиялық өңделеді.

      88. Аустенит тобындағы болаттардан және негізгі қабаты көміртекті және нашар қосындыланған марганецті және марганецті-кремнийлі түріндегі болаттардан, аустенитті топтағы болаттардан коррозиялық төзімді қабатымен екі қабатты болаттардан ыдыстарды және олардың элементтерін термиялық өңдеу режимі жобалық-құрылымдық құжаттамада белгіленеді.

      89. Соңғы түйістіретін тігісті кейіннен жергілікті термоөңдеумен бөліктер бойынша жабдықты термиялық өңдеуге болады.

      90. Коррозиялық жарылуға төзімділігі бойынша талаптар болған кезде ыдысты жергілікті термиялық өңдеуді қолдану қажеттілігі аттестатталған ұйымның келісімі бойынша белгіленеді.

9-параграф. Дәнекерленген қосылыстарды бақылау

      92. Ыдыстарды және олардың элементтерін дәнекерлеуді жүргізетін ұйым дәнекерленген қосылыстар сапасын бақылауды жүзеге асырады.

      93. Дәнекерлі жалғауларды бақылаудың әдістері мен көлемдерін белгілеу үшін осы Қағидалардың 3-қосымшасы сәйкес есептік қысымға, қабырғаның температурасы мен ортаның сипатына байланысты ыдыстардың тобы анықталады. Егер кестеде көрсетілген өлшемдердің қысым мен температура бойынша өлшемдер үйлесімділігі болмаса, топты анықтау үшін максималды өлшемді басшылыққа алу қажет.

      94. Қабырғаның температурасы жылутехникалық есептің немесе өлшеулер нәтижелерінің негізінде анықталады, ал бұл деректер болмаған кезде ыдыстың қабырғасына жанасатын ортаға тең температура алынады.

      95. Дәнекерленген қосылыстар сапасын бақылау келесі әдістермен жүргізіледі:

      1) сыртқы қарау және өлшеу;

      2) ультрадыбыстық дефектоскопия;

      3) радиография (рентген-гаммаграфиялықжәне т.б.);

      4) радиоскопия;

      5) механикалық сынақтар;

      6) металлографиялық зерттеу;

      7) кристалл аралық коррозияға қарсы төзімділігін сынау;

      8) гидравликалық сынақтар;

      9) пневматикалық сынақтар;

      10) басқа да әдістер (магнитография, түсті дефектоскопия, стилоскоптау, қаттылығын өлшеу, металл тігісінде феррит фазасының құрамын анықтау, акустикалық эмиссия, т.б.), егер де бұлар нормативтік-техникалық құжаттамада қарастырылса.

      96. Термоөңдеуден өтетін ыдыстардың дәнекерленген қосылыстары сапасын соңғы бақылау термиялық өңдеуді өткізгеннен кейін жүргізіледі.

      97. Ыдыстардың негізгі элементтерінің дәнекерленген қосылыстарын бақылау туралы мәліметтер ыдыс паспортына енгізіледі.

10-параграф. Сыртқы қарау және өлшеу

      98. Сыртқы қарау және өлшеуге оларда мынадай ақауларды анықтау мақсатында ыдыстардың барлық дәнекерленген қосылыстары жатады:

      1) барлық түрдегі және бағыттардағы жарылулар;

      2) жіктің сыртқы бетіндегі тесіктер мен саңылаулар;

      3) кесілген жерлер;

      4) қаспақтар, күйгендер, балқымай қалған шұңқырлар;

      5) дәнекерленетін элементтердің нормалардан жоғары жиектерінің орнынан жылжуы және қисаюы;

      6) жалғанатын элементтердің түзу болмауы;

      7) жіктердің пішіндері және өлшемдерінің техникалық құжаттама талаптарына сәйкес келмеуі.

      99. Дәнекерлі жіктің беті және оған жапсарлас ені 20 мм кем болмайтын негізгі металдың орындарын сыртқы қарау алдында жіктің екі жағынан да күйіктен және басқа да ластанудан қорғалады.

      100. Дәнекерленген жалғауларды қарап тексеру және өлшеу жіктердің барлық ұзына бойымен сыртқы және ішкі жақтарынан жүргізіледі. Дәнекерленген жалғауларды екі жағынан қарап тексеру мен өлшеу мүмкін болмаған жағдайда оны бақылауды жобалық-құрылымдық құжаттамада көзделген тәртіпте жүргізеді.

11-параграф. Ультрадыбыстық дефектоскопия және дәнекерленген қосылыстарды радиациялық бақылау

      101. Ультрадыбыстық дефектоскопия және радиациялық бақылауды дәнекерленген ішкі ақауларды анықтау мақсатында жүргізеді.

      102. Бақылау әдісі (ультрадыбыстық дефектоскопия, радиографиялық бақылау, екі әдіс бірге) металдың физикалық қасиеттері ерекшелігін, аталған бақылау әдісінің дәнекерленген қосылыстың нақты түрі үшін игерілгендігін есепке ала отырып, жіберілмейтін ақауларды айтарлықтай толық және дәл анықтауды қамтамасыз ету мүмкіндігінен шыға отырып таңдалады.

      103. Ультрадыбыстық дефектоскопиямен, түйіспелі, бұрыштық радиациялық әдіспен бақылау көлемі, ыдыстар мен олардың элементтерінің (түп, ернемектер, штуцерлер, люктер, ернемектер және басқалар) таңбалы және басқа да дәнекерленетін қосылыстары, люктер мен штуцерлердің ыдыс корпусымен қосылыстарын қоса алғанда, осы Қағидаларға 4-қосымшада көрсетілген көрсеткіштерге сәйкес келеді.

      104. Бекіту шеттерін пісіру тігістері сыртқы және ішкі тігістің барлық ұзындығы бойынша бақыланады.Бақылаудың көрсетілген көлемі әрбір дәнекерленген жалғауға қатысты. Дәнекерленген жалғаулардың қиылысқан жерлері міндетті түрде ультрадыбыстық дефектоскопиямен немесе радиациялық әдіспен бақыланады.

      105. Тез алынатын қақпақтармен жабдықталған ыдыстардың дәнекерленген жалғаулары 100% көлемдеультрадыбыстық дефектоскопиямен немесе радиациялық әдіспен бақыланады.

      106. 3 және 4 топтағы ыдыстар үшін ультрадыбыстық немесе радиациялық бақылау орындары дәнекерлеу жұмыстары аяқталғаннан кейін дайындаушы ұйымның техникалық бақылау бөлімімен сырттай қарап тексерудің нәтижелері бойынша белгіленеді, ыдыстың паспортында сәйкесті жазу енгізіледі.

      107. Сәйкесінше орында бақылаудың алдында дәнекерленген жалғаулар олар бақылау карталары менрадиографиялық суреттерде оңай байқалатындай тәсілмен таңбаланады.

      108. Ультрадыбыстық дефектоскопия немесе радиациялық әдіспен тексеруден өтетін дәнекерленген қосылыстарда жол берілмейтін ақаулар 100% кем көлемде анықталған кезде міндетті бақылаудан сол әдіспен бұл өнімнің бір типті тігістері де өтеді.

      109. Ультрадыбыстық дефектоскопияны, жекелеген дәнекерлеу қосылыстарының қол жетімсіздігінен радиациялық бақылауды жүзеге асыру мүмкін болмаған кезде және бақылаудың осы әдістері (атап айтқанда, штуцерлер мен ішкі диаметрі 100 мм-ден кем құбырлардың дәнекерлеу жіктері) тиімсіз болған кезде осы дәнекерлеу қосылыстарының сапасын бақылауды аттестатталған ұйым жүргізеді.

      110. Жапсарлы дәнекерленген қосылыстарды ультрадыбыстық дефектоскопия және радиациялық бақылау жобалық-құрылымдық құжаттама негіздеген кезде бұзылмайтын бақылаудың басқа тиімді әдістерімен ауыстырылады.

12-параграф. Бақылау дәнекерлеу қосылыстары

      111. Механикалық қасиеттерді бақылау, кристалл аралық коррозияға қарсы төзімділікке сынақ және дәнекерленген қосылыстарды металлографиялық зерттеу бақылау дәнекерлеу қосылыстарынан дайындалған үлгілерде жүргізіледі.

      112. Бақылау дәнекерлеу қосылыстары бақыланатын өндірістік дәнекерлеу қосылыстарына ұқсас орындалады (болат таңбасы, табақ қалыңдығы немесе құбыр өлшемдері, жиектерді бөлу формасы, дәнекерлеу әдісі, дәнекерлеу материалдары, тігіс күйі, жылыту режимдері және температурасы, термоөңдеу бойынша) және бақыланатын өндірістік қосылыспен бірге сол дәнекерлеу жабдығында және сол пісірушімен орындалады.

      113. Механикалық қасиеттерін тексеруге, кристалл аралық коррозияға қарсы төзімділікке сынау және металлографиялық зерттеуді жүргізуге арналған бақылау қосылыстарын (тілмелерді) дәнекерлеу кезінде тілімдер дәнекерленетін элементтерге бақылау тілімінің тігісі дәнекерленетін өнім тігісінің жалғасы болатындай бекітіледі.

      114. Тілімдерді бекіту мүмкін емес ыдыстар элементтерінің қосылыстарын тексеру үшін бақылау тілімдерін пісіру олардан жеке, алайда бақыланатын жапсарлы қосылыстарды пісірудің барлық жағдайларын міндетті түрде сақтаумен жүргізіледі.

      115. Автоматты (механикаландырылған) дәнекерлеу кезінде әр жабдыққа бір бақылау қосылысы дәнекерленеді. Жабдықты бірнеше пісірушілермен қолмен пісіру кезінде олардың әрбіреуі әр жабдыққа бір бақылау қосылыс бойынша пісіреді.Егер жұмыс ауысымы ішінде бір технологиялық процесс бойынша біртипті жабдықтар топтамасы дәнекерленетін болса, аталған ауысымда дәнекерленген барлық топтамаға бір бақылау қосылысын орындауға болады.

      116. Жапсарлы тігістері бар құбырлы элементтерде дәнекерленген қосылыстар сапасын бақылау кезінде соңғыларды дәнекерлеумен бірге сол өндірістік жағдайларда қосылыстың механикалық қасиеттерін сынауды жүргізу үшін бақылау жіктері дайындалады. Бақылау жіктерінің саны әр дәнекерлеушімен пісірілген біртипті жіктердің жалпы санынан 1 % құрайды, алайда кемінде әр дәнекерлеушіге бір жік.

      117. Бақылау қосылыстарын пісіру барлық жағдайларда жабдыққа бақыланатын дәнекерлеу қосылыстарын орындаған пісірушілермен жүзеге асырылады.

      118. Бақылау қосылыстарының өлшемдері олардан механикалық сынау, кристалл аралық коррозияға қарсы төзімділігін сынау, металлографиялық сынау, қайталап сынау үшін барлық қарастырылған түрлердің қажетті үлгілер санын кесіп алу үшін жеткілікті болатындай дайындалады.

      119. Бақылау бұрыштық және таңбаланған қосылыстардан үлгілер (тілімдер) металлографиялық зерттеу үшін ғана кесіп алынады.

      120. Бақылау дәнекерлеу қосылыстары барлық ұзындығы бойынша ультрадыбыстық дефектоскопиядан немесе радиациялық бақылаудан өтеді. Егер де бақыланатын қосылыста жол берілмейтін ақаулар анықталған болса, аталған қосылыспен берілген және бұған дейін дефектоскопиядан өтпеген барлық өндірістік дәнекерлеу қосылыстары барлық ұзындығы бойынша бақылаудың бұзылмайтын әдісімен тексеріледі.

13-параграф. Механикалық сынау

      121. Механикалық сынақтан механикалық қасиеттерінің осы Қағидалар талаптарына және дайындауға техникалық шарттарға сәйкестігіне тексеру мақсатында бақылау жапсарлы дәнекерлеу қосылыстары өтеді.

      122. Механикалық сынаудың міндетті түрлері осы қағидалардың 1- қосымшасындағы 5-кестеде келтірілген.

      1) берілген барлық топ жабдықтары үшін статикалық созылуға;

      2) статикалық бүгілу немесе майысуға – барлық топтағы жабдықтар үшін;

      3) осы Қағидаларға 15-қосымшаның 2-кестесінде көрсетілген 5 МПа (50 кгс/см2) астам қысым немесе 450 ⁰С жоғары температура кезінде жұмыс істеуге арналған ыдыстар және болатты дәнекерлеу кезінде қыздыруға бейім, дәнекерлеу кезінде қыздыруға бейім болаттан жасалған ыдыстар үшін соққы майыстыруға.

      4) соғу бүгілуге - минус 20⁰С төмен температура кезінде жұмыс істеуге арналған 1, 2, 3 топтағы ыдыстар үшін.

      123. Дәнекерленген қосылыстарды соғу бүгуге сынау 20⁰С температура кезінде, жұмыс температурасы кезінде қабырғасының қалыңдығы 12 мм және астам ыдыстар және олардың элементтері үшін жүргізіледі.

      124. Әр бақылау дәнекерлеу қосылыстарынан кесіліп алынады:

      1) статикалық созылуға сынау үшін екі үлгі;

      2) статикалық бүгілуге сынау үшін екі үлгі;

      3) соғу бүгілуге сынау үшін үш үлгі.

      125. Құбырлардың шартты өтуі 100 мм кем және қабырғасының қалыңдығы 12 мм кем ыдыстың құбырлы элементтерінің бақылау жапсарларын статикалық бүгілуге сынауды майысуға сынаумен ауыстыруға болады.

      126. 20⁰С температура кезінде дәнекерленген тігістер металының ажырауына уақытша кедергіні негізгі металға нормативтік-техникалық құжаттамада белгіленген мәнге сәйкес келеді.

      127. Болат дәнекерленген қосылыстарды статикалық бүгілуге сынау кезінде алынған көрсеткіштер осы Қағиданың 5-қосымшасында көрсетілгеннен төмен болмауы тиіс.

      128. Дәнекерленген жалғауларды соққылы майысуына сынау, егер кесетін орны дайындау жобалық-құрылымдық құжаттамада арнайы ескерілмеген болса, оны ашатын жағынан жігінің ортасы бойынша кесу арқылы үлгілерге жүргізіледі.

      129. Болат дәнекерленген қосылыстардың соққы тұтқырлығының мәні осы Қағидаларға 6-қосымшада көрсетілген көрсеткіштерге сәйкес келуі тиіс.

      130. Құбырлардың дәнекерленген жалғауларын қабысуына сынаған кезде сынау көрсеткіштері осы сұрыптағы және сол материалдан жасалған құбырлар үшін сәйкесінше минималды жол берілетін көрсеткіштерден төмен болмайды.

      131.Ұзына бойының жіктері дәнекерленген құбырлардың үлгілерін қабысуына сынаған кезде, ол қабырғаларының жақындау бағытына перпендикуляр жазықта орналасады.

      132. Дәнекерленген жалғаулардың механикалық қасиеттерінің көрсеткіштері жекелеген үлгілерді сынаудың орташа арифметикалық мәні ретінде анықталады. Егер созылуына, тұрақты майысуына немесе қабысуына сынаған кезде үлгілерінің бірі, белгіленген нормалардан 10% асатын айырмашылықтағы нәтижені көрсетсе, сынақтардың жалпы нәтижесі қанағаттанғысыз болып саналады. Соққылы майысуын сынаған кезде, егер үлгілерінің бірі 8-кестеде көрсетілгеннен төмен нәтижені көрсетсе, нәтижелер қанағаттанғысыз болып саналады. Сынау температурасы минус 40⁰С төмен болған кезде бір үлгіде KCU соққылы жабысқақтығын 25 Дж/см² Джоуль шаршы сантиметр (бұдан әрі – Дж/см²), дейін немесе KCV 20 Дж/см² дейін (2 кгс·м/см²) азайтуға рұқсат беріледі.

      133. Механикалық сынақтар түрлерінің бірі бойынша қанағаттанғысыз нәтижелер алынған кезінде сынаудың осы түрі осы бақылау түйіскен жерден кесіп алынатын үлгілердің екі еселенген санына қайталанады. Көрсетілген түйіскен жерлерден үлгілерді кесіп алу мүмкін болмаған жағдайда қайталама механикалық сынақтары осы дәнекерлеушімен орындалған, бақыланатын өнімнен кесіп алынған өндірістік түйіскен жерлерде жүргізіледі. Егер қайталама сынауда үлгілердің біреуінен белгіленген нормаларды қанағаттандырмайтын көрсеткіштер алынса, дәнекерленген жалғаулар жарамсыз деп танылады.

14-параграф. Металлографиялық зерттеу

      134. Ыдыстар мен олардың элементтерінің беріктігін анықтайтын дәнекерленген бақылау жалғаулары металлографиялық тексеруден өткізіледі, олар:

      1) қысым 5 МПа артық болған кезде (50 кғс/см²) немесе температура 450⁰С жоғары болғанда немесе қысымға қарамастан температура минус 40⁰С төмен болған кезде жұмыс жасауға арналған;

      2) дәнекерлеу кезінде астарлануға бейім қоспаланған болаттан, екі қабатты болаттан, ыстық жарылған жерлерінің пайда болуына бейім болаттан жасалғандар. Ыстық жарылған жерлерінің пайда болуына бейім болаттар жобалық-құрылымдық құжаттамада белгіленеді.

      135. Аустенитті топтағы болаттардан дайындалған, қалыңдығы 20 мм дейін болатын ыдыстар мен олардың элементтері үшін металлографиялық тексеруді жүргізбеуге рұқсат беріледі.

      136. Дәнекерленген жалғаулардың металлографиялық тексеруге арналған үлгілеріне жіктің барлық қиылысқан жерлері, дәнекерлеудің термиялық әсерінің екі жағы да, оған жапсарлас негізгі металдың орындары, сондай-ақ, егер дәнекерлеу кезінде қолданылған және алынбаған болса, салмалы сақина жатады.

      137. Қабырғасының қалыңдығы 25 мм және одан көп болатын элементтердің дәнекерленген жалғауларының металлографиялық тексеруге арналған үлгілеріне тек жалғаудың қиылысқан бөлігі ғана жатады. Және балқыту сызығынан үлгінің шетіне дейінгі қашықтық 12 мм кем болмайды, ал бақыланатын қиылысу алаңы-25х25 мм құрайды.

      138. Құбырлы элементтердің таңбаланған және бұрыштық дәнекерлеу қосылыстарын зерттеу үшін үлгілерді дайындау кезінде бақылау қосылыстары құбыр (жалғақ) осі бойымен кесіледі.

      139. Металлографиялық зерттеудің қанағаттанарлықсыз нәтижелерін алған кезде сол бақылау қосылысынан кесіп алынған екі үлгіде қайталап сынақ жүргізуге болады. Қайталап металлографиялық зерттеулер кезінде қанағаттанарлықсыз нәтижелер алған жағдайда тігістер қанағаттанарлықсыз болып есептеледі.

      140. Егер ультрадыбыстық дефектоскопиямен немесе радиациялық әдіспен тексерілген және жарамды деп танылған дәнекерленген бақылау жалғауын металлографиялық зерттеген кезде, бұзбайтын бақылау әдісімен байқалмаған жол беруге болмайтын ішкі ақаулар анықталса, осы дефектоскопистшінің бақыланған барлық өндірістік дәнекерленген жалғаулар осы дефектоскопия әдісімен 100 % тексеруден өткізіледі. Және де барлық өндірістік түйіскен жерлердің сапасын жаңадан бақылауды басқа, неғұрлым тәжірибелі және білікті дефектоскопист жүзеге асырады.

15-параграф. Кристалл аралық коррозияға қарсы төзімділігін сынау

      141. Аустенитті, ферритті, аустенитті-феррит тобындағы болаттардан және аустенитті және ферритті болаттардың коррозияға төзімді қабаты арқылы екі қабатты болаттан дайындалған ыдыстар мен олардың элементтерінің дәнекерленген жалғауларына кристалл аралық коррозияға төзімділігін сынау жүргізіледі.

      142. Кристалл аралық коррозияға қарсы төзімділігін сынау нәтижелері ыдыс паспортына жазылады.

16-параграф. Гидравликалық сынау

      143. Барлық ыдыстар дайындалғаннан кейін гидравликалық сынақтан өткізіледі.

      144. Қорғаныш жабындысы (эмальдалған, футуровка) немесе оңашалағышы бар ыдыстар жабынды немесе оңашалауды салғанға дейін гидравликалық сынақтан өткізіледі.

      145.Сыртқы қабығы бар ыдыстар қабығын орнатқанға дейін гидравликалық сынақтан өткізіледі.

      146. Құйылған ыдыстардан басқа, ыдыстарды гидравликалық сынау формула бойынша анықталатын сынама қысыммен жүргізіледі:

      мұнда Р-ыдыстың есептік қысымы, МПа (кгс/см²)

      147. Құймадан дайындалған бөліктерді гидравликалық сынау формула бойынша анықталатын сынама қысыммен жүргізіледі:

      148. Криогенді ыдыстарды гидравликалық сынау оңашалаушы кеңістікте вакуум болған кезде формула бойынша анықталатын сынама қысыммен жүргізіледі:

      Рпр = 1,25Р 0,1, МПа (1,25Р 1, кгс/см²).

      149. Тігінен орнатылатын ыдыстарды гидравликалық сынауды ыдыстыңкорпусы берік болуын қамтамасыз еткен жағдайда көлденең қалпында жүргізуге рұқсат беріледі, бұл үшін беріктігінің есебі жобалық-құрылымдық құжаттамаға сәйкес орындалады.Сынама қысымды ыдысты пайдалану үдерісінде оған әсер ететін гидротұрақты қысымды ескере отырып қабылдайды.

      150. Әртүрлі қысымдарға есептелген, екі және одан да көп жұмыстық жолақтары бар аралас ыдыстарда әрбір жолағы, жолақтың есептік қысымына байланысты анықталатын сынама қысымменгидравликалық сынақтан өткізіледі.Сынақты өткізу тәртібі техникалық жобада келісіледі және дайындаушының ыдысты монтаждау және пайдалану бойынша нұсқаулығында көрсетілуі тиіс.

      151. Ыдысты сумен толтырған кезде ауасы толығымен шығарылады.

      152. Ыдыстарды гидравликалық сынауүшін, егер жобалық-құрылымдық құжаттамадан басқа нұсқаулар болмаса, температурасы 5⁰С төмен және 40⁰С жоғары болмайтын су алынады.

      153. Ыдыстың қабырғасының және қоршаған ауа температураларының сынақ кезіндегі айырмашылық ыдыс қабырғасының бетінде ылғалдың шоғырлануын тудырмайды.

      154. Ыдыстың жобасын жобалық-құрылымдық құжаттама жасаушымен келісе отырып; судың орнына басқа сұйықтық пайдаланылады.

      155. Сыналатын ыдыстағы қысымды біртіндеп арттырады. Қысымды көтерудің жылдамдығы монтаждау және пайдалану бойынша нұсқаулықта көрсетіледі.

      156. Қысымды көтеру үшін сығылған ауаны немесе басқа газдыпайдалануға рұқсат берілмейді.

      157. Сынау кезінде қысым екі манометрмен бақыланады. Екі манометр дебір типте, бір өлшем шегінде, дәлдік топтары, бөлу бағамдары бірдей етіп таңдап алынады.

      158. Сынама қысымда ыдысты ұстау уақытын жобаны әзірлеуші белгілейді. Жобада көрсетілген мәліметтер болмаған жағдайда ұстау уақыты осы Қағидалардың 7-қосымшасына сәйкес қабылданады.

      159. Сынама қысымның астында ұстағаннан кейін қысым есептік қысымына дейін төмендейді, бұл кезде ыдыстың сыртқы бетіне, оның барлық алынатын және дәнекерлі жалғауларына қарап тексеруді жүргізеді.

      160. Сыналатын ыдыстағы қысымды біртіндеп арттырады. Қысымды көтерудің жылдамдығы монтаждау және пайдалану бойынша нұсқаулықта көрсетіледі.

      161. Сынақ уақытында корпустың қабырғасын, ыдыстың дәнекерлі және алынатын жалғауларын тықылдатып ұруға рұқсат берілмейді.

      162. Егер келесілер анықталмаған болса, ыдыс гидравликалық сынаққа шыдаған болып саналады:

      1) дәнекерлі жалғаулар мен негізгі металда аққан, жарылған, тамған, терлеген жерлері;

      2) алынатын жалғауларды аққан жерлер;

      3) көрінетін қалдық пішіні өзгеруі.

      163. Сынақ кезінде ақаулары анықталған ыдыс және оның элементтері, оларды жойғаннан кейін осы Қағидаларда белгіленген сынама қысыммен қайта гидравликалық сынақтан өткізіледі.

      164. Кәсіпорын-дайындаушымен өткізілетін гидравиликалық сынақ арнайы сыналған қабырғада өткізілуі тиіс.

      165. Акустикалық эмиссияның әдісімен келісілген басқа әдіспен бақылаған жағдайда гидравликалық сынақ пневматикалық сынақпен ауыстырылады.

      166. Пневматикалық сынақ қажетті қауіпсіздік шараларын қарастыратын технологиялық регламенттер бойынша жүргізіледі.

      167. Ыдысты пневматикалық сынау сығылған ауамен немесе инертті газбен жүргізіледі.

      168. Сынау қысымының өлшемі сынау гидравликалық қысым өлшеміне тең қабылнады. Сынама қысыммен ыдысты ұстау уақыты жобаны әзірлеушімен белгіленеді, алайда кемінде 5 мин болады.

      Кейін сыналатын ыдыстағы қысым есептікке дейін түсіріледі және оның тігістері мен алмалы-салмалы қосылыстарын сабын езіндісімен немесе басқа тәсілмен бітеулілігін тексерумен ыдысты қаралады.

      169. Сынама қысымның мәні және сынақтардың нәтижелері ыдыстың паспортына осы сынақтарды өткізген тұлғамен енгізіледі.

17-параграф. Дәнекерленген қосылыстар сапасын бағалау және ақауларды жою

      170. Ыдыстар мен олардың элементтерінің дәнекерлі жалғауларында келесі ақауларға жол берілмейді:

      1) жіктің металында, балқыту сызығы бойынша және негізгі металл жігі маңайының аймағында орналасқан барлық түрдегі және бағыттардағы жарылулар, сонымен бірге бақылау үлгісін шағын тексеру кезінде анықталатын шағын жарылулар;

      2) жіктің негізінде немесе дәнекерлі жалғаудың қиылысуы бойынша (жіктің жекелеген білікшелері мен қабаттары арасында және негізгі металл мен жіктің металының арасында) орналасқан дәнекерлі жіктердегі піспей қалған (балқымаған) жерлер;

      3) негізгі металдың өлшемі нормативтік-техникалық құжаттамада көрсетілген рұқсат берілген мәндерден асатын кесілген жерлері, саңылаулар, күйікті және басқа да қоспалар;

      ыдыстардың дәнекерленген жалғауларында жергілікті піспей қалған жерлерінің болуы мүмкіндігі НҚ ескеріледі;

      4) қаспақтар (таңдақтар);

      5) толық дәнекерленбеген шұңқырлар және күйген жерлер;

      6) тесіктер;

      7) жиектердің осы Қағидалармен көзделген нормалардан жоғары орнынан жылжуы.

      171. Егер бақылаудың кез келген түрінде осы Қағидаларға 18-қосымшада белгіленген нормалар шегінен шығатын ішкі және сыртқы ақаулар табылса, дәнекерленген қосылыстардың сапасы қанағаттанарлықсыз болып саналады.

      172. Жөндеу немесе монтаждау процесінде табылған ақаулар түзетілген учаскелерді кейіннен бақылаумен жойылады. Ақауларды жою әдістері мен сапасы ыдыстың қажетті сенімділігі мен қауіпсіздігін қамтамасыз етуі керек.

18-параграф. Құжаттама және таңбалау

      173. Әрбір ыдысты дайындаушы зауыт осы Қағидаларға 23-қосымшаға сәйкес паспортымен және монтаждау және жөндеу жөніндегі нұсқаулықпен бірге жеткізеді.

      174. Әрбір ыдыста МЕМСТ 12971 сәйкес орындалған "Машиналар мен құралдарға арналған тік бұрышты тақтайшалар" деген жазуы бар тақтайшалары бекітіледі.

3-тарау. Арматура, бақылау-өлшеу аспаптары, сақтандырғыш құрылғылар

      Ескерту. 3-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 06.05.2022 № 148 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-параграф. Жалпы ережелер

      175. Жұмысты басқару және пайдаланудың қауіпсіз жағдайларын қамтамасыз ету үшін ыдыстар тағайындалуына тәуелсіз мыналармен жарақталады:

      1) бекіткіш немесе бекіткіш-реттейтін арматурамен;

      2) қысымды өлшеуге арналған аспаптармен;

      3) температураны өлшеуге арналған аспаптармен;

      4) сақтандырғыш құрылғылармен;

      5) сұйықтық деңгейінің көрсеткіштерімен.

      176. Тез алынатын қақпақтармен жабдықталған ыдыстарда қақпақ толық жабылмаған кезде ыдыстың қысымның астында қосылуына және ыдыста қысым болған кезде қақпақтың ашылуына жол бермейтін сақтандырғыш құрылғылары болады.

2-параграф. Бекіткіш немесе бекіткіш-реттейтін арматура

      177. Бекіткіш және бекіткіш-реттейтін арматура ыдысқа тікелей жалғанған штуцерлерге немесе ыдысқа жұмыстық ортаны жеткізетін және одан әкететін құбыржелілеріне орнатылады. Бірнеше ыдыстарды жүйелі түрде жалғаған жағдайда олардың арасына бұндай арматураны орнату жобалық-құрылымдық құжаттамада анықталады.

      179. Тығын арматурасының маховигінде арматураны ашқан немесе жабу кезіндегі бағыты көрсетіледі.

      180. МЕМСТ 12.1.007-76 "Еңбек қауіпсіздігі стандарттарының жүйесі. Зиянды заттар жіктелуі және қауіпсіздіктің жалпы талаптары" от немесе газ жылытуы бар буландырғыштарда сорғыдан немесе компрессордан шығатын желіде ыдыстан автоматты түрде жабылатын кері клапан болуы керек. Кері клапан сорғы (компрессор) мен ыдыстың тиек арматурасы арасында орнатылады.

      181. Шартты өткізгіштігі 20 ммасатын, қоспаланған болаттан немесе түсті металдардан дайындалған арматураның химиялық құрамы, механикалық қасиеттері, термоөңдеудің тәртіптері және бұзбайтын әдістермен дайындалу сапасын бақылаудың нәтижелері жөніндегі деректер көрсетілген белгіленген үлгідегі құжаты болады.

3-параграф. Манометрлер

      182. Жабдық және түрлі қысымы бар жеке дара қуыстар тікелей әрекет ететін манометрлермен жабдықталады. Манометр жабдық штуцерінде немесе ыдыс пен тығын арматурасының арасындағы құбыржелісінде орнатылады.

      183. Манометрлер дәлдік тобы: 2,5 - жұмыс қысымы 2,5 МПа (25 кгс/см2) дейін; 1,5 - жұмыс қысымы 2,5 МПа астам;

      184. Манометр шкаланың екінші үштен бірінде жұмыс қысымын өлшеу шамасы болатындай етіп таңдалады.

      185. Манометр шкаласына пайдалану жағдайларына сәйкес келетін жұмыс қысымының шамасын бөлу деңгейінде қызыл сызық салынады. Қызыл сызықтың орнына манометрдің корпусына қызыл түске боялған және манометрдің шынысына тығыз жапсырылатын металл пластина бекітіледі.

      186. Манометр оның көрсеткіштері қызмет көрсетуші персоналға айқын көрінетіндей етіп орнатылады.

      187. Оларды қадағалау алаңының деңгейінен 2 м биіктікте орнатылатын манометрлердің корпусының номиналды диаметрі 100 мм кем емес, 2-ден 3 м дейінгі биіктікте - кемінде 160 мм.

      188.Манометрлерді алаң деңгейінен 3 м астам биіктікте орнатуға болмайды.

      189. Манометр мен жабдық арасына бақылаудың көмегімен манометрді мерзімді түрде тексеріп отыруға мүмкіндік беретін үш жүрісті кран немесе оны алмастыратын құрылғы орнатылады. Қажет болған жағдайларда жұмыстың жағдайына және ортаның қасиетіне байланысты жабдықта болатын манометр, оны ортаның және температураның тікелей әсерінен сақтайтын және оның сенімді жұмыс істеуін қамтамасыз ететін сифонды түтікпен немесе майлы буфермен немесе басқа құрылғылармен жабдықталады.

      190. 2,5 МПа (25 кгс/см2) жоғары қысыммен немесе 250⁰С жоғары қоршаған орта температурасында, жарылғыш атмосферасы бар немесе қауіптілігі 1 және 2-сыныптағы зиянды заттармен жұмыс істейтін ыдыстарда МЕМСТ 12.1.007-76 "Жүйе еңбек қауіпсіздігі стандарттары. Зиянды заттар. Классификация және қауіпсіздіктің жалпы талаптары" үш жақты клапанның орнына екінші манометрді қосу үшін өшіру құрылғысы бар бөлек арматура орнатылған.

      191. Жылжымалы ыдыстарда үш жүрісті кранды орнату жобалық-құрылымдық құжаттаманы әзірлеушімен анықталады.

      192. Манометрлер және оларды ыдыспен жалғайтын құбыржелілері мұздап қатудан қорғалады.

      193. Манометрді келесі жағдайларда қолдануға рұқсат берілмейді:

      1) бекітілген мөрі немесе тексеруді жүргізу туралы таңбасы болмаса;

      2) тексеру мерзімі өткен болса;

      3) тілі оны ажыратқан кезде осы аспап үшін жол берілетін ауытқудың жартысынан асатын шамаға шкаланың нөлдік көрсеткішіне қайтадан оралмаса;

      4) әйнек сынса немесе оның көрсеткіштерінің дұрыстығына әсер ететін зақымданулар болса.

      194. Манометрлерді мөрлеу немесе таңбалау арқылы тексеру 12 айда бір реттен кем болмайтындай етіп жүргізіледі. Сонымен бірге, ыдыстың иесімен 6 айда бір реттен кем болмайтындай етіп бақылау манометрімен жұмыс манометрлерін қосымша тексеру жүргізіліп нәтижелері бақылау тексерулерінің журналына жазылады. Бақылау манометрі болмаған кезде қосымша тексеруді тексерілетін манометрмен шкаласы және дәлдік тобы бірдей тексерілген жұмыс манометрімен жүргізуге рұқсат беріледі.

4-параграф. Температураны өлшеу құралдары

      195. Қабырғалардың температурасы өзгерген кезде жұмыс істейтін ыдыстар ыдыстың ұзындығы мен биіктігі бойынша қызудың жылдамдығы мен біркелкілігін бақылауға арналған құрылғылармен (термометрлармен, термопарлармен, пирометрлармен, термопоинттармен, тепловизорлармен) және жылу ауысуды бақылауға арналған реперлермен (нұсқағыштармен) жабдықталады.

      196. Ыдыстарды оның ұзындығы мен биіктігі бойынша қыздыру жылдамдығы мен біркелкілігін бақылауға арналған аспаптармен жарақтандыру қажеттілігін дайындаушы айқындайды және паспорттарда, ыдыстарды монтаждау және пайдалану жөніндегі нұсқаулықтарда көрсетіледі.

5-параграф. Қысымның жоғарылауынан сақтандыру құрылғылары

      197. Әр ыдыс қысымның рұқсат берілген мәннен жоғары артуынан сақтандыратын құрылғылармен жабдықталады.

      198. Сақтандыру құрылғылары ретінде мыналар қолданылады:

      1) серіппелі сақтандырғыш клапандар;

      2) рычагты-жүк сақтандырғыш клапандары;

      3) импульсты сақтандырғыш құрылғылар (бұдан әрі-ИСҚ), тіке әсер ететін басты сақтандырғыш клапаннан (бұдан әрі-БСК) және басқарушы импульсты клапаннан (бұдан әрі-БИК) тұрады;

      4) бұзылатын мембраналары бар сақтандырғыш құрылғылар (мембраналы сақтандырғыш құрылғылар (бұдан әрі-МСҚ);

      5) Орнатар алдында сақтандыру клапандарын баптау және реттеу ұым бойынша бұйрықпен тағайындалған тұлғамен стендерде жүргізіледі. Есепке алу журналына жүргізілген реттеу нәтижелері жазылады.

      199. Жылжымалы ыдыстарда рычагты-жүк клапандарын орнатуға рұқсат берілмейді.

      200. Серіппелі клапанның құрылысы серіппенің белгіленген шамадан артық тартылу мүмкіндігіне жол бермейді, ал серіппе шамадан тыс қызудан (салқындаудан) және егер қоршаған орта серіппенің материалына теріс әсер ететін болса оның тікелей әсер етуінен қорғалған.

      201. Серіппелі клапанның құрылысы оны жұмыс уақытында күшпен ашу жолымен клапанның жұмыстық қалпындағы қолданысының жарамдылығын тексеруге арналған құрылғыны қарастырады. Еғер күшпен ашуды ортаның қасиеті бойынша (жарылыс қауіпті, жанғыш, бойынша қауіптіліктің 1-ші және 2-ші тобы) немесе технологиялық үдерістің шарттары бойынша қолдануға болмаса, сақтандырғыш клапандарды күшпен ашуға арналған аспапсыз орнатуға рұқсат беріледі. Бұл жағдайда клапандардың іске қосылуын тексеру стендтерде жүзеге асырылады. Бұл тексерудің кезеңділігі тексеру араларында клапандардың іске қосылу сенімділігін қамтамасыз етуден шыға отырып ұйымның техникалық басшысымен белгіленеді.

      202. Еғер ыдыстың жұмыс қысымы қорек беретін көздің қысымына тең немесе артық болса және ыдыста қысымның химиялық реакциядан немесе қызудан арту мүмкіндігі болмаса, онда оған сақтандыру клапаны мен манометрді орнату міндетті емес.

      203. Оны қоректендіретін көздің қысымынан кем қысымға есептелген ыдыстың жеткізетін құбыржелісінде редукциялайтын құрылғыдан кейін аз қысымның тарабына орнатылғанманометрі және сақтандыру құрылғысы бар автоматты редукциялайтын құрылғысы болады. Айналма желіні (байпасты) орнатқан жағдайда ол да редукциялайтын құрылғымен жабдықталады.

      204. Бір қысымда жұмыс жасайтын ыдыстардың тобы үшін ыдыстардың біріне баратын алғашқы тармаққа дейін жалпы жеткізу құбыржелісінде манометрі және сақтандыру құрылғысы бар бір редукциялайтын құрылғыны орнатуға рұқсат беріледі. Бұл жағдайда, егер ыдыстарда қысымның арту мүмкіндігі болмаса, ыдыстардың өзіне сақтандыру құрылғыларын орнату міндетті емес.

      205. Автоматты редукциялайтын құрылғы жұмыс ортасының физикалық қасиеттерінің салдарынан қысымның артуына жол беретін кезде шығынды реттегішті орнатуға рұқсат беріледі. Және де қысымның артуынан қорғану қарастырылады.

      206. Сақтандырғыш клапандарының саны және олардың өткізу қабілеті "Құбыржолды арматура. Сақтандырғыш клапандар. Өткізгіштік қабілетті таңдау және есептеу" МЕМСТ 12.2.085-2017 сәйкес есеп бойынша таңдалады.

      207. Сақтандыру клапанын дайындаушы паспортпен және пайдалану бойынша нұсқаулықпен бірге жеткізеді.

      208. Паспортта басқа мәліметтермен қатар клапанның жағылатын және жағылмайтын орталар үшін шығынының коэффициенті, сондай-ақ оның тиесілі алаңы көрсетіледі.

      209. Әр сақтандыру мембранасының іске қосылу қысымы және пайдаланудың жіберілетін жұмыс қысымы көрсетілген зауыттық таңбасы болады.

      210.Паспорт бір тұтынушыға жіберілетін бір типті мембраналардың барлық партиясына беріледі.

      211. Сақтандыру клапандарын баптау және реттеу "Құбыржолды арматура. Сақтандырғыш клапандар. Өткізгіштік қабілетті таңдау және есептеу" МЕМСТ 12.2.085-2017 сәйкес жүргізіледі.

      212. Сақтандыру құрылғылары келте құбырларға немесе ыдысқа тікелей қосылған құбыржелілеріне орнатылады. Сақтандыру құрылғыларының қосатын құбыржелілері жұмыс ортасында қатып қалудан қорғалады.

      213. Бір келте құбырда (құбыржелісінде) бірнеше сақтандыру құрылғыларын орнатқан кезде, келте құбырдың (құбыржелісінің) кесе-көлденең қиып өту алаңы онда орнатылған клапандардың қиып өтетін жиынтық алаңының 1,25 кем емес.

      214. Ұзындығы 1000 мм асатын қосатын құбыржелілерінің қиып өтуін анықтаған кезде олардың қарсыласу шамасы ескеріледі.

      215.Сақтандыру құрылғылары орнатылған келте құбырлардан (және ыдыстан клапандарға дейінгі қосатын құбыржелілерінің телімдерінде) жұмыс ортасын іріктеп алуға рұқсат берілмейді.

      216. Сақтандыру құрылғылары оларды жөндеуге ыңғайлы орындарда орналасады.

      217. Арматураны ыдыс пен сақтандыру құрылғысының арасына, сондай-ақ олардың артына орнатуға рұқсат берілмейді.

      218. Екі сақтандыру құрылғысы және олардың бір уақытта сөнуіне жол бермейтін тосқауыл құралы құрастырған жағдайда, арматура сақтандыру құрылғысының алдынан (артынан) орнатылады. Бұл жағдайда сақтандыру клапандарының әрбірінің осы Қағидалардың 206-тармағында қарастырылған өткізу қабілеті болады.

      219.Сақтандыру құрылғыларының тобын және олардың алдынан (артынан) арматураны орнатқан кезде тосқауыл құралы, клапандардың сөнуінің жобамен көзделген кез-келген нұсқасында қосылған қалпында болатын сақтандыру құрылғылары осы Қағидалардың 206-тармағында қарастырылған жиынтық өткізу қабілетіне ие болатындай етіп орындалады.

      220. Сақтандыру құрылғыларының әкететін құбыржелілері және ИСҚ-ның импульсты желілері конденсаттың шоғырлануы мүмкін орындарда конденсатты кетіруге арналған дренажды құрылғылармен жабдықталады.

      221. Дренажды құбыржелілерінде тығынды органдар немесе басқа арматураны орнатуға рұқсат берілмейді. Сақтандыру құрылғылары мен дренаждардан шығатын орта қауіпсіз орынға әкетіледі.

      222. Мембраналы сақтандыру құрылғылары орнатылады:

      1) рычагты-жүкті және серіппелі сақтандыру клапандарының орнына, бұл клапандарды олардың инерциялығының салдарынан немесе басқа себептеріне байланысты нақты ортаның жұмыс жағдайларында қолдануға болмайтын кезде;

      2) сақтандыру клапандарының алдынан, сақтандыру клапандары жұмыс ортасының зиянды әсерінің (коррозия, эрозия, полимеризация, кристаллизация, қайнау, қатып қалу) немесе жабық клапан арқылы жарылыс, өрт қауіпті, уытты, экологиялық зиянды және сол сияқты орталардың ағу мүмкіндігінің салдарынан сенімді жұмыс істемегенде;

      3) қысымды шығару жүйелерінің өткізгіш қабілетін арттыру үшін, сақтандыру клапандарымен қатар;

      4) сақтандыру клапандарының шығатын жағынан жұмыс орталарының шығару жүйесі тарабынан зиянды әсерін болдырмау және осы жүйенің тарабынан қысымға қарсы ауытқудың әсеріне жол бермеу үшін, сақтандыру клапандарының іске қосылуы дәл болуы үшін.

      223. Мембраналы сақтандыру құрылғыларын орнату және олардың құрылысы жобалық-құрылымдық құжаттамада анықталады.

      224. Сақтандыру мембраналары оларға арналған қысу құрылғыларында орнатылады.

      225. Сақтандыру клапандары пайдалану барысында жұмыс күйінде олардың үрлеу әрекетінің ақаусыздығына үздіксіз тексеріледі немесе стендте баптауды тексереді.

      226.Технологиялық процесс жағдайларына байланысты клапандардың ақаусыздығын тексеру тәртібі және мерзімі технологиялық регламентте көрсетіледі.

6-параграф. Сұйықтық деңгейін көрсеткіштер

      227. Орталарды бөлудің шекарасына ие ыдыстардағы сұйықтық деңгейін бақылау қажет болған кезде деңгейлердің көрсеткіштері қолданылады.

      228. Деңгей көрсеткіштер тігінен немесе дайындаушы нұсқаулығына сәйкес көлбеу орнатылады, сонымен қатар сұйықтық деңгейін көру қамтамасыз етіледі.

      229. Жалынмен немесе ыстық газдармен қыздырылатын, сұйықтық деңгейі рұқсат берілген деңгейден төмендеуі мүмкін ыдыстарда тіке әсер ететін 2 кем болмайтын деңгейдің көрсеткіштері орнатылады.

      230. Деңгей көрсеткіштерінің саны орнату орындары жобалық-құрылымдық құжаттамада анықталады.

      231. Әрбір сұйықтық деңгейінің көрсеткішінде жол берілетін жоғарғы және төменгі деңгейлер белгіленеді.

      232. Ыдыстағы сұйықтықтың жол берілетін жоғарғы және төменгі деңгейлеріжобалық-құрылымдық құжаттамаға сәйкес белгіленеді. Сұйықтық деңгейінің мөлдір көрсеткішінің биіктігі сұйықтық деңгейінің жол берілетін төменгі деңгейден төмен және жоғарғы деңгейден жоғары орналасуы сәйкесінше 25 мм кем болмауы тиіс.

      233.Бірнеше көрсеткіштерді биіктікте орналастыру қажет болғанда, оларды сұйықтық деңгейінің көрсеткіштерінің үздіксіз болуын қамтамасыз ететіндей тәсілмен орналастырады.

      234. Деңгей көрсеткіштері оларды ыдыстан ажырату және үрлеу үшін арматурамен (крандармен және вентилдермен) жабдықталады.

      235. Деңгей көрсеткіштерінде мөлдір элемент ретінде әйнекті қолданған кезде олар жарылған кезде персоналды жарақат алудан қорғау үшін қорғаныш құрылғысы қарастырылады.

4-тарау. Орнату. Есепке қою. Техникалық куәландыру. Пайдалануға рұқсат

      Ескерту. 4-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 06.05.2022 № 148 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-параграф. Ыдыстарды орнату

      236. Ыдыстар адамдардың жиналуына жол бермейтін орындардағы ашық алаңдарда немесе жеке тұрған ғимараттарда орнатылады.

      237. Ыдыстарды орнатуға рұқсат беріледі:

      - өндірістік ғимараттарға жапсарлас жайларда, оларды ғимараттан күрделі қабырғамен бөлген жағдайда;

      - салалық қауіпсіздік ережелерімен көзделген жағдайларда өндірістік жайларда;

      - арматураға баратын орынды қамтамасыз еткен және ыдыстың қабырғаларын топырақ коррозиясы және кездейсоқ тоқтардың коррозиясынан қорғаған жағдайда топыраққа тереңдету арқылы.

      238. Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы уәкілетті органның аумақтық бөлімшесінде және жергілікті атқарушы органда есепте тұрған ыдыстар тұрғын, қоғамдық және тұрмыстық ғимараттарда, оларға жапсарлас үй-жайларда орнатылмайды.

      239. Ыдыстар аударылып қалмайтындай етіп орнатылады.

      240. Ыдыстарды орнату оларды ішкі және сыртқы жағынан қарап тексеру, жөндеу және тазалаудың мүмкіндігін қамтамасыз етеді.

      241.Ыдыстарға қызмет көрсету ыңғайлы болуы үшін алаңдар және сатылар орнатылады. Ыдыстарды қарап тексеру және жөндеу үшін люлькалар мен басқа да құрылғылар қолданылады.

      242. Көрсетілген құрылғылар ыдыстың беріктігі мен тұрақтылығын бұзбайды, ал оларды ыдысқа дәнекерлеу осы қағидаларға және жобалық-құрылымдық құжаттамаға сәйкес орындалады.

2-параграф. Есепке қою (тіркеу)

      243. Қауіпті өндірістік нысандарда және әлеуметтік инфрақұрылым нысандарында жұмысқа қосылғанға дейін пайдаланылатын ыдыстарды есепке қою Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрінің 2021 жылғы 29 қыркүйектегі № 485 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 24574 болып тіркелген) бекітілген Қауіпті өндірістік нысандарды және қауіпті техникалық құрылғыларды есепке қою және есептен шығару қағидаларына (бұдан әрі-Қауіпті өндірістік объектілерді және қауіпті техникалық құрылғыларды есепке қою және есептен шығару қағидалары.

      244. Мыналар есепке алынбайды:

      1) қабырға температурасы 200оС жоғары болмаған кезде жұмыс істейтін, м3 сыйымдылықта (литрлерде) МПа-мен (кгс/см2) қысымды шығаруы 0,05 (500) аспайтын 1-ші топтағы ыдыстар, сондай-ақ жоғарыда көрсетілген температурада жұмыс істейтін, м3 сыйымдылықтағы (литрлерде) МПа-мен (кгс/см2) қысымды шығаруы 1,0 (10 000) аспайтын 2, 3, 4-топтағы ыдыстар. Ыдыстардың тобы "Ыдыстар тобы" 3-қосымшасы бойынша анықталады;

      2) жылу оңашалағыш қаптаманың ішінде орналасқан ауа бөлетін қондырғылардың және газдарды бөлетін аппараттар (регенераторлар, ұстындар, жылу алмастырғыштар, конденсаторлар, адсорберлер, бөлгіштер, буландырғыштар, сүзгілер, салқындатқыштар және қыздырғыштар);

      3) технологиялық қондырғылар құрамындағы тоңазытқыш қондырғылар және тоңазытқыш блоктар ыдыстары;

      4) ауа электр ажыратқыштарының резервуарлары;

      5) турбиналарды, генерторларды және сорғыларды реттеу, майлау және тығыздау жүйесіне кіретін ыдыстар;

      6) сұйытылған газдарды тасымалдауға арналған бөшкелер, стационарлы орнатылған, сондай-ақ сығылған, сұйытылған және ерітілген газдарды тасымалдауға және (немесе) сақтауға арналған, қоса алғанда сыйымдылығы 100 л дейін баллондар;

      7) гидрометеорологиялық қызметпен пайдаланылатын сутегін алуға арналған генераторлар (реакторлар);

      8) мұнай мен газды өндіріп алудың жабық жүйесіне енген ыдыстар (ұңғымадан магистральды құбыр өткізгішке дейін);

      9) сұйытылған газдарды, қысымның астындағы сұйықтарды және сусыма денелерді тасымалдауға арналған ыдыстар оларды мерзімді түрде босату кезінде;

      10) сығылған және сұйытылған газдары бар, өздері орнатылған көлік құралдарының қозғалтқыштарын отынмен қамтамасыз етуге арналған ыдыстар;

      11) жер астының тау-кен өндірістерінде орнатылған ыдыстар;

      12) газ құбырларында, газ үлестіру станцияларында, пунктерінде және қондырғыларында орнатылған висценді және басқа сүзгілер.

      247. Дайындаушы паспорты жоқ қысыммен жұмыс істейтін ыдыстарды есепке қою аттестатталған ұйыммен дайындалған паспорттың телнұсқасы негізінде жүргізіледі.

      248. Ыдыстармен жеткізілетін паспорт, нұсқаулық және басқада пайдаланылатын құжаттар мемлекеттік және (немесе) харыларалық байланыс тілінде ұсынылады.

      249. Есептік қызмет ету мерзімі өткен ыдысты одан әрі қауіпсіз пайдалану мүмкіндігі туралы тексеру актісі ыдысты пайдаланудың барлық кезеңі ішінде пайдаланушы ұйымда сақталады.

      250. Ыдысты жаңа орынға ауыстыру, ыдысты басқа иесіне беру кезінде, оны қосу схемасына өзгерістер енгізу кезінде ыдыс жұмысқа қосылғанға дейін есептен шығарылады және пайдалану орны бойынша қауіпті өндірістік объектілер мен қауіпті техникалық құрылғыларды есепке қою және есептен шығару қағидаларына сәйкес есепке қойылады.

      Бұл норманың күші көлік құралдарының шассиіне құрастырылған жылжымалы/ұтқыр ыдыстарға қолданылмайды.

      251. Ыдысты есепке қоюдан бас тартқан кезде пайдаланушы ұйымға қауіпті өндірістік объектілерді және қауіпті техникалық құрылғыларды есепке қою және есептен шығару қағидаларына сәйкес хабарлама жіберіледі.

3-параграф. Ыдыстарды техникалық куәландыру

      252. Осы Қағидалардың әрекеттері қолданылатын ыдыстар жұмысқа қосқанға дейін монтаждаудан кейін және пайдалану процесінде кезең-кезеңімен техникалық куәландырудан өтеді.

      253. Ыдыстарды (баллондарды қоспағанда) техникалық куәландырудың көлемі, әдістері және мерзімділігін дайындаушы айқындайды.

      254. Баллондарды куәландыру жобалық-құрылымдық құжаттама бойынша жүргізіледі, онда куәландыру кезеңділігі және сұрыптау нормалары көрсетіледі.

      255. Мұндай нұсқаулар болмаған жағдайда техникалық куәландыру осы Қағидалардың 253 және 254-тармақтарында және кестелерде жазылған талаптарға сәйкес жүргізіледі 1, 2, 3, 4, 5, 6, осы Қағидаларға 12-қосымша.

      256. Ортаның әсері химиялық құрамы мен механикалық қасиеттерінің нашарлауына әкелетін, сондай-ақ жұмыс кезінде қабырғасының температурасы 450^оС асатын ыдыстар технологиялық регламентке сәйкес қосымша куәландырудан өткізіледі. Қосымша куәландырулардың нәтижелері ыдыстың құжатына енгізіледі.

      257. МЕМСТ 12.1 007-76 "Еңбек қауіпсіздігі стандарттарының жүйесі. Зиянды заттар. Жіктелуі және жалпы қауіпсіздік талаптары" бойынша 1, 2, 3, 4 қауіптілік тобындағы зиянды заттар қысым астында жұмыс жасайтын (сұйықтықтар және газдар) ыдыстар жұмыс қысымына тең қысыммен ауа немесе инертті газбен бітеулілігіне сынақтан өтеді.

      Техникалық куәландыру сынақтар технологиялық регламентке сәйкес осы Қағидалардың 12-қосымшаның 1, 2, 3, 4-кестелерінде белгіленген мерзімдерде жүргізіледі.

      258. Ішкі қарап тексеру мен гидравликалық сынаудың алдында жабдық тоқтатылады, салқындатылады (қыздырылады), оған толтырылған жұмыс ортасынан босатылады, ыдысты қысым көзімен немесе басқа ыдыстармен жалғастырып тұрған барлық құбыржелілерінен бұқтырмалармен ажыратылады, металлға дейін тазартылады.

      259. Футеровка, оңашалу және коррозиядан қорғаудың басқа да түрлері, егер материалдың, ыдыстар құрастырмасының қуат элементтерінің ақауларын тудыру мүмкіндігін көрсететін белгілер (футеровканың тығыз болмауы, оңашалаудан сұйықтың өткен іздері және соған ұқсастар) болса, жартылай немесе толық кетіріледі. Электрлі қыздырғыш және ыдыстың жетегі ажыратылады

      260. Қорғаныс жабыны (эмальданған, футеровка) немесе оқшаулауы бар ыдыстар жабынды немесе оқшаулауышты салғанға дейін гидравликалық сынақтан өтеді.

      261. Сыртқы қаптамасы бар ыдыстар қаптаманы орнатқанға дейін гидравликалық сынақтан өтеді.

      262. МЕМСТ 12.1.007-76 "Еңбек қауіпсіздігі стандарттарының жүйесі. Зиянды заттар. Жіктелуі және жалпы қауіпсіздік талаптары" бойынша 1 және 2 қауіптілік тобындағы зиянды заттармен жұмыс істейтін ыдыстар ішінде қандай да бір жұмыстарды бастағанға дейін, сондай-ақ ішкі қарау алдында технологиялық регламентке сәйкес өңдеуден (бейтараптаудан, газсыздандырудан) өтеді.

      263. Пайдаланудағы ыдыстарды кезектен тыс куәландырудан өткізу келесі жағдайларда орын алады:

      қысыммен жұмыс істейтін элементтерді дәнекерлеуді қолдана отырып қайта жаңартудан, жөндеуден кейін (қабықша, түбі, қақпағы, кіріс және шығыс коллекторлары);

      ыдысты қыздыру (салқындату) беті құбырларын толықтай ауыстырғаннан және шырайналдырғаннан кейін;

      егер ыдыс 12 айдан артық пайдаланылмаса;

      егер ыдыс демонтаждалып, жаңа жерге орнатылса;

      ыдыс қабырғаларына қорғаныс жабынын салар алдында;

      егер мұндай куәландыру ыдыстың техникалық жағдайы мен пайдаланылуын қадағалауға жауапты тұлғаның қалауы бойынша қажет болса.

      264. Ыдыстарды, цистерналарды, баллондар мен бөшкелерді техникалық куәландыру арнайы жөндеу-сынау пункттерінде, дайындаушы кәсіпорындарда, толтыру станцияларында және ыдыстардың, цистерналардың, баллондар мен бөшкелердің иелері кәсіпорындарында жүргізіледі.

      265. Өнеркйсіптік қауіпсіздік саласындағы уәкілетті органның аумақтық бөлімшелерінде және жергілікті аумақтық органдарында тіркеуге жатқызылмайтын ыдыстарды, цистерналарды, бөшкелерді және баллондарды техникалық куәландыру ыдыстардың техникалық жағдайы және пайдалануды қадағалау бойынша жауапты тұлғаларымен жүргізіледі, ал толтыру станцияларында, жөндеу-сынау пунктерінде– бұл мақсаттар үшін инженерлі-техникалық қызметкерлермен.

      266. Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы уәкілетті органның аумақтық бөлімшесінде есепке қоюға жататын ыдыстарды, цистерналар мен баллондарды техникалық куәландыруды ыдыстардың техникалық жай-күйін және пайдаланылуын қадағалау бойынша жауапты адам ұйымдастырады және өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы уәкілетті органның өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік қадағалау жөніндегі мемлекеттік инспекторының қатысуымен аттестатталған ұйым жүргізеді, әлеуметтік инфрақұрылым объектілерінде қауіпті техникалық құрылғылардың қауіпсіз пайдаланылуын мемлекеттік қадағалау жөніндегі Республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың (облыстық маңызы бар қалалардың) мемлекеттік инспекторының (бұдан әрі - жергілікті атқарушы органның өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік қадағалау жөніндегі мемлекеттік инспекторы) қатысуымен Жергілікті атқарушы органда есепке қойылуға тиіс.

      Техникалық куәландыруды жүргізу кезінде, мынадай құжаттамада көрсетілген мәліметтердің маңыздылығы мен дұрыстығы зерделенеді:

      1) осы Қағидалардың 23-қосымшасына сәйкес ыдыс паспорты;

      2) монтаж сапасы туралы қорытынды;

      3) қысым көзін, параметрлерін, оның жұмыс ортасын, арматураны, бақылау-өлшеу аспаптарын, автоматты басқару құралдарын, сақтандыру және бұғаттау құрылғыларын көрсете отырып, ыдысты іске қосу схемасы;

      4) өткізу қабілеті есептелген сақтандырғыш клапанның паспорты;

      5) ұйымдағы өндірістік бақылау туралы ереже;

      6) ыдыстың "Азаматтық қорғау туралы" Қазақстан Республикасының Заңына (бұдан әрі – Заң) сәйкес Қазақстан Республикасы аумағында қолдануға жіберілгені туралы ақпарат.

      Егер ыдыс есептелген қызмет мерзімін атқарған болса, сертификатталған ұйыммен одан әрі қауіпсіз пайдалану үшін инспекциялық куәлік беріледі

      Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы уәкілетті органның өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік қадағалау жөніндегі мемлекеттік инспекторы және жергілікті атқарушы органның өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік қадағалау жөніндегі мемлекеттік инспекторы техникалық куәландыруды өткізу күні туралы жазбаша күтілетін күнге дейін бес жұмыс күнінен кешіктірмей хабардар етеді.

      Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік қадағалау жөніндегі мемлекеттік инспектор және жергілікті атқарушы органның өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік қадағалау жөніндегі мемлекеттік инспекторы келмеген жағдайда, техникалық сараптама аттестатталған ұйыммен оның қатысуынсыз дербес жүргізіледі.

      Ыдыс паспортында техникалық сараптаманың нәтижелері және келесі техникалық сараптаманың күні жазылады.

      267. Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы уәкілетті органның аумақтық бөлімшелерінде қауіпті өндірістік нысандарында пайдаланылатын ыдыстарды техникалық куәландыру оларды есепке қойғанға дейін жүргізіледі, ал әлеуметтік инфрақұрылымдар нысандарында қолданылатын ыдыстарды ыдыстарды техникалық куәландыру оларды жергілікті атқару органдарында есепке қойғанға дейін жүргізіледі.

      268. Есептік қызмет ету мерзімін өтеген ыдыстарды техникалық куәландыру оларды аттестатталған ұйымымен зерттеуді жүргізгеннен кейін өткізіледі.

      269. Ыдысты техникалық куәландыру нәтижелерін техникалық куәландыруды жүргізген тұлға рұқсат етілген параметрлерді және кезекті сараптамалардың мерзімдерін көрсете отырып, паспортқа енгізеді және техникалық куәландыруға қатысатын адамдар қол қояды.

      Техникалық куәландыру нәтижелері бойынша осы Қағидаларға 32-қосымшаға сәйкес ыдысты техникалық куәландыру актісі ресімделеді.

      270. Техникалық куәландыру кезінде ары қарай пайдалануға жарамды деп танылған ыдыстарда осы Қағидалардың 279-тармаққа сәйкес мәліметтер жазылады.

      271. Куәландыру кезінде ыдыстың беріктігін төмендететін ақаулар анықталған кезде онда оны төмендетілген өлшемдерде (қысым және температура) пайдалануға рұқсат беріледі.

      272. Ыдысты төмендетілген өлшемдерде пайдаланудың мүмкіндігі иесімен ұсынылатын беріктігінің есебімен расталады сонымен қатар сақтандыру клапандарының өткізу қабілетінің тексерудің есебі жүргізіледі. Мұндай шешім куәландыруды жүргізген тұлғамен ыдыстың паспортында жазылады.

      273. Егерыдыс бар ақаулардың немесе осы Қағидаларды бұзудың салдарынан әрі қарай пайдалануға қауіпті жағдайда болып табылса, мұндай ыдыстың жұмыс істеуіне рұқсат берілмейді.

      274. Жиналған түрінде жеткізілетін ыдыстарды дайындаушы ұйым сақтауға қояды және паспортта немесе монтаждау және пайдалану бойынша нұсқаулықта оларды сақтаудың шарттары мен мерзімдерін көрсетеді. Бұл талаптарды жұмысқа қосудың алдында орындаған кезде сыртқы және ішкі қарап тексерулер ғана жүргізіледі, ыдыстарды гидравликалық сынау талап етілмейді. Бұл жағдайда гидравликалық сынаудың мерзімі ыдысты пайдалануға рұқсат берудің күнін ескере отырып тағайындалады.

      275. Сұйытылған газға арналған ыдыстар оларға оңашалауды жүргізудің алдында, егер дайындаушының оларды сақтау жөніндегі мерзімдері және талаптары сақталған болса, тек сыртқы және ішкі қарап тексерулерден ғана өткізіледі.

      276. Пайдалану орнына орнатқанынан кейін топырақпен жапқанға дейін көрсетілген ыдыстар, егер оңашалауды жүргізген сәттен 12 айдан аспайтын уақыт өтсе, сыртқы қарап тексеруден ғана өткізіледі.

      277. Сыртқы және ішкі қарап тексерулер кезінде ыдыстардың беріктігін төмендететін барлық ақаулар анықталады, және келесі ақауларды анықтауға ерекше көңіл аударылады:

      1) ыдыстың беттерінде – жарылулар, үзілгендер, қабырғалардың коррозиясы (әсіресе жиектеген және кескен орындарда), ісінген жерлер (негізінен "киінген" ыдыстарда, сондай-ақ отпен немесе электрлі қыздырғышы бар ыдыстарда), қаяулар (құйылған ыдыстарда);

      2) дәнекер жіктерінде осы Қағидалардың 98-тармағында көрсетілген дәнекерлеудің ақаулары, үзілген, желінген жерлері;

      3) тойтарып шегелеген жіктерде – тойтарып шегелеген аралардағы жарылулар, бастарының үзілуі, бос қалған іздер, тойтарып шегеленген қаңылтырлардың жиектеріндегі үзілулер, тойтарып шегелеген жіктердің коррозиялық зақымданулары, тойтарып шегеленген қаңылтырлар мен тойтарып шегеленген жерлердің астындағы саңылаулар;

      4) коррозиядан қорғалған беттері бар ыдыстарда - футеровканың бұзылулары, сонымен бірге футерлейтін шағын плиталардың қабаттарының тығыз болмауы, қорғасынды немесе басқа жабындыдағы жарылулар, эмалының уатылуы, жүргізілген қабаттағы жарылған және ісінген жерлер, сыртқы қорғаныш жабындысы бар орындарда ыдыс қабырғалары металының бүлінуі.

4-параграф. Пайдалануға рұқсат беру

      278. Ыдыс паспортында ыдысты пайдалануға беру туралы жазбаны техникалық куәландырудан және есепке қойғаннан кейін ыдыстардың техникалық жағдайы мен пайдалануын қадағалау бойынша жауапты тұлға жасайды.

      279. Техникалық куәландырудан кейін паспортқа есепке қоюға жатпайтын ыдысты пайдалануға беруге рұқсат беретін жазбаны ыдыстардың техникалық жағдайы мен пайдалануын қадағалау бойынша жауапты тұлға жасайды.

      280. Пайдалануға рұқсат берілген әр ыдысқа көрінетін орында бояумен немесе форматы кемінде 200х150 мм тақташада мыналар жазылады:

      1) тіркеу номері;

      2) рұқсат етілген қысым;

      3) кейінгі сыртқы және ішкі бақылаулар мен гидравликалық сынаудың күні, айы және жылы.

      281. Осы ережелердің 278, 279, 280-баптарының талаптары орындалған соң, ыдыс (орнатуға кіретін ыдыстар тобы) жұмысқа қосылады.

5-тарау. Өндірістік қадағалау

      Ескерту. 5-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 06.05.2022 № 148 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-параграф. Жалпы ережелер

      282. Ыдыс иесі ыдыстарды ақаусыз күйде ұстауды және олардың жұмысының қауіпсіз жағдайларын өндірістік бақылау жүйесін ұйымдастыру жолымен қамтамасыз етеді.Бұл мақсаттарда ұйым бойынша бұйрықпен инженерлік-техникалық қызметкерлер құрамынан ыдыстардың ақаусыз күйіне және қауіпсізқ қолданылуына жауапты, техникалық жағдайына және ыдыстарды пайдалануды қадағалау бойынша жауапты тұлға тағайындалады:

      1) оқытылған және жабдыққа қызмет көрсету құқығына куәлігі бар тұлғалардың қажетті санынан қызмет көрсетуші персонал тағайындалады, сондай-ақ ыдыстарға қызмет көрсету жүктелген персонал, өзіне тапсырылған жабдықты қарап тексеру, арматураның, бақылау-өлшегіш аспаптарының (бұдан әрі - БӨҚ), сақтандыру және тосқауыл қою құрылғыларының қолданысын тексеру жолымен мұқият қадағалайтындай және ыдыстарды жарамды қалпында ұстайтындай тәртіп белгіленеді. Қараулар мен тексерулердің нәтижелері ауысым журналына жазылады;

      2) белгіленген мерзімдерде ыдыстарды техникалық куәландырудың, диагностиканың жүргізілуі қамтамасыз етіледі;

      3) басқарушы қызметкерлер мен мамандардың білімін тексеру кезеңділігі және тәртібі қамтамасыз етіледі;

      4) инженерлі-техникалық қызметкерлер осы Қағидаларды және технологиялық регламентті білуін үздіксіз тексеру жүзеге асырылады;

      5) осы Қағидалармен және ыдыстарды қауіпсіз пайдалану бойынша басқарушы нұсқаулықтармен мамандар қамтамасыз етіледі;

      6) мамандардың осы Қағидаларды, ал қызмет көрсетуші персоналдың технологиялық регламентті орындауы қамтамасыз етіледі.

      283. Қысыммен жұмыс істейтін ыдыстарды пайдаланатын ұйымда ыдыстардың ақаусыз күйіне және қауіпсіз пайдалануға және ыдыстарды пайдалану кезінде өнеркәсіптік қауіпсіздік талаптарын сақтауға бақылау жүргізетін тұлғалар үшін технологиялық регламент әзірленеді және бекітіледі.

2-параграф. Ыдыстарды ұстау және қызмет көрсету

      284. Қысыммен жұмыс істейтін жабдыққа қызмет көрсетуге Заңына сәйкес оқытылған, сынақтан өткен адамдар рұқсат етіледі.

      285. Ыдыстармен жұмыс істеуге персоналды жіберу ұйым бойынша бұйрықпен ресімделеді.

      286. Пайдаланатын ұйым қысым астында жұмыс жасайтын ыдысты қауіпсіз пайдалану мен оған қызмет көрсету бойынша технологиялық регламентті дайындайды.

6-тарау. Ыдыстарды авариялық тоқтату

      Ескерту. 6-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 06.05.2022 № 148 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      287. Ыдыс мынадай жағдайларда авариялық тоқтатылады:

      1) егер ыдыстағы қысым рұқсат берілгеннен жоғары көтерілсе және персоналмен қабылданған шараларға қарамастан төмендемесе;

      2) сақтандыру құрылғыларында ақаулар анықталса;

      3) қысыммен жұмыс жасайтын ыдыс пен оның элементтерінде тығыз емес, ісінген жерлері, төсемдердің үзілуі анықталған кезде;

      4) манометр ақаулы болғанда және қысымды басқа аспаптармен анықтау мүмкін болмаған кезде;

      5) отпен қыздырылатын ыдыстарда сұйықтық деңгейі рұқсат берілген деңгейден төмендеген кезде;

      6) сұйықтық деңгейінің барлық көрсеткіштері істен шыққан кезде;

      7) сақтандырғыш бұғаттау құрылғылары ақаулы болғанда;

      8) қысымның астындағы ыдысқа қауіп төндіретін өрт туындаған кезде.

      288. Жабдықты авариялық тоқтатудың және оны кейіннен жұмысқа енгізудің тәртібі технологиялық регламентте көрсетіледі.

      289. Ыдысты авариялық тоқтату фактісі мен себебі ауысым журналына жазылады.

7-тарау. Ыдыстарды жөндеу

      Ескерту. 7-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 06.05.2022 № 148 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      290. Ыдыстарды дұрыс жағдайда ұстау мақсатында иесі оларға уақытында жөндеу жұмыстарын жүргізіп отырады.

      291. Қысыммен жұмыс істейтін ыдыстар мен олардың элементтерін дәнекерлеуді (дәнекерлеуді) қолдана отырып жөндеу ыдысты дайындаушы, жөндеу ұйымы жұмыс басталғанға дейін әзірлеген технология бойынша жүргізіледі, ал жөндеу нәтижелері ыдыстың паспортына енгізіледі

      Жөндеу, монтаждау технологиясына өзгертулерді енгізу ыдысты дайындаушымен келісіледі.

      292. Қысымның астында жұмыс істеп тұрған ыдыстар мен олардың элементтерін жөндеуге рұқсат берілмейді.

      293. Басқа жұмыс істейтін ыдыстармен ортақ құбырмен қосылған ыдыстың ішіндегі жұмыстарды жүргізу басталғанға дейін ыдыс олардан бұқтырмалармен бөлінеді. Ажыратылған құбырлар сөндіріледі.

      294. Ыдысты ажырату үшін қолданылатын, пісірілген бөлшектердің арасына орнатылатын, беріктігі сәйкесінше бұқтырмалардың алдыға шығып тұрған бөлігі (құйрықша) болады, ол бойынша бұқтырманың бар екені анықталады. Ернемектер арасындағы төсемелер құйрықшаларсыз орнатылады.

      295. Ыдыстың ішінде жұмыс жасаған кезде (ішкі қарап тексеру, жөндеу, тазалау және басқалары) қысымы 12 В жоғары болмайтын, ал жарылыс қауіпті орталарда жарылыс қауіпсіздігінде орындалған қауіпсіз шамдар қолданылады.

      296. Жұмысты орындау басында және барысында орта жағдайын құралдық әдіспен бақылау жүргізіледі.

      297. Жөндеу жұмыстарын жүргізуге рұқсат Қазақстан Республикасы Еңбек және әлеуметтік қорғау министрінің 2020 жылғы 28 тамыздағы № 344 бұйрығымен бекітілген "Қауіпі жоғары жағдайларда жұмыс жүргізу кезінде наряд-рұқсаттарды ресімдеу және оларды қолдану қағидаларына" сәйкес ресімделген наряд-рұқсатқа сәйкес жүргізіледі (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 21151 болып тіркелген) (бұдан әрі – Қауіпі жоғары жағдайларда жұмыс жүргізу кезінде наряд-рұқсаттарды ресімдеу және оларды қолдану қағидалары).

8-тарау. Сұйытылған газдарды тасымалдауға арналған цистерналар мен бөшкелер

      Ескерту. 8-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 06.05.2022 № 148 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      298. Темір жол цистерналар қолданыстағы жобалық-техникалық құжаттамаға сәйкес есептелінеді.

      299. Криогенді сұйықтарды қоспағанда, сұйытылған газдарға арналған цистерналар және бөшкелер олардағы температура 50⁰С болған кезде туындайтын қысымға есептеледі.

      300. Сұйытылған оттегі мен басқа да криогенді сұйықтарға арналған цистерналар оларды босату кезіндегі қысымға есептеледі.

      301. Цистерналардың есебі оларды тасымалдаған кездегі динамикалық жүктемемен туындаған қысымды ескере отырып орындалады.

      302. Толтыруды аяқтаудың сәтінде температурасы минус 25 ⁰ С аспайтын сұйық аммиак толтырылған цистерналар 0,4 МПа (4 кгс/см²) қысымға есептелуі мүмкін.

      303. Цистерналардың жобалық-құрылымдық құжаттамада айқындалған термооқшаулауы немесе көлеңке қорғанысы болады.

      304. Криогенді сұйықтарға арналған цистернаның термооңашалағыш қабы жарылатын мембранамен жабдықталады.

      313. Цистерналар жабдықталады:

      1) ортаны құйып алуға арналған сифонды түтіктері бар вентилдермен;

      2) цистернаның жоғары бөлігінен буларды шығаруға арналған вентилмен;

      3) серіппелі сақтандыру клапанымен;

      4) манометрмен;

      5) сұйық деңгейінің көрсеткішімен.

      314. Цистернада орнатылған сақтандыру клапаны цистернаныңгазды фазасымен жалғанады және клапан ашылған жағдайда газды шығаруға арналған саңылаулары бар қалпағы болады. Қалпақтағы саңылаулардың алаңы сақтандыру клапанының жұмыстық қима алаңының бір жарым бөлігінен кем емес.

      315. Сұйытылған газға арналған цистерна мен бөшкенің әрбір құятын және түсіретін вентилі бұқтырмамен жабдықталады.

      316. Хлор және фосгенге арналған бөшкелерден басқа, әрбір бөшкеде түптердің бірінде ортаны толтыруға және құйып алуға арналған вентиль орнатылады. Вентилді бөшкенің ойыс түбінде орнатқан кезде ол қалпақпен жабылады, ал дөңес түпте орнатқан кезде қалпақтан өзге қапсыратын таспаны (белдемшені) орнату міндетті.Хлор және фосгенге арналған бөшкелер сифондармен жабдықталған толтыратын және құйып алатын вентилдер орнатылады.

      317. Ыстық газдарды құйып алуға арналған вентилдердің бүйіріндегі штуцерлерде сол жағындағы ойық бұрандасы болады.

      318. Еңбек қауіпсіздігі стандарттарының жүйесі. Зиянды заттар сыныптамасы және жалпы қауіпсіздік талаптары" МЕМСТ 12.1.007-76 бойынша сифон құбырларында құбыр желісі үзілген жағдайда газдың шығуын болдырмайтын жылдамдық клапаны болуы тиіс.

      319. Сұйытылған оттегіне, азотқа және басқа да криогенді сұйықтарға арналған цистерналарға орнатылатын сақтандыру клапандарының өткізу қабілеті цистернаны босатқан кездегі онда қысымды жасауды қамтамасыз етеді.

      320. Толтырғыштар және толтыру станциялары әкімшілікпен белгіленген үлгі бойынша толтыру журналын жүргізеді, онда көрсетілетіндер:

      1) толтырудың уақыты;

      2) цистерналар мен бөшкелердің дайындаушысының атауы;

      3) цистерналар үшін зауыттық және тіркеу номері және бөшкелер үшін зауыттық номері;

      4) толтыруды жүргізген тұлғаның қолы.

      321. Толтыру станциясы цистерналар мен бөшкелерді әртүрлі газдармен толтырған кезде әкімшілік әр газ үшін жеке толтыру журналын жүргізеді.

      322. Цистерналар мен бөшкелерді олар соны тасымалдауға арналған газбен ғана толтырады.

      323. Цистерналар мен бөшкелерді газбен толтыру алдында, бақылаушы тұлға сыртқы бетін мұқият қарап тексереді, арматураның жарамдылығы мен саңылаусыз екенін, қалдық қысымның және цистернаның немесе бөшкенің мақсатына сәйкес газдың бар екенін тексереді.

      324. Цистерналар мен бөшкелерді қарап тексерудің нәтижелері және олардың толтырудың мүмкіндігі туралы қорытынды журналға жазылады.

      325. Ақаулы цистерналар және бөшкелерді, сондай-ақ төмендегі жағдайлар орын алған кезде газбен толтыруға болмайды:

      1) куәландыру мерзімі аяқталғанда;

      2) арматура және бақылау-өлшегіш аспаптары жоқ немесе жарамсыз болған кезде;

      3) тиісті бояуы немесе жазбалары болмағанда;

      4) цистерналарда немесе бөшкелерде олар соған арналған газдан басқа газ болғанда.

      326. Тұтынушы цистерналарды, бөшкелерді босатып, оларда газдың 0,05 МПа(0,5 кгс/см²) кем болмайтын артық қысымын қалдырады.

      327. Буларының тығыздығықысқы уақытта 0,05 МПа (0,5 кгс/см²) төмен сұйытылғангаздар үшін қалдық қысымы зауыт- толтырушы нұсқаулығымен белгіленеді.

      328. Цистерналар мен бөшкелерді газдармен толтыру өндірістік нұсқаулық бойынша жүргізіледі. Цистерналар мен бөшкелерді сұйытылған газдармен толтыру осы Қағидалардың 8-қосымшасында көрсетілген нормаларға сәйкес келеді.

      329. Осы Қағидалардың 8-қосымшасында көрсетілмеген газдар үшін толтыру нормасы 50°С жоғары шекті температурасы бар сұйытылған газдармен толтыру кезінде цистерналар мен бөшкелерде газ жастығының жеткілікті көлемі болуын, ал 50°С төмен шекті температурасы бар сұйытылған газдармен толтыру кезінде цистерналар мен бөшкелердегі қысым 50°С температурада белгіленген есептік қысымнан аспауын негізге ала отырып, дайындаушымен белгіленеді.

      330. Сақтау және тасымалдау кезінде толтырылған бөшкелер күн сәулесі мен жергілікті қызудырудың әсерінен қорғалады.

      331. Цистерналар мен бөшкелердісұйытылған газдармен толтыру көлемі өлшеумен немесе бақылаудың басқа сенімді тәсілімен анықталады.

      332. Егер цистерналар мен бөшкелерді толтыру кезінде газдың шығуы анықталса, толтыру тоқтатылады, цистерналар мен бөшкелер газдан босатылады; толтыру тек бар ақауларды түзеткеннен кейін ғана қалпына келтіріледі.

      333. Цистерналар мен бөшкелерді газбен толтырудан кейін вентилдердің бүйіріндегі штуцерлерге бұқтырмалар орнатылады, ал цистерналардың арматурасы сақтандыру қалпағымен жабылып, мөрлеп бекітіледі.

      334. Цистерналар мен бөшкелерді босату технологиялық регламент бойынша жүзеге асырылады.

9-тарау. Баллондар

      Ескерту. 9-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 06.05.2022 № 148 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      335. Баллондар дайындаушының нормативтік-техникалық құжаттама бойынша дайындалады.

      336. Жаңа құрастырмадағы баллондар немесе бұрын қолданылмаған материалдардан дайындалған баллондар, баллондарды бұзуға дейін жеткізуді қарастыратын арнайы бағдарлама бойынша сыналады, және де 20^оС кезіндегі металдың уақытша қарсылығының минималды мәні бойынша беріктігінің қоры қабырғаның коррозияға қарсы қоспасыз қалыңдығының ең аз есебімен 2,6 кем болмайды.

      337. Сығылған, сұйытылған және ерітілген газдарға арналған сыйымдылығы 100 л асатын баллондар қысым бойынша жұмыс істейтін ыдыстар үшін бекітілген үлгі бойынша паспортпен жабдықталады.

      338. Баллондардың жанарғы мойнының саңылауына немесе жанарғы мойны жоқ арнайы баллондарда шығын-толтырғыш штуцерлеріне тығыздап бұрап кіргізілген вентилдері болады

      339. "Еңбек қауіпсіздігі стандарттарының жүйесі. Зиянды заттар. Қауіпсіздік сыныптамасы және бойынша жалпы талаптар" МЕМСТ 12.1.007-76 бойынша қауіптіліктің 1 және 2 класындағы жарылыс қауіпті жанғыш заттарға, зиянды заттарға арналған баллондардың әрбір вентилі бүйірлі жалғастыққа оралатын бітеуішпен жабдықталады.

      340. Оттегіне арналған баллондардың вентилдері оттегі ортасында тұтанбайтын нығыздаушы материалдарды қолдана отырып бұрап кіргізіледі.

      341. Әр баллонның жоғарғы сфералық бөлігіне анық көрінетін келесі деректер түсіріледі:

      1) дайындаушының тауарлық белгісі;

      2) баллонның номері;

      3) бос баллонның нақты салмағы (кг): қоса алғанда сыйымдылығы 12 л дейін болатын баллондар үшін-0,1 кг дейін дәлдікпен; қоса алғанда 12-ден жоғары 55 л дейін болатын баллондар үшін-0,2 кг дейін дәлдікпен;сыйымдылығы 55 л асатын баллондардың салмағы нормативтік-техникалық қүжаттамада көрсетіледі;

      4) дайындалған уақыты (айы, жылы) және келесі куәландырудың жылы;

      5) жұмыстық қысымы Р, МПа (кғс/см²);

      6) сынама гидравликалық қысым Рпр, МПа (кғс/см²);

      7) баллондардың сыйымдылығы, л: қоса алғанда сыйымдылығы 12 л дейін болатын баллондар үшін-номиналды; қоса алғанда 12-ден жоғары 55 лдейін болатын баллондар үшін-0,3 лдейін дәлдікпен нақты; сыйымдылығы 55 ласатын баллондар үшін-дайындаудың нормативтік-техникалық құжаттамасына сәйкес;

      8) дайындаушының диаметрі 10 мм дөңгелек пішіндегі сапа қызметінің таңбасы (сыйымдылығы 55 л жоғары стандартты баллондардан басқа);

      9) сыйымдылығы 55 лжоғары баллондар үшін стандарттыңномері.

      342. Баллондардағы белгілердің биіктігі 6 мм кем емес, ал сыйымдылығы 55 л – 8 мм кем емес.

      343. Ацетилендерге арналған баллондардан басқа, баллондардың салмағы жүргізілген бояудың, егер бұл құрастырмасымен көзделген болса қалпаққа және байпаққа арналған сақинаның салмағын ескере отырып, бірақ вентиль мен қалпақтың салмағынсыз көрсетіледі.

      344. Сыйымдылығы 5 л дейін немесе қабырғасының қалыңдығы 5 мм кем баллондар үшін құжаттық деректері баллонға дәнекерленген пластинаға түсіріледі немесе эмальды немесе майлы бояумен жазылады.

      345. Баллондардың сыртқы беті осы Қағидалардың 31-қосымшасына сәйкес боялады. Жаңадан дайындалған баллондарды бояу және жазулар жазуды дайындаушы, ал одан әрі толтыру станциялары жүргізеді.

      346. Ерітілген ацетиленге арналған баллондар ұсақ саңылаулы массаның және стандарттар бойынша еріткіштің сәйкесінше мөлшерімен толықтырылады. Ұсақ саңылаулы массаның сапасы мен баллондарды дұрыс толтырылуын бақылауды баллонды ұсақ саңылаулы массамен толтыратын ұйым атқарады. Еріткіштің сапасы мен оның аз мөлшерде құйылуын бақылауды баллонды еріткішпен толтыратын ұйым атқарады.

      347. Баллондарды ұсақ саңылаулы массамен және еріткішпен толтырғаннан кейін оның мойнына ыдыстың салмағы түсіріледі (баллонның қалпақсыз, бірақ ұсақ саңылаулы масса және еріткішпен, байпақ, сақина және вентилмен бірге салмағы).

      348. Баллондарды куәландыру толтыру станцияларымен және сынақ орындарымен оларда келесілер болған кезде жүргізіледі:

      1) куәландыруды сапалы жүргізуді қамтамасыз ететін өндірістік жайлары, сондай-ақ техникалық құралдары;

      2) сәйкесінше дайындыққа ие мамандардың қатарынан куәландырудың жүргізілуін бақылайтын тұлғаларды тағайындау туралы ұйымдағы бұйрық;

      3) баллондарды техникалық куәландыруды жүргізу бойынша технологиялық регламент.

      Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласегадағы үәкілетті органның аумақтық бөлімшелерінде мекемеге берілген тиісті қарып белгісі тіркеледі.

      349. Дайындау сапасын тексеру, дайындалған баллондарды куәландыру және қабылдау баллондардың жобалық-құрылымдық құжаттардың талаптарына сәйкес дайындаушының сапа қызметімен жүргізіледі. Сынама қысымның көлемі және баллондарды сынама қысымның астында ұстаудың уақыты дайындаушымен стандартты баллондар үшін мемлекеттік стандарттар бойынша, ал стандартты еместер үшін-ЖҚҚ бойынша белгіленеді, және де сынама қысым жұмыстық қысымның бір жарым есесінен кем болмайтын қысымға ие.

      350. Ағымдылық шегіне уақытша қарсылығының қатынасы 2 артық материалдан дайындалған баллондар үшін сынама қысым жұмыстық қысымның 1,25 дейін төмендейді.

      351. Ацетиленге арналған баллондардан басқа, дайындаушы ұйымдағы баллондар гидравликалық қысымнан кейін жұмыстық қысымға тең қысыммен пневматикалық қысымнан да өткізіледі. Пневматикалық қысым кезінде баллондар суы бар ваннаға батырылады. Ацетиленге арналған баллондар баллондарды ұсақ саңылаулы массамен толтыратын ұйымдарда пневматикалық қысымнан өткізіледі.

      352. Жаңа құрастырмадағы баллондар немесе бұрын қолданылмаған материалдардан дайындалған баллондар, баллондарды бұзуға дейін жеткізуді қарастыратын арнайы бағдарлама бойынша сыналады, және де 20^оС кезіндегі металдың уақытша қарсылығының минималды мәні бойынша беріктігінің қоры қабырғаның коррозияға қарсы қоспасыз қалыңдығының ең аз есебімен 2,6 кем болмайды.

      353. Дайындалған баллондарды куәландыру нәтижелері дайындаушының сапа қызметімен ведомостьке енгізіледі, онда келесі деректер көрсетіледі:

      1) баллонның номері;

      2) баллонды дайындаған (сынаған) және келесі куәландырудың уақыты (айы және жылы);

      3) баллонның салмағы, кг;

      4) баллонның сыйымдылығы, л;

      5) жұмыс қысымы, МПа (кғс/см²);

      6) сынама қысым, МПа (кгс/см²);

      354. Ацетиленге арналған баллондардан басқа, баллондардыкуәландыруға жататындар:

      1) ішкі және сыртқы беттерін қарап тексеру;

      2) салмағын және сыйымдылығын тексеру;

      3) гидравликалық сынау.

      Қоса алғанда 12 лдейін және 55 л жоғары болатын жіксіз баллондардың салмағы мен сыйымдылығын, сондай-ақ сыйымдылығына қарамастан дәнекерлі баллондарды тексеружүргізілмейді.

      355. Сыртқы және ішкі қарап тексерулердің нәтижелері бойынша баллондарды жарамсызға шығару дайындауды нормативтік-техникалық құжаттамакға сәйкес жүргізіледі.

      356. Осы Қағидалардың 352-тармағымен көзделген деректердің барлығы жазылмаған баллондарды пайдалануға рұқсат берілмейді.

      357. Жанарғы мойындағы немесе байпақтағы босаған сақинаны бекіту немесе алмастыру баллонды куәландыруға дейін орындалады.

      358. Сыйымдылығы 12 л 55 л дейін жіксіз стандартты баллондар салмағы 7,5% -10% және одан да көп азайғанкезде, сондай-ақ олардың сыйымдылығы 1,5-2% аса көбейген кезінде. Масса 10 – 13,5% азайған кезде немесе олардың сыйымдылығы 2-2,5% баллондар қысымға ауысады, орнатылғандарға қарсы төмендеу 50%.

      359. Масса 13,5 - 16% азайғанда немесе олардың сыйымдылығының өсуі қысымы 2,5 - 3%( 6кғс/см²). Массаның 16% төмендеуі немесе сыйымдылығы 3% дейін өссе баллон жарамсыз деп танылады.

      360. Азайтылған қысымға арналған баллондарды, жұмыстық қысымы осы баллондар үшін рұқсат берілгеннен аспайтын газдармен толтыруға пайдаланады, және де оларға жазылады: салмағы; жұмыстық қысымы P, МПа (кгс/см²); сынама қысымы P_пр, МПа (кгс/см²); жүргізілген және келесі куәландырудың уақыты және сынау орнының таңбасы.

      361. Баллонның номерінен, дайындаушының тауарлық белгісінен және дайындалған уақытынан басқа, баллонға бұрын түсірілген мәліметтер өшіріледі. Баллондар сәйкесті түске боялады.

      362. Куәландыру жүргізілген ұйымның нәтижелері қанағаттанарлық болған кезде баллонға диаметрі 12 мм болатын дөңгелек пішіндегі таңбаны, өткізілген және келесі куәландырудың уақытын (таңбамен бір жолда) түсіреді. Таңбада баллондарға куәландыру жүргізілген ұйымның уәкілетті органның аумақтық бөлімшесі жүргізілген шартты белгісі болады.Сыйымдылығы 100 л асатын баллондарды техникалық куәландырудың нәтижелері баллондардың құжатына енгізіледі. Бұндай жағдайда баллондарға таңба қойылмайды.

      363. Ацетиленге арналған баллондардан басқа, баллондарды куәландыру нәтижелері баллондарға куәландыруды жүргізген тұлғамен сынақ журналына жазылады, атап айтқанда, келесі бағаналары бар:

      1) дайындаушының тауарлық белгісі;

      2) баллонның номері;

      3) баллонды дайындаудың уақыты (айы, жылы);

      4) өткізілген және келесі куәландырудың уақыты;

      5) баллонға жазылған салмағы, кг;

      6) баллонның куәландыру кезінде белгіленген салмағы, кг;

      7) баллонға жазылған баллонның сыйымдылығы, л;

      8) баллонның куәландыру кезінде анықталған сыйымдылығы, л;

      9) жұмыстық қысымы P, МПа (кғс/см²);

      10) баллонның жарамдылығы туралы белгі;

      11) баллонға куәландыруды жүргізген тұлғаның қолы.

      364. Ацетиленге арналған баллондарды куәландыру ацетиленді толтыру станцияларында 5 жылда бір реттен кем болмайтындай етіп жүргізіледі және келесілерден тұрады:

      1) сыртқы бетін қарап тексеру;

      2) ұсақсаңылаулы массаны тексеру;

      3) пневматикалық сынау.

      365. Ацетиленге арналған баллондардағы ұсақсаңылаулы массаның жай-күйі толтыру станцияларында24 айдан кешіктірмей тексеріледі.

      366. Ұсақсаңылаулы массаның жай-күйі қанағаттанарлық болған кезде әрбір баллонға түсіріледі:

      1) ұсақсаңылаулы массаны тексерудің жылы және айы;

      2) толтыру станциясының таңбасы;

      3) ұсақсаңылаулы массаның тексерілгенін куәландыратын ("Пм" деген әріп жазылған диаметрі12 ммтаңба).

      367. Ұсақсаңылаулы масса толтырылған ацетиленге арналған баллондар куәландыру кезінде 3,5 МПа (35 кгс/см²) қысымның астындағы азотпен сыналады.Баллондарды сынау үшін қолданылатын азоттың тазалығы көлемі бойынша 97% кем емес.

      368. Ацетиленге арналған баллондарды куәландырудың нәтижелері сынақ журналынажазылады, атап айтқанда, келесібағаналары бар:

      1) дайындаушының тауарлық белгісі;

      2) баллонның номері;

      3) баллонды дайындаудың уақыты (айы, жылы);

      369. Баллондарды пайдалануды, сақтау және тасымалдауды технологиялық регламентке сәйкес жүргізеді.

      370. Баллондарға қызмет көрсетуге Заң талаптарына сәйкес емтихан тапсырған оқудан өткен тұлғаларға рұқсат етіледі.

      371. Газы бар баллондар арнайы жайларда да, сондай-ақ ашық ауада да сақталады, соңғы жағдайда олар жауын-шашыннан және күн сәулесінен қорғалады.

      372. Баллондарды бір жайда оттегілі және жанғыш газдармен қоймалық сақтауға рұқсат берілмейді.

      373. Жайларда орнатылатын газы бар баллондар жылу радиаторларынан және басқа да жылытқыш құралдардан1 мкем болмайтын және ашық отты жылу көздерінен 5 м кем болмайтын қашықтыққа орналасады.

      374. Баллондарды пайдаланған кезде олардағы газды толық жұмсауға рұқсат берілмейді. Баллондағы газдың қалдық қысымы 0,05 МПа (0,5 кгс/см²) кем емес.

      375. Баллондардан газдарын жұмыстық қысымы аз ыдыстарға шығаруды осы газға арналған және сәйкесінше түске боялған редуктор арқылы жүргізеді.

      376.Редуктордың төмен қысымдағы камерасында манометр және газды өткізетін ыдыстағы сәйкесінше рұқсат берілген қысымға реттелген серіппелі сақтандыру клапаны болады.

      377. Вентилдеріндегі ақауларына байланысты тұтыну орнындагазды баллондардан шығару мүмкін болмаған кезде олар толтыру станциясына қайтарылады. Бұндай баллондардан толтыру станциясында газды шығару технологиялық регламентке сәйкес жүргізіледі.

      378. Баллондарға сығылған, сұйытылған және ерітілген газ толтыруды жүзеге асыратын толтыру станциялары баллондарды толтыру журналын жүргізеді, онда көрсетілетіндер:

      1) толтырудың уақыты;

      2) баллонның номері;

      3) куәландырудың уақыты;

      4) газдың (сұйытылған) баллондағы салмағы;

      5) баллонды толтырған тұлғаның қолы.

      379. Егер станциялардың бірінде баллондарды әртүрлі газдармен толтыру жүзеге асырылса, онда әр газ бойынша жеке толтыру журналы жүргізіледі.

      380. Баллондарды газдармен толтыру технологиялық регламент бойынша, газдың қасиеттерін, жергілікті жағдайларды есепке ала отырып жүргізіледі.

      381. Баллондарды сұйытылған газдармен толтыру осы Қағидаларға 9-қосымшада көрсетілген стандарттарға сәйкес жүзеге асырылады.

      Осы Қағидаларға 9-қосымшада газдар болмаған жағдайда баллондарды толтыру толтыру станциясының технологиялық регламентіне сәйкес жүзеге асырылады.

      382. Газ толтырылатын баллондар толтыру рампасына берік бекітіледі және нығыз отырғызылады.

      383. Келесі жағдайлар орын алған баллондарды газбен толтыруға рұқсат берілмейді:

      1) белгіленген куәландырудың мерзімі аяқталғанда;

      2) ұсақ сақтаулы массаны тексерудің мерзімі аяқталғанда;

      3) баллонның корпусы зақымданғанда;

      4) вентилдер ақаулы болғанда;

      5) тиісті түрдегі бояуы немесе жазбалары болмағанда;

      6) газдың артық қысымының болмауы;

      7) белгіленген таңбаларыболмағанда.

      384. Баллондардытолтыру газдарда артық газдардың қысымы болмағанда оларды алдын ала тексергенне кейін технологиялық регламентке сәйкес жүргізіледі.

      385. Баллондарға байпақтарды отырғызуға газды шығарғаннан кейін, вентилдерді желдендіргеннен кейін және баллондарды газсыздандырғаннан кейін рұқсат беріледі.

      386. Вентиль оны бөлшектеумен байланысты жөндеуден кейін жұмыстық қысымда тығыздығына тексеріледі.

      387. Баллондарға байпақтарды отырғызуға, олардың мойындарында сақиналарды қысуға рұқсат етпейді

      388. Баллондарды тасымалдауды және сақтауды бұрап бекітілген қалпақтарымен жүргізеді.

      389. Толтырылған балондарды тазалауға және бояуға, олардың моиындарындағы сақиналарды қысуға болмайды.

      390. Толтырылған баллондарды оларды тұтынушыларға бергенге дейін сақтандыру қалпақтарынсыз сақтауға рұқсат беріледі.

      391. Газды толтыру және тұтыну пунктерінде баллондарды ауыстыру бұл үшін тағайындалған арбаларда немесе басқа құрылғылар көмегімен жүргізіледі.

10-тарау. Қазандар құрылысы

      Ескерту. 10-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 06.05.2022 № 148 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-параграф. Жалпы ережелер

      392. Егер қазанды қарау кезінде блоктар монтаждау барысында соққыға ұшырағандығы туралы күман тудыратын айналдыра қалаудың бұзылуы анықталса, онда айналдыра қалау құбыр жағдайын тексеру пайдаланылмалы металлды бақылау жәнезақымдалуларды жою үшін бөліктеп ашылады.

      393. Қазандарды гидравликалық сынау сыртқы және ішкі қараудың қанағаттанарлық нәтижелері кезінде ғана жүргізіледі.

      394. Қазанның, буды қыздырғыштың және экономайзердің құрылысы мен гидравликалық сызбасы қысыммен болатын элементтердің қабырғаларына суытуды қамтамасыз ету қажет.

      395. Қазанның, буды қыздырғыштың және экономайзер элементтері қабырғаларының температурасы төзімділікке есептеулерде қабылданған өлшемнен жоғары болмауы қажет.

      396. Экономайзерден жұмыс ортасын бұрып әкететін газ жолдарында орналасқан құбырлардың сырт пішіні оларда бу қапшықтары мен тығындарының түзілу мүмкіндігін болдырмауы қажет.

      397. Қазанның құрылысы қыздыру кезінде және қалыпты жұмыс режимінде оның элементтерін бірқалыпты қыздыру мүмкіндігін, қазанның жекелеген элементтерінің еркін жылулық кеңейтілу мүмкіндігін қамтамасыз етеді.

      398. Жылулық кеңейтілу кезінде қазандар элементтерінің ауысуын бақылау үшін ауысу көрсеткіштері (қада белгілер) орнатылады. Қада белгілерді орнату орындары қазанның жобалау-қөұрылымдық құжаттамаларында көрсетіледі.

      399. Төзімділікке есептеу кезінде еркін жылулық кеңейтілуді қамтамасыз ету мүмкін болмаған кезде сәйкес қосымша кернеулер ескеріледі. Бұл жағдайда қада белгілерді орнату қажет етілмейді.

      400. Қазанның табиғи айналымына енгізілген бойлер (барабаннан тыс орналасқан) құбырлардың еркін жылулық кеңейтілу мүмкіндігін жіберетін, оны қазанмен жалғайтын және бойлердегі гидравликалық соққылар өтеміне есептелген аспаларда (тіреулерде) бекітіледі.

      401. Жоғары температурамен қазандықтардың және құбыр өткізгіш элементтерінің телімдері қызмет көрсететін персоналдардың жақындауы кезде жылу оқшаулағышпен оралады сыртқы қабаттың температурасы 45⁰С кем емес температураны қамтамасыз етеді.

      402. Қазан құрылысы қазанды сумен толтырғанда және жібергенде кезде ауа тығындары түзілуі мүмкін қысымда болатын барлық элементтерден ауаны жою мүмкіндігін қамтамасыз етеді.

      403. Қоректік суді қосу, химикаттарды қазанға беру және рециркуляция құбырларын қосу, барабандағы қоректік суды үлестіру құрылғысы қазан элементтері қабырғасының жергілікті сууын болдырмайды, бұл үшін қорғаныс құрылғылары қарастырылады.

      404. Қорғаныс құрылғыларсыз қазан құрылысына жол беріледі, егер де бұл төзімділікке есептеулермен негізделсе.

      405. Газ жолдары құрылғысы газдың жарылыс қауіпті жиналу мүмкіндігін болдырмайды, газ жолдарын жану өнімдері шөгінділерінен тазалау үшін жағдайларды қамтамасыз етеді.

      406. Мембраналы қабырғалармен газ өткізбейтін қазандар құрылысы "тарсылдаудан" қысымның қысқа уақытқа жоғарылау, сонымен қатарқазан оттығында ажырау мүмкіндігін ескеруі тиіс.

2-параграф. Су деңгейінің жағдайы

      407. Газ құбырлы (ыстық құбырлы) қазандардағы төменгі рұқсат етілген су деңгейі қазанның қызу бетінің жоғарғы нүктесінен кемінде 100 мм жоғары болуы қажет.

      408. Төзімділікке есептеу кезінде еркін жылулық кеңейтілуді қамтамасыз ету мүмкін болмаған кезде сәйкес қосымша кернеулер ескеріледі. Бұл жағдайда қада белгілерді орнату қажет етілмейді.

      409. Су құбырлы қазандар барабандарындағы төменгі рұқсат етілген су деңгейі жіберілетін құбырларға судың келуі жағдайынан белгіленеді.

      410. Бу қазандарындағы жоғарғы рұқсат етілген су деңгейі судың бу қыздырғышқа немесе бу құбырына түсуін алдын алу жағдайынан қазан жобасын әзірлеушімен белгіленеді.

3-параграф. Тар жолдар, кішкене люктер, қақпақтар және от есіктері

      411. Барабандар мен коллекторларды қарау және тазалау үшін тар жолдар мен кішкене люктер қолданылады.

      412. Барабандарда тар жолдар дөңгелек, эллипстік немесе сопақша пішінде: дөңгелек тар жолдың диаметрі кемінде 400 мм, ал эллипстік немесе сопақша тар жол осьтерінің өлшемі кемінде 300 х 400 мм.

      413. Салмағы 30 кг астам тар жол қақпағы ашу және жабуды жеңілдету үшін құрылгымен жарақталады.

      414. Ішкі диаметрі 150 мм астам коллекторларда ішкі бетті қарау және тазалау үшін жарықта кемінде 80 мм ең кіші өлшеммен эллипстік немесе дөңгелек пішінді саңылаулар (кішкене люктер) қарастырылады. Аталған кішкене люктер орнына қарау (тазалау) кезінде кесіп алынатын дәнекерленген түбімен бекітілген дөңгелек қималы дәнекерленген штуцерлерді қолдануға болады. Штуңерлердің саны және орналасуы жобаны әзірлеу кезінде белгіленеді. Егер де коллекторларға оларды кескеннен кейін де коллектордың ішкі кеңістігін қарауға қол жетімді болатындай орналасқан сыртқы диаметрі кемінде 50 мм құбырлар жалғанған болса, кішкене люктер мен штуцерлер қарастырылмайды.Бұл жұмысты орындау бойынша нақты нұсқаулар қазанды монтаждау және пайдалану бойынша дайындаушы нұсқаулығында қамтылады.

      415. Оттықтар мен газ жолдары қабырғаларында жануды және қызу бетінің күйін, айнала қалауды, барабандар мен коллекторлардың жылытылатын бөліктерінің оқшаулауын бақылау мүмкіндігін қамтамасыз ететін тар тесіктер мен қарау тесіктері қарастырылады.

      416. Өлшемі кемінде 400 х 450 мм тік бұрышты тар тесіктер, диаметрі кемінде 450 мм дөңгелек тар тесіктер оның элементтерінің бетін қарау үшін қазан ішіне кіру мүмкіндігін қамтамасыз етеді (ыстық құбырлы және газ құбырлы қазандарды есепке алмағанда).

      417. Тар тесіктер ретінде от есіктерін және жану құрылғыларының амбразураларын, олардың өлшемі кемінде осы 416 тармақта көрсетілгендей болатын жағдайда, пайдалануға болады.

      418. Тар тесіктердің, кішкене люктердің және қарау тесіктерінің есіктері мен қақпақтары өздігінен ашылу мүмкіндігін болдырмайды.

      419. Оттықта артық газ қысымы бар қазандарда, газ жолдарында кішкене люктер оларды ашу кезінде газдың шығуының сыртқа атылуын болдырмайтын құрылғылармен жарақталады

4-параграф. Оттықтар мен газ жолдарының сақтандыру құрылғылары

      420. Отынды камералық жағу (шаң түріндегі, газ тәрізді, сұйық) немесе шымтезекті, үгіндіні, жоңқа немесе басқа да ұсақ өндірістік қалдықтарды қоса алғандағы өнімділікпен жағу үшін шахталық оттықпен қазандар жарылыстан сақтандыру құрылғыларымен жарақталуы қажет.

      421. Жарылыстан сақтандыру құрылғыларын адамдарды жарақаттамайтындай орналастырады және орнатады. Жарылыстан сақтандыру құрылғыларының өту қимасының құрылысы, саны, орналасуы және өлшемдері қазан жобалау-құрылымдық құжатымен анықталады.

      422. Жарылғыш сақтандыру құрылғыларын, егер де есептеумен негізделген болса, оттықтарда және қазандардың газ жолдарында орнатпауға болады. Есептеуді жүргізу жазбасы қазанның паспортына енгізіледі.

      423. Қазанға-кәдеге жаратушыға қорытындылаушы технологиялық сызықта қазан-кәдеге жаратусыз пайдалану мүмкіндігімен негізгі технологиялық сызықтан қазанды ажыратушы құрылғы қарастырылған.

      424. Егер де технологиялық агрегатты пайдалану режимі қазанды тоқтатуға және қазандарға техникалық куәландыру немесе жөндеу жүргізу бойынша осы Қағидалар талаптарын орындауға мүмкіндік берсе, бұл ажыратушы құрылғыны орнатпауға болады.

5-параграф. Шойын экономайзерлер

      425. Шойын экономайзерлерді қосу сызбалары монтаждау және пайдалану бойынша дайындаушы талаптарына сәйкес келеді.

      426. Шойын экономайзерден шыға берістегі су температурасы бу қазанындағы қаныққан бу температурасынан немесе су жылыту қазанында судың бар жұмыс қысымы кезінде бу түзілу температурасынан кемінде 20^оС төмен болады.

6-параграф. Түбі және құбырлық торлар

      427. Түптер шығыңқы жарты шар немесе эллипстік қолданылады. Су құбырлы қазан коллекторлары үшін ішкі диаметрі 600 мм аспайтын тегіс түптерді қолдануға болады Егер де коллектор ресурсы төзімділікке тексеру есебімен негізделген болса, бұл шектеу міндетті болып табылмайды.

      428. Түптер бір табақтан дайындалады.

      429. Екі табақтан түптер жасауға болады, алайда табақтар дайындауға дейін дәнекерленеді және дәнекерленген тігіс түпті дайындағаннан кейін барлық ұзындығы бойынша радиографиялық немесе ультрадыбыстық бақылаудан өтеді.

      430. Құбыр торларын іргелес дәнекерленген тігістер арасындағы ара қашықтық кемінде 5-еселік қабырға қалыңдығындай болатын және дәнекерленген тігістер барлық ұзындығы бойынша УДБ немесе радиографиядан өтетіндей жағдайларда екі және одан көп табақтардан дайындауға болады.

      431. Ішкі жағы бойынша жырашығы бар немесе механикалық жонып өңделген цилиндр бөлігі бар тегіс түптер тұтастығына тексерілген шыңдалғыдан дайындалады.

      432. 100-пайыздық дайындама бақылауы немесе ультрадыбыстық, болмаса басқа да бірдей әдіспен дайындалған түп жағдайында 4 МПа (40 кгс/см²) дейін жұмыс қысымына және 450^оС дейін орта температурасына табақтық прокатты қолдануға болады.

      433. Көмкерілген эллипстік, торосфералық және тегіс түптердің цилиндрлік бүйірі болады.

      434. Сыртқы диаметрі 80 мм аспайтын тегіс және шығыңқы түптерді дөңгелек прокат дайындамасынан механикалық өңдеу арқылы дайындауға болады.

7-параграф. Дәнекерленген қосылыстар, дәнекерленген жапсарлардың және тігістердің орналасуы

      435. Жапсарласқан, толық балқытылған дәнекерленген тігістер.

      436. Бұрыштық дәнекерлеу қосылыстарын тұтастай ультрадыбыстық немесе радиографиялық бақылау жағдайында қолдануға болады.

      437. Құбырлардың, ішкі диаметрі 100 мм аспайтын штуңерлердің, тегіс ернемектердің (олардың диаметріне тәуелсіз) және саңылауларды бекіту элементтерінің газ құбырлы қазандары корпустарына және су құбырлы қазандар барабандарына, коллекторларға пісіру үшін радиография немесе ультрадыбыспен бақылаусыз құрылымдық саңылаумен бұрыштық тігістерді қолдануға болады.

      438. Шартты өтуі 16 мм кем құбырлар қосылыстарының сыртқы муфталарын пісіру үшін, қаптамаларды және қағанақтарды пісіру үшін соққы айқасқан қосылыстарды қолдануға болады.

      439. Түрлі номиналды қалыңдықты бөлшектердің жапсарлы дәнекерленген қосылыстарында әрбірінің еңіс бұрышы ауысу бетінен 15⁰ аспайтын қабырғасы аса қалың бөлшектерді біртіндеп жұқарту жолымен бір бөлшектен екіншісіне бірқалыпты ауысу қамтамасыз етіледі.

      440. Егер де қосылыс сенімділігі есептелген ресурсты анықтаумен беріктікке негізделген болса, ауысу беті еңісі бұрышын 30 градусқа дейін ұлғайтуға болады.

      441. Дәнекерленген элементтердің номиналды қалыңдығында қабырғалар жұқа элемент қабырғасы қалыңдығынан 30% кем, алайда 5 мм астам айырмашылық кезінде аталған бірқалыпты ауысуды тігіс бетінің еңісті орналасуы есебінен жиектердің ашылу жағынан жүзеге асыруға болады.

      Түрлі беріктік қасиеттері бар қалыңдығы әр түрлі элементтердің жапсарлы қосылыстарына, мысалы, құйылған элементтердің құбырлармен қосылыстарына, табақтан немесе шыңдалғылардан дайындалған бөлшектерге, созу немесе отырумен иілу әдістерімен дайындалған қатты иілген иіндермен құбырлардың қосылыстарына анықталады.

      442. Дәнекерленген тігістер құрылымы және орналасуы мыналарды қамтамасыз етеді:

      1) жобалау-құрылымдық құжаттамада белгіленген дәнекерлеу бойынша барлық талаптарды сақтаумен дәнекерлеу қосылыстарын орындау мүмкіндігі;

      2) жергілікті термиялық өңдеу жағдайында жылыту құрылғыларын еркін орналастыру;

      3) бұлар үшін қарастырылған әдістермен дәнекерленген қосылыстар сапасын бақылау жүргізу қол жетімдігі;

      4) кейіннен термоөңдеумен және бақылаумен дәнекерленген қосылыстарды жөндеу жүргізу мүмкіндігі, егер де олар жобалау-құрылымдық құжаттамада қарастырылған болса.

      443. Жапсарлы дәнекерленген қосылыстардың қиылысуына жол берілмейді. Дәнекерленген тігіс шегінен параллель немесе бұрышымен шығатын дәнкерленген тігістер осьтерінің жылжуы ең қалың табақтың кемінде 3-еселік қалыңдығындай, алайда кемінде 100 мм.

      Осы тармақ талабы қабырғасының номиналды қалыңдығы 30 мм дейін қоса алғанда бөлшектің жапсарлы дәнекерленген қосылыстары үшін, мынадай шарттарды бір уақытта сақтау кезінде түрлі номиналды қалыңдықты бөлшектерден алдын ала пісірілген жинау бөлшектері үшін міндетті болып табылмайды:

      1) дәнекерлеу қосылыстары автоматты дәнекерлеумен орындалған;

      2) дәнекерлеу тігістерінің қиылысу орындары ультрадыбыстық және радиографиялық бақылаудан өтеді.

      444. Егер дәнекерленген қосылыста саңылау болса, онда дәнекерленген тігістер осьтерінің қиылысу нүктесінен саңылаудың ең жақын шеті кемінде кв. түбір

      445. Іргелес түйіндеспейтін жапсарлы дәнекерленген қосылыстардың (көлденең, бойлай, меридиональды, хордалылар, дөңгелек және басқалары) тігістері осьтері арасындағы минималды ара қашықтық дәнекерленетін бөлшектердің номиналды қалыңдығынан кем емес, алайда қабырға қалыңдығы 8 мм астам болған кезде кемінде 100 мм және қабырға қалыңдығы 8 мм кезінде кемінде 50 мм және кем болмауы керек.

      446. Жапсарлы дәнекерленген тігіс осінен шығыңқы түптің дөңгелену басына дейін немесе басқа сұрыпталған элементке дейін цилиндрлік борт ұзындығы түп жағынан түпті пісірудің дәнекерленген тігісін ультрадыбыстық бақылау мүмкіндігін қамтамасыз етеді.

      447. Қазандардың дәнекерленген қосылыстары тіреулермен түйіспейді. Тіреулер дәнекерленген қосылыстар үстінен (астынан) орналасқан кезде тіреуден тігіске дейінгі ара қашықтық пайдалану барысында дәнекерленген қосылыс күйін бақылау үшін жеткілікті.

      448. Егер кемінде кв. түбір

      449. Тіреулермен дәнекерленген қосылыстардың қиылысу және түйісу орындарын жабуға болмайды.

      450. Жапсарлы дәнекерленген қосылыс тігісі шетінен жаншып қақтау астынан немесе құбырларды пісіруге саңылау осіне дейінгі ара қашықтық саңылау диаметрінің кемінде 0,9 болуы тиіс. Жапсарлы дәнекерленген қосылыстарда және олардан саңылау диаметрінен 0,9 кем ара қашықтықта құбырларды немесе штуцерлерді пісіру үшін саңылауларды орналастыруды мынадай жағдайларда орындау кезінде жол беріледі:

      1) саңылауларды жонып тегістегенге дейін дәнекерленген қосылыстар кемінде кв.түбірмен

      2) пайдаланудың есептелген ресурсы беріктікке тексеру есептеумен негізделген.

      451. Бойлай тігісте орналасқан саңылаулар жиектері арасындағы ара қышықтық кемінде 2 кв. түбір

      452. Құбырларды жаншып қақтауға саңылауларды ЖҚҚ сәйкес жапсарлы дәнекерленген қосылыстарда орналастыруға болады.

      453. Шентемірлер мен шығыңқы түптердегі екі іргелес саңылау орталықтары арасындағы ара қышықтық сыртқы беті бойынша саңылау диаметрінің кемінде 1,4 немесе саңылау диаметрлерінің жарты сомасы 1,4, егер диаметрлер әр түрлі болса.

      454. Саңылаулар бір бойлай немесе көлденең қатарға орналасқан кезде аталған ара қашықтықты 1,3 диаметрге дейін азайтуға болады. Бұл қатарда құбыр коллекторы бетін пісірумен және олардың арасына барлық ұзындығы бойынша панель коллекторымен түйісетін қондырма (плавниктерді) пісірумен қою газ мембраналы панельді орнату кезінде саңылаулар арасындағы ара қашықтықты 1,2 саңылау диаметріне дейін азайтуға болады.

8-параграф. Қисық сызықты элементтер

      455. Таңбаланған дәнекерленген иіндерді бір көлденең дәнекерленген тігіспен немесе бір, болмаса екі диаметрлік орналасқан бойлай дәнекерленген тігістермен тігістің барлық ұзындығы бойынша радиографиялық немесе ультрадыбыстық бақылау жүргізу жағдайында пайдалануға болады.

      456. Сыртқы және ішкі жақтарындағы қабырға қалыңдығы, иіннің көлденең қимасының сопақтығы өнімге нормативтік-техникалық құжаттамада белгіленген рұқсат етілген мәндерден шықпайды.

      457. Қисықтығы иіннің ішкі жағы бойынша қатпарлар (гофр) есебінен түзілетін иіндерді қолдануға болмайды.

      458. Дәнекерленген секторлық иіндерді құбырлар үшін қолдануға 4МПа(40 кгс /см²); болады. Сектор бұрышы 22,5⁰ аспайды. Иіннің ішкі жағы бойынша іргелес дәнекерленген тігістер арасындағы ара қашықтық бұл тігістерді сыртқы беті бойынша екі жағынан бақылау мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Жылу желілерінің секторлық иіндерін дайындау үшін бұрмалы тігісті құбырлар қолданылмайды.

9-параграф. Жаншып қақталған қосылыстар

      459. Қол немесе механикаландырылған жаншып қақтауды қолданумен, жаншып қақталатын құбыр ішінде жарылысты қолданумен орындалған жаншып қақталған қосылыстар пайдалану жағдайларында жаншып қақтау орнында 400⁰С аспайтын құбыр қабырғасының температурасы кезінде сыртқы диаметрі 102 мм аспайтын құбырлар үшін қолданылады.

      460. Бұл шектеулер кезінде жаншып қақталған қосылыстарды жаншып қақтауға дейін немесе кейін құбырды күйдірумен пайдалануға болады.

      461. Жаншып қақталған қосылыстарды пайдалану кезінде шентемір немесе құбыр торы қабырғасының номиналды қалыңдығы кемінде 13 мм болуы керек.

      462. Жаншып қақталған қосылыстар құрылымы (жонып өңдеу және домалатумен алынған бір немесе бірнеше жырашықтармен, жырашықтарсыз, қоңырауды жиектеумен және жиектеусіз) өнімге нормативтік-техникалық құжаттамаға сәйкес келеді.

      463. Саңылаудың рұқсат етілген сопақтығы, құбырдың шығыңқы бөлігінің биіктігі немесе тереңдеу өлшемі, қоңырауды жиектеу бұрышы өнімге құжаттамаға сәйкес келеді.

      464. Қоңырау жиегіндегі жарықшақтар мен тесіктерге 10⁰жол берілмейді.

10-параграф. Үрлеу, босату және дренаждау жүйелері

      465. Әр қазанның құбыр өткізгіштері болады:

      1) қоректік және желілік суды жеткізу;

      2) қазанды үрлеу және қазан тоқтаған кезде суды ағызу;

      3) сумен толтыру және жағу кезінде қазаннан ауаны жою;

      4) буды қыздырғышты және бу құбырын үрлеу;

      5) су және бу сынамаларын сұрыптау;

      6) қазан суына пайдалану барысында түзету реагенттерін және қазанды химиялық тазалау кезінде жуу реагенттерін енгізу;

      7) қыздыру және тоқтату кезінде су немесе буды бұрып әкету;

      8) қыздыру кезінде барабандарды қыздыру.

      466. Аталған құбыр өткізгіштерді қатар қолдану немесе олардың болмауы жобада көрсетіледі.

      467. Қазан элементтеріне үрлеу, ағызу, дренажды және ауа құбырларының санын және жалғану нүктелерін қазанның жоғарғы бөліктерінен ауаны және ең төменгі бөліктерінен суды, конденсатты және қалдықтарды жоюды қамтамасыз ететіндей қазанды жобалайтын ұйым таңдайды. Жұмыс ортасын жою өздігінен ағу есебінен жол берілмесе, оны бумен, сығылғын ауамен, азотпен үрлеумен немесе басқа да тәсілдермен ықтиярсыз жою қарастырылады.

      468. Үрлеу құбыр өткізгіші суды қысымсыз жұмыс істейтін ыдысқа жібереді. Сәйкес есептеулермен үрлеу сенімділігі және тиімділігі дәлелденген жағдайда 10-еселенген қысыммен жұмыс істейтін ыдыстарды қолдануға болады.

      469. Бу құбырының бітеу органдарымен ажыратылуы тиіс барлық бөліктерінде конденсатты бұрып әкетуді қамтамасыз ететін дренаждар орнатылады.

      470. Нақты жабдық бойынша құрылымдық және жобалық ұйымдар қабылдайтын үрлеу, босату, дренаждау, реагентті енгізу және т.б. жүйелердің құрылымдық және тұтастық шешімдері барлық режимдерде, авариялықты қоса алғанда, қазанды пайдалану сенімділігін, бос тұрып қалған кезде оны сенімді консервациялауды қамтамасыз етеді.

11-параграф. Материалдар және жартылай өнімдер

      471. Қысыммен жұмыс істейтін қазандықтар мен олардың бөлшектерін монтаждау және жөндеу үшін осы Қағидаларға 16-қосымшаға сәйкес материалдар мен жартылай фабрикаттар қолданылады.

      472. Кестелерде көрсетілмеген материалдарды аттестатталған ұйымымен берілген зерттеу актісінің оң қорытынысы жағдайында қолдануға рұқсат етіледі.

      473. Материалдарды және жартылай өнімдерді қолдану, оларды қолдану шегін кеңейту немесе сынау және бақылау көлемін қысқарту кіру бақылауының оң қорытындысы кезінде рұқсат етіледі.

      474. Жартылай өнім материалының сапасы және қасиеттері туралы деректер жартылай өнімді дайындаушымен және сәйкесінше таңбаланумен расталады. Сертификаттар (таңбалану) болмаған немесе толық емес кезінде жабдықты монтаждауды және жөндеуді орындайтын дайындаушы, ұйым, нәтижелерді хаттамамен ресімдей отырып сынақ жүргізеді.

      475. Монтаждау және жөндеу алдында негізгі, дәнекерлеу материалдары мен жартылай фабрикаттарға кіріс бақылау жүргізіледі.

      476. Салқын климаты бар аудандарға жеткізілетін жабдықтар үшін материалдарды таңдау кезінде жұмыс параметрлерінен басқа пайдалану, монтаждау, тиеу-түсіру жұмыстары және сақтау кезінде төмен температуралар әсері де ескеріледі.

      477. Ұйымдастыру-техникалық іс-шаралар және төмен температуралардың әсер етуін есепке алу әдістемесі нормативтік-техникалық құжаттамада көрсетіледі.

12-параграф. Болат жартылай өнімдер

      478. Жартылай өнімдерді дайындаушы материалдың химиялық құрамын бақылайды. Жартылай өнімге сертификатта (паспортта) тікелей жартылай өнім үшін алынған химиялық талдау нәтижелері немесе оны дайындау үшін пайдаланылған дайындамаға (құймалардан басқа) ұқсас деректер енгізіледі.

      480. Жартылай өнімдер термиялық өңделген күйде жеткізіледі. Термиялық өңдеу режимі жартылай өнімді дайындаушы сертификатында көрсетіледі.

      481. Термиялық өңделмеген жартылай өнімдерді мынадай жағдайларда жеткізуге болады:

      1) егер нормативтік-техникалық құжаттамада белгіленген металдың механикалық және технологиялық сипаттамалары жартылай өнімді дайындау технологиясымен қамтамасыз етілсе;

      2) егер жабдықтарды дайындаушыларда жартылай өнім термиялық өңдеумен немесе кезекті термиялық өңдеумен қатар қолданылатын ыстық пішін түзілуден өтсе.

      482. Бұл жағдайларда жартылай өнімдерді жеткізуші термиялық өңделген үлгілерде қасиеттерін бақылайды.Басқа жағдайларда термиялық өңдеусіз жартылай өнімдерді пайдалану мүмкіндігі аттестатталған ұйыммен дәлелденеді.

      486. 0⁰С төмен температура кезінде соғу тұтқырлығына сынақтардан ашық ауада, жерде, каналдарда немесе металл температурасы 0ҮС төмен рұқсат етілетін жылытылмайтын жайларда тартылған құбыр өткізгіштердің ернемекті қосылыстары бөлшектерінің, жобалық-құрылымдық құжаттамада көрсетілетін құрылымдық ұйым талабы бойынша басқа бөлшектредің металы өтеді.

      487. U (KCU) типті концентраторы бар үлгілерде соққы тұтқырлығына сынақтар 20⁰С кезінде, ал 486-тармақта көзделген жағдайларда осы Қағидаларға 6-қосымшада көрсетілген температуралардың бірінде жүргізіледі.

      488. V (KCV) типіндегі концентратормен үлгілерде соғу тұтқырлығына сынақтар жартылай өнімдерге НТҚ сәйкес 20^оС, және -0^оС кезінде жүргізіледі.

      Сынақ температуралары кезінде соғу тұтқырлығының мәндері KCU = 30 Дж/см² (3,0 кғс х м/см²); KCV = 25 Дж/см² (2,5 кғс х м/см²) төмен емес.

      489. Соғу тұтқырлығын бағалау кезінде нормадан 10 Дж/см² (1,0 кгс х м/см²) жоғары болмайтын, алайда жоғарыда көрсетілген мәндерден төмен болмайтын жекелеген үлгілер үшін минималды мәннің ауытқуымен сынақтың орташа арифметикалық үш нәтижесі анықталады. KCU немесе KCV соғу тұтқырлығының өлшемдері құрылымдық ұйыммен таңдалады және жобалық-құрылымдық құжаттамада көрсетіледі.

      490. Механикалық тозудан кейін соғу тұтқырлығы сынақтарынан кейіннен бөлшектерді дайындау барысында жұмсартусыз салқын пішінін өзгертуге жататын және 200 - 350⁰С температура кезінде жұмыс істеу үшін арналған көміртекті, төмен қосындыланған марганецті және кремний марганецті болаттардан, тіреу үшін табақтар мен прокат материалы өтеді. Механикалық тозудан кейін соғу тұтқырлығы мәндері бойынша нормалар Қағидалардың 487-тармағындағы талаптарына сәйкес келеді.

      492. Жаңа материалдарды игеру барысында орындалатын өнімге ЖҚҚ қарастырылатын жоғарылатылған температуралар кезінде созуға бақылау сынақтары 10 еселік көрсетілген диапазоннан жоғары немесе 25^оС температураларының біреуінде жүргізіледі. Сонымен қатар тұрақсыздықтың шартты шегі 0,2 немесе 1% қалдық деформация кезінде өткізім сипаттама ретінде нормаланады, ал уақытша кедергі, салыстырмалы тартылу немесе созылу анықтамалық деректер ретінде анықталады.

      494. 10⁴, 10⁵ және 2 х 10⁵с ресурсқа ұзақ уақыт төзімділік шектерінің кепілді мәндері сынақ мәліметтерін статистикалық өңдеумен және өнімді үздіксіз бақылаумен негізделеді және аттестатталған сараптамалық ұйымның оң қорытындысымен расталады.

      495. Механикалық сипаттамаларды бақылау түрлерінің тізбесін жартылай фабрикатты дайындаушы сипаттамалардың нормаланған мәндеріне кепілдік берген жағдайда осы Қағидаларға 16-қосымшада көрсетілгенмен салыстырғанда қысқартуға жол беріледі.

13-параграф. Табақ болат

      496. Қазандықтарды жөндеу және монтаждау кезінде әртүрлі маркалы табақты болатты қолдану шегі, табаққа нормативтік-техникалық құжаттама, міндетті сынау және бақылау түрлері осы Қағидаларға 16-қосымшаға сәйкес келеді.

      497. Осы Қағидаларға 16-қосымшада келтірілген сол маркалы болат жолақтар жолаққа қойылатын талаптар табақ болат үшін белгіленген стандарттардан төмен болмаған жағдайда қолданылады.

14-параграф. Болат құбырлар

      498. Әртүрлі маркалы болаттан жасалған құбырларды қолдану шектері, құбырларға арналған нормативтік-техникалық құжаттама, сынау және бақылау түрлері осы Қағидаларға 16-қосымшада келтірілген.

      500. Дәнекерленген тігісті барлық ұзындығы бойынша радиографиялық немесе ультрадыбыстық бақылау орындау жағдайында бойлай немесе бұрамалы тігіспен электр дәнекерленген құбырларды қолдануға болады.

      501. Әрбір тігіссіз немесе дәнекерленген құбыр құбырға нормативтік-техникалық құжаттамада көрсетілген сыналатын қысыммен гидравликалық сынақтан өтеді.

      502. Тігіссіз құбырларды мынадай жағдайларда гидравликалық сынақтан өткізбесе болады:

      егер де құбыр барлық беті бойынша физикалық әдістермен бақылаудан өтсе (радиографиялық, ультрадыбыстық немесе оларға ұқсас);

      5 МПа (50 кгс/см2) және төмен жұмыс қысымы кезінде құбырлар үшін, егер де құбырларды дайындаушы гидравликалық сынақтардың оң нәтижесіне кепілдік берсе.

      503. Механикалық тозудан кейін соғу тұтқырлығына бақылаудан өтпеген материалдан 150^оС жоғары температура үшін кейіннен термиялық өңдеусіз экспандирленген құбырларды экспандирлеу кезінде пластикалық деформация 3% жоғары болмайтын жағдайда тік бөліктер үшін қолдануға болады

15-параграф. Болат шыңдалғылар, прокат

      Ескерту. 15-параграф алып тасталды - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 19.01.2023 № 29 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

16-параграф. Болат құймалар

      Ескерту. 16-параграф алып тасталды - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 19.01.2023 № 29 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

17-параграф. Тіреу

      Ескерту. 17-параграф алып тасталды - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 19.01.2023 № 29 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

18-параграф. Шойын құймалар

      Ескерту. 18-параграф алып тасталды - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 19.01.2023 № 29 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

19-параграф. Түсті металдар және құймалар

      Ескерту. 19-параграф алып тасталды - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 19.01.2023 № 29 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

20-параграф. Жаңа таңбалы болаттар

      524. Осы Қағидалардың 16-қосымшасында көрсетілмеген жаңа маркалардан дайындалған материалдар мен жартылай фабрикаттарды қолдануға негізгі және қосымша термиялық өңдеуден кейін материалдардың механикалық, физикалық, технологиялық қасиеттері және олардың жай-күйі туралы оң сараптамалық қорытындылар негізінде рұқсат етіледі.

      535. Жаңа материалдарды қолдану кезінде болаттың да, оның дәнекерленген қосылыстарының да тиісті қасиеттерін бағалау талаптарын кеңейту қажеттілігін тудыратын олардың жұмысының ерекше шарттары ескеріледі:

      1) теріс температурада жұмыс істеген жағдайда-суыққа төзімділікті бағалау;

      2) циклдік жүктемелер кезінде-циклдік беріктікті бағалау;

      3) ортаның белсенді әсері кезінде-коррозиялық-механикалық беріктігін бағалау және басқалар.

      536. Жаңа таңбалы болат үшін сарапттамаға оның физикалық қасиеттері бойынша деректер ұсынылады:

      1) түрлі температуралар кезінде иілгіштік модулінің мәндері;

      2) сәйкес температуралық интервалда сызықтық кеңею коэффициентінің мәндері;

      3) сәйкес температуралар кезінде жылу өткізгіштік коэффициентінің мәндері.

      537. Аттестатталған ұйым болат қасиеттерінің белгіленген деңгейін сақтай отырып, сұрыптамада ұсынылған маркалы болаттан жасалған жартылай фабрикаттарды қолдану мүмкіндігін растайды.

11-тарау. Дайындау, қондыру және жөндеу

      Ескерту. 11-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 06.05.2022 № 148 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-параграф. Жалпы ережелер

      538. Қазандықтар мен олардың элементтерін монтаждау және жөндеу жұмыстарды сапалы орындау үшін қажетті техникалық құралдары бар оларды орындайтын ұйым (жөндеу немесе монтаждау ұйымы, ұйымның жөндеу қызметтері және басқа ұйымдар) жұмыс басталғанға дейін әзірлеген технология бойынша жүргізіледі.

      539. Монтаждау және жөндеу алдында негізгі және пісіру материалдарына және жартылай фабрикаттардың "Сатып алынатын өнімді тексеру. Бақылауды жүргізуді ұйымдастыру және әдістері" МЕМСТ 24297-2013 сәйкес келуіне кірме бақылау жүргізіледі.

2-параграф. Жартылай өнімдерді кесу және формасын өзгерту

      540. Табақтарды, құбырларды және басқа да жартылай өнімдерді кесуді, саңылауларды ойып алуды кез келген тәсілмен жүргізуге болады (механикалық,газ жалынды,электр доғалы, плазмалық және т.б.). Жергілікті жылуға және суыққа сезгіш материалдарды термиялық кесу технологиясы жиектерінде жарықшақтардың пайда болуын және термиялық әсер ету аймағында қасиеттерінің нашарлауын болдырмайды; қажет болған жағдайларда кесу барысында нашарлаған қасиеттерімен металл қабатын жою үшін жиектерді кейіннен механикалық өңдеу және алдын ала жылыту қарастырылады.

      541. Нақты тәсілдер және кесу технологиясы болат тобына байланысты белгіленеді.

      542. Шентемірлерді және түптерді жаншып қақтау және қалыптау, жағаларын шағару және тегіс түптерді өңдеу машина тәсілімен жүргізіледі. Түптердді кейіннен механикалық өңдеу арқылы машиналық соғумен дайындауға болады. Табақтарды жергілікті жылытылған немесе жылытылмаған балғамен түзетуге жол берілмейді.

      543. Құбырды июді кез келген игерген дайындаушымен, нормативтік-техникалық құжаттамадабелгіленген нормалар шегінде қабырға қалыңдығы қиманың дұрыс пішінінен ауытқулармен және жол берілмейтін ақауларсыз иінді алуды қамтамасыз ететін құбырды жылытумен немесе жылытусыз тәсілмен монтаждау немесе жөндеу ұйымымен жүргізуге болады.

      544. Құбырлардың көлденең жапсарларының дұрыс қиылысуын қамтамасыз ету үшін құбыр шеттерін жонып өңдеу, бөлу немесе сығуға жол беріледі. Жонып өңдеудің рұқсат етілген мәні, бөлу немесе сығу деформациясы қабылданады.

      545. Қысыммен жұмыс істейтін бөлшектерді дайындауға арналған табақтарда, прокатта және шыңдалғыларда, сыртқы диаметрі 76 мм астам құбырларда дайындаушы таңбасы сақталады.

      546. Аталған жартылай өнімдер бөліктерге бөлінген жағдайда маңбалау бөлінетін бөліктерге ауыстырылады.

      547. Дәнекерленген дөңес түптерді дайындау кезінде қалыптауды табақтарды дәнекерлеуден кейін және тігістер қаттылығын механикалық тәсілмен шешкеннен кейін жүргізу қажет.Бұл талап қалыпталған элементтерден дәнекерленетін сфералық түптерге таралмайды.

3-параграф. Дәнекерлеу

      548. Құбырөткізгіштерді,экономаизерлі буысытқыштарды сонымен қатар олардың элементтерін дәнекерлеу, бөлшектерді, дәнекерлеу материалдарын және аспаптарды дәнекерлеуге дайындау сызба және өндірістік-технологиялық құжаттама бойынша жүргізілуі тиіс.

      549. Дәнекерлеуге және балқытуға талаптар таратылады

      550. Дәнекерлеу элементі, қысыммен жұмыс жаса ауа температурасы 0^оС төмен кезде жүргізіледі. Егер қоршаған ортану ауа температурасы 0^оС болған жағдайда, құрылымдық құжаттамаға сәйкес монтаждау және жөндеу жұмыстарындағы құбыр өткізгіштікке дәнекерлеу жұмыстарын жүргізуге болады. Дәнекерлешунің жұмыс орнын жаңбырдан, желден, қардан оқшаулау.

      551. Қысыммен жұмыс істейтін дәнекерлеумен жалғанатын қосылатын элементтер дәнекерлеушімен орындалады.

      552. Уақытша тіреуді пісіру және оларды пісіруден кейін алып тастау технология бойынша негізгі жабдық өндіріледі метал жбдығындағы жарықтың пайда болуын жою қабылданады.

      553. Дәнекерлеуді бастар алдында жалғанатын элементтерді жинау сапасы, жапсарланатын жиектердің және оларға іргелес беттердің күйі тексеріледі.

      554. Жиектерді біржақты бөлумен және астына салатын сақиналарсыз және тігіс түбінен дәнкерлеп жалғанусыз дәнекерленген құбырдың жапсарласқан қосылыстарын жинау кезінде ішкі жиектердің жылжуы белгіленген мәндерден жоғары болмайды.

      555. Дәнекерлеу соңында шашыраған металдан және басқада ластанулардан үстіңгі қабаттағы жапсырмаларды және оған жақын орналасқан бөлімдер тазаланады.

      556. Ішкі дәнекерленген жалғау артқы қию арқылы алынып тасталады.

      557. Барлық дәнекерленген тігістер таңбаланады, бұл осы тігістерді орындаған пісірушіні анықтауға мүмкіндік береді.

      558. Бойлай тігістерде таңба тігіс басында немесе аяғында сақиналы тігістен құрылымдық құжаттамада қарастыруға болады

      559. Қабырғасының қалыңдығы 6 мм кем дәнекерленген қосылыстарды таңбалау қажеттілігі және тәсілі белгіленеді. Таңбалау тәсілі жабыстыруды, ойып қоюды немесе металл қалыңдығының жол берілмейтін жіңішкеруін болдырмайды және таңбаның өнімді пайдаланудың барлық кезеңі ішінде сақталуын қамтамасыз етеді.

      560. Егер дәнекерленген қосылыс бірнеше пісірушілермен орындалған болса, онда оған орындауда қатысқан барлық пісірушілердің таңбалары қойылады.

      561. Қабырғасының қалыңдығы 6 мм астам қысыммен жұмыс істейтін элементтердің дәнекерленген қосылыстары таңбаланады.

      562. Егер аталған өнімнің барлық дәнекерленеген қосылыстары бір пісірушімен орындалған болса, онда әр дәнекерленген қосылысты таңбалау жүргізілмейді. Бұл жағдайда пісіруші таңбасын фирмалық тақта жанына немесе өнімнің басқа ашық бөлігіне қояды, ал таңбалау орнын жуылмайтын бояу жағып жиектейді. Таңбалау орны өнімнің паспортында көрсетіледі.

4-параграф. Термиялық өңдеу

      563. Термиялық өңдеу қабылданған көрсеткіштерге металл және дәнекерленген қосылыстар қасиеттерінің сәйкестігін қамтамасыз ету үшін жүргізіледі.

      564. Термиялық өңдеу екі түрінде қолданылады.

      1) негізгі, нормалау, жіберумен нормалау, суару, жіберумен суару, аустенизациялау немесе суару немесе аустенизация температурасына дейін қыздырумен көп сатылы термоөңдеуді қамтитын;

      2) шығару түріндегі қосымша.

      565. Негізгі және қосымша термоөңдеу түрлері және олардың режимі (қызу жылдамдығы, температурасы және ұстау ұзақтығы, суу жылдамдығы, суыту ортасының түрі және т.б.) Қағида талаптарын сақтай отырып, дайындауға және дәнекерлеуге қабылданады.

      566. Өнім негізгі термоөңдеуден мынадай жағдайларда өтеді:

      1) егер жартылай өнімдер (табақ, құбырлар, құймалар, шыңдалғылар және т.б.) металға қабылданған материал қасиетін қамтамасыз ететін режимдер бойынша термоөңдеуден өтпесе;

      2) егер пішінін өзгертудің технологиялық операциялары (иію, жаншып қақтау, қалыптау және т.б.) шығару температурасынан жоғары болатын температураға дейін қыздырумен жүргізілсе;

      3) электр қоқысты дәнекерлеуден кейін;

      4) дайындау және дәнекерлеуге құжаттама бойынша қалған жағдайларда негізгі термиялық өңдеу жобалау-құрылымдық құжаттама талаптары бойынша қарастырылады.

      567. Өнім қосымша термоөңдеуден (шығарудан) мынадай жағдайларда өтеді:

      1) шентемірдің ішкі диаметрінен, түптер үшін қисайған жердің ең аз ішкі радиусынан, қалыпталған үштармақтар үшін келте құбырдың (тармақталу) ішкі радиусынан, иіндер үшін қисайған жердің орташа радиусынан 10% жоғары болатын қабырға қалыңдығы кезінде 700^оС төмен емес қыздырумен немесе қыздырусыз жүргізілетін көміртекті, марганецті және кремниймарганецті болаттардан дайындалған бөлшектерді жанщып қақатау және қалыптаудан кейін;

      2) құбырларды қыздырусыз иіюден кейін:

      егер иілістің көлденең қимасының сопақтығы 5% астам болса, иіліс радиусына тәуелсіз қабырғасының қалыңдығы 36 мм астам болған кезде немесе құбырдың кемінде 3-еселік сыртқы диаметрінің иілістің орташа радиусы кезінде қабырғасының 10 - 36 мм қалыңдығы кезінде;

      марганецті және кремниймарганецті болаттардан дайындалған;

      3) қазандар бөлшектерін және жинау бірліктерін дәнекерлеуден кейін:

      қабырғасының қалыңдығы 36 мм астам кезінде;

      4) қысыммен жұмыс істемейтін жалғастықтарды, бөлшектерді "в" тармағында көрсетілген қабырғалар қалыңдығынан жоғары болатын негізгі бөлшек қабырғасының қалыңдығы кезінде коллекторлар мен құбыр өткізгіштерге, түптерге, корпустарға, барабандарға пісіруден кейін; термиялық өңдеусіз пісіру мүмкіндігі ЖҚҚ анықталады;

      5) қарастырылмайтын барлық қалған жағдайларда қосымша термиялық өңдеу немесе негізгі термиялық өңдеуді қосымшаға ауыстыру

      568. Түрлі таңбалы болаттардан дәнекерленетін элементтер үшін термиялық өңдеу қажеттілігі және оның режимі дәнекерлеуге құрылымдық құжаттамаға сәйкес белгіленеді.

      569. Барабандарға, коллекторларға, құбыр өткізгіштерге және қызу беті құбырларына шентемірлердің, коллекторлардың, құбыр өткізгіштер мен қызынның қызу беті құбырларының көлденең дәнекерленген тігістерін, жалғастықты, тіреу элементтерін, бекітпелереді және басқаларының дәнекерленген тігістерін шығаруды тасымалды жылыту құрылғыларымен жергілікті қыздыру жолымен жүргізуге болады. Көлденең (айналмалы) дәнекерленген тігістерді термоөңдеу кезінде айналманың барлық периметрі бойынша бірқалыпты қыздыру қамтамасыз етіледі. Қыздыру аймағының ені 50 мм дәнекерлеу тігісін қыздырылатын бөлік ортасына орналастырумен белгіленеді.Шығыршықты термоөңдеу кезінде жылытылатынның жанында орналасқан шентемірлер немесе құбыр өткізгіштер бөліктері ұзындығы бойынша температураның бірқалыпты ауысуын қамтамасыз ету үшін оқшауланады.

      570. Шығыршықты термоөңдеу кезінде жылытылатынның жанында орналасқан шентемірлер немесе құбыр өткізгіштер бөліктері ұзындығы бойынша температураның бірқалыпты ауысуын қамтамасыз ету үшін оқшауланады.

      571. Термиялық өңдеу өнім металын бірқалыпты қыздыру, олардың еркін жылу кеңейтілуі және пластикалық деформациялардың болмауы қамтамасыз етілетіндей жүргізіледі

      572. Дайындаудан кейін төзімділігі термоөңдеумен жететін жол берілмейтін қалдық кернеу пайда болатын дайындаудан кейін (жаншып қақатау, қалыптау, дәнекерлеу және сол сияқтылар кезінде) элементтер термиялық өңделеді.

      573. Құбырдың жергілікті қосымша термиялық өңдеуінде иілу және оған тұтас, тік барлық бөліктің ұзындықпен құбырдың қабырғасының бес есе қалыңдығы, бірақ 100 мм кем емес.

      574. Барлық түрдегі бөлшектер мен элементтерді негізгі термиялық өңдеу кезінде, шентемірлер мен құбырлардың бойлай дәнекерленген тігістерін, эллипстік түптердің меридиональды дәнекерленген тігістерін қосымша термоөңдеу кезінде өнім толық қыздырылады. Өнімнің барлық ұзындығы бойынша берілген құрылым мен механикалық қасиеттер қамтамасыз етілген, тармақтануы болмаған жағдайда өнімді бөліктеп шығаруға жол беріледі.

      575. Термиялық өңдеу өнім металының бірқалыпты қызуы, олардың еркін жылу кеңейтілуі және пластикалық деформацияның болмауы қамтамасыз етілетіндей жүргізіледі.

5-параграф. Бақылау

      576. Монтаждау немесе жөндеу ұйымы жол берілмейтін ақауларды анықтауға, қазандықтардың жоғары сапасы мен сенімділігіне кепілдік беретін бақылау түрлері мен көлемін қолданады. Бұл ретте бақылау көлемі осы Қағидалардың талаптарына сәйкес келеді.

      577. Негізгі бақылау жүйесі мыналарды қамтиды:

      1) көзбен шолып және өлшеу;

      2) дәнекерлі жалғаулардың сапасын бұзбайтын бақылау;

      3) дәнекерлі жалғаулардың механикалық сынау;

      4) дәнекерлі жалғаулардың металлографиялық бақылау;

      5) кристаллитті коррозияға, стилоскоптауды бақылау;

      6) гидравликалық сынау.

      578. Бақылау түрін таңдау өнімге және дәнекерлеуге осы Қағидалардың, нормативтік-техникалық құжаттама талаптарына сәйкес құрылымдық ұйыммен жүргізіледі және көрсетіледі. Бақылау схемасының көшірмесі қазан паспортына қоса беріледі.

      579. Өнімді, жинау бірліктері мен дәнекерленген жалғауларды қабылдау бақылауы 450ҮС жоғары өнімді қыздырумен байланысты барлық технологиялық операциялар аяқталғаннан кейін термиялық өңдеумен, пішіні өзгеруімен және металды жабыстырумен нормативтік-техникалық құжаттамаға және ұүрастыру құжаттама талаптарына сәйкес орындалады.

      580. Бақылаудың әрбір түрі және бақылау орны бойынша (сонымен бірге операцииялық түрі бойынша да) нәтижелер есептік құжаттамада (журналдарда, формулярларда, хаттамаларда, бағыттық құжаттарда және басқаларында) тіркеледі.

      581. Егер бақылаудың кез келген түрінде осы Қағидалардың 18-қосымшасында және бұйым мен пісіруге арналған стандарттарда келтірілген шекті рұқсат етілген нормалар шегінен шығатын ішкі және беткі ақаулар табылмаса, бұйым жарамды деп танылады.

      582. Осы Қағидалармен қарастырылған бұзатын және бұзбайтын бақылаудың көлемін жабдықтарды және оның элементтерін жаппай дайындаған жағдайда, сонымен бірге технологиялық үдерісі өзгеріссіз болғанда бір типті дәнекерленген қосылыстармен өнімді монтаждау және жөндеу кезінде, дәнекерлеушілер жұмыстардың жекелеген түрлеріне маманданғанда және олардың сапасы жоғары екені 6 айдан кем болмайтын кезеңнің ішінде бақылаудың нәтижелерімен расталған жағдайда азайтуға болады.

      583. Механикалық сынақтар түрлерінің бірі бойынша қанағаттанғысыз нәтижелер алынған кезінде сынаудың осы түрі осы бақылау түйіскен жерден кесіп алынатын үлгілердің екі еселенген санына қайталанады. Көрсетілген түйіскен жерлерден үлгілерді кесіп алу мүмкін болмаған жағдайда қайталама механикалық сынақтары осы дәнекерлеушімен орындалған, бақыланатын өнімнен кесіп алынған өндірістік түйіскен жерлерде жүргізіледі.

      584. Дәнекерленген жалпақ жабдықтар үшін, жабдықтың сыртқы диаметрі 500 мм қабырға қалыңдығымен регламенттеледі.

      585. Бірізді бұрыштама және арқалық темір құрамының қалыңдығы және тысқы диаметрі көрсетілген арақатынасы және негізгі бөлшектің(жиынның бірліктерінің) қалыңдықтарына, ал негізгі бөлшектің диаметрінің арақатынасы есептелмейді.

      586. Бөлшектің бірізді дәнекерленген құралымының бір тобына біріктіру бір ізді құрылымды сынау химиялық құрам, механикалық және физикалық құрамына.

6-параграф. Көзбен шолу және өлшеу бақылауы

      587. Көзбен шолу және өлшеу әдістерімен оларда мынадай ақауларды анықтау мақсатында барлық дәнекерленген қосылыстар Қағидаға, нормативтік-техникалық құжаттамаға сәйкес бақыланады, соның ішінде:

      1) геометриялық өлшемдері бойынша ауытқулар;

      2) барлық түрдегі және бағыттардағы жарылулар (жіктің сыртқы бетіндегі тесіктер мен саңылаулар, кесілген жерлер, қаспақтар, күйгендер, балқымай қалған шұңқырлар;

      3) дәнекерленетін элементтердің нормалардан жоғары жиектерінің орнынан жылжуы және қисаюы.

      588.Көзбен шолуды бақылау алдында бұйымның үстіңгі қабаты және дәнекерлеу қосындысы қарауға дайындалады және шлактан және шаңнан тазаланады.

      589. Дәнекерленген жалғауларды қарап тексеру және өлшеу жіктердің барлық ұзына бойымен сыртқы және ішкі жақтарынан жүргізіледі.

      590. Көзбен шолу және өлшеу үшін дәнекерленген жалғауларды қарап тексеру тек сыртқы жақтарынан жүргізіледі.

      591. Дайын өнімдердің геометриялық өлшемдері бойынша жіберулер осы Қағидаларда көрсетілгеннен жоғары болмайды.

      592. Әдіс және бақылауды өлшеу саны және тексерілетін бөліктің орналасқан жері жобалау-құрылымдық құжаттамада бекітіледі.

      593. Цилиндрлі, конусты және сфералық элементтерде, дәнекерлеу табағынан дайындалған немесе шындалған темірлерге келесі ауытқулар болады:

      1) диаметрі бойынша ±1 % сыртқы немесе ішкі диаметрінің құны;

      2) көлденең түйісу соқпақтығы бойынша - 1 % көп емес;

      соқпақтық мына формуламен анықталады:

      мұндағы

      3) түзу - 0,3 % көп емес барлық цилиндрлік ұзындық бөлігі, ұзындығы 5 м бөлік;

      4) жергілікті қабырға қалыңдығын есептеп шығарады;

      5) жаншылу тереңдігі және пішіннің сырттың жергілікті ауып кетулері бұйымға конструкторлық құжаттамаларда жоқтығы төзімдік есебімен негізделеді.

      594. Бу өнімділігі 2,5 т/с аспайтын қазандар үшін көлденең қима сопақтығын элемент беріктігіне есептеумен дәлелдеу жағдайында 1,5% дейін ұлғайтуға болады.

      595. Шығыңқы түптердегі өлшемдердің рұқсат етілген ауытқулары:

      1) қалыппен бақыланатын шығыңқы бөліктің берілген формасынан ауытқу бойынша, 500 мм астам ішкі диаметр кезінде түптің ішкі диаметрі 1,25% аспайды және 500 мм және кем ішкі диаметр кезінде 5 мм аспайды;

      2) қалыптау кезінде созуға алып келетін қабырғаның жіңішкеруі бойынша, егер үлкен жіңішкеруді жіберу беріктікке есептеулермен қаралмаған болса, қабырғаның номиналды қалыңдығы 10% аспайды;

      3) ішкі немесе сыртқы диаметрі бойынша: ±1% цилиндрлік борттың бір қимасындағы өлшемдер бойынша диаметрлердің максималды және минималды мәндерінің айырмашылығы бойынша номиналды диаметрдің;

      4) түптің цилиндр бортының көлденең қимасының сопақтығы бойынша 1% аспайды.

      596. Құбырлардан дайындалатын бөлшектердің көлденең қимасының диаметрі және сопақтығы бойынша ауытқу өнімге белгіленген мәндерден жоғары болмайды.

      597. Барлық өдірістік операцияларды аяқтағаннан кейін көлденең өнімдердің иілімі 1 м ұзындыққа 6 мм және өнімнің барлық ұзындығы бойынша 30 мм жоғары болмайды.

      598. Құбырлардың иілген бөліктері қабырғаларының қалыңдығын бақылау ультрадыбыстық қалыңдық өлшеуіш көмегімен немесе өлшемдері бірдей иілген бөліктер топтамасынан таңдау тәртібінде өндірілетін кесуден кейін өлшеумен жүргізіледі. Құбырлардың иілген бөліктерінде қабырға қалыңдығын бақылау әдісемесі, тәртібі және көлемі жобалау-құрылымдық құжаттамада белгіленеді.

      599. Қабырғаның бірдей номиналды қалыңдығы жабдықтар мен құбыр элементтерінің түйіскен дәнекерленген қосылыстарында дәнекерленетін элементтер (бөлшектер) жиектерінің жіктің сыртқы жағынан ығысуы (сәйкес келмеуі) осы Қағидаларға 11-қосымшада көрсетілген мәндерден аспайды.

      600. Екі жағынан электр доғары пісірумен, электр қоқысты пісірумен орындалатын жапсарлы дәнекерленген қосылыстарда аталған жиектердің ығысуы тігістің сыртқы жағынан да, ішкі жағынан да жоғарыламайды.

      601. Жиектерді біржақты кесумен жапсарлы дәнекерленген қосылыстарда тігістің ішкі жағынан (тігіс түбірі жағынан) элементтердің (бөлшектердің) жиектерінің ығысуы белгіленген нормалардан жоғары болмайды.

      602. Осы Қағидалардың 599 және 600-тармақтарда көрсетілген талаптар Қағидалардың 439-тармақтың талаптарына сәйкес тігіс бетінің еңісті орналасуы есебінен бір қимадан екіншісіне бірқалыпты ауысуын қамтамасыз ету жағдайында қабырғасының түрлі нақты қалыңдығымен элементтердің дәнекерленген қосылыстары үшін міндетті болып табылмайды.

      603. Осы Қағидалардың 599 және 600-тармақтарда көрсетілген нормалар шегінде дәнекерленетін элементтер жиектерінің ығысуы кезінде тігіс беті бір жиектен екіншісіне бірқалыпты ауысуын қамтамасыз етеді.

7-параграф. Бұзылмайтын әдістермен бақылау

      604. Дәнекерленген қосылыстардың ішкі ақауларын анықтау үшін бұзылмайтын бақылаудың енетін әдістері қолданылады: радиографиялық және ультрадыбыстық немесе соларға ұқсас; дәнекерленген қосылыс бетінің ақауларын анықтау үшін – магнит ұнтақтық немесе түсті дефектоскопия немесе соларға ұқсас әдістер.

      605. Бұзылмайтын бақылаудың сол немесе өзге әдістерін қолдану және оларды үйлестіру осы Қағидаларға, құрылымдық құжаттамаларға сәйкес жүргізіледі.

      606. Перлит және мартенсит-феррит топтары болттарынан өнімдерде ультрадыбыстық бақылауға мыналар жатады:

      1) қалыңдығы 30 мм және астам қабырғамен барабандардың барлық жапсарласқан қосындылары – қосылыстың барлық ұзындығы бойынша;

      2) қалыңдығы 15 мм және астам қабырғамен коллекторлар мен құбыр өткізгіштердің барлық жапсарлы дәнекерленген қосылыстары – қосылыстың барлық ұзындығы бойынша;

      3) ультрадыбыстық бақылау ЖҚҚ талаптарымен қаралған басқа дәнекерленген қосылыстар, ультрадыбыстық бақылаудан толық балқытылған қосылыстар ғана өтеді (құрылымдық шалапісірілусіз).

      607. Перлит және мартенсит-феррит топтары болттарынан өнімдерде міндетті ультрадыбыстық немесе радиографиялық бақылауға мыналар жатады:

      1) қосылыстың барлық ұзындығы бойынша қалыңдығы 30 мм кем қабырғамен барабандардың барлық жапсарласқан қосындылары;

      2) қосылыстың барлық ұзындығы бойынша қалыңдығы 15 мм кем қабырғамен коллекторлардың барлық жапсарлы дәнекерленген қосылыстары;

      3) қабырғасының қалыңдығы 15 мм кем сыртқы диаметрі 200 мм және астам құбыр өткізгіштердің барлық дапсарлы дәнекерленген қосылыстары – қосылыстың барлық ұзындығы бойынша;

      4) қабырғасының қалыңдығы 15 мм кем сыртқы диаметрі 200 мм кем құбыр өткізгіштерде доғалы немесе газбен дәнкерлеумен орындалған жапсарлы дәнекерленген қосылыстар, мынадай көлемде:

      жұмыс қысымы 4 МПа (40 кғс/см²) жоғары қазандар үшін қосылыстың барлық ұзындығы бойынша әр дәнекерлеушімен орындалған әр қазанның біртипті жіктерінің жалпы санынан кемінде 20% (алайда кемінде бес жік);

      жұмыс қысымы 4 МПа (40 кғс/см²) және төмен қазандар үшін - әр дәнекерлеушімен орындалған әр қазанның біртипті жіктерінің жалпы санынан кемінде 10% (алайда кемінде бес жік) – қосылыстың барлық ұзындығы бойынша;

      5) жұмыс қысымы 10 МПа (100 кғс/см²) және жоғары қызу беті құбырларында доғалы немесе газбен дәнекерлеумен орындалған барлық жапсарлы дәнекерленген қосылыстар, қосылыстың барлық ұзындығы бойынша, ал бақылау қол жетімсіз болған кезде жік бөліктері қосылыс периметрінің кемінде 50% ұзындығында;

      6) жұмыс қысымы 10 МПа (100 кғс/см²) төмен қызу беті құбырларында доғалы немесе газбен дәнекерлеумен орындалған жапсарлы дәнекерленген қосылыстар әрбір бақыланатын қосылыстар периметрінің 50% ұзындықта әрбір дәнекерлеушімен орындалған әрбір қазанның (бужылытқыш, экономайзер) бір типті жіктерінің жалпы санынан кемінде 5% (алайда кемінде бес жік);

      7) ішкі диаметрі 100 мм және астам жалғастықтармен барабандар мен коллекторлардың барлық дәнекерленген қосылыстары қабырға қалыңдығына тәуелсіз – қосылыстың барлық ұзындығы бойынша;

      8) құйылған элементтердің жапсарлы дәнекерленген қосылыстары, құйылған бөлшектері бар құбырлар, басқа дәнекерленген қосылыстар (сондай-ақ бұрыштық және таңбалы) өнімге НТҚ талаптарымен белгіленген көлемде.

      608. Бақылау әдісі (ультрадыбыстық дефектоскопия, радиографиялық бақылау, екі әдіс бірге) металдың физикалық қасиеттері ерекшелігін, аталған бақылау әдісінің дәнекерленген қосылыстың нақты түрі үшін игерілгендігін есепке ала отырып, жіберілмейтін ақауларды айтарлықтай толық және дәл анықтауды қамтамасыз ету мүмкіндігінен шыға отырып таңдалады.

      609. Радиографиялық бақылауға осы Қағидалардың 606-тармағына сәйкес ультрадыбыспен өтетін барабандар мен коллекторлардың жапсарлы бойлай және көлденең дәнекерленген қосылыстардың барлық түйісу орындары жатады.

      610. Аустенит тобындағы болаттардан өнімдерде, аустенит тобындағы болаттан элементтердің перлит және мартенсит-феррит тобындағы болаттан элементтермен ілесу орындарында міндетті радиографияға мыналар жатады:

      1) жалғанудың барлық ұзындығы бойынша барабандар мен коллекторлардың барлық жапсарлы дәнекерленген қосылыстары;

      2) жапсарлы байланыстырып дәнекерлеумен орындалғандарды есептемегенде, құбыр өткізгіштердің барлық жапсарлы дәнекерленген қосылыстары, жалғанудың барлық ұзындығы бойынша;

      3) қызу беті құбырларында доғалы дәнекерлеумен орындалған жапсарлы дәнекерленген қосылыстар әр дәнекерлеушімен орындалған әр қазанның біртипті жапсарларының жалпы санынан кемінде 10% (алайда кемінде он жік) көлемінде, қосылыстың барлық ұзындығы бойынша, ал жік бөлігін бақылау үшін қол жетімсіздік жағдайында қосылыс периметрінің кемінде 50% ұзындықта;

      4) құюлы элементтердің, құюлы бөлшектермен құбырлардың барлық жапсарлы дәнекерленген қосылыстары қосылыстың барлық ұзындығы бойынша;

      5) ішкі диаметрі 100 мм және астам (қабырғасының қалыңдығына тәуелсіз) жалғастықтары бар барабандар мен коллекторлардың барлық дәнекерленген қосылыстары, қосылыстың барлық ұзындығы бойынша;

      6) осы Қағидалардың 610-тармағында көрсетілмеген дәнекерлеу қосылыстарын дәнекерлеу бақылау жөніндегі тиісті шарттар мен нұсқаулықтардың талаптарында белгіленген көлемде басқа да дәнекерлеу қосылыстары (оның ішінде бұрыштық және таврлы).

      611. Жөндеу қорытудан өткен жапсарлы дәнекерленген қосылыстар дәнекерленген қосылыстың барлық ұзындығы бойынша радиографиялық немесе ультрадыбыстық тексеріледі. Металл іріктемелерін жөндеу пісіру пісірудің барлық бөлігі бойынша, негізгі металдағы дәнекерлеудің термиялық әсер ету аймағын қоса алғанда, радиографиялық немесе ультрадыбыспен тексеріледі, бөлік бетін магнитұнтақтық немесе капилляр дефектоскопия әдісімен тексереді. Қабырғаның барлық қалыңдығы бойынша пісіру кезінде бетті бақылауды екі жағынан жүргізеді, бақылау үшін ішкі жаққа қол жетімсіздік жағдайларын ескермегенде.

      612. Іріктемелі бақылау кезінде әр дәнекерленген қосылыс кемінде үш бөліктерде тексеріледі.

      613. Жапсарлы көлденең қосылыстар мен шартты өтуі 250 мм және кем құбырлар немесе жалғастықтардың бұрыштық қосылыстарын іріктемелі бақылау көлемін әр қосылысқа емес, әр қазанда, бу жылытқышта, экономайзерде немесе құбыр өткізгіште әр дәнекерлеушімен орындалатын бір типті қосылыстардың жалпы созылымдылығына жатқызуға болады. Мұндай жағдайда бақыланатын жалғастықтар саны кемінде бесеу, олардың әрбіреуі барлық ұзындығы бойынша тексеріледі.

      614. Егер пісірушімен орындалған дәнекерленген қосылыстарды іріктемелі бақылау кезінде жол берілмейтін ақаулар анықталған болса, онда бақылаудан осы әдіспен өнімнің дәнекерленген қосылыстарын болып өткен бақылаудан кейін өткен уақыт кезеңінде өнімдерге аталған пісірушімен орындалған барлық ұзындығы бойынша барлық біртипті дәнекерленген қосылыстар өтеді.

      615. Радиографиялық және ультрадыбыстық бақылауды ЖҚҚ көрсетілген оларға тең бақылау әдістерімен ауыстыруға болады.

      616. Ішкі қысыммен жұмыс жасамайтын пісірілген бөлшектердің дәнекерленген қосылыстарын бақылау көлемі және әдісі құрылымдық құжаттамамен белгіленеді.

8-параграф. Дәнекерленген қосылыстарды механикалық сынау және
металлографиялық зерттеу

      617. Механикалық сынаққа дәнекерленген қосылыстардың түйсігін нормативтік-техникалық құжаттама механикалық мінездемеге сәйкес тексеру мақсатында механикалық сынаққа тап болады.

      618. Механикалық сынаудың негізгі түрлеріне статикалық созылу, статикалық бүгілу немесе майысу және соғу иілуге сынақтар жатады.

      619. Сынақтар көлденең дәнекерленген құралымдар үшін тындырымды шарт осы құралымның тексерісінің бұзылмайтын әдістермен болып табылмайды.

      620. Соғу тұтқырлығына сынақтар 450^оС жоғары болмайтын есептелген қабырға температурасы кезінде 8 МПа (80 кгс/см²) кем қысыммен жұмыс істейтін бөлшектердің өндірістік дәнекерленген қосылыстары үшін, қабырғасының қалыңдығы 12 мм кем бөлшектердің барлық дәнекерленген қосылыстары үшін міндетті болып табылмайды.

      621. Металлографиялық зерттеу болуы мүмкін ішкі ақауларды (жарылулар, шикіпісірілім, саңылаулар, қоқысты және металл емес қосындылар және т.б.), дәнекерленген қосылыстар мен өнім қасиеттеріне кері әсер ететін металл құрылымы бар бөліктерді анықтау мақсатында жүргізіледі.

      622. Металлографиялық зерттеулер:

      1) қосылысты радиографиямен немесе ультрадыбыспен бақылау жағдайында перлит тобындағы болаттан дайындалған бөлшектердің дәнекерленген қосылыстары үшін;

      2) бақылау үлгілерін сынау жолымен машинаны жөндеу сапасын ауысым сайын тексеру кезінде автоматтандырылған жұмыс циклімен қазан құбырларын байланыстырып жапсарлы дәнекерлеуге арналған машиналарда байланыстырып дәнекерлеумен орындалған құбыр өткізгіштер мен қызу беті құбырларының дәнекерленген қосылыстары үшін міндетті болып табылмайды.

      623. Механикалық қасиеттерді тексеру, металлографиялық зерттеу және кристалл аралық коррозияға сынау өнімнен кесіліп алынатын бақылау немесе өндірістік дәнекерлеу қосылыстарынан дайындалатын үлгілерде жүргізіледі.

      624. Бақылау дәнекерленген қосылыстар мыналар түрінде орындалады:

      1) шентемірлердің, шығыңқы және тегіс түптердің және торлардың тігістерін бақылау үшін тілмелердің жапсарлы қосылыстары;

      2) құбыр өткізгіштер және қазанның қызу беті құбырларының тігістерін бақылау үшін құбырлардың екі кесінділерінің жапсарлы қосылыстары;

      3) жалғастықтарды құбыр өткізгіштерге немесе коллекторға пісіруді, сондай-ақ үштармақты қосылыстарды бақылау үшін жалғастықтың (құбыр кесіндісінің) негізгі құбырмен бұрыштық немесе таңбаланған қосылыстары.

      625. Бақылау дәнекерлеу қосылыстары бақыланатын өндірістік қосылыстарға ұқсас және өндірістік қосылыстарды дәнекерлеу кезінде немесе технологияны өндірістік аттестаттау кезінде қолданылатын технологиялық процесті толық сақтаумен орындалған.

      626. Бақылау қосылыстарын термиялық өңдеу бұйыммен бірге (пеште жалпы термоөңдеу кезінде), ал бұл мүмкін болмаған жағдайда өндірістік қосылыстар үшін ЖҚҚ белгіленген қызу және суу және температуралық режимдерді қолданумен жеке жүргізіледі.

      627. Егер де бақыланатын дәнекерленген қосылыстар бірнеше рет термоөңдеуден өтсе, онда бақылау қосылыстары сол режимдер бойынша сол мөлшерде термоөңдеуден өтеді. Егер өндірістік қосылыс бірнеше еселік жоғары шығарудан өтсе, онда бақылау қосылыстарын өндірістік қосылыстың барлық жоғары шығарулары кезіндегі кемінде 80 % ұстамның жалпы уақытының ұстам ұзақтығымен бір реттік шығарудан өткізуге болады.

      628. Егер де қайталап сынау кезінде үлгілердің біреуінде белгіленген нормаларды қанағаттандырмайтын көрсеткіштер алынған болса, аталған сынақ түрін жалпы бағалау қанағаттанарлықсыз болып есептеледі.

      629. Бақылау дәнекерлеу қосылыстары өндірістік дәнекерлеу қосылыстары үшін қарастырылған бақылаудың бұзылмайтын әдістерімен бақыланады. Бақылау нәтижелері қанағаттанарлықсыз болған кезде бақылау қосылыстары қайтадан екі еселенген мөлшерде дайындалады. Егер де қайталанған бұзылмайтын бақылау кезінде қанағаттанарлықсыз нәтижелер алынған болса, онда жалпы нәтиже де қанағаттанарлықсыз болып есептеледі. Мұндай жағдайда материалдар және жабдықтар сапасы және пісіруші біліктілігі қосымша тексеруден өтеді.

      630. Өндірістік дәнекерленген жапсарлы қосылыстарды бақылау үшін, бақылау қосылыстарының ұлғайтылған мөлшері қарастырылмаса, 6 ай ішінде әр дәнекерлеушімен орындалған барлық біртипті өндірістік қосылыстарға жоқ дегенде бір бақылау қосылысы жасалады. Пісіруші жұмысында 3 айдан астам үзілістен кейін жаңа бақылау дәнекерлеу қосылыстарын орындау қажет және оны белгіленген көлемде тексеруден өткізу керек.

      631. Контактілі дәнекерлеу арқылы орындалатын құбырлардың көлденең қосылыстарын бақылау кезінде әрбір ауысым үшін автоматтандырылған жұмыс циклі бар әрбір дәнекерлеу машинасында орындалған барлық бірдей өндірістік қосылыстар үшін кемінде екі бақылау қосылыстары сыналады.

      632. Автоматтандырылған жұмыс циклі бар және бақылау үлгілерін жылдам сынау жолымен машинаны жөндеу сапасын ауысым сайын тексеретін қазан құбырларын юайланыстырып дәнекерлеу үшін машиналарда орындалатын шартты өтуі 100 мм кем және қабырғасының қалыңдығы 12 мм кем құбырлардың көлденең қосылыстарын бақылау кезінде кесіктерді бірдей дайындау кезінде тұрақты режимдерде болаттың бір өлшемімен және бір таңбасымен құбырларды пісіру жағдайында үш тәуліктен аспайтын кезеңде дайындалған өнімдер үшін кемінде екі бақылау дәнекерлеу қосылыстарын сынауға жол беріледі.

      633. Бақылау қосылыстарының өлшемдері және саны сынақ үшін үлгілер жиынтығын дайындау үшін жеткілікті. Сонымен қатар сынақтың әр түрі үшін үлгілердің минималды саны мынаны құрайды:

      1) статикалық созылуға сынау үшін екі үлгі;

      2) статикалық бүгілуге сынау үшін екі үлгі;

      3) соғу бүгілуге сынау үшін үш үлгі;

      4) көміртекті және нашар қосындыланған болаттан дәнекерленген қосылыстарды бақылау кезінде металлографиялық сынау үшін бір үлгі (тілім) және жоғары қосындыланған болаттан дәнекерлеу қосылыстарын бақылау кезінде кемінде екеу;

      5) кристалл аралық коррозияға қарсы төзімділікке сынау үшін екі үлгі.

      634. Сыртқы диаметрі 108 мм аспайтын құбырлардың бақылау қосылыстарын статикалық бүгілуге сынауды майысуға сынуамен ауыстыруға болады. Майысуға сынауды жобалық-техникалық құжаттамада қаралған жағдайларда жүргізіледі.

      635. Бақылаудағы бұрыштама және таңба қосындысы ішкі ақауды анықтау мақсатында металлографиялық зерттеу үшін тілімтас ойылады (қоқыс, металды қосып жіберу, және т.б.).

      636. Дәнекерленген қосындының механикалық мінездемесі жобада белгіленген нормадан төмен болмауы тиіс.

      637. Механикалық сынаудың қандай-да бір түрі бойынша қанағаттанарлықсыз нәтижелер алынған кезде қанағаттанарлықсыз нәтижелер алынған сынақ түрі бойынша, сол бақылау дәнекерлеу қосылыстарынан кесілген үлгілердің екі еселенген мөлшерінде қайталап сынақ жүргізуге болады. Аталған дәнекерленген қосылыстардан үлгілерді кесіп алу мүмкін болмаған жағдайда қайталап механикалық сынаулар (екі еселенген көлемде) бақыланатын өнімнен кесіп алынған сол пісірушімен орындалған өндірістік бақылау қосылыстарында жүргізіледі.

      638. Егер де қайталап сынау кезінде үлгілердің біреуінде белгіленген нормаларды қанағаттандырмайтын көрсеткіштер алынған болса, аталған сынақ түрін жалпы бағалау қанағаттанарлықсыз болып есептеледі.

      639. Сынақ кезінде әр бақылау дәнекерлеу қосылысы үшін механикалық қасиеттер көрсеткіштері жекелеген үлгілерді сынау нәтижелерінің орташа арифметикалық ретінде анықталады.

      640. Егер үлгілердің біреуінде сынақтың кез келген түрі бойынша белгіленген нормалардан ерекшеленетін 10%-ға төмендеу жағына, соғу тұтқырлығы бойынша 10 Дж/см²(1 кгс. м/см²) нәтиже берсе, жалпы нәтиже қанағаттанарлықсыз болып есептеледі.

9-параграф. Кристалл аралық коррозияға сынау, стилоскоптау және қаттылық өлшемі

      641. Кристалл аралық коррозияға қарсы төзімділікке сынау аустенит болаттардан жасалған бөлшектердің дәнекерленген қосылыстарының коррозияға төзімділігін растау үшін сынақ құрастыру құжаттарының талабы бойынша жүргізіледі.

      642. Болатты легірлеу дәнекерлеу кезінде болаттың және дәнекерлеу материалдарына сәйкес тексеру құрастыру құжаттының талабымен дәнекерленетін бөлшектің және дәнекерлеу жапсары металды стилоскоптауарқылы жүргізіледі. Дәнекерленетін бөлшектің маркировкасы болған жағдайда стилоскоптау міндетті емес.

      643. Қаттылықты бақылау қажеттілігі және көлемі құрастырушы ұйыммен анықталады және дәнереклеу жобалау-құрылымдық құжаттамада көрсетіледі, сонымен қоса қаттылық дәнекерлеу қосындысы көлденеңінен төрт нүктеден кем емес тексеріледі.

10-параграф. Дәнекерлеу қосылыстары сапасын бағалау нормалары

      644. Дайындаушы ақаулары бар өнімдерді шығаруды болдырмайтын, пайдалану қауіпсіздігін қамтамасыз ететін шектен сенімділікті төмендететін дайындау сапасын бақылау жүйесін қолданады. Дәнекерлеуге және бұйымдарға дәнекерлеу қосылыстары сапасын бағалау нормаларымен нормативтік-техникалық құжаттамамаен белгіленеді және жобалу-құрылымдық құжаттамада көрсетіледі.

      645. Егер бақылау кезінде осы Қағидамен және дәнекерлеу нормативтік-техникалық құжаттамада бекітілген норма шегінен шығатын ішкі немесе сыртқы ақаулар анықталса дәненкерлеу қосылыстарының сапасы жарамсыз болып табылады.

      646. Дәнекерлеу қосылыстары қазан элементтері, бужылытқыш және үнем майзерлерне мына ақаулар жіберілмейді.

      1) барлық жапсырма, ара тігістің металында пейілді барлық көріністің және бағыттың жіктері, ша ағызылудың сызығының және негізгі металдың тігіс бойы зонасына, соның ішінде және, микрозерттеу кезінде анықталатын микрожарықтар;

      2) дәнекерленген құралымның (жеке үйіндінің және тігістің қабаттарының арасында және негізгі металдың және тігістің металының арасында) қимасына бетте пейілді (емес ағызылулар);

      3) бұрыштама және тавровых пұшпақтың мүшелеуімен орындаған дәнекерленген құралымның шыңында(түптер);4) кеуектер, жалпы тор түрінде орналасқан;

      4) тұтас тор түрінде орналасқан саңылаулар;

      5) қаспақтар;

      6) дәнекерленбеген картерлер;

      7)түрінде тұтас тордың пейілді кездер;

      8) метал тігісі;

      9) күйдіру және негізгі металдың (құбырдың түйістің дәнекерлеушісінде) балқыту;

      10) пұшпақтың жылжуы шамадан жоғарылығы осы Қағидалардың 599, 600 және 601 тармақтарында қарастырылған.

11-параграф. Гидравликалық сынау

      647. Барлық қазандықтың, буды аса қыздырғыштың және экономайзердің барлық элементтері, гидравликалық сынақтан өтуге жатады:

      648. Қазандықтарға гидравликалық сынақ жасау қауіпсіздік шараларын көрсетілген бағдарлама бойынша жүргізіледі.

      649. Дайындалуы орнатқан жерде аяқталатын, құрастыратын орынға бөліктерімен тасымалданатын элементтер немесе блоктар құрастыру орнында гидравликалық сынақтан өткізіледі.

      650. Қазанның, буды аса қыздырғыштың және экономайзердің барлық элементтерін, барлық дәнекрленген және басқа қосылыстарды тексеру мақсатында гидравликалық сынақтан өтуге мыналар жатады:

      1) барлық құбырлы, құйылған, қалыпқа келтірілген және басқа да элементтер мен бөлшектер, арматура, егер де олар дайындау орындарында гидравликалық сынақтан өтпесе; егер де олар 100-пайыздық ультрадыбыспен немесе соған ұқсас дефектоскопияның бұзылмайтын бақылау әдісімен бақылаудан өтпесе аталған элементтер мен бөлшектерді гидравликалық сынау міндетті болып табылмайды;

      2) жиналған күйіндегі қазан элементтері (пісірілген жалғастықтары немесе құбырлары бар барабандар және коллекторлар, қыздыру беті және құбыр өткізгіштер блоктары және т.б.). Құбыр өткізгіштер блоктары мен коллекторларын гидравликалық сынау, егер де оларды құрайтын элементтердің барлығы гидравликалық сынақтан өткен болса немесе 100-пайыздық ультрадыбыспен бақылаудан немесе басқа да ұқсас бұзылмайтын бақылау әдісімен бақылаудан өткен болса, ал бұл жинау элементтерін дайындау кезінде орындалатын барлық дәнекерленген қосылыстар барлық ұзындығы бойынша бұзылмайтын бақылау әдісімен (ультрадыбыспен немесе радиографимен) тексерілген болса, міндетті болып табылмайды;

      3) дайындау немесе монтаждаудан кейінгі қазандар, буды жылытқыштар және экономайзерлер.

      651. Егер дайындау немесе монтаждау жағдайында оларды қазаннан жеке сынау мүмкін болмағанда жекелеген және жиналған элементтерді қазанмен бірге гидравликалық сынақтан өткізуге болады.

      652. Қазан шегінде қазандар, буды қыздырғыштар, экономайзерлер, құбыр өткізгіштер үшін гидравликалық сынау кезінде Р сынақ қысымның минималды мәні төмендегідей қабылданады:

      0,5 МПа (5 кгс/см²) аспайтын жұмыс қысымы кезінде

      р = 1,5 р, алайда кемінде 0,2 МПа (2 кгс/см²); h

      0,5 МПа (5 кгс/см²) астам жұмыс қысымы кезінде

      р = 1,25 р, алайда кемінде р + 0,3 МПа (3 кгс/см²). H

      653. Қазандық барабандарында гидвраликалық сынақтарды жүргізу кезінде. Сонымен қатар бу қыздырғыштар және экономайзерлер қазандық барабандарының қысымында қабылданады жәнекүштеп айналдырумен – қазандыққа кірер жолдағы сорғыщ судың қысымы құрылымдық құжаттамада белгіленген.

      654. Сынау қысымының максималды мәні төзімділікке есептеулермен белгіленеді.

      655. Жоба гидравликалық қысымға ұшыраған элементтегі ақаулардың ең көп анықталуын қамтамасыз ететін көрсетілген шектерде сынақ қысымының мәнін таңдайды.

      656. Қазанды, оның элементтерін және жекелеген өнімдерді гидравликалық сынау термоөңдеуден кейін және анықталған ақауларды бақылау, жоюдың барлық түрлерінен кейін жүргізіледі.

      657. Гидравликалық сынау 5^оС төмен болмайтын және 40^оС жоғары болмайтын температурамен суда жүргізіледі, егерде құрастыру құжатында нақты температура көрсетілмесе.

      658. Сынау кезінде металл мен қоршаған ауа температурасы айырмашылығы сынау объектісі бетінде ылғалдың түсуін болдырмайды. Гидравликалық сынау үшін пайдаланылатын су жабдықты ластамайды және қарқынды коррозияға алып келмейді.

      659. Қазанды, автономды буды қыздырғышты, экономайзерді сумен толтырған кезде ішінен ауа жойылады.

      660. Қысымның көтерілуінің жалпы уақыты қазанды монтаждау және пайдалану бойынша нұсқаулықта көрсетіледі; егер де мұндай нұсқау нұсқаулықта болмаса, онда қысымның көтерілуі кемінде 10 мин.

      661. Сынақ қысымын ұстау уақыты кемінде 10 мин. Сынақ қысымымен ұстағаннан кейін қысымды жұмыс істейтінге дейін түсіреді, бұл қысыммен барлық дәнекерленген, жаншылған, жамалған және алмалы салмалы қосылыстарды қарау жүргізіледі.

      662. Сынау кезіндегі су қысымы екі манометрмен бақыланады, олардың біреуінің 1,5 төмен болмайтын дәлдік тобы болады.

      663. Қысымды көтеру үшін сығылған ауаны немесе газды пайдалануға болмайды.

      664. Объект сынақтан өтті деп есептеледі:

      1) көрінетін қалдық деформация;

      2) жарылулар немесе бөліну белгілері;

      3) дәнекерленген, жаншылған, алмалы-салмалы және жамалған қосылыстарда және негізгі металанықталмаса.

      665. Жаншылған және алмалы-салмалы қосылыстарда уақыт ұстамы кезінде өлшемі ұлғаймайтын жекелеген тамшылардың пайда болуына жол беріледі.

      666. Гидравликалық сынақтан кейін суды аулақтау жүргізіледі.

      667. Қазанның, буды қыздырғыштың немесе экономайзердің бірнеше элементтері үшін бір уақытта немесе барлық өнім үшін жалпы гидравликалық сынақты жүргізуге болады, егер мынадай талаптар орындалған болса:

      1) әрбір біріктірілетін элементте сынақ қысымы мәні осы Қағидалардың 652-тармағында көрсетілгеннен кем емес;

      2) сынақ қысым мәні осы Қағидалардың 652-тармағында көрсетілгеннен кем қабылданатын элементтердің негізгі металын және дәнекерленген қосылыстарын тұтас бұзылмайтын бақылау әдістерімен жүргізіледі.

12-параграф. Ақауларды түзету

      668. Монтаждау немесе сынақ барысында анықталған ақаулар түзетілген бөліктерді кейіннен бақылау арқылы жойылады.

      669. Жоғарғы қабаттағы ақауларды жою орындарында біртіндеп ауысуды қамтамасыз ету арқылы механикалық тәсілмен жүргізеді.

      670. Олардың сұрыпталған жерін дәнекерлемей жоғарғы қабаттағы ақауларды түзетуге сұрыптаманың максималды терең жеріндегі бөлік қабырғасының минималды рұқсат берілген қалыңдығын сақтаған жағдайда жол беріледі.

      671. Ішкі ақауларды немесе ақаулы бөліктерді жою механикалық тәсіл арқылы жойылады. Техникалық кесу (сүргілеу) тәсілдері құрастыру құжатында қарастырылған жағдайда қолдануға рұқсат беріледі.

      672. Сұрыптаманы дәнекерлеу, жіберілген металды дәнекерлеуге термиялық өңдеу (жергілікті немесе жалпы) тәсілдері құрастыру құжатында қарастырылған жағдайда жол беріледі.

      673. Егер түзетілген бөлікті бақылау кезінде ақаулар анықталса, онда бірінші түзету кезіндегі тәртіппен қайта түзетуді жүргізуге рұқсат беріледі. Қайта түзетуді жүргізгеннен кейін ақауларды түзету мүмкіндігін ұйымның техникалық басшысы шешеді.

      674. Құбырдың ақаулы дәнекерленген қосылысын кесу жағдайында және құбыр кесіндісі түрінде қосындыны кейіннен пісіру жағдайында екі жаңадан орындалған дәнекерленген қосылыстар түзетілген болып саналмайды. Термиялық әсер ету бөлігінен тігіс металын жою арқылы дәнекерленген тігіс бойынша кесілетін қайта түзетілген болып саналмайды.

      675. Дәнекерленген қосылыстардың ақауларын түзету қосындысы ақауларын түзетуге сұрыптаманың максималды терең жеріндегі бөлік қабырғасының минималды көлемі құрастыру құжатында қарастырылады.

      676. Бөліктің үстіңгі ақауларын дәнекрлеусіз жою капилляр немесе магнитті ұнтақты дефектоскопиямен немесе айдаумен тексеріледі.

      677. Түзетілген бөліктің үстіңгі немесе ішкі ақауларын дәнекерлеумен радиография немесе ультрадыбыстық дефектоскопия әдісімен тексеріледі, сонымен қатар магнитті-ұнтақ немесе капиллярлы бақылауда болады. Аталған бақылау нормативтік-техникалық құжаттамада белгіленген көлемде қарастырылады.

13-параграф. Құжаттау және таңбалау

      678. Әрбір қазандықты, автономды бу қыздырғышты және экономайзерді дайындаушы тапсырыс берушіге осы Қағидалардың 24-қосымшасына сәйкес паспортымен жеткізеді.

      679. Жоғары температуралы органикалық жылу тасымалдағыштармен жұмыс істейтін қазандықтар осы Қағидаларға 25-қосымшаға сәйкес паспорттарымен жеткізіледі.

      680. Жабдықтар паспортына есептелген қызмет мерзімі кезеңінде монтаждау және пайдаланған жағдайда металды жөндеу және бақылау талаптарынан тұратын монтаждау және пайдалану жөніндегі нұсқаулық қоса беріледі.

      683. Әр қазанда, автономды буды аса қыздырғышта және экономайзерде соғу тәсілімен салынған паспорт деректерін таңбалаумен тақтайша бекітіледі. Соғу тәсілімен бірдей көрініс нақтылығын және ұзақтығын қамтамасыз ететін механикалық, электрографикалық немесе электрохимиялық таңбалауға жол беріледі.

12-тарау. Арматура, бақылау-өлшеу құралдары және қорек құрылғылары

      Ескерту. 12-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 06.05.2022 № 148 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-параграф. Жалпы ережелер

      688. Жұмысты басқаруға, қауіпсіз жағдайды қамтамасыз ету және қазандарды пайдаланудағы есептік режимі мыналармен жабдықталады:

      1) құрылғы, қысымды өлшеуді реттейтін (реттеуші құрылғы);

      2) су деңгейінің көрсеткіштерімен;

      3) манометрлермен;

      4) температураны өлшеуге арналған аспаптармен;

      5) бекіткіш немесе бекіткіш-реттейтін арматурамен

      6) сақтандырғыш құрылғылармен;

      7) қорек құрылғыларымен.

      689. Қазан жобасында режимдерді реттеуді, параметрлерді бақылауды, жабдықты ажыратуды, сенімді пайдалануды, қауіпсіз қызмет көрсету және жөндеуді қамтамасыз ететін арматура, өлшеу, автоматика және қорғаныс құралдары қарастырылады.

2-параграф. Сақтандыру құрылғылары

      690. Ішкі көлемі тиектеулі органдармен шектелген қазанның әрбір элементі жұмыс ортасын атмосфераға немесе кәдеге жаратушы жүйеге шығару жолымен қысымның рұқсат етілгеннен жоғары артуын автоматты болдырмайтын сақтандыру құрылғыларымен қорғалады.

      691. Қызу бетінің бірінші бөлігі (су жүрісі бойынша) қазанды қыздыру немесе тоқтату кезінде қыздыру бетінің басқа бөліктерінен тиектеулі органдармен ажыратылатын тікелей нүктелік бу қазандарында сақтандыру клапандарын орнату, олардың көлемі және өлшемдері бірінші бөлігі үшін қазанды дайындаушымен анықталады.

      692. Сақтандыру құрылғылары ретінде мыналар қолданылады:

      1) тіке әсер ететін рычагты-жүк сақтандырғыш клапандары;

      2) тіке әсер ететін серіппелі сақтандырғыш клапандар;

      3) импульсты сақтандырғыш құрылғылар (бұдан әрі-ИСҚ).

      693.Қысымы 4 МПа (40 кгс/см²) жоғары бу қазандарында (жылжымалы қазандардан басқа) тек қана импульсті сақтандыру клапандары орнатылады; жылжымалы қазандарға серіппелі сақтандырғыш орнатылады.

      694. Рычагты-жүк және серіппелі клапандардың өту диаметрі (шартты) кемінде 20 мм. Клапандардың шартты өтуін бу өнімділігі 0,2 т/с дейін және қысымы 0,8 МПа (8 кгс/см²) дейін қазандар үшін 15 мм дейін кішірейту екі клапан орнатқан кезде жол беріледі.

      695. Әр бу және су жылыту қазанында және жұмыс ортасы бойынша ажыратылатын буды қыздырғышта кемінде екі сақтандыру құрылғысы орнатылады. Осы Қағиданың 784-тармағына сәйкес автоматты құрылғылармен жабдықталған отынды камералық жағумен су жылыту қазандарында сақтандыру клапандарын және импульсты сақтандырғыш құралдар орнатпауға болады.

      696. Импульсті клапанды импульсті сақтандырғыш құрал басты сақтандыру клапанымен жалғайтын құбырлардың шартты өтуі кемінде 15 мм өткізу қабілетінің есебі анықталады.

      697. Бу қазанында орнатылған сақтандыру құрылғыларының жалпы өткізу қабілеті қазанның номиналды жиынтық өнімділігінен кем болмайды.

      698. Бу және су жылыту қазандықтарының сақтандырғыш құрылғыларының өткізу қабілетінің есебі "Бу және су жылыту қазандықтарының сақтандырғыш клапандары. Техникалық талаптар" МЕМСТ 24570-81 сәйкес жүргізіледі.

      699. Сақтандыру клапандарының өткізу қабілеті клапандарды дайындаушылармен жүргізілген аталған құрылымның басты клапан үлгісін сәйкес сынаулармен расталады және клапан паспортында көрсетіледі.

      700. Сақтандыру құрылғылары мыналарда орнатылады:

      1) жоғарғы барабанда немесе құрғақ булағышта буды қыздырғышсыз табиғи айналыммен бу қазандарында;

      2) тікелей нүктелік бу қазандарында, сондай-ақ шығу коллекторларында немесе шығу бу құбырында мәжбүрлі айналыммен қазандарда;

      3) су жылыту қазандарында шығу коллекторларында немесе барабанда;

      4) аралық буды қыздырғыштарда бу кіретін жақта буды қыздырғыштың барлық сақтандыру құрылғыларын орнатуға жол беріледі;

      5) су бойынша ажыратылатын экономайзерлерде судың кіру және шығу жағынан кемінде бір сақтандыру құрылғысы бойынша.

      701. Қазанда ажыратылмайтын буды қыздырғыштар болған кезде өткізу қабілеті қазанның номиналды өнімділігінен кемінде 50% өткізу қабілетімен сақтандыру клапандарының бөлігі буды қыздырғыштың шығу коллекторында орнатылады.

      702. Жұмыс қысымы 4 МПа (40 кгс/см²) астам бу қазандарында импульстік сақтандыру клапандары (тікелей әрекет етпейтін) ажыратылмайтын буды қыздырғыштың шығу коллекторында немесе бас тиектеулі органға дейінм бу құбырында орнатылады, сонымен қатар сынаманы сұрыптаудың жалпы өткізу қабілеті бойынша 50% клапандар үшін барабан қазандарында импульстер үшін қазан барабанынан жүргізіледі.

      703. Клапандарды бу құбырларында орнату жағдайында блокты қондырғыларда тікелей турбиналарда барлық клапандар импульстері үшін жылытылған буды пайдалануға жол беріледі, сонымен қатар 50 % клапандар үшін қазан барабанына қосылған байланыс манометрінен қосымша электр импульсті жіберуге жол беріледі.

      704. Буды аралық жылытатын энергетикалық блоктарда турбинаның жоғары қысымды цилиндрінен аралық буды жылытқышқа келіп түсетін будың максималды мөлшерінен кем болмайтын өткізу қабілетімен сақтандыру клапандары орнатылады. Жоғары қысымды цилиндр артынан ажыратушы арматура болған кезде қосымша сақтандыру клапандары орнатылады. Бұл клапандар аралық буды қыздырғыш жүйесін аса жоғары қысым көздерімен байланыстыратын, аралық қыздыру жүйесіне кіре берісте өзінің сақтандыру клапандарымен қорғалмаған құбыр өткізгіштердің жалпы өткізу қабілеті, сондай-ақ бу температурасына реттеудің бу және газ булы жылу алмастырғыш аппараттарының жоғары қысымды құбырлары зақымдалған кезде пайда болуы мүмкін будың ықтимал ағып кетулері ескеріле отырып есептеледі.

      705. Ажыратылатын экономайзерлер үшін сақтандыру клапандарын орнату орындары, оларды реттеу әдістемесі және ашу қысымының мәні экономайзер паспортында дайындаушымен көрсетіледі.

      706. Қазандарда, буды қыздырғыштарда, экономайзерлерде сақтандыру клапандарын реттеу әдістемесі және кезеңділігі және оларды ашуды бастау қысымы дайындаушымен қазанды монтаждау және пайдалану бойынша нұсқаулықта көрсетіледі.Салқын өнеркәсіптік жылыту бу құбырларында орнатылған сақтандыру клапандарын ашуды бастауды анықтау үшін есептелген қысым ретінде өнеркәсіптік қыздыру жүйесінің төмен температуралы элементтері үшін ең аз есептелген қысымды қабылдау қажет.

      707. Сақтандыру клапандары қазандарды, буды қыздырғыштарды және экономайзерлерді олардағы қысым есептелгеннен (рұқсат етілгеннен) 10 %-ға жоғарылауынан қорғайды.Сақтандыру клапандарын толық ашу кезінде қысымның есептелгеннен 10%-ға жоғарылауы, егер де бұл қазанның, буды қыздырғыштың және экономайзердің төзімділігіне есеппен қарастырылған болса, жол беріледі.

      708. Сақтандыру құрылғысын қорғалатын элементпен байланыстыратын келте құбырдан немесе құбыр өткізгіштен ортаны сұрыптап алуға жол берілмейді.

      709. Сақтандыру құрылғылары қорғалатын объектке тікелей жалғанатын құбыр өткізгіштерде немесе келте құбырларда орнатылады, тікелей әрекет ететін сақтандыру клапанын жалғау орнынан орнату орнына дейінгі бөлікте, құбыр өткізгіш кедергісі клапанды ашу басындағы қысым мәнінен 3% жоғары болмайды.

      710. Тиектеу органдарын будың клапандарға берілуінде және импульстік сақтандыру құрылғыларының импульстік және басты клапандары арасында құбыр өткізгіштерде орнатуға жол берілмейді.

      711. Жүк немесе серіппелі клапан құрылымы оны мәжбүрлі ашу жолымен қазанның жұмыс уақытында клапан әрекетінің ақаусыздығын тексеруге арналған құрылғыны қарастырады. Импульсті сақтандырғыш құрылғы клапанды басқару қалқанынан қашықтықтан мәжбүрлі ашуды жүргізуге мүмкіндік береді.

      712. Серіппелі клапандар құрылымы серіппені белгіленген өлшемнен жоғары тарту мүмкіндігін қарастырмайды. Клапандар серіппелері шығатын бу ағынының тікелей әсерінен қорғалады.

      713. Сақтандыру клапандарының клапан іске қосылған кезде персоналды күйіп қалудан қорғайтын бұрып әкететін құбыр өткізгіштері болады. Бұл құбыр өткізгіштер қатып қалудан қорғалады және оларда жиналатын конденсатты ағызып жіберу үшін дренаждармен жабдықталады. Дренаждарда тиектеу құрылғыларын орнатуға жол берілмейді.

      714. Су жылыту қазанының, экономайзердің сақтандыру клапандарынан суды бұрып әкететін құбыр судың еркін ағу желісіне қосылады, сонымен қатар сондағы секілді ағызу желісінде қандай да бір тиектеу органдарының болуына жол берілмейді; суды бұрып әкететін құбырлар жүйесінің және еркін ағызып жіберу желісінің құрылысы адамдардың күйіп қалу мүмкіндігін болдырмайды.

      715. Сақтандыру клапаны тапсырыс берушіге оның өткізу қабілетіне сипаттамасы қамтылған паспортымен жеткізіледі.

3-параграф. Су деңгейінің көрсеткіштері

      716. Әр бу қазанында тікелей нүктеліктен басқа тікелей әрекет ететін кемінде екі су деңгейін көрсеткіш орнатылады. Қосалқы ретінде қосымша тікелей әрекет етпейтін су деңгейін көрсеткіштерді орнатуға болады. Қазандағы су деңгейін көрсеткіштерді орнату орны және саны, сондай-ақ барабандарда сатылы булануы немесе шығарылатын сепараторы бар, қазанды жобалаушы ұйыммен анықталады.

      717. Әр су деңгейін көрсеткіштің өзіндік қазан барабанына қосылуы болады. Екі су деңгейін көрсеткішті диаметрі кемінде 70 мм жалғау құбырында (бағанында) орнатуға болады.

      718. Су деңгейін көрсеткіштерді ұзындығы 500 мм дейін құбырлар көмегімен қазанмен жалғау кезінде олардың ішкі диаметрі кемінде 25 мм, ал 500 мм астам ұзындық кезінде - кемінде 50 мм. Оларда, шекті деңгей дабылдарынан басқа, аралық ернемектерді және тиектеулі органдарды орнатуға жол берілмейді. Аталған талап су деңгейін көрсеткіш құрамына кіретін тиектеулі органдар ернемектеріне қатысты емес.

      719. Тікелей әрекет ететін деңгей көрсеткішке және оның жалғанатын құбырларына немесе штуцерлеріне басқа аспаптарды жалғауға болмайды, егер деңгей көрсеткіш жұмысы бұзылмаса, судың шекті деңгейі дабылы құрылғысынан басқа.

      720. Су деңгейін көрсеткішті қазанмен жалғайтын құбырлар сырт пішіні оларды су қатпарларының түзілуін болдырмайды және құбырларды тазалау мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Жалғау құбырлары отынды жану өнімдерімен жылулық қызудан және қатудан қорғалады.

      721. Бу қазандарының тікелей әрекет ететін деңгей көрсеткіштерінде тек қана тегіс мөлдір қабықшалар қолданылады. Сонымен қатар жұмыс қысымы 4 МПа (40 кғс/см²) дейін қазандар үшін кедір-бұдырланған қабықшалар секілді екі жақ беті тегіс болатын қабықшаларды да қолдануға болады. Жұмыс қысымы 4 МПа (40 кгс/см²) астам қазандар үшін қабықшаларды тікелей су және бу әсерінен әсерінен қорғайтын слюдалық төсемі бар тегіс қабықшалар немесе слюдалық қабықшалар жиынтығы қолданылады. Қарау қабықшаларын оларды слюдамен қорғаусыз қолдану егер олардың материалы сәйкес температура және қысым кезінде оларға су мен будың коррозиялық әсеріне қарсы төзімді болып табылса, қолдануға болады.

      722. Тікелей әрекет ететін су деңгейін көрсеткіштер тік немесе 30 градус бұрышпен алға қарай еңіспен орнатылады, су деңгейі машинистің (оператордың) жұмыс орнынан жақсы көрінетіндей орналыстырылған және жарықтандырылған.

      723. Қысымы 4 МПа (40 кгс/см²) астам қазандарда тікелей әрекет ететін су деңгейін көрсеткіштер мөлдір қабықшалардың бұзылуынан персоналды қорғау үшін қаптамалармен жабдықталады.

      724. Су деңгейін көрсеткіштің қарау саңылауының ені кемінде:

      1) 8 мм – шыны мөлдір қабықшаларды қолдану кезінде;

      2) 5 мм – слюдалық қабықшаларды қолдану кезінде.

      725. Су деңгейін көрсеткіштер қазанды және үрлеуді ажырату үшін тиектеулі арматурамен (крандармен немесе вентильдермен) жабдықталады.

      726. Тиектеулі арматурада ашу және жабу бағыты, ал кранда өту саңылауының жағдайы көрсетіледі (құйылған, соғылған немесе бояумен жағылған). Тиектеулі арматураның өту ішкі диаметрі кемінде 8 мм.

      727. Су көрсеткіш құралдарды үрлеу кезінде суды шығару үшін қорғаныс құрылғысы бар және еркін ағызу үшін ағызып апаратын құбырмен түтікшелер қарастырылады.

      728. Барабанда 4,5 МПа (45 кгс/см²) астам қысым кезінде су деңгейін көрсеткіштер екі кезегімен орналасқан оларды қазаннан ажырату үшін тиектеулі органдармен жабдықталады. Екінші тиектеулі тез әрекет ететін орта қарастырылады.

      729. Тиектеулі орган ретінде конус тәрізді тығынмен кранды жұмыс қысымы 1,3 МПа (13 кгс/см²) дейін қазандарда қолдануға болады.

      730. Су жылыту қазандарында қазан барабанының жоғары бөлігінде орнатылған сынау кранын қолдану қарастырылады, ал барабан болмаған кезде – қазаннан судың тиектеулі құрылғыға дейін магистарльды құбыр өткізгішіне шығуында.

      731. Су деңгейін көрсеткіштің мөлдір элементінің биіктігі әр жағынан кемінде 25 мм жіберілетін судың шекті деңгейінен жоғары болады.Тікелей әрекет ететін және тікелей әрекет етпейтін әр су деңгейін көрсеткіште рұқсат етілетін жоғарғы және төменгі деңгейлер көрсетіледі.

      732. Бірнеше жеке су көрсеткіш қабықшалардан тұратын су деңгейін көрсеткіштерді орнату кезінде соңғылары олар қазандағы су деңгейін үздіксіз көрсететіндей орналастырылады.

      733. Егер бу қазанындағы су деңгейін бақылайтын алаңнан текелей әрекет ететін су деңгейін көрсеткішке дейінгі ара қашықтық 6 м астам болса, аспаптар нашар көрінген жағдайда екі төмендетілген қашықтықтан деңгей көрсеткіштер орнатылады. Мұндай жағдайда қазан барабандарында бір текелей әрекет ететін су деңгейін көрсеткішті орнату қарастырылады.

      734. Төмендетілген қашықтықтан деңгей көрсеткіштер қазан барабанынан басқа су деңгейін көрсеткіштерге тәуелсіз жеке штуцерлерде жалғанады және басатын құрылғысы болады.

4-параграф. Манометрлер

      735. Әр бу қазанына будың қысымен көрсететін манометр орнатылады. Жылу өнімділігі 10 т/ч және 21 ГДж/ч (5 Гкал/ч) астам бу қазандар үшін тіркеу манометрлері орнатылады.

      736. Манометр қазан барабанына орнатылады, қазанда буды аса қыздырғыш және бас қозғалтқышқа бу қайнатқыш болғанда. Тіке қазанға манометр буды аса қыздырғыштың артына тиектің алдына орнатылады.

      737. Паровозда, локомобиль бу қыздырғыштарға, ыстық құбыр қазандарға және вертикальді түрдегі қазанға манометр орнатылмайды.

      738. Бу қазанына манометр қазандағы су құнарын реттеуші, құнарландыру жол құралының алдына орнатылады. Егер қазандықта кемінде 2 ч/т бу шығаратын бірнеше қазан орнатылса әр қазан жалпы құнарладыру жолындағы бір манометрге орнатылады.

      739. Су құбыры торларын қолданғанда екінші сору насосы орнына жақын жерде орналасқан су құбыры торларына манометр орнатылады.

      740. Ажыратылатын су экономайзерге манометр орнатылады: судың тиек жабдығына және сақтандыру клапанына шығуына дейін, судың тиек жабдығына және сақтандыру клапынына кіруге дейін. Егерде экономайзерге дейін жалпы қоректеу жолардына манометр орнатылса әр экономайзерге енгізу қажет емес.

      741. Су жылытатын қазанда манометр қазанға су кіреберісіне орнатылады және қазаннан жылыған судың шығатын жеріне, биіктігі бір деңгейде орналасқансіңірімдік және айдамалы жолдағы айнамалы сорғыш орнатылады, сонымен қатар қазанның сору немесе жылу құбыры кезінде.

      742. Манометрлер дәлдік тобы:

      1) 2,5 - жұмыс қысымы 2,5 МПа (25 кгс/см²) дейін;

      2) 1,5 - жұмыс қысымы 2,5 МПа астам 14 МПа (25 до 140 кгс/см²) дейін;

      3) 1,0 - жұмыс қысымы 14 МПа (140 кгс/см²) астам болғанда төмен болмайды.

      743. Манометр жұмыс қысымның өлшем шегі пайдалану талаптарына сәйкесті шкаланың үштен екісінде болатындай шкаламен бекітуге рұқсат етеді.

      744. Пайдалану шарттарына сәйкес келетін жұмыс қысымын көрсететін манометр шкаласының бөлігі деңгейінде қызыл сызық жүргізіледі.

      745. Қызыл сызықтың орнына манометрдің корпусына қызыл түске боялған және манометрдің шынысына жапсарлас тығыз орналасатын металды пластина бекітіледі.

      746. Манометр оның көрсеткіштері қызмет көрсетуші персоналға айқын көрінетіндей етіп орнатылады. Оның шкаласы көрсеткіш жақсы көрінуі үшін тік немесе 30^о дейін алға еңіспен орналастырылады.

      747. Оларды қадағалау алаңының деңгейінен 2 м биіктікте орнатылатын манометрлердің корпусының номиналды диаметрі 100 мм кем емес, 2-ден 3 м дейінгі биіктікте-160 мм кем емес, 5 м астам биіктікте кемінде 250 мм. 5 м астам биіктікте манометрді орнату кезінде қайталанатын түріндегі төмендетілген манометр орнатылады.

      748. Манометр мен жабдық арасына бақылаудың көмегімен манометрді мерзімді түрде тексеріп отыруға мүмкіндік беретін үш жүрісті кран немесе оны алмастыратын құрылғы орнатылады. Манометрдің алдына, бу қысымын өлшеуге арналған, көрсетілгенне басқа диаметрі 10 мм. Кем емес сифонды түтік орнатылады.

      749. Қысымы 4 МПа (40 кгс/см²) және жоғары қазандарда үш жүрісті крандар орнына манометрді қазаннан ажыратуға, оның атмосферамен қатынасын қамтамасыз етуге және сифон түтігімен үрлеуді жүргізуге мүмкіндік беретін вентильдер орнатылады

      750. Манометрді келесі жағдайларда қолдануға рұқсат берілмейді:

      1) бекітілген мөрі немесе тексеруді жүргізу туралы таңбасы болмаса;

      2) тексеру мерзімі өткен болса;

      3) тілі оны ажыратқан кезде осы аспап үшін жол берілетін ауытқудың жартысынан асатын шамаға шкаланың нөлдік көрсеткішіне қайтадан оралмаса;

      4) әйнек сынса немесе оның көрсеткіштерінің дұрыстығына әсер ететін зақымданулар болса.

5-параграф. Температураны өлшеу құралдары

      751. Буды қыздырғышы бар қазандарда әр бу құбырында басты ысырмаға дейін қыздырылған бу температурасын өлшеуге арналған құрал орнатылады. Буды аралық қыздыру қазандарында температураны өлшеу құралдары будың кіру және шығуында орнатылады.

      752. 20 т/с астам бу өнімділігімен буды жылытумен табиғи айналымы бар қазандарда, 1 т/с астам бу өнімділігімен тікелей нүктелік қазандарда көрсету құралдарынан басқа қыздырылған бу температурасын үздіксіз тіркейтін құралдар орнатылады.

      753. Бірнеше параллель секциялары бар бу қыздырғыштарда қыздырылған будың жалпы бу құбырларында орнатылатын бу температурасын өлшеуге арналған құралдардан басқа әр секциядан шығатын бу температурасын үздіксіз өлшеуге арналған құралдар орнатылады, ал бу температурасы 500^оС жоғары қазандар үшін бу қыздырғыштың жылан түтіктің шығу бөлігінде, газ арнасы енінің әр метріне бір термопара (құрылғы) бойынша.

      754. Бу өнімділігі 400 т/с астам қазандар үшін бу температурасын өлшеуге арналған құралдар тіркеу құрылғысы бар үздіксіз әрекет ететін бу қыздырғыштардың жылан түтіктерінің шығу бөлігінде.

      755. Қазанда буды суытқыш болған кезде буды суытқышқа дейін және одан кейін буды қыздыру температурасын реттеу үшін бу температурасын өлшеуге арналған құралдар орнатылады.

      756. Экономайзерге судың кіруінде және одан шығуында, экономайзерлері жоқ бу қазандарының қоректік құбыр өткізгіштерінде қоректік су температурасын өлшеуге арналған құралдар орнатылады.

      757. Су жылыту қазандары үшін су температурасын өлшеуге арналған құралдар судың кіруінде және шығуында орнатылады.

      758. Жылу өнімділігі 4,19 ГДж/ч (1 Гкал/ч) астам қазандар үшін температураны өлшеу құралдары тіркеу қазандарынан шыға берісте орнатылады.

      759. Ыстық судың жіберілетін температурасы термометр шкаласында қызыл шекпен белгіленеді.

      760. Қазандардың сұйық отынмен жұмысы кезінде отын құбыр өткізгішіне қазанға тікелей жақын отын құбырында бүріккіш алдында отын температурасын өлшеуге арналған термометр орнатылады. Қазанды басқару қалқанында екінші реттік құбырды орнатумен бұл температураны қашықтықтан бақылауға болады.

      761. Металл температурасын бақылау және қазанның қыздыру, тоқтату және оңтайлы режиамдері кезінде рұқсат етілген мәннен жоғары болуын алдын алу үшін оның элементтері: барабандары, құбыр торлары және т.б. - қабырғаларының температурасын өлшеуге арналған құралдар қарастырылады. Құралдарды орнату, олардың саны және орналасыру қазан жобалаушы ұйымымен анықталады.

6-параграф. Тиектеу және реттеу арматуралары

      762. Қазанға немесе құбыржелілеріне орнатылатын арматурада корпусында мынадай таңбалау болады:

      1) дайындаушының атауы немесе тауарлық белгісі;

      2) шартты өткізуі;

      3) шартты қысым және орта температурасы;

      4) орта ағынының бағыты;

      764. Шартты өтуі 50 мм және астам арматураның құрастыру құжатында қарастырылған дайындаушы паспортымен куәландырылады, онда металдың химиялық құрамы, механикалық қасиеттері бойынша, термиялық өңдеу режимдері бойынша және бұзылмайтын бақылау бойынша деректер беріледі. Мәліметтер арматураның негізгі бөлшектеріне жатады: корпусына, қақпағына, шпинделіне, бекітпесіне және бекіткішіне.

      765. Тығын арматурасының маховигінде арматураны ашқан немесе жабу кезіндегі бағыты көрсетіледі.

      766. Арматураның саны, түрі және орнату орындары пайдаланудың және жобамен қарастырылған нақты шарттарын ескере отырып жобаның жасаушысымен таңдалады.

      767. Қазаннан шыға берісте оның қазандық жиналған бу құбырымен қосылуына дейін тиектеулі орган орнатылады. Қазаннан шыға берісте энергия блоктарында тиектеу органдарын, егер де оларға қажеттілік жағы және тоқтату сызбасымен негізделмесе, орнатпауға болады.

      768. Энергия блоктары үшін қазан алдында тиектеулі органды жоғары қысымды бәды қыздырғыш және оның байпасынан кейін тиектеулі орган болған кезде орнатпауға болады.

      769. Қоректік судың қазанға кіре берісінде қазаннан судың шығуын болдырмайтын кері клапан және тиектеулі орган орнатылады. Егер қазанның су бойынша ажыратылмайтын экономайзері болса, онда кері клапан және тиектеулі орган экономайзерге дейін орнатылады. Су бойынша ажыратылатын экономайзерде кері клапан және тиектеулі орган экономайзерден кейін де орнатылады.

      770. Су жылыту қазандарында тиектеулі орган бойынша судың қазанға кіре берісінде және судың қазаннан шыға берісінде орнатылады.

      771. 0,8 МПа (8 кгс/см²) астам қысыммен қазандарда әрбір үрлеу, дренажды құбыр өткізгіште, су (бу) сынамаларын сұрыптау құбыр өткізгішінде кемінде екі тиектеулі орган немесе бір тиектеулі және бір реттеу органу орнатылады. 10 МПа (100 кгс/см²) астам қысыммен бұл құбыр өткізгіштерде дроссель шайбаларын орнатуға болады.

      772. Буды аса қыздырғыштар камераларын үрлеу үшін бір тиектеулі органды орнатуға болады. Үрлеу құбыр өткізгіштерінің және оларда орнатылған арматураның шартты өтуі 14 МПа (140 кғс/см²) дейінгі қысыммен қазандар үшін кемінде 20 мм және 14 МПа (140 кғс/см²) және одан астам қысыммен қазандар үшін кемінде 10 мм.

      773. Қазандағыдан аз қысыммен жинау багына (сепаратор, кеңіткіш және басқалары) қазаннан ортаны бұру кезінде жинау багы есептелгеннен жоғары қысымның жоғарылауынан қорғалады.Қорғау тәсілін таңдау, арматураны орнату орны және саны, бақылау-өлшеу құралдары, сақтандыру құрылғылары жобалаушы ұйыммен анықталады.

      774. Қазандардың, буды қыздырғыштар мен экономайзерлердің барлық құбыр өткізгіштерінде арматураны жалғау жапсарлы дәнекерлеумен немесе ернемектер көмегімен орындалады. 1 т/с аспайтын бу өнімділігімен қазандарда 25 мм аспайтын шартты өту кезінде және 0,8 МПа (8 кғс/см²) жоғары болмайтын қаныққан будың жұмыс қысымы кезінде бұрандада арматураны жалғауға болады.

      775. Арматура оны ыңғайлы басқаруды есепке ала отырып, қазанға мүмкіндігінше жақын орналастырылады.

      776. 4 т/с астам өнімділікпен бу қазандарының басты бу тиектеулі органдары қазан машинисі жұмыс орнына басқаруды шығарумен қашықтықты жетекпен жабдықталады.

      777. Әр қазанның қоректік желілерінде реттеу арматурасы орнатылады.Қазан қорегін автоматты реттеу кезінде қазан машинисінің жұмыс орнынан реттейтін қоректік арматурамен басқару үшін қашықтықты жетек қарастырылады.

      778. 2,5 т/с және кем бу өнімділігі бар бу қазандарында сорғыны қосу және сөндірумен су деңгейін автоматты позициялық реттеу кезінде қоректік желілерде реттеу арматурасын орнатпауға рұқсат етеді.

      779. Жалпы сору және айдау құбыр өткізгіштері болатын бірнеше қоректік сорғыларын орнату кезінде әр сорғыда сору жағында және айдау жағында тиектеулі органдар орнатылады. Әр орталықтан тепкіш сорғының айдау жағында тиектеулі органға дейін кері клапан орнатылады.

7-параграф. Қауіпсіздік құралдары

      780. Әр қазанда пайдаланудың белгіленген режимдерінен жол берілмейтін ауытқулар кезінде қазан немесе оның элементтерін автоматты ажыратуды қамтамасыз ететін қауіпсіздік құралдары қарастырылады.

      781. Отынды камералық жағатын бу қазандары деңгейді төмендету кезінде жанарғыларға отынның берілуін тоқтататын автоматты құрылғылармен жабдықталады, ал тікелей нүктелік қазандар үшін қазандағы су шығыны жіберілетіннен төмен.

      782. Отынды қабаттық жағатын қазандарда автоматты құрылғыларды жоғарыда аталған жағдайларда күштік үрлеу құрылғыларына және оттықтың отын беретін механизмдеріне ажыратады.

      783. Көп еселік айналымы бар және отынды камералық жағатын су жылыту қазандары отынды жанарғыларға беруді автоматты тоқтататын құралдармен жабдықталады, ал отынды қабаттық жағумен – гидравликалық соғу қаупі туындайтын мәнге дейін жүйеде су қысымы төмендеген кезде және су температурасы белгіленген шектен жоғары болған кезде күштік үрлеу құрылғыларымен ажыратылатын құралдармен.

      784. Отынды камералық жағатын су жылыту қазандары қазан оттығына отынның берілуін тоқтататын автоматты құралдармен жабдықталады, ал отынды қабаттық жағу кезінде ажыртушы күштік үрлеу құрылғылары және оттықтың отын беретін механизмдері мынадай жағдайларда:

      1) қазанның шығу коллекторында су қысымының есептелгеннен немесе рұқсат етілген қысымнан 5% астам жоғарылауы;

      2) қазанның шығу коллекторындағы қысымның қазаннан шығудағы судың максималды температурасы кезінде сәйкес қанығу қысымы мәніне дейін төмендеуі;

      3) қазаннан шыға берістегі су температурасының дайындаушының монтаждау және пайдалану жөніндегі нұсқаулығында көрсетілген мәнге дейін жоғарылауы. Мұндай нұсқаулар болмаған кезде бұл температура шығу коллекторында жұмыс қысымы кезінде қанығу температурасынан 20⁰С-қа төмен қабылданады;

      4) қазан арқылы дайындаушы анықтайтын минималды рұқсат етілген мәнге дейін су шығынының азаюы, олар болмаған жағдайда формула бойынша:

      Шығын төмендегі формула арқылы анықталады:

      мұнда G_min – қазан арқылы минималды жіберілетін су шығыны, кг/с;

      Q_max – қазанның максималды жылу өнімділігі,МВт (ккал/с);

      С – меншікті жылу сыйымдылық, КДж/кғ ⁰С (ккал/кг⁰С).

      t_s- мәні қазаннан шыға берісте қабылданатын жұмыс қысымы кезінде судың қайнау температурасы ⁰С;

      t1 – қазанға кіре берістегі су температурасы, ⁰С.

      785. Қазандарда автоматты әрекет ететін дыбыстық және жарық су деңгейінің жоғарғы және төменгі жағдайындағы дабыл белгілері орнатылады.

      786. Отынды камералық жағу кезінде бу және су жылыту қазандары отынды мынадай жағдайларда оттыққа беруді тоқтататын автоматты құрылғылармен жабдықталады:

      1) оттықтағы шырақтың сөнуі;

      2) барлық түтін сорғыштардың ажыратылуы;

      3) барлық үрлеу вентиляторларының ажыратылуы.

      787. Жекелеген вентиляторлармен жабдықталған жанарғылары бар қазандарда вентилятор тоқтаған кезде жанарғыға отынның берілуін тоқтататын қорғаныс қарастырылады.

      788. Қазандарды қосымша қауіпсіздік құралдарымен жарақтау қажеттілігі қазан жобасын дайындаушымен анықталады.

      789. Сұйық немесе газ тәрізді отынмен жұмыс істейтін қазан-бойлер бойлердегі су айналымы тоқтаған кезде оттыққа отынның берілуі автоматты тоқтатылатын құрылғылармен жабдықталады.

      790. Қауіпсіздік құралдары оларға қызмет көрсетумен және жұмыс істеумен қатысы жоқ тұлғалардың әрекетінен (ажырату, реттеуді өзгерту және т.б.) қорғалады және олардың жұмысының ақаусыздығын тексеретін құрылғылары болады.

      791. Бу қазандары түріне және бу өнімділігіне байланыссыз автоматты қорек реттеуіштерімен жабдықталады; бұл талап бойлерден тыс жаққа буды сұрыптау 2 т/с жоғары болмайтын қазан-бойлерлерге таралмайды.

      792. Негізгі немесе аралық буды қыздырғыштан шыға берісте бу температурасы 400⁰С астам бу қазандары бу температурасын реттеуге арналған автоматты құрылғылармен жарақталды.

8-параграф. Қорек құрылғылары

      793. Қазандар қорегі қорек құбыр өткізгішімен қосылғандар үшін топпен жалпы немесе бір қазан үшін жеке жол беріледі.Қазандарды қорегі бойынша бір топқа қосу түрлі қазандардағы жұмыс қысымы айырмашылығы 15 % жоғары болмайтын жағдайлар кезінде жол беріледі.

      794. Жалпы магистральға қосылатын қорек сорғыларының сорғылардың параллель жұмысын жіберетін сипаттамалары болады.

      795. Қазандардың сумен қорегі үшін мыналарды қолдануға жол беріледі:

      1) электр жетегі бар сыртқа тебуші және поршенді сорғыларды;

      2) бу жетегі бар сыртқа тебуші және поршенді сорғыларды;

      3) бу инжекторларын;

      4) қол жетегі бар сорғыларды;

      5) су өткізу желілерін.

      796. Су құбырын қазан қорегін реттейтін орган алдында су құбырында судың минималды қысымы есептелгеннен жоғары немесе қазандағы рұқсат етілген қысым 0,15 МПа (1,5 кгс/см²) кем болған жағдайда қазанның резервтік қорек көзі ретінде ғана пайдалануға болады.

      797. Бу ағынды инжектор бу жетегімен сорғыға теңестіріледі.

      798. Әр қорек сорғысы немесе инжектор корпусына мынадай деректер көрсетілген тақташа ілінеді:

      1) дайындаушы атауы немесе оның тауарлық белісі;

      2) зауыттық нөмірі;

      3) номиналды су температурасы кезіндегі номиналды берілуі;

      4) сыртқа тебуші сорғылар үшін минутына айналым саны немесе поршеньді сорғылар үшін минутына жүріс саны;

      5) сорғы алдындағы судың номиналды температурасы;

      6) номиналды беріліс кезіндегі максималды күш.

      799. Сорғыны әр күрделі жөндеуден кейін берілісті және күшті анықтау үшін сынау жүргізіледі. Сынақ нәтижесі актпен ресімделеді.

      800. Сорғымен жасалынатын күш гидростатикалық биіктікті және қазан жолындағы қысым шығынын есепке ала отырып қазаннан, реттеу құрылғысынан және қоректік су жолында жұмыс қысымы кезінде қазанға су беруді қамтамасыз етеді.

      801. Сорғы сипаттамасы толық ашық кезінде қысымның қатты жоғарылауын есепке ала отырып сақтық клапандары іске қосылған кезде қазан қорегінде үзілістердің болмауын қамтамасыз етеді.

      802. Қазандардың топтық қорегі кезінде сорғы тегеуріні ең үлкен жұмыс қысымымен немесе қорек құбырында тегеуріннің үлкен шығынымен қазан қорегін қамтамасыз ету жағдайларынан шыға отырып, жоғарыда аталған талаптарды есепке ала отырып таңдалады.

      803. Қорек құрылғылары берілісі үздіксіз немесе кезеңдік үрлеуге, бумен суытуға, редукциялық суыту және суыту құрылғыларына және су немесе бу шығыны мүмкіндігіне су шығынын есепке ала отырып қазанның номиналды бу өнімділігі бойынша анықталады.

      804. Қорек құрылғыларының түрі, сипаттамасы, саны және қосу сызбасы авариялық жағдайды қоса алғанда, барлық режимде қанадарды қауіпсіз жұмыс жасауды қамтамасыз етумен таңдалады.

      805. Қорек құбыр өткізгішінде тиектеулі орган мен сақтық клапаны жоқ және жасалатын тегеурін құбыр өткізгіштің есептелген қысымынан жоғары болатын поршеньді сорғы арасында сақтық клапаны орнатылады.

13-тарау. Қазандарға арналған жайлар

      Ескерту. 13-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 06.05.2022 № 148 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-параграф. Жалпы ережелер

      806. Стационарлы қазандар ҚР ҚНжЕ 4.02-08-2003 "Қазандықтарды орнату", ҚР ҚНжЕ П-58-75 "Жылу электр станциялары" және осы Қағида талаптарына сай келетін үй-жайларға және ғимараттарға орнатылады. Егер қазан белгіленген климаттық жағдайларда жұмыс істеуге жобаланған болса, қазандарды ғимараттан тыс орнатуға болады.

      807. Қазандар үстінен жайларды және шатырдағы жайларды орнатуға болмайды. Аталған талап осы Қағиданың 807-тармағына сәйкес өндірістік жайларда орнатылған қазандарға таралмайды.

      808. Өндірістік жайлар ішінде мыналарды орнатуға болады:

      1) әрбірінің бу өнімділігі 4 т/с аспайтын тікелей нүктелік қазандарды;

      2) жағдайларды қанағаттандыратын қазандарды (t - 100) х V <= 100 (әр қазан үшін), мұнда t – жұмыс қысымы кезіндегі қаныққан бу температурасы,⁰С;

      V – қазанның су көлемі, м³;

      3) әрбірінің жылу өнімділігі 10,5 ГДж/ч (2,5 Гкал/ч) аспайтын су жылыту қазандарын, барабандары болмайтын;

      4) кәдеге жаратушы қазандарды шектеусіз.

      809. Өндірістік жай ішінде қазандарды орнату орны жайдың қалған бөлігінен қазанның барлық биіктігі бойынша, алайда 2 м кем емес жанбайтын қалқандармен, есік құрылысымен бөлінеді. Шығуларды орналастыру орындары және есікті ашу бағыты жобалаушы ұйыммен анықталады.

      810. Кәдеге жаратушы қазандарды өнідірістік жайдың қалған бөлігінен технологиялық процеспен байланысқан пештерімен немесе агрегаттарымен бірге бөлу керек.

      811. Қазандық жайларында қазан персоналына арналмаған тұрмыстық және қызметтік жайларды, қазан жабдығын жөндеуге арналмаған шеберханаларды орналастыруға болмайды.

      812. Қазандық жайының әр қабаты еденінің деңгейі қазан ғимаратына жанасатын жердің жоспарлы белгісінен төмен болмайды.

      813. Қазандықта шұңқырларды жасауға болмайды. Технологиялық шешіммен негізделген жекелеген жағдайларда жобалық ұйым шешімі бойынша бытыратазартқыш жабдықтарын, жылу жолдарын енгізу және шығару тораптарын және тағыда басқа орналастыру үшін шұңқырлар жасауға болады.

      814. Қазан жайынан шығу есіктері сыртқа ашылады. Қызметтік, тұрмыстық, қосалқы өндірістік жайлардан қазандыққа есіктер серіппелермен жабдықталады және қазан жағына ашылады.

2-параграф. Жарықтандыру

      815. Қазандық жайы жеткілікті табиғи жарықпен, ал қараңғы уақытта электр жарығымен қамтамасыз етіледі. Техникалық себептер бойынша табиғи жарықпен қамтамасыз етілмейтін орындардың электр жарығы болады. Жарықтандыру ҚР ҚНжЕ 2.04-05-2002 "Табиғи және электрлі жарықтандыру" сәйкес жарықтандырады.

      816. Қазандықтарда жұмыс жарығынан басқа авариялық электр жарығы қарастырылады. Авариялық жарықтандырылу мынадай орындарға қамтамасыз етіледі:

      1) қазандар шебі, қазандар арасындағы өтулер, қазан артынан және қазан үстінен;

      2) басқару қалқандары және тетіктері;

      3) су көрсету және өлшеу құралдары;

      4) күл жайлары;

      5) вентилятор алаңдары;

      6) түтін сору алаңдары;

      7) бактарға және деаэраторларға арналған жайлар;

      8) су дайындау жабдығы;

      9) қазан алаңдары және сатылары;

      10) сорғы жайлары.

3-параграф. Қазандарды және қосалқы жабдықты орналастыру

      817. Қазан шебінен немесе оттықтың шығыңқы бөліктерінен қазандықтың қарама-қарсы қабырғасына дейінгі ара қашақтық кемінде 3 м құрайды, соныман қатар газ тәрізді немесе сұйық отынмен жұмыс істейтін қазандар үшін жану құрылғыларының шығыңқы бөліктерінен қазандық жайы қабырғасына дейінгі ара қашықтық кемінде 1 м, механикаландырылған оттықтармен жабдықталған қазандар үшін оттықтың шығыңқы бөлігінен ара қашықтық кемінде 2 м.

      818. Бу өнімділігі 2,5 т/с аспайтын қазандар үшін қазан фронтынан немесе оттықтың шығыңқы бөліктерінен қазандық қабырғасына дейінгі ара қашықтықты мынадай жағдайларда 2 м дейін азайтуға болады:

      1) егер қатты отынды қолмен жүктейтін оттық шептен қызмет көрсетілсе және 1 м аспайтын ұзындығы болса;

      2) оттықты шептен қызмет көрсету қажеттілгі болмаса;

      3) егер қазандар газ тәрізді немесе сұйық отынмен жұмыс істесе (сақтау кезінде жану құрылғыларынан қазан қабырғасына дейінгі ара қашықтық кемінде 1 м).

      819. Қазан шептері мен бір-біріне қарама-қарсы орналасқан оттықтың шығыңқы бөліктері арасындағы ара қашықтық мыналарды құрайды:

      1) механикаландырылған оттықтармен жабдықталған қазандар үшін кемінде 4 м;

      2) газ тәрізді немесе сұйық отынмен жұмыс істейтін қазандар үшін кемінде 4 м, сонымен қатар жану құрылғалары арасындағы ара қашықтық кемінде 2 м;

      3) қатты отынды қолмен жүктейтн қазандар үшін кемінде 5 м.

      820. Қазан шебі алдынан қазандық қосалқы жабдықты және басқару қалқандарын орнатуға болады, сонымен қатар шеп айналасынан еркін өту ені кемінде 1,5 м және орнатылған жабдық қазанға қызмет көрсетуге кедергі келтірмейді.

      821. Оттыққа немесе қазанға бүйір жағынан қызмет көрсету талап етілетін қазандарды орнату кезінде (көсеу, үрлеу, газ жолдарын, барабандарды және коллекторларды тазалау, экономайзер және буды қыздырғыш пакеттерін шығару, құбырларды шығару, жану құрылғыларына, реперлерге, оттық элементтеріне қызмет көрсету, үздіксіз үрлеуді қызмет көрсету) бүйір жағынан өту ені қызмет көрсету және жөндеу үшін жеткілікті, алайда бу өнімділігі 4 т/с дейін қазандар үшін және бу өнімділігі 4 т/с және одан астам қазандар үшін кемінде 1,5 м.

      822. Қазандар мен оттықтарды бүйір жағынан қызмет көрсету талап етілмейтін жағдайларда шеткі қазандар мен қазан қабырғалары арасында өткелдерді міндетті түрде орнату қажет. Бұл өткелдер ені, қазан мен қазан жайының артқы қабырғасы арасындағы өткел ені кемінде 1 м құрауы тиіс.

      823. Қазанның айналдыра қаланған бөліктерінен (каркастар, құбырлар, сепараторлар және т.б.) жеке шығып тұратындар арасындағы, бұл бөліктер мен ғимараттардың шығыңқы бөліктері (кронштейндер, бағаналар, сатылар, жұмыс алаңдары және т.б.)с арасындағы өткел ені кемінде 0,7 м құрайды.

      824. Қазандықтағы өткелдердің кемінде 2 м еркін биіктігі болады.Барабан, құрғақ бу немесе экономайзер арқылы өту қажеттілігі болмаған кезде олардан қазан жабынының төменгі құрылымдық бөліктеріне дейінгі ара қашақтық кемінде 0,7 м.

      825. Қазандармен және экономайзерлермен бір жайда қазандарды жөндеу және қызмет көрсетуге немесе бу және (немесе) ыстық суды алу технологиясына тікелей қатысы жоқ жабдықтарды орнатуға болмайды.

      826. Электр станциялары қазандары және тубиналық агрегаттарын жалпы жайларда немесе қазандық пен машина залы арасында бөлу қабырғалары құрылысы жоқ іргелес жайларда орнатуға болады.

      827. Қазандарды және қосалқы жабдықтарды блок-контейнерлерде, тасымалданатын қондырғыларда және энергопоездарда орналастыру жобаға сәйкес жүзеге асырылады.

      828. Жалпы газ жүретін қазандықтар камералық жағумен жарылғыш сақтандыру клапанымен қамтамасыз етіледі.

4-параграф. Алаңдар мен баспалдақтар

      829. Қазандарға, буды қыздырғыштарға және экономайзерлерге ыңғайлы және қауіпсіз қызмет көрсету үшін астынан кемінде 200 мм тұтас қапталған биіктігі кемінде 0,9 м қанаттары бар баспалдақтар мен тұрақты алаңдар орнатылады.

      830. Өтпелі алаңдар мен баспалдақтардың екі жағынан қанаты болады. Ұзындығы 5 м астам алаңдардың қарама-қарсы шеттерде орналасқан кемінде екі баспалдағы болады.

      831. Алаңдарды және баспалдақ сатыларын мыналардан жасауға болады:

      1) кесілген созылған табақтан;

      2) кедір-бұдырланған табақ болаттан немесе балқытумен немесе басқа тәсілмен алынған тегіс емес беті бар табақтан;

      3) ұяшықтар саңылауының 12 см² аспайтын ұялы немесе жолақты болаттан.

      832. Тегіс алаңдарды және баспалдақ сатыларын қолдануға, оларды шыбық (дөңгелек) болаттан орындауға жол берілмейді.

      833. Жартылай ашық және ашық түріндегі қазандықтағы алаңдар мен баспалдақ сатылары кесілген созылған табақтан, ұялы немесе жолақты болаттан орындалады.

      834. Баспалдақтардың кемінде 600 мм ені болады, сатылар арасындағы биіктік 200 мм аспайды, сатылар ені кемінде 80 мм. Сатылардың көлбеу бұрышы ішке қарай 2-5⁰. Биіктігі үлкен баспалдақтар аралық алаңдармен орындалады. Алаңдар арасындағы ара қашықтық 4 м құрайды. Биіктігі 1,5 м асатын баспалдақтардың көлденеңге 60⁰ аспайтын көлбеу бұрышы болады.

      835. Алаңдардың еркін өту ені кемінде 600 мм, ал арматураға, бақылау-өлшеу құрылғыларына және басқа жабдықтарға қызмет көрсету үшін кемінде 800 мм.

      836. Қазандықтағы алаңдар едені мен баспалдақ сатылары астынан еркін биіктік кемінде 2 м. Су көрсеткіш құралдармен жұмыс істеу үшін алаңнан су көрсеткіш шыны ортасына дейінгі тігінен ара қашықтық кемінде 1 және 1,5 м астам.

      837. Қазанның нөлдік белгісінен қазанның жоғарғы алаңына дейінгі ара қашықтық 20 м жоғары болған жағдайларда жүк жолаушы лифттері жылу электр станцияларын технологиялық жобалау нормаларына сәйкес орнатылады.

5-параграф. Отынды беру және қож-күл шығару

      838. Қатты отынмен жұмыс істейтін, бу өнімділігі 2,5 т/с және одан жоғары қазандар үшін қазандыққа және қазан оттығына отынды беру механикаландырылған, ал 150 киллограмм сағат (бұдан әрі - кг/с) және одан астам мөлшерде барлық қазандардан қождың және күлдің жалпы шығуымен қазандықтар үшін (қазанның бу өнімділігіне тәуелсіз) күл мен қожды жою механикаландырылған.

      839. Күлді қолмен жою кезінде қож және күл бункерлері күл мен қожды бункерлерде немесе вагоншаларда сумен құю құрылғыларымен жарақталған. Соңғы жағдайда бункер астынан күлді және қожды түсірер алдындда вагоншаларды орнату үшін оқшауланған камералар қойылады. Камералардың шыны қараулары бар тығыз жабылатын есіктері болады, вентиляциямен жабдықталған және жарықтандырылған.

      840. Бункер тығынын және қожды құюды басқару қызмет көрсету үшін қауіпсіз орынға камера шегінен тыс шығарылады.

      841. Вагоншаның барлық жылжу жолында еркін өту биіктігі кемінде 2 м, бүйір саңылаулары кемінде 0,7 м.

      842. Егер күл және қож оттықтан тікелей жұмыс алаңына шығарылатын болса, онда қазандықта шығару және ошақ қалдықтарын құю орнына сору вентиляциясы орнатылады.

      843. Қолмен жүктелетін шахталық оттықтар кезінде ағаш отын немесе шымтезек үшін қайырылмалы түбі және қақпағы бар жүктеу бункерлері орнатылады.

      844. Сұйық отынды жағу кезінде бүріккі астынан отынның қазандық еденіне түсуін алдын алу үшін құмы бар түпқоймалар орнатылады.

14-тарау. Қазандардың су-химиялық режимі

      Ескерту. 14-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 06.05.2022 № 148 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-параграф. Жалпы ережелер

      845. Су-химиялық режим қақ және тұнғының түзілуі, қазан суының салыстырмалы сілтілігінің қауіпті шекке дейін жоғарылауы салдарынан немесе металл коррозиясы нәтижесінде олардың элементтері зақымдалмай қазан және қорек жолының жұмысын қамтамасыз етеді.

      846. Бу өнімділігі 0,7 т/с және одан астам табиғи және көп еселік мәжбүрлі айналымы барн барлық бу қазандары, бу өнімділігіне тәуелсіз барлық бу тікелей нүктелік қазандар, барлық су жылыту қазандары суды қазанға дейін өңдеуге арналған қондырғылармен жабдықталған. Осы Қағидалар талаптарының орындалуына кепілдік беретін суды өңдеудің басқа тиімді тәсілдерін қолдануға болады.

      847. Қазан қорегі үшін суды өңдеу тәсілдерін таңдау ЖҚҚ келтіріледі.

      848. Бу өнімділігі 0,7 т/с кем қазандарда тазалау арасындағы аралық оны тазалауға тоқтату сәтінде қазанның қыздыру беті бөліктерінде ең жылу кернеулілерге 0,5 мм аспайтын қалыңдықты қамтамасыз етеді.

      849. Суды қазанға дейін өңдеу құрылғыларымен жабдықталған қазандарды шикі сумен толтыруға болмайды.Авариялық жағдайларда қазанды шикі сумен толтыру жобамен қарастырылған жағдайларда жұмсақ қосынды су немесе конденсат желілеріне қосылған шикі су желілерінде қорек бактарына екі тиектеулі органнан және олардың арасында бақылау кран орнатылады. Қалыпты пайдалану кезінде тиектеулі органдар жабық күйде пломбыланған болады, бақылау кран ашық болады.

      850. Қазандарды шикі сумен толтырудың әр жағдайы толтыру ұзақтығы және сол уақыттағы қоректік су сапасы көрсетіліп, су дайындау (су-химиялық режим) журналында жазылады.

      851. Бу және су жылыту қазандары үшін осы Қағидаларды, дайындаушылардың пайдалану бойынша нұсқаулығын, суды қазанға дейін өңдеу құрылғыларын және бу және су жылыту қазандарының су-химиялық режимін жүргізу бойынша нұсқаулықтарды есепке ала отырып, су-химиялық режимді жүргізу бойынша технологиялық регламент әзірленеді, қазанға дейінгі суды өдеу барысында мыналар көрсетіледі:

      1) техникалық деректер және негізгі түйінге қысқаща мінездіемі, негізгі және көмекші құралдар, сонымен қатар қазандықтар, құбыр, деаэрационды қондырғы, аммикты, гидразин, фосфат, қондырғы күйдіргіш натрды дәлмөлшерлеу үшін қондырғы, құралды сақтау және химиялық тазартуға арналған қондырғы, шаруашылық қоймасынан су дайындаға арналған қондырғы және тағыда басқалары;

      2) су сынамасын алу тізімі, схемасы, қол жұмысы және автоматтандырылған химиялық бақылауға бу және конденсат:

      3) қоспалы, қоректі және қазан суының сапасы, бу және канденсат нормалары;

      4) график, көлем және химиялық бақылау әдіс;

      5) тізім және бақылау, өлшеу және дабылды автоматтандыру жүйесіне қысқаша мінездеме:

      6) жабдықтауды жіберу және оны жұмысқа қосуға (жабдықта жұмыстың аяқталуын тексеру, қарау, жұмысқа дайындығын тексеру, түрлі жылу жағдайында жабдықты жұмысқа қосу) дайындау операцияларын орындау тәртібі;

      7) қалыпты пайдалануда құрылғыға қызмет көрсету операцияларын орындау тәртібі;

      8) деаэрация режимін, суды коррекциялы өңдеу режимін, жұмысқа қосу, қалыпты пайдалану және қазандықты тоқтату кезінде үздіксіз және кезеңдік өнімдер режимін бақылау операцияларын орындау тәртібі;

      9) құралды тоқтатуда операцияны орындау тәртібі (жөндеу, авариялық резерв) және тоқтату барысында жүргізілетін іс-шара (жылыстау, консервация, құралдың жағдайын бағалау тазалау қажеттілігін анықтау, коррозиялық зақымдануға қарсы шара қолдану, жөндеу және тағыда басқалары);

      10) құралды жұмысқа қосу барысында, жұмыс кезінде бөлек операцияларға рұқсат етілмейтін жағдайлар;

      11) бұзылу тізімі және жою шаралары;

      12) негізгі және көмекші құралдарға және химиялық зертхана жұмыстарына қызмет көрсетуде негізгі қауіпсіздік шаралары.

2-параграф. Қоректік су сапасы

      852. 0,7 т/С және одан жоғары бу өнімділігі табиғи және көп мәрте мәжбүрлі айналымы бар қазандықтар үшін қоректік су сапасының көрсеткіштері осы Қағидаларға 27-қосымшада (бұдан әрі – 27-қосымша) көрсетілген мәндер шегінде ұсталады.

      853. Су жылытқыш қазандарда қоректік және су жүйесінің сапасы 27-қосымшадағы 7-кестеде көрсетілген талаптарды қанағаттандырады.

3-параграф. Қазан суы сапасы

      854. Қазан суы сапасының нормалары, оларды түзету өңдеу тәртібі, үздіксіз және кезеңдік өңдеу тәртібі қазанды дайындаушының жобалау-құрылымдық құжаттамасы,жылу химиялық сынақтар нәтижелері негізінде су-химиялық тәртіпте жүргізу бойынша технологиялық регламент негізінде қабылданады.

      855. Тойтарылатын қосылыс болатын 4 МПа (40 кгс/см²) дейін қоса алғандағы қысыммен бу қазандары үшін қазан суының салыстырмалы сілтілігі 20% аспайды; дәнекерленген барабандарымен және айналмасоғу әдісімен (немесе тығыздатып пісірумен айналмасоғумен) құбырларды бекітумен қазандар үшін қазан суының салыстырмалы сілтілігі 50%-ға дейін жол беріледі, дәнекерленген барабандарымен және пісірілген құбырларымен қазандар үшін қазан суының салыстырмалы сілтілігі нормаланбайды.

      856. Қысымы 4 МПа (40 кғс/см²) жоғары 10 МПа (100 кғс/см²) дейін қоса алғандағы бу қазандары үшін қазан суының салыстырмалы сілтілігі 50% аспайды, 10 МПа (100 кгс/см²) жоғары 14 МПа (140 кгс/см²) дейінгі қоса алғандағы қысыммен қазандар үшін – 30% аспайды.

15-тарау. Өндірістік бақылау

      Ескерту. 15-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 06.05.2022 № 148 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-параграф. Жалпы ережелер

      857. Ұйы басшысы өндірістік бақылау жүйесін ұйымдастыру жолымен қазандықтарды жарамды қалпында және қауіпсіз шарттарын қамтамасыз етеді. Жабдық иесі жабдықтарды жарамды қалпында ұстауды және олардың жұмысының қауіпсіз шарттарын қамтамасыз етеді. Осы мақсатта:

      1) білімі тексерілген инженерлі-техникалық қызметкерлер арасынан қазандықтарды жарамды қалпында және қауіпсіз пайдалануды қамтамасыз ететі тұлға тағайындалады;

      2) өнеркәсіптік қауіпсіздік талаптары бойынша оқытылған тұлғалардың қажетті санынан қызмет көрсетуші персонал тағайындалады;

      3) орнатылған жабдықты топтастыру есебінен технологиялық регламентті әзірлейді және бекітеді;

      4) белгіленген мерзімде қазанға техникалық куәландыру жүргізуді қамтамасыз етеді;

      5)қазанды кезеңдік (жылына біррет) тексеруді ұйымдастырады;

      6) 450^оС және одан жоғары температура кезінде жұмыс істейтін элементтер металының күйін бақылауды ұйымдастырады.

      858. Технологиялық регламент – өндірістік әдісті, технологиялық норманы, техникалық ортаны, технологиялық процесс талаптарын және тіртібін орнататын, сапа көрсеткішімен дайын өнімді алуды қамтамасыз ететін, стандарт шарттарына жауап беретін ішкі нормативтік құжат, сондай ақ жұмыс қауіпсіздігін енгізу және өндірісте техникалық-экономикалық көрсеткішті көрсететін құжат.

      859. Технологиялық регламент қызмет көрсететін персоналдың жұмыс орындарында болады және қызмет көрсететін перссоналға қол қою арқылы береді.

      860. Қазандыққа телефон және сағат орнатылады. Қазандық-жоб кезінде телефон байланысы қазандық-жою және жылу көздері пульт арасында орнатылады.

      861. Қазандыққа қазанмен және қазандағы жабдықтармен жұмыс істемейтін тұлға жіберілмейді. Қазандыққа рұқсаты бар және оны шығарып салушы тұлға болған жағдайда кіре алады.

2-параграф. Ұстау және қызмет көрсету

      862. Кезекшілікте тұрған машиниске (от жағушыға), қаназдағы операторға, суды қараушыға жабдық жұмыс істеп тұрған кезде технологиялық регламентпен қарастырылмаған қандай да бір жұмыстарды жүргізуді тапсыруға болмайды.

      863. Жабдықты қазан жұмыс істеп тұрған кезде және қазанды тоқтатқаннан кейін де ондағы қысым атмосфералыққа дейін және жабдықтың температурасы 40^оС төмендегенше қызмет көрсететін персонал жағынан тұрақты қараусыз қалдыруға болмайды.

      864. Қалыпты жұмыс режимін жүргізуді, авариялық жағдайды жоюды, жабдықтың зақымдалуына алып келуі мүмкін жұмыс режимі бұзылған кезде жабдықты тоқтатуды қамтамасыз ететін автоматика, дабыл және қорғаныс болған кезде қызмет көрсететін персонал жұмысын тұрақты қадағалаусыз жабдықтарды пайдалануға болады.

3-параграф. Бақылау-өлшеу аспаптарын, автоматты қорғанысты,
арматура мен қорек сорғыларын тексеру

      865. Манометрлер, сақтандыру клапандары, су деңгейі көрсеткіштері және қоректік сорғылар жұмысының ақаусыздығына тексеру жүргізіледі:

      1) жұмыс қысымы 1,4 МПа (14 кгс/см²) дейін қоса алғандағы қазандар үшін ауысымына бір реттен жиі емес;

      2) жұмыс қысымы 1,4 МПа (14 кгс/см²) жоғары 4 МПа (40 кғс/см²) дейін қоса алғандағы қазандар үшін тәулігіне бір реттен жиі емес;

      3) жұмыс қысымы 4,0 МПа (40 кгс/см²) жоғары қазандар үшін технологиялық регламентпен белгіленген мерзімдерде.

      866. Тексеру нәтижелері туралы ауысым журналында жазба қалдырылады.

      867. Манометрлер ақаусыздығын тексеру үш жүрісті кран немесе манометр тілдерін нөлге қою жолымен оның тиектеулі вентильдерімен ауыстыратындар көмегімен жүргізіледі.

      868. Көрсетілген 6 айда бір реттен жиі емес тексеруден басқа тексерілетін манометрмен бірдей шкаласы және дәлдік тобы болатын бақылау жұмыс манометрлерімен бақылау тексеру журналына жазба қалдыра отырып жұмыс манометрлерін тексеру жүргізіледі.

      869. 12 айда бір реттен жиі емес манометрлер белгіленген тәртіпте тексеріледі.

      870. Сақтандыру клапандарының ақаусыздығы оларды мәжбүрлі қысқа мерзімді "атқызумен" тексеріледі.

      871. Резервтегі қоректік сорғылар ақаусыздығын тексеру оларды қысқа мерзімді іске қосу жолымен жүзеге асырылады.

      872. Дабыл және автоматты қорғаныстардың ақаусыздығын тексеру кестеге және технологиялық регламентке сәйкес жүргізіледі.

17-тарау. Қазанды авариялық тоқтату

      Ескерту. 17-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 06.05.2022 № 148 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      873. Қазан технологиялық регламентпен қарастырылған, сондай-ақ төменде көрсетілген жағдайларда персоналмен немесе қорғаныс әрекетімен тез арада тоқтатылады және сөндіріледі:

      1) сақтандыру клапанының ақаулығын анықтау;

      2) егер қазан барабанындағы қысым рұқсат етілгеннен 10%-ға жоғарыласа және жоғарылауы жалғасса;

      3) су деңгейінің төмендеуі төмен рұқсат етілген деңгейден төмен болса;

      4) су деңгейінің жоғарылауы жоғары рұқсат етілген деңгейден жоғары болса;

      5) барлық қоректік сорғылар әрекетінің тоқтатылуы;

      6) тікелей әрекет ететін барлық су деңгейі көрсеткіштерінің әрекетінің тоқтатылуы;

      7) егер қазанның негізгі элементтерінде (барабанда, коллекторда, камерада, бу су жіберу және су жіберу құбырларында, бу және қоректік құбыр өткізгіштерінде, ыстық құбырда, отты қорапта, оттық қаптамасында, құбыр торында, сыртқы сепараторда, арматурада) жарылулар, шығулар, олардың дәнекерленген тігістерінде өткізулер, анкерлік бұрандама немесе байланыстың үзілуі анықталса;

      8) тікелей нүктелік қазан жолында салынған ысырмаларға дейін қысымның жіберілмейтін жоғарылауы немесе төмендеуі;

      9) отынды камералық жағу кезінде оттықта шырақтардың сөнуі;

      10) су жылыту қазаны арқылы минималды рұқсат етілген мәннен төмен су шығынының төмендеуі;

      11) су жылыту қазаны жолында қысымның жіберілетіннен төмен төмендеуі;

      12) су жылыту қазанынан шығуда су температурасының қазанның шығу коллекторында судың жұмыс қысымына сәйкес келетін қанығу температурасынан төмен 20^оС мәніне дейін жоғарылауы;

      13) қауіпсіздік актоматикасының немесе авариялық дабылдың ақаулары, бұл құрылғыларда кернеудің жоғаруын қоса алғанда;

      14) қызмет көрсететін персоналға немесе қазанға қауіп төндіретін қазандықта өрттік пайда болуы.

      874. Қазанды авариялық тоқтату тәртібі технологиялық регламентте көрсетіледі. Қазанның авариялық тоқтау себептері ауысым журналына жазылады.

18-тарау. Жөндеу жұмыстарын ұйымдастыру

      Ескерту. 18-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 06.05.2022 № 148 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      875. Пайдаланушы ұйым техникалық куәландыру нәтижелері негізінде және бекітілген жөндеу кестесі бойынша қазандықты жөндеуді орындайды.

      Жөндеу техникалық шарттарға және жұмысты орындауға дейін әзірленген технологиялық регламент сәйкес жүргізіледі.

      876. Әр қазанға жөндеу журналы жүргізіледі, онда жабдықтың ақаусыз күйін және қауіпсіз пайдалануды қамтамасыз ететін тұлға орындалған жөндеу жұмыстары, қолданылған материалдар, пісіру және пісірушілер туралы, қазанды тазалауға және жууға тоқтату туралы мәлімет енгізеді. Құбырларды, бұрандаларды ауыстыру және құбырлардың барабандармен және коллекторлармен қосылуын жаншып қақтау жөндеу журналына қоса берілетін құбырлардың (бұрандалардың) орналасу сызбасында белгіленуі тиіс. Жөндеу журналында қақ пен тұнғы шөгінділер қалыңдығы және жөндеу кезеңінде анықталған барлық ақаулар көрсетілген тазалауға дейін қазанды қарау нәтижелері көрсетіледі.

      877. Қазандарды мерзімінен бұрын куәландыру жүргізу қажеттілігін тудыратын жөндеу жұмыстары туралы, мәліметтер жөндеу журналына жызылады және қазан паспортына енгізіледі.

      878. Басқа жұмыс істейтін құбыр өткізгішті қазандармен (бу құбыры, қоректік, дренажды, ағызу желілері және т.б.) қосылған барабан немесе қазан коллекторы ішінде жұмыстарды жүргізуді бастағанға дейін, қысыммен жұмыс істейтін элементтерді ішінен қарау немесе жөндеу алдында қазан барлық құбыр өткізгіштерден бітеуіштермен ажыратылады, егер оларда ернемекті арматура орнатылған болса.

      879. Қысымы 4 МПа (40 кгс/см² ) болатын қазанды ажырату арасында атмосферамен тікелей қосылысы болатын, шартты өту диаметрі кемінде 32 мм дренажды құрылғы болған кезде екі тиектеулі органмен жүргізіледі. Ысырмалар жетектері, ашық дренаждар вентильдері жабық құлып кезінде олардың тығыздығы босау мүмкіндігі болмайтындай құлыпқа жабылады. Құлып кілттері егер ұйымда оларды сақтаудың басқа тәртібі белгіленбесе, жабдықтың ақаусыз күйін және қауіпсіз пайдалануды қамтамасыз ететін тұлғада болады.

      880. Құбыр өткізгішті ажырату кезінде қолданылатын ысырмалар мен ернемектер қалыңдығы беріктігіне есеппен анықталады. Бітеуіштің оның бары анықталатын шығыңқы бөлігі (артқы ілмегі) болады. Ернемектер мен бітеуіштер арасындағы төсемдер артқы бөліксіз болады.

      881. Жөндеу жұмыстарын жүргізуге рұқсат Қауіпі жоғары жағдайларда жұмыс жүргізу кезінде наряд-рұқсаттарды ресімдеу және оларды қолдану қағидаларына сәйкес ресімделген наряд-рұқсатқа сәйкес жүргізіледі.

19-тарау. Есепке қою

      Ескерту. 19-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 06.05.2022 № 148 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-параграф. Жалпы ережелер

      882. Қауіпті өндірістік объектілерде және әлеуметтік инфрақұрылым объектілерінде пайдаланылатын Қазандықтарды жұмысқа қосқанға дейін есепке қою қауіпті өндірістік объектілер мен қауіпті техникалық құрылғыларды есепке қою және есептен шығару қағидаларына сәйкес жүргізіледі.

      883. Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы уәкілетті органның аумақтық бөлімшелеріне жатпайтын қазандар, (t – 100) V < 5, мұнда t –жұмыс қысымы кезіндегі қаныққан бутемпературасы, ^оС; V – қазандағы су көлемі, м³ есепке қоюға жатқызылмайды.

      885. Дайындаушының паспорты жоқ қазандықты есепке қойғанда, аттестатталған ұйымымен жасалған паспорттың телнұсқасы негізінде жүргізіледі.

      886. Қазанмен ұсынылатын пасапорт, нұсқаулық және басқада пайдаланылатын құжаттар мемлекеттік тілде және (немесе) халықаралық байланыс тілдерінде ұсынылады.

20-тарау. Техникалық куәландыру

      Ескерту. 20-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 06.05.2022 № 148 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      888. 0,07 МПа астам қысыммен немесе 115⁰С астам судың қызу температурасы кезінде жұмыс істейтін қазан іске қосар алдында техникалық куәландырудан өтеді, үздіксіз – пайдалану барысында немесе кезектен тыс куәландыру. Қазанмен бір агрегатты құрайтын буды қыздырғыштар мен экономайзерлерді куәландыру қазанмен бірге жүреді.

      889. Қазанды техникалық куәландыру сыртқы, ішкі қарап тексерулерден және гидравликалық сынақтан тұрады.

      Қауіпті өндірістік объектілерде және әлеуметтік инфрақұрылым объектілерінде пайдаланылатын қазандарды техникалық куәландыру қондырудан кейін есепке қойылғанға дейін орындалады.

      Ішкі қарап тексеру және гидравликалық сынақ алдында қазан тоқтатылады, қолданыстағы желілерден ажыратылады, салқындатылады, лас және жану өнімдерінен тазартылады, желдетіледі (газсыздандырылады).

      890. Сыртқы және ішкі қарап тексерулер жүргізіледі:

      1) алғашқы куәландыру кезінде жабдықтың осы Қағидаларға сәйкес және тіркеу кезінде ұсынылған құжаттармен орнатылғанын және жабдықталғанын, сондай-ақ, ыдыс және элементтерінде зақымданған жерлерінің жоқ екенін тексереді;

      2) мерзімді және кезектен тыс куәландырулар кезінде жабдықтың жарамды екенін және оның ары қарай жұмыс істеуінің мүмкіндігін белгілейді.

      891. Техникалық куәландыру мынадай мерзімдерде жүргізіледі:

      1) сыртқы және ішкі тексеру - 4 жылда кемінде бір рет;

      2) гидравликалық сынақ - 8 жылда кемінде бір рет;

      Сыртқы және ішкі тексеру монтаждалған қазанды пайдалану, іске қосу алдында, қазанды дәнекерлеуді қолдана отырып жөндеуден кейін және консервацияда екі жылдан астам болғаннан кейін жүргізіледі.

      892. Гидравликалық сынау мақсаты қазан элементі беріктігін және қосылыс тығыздығын тексеру болып табылады.Сынау гидравликалық қысым мәні осы Қағидаға сәйкес қабылданады.

      893. Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы уәкілетті органның аумақтық бөлімшесінде есепке қоюға жататын қазандықты техникалық куәландыруды қазандықтардың жарамды жай-күйі мен қауіпсіз пайдаланылуы үшін жауапты адам ұйымдастырады және өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы уәкілетті органның өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік қадағалау жөніндегі мемлекеттік инспекторының қатысуымен аттестатталған ұйым, ал жергілікті атқарушы органда есепке қоюға жататын қазандық жүргізеді, жергілікті атқарушы органның өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік қадағалау жөніндегі мемлекеттік инспекторының қатысуымен.

      Техникалық куәландыруды жүргізу кезінде, мынадай құжаттамада көрсетілген мәліметтердің маңыздылығы мен дұрыстығы зерделенеді:

      1) осы Қағидалардың 25-қосымшасына сәйкес қазан паспорты, осы Қағидалардың 24-қосымшасына сәйкес қазан паспорты (автономды бу қыздырғыш, экономайзер);

      2) қазан монтажының сапасы туралы қорытынды;

      3) қазан орналасқан орынжайдың сызбасы (жоспар және көлденең кескін, қажет болған жағдайда бойлық кескін);

      4) су дайындау учаскесінің жобалық құжаттамаға сәйкестігі туралы анықтама;

      5) қоректендіру құрылғыларының бар болуы және олардың техникалық сипаттамаларының жобалық құжаттамаға сәйкестігі туралы анықтама;

      6) ұйымдағы өндірістік бақылау туралы ереже;

      7) қазанның Заңына сәйкес Қазақстан Республикасы аумағында қолдануға жіберілгені туралы ақпарат.

      Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы уәкілетті органның өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік қадағалау жөніндегі мемлекеттік инспекторы мен жергілікті атқарушы органның өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік қадағалау жөніндегі мемлекеттік инспекторы техникалық куәландыруды жүргізу күні туралы болжамды күнге дейін бес жұмыс күнінен кешіктірілмей жазбаша хабардар етіледі.

      Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы уәкілетті органның өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік қадағалау жөніндегі мемлекеттік инспекторы және өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік қадағалау жөніндегі мемлекеттік инспектор және жергілікті атқарушы орган келмеген жағдайда техникалық куәландыру оның қатысуынсыз аттестатталған ұйыммен дербес жүргізіледі.

      Жүргізілген техникалық куәландыру нәтижелері және келесі техникалық куәландыру мерзімі қазан паспортына енгізіледі.

      894. Дайындаушыда ішкі қараудан және гидравликалық сынақтан өткен және орнату орнына жиналған күйінде жеткізілген қазандар, сондай-ақ тіркеуде тұрмаған қазандар орнату орнында қазандардың ақаусыз күйін және қауіпсіз пайдалануды қамтамасыз ететін тұлғамен алғашқы техникалық куәландырудан өтуге жатады.

      895. Есепте тұрған қазандықтарды мерзімді техникалық куәландыруды аттестатталған ұйыммен бірлесіп қазандықтардың жарамды жай-күйі мен қауіпсіз пайдаланылуына жауапты тұлға ұйымдастырады және жүргізеді.

      896. Қазанды техникалық куәландыру нәтижелері қазандардың жарамды күйі мен қауіпсіз пайдаланылуы үшін жауапты тұлғамен келесі техникалық куәландырудың рұқсат етілген параметрлері мен мерзімдерін көрсете отырып, қазан паспортына енгізіледі және осы Ережелердің 32-қосымшасына сәйкес техникалық куәландыру актісін ресімдей отырып, техникалық куәландыруды жүргізуге қатысқан тұлғалар қол қояды.

      897. Егер өндіріс жағдайлары бойынша қазанды белгіленген мерзімде куәландыруға ұсыну мүмкін болмаса, иесі оны мерзімінен бұрын жүргізеді.

      898. Қазандықты сыртқы және ішкі қараулардан өткізгенсон қанағаттанарлық нәтижесіненкейін, гидравликалық сынақтарды өткізеді.

      899. Пайдаланушы ұйым ішкі беттерді әрбір тазалаудан кейін, қазандық элементтерін жөндеуден кейін және техникалық сараптама алдында сыртқы және ішкі тексерулерді жүргізеді. Бұл ретте қазандықтардың жақсы күйіне және қауіпсіз жұмыс істеуіне жауапты тұлға техникалық сараптама жүргізгенге дейін анықталған ақауларды жою шараларын қабылдайды.

      Жылу электр станцияларында қазандықтарды ішкі тексеру оларды күрделі жөндеу кезеңінде, бірақ үш жылда кемінде бір рет жүргізіледі.

      900. Жұмыс қысымымен гидравликалық сынауды қазан иесі барабанды, коллекторды әр ашудан кейін немесе жөндеу сипаты және көлемі кезектен тыс куәландыру қажеттілігін туындатпаса, қазанды әр жөндеуден кейін жүргізеді.

      901. Қазанды мынадай жағдайларда кезектен тыс куәландыру жүргізіледі:

      1) егер қазан 12 айдан астам жұмыс істемей тұрса;

      2) егер қазан монтаждалған және жаңа орынға орнатылған болса;

      3) егер ажырау немесе майысуларды түзету, қазанның негізгі элементтерін (барабан, коллектор, ыстық құбыр, құбыр торлары, қазан шегіндегі құбыр өткізгіштер, бу кептіргіш, батпақ жинауыш, отты камералар) дәнекерлеуді қолданумен жөндеу жүргізілген болса;

      4) егер кез келген қабырғаның 15% астам анкералық байланыстары ауыстырылған болса;

      5) барабанды, экран коллекторын, буды қыздырғышты, буды суытқышты немесе экономайзерді ауыстырғаннан кейін;

      6) егер экранды және қайнату немесе түтін шырақты құбырлардың жалпы санының 50% астамы немесе 100% буды қыздырғыштар мен экономайзер құбырлары бір уақытта ауыстырылған болса;

      7) егер мұндай куәландыру аттестатталған сараптама ұйымы маманының немесе қазанның жарамды күйіне және қауіпсіз пайдаланылуына жауапты адамның шешімі бойынша қажет болса.

      8) есептік қызмет мерзімін өңдегеннен кейін;

      902. Егер қазандықты куәландыру кезінде оның элементтерінің беріктігін төмендететін ақаулар (қабырғалардың батуы, байланыстардың тозуы және тағы басқа) анықталса, онда ақаулы элементтерді ауыстырғанға дейін қазандық төмен параметрлер (қысым және температура) кезінде пайдаланылады.

      Төзімділік беріктігіне зерттеп-қарау есебі МЕМСТ 34233.6 "Түтіктер мен аппараттар. Беріктікті есептеу нормалары мен әдістері. Аз циклді жүктемелер кезінде беріктікке есептеу", ҚР СТ 2777 "Стационарлық қазандар және бу мен ыстық су құбырлары. Беріктікке есептеу нормалары. Қабырға қалыңдығын анықтау әдістері", ҚР СТ 2778 "Стационарлық қазандар және бу мен ыстық су құбырлары. Беріктікке есептеу нормалары. Беріктік коэффициенттерін анықтау" талаптарына орындалады.

      Сақтандыру клапандарының өткізу қабілетін тексеру сынау мемлекеттік стандартқа (МЕМСТ) 24570-81 сәйкес жүргізіледі. "Бу және су жылыту қазандарының сақтандыру клапандары. Техникалық талаптар.

      903. Егер қазандықты техникалық куәландыру кезінде оның беріктігіне күмән тудыратын ақаулар, себебін анықтау қиын болатын ақаулар анықталса, мұндай қазандықтың жұмысы зерттеулер жүргізілгенге дейін, ал қажет болған жағдайларда көрсетілген ақаулардың пайда болу себептері туралы, одан әрі пайдалану мүмкіндігі мен шарттары туралы аттестатталған ұйымның тексеру актісін алғанға дейін тоқтатыла тұрады.

      904. Егер қазанды куәландыру кезінде барабан металын немесе қазанның басқа да негізгі элементтеріне механикалық сынақтар жүргізілсе және көміртекті болаттан элементті сынау нәтижесінде уақытша кедергі 32 МПа (32 кгс/см2) төмен немесе 0,2% қалдық деформация кезінде шартты тұрақсыздық шегінің уақытша кедергіге қатынасы 0,75 астам, немесе салыстырмалы ұзару 16% кем немесе өткір кескіні 25 Дж/см2 (2,5 кгс. м/см2) кем үлгілердегі соққы тұтқырлығы осы элементті одан әрі пайдалануға аттестатталған ұйымының сараптамалық қорытындысын алғанға дейін жол берілмейді. Қосындыланған болаттар үшін көрсетілген сипаттамалардың рұқсат етілетін мәндері әр нақты жағдайда дайындаушымен белгіленеді.

      905. Техникалық куәландыру нәтижелерін куәландыруды жүргізген адам қазан паспортына рұқсат етілген жұмыс параметрлері мен келесі куәландыру мерзімдерін көрсете отырып жазады және осы Қағидаларға 32-қосымшаға сәйкес қазандықты техникалық куәландыру актісі жасалынады.

      906. Егер куәландыру кезінде қосымша сынаулар мен зерттеулер жүргізілген болса, қазан паспортына сынаққа ұшыраған үлгілер мен бөліктерді сұрыптау орны, қосымша сынақтар жүргізу қажеттілігін туындатқан себептер көрсетілген бұл сынақтар мен. зерттеулердің түрлері мен нәтижелері жазылады.

      907. Есептіден тыс қызмет ету мерзімін өтеген қазан аттестатталған ұйым берген оны одан әрі пайдалану мүмкіндіктері мен шарттары туралы тексеру актісінің негізінде пайдаланылады.

21-тарау. Жаңадан орнатылған қазандарды пайдалануға рұқсат

      Ескерту. 21-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 06.05.2022 № 148 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      908. Жаңадан орнатылған қазанды қолдануға қабылдау ҚР ҚНмЕ 4.02.-08-2003 "Қазан қондырғылары" және МЕМСТ 30735-2001 "0,1-0,4 Мвт дейін жылуэнергетикалық жабдықтаумен жылыту су жылыту қазандары. Жалпы техникалық шарттар" сәйкес жүзеге асырылады, есепке алғаннан кейін және техникалық куәландырғаннан кейін.

      909. Қазанды іске қосу қазан жабдығын пайдалануға дайындығын тексергеннен және қызмет көрсетуін ұйымдастырғаннан кейін ұйымның техникалық басшысының жазбаша үкімінен кейін іске қосылады.

      910. Пайдалануға қосылған әр қазанда көрнікте жерге пішіні 300 х 200 мм кем емес кесте ілінеді, кестеде келесі деректер көрсетіледі:

      1) тіркеу нөмірі;

      2) рұқсат етілетін қысым:

      3) келесі ішкі тексеру және гидравликалық сынақ күні,айы және жылы көрсетіледі.

22-тарау. Жоғары температуралы органикалық жылу тасымалдауыштармен жұмыс істейтін қазандар

      Ескерту. 22-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 06.05.2022 № 148 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-параграф. Жалпы ережелер

      911. Осы тарау талаптары жұмыс қысымы 0,07 МПа (0,7 кгс/см²) жоғары бу қазандарына және 0,07 МПа (0,7 кгс/см²) қысым кезінде қанығу температурасынан жоғары болатын, жоғары температуралы органикалық жылу тасымалдауыштармен (ЖОТ) жұмыс істейтін жоғары температуралы шектелген жылу тасымалдағыштарға таралады.

      912. Қазан паспортында көрсетілгеннен жақсы жылу тасымалдауыштарды қолдану қазан дайындаушымен келісіледі.

2-параграф. Құрылымы

      913. Барабан диаметрінен 1/3 жоғары болатын, барабанның төменгі түзілетінінен биіктікте бу қазанының жоғары барабанына түсіру құбырларын жалғауға болмайды.

      914. Барабандар, жылу тасымалдауыштың қабаттануы мүмкін қайнау құбырлары және басқа да қазан элементтерінің көлденең орналасқан бөліктері қызудан оқшауланған.

      915. Қазан ауақуыстарымен жарақталған. Ауақуыстарының орналасуы олардан газ тәрізді өнімдерді үздіксіз жою жолымен қазанды іске қосуды және жұмысын қамтамасыз етеді.

      916. Ауақуысының тиектеулі құрылғысы тікелей қазанда болады.

      917. Ауақуысының бұрып әкететін құбыр өткізгіші ашық отпен жылу көзінен 5 м жақындатпай орналасатын стационар ыдысқа жалғанады.

      918. Бірнеше қазандар ауақуыстарын біріктіретін құбыр өткізгіштенрде тиектеулі арматураны орнатуға болмайды.

      919. Жылу тасымалдауыштың бөліну газ тәрізді өнімдерін ауақуыстары арқылы бұрып жіберу мүмкін болмаған жағдайда қазанды пайдалану барасында бұл өнімдерді толық бұрып жіберуді қамтамасыз ететін қазанның газ бөлгіші болады.

      920. Құбырлардың барабандармен және коллекторлармен қосылысы, құбыр өткізгіштер қосылысы дәнекерленген болады. Ернемекті қосылыстарды ернемекті арматураны орнату орнында орындарында ғана қолдануға болады. Мұндай жағдайларда "шип – паз" үлгісіндегі ернемектер жіберіледі.

      921. Барабанның өтетін тесіктері дөңгелек пішінді, диаметрі кемінде 400 мм болады. Тығыздау орнындағы тесік қақпағы "шип", ал тесік аузының тығыздауыш беті бойынша – "паз".

      922. Қазан және арматура элементтерін дайындау үшін шойынды және түсті металдарды пайдалануға болмайды.

      923. Жүйені және қазандарды қазандық ғимаратынан тыс жылу тасымалдауыштан босату үшін бак орнатылады.

      924. Қазан және құю желілерінің құрылымы жылу тасымалдауыштың өздігінен кедергісіз ағуын және оның қазаннантолықтай жойылуын қамтамасыз етеді.

      925. Сұйықтық қазандарында жылу тасымалдауыштың қазанда және сыртқы айналу жүйесінің жоғарғы нүктесінде қайнау мүмкіндігін болдырмайтын артық қысым қамтамасыз етіледі. Бұл қысым жылу тасымалдауышты инертті газбен басумен немесе биіктікте кеңейтілген ыдысты орнатумен қамтамасыз етіледі.

      926. Жылыту құрылғыларының жылу өнімділігі қазан қуатының қалыптыдан жоғары жоғарылау мүмкіндігін болдырмайды.

      927. Қазандар оттықтары жанған жылу тасымалдауышты сөндіруге арналған құрылғылармен жабдықталады.

      928. Конденсатты өздігінен ағызып әкелетін қазандарда қазан қорегі гидравликалық ілмек арқылы төменгі барабанда немесе коллекторда жүргізіледі.

      929. Конденсатты өздігінен ағызып әкелетін жүйеде екі және одан астам қазандардың параллель жұмыс істеуі кезінде қазандардың төменгі барабандары (коллекторлары) бір-бірімен теңдеуші желімен жалғанады.

3-параграф. Арматура

      930. Элементтер мен тығыздауды дайындау үшін қолданылатын арматура мен материалдар жұмыс параметрлеріне және органикалық жылу тасымалдауыштың қасиеттеріне байланысты таңдалады.

      931. Қазандарда сильфонды үлгідегі арматура пайдаланылады. 1,6 МПа (16 кгс/см²) аспайтын қысымға сальник арматураны қолдануға болады.

      932. Арматура дәнекерлеу көмегімен келте құбырларға және құбыр өткізгіштерге қосылады.

      933. Жылу тасымалдауыштың кіретін және шығатын жағынан қазандардың тиектеулі арматурасы болады. Тиектеулі арматура қызмет көрсету үшін қол жетімді және қауіпсіз орында орналасады немесе қашықтықтан басқарылады.

      934. Ернемекті қосылыстарды, арматураны және сорғыларды қарау саңылаулары, тесіктер, қысымды лақтыру құрылғылары және оттықтар мен газ жолдарының вентиляция саңылауларына жақын орнатуға болмайды.

      935. Қазанға тікелей жақын орналасқан жылу тасымалдауыштың ағызу желісінде (1 м аспайтын қашықтықта) кезегімен екі тиектеулі орган орнатылады.

4-параграф. Сұйықтық деңгейін көрсеткіштер

      936. Органикалық жылу тасымалдауышпен жанасатын деңгей көрсеткіштері элементтері, әсіресе оның мөлдір элементі жұмыс температурасы және қысым кезінде оларға органикалық жылу тасымалдауыштың әсеріне қарсы төзімді, жанбайтын материалдардан орындалады.

      937. Тікелей әрекет ететін сұйықтық деңгейін көрсеткіштерде қазаннан деңгей көрсеткішті ажырату үшін қызмет ететін арматураның ішкі диаметрі кемінде 8 мм.

      938. Тиектеулі арматураның өту қимасы деңгей көрсеткіш корпусында саңылаудың өту қимасынан кем емес.

      939. Бу қазанында сұйықтық деңгейін көрсеткіштер орына сынау крандарын немесе клапандарды орнатуға болмайды.

5-параграф. Манометрлер

      940. Сұйықтық қазанда манометрлер қазанға кіре берісте және қазаннан шыға берісте орнатылады.

6-параграф. Температураны өлшеу құралдары

      941. Қазаннан бұрып әкететін бу құбыр өткізгішінде немесе қыздырылған сұйықтықта қазанға тікелей тиектеулі орган алдынан температураны көрсететін және тіркейтін құралдар орнатылады, ал жеткізу құбыр өткізгішінде – температураны көрсететін аспап.

7-параграф. Сақтандыру клапандары

      942. Әр қазанда кемінде екі сақтандыру клапаны орнатылады.

      943. Бу қазанында орнытылатын сақтандыру клапандарының жалпы өткізу қабілеті қазанның номиналды бу өнімділігінен кем емес.

      944. Сұйықтық қазанда орнатылатын сақтандыру клапандарының жалпы өткізу қабілеті қазанның номиналды жылу өнімділігі кезінде кеңейген жыу тасымалдауыштың көлемінің өсуін бұрып әкету үшін жеткілікті.

      945. Иінтіректі-жүк сақтандыру клапандарын қолануға болмайды.

      946. Толық жабық түріндегі сақтандыру клапандарын қолдануға болады. Сақтандыру клапанының шартты өтуі кемінде 25 және 150 мм аспайды.

      947. Сақтандыру клапандарын қазаннан ажыратылмайтын кеңейтілген ыдыста орнатуға болады.

      948. Қазан (ыдыс) және сақтандыру клапандары арасына үш жүрісті вентильді немесе барлық сақтандыру клапандарының бір уақытта ажыратылу мүмкіндігін болдырмайтын басқа құрылғыларды орнатуға болады. Бір немесе бірнеше сақтандыру клапандарын ажырату кезінде қалғандары өткізу қабілетін қамтамасыз етеді.

      949. Кеңейткіш ыдыстарда орнатылатын сақтандыру клапандарының жалпы өткізу қабілеті авариялық жағдайда ыдысқа келіп түсетін инертті газдың жалпы ағынынан кем емес.

      950. Сақтандыру клапандарынан қайнау немесе одан жоғары температураға дейін қыздырылған буды немесе сұйықтықты бұрып жіберу атмосферамен қосылған конденсациялық құрылғылар арқылы жүргізіледі, алайда қарсы қысым 0,03 МПа (0,3 кгс/см²) жоғары болмайды.

      951. Ажырататын және жеткізетін құбыр өткізгіштердің жылу тасымалдауыштың қаттылауын алдын алатын жылыту құрылғылары болады.

8-параграф. Кеңейткіш ыдыстар

      952. Сұйықтық қазандардың және жылыту құрылғыларының кеңейткіш ыдыстары немесе қызу кезінде кеңейтілген жылу тасымалдауышты қабылдау үшін еркін көлемі болады.

      953. Кеңейткіш ыдыстың геометриялық көлемі жұмыс температурасына дейін қызуы кезінде қазанда және қондырғыда болатын сұйық жылу тасымалдауыш көлемінің өсуінен кемінде 1,3 есе үлкен.

      954. Кеңейткіш ыдыс ең жоғары орнату нүктесіне қойылады.

      955. Кеңейткіш ыдыс қысымның рұқсат етілгеннен жоғары көтерілуінен сұйықтық деңгейін көрсеткіштермен, манометрлермен және сақтандыру клапандарымен жабдықталады.

      956. Екі немесе бірнеше кеңейткіш ыдыстарды орнату кезінде бұл ыдыстардың сұйық және газ көлемі құбыр өткізгіштермен қосылады. Сұйық қосу құбыр өткізгіштері бұл ыдыстардың төмен нүктелерінде қосылады, ал газдық жоғары. Бұл құбыр өткізгіштердің өту қимасы осы Қағиданың 953 тармағының талаптарына сәйкес кеңейткіш құбыр өткізгіші қимасынан кем емес.

      957. Кеңейткіш ыдысқа инертті газды жіберу автоматты реттеледі.

      958. Сұйықтық қазан кеңейткіш ыдыспен сақтандыру кеңейткіш құбыр өткізгіш көмегімен жалғанады. Бұл құбыр өткізгіште тиектеулі арматураны орнатуға болмайды.

      959. Кеңейткіш құбыр өткізгіш тікелей қазанға немесе жіберілетін немесе кері қайтарылатын құбыр өткізгішке жалғанады.

      960. Кеңейткіш құбыр өткізгіш үнемі кеңейткіш ыдыс жағына көтеріңкі болады.

      961. Кеңейткіш құбыр өткізгіштің тарылған бөліктері мен құрылғылары болмайды. Сорғы және арматураның өту қимасы оларды қазан мен кеңейткіш құбыр өткізгіш арасында арасында орнату кезінде кеңейткіш құбыр өткізгіштің өту қимасынан кем болмайды.

      962. Кеңейту құбырының шартты өтуі Dy 25-тен кем емес болуы қажет, оны осы Қағидалардың 28-қосымшасында келтірілген қазанның номиналды жылу өнімділігіне байланысты таңдау керек.

9-параграф. Автоматты қорғаныс

      963. Қазандар мынадай жағдайларда жылытуды ажырататын технологиялық қорғаныспен жабдықталады:

      1) жылу тасымалдауыш деңгейінің төмен жіберілген деңгейден төмен болуы;

      2) жылу тасымалдауыш деңгейінің жоғары жіберілген деңгейден жоғары жоғарылауы;

      3) жылу тасымалдауыш температурасының жобада көрсетілген мәннен жоғары ұлғаюы;

      4) жылу тасымалдауыш қысымының жобада көрсетілген мәннен жоғары жоғарылауы;

      5) кеңейткіш ыдыста жылу тасымалдауыш деңгейінің жіберілетін мәннен төмен төмендеуі;

      6) сұйықтық қазан арқылы жылу тасымалдауыш шығынының минималды мәніне және паспортта көрсетілген бу қазанының минималды бу өнімділігіне (жылу өнімділігі) жету;

      7) жанарғылар алдында газ тәрізді отынның қысымының жол берілмейтін жоғарылауы немесе төмендеуі;

      8) жанарғылар алдында, ротациялық жанарғылардан басқа, сұйық отын қысымының жол берілмейтін төмендеуі;

      9) оттықта тоқты ажыратудың жіберілмейтін азаюы;

      10) ауаны мәжбүрлі берумен жанарғылар алдында ауа қысымының жіберілмейтін төмендеуі;

      11) жанарғылар шырақтарының сөнуі.

      964. Қазанның шекті рұқсат етілген параметрлеріне жеткен кезде автоматты түрде дыбыс немесе жарық дабылы қосылады.

      965. Қазан жұмысында авариялық жағдайға алып келетін басқару тізбектерінде туындайтын ақаулар, гидравликалық, пневматикалық немесе электр ажыратқыштарда қосалқы энергияның жоғалуы жылытуды ажырататын және (немесе) жарық және дыбыс дабылын қосатын автоматты қорғаныстың іске қосылуына алып келеді.

      966. Дабыл жүйесінде қосалқы энергияның жоғалуы қазанды жылытуды ажырататын және (немесе) қосымша дабылды қосатын автоматты қорғаныстың қосылуына алып келеді.

10-параграф. Сорғылар

      967. Жекелеген қорек сызбасы кезінде бу қазандарынан әрбірі үшін кемінде екі қорек сорғысы орнатылады, олардың біреуі жұмыс, басқасы резервтегі болып табылады. Сорғылардың электр қорегі екі тәуелсіз көзден жүргізіледі.

      968. Топтық қорек сызбасы кезінде қоректік сорғылар саны ең қуатты сорғы тоқтаған жағдайда қалған сорғылардың жалпы берілісі барлық жұмыс қазандарының номиналды бу өнімділігінің кемінде 100% болатындай есеппен таңдалады.

      969. Конденсат өздігінен қайтарылатын бу қазандары үшін қоректік сорғыларды орнату талап етілмейді.

      970. Сұйықтық қазандар үшін электр жетегі бар кемінде екі айналма сорғы орнатылады, олардың біреуі резервтік. Айналма сорғылар берілісі және тегеуріні қазандағы жылу тасымалдауыш айналымы жылдамдығын қамтамасыз етеді.

      971. Сұйықтық қазандар тұтынушыны жартылай немесе толық ажыратқан кезде қазандар арқылы жылу тасымалдауыштың тұрақты шығынын ұстауды қамтамасыз ететін автоматты құрылғымен рециркуляция желісімен жабдықталады.

      972. Жылу тасымалдауыштың мәжбүрлі берілісімен бу қазандары және сұйықтық қазандар электр энергиясын ажыратқан кезде отынның берілуі тоқтатылатын автоматты құрылғылармен жабдықталады, ал сорғы электр қозғалтқыштарының екі тәуелсіз қорек көзі болған кезде бір қорек көзінен екіншісіне ауысатын құрылғымен.

      973. Жылу тасымалдауыш жүйесінде айналатын шығындардың орнын толтыру үшін жүйені толтыруды қамтамасыз ететін құрылғы қарастырылады.

11-параграф. Орнату және пайдалану

      974. Бу және сұйықтық қазандар жеке тұрған қазандарда орнатылады.

      975. Қазандарды ашық алаңдарда орнату кезінде жоғары температуралы отынтасымалдағыштардың қату мүмкіндігін болдырмайтын шаралар жүзеге асырылады.

      976.Қазандық жайында, жоғары температуралы органикалық жылу тасығыштармен жұмыс істейтін құбыр өткізгіштер мен ыдыстардың орналасу аймағында жылу тасымалдауыштың қатуын болдырмайтын температура ұсталады.

      977. Қазандық жайында қазандарды үздіксіз толтыру және ЖОТ бастапқы қалпына келтіру үшін сұйық жылу тасымалдауышпен шығын багын орнатуға болады. Бактар жылытылады. Бактарды қазандар үстінен орнатуға болмайды.

      978. Жұмыс ұзақтығына, температуралық жағдайларға, қызу бетінің меншікті жылу кернеуіне және пайдалану жағдайларына байланысты ЖОТ бастапқы қалпына келтіруден өтеді.

      979. Регенерациялар арасында қазан жұмысы уақытының ұзақтығы және жылу тасымалдауыштың бөліну дәрежесін анықтау әдістемесі технологиялық регламентте белгіленеді. Жылу тасымалдауышта бөліну өнімдерінің құрамы 10% аспайды.

      980. Әр қазан үшін қызу бетін техникалық қарау және қара майлы шөгінділерден тазалау кестесі белгіленеді. Техникалық қарау және қызу бетін тазалау жөндеу журналына белгі қалдыра отырып, жүйелі түрде жүргізіледі, алайда қазан жұмысының 8000 с кейін жиі емес.

      981. Қазанның жекелеген элементтерін ауыстырумен немесе дәнекерлеуді қолданумен байланысты монтаждау немесе жөндеуден кейін қазандар іске қосар алдында қазан иесімен жұмысқа тең қысыммен бітеулілігін сынаудан өтеді.

      982. Қазандарды жоғары температуралы оргнаикалық жылу тасымалдағыш-пен есепке алу және пайдалануға жіберу рұқсаты осы Қағиданың 19-тарауына сәйкес жүргізіледі.

      983. Қазандарды жоғары температуралы органикалық жылутасымалдағышпен техникалық куәландыруды жүргізу тәртібі және мерзімі дайындаушының пайдалану бойынша нұсқаулығына сәйкес белгіленеді, алайда осы Қағидалардың 20-тарауымен белгіленген мерзімдерден жиі емес.

23-тарау. Содарегенерациялық қазандар

      Ескерту. 23-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 06.05.2022 № 148 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-параграф. Жалпы ережелер

      984. Сода регенерациялық қазандар үшін мынадай жұмыс параметрлері жіберіледі: 4 МПа (40 кгс/см²) дейін қысым және 440^оС дейін қыздырылған бу температурасы. Өте жоғары параметрлерге сода регенерациялық қазандар жобалау және дайындау қызу бетінің жоғары температуралы коррозиясын алдын алу бойынша шараларды қамтамасыз ету кезінде жіберіледі.

      985. Сода регенерациялық қазандар сілтілерді және қосалқы отынды жағу қарастырылады: мазут немесе табиғи газ.

2-параграф. Құрылымы, жарақталу және бақылау

      986. Қосалқы жабдықтың және құбыр өткізгіштердің орналасуы судың оттыққа түсу мүмкіндігін болдырмайды.

      987. Сода регенерациялық қазандар балқыма тесіктерін химиялық тазқартылған деаэрацияланған сумен суыту жүйесімен жабдықталады. Тесіктер құрылымы және орналасуы олардың бұзылуы кезінде оттық камераға судың түсу мүмкіндігін болдырмайды.

      988. Сода регенерациялық қазандар бақылау-өлшеу аспаптарымен және қауіпсіздік құралдарымен жарақтау нормативтік-техникалық құжаттамаға сәйкес жүргізіледі.

      989. Сода регенерациялық қазандар үшін қоректік құрылғыларының саны және беру қабаттық жағу тәсілімен қазандарға секілді таңдалады. Сонымен қатар бу жетегі бар сорғылар өнімділігі электр жетегі бар сорғыларды авариялық тоқтату кезінде сода регенерациялық қазандар қалыпты суыту жағдайлары бойынша таңдалады.

      990. Оттық камерасының барлық дәнекерленген жапсарлы қосылыстары тұтас радиографиялық бақылаудан өтеді.

3-параграф. Орнату және пайдалану

      991. Сода регенерациялық қазандар жеке ғимаратта орнатылады, ал басқару тетігі Сода регенерациялық қазандар арналған жайдан тыс шығатын жері бар, қазандық цехынан бөлек жайда орнатылады.

      992. Бүріккілер алдында қара сілтіде 55% кем құрғақ заттар құрамы болған кезде сода регенерациялық қазандар пайдалануға болмайды.

      993. Сода регенерациялық қазандар мынадай жағдайларда қосымша отынды жағуға жүргізіледі:

      1) судың немесе араласқан сілтінің оттыққа түсу қаупінің туындауы;

      2) балқыма тесіктерінің жартысының істен шығуы;

      3) тесіктерді салқындатуға судың берілуінің тоқтатылуы;

      4) жасыл сілтінің барлық айдайтын сорғыларының істен шығуы;

      5) барлық айдайтын соғылардың немесе түтінсорғылардың, немесе вентиляторлардың істен шығуы.

      994. Сода регенерациялық қазандар технологиялық регламентпен қарастырылған жағдайларда персоналмен немесе қорғаныс әрекетімен тоқтатылады және ажыратылады, жекелеп алғанда:

      1) оттыққа су берілген жағдайда;

      2) қашықтықтан және автоматты басқару құрылғыларында, барлық бақылау-өлшүеу аспаптарында кернеу жоғалғанда;

      3) тесіктерден басқа оттықтың тығыз еместіктері арқылы балқыманың ағуы және оны жою мүмкін болмағанда;

      4) балқыма ағынын уату құрылғысының жұмысы тоқтағанда және балқыма еріткішінде араластырғыштар тоқтағанда.

24-тарау. Бу және ыстық су құбыр өткізгіштері құрылымы

      Ескерту. 24-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 06.05.2022 № 148 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-параграф. Жалпы ережелер

      995. Құбыр өткізгішті жобалау осы Қағидаларға және нормативтік-техникалық құжаттамаға, сонымен қатар құрылыс нормаларына және ережелерге сәйкес жүргізіледі.

      996. Жобада қызметтің есептік мерзімі, есептік қор, жіберудің есептік саны (І және ІІІ санаттағы құбыр өткізгіштер үшін) көрсетіледі.

      997. Құбыр өткізгіштің жобасында қызмет мерзімінің есептілігі кезінде монтаждау және пайдалануда металлды жһндеу және бақылау талаптары келтіріледі.

      998. Құбыр өткізгішті жабалау кезінде осы Қағидалармен талап етілетін барлық бақылау түрлерін орындау мүмкіндігі қарастырылады.

      999. Құбыр өткізгіштің құрылысына өзгерістер жобалық параметрлерді қамтамасыз ететін есептеулер негізінде жүргізіледі.

      1000. Құбыр өткізгіштің бөлшектерін және элементтерін қосу дәнекерлеу арқылы жүргізіледі. Фланцеті қосындыны қолдану арматураға және фланцы бар жабдықтың бөлшектеріне құбыр өткізгішті қосу үшін қолданады.

      1001. IV категориядағы құбыр өткізгіштерге шойын арматураны қосу үшін бұрандалы қосылыстар рұқсат етіледі.

      1002. Бойлай тігісі бар құбырлардан дайындалатын үш тармақты қосылыстарды III және IV санатағы құбыр өткізгіштер үшін қолдануға болады.

      1003. Құбыр өткізгіштердің және салмақ түсетін металл құрылымдардың коррозиядан қорғанысы болады.

      1004. Сыртқы үстіңгі қабырғасының температурасы 45^оС құбыр өткізгіш элементтері, қызмет көрсету персоналға қол жетімді орндарда орналасқан, жылу ұстағышпен жабылады, сыртқы температурасы 45^оС асапуы тиіс.

      1005. І деңгейдегі құбыр өткізгіштерде дәнекерлеу қосындысы орналасқан жерде және метал өлшеу нүктесі оқшаулаудың түсірім бөлігіне орнатылады.

      1006. Штуцерлерді, дренажды құбырларды, бобышкаларды және басқа да бөлшектерді дәнекерлеу тігістеріне, құбыр өткізгіштер иіндеріне пісіруге жол берілмейді.

2-параграф. Қисық сызықты элементтер

      1007. Таңбаланған дәнекерленген иіндерді бір көлденең дәнекерленген тігіспен немесе бір, болмаса екі диаметрлік орналасқан бойлай дәнекерленген тігістермен тігістің барлық ұзындығы бойынша радиографиялық немесе ультрадыбыстық әдіспен жүргізу жағдайында пайдалануға болады.

      1008. Дәнекерленген секторлық иіндерді III және IV санатты құбырлар үшін қолдануға болады. Сектор бұрышы 30^оС аспайды. Иіннің ішкі жағы бойынша іргелес дәнекерленген тігістер арасындағы ара қашықтық бұл тігістерді сыртқы беті бойынша екі жағынан бақылау мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Жылу желілерінің секторлық иіндерін дайындау үшін бұрмалы тігісті құбырлар қолданылмайды.

      1009. Қабырға қалыңдығы кез келген бөлігінде – төзімдігіне бекітілген мәндерден шықпайды.

      1010. Қисықтығы иіннің ішкі жағы бойынша қатпарлар (гофр) есебінен түзілетін иіндерді қолдануға болмайды.

      1011. Иіннің көлденең иілістерінің орташа соқпақтығы мына формуламен анықталады:

      (мұндағы D_amax, D_amin – максималды және минималды сыртқы диаметр иіннің кесіндісін өлшеуге сәйкес).

      1012. Иіннің соқпақтық көлденең қимасы – конструкторлық құжатта көрсестілген көлемнен жоғары емес.

3-параграф. Дәнекерлеу қосылыстары және олардың орналасуы

      1013. Құбыр өткізгіштердің дәнекерленген қосылыстарының орналасуы (пісірілген бөлшектердің тігістерін қоса алғанда) оларды бақылау мүмкіндігін қамтамасыз етеді.

      1014. Құбырларды және қалыпқа келтірілген бөлшектерді жалғау үшін толық балқытумен аралық дәнекерлеу қолданылады.

      1015. Бұрыштық дәнекерленген қосылыстары құбыр өткізгішке штуцерді, құбырды, жалпақ бөлшектерді пісіруге мүмкіндік береді. Бұрыштық қосылыстар толық балқытумен орындалады.

      1016. Ішкі диаметрі 100 мм және кем құбырлар мен жалғастықтар үшін, шартты қысымы 2,5 МПа (25 кгс/см²) аспайтын және температурасы 350⁰С аспайтын тегіс ернемектер үшін құрылымдық саңылауы бар бұрыштық дәнекерлеу қосылыстары жіберіледі.

      1017. Соғылған қосылыстарды III және IV санаттағы құбыр өткізгіштерде саңылауларды бекітетін қаптамаларды, оқшаулау бекітпелері элементтерін жалғау үшін жіберіледі.

      1018. Қабырғасының қалыңдығы әр түрлі элементтердің жапсарлы дәнекерленген қосылыстарында қабырғасы қалыңдау элемент соңын сәйкес бір жақты және екі жақты механикалық өңдеу жолымен үлкеннен кішісіне қиюға бірқалыпты өтуді қамтамасыз етеді.

      1019. Ауысу беттері еңісінің бұрышы 15 градустан жоғары болмауы тиіс.

      1020. Жұқа элемент қабырғасы қалыңдығынан 30 % кем қабырға қалыңдығының айырмашылығы кезінде, алайда 5 мм аспайтын, тігіс бетінің еңісті орналасуы есебінен жиектерді ашу жағынан аталған бірқалыпты ауысуды орындауға болады.

      1021. Аталған ережелер қатты иілген иіндері бар құйылған, қақталған және таңбаланған қосылыстарға таралмайды. Осындай бөлшектердің шеттеріндегі ауысу бұрыштары, тігіс беттерінің еңісі бұрыштары жобалық-техникалық құжаттамада белгіленген нормалардан аспайды.

      1022. Бойлай және бұрамалы дәнекерленген тігістері бар құбырларды және басқа да элементтерді дәнекерлеу кезінде соңғылары бір-біріне қатысты жылжытылады. Сонымен қатар жылжытылу дәнекерленетін құбырлар (элементтер) қабырғаларының үш еселік қалыңдығынан кем емес, алайда сыртқы диаметрі 100 мм астам құбырлар үшін кемінде 100 мм.

      1023. Ультрадыбыстық бақылауға немесе жергілікті термиялық өңдеуге жатпайтын көлденең жапсарлы дәнекерленген қосылыстар үшін құбыр өткізгіштің тегіс бөліктерінде іргелес дәнекерленген тігістер осьтері арасындағы ара қашықтық пісірілетін құбырлар (элементтер) қабырғаларының үш еселік қалыңдығынан кем емес, алайды кемінде 100 мм. Осы талаптар құбырларға және сыртқы диаметрі кемінде 100 мм элементтерге таралмайды..

      1024. Ультрадыбыстық бақылауға жататын көлденең жапсарлы дәнекерленген қосылыстар үшін жік осінен (жақын дәнекерленетін бөлшектер мен элементтерге, иілудің басталуына, іргелес көлденең жіктің осіне және т. б. дейін) әрбір жаққа элемент құбырларының бос тік ускесінің ұзындығы осы Қағидалардың 29-қосымшасында келтірілген шамадан кем болмауы тиіс.

      1025. Жергілікті термиялық өңдеуге жататын көлденең жапсарлы дәнекерленген қосылыстар үшін жік осінен (жақын пісірілген бөлшектер мен элементтерге дейін, иілістің басталуына дейін, іргелес көлденең тігіске дейін және т.б.) әр жаққа құбырдың (элементтің) еркін тік бөлігінің ұзындығы келесі l формула бойынша анықталатын шамасынан кем болмауы көзделеді

      бірақ кемінде 100 мм. Мұнда Dm - құбырдың (элементтің) орташа диаметрі, мынаған тең Dm = Da - S, Da – номиналды сыртқы диаметр, мм; S – құбырдың (элементтің) қабырғасының номиналды қалыңдығы, мм.

      1026. Қатты иілген, таңбаланған және таңбаланып дәнекерленген иіндерді орнату кезінде дөңгелектеу басында көлденең дәнекерленген қосылыстардың орналасуы және тік бөліксіз қатты иілген иіндерді бір-бірімен дәнекерлеуге жол беріледі.

      1027. Құбырлар мен жалғастықтарды құбыр өткізгіш элементтерімен бұрыштық дәнекерлеп қосу үшін элементтің сыртқы бетінен құбырдың иілуінің басына дейін немесе көлденең жапсарласқан тігіс осіне дейінгі ара қашықтық мынаны құрайды:

      1) сыртқы диаметрі 100 мм дейін құбырлар (жалғастықтар) үшін құбырдың сыртқы диаметрінен кем емес, алайда кемінде 50 мм;

      2) сыртқы диаметрі 100 мм және астам құбырлар (жалғастықтар) үшін кемінде 100 мм.

      1028. Құбыр өткізгіштің көлденең дәнекерленген қосылысы осінен тіреу немесе аспа шетіне дейінгі ара қашықтықты тексерулер, бақылау және термоөңдеу өткізу мүмкіндігінен шыға отырып таңдалады.

4-параграф. Құбыр өткізгіштерді тарту

      1029. Құбыр өткізгіштерді тарту жобасы осы Қағидалардың және құрылыс нормаларының талаптарын есепке алып әзірленеді. Бір арықта басқа технологиялық құбыр өткізгіштермен бірге I санаттағы құбыр өткізгіштерді жер астынан тартуға болмайды.

      1030. Жартылай өтетін арықтарда құбыр өткізгіштерді тарту кезінде арық биіктігі жарықта кемінде 1,5 м, оқшауланған құбыр өткізгіштер арасындағы өткел ені кемінде 0,6 м.

      1031. Құбыр өткізгіштерді өтетін туннельдерде (коллекторларда) тарту кезінде туннель (коллектор) биіктігі жарықта кемінде 2 м, ал оқшауланған құбыр өткізгіштер арасындағы өткел ені кемінде 0,7 м.

      1032. Тиектеулі арматура (жабдықтар) орналасқан орындарда туннель ені орнатылған арматураға (жабдыққа) қызмет көрсету үшін жеткілікті болып табылады. Туннельдерде бірнеше құбыр өткізгіштерді тарту кезінде олардың бірге орналасуы құбыр өткізгіштерді жөндеуді және олардың жекелеген бөліктерін ауыстыруды қамтамасыз етеді.

      1033. Құбыр өткізгіштерді жер үстіне ашық тарту кезінде барлық санаттағы құбыр өткізгіштерді тағайындалуы әр түрлі технологиялық құбыр өткізгіштермен бірге тартуға болады, құрылыс нормаларына қарама-қайшы келетін тарту жағдайларын есепке алмағанда.

      1034. Жер асты құбыр өткізгіштеріне қызмет көрсетуге арналған камералардың сатылармен және қапсырмалармен кемінде екі люгі болады.

      1035. Өту арықтарының сатылармен және қапсырмалармен кіру люктері болады. Люктер арасындағы ара қышықтық 300 м аспайды, ал басқа құбырлармен бірге тарту жағдайында – 50 м аспайды. Кіру люктері тұйыққа тірелген бөліктердің барлық соңғы нүктелерінде, трасса бұрылыстарында және арматураны орнату тораптарында қарастырылады.

      1036. Құбыр өткізгіштің көлденең бөліктерінің кемінде 0,004 еңісі болады; жылу желілері құбыр өткізгіштері үшін кемінде 0,002 еңіске жол беріледі.

      1037. Жолды тарту су жиналып тұрып қалған бөліктердің түзілу мүмкіндігін болдырмайды.

      1038. Арматура қызмет көрсету және жөндеу жұмыстарына қолайлы жерге орнатылады. Қажет болған жағдайда баспалдарқтар және алаңдар құрастырылады.

      1039. Орнатылған шойын арматура иілу кернеуінен қорғайды.

5-параграф. Жылулық кеңею өтемі

      1040. Жылжымайтын тіреулер арасындағы құбыр өткізгіштің әрбір бөлігі өздігінен өтемдеу есебінен немесе компенсаторларды орнату жолымен жүзеге асырылатын жылулық кеңею өтеміне есептелген. Шойын тығыздама компенсаторларды қолдануға болмайды.

      1041. Ішкі диаметрі 150 мм және одан астам және бу температурасы 300^оС және жоғары бу құбырларында бу құбырларының кеңеюін бақылау үшін және тіреу-аспалы жүйе жұмысының дұрыстығын қадағалау үшін ауысу көрсеткіштері орнатылады. Көрсеткіштерді орнату орындары және олар бойынша ауысудың есептелген мәндері бу құбыры жобасында көрсетіледі. Ауысу көрсеткіштеріне еркін рұқсат қамтамасыз етіледі, қызмет көрсету үшін алаңдар мен сатылар орнатылады.

6-параграф.Тіреу-аспалы жүйе

      1042. Құбыр өткізгіштің салмақ түсетін құрылымдары, оның тіреулері мен аспалары (серіппелерді есепке алмағанда) оқшаулаумен жабылған су толтырылған құбыр өткізгіш салмағынан тік жүктемеге және құбыр өткізгіштің жылулық кеңейтілуінен туындайтын күшке есептелген.

      1043. Бу құбырларының тіреулері мен аспаларын гидравликалық сынау кезінде су салмағын есепке алмай, алайда бу салмағын есепке алып ескеруге болады. Бұл жағдайда жобамен гидравликалық сынау кезінде серіппелерді, тіреулер мен аспаларды жеңілдету үшін құрылғыларды қолдану қарастырылады.

      1044. Қозғалмайтын тіреулер жүктемелердің ең бір қолайсыз байланысуы кезінде оларға жіберілетін күштерге есептеледі.

7-параграф. Дренаждар

      1045. Құбыр өткізгіштің ысырмалармен ажыратылатын әр бөлігінің төменгі нүктелерінде құбыр өткізгішті босату үшін тиектеулі арматурамен жарақталған ағызу жалғастықтары қарастырылады.

      1046. Ауаны бұрып жіберу үшін құбыр өткізгіштің жоғарғы нүктелерінде ауақуыстары орнатылады.

      1047. Бекіту органдарымен тоқтатылатын бу құбырының барлық бөліктері оларды жылыту және үрлеу мүмкіндігі үшін шеткі нүктелерінде вентильмен жалғастықпен жарақталады, ал 2,2 МПа (22 кгс/см²) жоғары қысым кезінде – жалғастықпен және екі кезегімен орналасқан вентильдермен: бекіту және реттеу. 20 МПа (200 кгс/см²) және жоғары қысымға бу құбырлары кезегімен орналасқан бекіту және реттеу вентильдерімен жалғастықтармен және кедергіш тығырықпен қамтамасыз етіледі. Екі бағытта да бу құбыры бөлігі қызған жағдайда үрлеу бөліктің екі жақ шетінен қарастырылады.

      1048. Дренаждар құрылғысы құбыр өткізгіш жылыған уақытта олардың жұмысын бақылау мүмкіндігін қарастырады.

      1049. Бу құбырларының төменгі шеткі нүктелері және олардың бүгілуінің төменгі нүктелері үрлеуге арналған құрылғымен жарақталады.

      1050. Құбыр өткізгіштердің дренажды құрылғыларының орналасқан орындары және құрылысы жобалық ұйыммен белгіленеді.

      1051. Конденсаттық құмыралар және басқа да құрылғылар арқылы конденсатты үздіксіз бұрып жіберу қаныққан бу бу құбырлары үшін және жылыған бу бу құбырларының тұйыққа тірелген бөліктері үшін міндетті болап табылады.

      1052. Жылу желілері үшін трассаның төменгі нүктелерінде конденсатты үздіксіз бұрып жіберу бу күйіне тәуелсіз міндетті болып табылады.

8-параграф. Арматура және редукциялайтын құрылғылар

      1053. Қауіпсіз пайдалану жағдайларын қамтамасыз ету үшін әр құбыр өткізгіш жұмыс ортасының температурасын және қысымын өлшеуге арналған құралдармен, тиектеулі және реттеу арматурасымен, редукциялық және сақтандыру құрылғыларымен, қорғаныс және автоматтандыру құралдарымен жарақталады.

      1054. Арматураларды, өлшеу құрылғыларының саны және орналастыру, автоматтандыру және қорғалатын элемент қауіпсіз қызмет көрсету және жөндеуді қамтамасыз етіп жобалаушы ұйыммен қаралады.

      1055. Сақтандыру құрылғылары қорғалатын элементте қысым есептелгеннен 10 %-ға жоғары болмайтындай, ал 0,5 МПа (5 кғс/см²) дейін есептелген қысым кезінде 0,05 МПа (0,5 кғс/см²) жоғары болмайтындай есептеледі және реттеледі.

      1056. Сақтандырғыш құрылғыларының өткізу қабілетін есептеу МЕМСТ 24570 – 81 "Бу және су жылыту қазандарының сақтандырғыш клапандары. Техникалық талаптар" сәйкес жүргізіледі.

      1057. Сақтандыру клапанын толық ашқан кезде қысымның есептелгеннен 10 %-ға жоғарылауы құбыр өткізгіштің төзімділігіне есеппен қарастырылған жағдайда ғана жіберіледі.

      1058. Егер де төмен қысыммен құбыр өткізгіштерді пайдалануға рұқсат берілсе, онда сақтандыру құрылғыларын реттеу сол қысым бойынша жүргізіледі, сонымен қатар құрылғылардың өткізу қабілеті есеппен тексеріледі.

      1059. Сақтандыру құрылғысы орнатылған келте құбырдан ортаны сұрыптап алуға жол берілмейді. Тиекті қондырғыны орнатқанға дейін және сақтандыру құрылғыларынан кейін жол бермейді.

      1060. Сақтандыру клапандарының клапандар іске қосылған кезде персоналды күйіп қалудан қорғайтын бұрып әкететін құбыр өткізгіштері болады. Бұл құбыр өткізгіштер қатып қалудан қорғалады және оларда жиналған конденсатты ағызып жіберу үшін дренаждармен жабдықталады. Дренаждарда тиектеулі органдарды орнатуға жол берілмейді.

      1061. Жүк немесе серіппелі клапан құрылымының күш салып ашу жолымен құбыр өткізгіштің жұмысы кезінде клапан әрекетінің ақаусыздығын тексеруге арналған құрылғысы болады. Құбыр өткізгіште электромагниттік импульстік-сақтандыру құрылғысын орнатқан жағдайда ол басқару қалқанынан қашықтықта клапанды күштеп ашуға мүмкіндік беретін құрылғымен жабдықталады.

      1062. Манометрлер дәлдік тобы:

      1) 2,5 - жұмыс қысымы 2,5 МПа (25 кғс/см²) дейін;

      2) 1,5 - жұмыс қысымы 2,5 МПа астам 14 МПа (25 до 140 кгс/см²) дейін;

      3) 1,0 - жұмыс қысымы 14 МПа (140 кгс/см²) астам болғанда төмен болмайды.

      1063. Манометр жұмыс қысымның өлшем шегі шкаланың үштен екісінде болатындай шкаламен таңдалады.

      1064. Манометрдің шынысына пайдалану шарттарына сәйкес келетін жұмыс қысымының шамасын бөлудің үстіне қызыл сызық салынады.

      1065. Манометр оның көрсеткіштері қызмет көрсетуші персоналға айқын көрінетіндей етіп орнатылады. Оның шкаласы көрсеткіш жақсы көрінуі үшін тік немесе 30⁰ дейін алға еңіспен орналастырылады.

      1066. Оларды қадағалау алаңының деңгейінен 2 м биіктікте орнатылатын манометрлердің корпусының номиналды диаметрі 100 мм кем емес, 2-ден 3 м дейінгі биіктікте-160 мм кем емес, 3-тен 5 м астам биіктікте кемінде 250 мм. 5 м астам биіктікте манометрді орнату кезінде қайталанатын түріндегі төмендетілген манометр орнатылады.

      1067. Әр манометрдің алдынаСтационар белгіленген мерзімдерде орнатылған манометрді жабдықтан алу жолымен тексеру үшін үш жүрісті кранды немесе оны ауыстыратын құрылғыны орнату талап етілмейді. Манометрдің алдына бу қысымен өлшеу үшін диаметрі 10 мм кем емес сифон түтігі орнатылады.

      1068. Арматурада мынадай таңбалау болады:

      1) дайындаушының атауы немесе тауарлық белгісі;

      2) шартты өткізуі

      3) шартты қысым және орта температурасы;

      4) орта ағынының бағыты;

      5) корпус материалының маркасын.

      1069. Шартты өтуі 50 мм және астам арматураның дайындаушы паспортымен (сертификатымен) куәландырылады, онда металдың химиялық құрамы, механикалық қасиеттері бойынша, термиялық өңдеу режимдері бойынша және бұзылмайтын бақылау бойынша деректер беріледі. Мәліметтер арматураның негізгі бөлшектеріне жатады: корпусына, қақпағына, шпинделіне, бекітпесіне және бекіткішіне.

      1070. Арматура сермерінде арматураны ашу жәнк жабу кезіндегі айналдыру бағыты көрсетіледі.

      1071. Құбыр өткізгіштер арматурасы жетегін құру кезінде мынадай талаптар сақталады:

      1) арматураны ашу сағат тіліне қарсы сермер қозғалысымен жүргізіледі, жабу сағат тілімен; вентильдер мен ысырмаларды шынжырға немесе құлыпқа жабу мүмкіндігі қарастырылады;

      2) арматураны ашу көрсеткіші қозғалатын ойық соңғы жағдайларда оның қозғалысын шектемейді; арматураны ашудың көрсеткіш шкаласында соңғы жағдайлар жазулармен белгіленген.

      1072. Есептелген қысымы оның қорек көзі қысымынан төмен болатын құбыр өткізгіштің аз қысым жағынан орнатылатын манометрлері және сақтандыру клапандары бар редукциялайтын құрылғысы болады (редукциалы-салқындатқыш құрылғылар немесе басқа да редукциялайтын құрылғылар).

      1073. Редукциялайтын құрылғылардың қысымды автоматты реттеуіштері болады, ал редукциялық-суыту құрылғыларының, сондай-ақ температураны автоматты реттеуіштері болады.

      1074. Айтарлықтай айналу сәтін талап ететін ысырмалар мен вентильдерді ашуды жеңілдету мақсатында бу құбырларын жылыту үшін (техникалық негізделген жағдайларда) олар диаметрі жобалық ұйыммен анықталатын айналма желілермен (байпастармен) жабдықталады.

      1075. Тиек және шұралар, ашуды және жабуды қажет ететін күш 25 кгс, электр жетегі бар.

25-тарау. Материалдар және жартылай өнімдер

      Ескерту. 25-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 06.05.2022 № 148 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-параграф. Жалпы ережелер

      1076. Қысыммен жұмыс істейтін құбырларды және олардың бөлшектерін монтаждау және жөндеу үшін осы Қағидаларға 19-қосымшада көрсетілген материалдар мен жартылай фабрикаттар қолданылады.

      1077. Егер материалдардың параметрлері жоғарыда көрсетілген қосымшадағы талаптардан төмен болмаса, осы Қағидалардың 19-қосымшасында берілген материалдарды қолдануға жол беріледі.

      1078. Осы Қағидаларға 19-қосымшада келтірілмеген материалдар мен жартылай фабрикаттарды қолдануға, оларды қолдану шектерін кеңейтуге, сынақтар мен бақылау көлемін қысқартуға сынақтардың оң нәтижелері негізінде рұқсат етіледі.

      1079. Жартылай өнім материалының сапасы және қасиеттері туралы деректер жартылай өнімді дайындаушымен және сәйкесінше таңбаланумен расталады. Сертификаттар (таңбалану) болмаған немесе толық емес кезінде жабдықты монтаждауды және жөндеуді орындайтын дайындаушы, ұйым, нәтижелерді хаттамамен ресімдей отырып сынақ жүргізеді.

      1080. Салқын климаты бар аудандарға жеткізілетін жабдықтар үшін материалдарды таңдау кезінде жұмыс параметрлерінен басқа пайдалану, монтаждау, тиеу-түсіру жұмыстары және сақтау кезінде төмен температуралар әсері де ескеріледі.

2-параграф. Болат жартылай өнімдер

      1081. Алып тасталды - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 19.01.2023 № 29 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      1082. Жартылай өнімдер термиялық өңделген күйде жеткізіледі. Термиялық өңдеу режимі жартылай өнімді дайындаушы сертификатында көрсетіледі.

      1083. Термиялық өңделмеген жартылай өнімдерді мынадай жағдайларда жеткізуге болады:

      1) егер белгіленген металдың механикалық және технологиялық сипаттамалары жартылай өнімді дайындау технологиясымен қамтамасыз етілсе;

      2) егер жабдықтарды дайындаушыларда жартылай өнім термиялық өңдеумен немесе кезекті термиялық өңдеумен қатар қолданылатын ыстық пішін түзілуден өтсе.

      Бұл жағдайларда жартылай өнімдерді жеткізуші термиялық өңделген үлгілерде қасиеттерін бақылайды.

      1084. Басқа жағдайларда термиялық өңдеусіз жартылай өнімдерді пайдалану мүмкіндігі сынақпен дәлелденеді.

      1098. 10⁴, 10² және 2 х 10² с ресурсқа ұзақ уақыт төзімділік шектерінің кепілді мәндері сынақ мәліметтерін статистикалық өңдеумен және өнімді үздіксіз бақылаумен негізделеді және аттестатталған сараптамалық ұйымның оң қорытындысымен расталады.

      1099. Жартылай фабрикатты дайындаушы сипаттамалардың нормаланған мәндерін қамтамасыз ету, созылуға сынақтар жүргізу және өнімді мерзімді бақылау жағдайында механикалық сипаттамаларды бақылау түрлерінің тізбесін осы Қағидаларға 19-қосымшада көрсетілгендермен салыстырғанда қысқартуға болады. Сынақтар мен бақылау көлемін қысқарту тәртібі осы Қағидалардың 1078-тармағында белгіленген.

3-параграф. Табақ болат

      Ескерту. 3-параграф алып тасталды - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 19.01.2023 № 29 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

4-параграф. Болаттың жаңа маркалары

      Ескерту. 4-параграфтың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 19.01.2023 № 29 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      1102. Әртүрлі маркалы болаттан жасалған құбырларды қолдану шектері, міндетті сынау және бақылау түрлері осы Қағидаларға 19-қосымшаға сәйкес көзделеді.

      1103. Тігіссіз құбырлар тегістелген, соғылған, үздіксіз құйылған және орталықтан құйылған дайындамалардан жасалады.

      1104. Дәнекерленген тігісті барлық ұзындығы бойынша радиографиялық немесе ультрадыбыстық бақылау орындау жағдайында бойлай немесе бұрамалы тігіспен электр дәнекерленген құбырларды қолдануға болады.

      1106. Тігіссіз құбырларды мынадай жағдайларда гидравликалық сынақтан өткізбесе болады:

      1) егер де құбыр барлық беті бойынша физикалық әдістермен бақылаудан өтсе (радиографиялық, ультрадыбыстық бақылаушынемесе оларға ұқсас);

      2) 5 МПа (50 кгс/см²) және төмен жұмыс қысымы кезінде құбырлар үшін, егер де құбырларды дайындаушы гидравликалық сынақтардың оң нәтижесіне кепілдік берсе.

5-параграф. Болат шыңдалғылар, қалыптамалар және прокат

      Ескерту. 5-параграф алып тасталды - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 19.01.2023 № 29 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

6-параграф. Болат құймалар

      Ескерту. 6-параграф алып тасталды - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 19.01.2023 № 29 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

7-параграф. Тіреу

      1116. Бекіткіштерге арналған әртүрлі маркалы болаттарды қолдану шектері, бақылаудың міндетті сынақтарының түрлері осы Қағидалардың 19-қосымшасына сәйкес қабылданады.

      1117. Бекіткіштердің қолданылатын материалдары фланец материалының ұқсас коэффициентіне жақын сызықтық кеңею коэффициентімен таңдалады және бұл коэффициенттердегі айырмашылық 10% - дан аспайды. Әр түрлі сызықтық кеңею коэффициенттері бар болаттарды (10% - дан астам) қолдануға беріктікті есептеу немесе эксперименттік зерттеулермен негізделген жағдайларда және бекіткіштің есептік температурасы 50°С-тан аспайтын жағдайларда жол беріледі.

      1118. Салқын деформациялаумен нығайтқыш бөлшектерді дайындау кезінде олар термиялық өңдеуден өтеді – жұмсартылады (200^оС дейін температура кезінде жұмыс істейтін көміртекті болаттардан бөлшектерді қоспағанда).

8-параграф. Шойын құймалар

      Ескерту. 8-параграф алып тасталды - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 19.01.2023 № 29 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

9-параграф. Түсті металдар және құймалар

      Ескерту. 9-параграф алып тасталды - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 19.01.2023 № 29 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

10-параграф. Жаңа таңбалы болаттар

      1127. Осы Қағидаларға 19-қосымшада келтірілмеген жаңа маркалы болаттан жасалған материалдар мен жартылай фабрикаттарды негізгі және қосымша термиялық өңдеуден кейін және пайдалану сипаттамалары туралы жай-күйдегі материалдардың механикалық, физикалық және технологиялық қасиеттеріне сәйкестігіне оң сынақтар негізінде есептік ресурсқа қолдануға болады.

      1128. Механикалық қасиеттері: уақытша кедергі, аустенитті және хром никель болаттар үшін 1 % және қалған таңбалы болаттар үшін 0,2% қалдық деформация кезінде тұрақсыздықтың шартты шегі 20^оС-тен максималды ұсынылатыннан кемінде 50^оС жоғары болатын температураға дейінгі аралықта зерттеледі.

      1129. Сынау температурасы температурадан болаттың төзімділік сипаттамаларының өзгеруіне нақты тәуелділікті алу жағдайынан таңдалады. Температура бойынша аралықтар 50^оС аспайды.

      1130. Табақ және құбырлар үшін тұрақсыздық шегінің нормативтік мәндерінің 20^оС температура кезінде уақытша кедергіге қатынасының өлшемі 0,6 аспайды – көміртекті болат үшін, 0,7 қосындыланғаны үшін. Тіреу үшін аталған қатынас 0,8 аспайды.

      1131. Тұрақсыздыққа алып келетін жоғары температуралар кезінде жұмыс істеуге арналған материалдар бойынша сараптама үшін 104, 105 және 2 х 105 ұзақ уақыт төзімділік шегінің және тұрақсыздықтың шартты шегінің мәндерін белгілеуге мүмкіндік беретін тәжірибелі деректер ұсынылады.

      1133. Болат пайдалану барысында құрылымдық өзгерістерге бейім болған жағдайда сараптама үшін аталған өзгерістерді және олардың болаттың пайдалану қасиеттеріне әсерін сипаттайтын деректер ұсынылады.

      1134. Тойтармаға болат сезімталдылығы жабыстырылған және жабыстырылмаған материалдарды салыстырмалы сынау жолымен ұзақ уақыт иілгіштігінің, оның ұзақ уақыт беріктігінің өзгеруі бойынша бағаланады.

      1135. Қайта өңдеу кезінде салқын деформацияға ұшырайтын жартылайөнім материалы механикалық тозуға бейімділігі жоқтығына тексеріледі.

      1136. Болатты пайдалану мүмкіндігі өнімдегі материал жұмысы жағдайынан шыға отырып таңдалған, соғу тұтқырлығына сынау жолымен немесе басқа әдіспен алынған морт бұзылуларға оның кедергісі туралы деректермен дәлелденеді.

      1137. Дәнекерлеудің бар түрлері кезінде болатты дәнекерлеу сәйкес қосынды материалдарды қолданумен ұсынылатын технология бойынша орындалған дәнекерлеу қосылыстарын сынау деректерімен расталады. Дәнекерленген қосылыстарды сынау нәтижелері олардың жұмысқа қабілетін дәлелдейді, дәнекерлеу технологиясы және термиялық өңдеу режимінің қызметтік қасиеттеріне олардың әсер ету дәрежесін белгілейді.

      1138. Ыстыққа төзімді материалдар үшін дәнекерленген қосылыстардың ұзақ уақыт төзімділігі, ұзақ уақыт жұмыс кезінде тігіс маңы аймағында жергілікті бұзылуларға кедергісі туралы деректер ұсынылады.

      1139. Жаңа материалдарды әзірлеу кезінде болат секілді, оның дәнекерленген қосылыстарының сәйкес қасиеттерін бағалау талаптарын кеңейту қажеттілігін туындататын олардың жұмысының өзгеше жағдайлары ескеріледі:

      1) кері температуралар кезіндегі жұмысы жағдайында-суыққа төзімділікті бағалау;

      2) циклдік жүктемелер кезінде - циклдік төзімділікті бағалау;

      3) ортаның белсенді әсер етуі кезінде коррозиялық-механикалық төзімділікті бағалау және т.б.

      1140. Жаңа таңбалы болат үшін сарапттамаға оның физикалық қасиеттері бойынша деректер ұсынылады:

      1) түрлі температуралар кезінде иілгіштік модулінің мәндері;

      2) сәйкес температуралық интервалда сызықтық кеңею коэффициентінің мәндері;

      3) сәйкес температуралар кезінде жылу өткізгіштік коэффициентінің мәндері.

26-тарау. Монтаж және жөндеу жұмыстары

      Ескерту. 26-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 06.05.2022 № 148 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-параграф. Жалпы ережелер

      1141. Монтаж және жөндеу жұмыстары кезінде осы Қағидаларға сәйкес орындалатын жұмыстарды қамтамасыз ететін (кіру, операциялық және қабылдауды бақылау) сапасын бақылау жүйесі қолданылады.

      1142. Құбырөткізгіштерді монтаждау және жөндеу және олардың элементтері жұмысты бастағанға дейінге әзірленген технологиялар бойынша іске асады.

      1143. Барлық технологиялар, монтаждар және құбыр өткізгіштерге жөндеу жұмыстарына қабылданған ереже жобалау-құрылымдық құжаттарында көрсетіледі.

      1144. Құбыр өткізгіштерді монтаждау және жөндеу кезінде технологиялық және бақылау операцияларын орындаудағы көрсеткіштер жобалау-құрылымдық құжаттарында енгізіледі.

      1145. Парақтарда, иелімделген темір бұйымдарда және орамада, бөлшектерді дайындауға арналған, қысыммен жұмыс жасайтын, құбырдың сыртқы диаметрі 76 мм дайындау маркировкасы сақталады.

      1146. Жартылай өнімдер тең бөлікке бөлінген жағдайда, маркировка әр бөлігінде сақталады.

      1147. Құбырдың көлденең түйісінің дұрыс қабысуының қамсыздандыруы үшін кеулейжону, таратушылық немесе құбырдың адағының қаусыруы жібереді. Кеулей жонудың ықтимал мағынасы, таратушылықтың немесе қаусырудың деформациясы нормативтік-техникалық құжаттама бойынша қабылданады.

      1148. Бөлшектің және құбырдың элементінің ішкі қусының ығы үшін от атмосфераның коррозия әсерлерінен монтаждың орны ішкі қуыстары тазаланады, ал ойықтар бұқтырмамен, қаптармен немесе басқада қорғаныстық құрылымен жабылады.

      1149. Құбырдың суық керілісі, егер жобамен көзделген жағдайда, кейін барлық дәнекерленген құралымның орындалуы өндіріледі, басқа жылжымайтын тұйықтаушы, бастауыш суық керіліс, кейін термиялық өңдеу, барлық ұзындық суық керіліс өндіріліп және дәнекерленген құралым сапасы тексеріледі.

      1150. Құрастыру немесе монтаж орнына жіберерде нмесе бөлшекті жөндеу орнына және құбыр өткізгіш элементтерінің, ұсақ, бөлшектерді және қосындыланған болат элементтері стелоскоптауға жатады.

      1151. Монтаждау немесе жөндеу жұмыстарын жүргізетін ұйым сертификаттан, куәліктің немесе паспорттың көшірмелері барлығын тексереді, монтаждау алаңына келіп түскен элементтердің және құбыр бөлшектерінің маркировкаларын желімдейді.

      1152. Құбыр жолдарын монтаждау және жөндеу жұмыстары алдында негізгі және дәнекерлеу материалдары, жартылай фабрикаттарды "Сатып алу өнімдерін верификациялау. Бақылауды ұйымдастыру және жүргізу әдістері" МЕМСТ 24297-87 бойынша кірме бақылаудан өткізеді.

2-параграф. Дәнекерлеу

      1153. Құбырөткізгіштерді және элементтерін монтаждау, жөндеу кезінде пісіріп біріктірудің пайдалануда мықтылығын қамтамасыз ететін пісірудің әдісін қолдануға болады.

      1154. Құбырөткізіштерді және олардың пісіру бөлшектерді құрастыруды есепке алумен әзірленген технологиялық карта талаптарына сәйкес жүргізіледі.

      1155. Нақты материалдарды, флюстарды және қорғаныс газын пайдалану өнімді дайындау құжаттарына жобалау-құрылымдық құжаттарда және нормативтік-техникалық құжаттарға сәйкес жүргізіледі.

      1156. Жаңа дәнекерлегіш әдісітерді немесе материалдарды, флюстарды және қорғаныс газдарын қолдану өндірісте технологиялық шарттарын, дәнекерлеп біріктіру құрылыма қойылатын кешенді жағдайларды, бақылаудағы тиімді әдістерді оларды сапасын және жақсы қорытындысын, сынақты игергендігні толығымен тексеріліп барып жібереді. тексеріп барып жібереді, жағдайын тексергеннен кейін жібереді.

      1157. Түрлі пісіру әдістері егер осыындай технологиялар дәнекерлеуге нормативтік-техникалық құжаттамада қарастырылған болса рұқсат беріледі.

      1158. Пісіру жұыстары өндірісіне "Өнеркәсіптік қауіпсіздік. Дәнекерлеу өнеркәсібіндегі дәнекершілерді және мамандарды аттестациялау" ҚР ТЖМ бұйрығымен бекітілген үлгілерге сәйкес аттестатталған мамандар жіберіледі. Дәнекерлеушілер куәлікте көрсетілген дәнекерлеу түріне жіберіледі.

      1159. Электродтардың және дәнекерлеу сымдар партиясына дайындаушының сертификаты қоса беріледі.

      1160. Дәнекерлеу материалдарын (электродтар, пісіру сынмдары) және газдан қорғау дәнекерлеуге нормативтік-техникалық құжаттамаға сәйкес олардың сапасын тексеру жүргізеді.

      1161. Дәнекерлеу элементі, қысыммен жұмыс жаса ауа температурасы 0^оС төмен кезде жүргізіледі. Егер қоршаған ортану ауа температурасы 0^оС болған жағдайда, нормативтік-техникалық құжаттама нұсқаулығына сәйкес монтаждау және жөндеу жұмыстарындағы құбыр өткізгіштікке дәнекерлеу жұмыстарын жүргізуге болады. Дәнекерлешунің жұмыс орнын жаңбырдан, желден, қардан оқшаулау.

      1161. Дәнекерлеуге элементтерді жинау кезінде әр қосылыстың барлық геометриялық өлшемдері (ернеу қиыршықтары бұрышы, олардың арасындағы саңылаудың кеңдігі және өлшемі, осьтері сынығының өлшемі және басқалары) дәнекерлеуге жоба талаптарына сәйкес қабылданады.

      1162. Құбырдың қосындысын түйістіру орташа алу ұзындығы

      1163. Қабырғасы әр түрлі құбырды пісіру кезінде осы Қағиданың 1019 тармағындағы талаптары сақталады.

      1164. Дәнекерлеу алдында құбырдың соңғы жағын және басқада элементтерді, ішкі және сыртқы жағынан жалпақтығы 20 мм кем емес қабатын алдымен тотбасудан және ластанған металдардан тазаланады.

      1165. Қапсыру аттестатталған және осы пісіру жұмыстарын орындау үшін талап етілетін біліктілігі бар дәнекрлешімен орындалады. Жылыту және қапсыру кезіндегі режим дәнекерлеуге технологиялық нұсқаулық көрсеткішімен регламенттеледі.

      1166. Дәнекерлеу алдында жинақтау және қосу элементтерін қапсыру, пісіруге жататын пұшпақтар және оған жабысып тұрған қабат тексеріледі.

      1167. Пісіру кезіндегі алдын ала және жалғаспалы жылыту режимі дәнекерлеу материалының маркасына және құбырдың қалыңдығына байланысты дәнекерлеуге технологиялық нұсқаулықпен регламенттеледі.

3-параграф. Термиялық өңдеу

      1168. Жабдық элементтерін термиялық өңдеу технологиялық операцияларды орындау кезінде (дәнекерлеу, иію, қалыптау және басқалары) туындайтын қалдық кернеуді төмендету үшін металға және дәнекерлеуге нормативтік-техникалық құжаттамада қабылданған көрсеткіштерге металл және дәнекерленген қосылыстар қасиеттерінің сәйкестігін қамтамасыз ету үшін жүргізіледі.

      1169. Термиялық өңдеу екі түрінде қолданылады.

      1) негізгі, нормалау, жіберумен нормалау, суару, жіберумен суару, аустенизациялау немесе суару немесе аустенизация температурасына дейін қыздырумен көп сатылы термоөңдеуді қамтитын;

      2) шығару түріндегі қосымша.

      1170. Негізгі және қосымша термоөңдеу түрлері және олардың режимі (қызу жылдамдығы, температурасы және ұстау ұзақтығы, суу жылдамдығы, суыту ортасының түрі және т.б.) Қағида талаптарын сақтай отырып, дайындауға және дәнекерлеуге технологиялық нұсқаулық бойынша қабылданады.

      1171. Өнім негізгі термоөңдеуден мынадай жағдайларда өтеді:

      1) егер жартылай өнімдер (табақ, құбырлар, құймалар, шыңдалғылар және т.б.) металға нормативтік-техникалық құжаттама қабылданған материал қасиетін қамтамасыз ететін режимдер бойынша термоөңдеуден өтпесе;

      2) егер пішінін өзгертудің технологиялық операциялары (иію, жаншып қақтау, қалыптау және т.б.) шығару температурасынан жоғары болатын температураға дейін қыздырумен жүргізілсе;

      3) электр қоқысты дәнекерлеуден кейін;

      4) аустенит тобындағы болаттан құбырларды майыстырудан кейін (құбырдың сыртқы диаметрі және иіліс радиусы өлшемінен тәуелсіз);

      5) дайындау және дәнекерлеуге нормативтік-техникалық құжаттама бойынша қалған жағдайларда негізгі термиялық өңдеу қарастырылады.

      1172. Егер пішінін өзгертудің технологиялық операциялары (иію, жаншып қақтау, қалыптау және басқа) жүргізілмесе, негізгі термиялық өңдеу міндетті болып табылмайды:

      1) соңы 700^оС төмен емес нормалау температурасына дейін қыздырумен көміртекті, марганецті және кремниймарганецті болаттардан дайындалған бөлшектер мен жартылай өнімдер үшін;

      2) спреерлік суытуды қолданумен аустениттеу 1000-1150^оС температурасына дейін жоғары жиілікті тоқтармен қыздырумен қабырғаларда дайындалған құбырлар үшін.

      1173. Өнім қосымша термоөңдеуден (шығарудан) мынадай жағдайларда өтеді:

      1) шентемірдің ішкі диаметрінен, түптер үшін қисайған жердің ең аз ішкі радиусынан, қалыпталған үштармақтар үшін келте құбырдың (тармақталу) ішкі радиусынан, иіндер үшін қисайған жердің орташа радиусынан 5 % жоғары болатын қабырға қалыңдығы кезінде 700^оС төмен емес қыздырумен немесе қыздырусыз жүргізілетін көміртекті, марганецті және кремниймарганецті болаттардан дайындалған бөлшектерді жанщып қақатау және қалыптаудан кейін;

      2) құбырларды қыздырусыз иіюден кейін:

      - егер иілістің көлденең қимасының сопақтығы 5% астам болса, иіліс радиусына тәуелсіз қабырғасының қалыңдығы 36 мм астам болған кезде немесе құбырдың кемінде 3-еселік сыртқы диаметрінің иілістің орташа радиусы кезінде қабырғасының 10 - 36 мм қалыңдығы кезінде көміртекті, марганецті және кремниймарганецті болаттардан дайындалған;

      - қабырғасының қалыңдығына тәуелсіз номиналды сыртқы диаметрі 108 мм астам кезінде;

      - қабырғасының қалыңдығы 12 мм және астам диаметрі 108 мм және кем кезінде 12Х1МФ және 15ХМ1Ф таңбалы болаттардан, көлденең қима сопақтығымен иіліс 5 % астам;

      - ЖҚҚ нұсқауларына сәйкес қалған қосындыланған болаттардан;

      3) қазандар бөлшектерін және жинау бірліктерін дәнекерлеуден кейін:

      - қабырғасының қалыңдығы 36 мм астам кезінде, ал 150^оС төмен болмайтын температураға дейін ілесе қыздыруды жүргізген кезде қабырғасының қалыңдығы 40 мм астам көміртекті және марганецті, кремниу марганецті болттардан;

      - дәнекерлеуге нормативтік-техникалық құжаттама нұсқауларға сәйкес басқа таңбалы қосындыланған болттардан;

      4) қысыммен жұмыс істемейтін жалғастықтарды, бөлшектерді 3-тармақта көрсетілген қабырғалар қалыңдығынан жоғары болатын негізгі бөлшек қабырғасының қалыңдығы кезінде коллекторлар мен құбыр өткізгіштерге, түптерге, корпустарға, барабандарға пісіруден кейін;

      5) электршлакты дәнекерлеуден кейін;

      6) қосымша термиялық өңдеу немесе негізгі термиялық өңдеуді қосымшаға ауыстыру.

      1174. Егер де дайындалған элементтің механикалық қасиеттерінің берілген дейгейі, құбырлар иілісінен басқа, сынақтардан өткен болса, онда қосымша термоөңдеу қажеттілігі құрастырушы ұйыммен анықталады.

      1175. Түрлі таңбалы болаттардан дәнекерленетін элементтер үшін термиялық өңдеу қажеттілігі және оның режимі нормативтік-техникалық құжаттамада белгіленеді.

      1176. Термиялық өңдеу кезінде өнім тұтасымен пештің ішіне орнатылады. Термо өңдеу өнімнің барлық ұзындығы бойынша берілген құрылым мен механикалық қасиеттер қамтамасыз ету кезінде ұсынылады.

      1177. Құбырларды көлденең дәнекерленген тігістерді 2

      1178. Шығыршықты термоөңдеу кезінде жылытылатынның жанында орналасқан шентемірлер немесе құбыр өткізгіштер бөліктері ұзындығы бойынша температураның бірқалыпты ауысуын қамтамасыз ету үшін оқшауланады.

      1179. Құбырлар иілістерін жергілікті термоөңдеу кезінде иілістердің барлық бөліктерін және оларға іргелес ұзындығы құбыр қабырғасының үш еселік қалыңдығынан кем емес, алайда иіннің әр жағына кемінде 100 мм (иілістік әр жағынан), тік бөліктерді бір уақытта қыздыру жүргізіледі.

      1180. Термиялық өңдеу өнім металын бірқалыпты қыздыру, олардың еркін жылу кеңейтілуі және пластикалық деформациялардың болмауы қамтамасыз етілетіндей жүргізіледі.

      1181. Қабырға қалыңдығы 20 мм термиялық өңдеу және 300^оС жоғары температура кезінде өздігінен жазатын аспаппен тіркеледі

4-параграф. Бақылау

      1182. Монтаждау немесе жөндеу кәсіпорны жол берілмейтін ақауларды анықтауға, пайдаланудағы құбырлардың Жоғары сапасы мен сенімділігіне кепілдік беретін орындалған жұмыстарды бақылаудың түрлері мен көлемін қолданады. Бұл ретте бақылау көлемі осы Қағидаларда көзделгеннен кем болмауы тиіс.

      1183. Негізгі бақылау жүйесі мыналарды қамтиды:

      1) көзбен шолу және өлшеу;

      2)дәнекерлеу қосындының және негізгі металдың механикалық сынау;

      3) дәнекерлеу қосындысын металлографиялық сынау;

      4) дәнекерлі жалғаулардың сапасын бұзбайтын бақылау;

      5) басқа әдістер (стилоскоптау, қаттылығын өлшеу, залалсыздандыру, кристал аралық коррозияға қарсы төзімділік және басқалары);

      6) гидравликалық сынау.

      1184. Бақылау түрін таңдау өнімге және дәнекерлеуге осы Қағидалармен, техникалық құжаттармен сәйкес жүргізіледі. Белгіленген әдістер және көлемі жобада көрсетіледі.

      1185. Дәнекерленген біріктірудің сапасын бақылау (стилоскоптау) термиялық өңдеу жүргізгеннен кейін орындалады.

      1186. Бақылау орны (соның ішінде және операциялық),барлық әдістер және бақылау нәтижелері журналдарда, формулярларда,хаттамаларда, бағыт паспортарында және т.б. белгіленеді.

      1187. Бөлшектің сүйемелдеу құжатында орындалған бақылау нәтижелері және көлемі (операциялық) көрсетіледі.

      1188. Бұйым, егер оны бақылаған кезде Қағидалармен, стандарттармен белгіленген рұқсат берілген нормалар шегінен шықпайтын ішкі және сыртқы ақаулар анықталмаса, жарамды болып танылады.

      1189. Қабырға қалыңдығы 6 мм. және одан жоғары қысымда жұмыс жасайтын дәнекерлеу қосындысы, белгілеуге жатады, пісіруді оындаушының тегі жазылады. Нормативтік-техникалық құжаттамада көрсетілген белгілеу жапсыма сапасынбақылау кезінде оындалатын өндірістік және бақылау дәнекерлеу қосындысы бірдей қабылданады.

      1190. Егерде дәнекерлеу бірнеше дәнекерлеушімен орындалған болса оындаған дәнекелеушіледің белгісі қойылады.

      1191. Қабырға қалыңдығы 6 мм. және одан жоғары қысымда жұмыс жасайтын дәнекерлеу қосындысы, белгілеуге жатады, пісіруді оындаушының тегі жазылады. Жобалау-құрылымдық құжаттамада көрсетіледі. Белгілеу әдісі шегелу немесе бөлшекті клеймелеуге болмайды.

      1192. Егер құбырлардың барлық дәнекерлеу қосындысын бір дәнекерлеушімен орындалған жағдайда әр дәнекерленген бөлшекке белгі қою кеек емес. Бұл жағдайда дәнекерлеушінің белгісі құбырдың бір бөлігіне қойылып жуылмайтын бояумен жазылады. Белгі қойылған орын құбырдың паспортында белгіленеді.

      1193. Құбыр өткізгішті монтаждау кезінде, жинақтап дәнекерлеу жұмыстарына монтаждау формуляы құастырылады, фомулярға мыналар кіреді:

      1) бөлшектің орналасқан схемасы және нөмірі, элементтер және құбыр өткізгішті дәнекерлен қосу;

      2) болат маркасы, бақытылатылатын метал нөмірі және құбыр партиясының нөмірі, жасалған бөлшек құбыры және құбыр өткізгіш элементтері;

      3) дәнекерлеу кезінде біріктірілетін материалдардың маркасы және қолдану диаметрі;

      4) құбыр, бөлшектер,иілімдер және пісіру қосындысына термоөңдеу режимі;

      5) құбыр, бөлшектер, иілімдер және пісіріп қосудың әдістеріне жүргізілген бақылау түрлері және қорытындысы;

      6) дәнекерлеу жұмысын жасаған дәнекерлеушінің белгісі.

5-параграф. Көзбен шолу. Өлшеу.

      1194. Осы Қағидаға сәйкес көзбен шолу және өлшеу әдістерімен оларда мынадай ақауларды анықтау мақсатында барлық дәнекерленген қосылыстар бақыланады:

      1) элементтердің өзара орналасуы және геометриялық өлшемдері бойынша ауытқулар;

      2) барлық түрдегі және бағыттардағы жарылулар;

      3) негізгі металдың сыртқы бетіндегі ақаулар;

      4) сынық немесе қосылған элемент көзінің перпендиклярлығы емес;

      5) жалғанатын элементтердің түзу болмауы;

      6) жіктердің пішіндері және өлшемдерінің нормативтік-техникалық құжаттама талаптарына (биіктік, катет және тігістің ұзындығы және тағыда басқалары), сәйкес келмеуі;

      7) дәнекерленетін элементтердің нормалардан жоғары жиектерінің орнынан жылжуы және қисаюы.

      1195. Дәнекерлі жіктің беті және оған жапсарлас ені 20 мм кем болмайтын негізгі металдың орындары көзбен шолып тексерудің алдында жіктің екі жағынан да күйіктен және басқа да ластардан қорғалады.

      1196. Дәнекерленген қосылыстарды қарап тексеру және өлшеу бақылауы жіктердің барлық ұзындығы бойына сыртқы және ішкі жақтарынан "Дәнекерленген қосылыстар. Сапаны бақылау әдістері" МЕМСТ 3242-79 бойынша жүргізіледі.

6-параграф. Бұзылмайтын әдістермен бақылау

      1197. Ультрадыбыстық дефектоскопия және радиографиялық бақылауды дәнекерленген қосылыстарда ішкі ақауларды (жарылу, шалапісірілім, саңылауларды, қоқысты қосылуларды және басқаларын) анықтау мақсатында жүргізеді.

      1198. Ақауларды анықтау үшін магнитті-ұнтақ немесе түстідефектоскопия жүргізіледі.

      1199. Дәнекерленген қосылыстардың сапасын радиографиялық бақылау "Бұзбай бақылау. Дәнекерленген қосылыстар. Радиографиялық әдіс." МЕМСТ 7512-82 сәйкес жүзеге асырылады.

      1200. Дәнекерленген қосылыстардың сапасын ультрадыбыстық бақылау "Дәнекерленген қосылыстарды бұзбайтын бақылау. Ультрадыбыстық бақылау. Қабылдау деңгейлері" ҚР СТ ISO 11666-2016 және "Дәнекерленген қосылыстарды бұзбайтын бақылау. Ультрадыбыстық бақылау. Дәнекерленген қосылыстарда индикация параметрлерін анықтау" ҚР СТ ISO 23279-2016 стандарттар бойынша жүргізіледі.

      1201. Дәнекерленген қосылыстарды магнитті-ұнтақты және капиллярлық бақылау әдістері "Дәнекерленген қосылыстарды бұзбайтын бақылау. Магнитті ұнтақты әдіс" МЕМСТ ЕН 1290-2006, "Дәнекерленген қосылыстарды бұзбайтын бақылау. Магнитті ұнтақты әдіс" ҚР СТ ISO 17638-2013 және "Бұзбай бақылау. Капиллярлық әдістер. Жалпы талаптар" МЕМСТ 18442-80 сәйкес жүзеге асырылады."

      1202. Перлит және мартенсит-феррит тобындағы болаттан құбыр өткізгіштерде және олардың элементтерінде ультрадыбыстық бақылауға мыналар жатады:

      1) құюлы бөлшектердің дәнекерленген қосылыстарын алмағанда, қосылыстың барлық ұзындығы бойынша қабырғасының қалыңдығы 15 мм және астам I және II санаттағы құбыр өткізгіштердің барлық жапсарлы дәнекерленген қосылыстары;

      2) ультрадыбыстық бақылауы дәнекерлеу бойынша нормативтік-техникалық құжаттамада және технологиялық нұсқаулықпен қарастырылған дәнекерленген қосылыстар.

      1203. Құбырлардың барлық дәнекерленген қосылыстары тігіс осінен екі жағынан ультрадыбыстық дефектоскопиямен бақыланады, ал құюлы және басқа да қалыпқа келтірілген бөлшектермен құбырлардың дәнекерленген қосылыстары бір жағынан (құбыр жағынан).

      1204. Перлит және мартенсит-феррит тобындағы болаттан құбыр өткізгіштерде ультрадыбыстық бақылауға немесе радиографияға мыналар жатады:

      1) барлық санаттағы құбыр өткізгіштердің, олардың бөлшектерінің және элементтерінің қосылыстың барлық ұзындығы бойынша барлық бойлай дәнекерленген қосылыстары;

      2) қабырғасының қалыңдығы 15 мм кем сыртқы диаметрі кемінде 200 мм I санаттағы құбыр өткізгіштердің, сыртқы диаметрі 200 мм қабырғасының қалыңдығы кемінде 15 мм;

      3) II санаттағы құбыр өткізгіштердің көлденең жапсарлы дәнекерленген қосылыстары әрбәр дәнекерлеушімен орындалған (қосылыстың барлық ұзындығы бойынша) біртипті жапсарлы құбыр өткізгіштердің жалпы санынан кемінде 20 % көлемде (алайда кемінде бес жік);

      4) қабырғасының қалыңдыңы 15 мм кем сыртқы диаметрі 200 мм кем II санаттағы құбыр өткізгіштердің көлденең жапсарлы дәнекерленген қосылыстары - әрбір дәнекерлеушімен орындалатын құбыр өткізгіштердің біртипті жапсарларының жалпы санынан кемінде 10% көлемде (алайда кемінде төрт жік);

      5) III санаттағы құбыр өткізгіштердің көлденең жапсарлы дәнекерленген қосылыстары әрбір дәнекерлеушімен орындалған (қосылыстың барлық ұзындығы бойынша) құбыр өткізгіштердің біртипті жапсарларының жалпы санынан кемінде 5 % көлемде (алайда кемінде үш жік);

      6) IV санаттағы құбыр өткізгіштердің көлденең жапсарласқан дәнекерленген қосылыстары әрбір дәнекерлеушімен орындалған (қосылыстың барлық ұзындығы бойынша) құбыр өткізгіштердің біртипті жапсарларының жалпы санынан кемінде 3% көлемде (алайда кемінде екі жік);

      7) қабырғасының қалыңдығына тәуелсіз 100 мм және астам пісірілетін жалғастықтардың (құбырлардың, келте құбырлардың) ішкі диаметрімен құбыр өткізгіштердің бөлшектері мен элементтерінің барлық бұрыштық дәнекерленген қосылыстары – тексерілетін қосылыстардың барлық ұзындығы бойынша;

      8) 100 мм кем пісірілетін жалғастықтардың (құбырлардың, келте құбырлардың) ішкі диаметрімен құбыр өткізгіштердің бөлшектері мен элементтерінің бұрыштық дәнекерленген қосылыстары, құюлы бөлшектермен құбырлардың құюлы элементтерінің көлденең жапсарлы дәнекерленген қосылыстары, басқа да дәнекерленген қосылыстар нормативтік-техникалық құжаттамамен және технологиялық нұсқаулықпен белгіленген көлемде.

      1205. Бақылау көлемі бойынша белгіленген талаптар сыртқы диаметрі 465 мм аспайтын III және IV санаттағы құбыр өткізгіштердің дәнекерленген қосылыстарына таралады. Диаметрі үлкен құбыр өткізгіштердің дәнекерленген қосылыстары үшін бақылау көлемі нормативтік-техникалық құжаттамамен белгіленеді.

      1206. Осы Қағидалардың 1204 тармағында келтірілген дәнекерленген қосылыстар үшін бақылау әдісін таңдау (ультрадыбыстық дефектоскопия немесе радиография) металдың физикалық қасиеттері ерекшеліктерін, нақты өнімдерде дәнекерленген қосылыстың аталған түрі үшін бақылау әдістемесінің игерілгендігі және жетілдірілгендігі ескеріле отырып жол берілмейтін ақауларды аса толық және дәл анықтауды қамтамасыз ету мүмкіндігінен шыға отырып жүргізіледі.

      1207. Міндетті радиографияға, осы Қағидаға сәйкес ультрадыбыстық бақылаудан өтетін құбыр өткізгіштің бойлай және көлденең дәнекерленген қосылыстарының барлық қиылысу орындары жатады.

      1208. III және IV санаттағы құбыр өткізгіштер үшін дәнекерленген соекторлық бұрулардың (иіндердің) көлденең жапсарлы қосылыстары осы Қағидалармен 1204 тармақта белгіленген нормалармен салыстырғанда үш еселік көлемде ультрадыбыстық бақылаудан немесе радиографиядан өтеді, бақыланатын жіктердің минималды санының екі еселенген мөлшері кезінде.

      1209. Бірнеше құбыр өткізгіштерді (немесе әр түрлі құбыр өткізгіштер үшін бөлшектер мен элементтерді) бір уақытта дайындау немесе монтаждау кезінде бақылау көлемін осы Қағидалардың 1204-тармағында қарастырылған құбыр өткізгіштердің барлық топтамасынан анықтау керек.

      1210. Сонымен қатар бір топтамаға дайындау циклі жинау-дәнекерлеу жұмыстары, термоөңдеу және дәнекерленген қосылыстардың сапасын бақылау бойынша үш айдан аспайтын құбыр өткізгіштерді біріктіруге болады.

      1211. Құбыр өткізгіштерді монтаждау кезінде аталған рұқсатты сәйкес біртипті дәнекерленген қосылыстарды орындау бойынша барлық жұмыстар объектіде бір ұйыммен жүргізілген жағдайда ғана пайдалануға болады.

      1212. Дәнекерлеу аумағында алдын ала және ілесе жылытусыз 0^оС төмен температура кезінде орындалатын перлит тобындағы қосындыланған жылуға төзімді болаттардан бөлшектердің дәнекерленген қосылыстары қосылыстың барлық ұзындығы бойынша радиографиямен немесе ультрадыбыстықпен бақыланады.

      1213. Жөндеу қорытудан өткен жапсарлы дәнекерленген қосылыстар дәнекерленген қосылыстың барлық ұзындығы бойынша радиографиялық немесе ультрадыбыстық тексеріледі. Металл іріктемелерін жөндеу пісіру пісірудің барлық бөлігі бойынша, негізгі металдағы дәнекерлеудің термиялық әсер ету аймағын қоса алғанда, радиографиялық немесе ультрадыбыспен тексеріледі, бөлік бетін магнитұнтақтық немесе капилляр дефектоскопия әдісімен тексереді. Қабырғаның барлық қалыңдығы бойынша пісіру кезінде бетті бақылауды екі жағынан жүргізеді, бақылау үшін ішкі жаққа қол жетімсіздік жағдайларын ескермегенде.

      1214. Аустенит тобындағы болаттардан өнімдерде, аустенит тобындағы болаттан элементтердің перлит және мартенсит-феррит тобындағы болаттан элементтермен ілесу орындарында міндетті радиографияға мыналар жатады:

      1) байланыстырып дәнекерлеумен орындалатындарды ескермегенде, құбыр өткізгіштер элементтерінің барлық жапсарлы дәнекерленген қосылыстары, қосылыстың барлық ұзындығы бойынша;

      2) құюлы элементтердің, сондай-ақ құюлы бөлшектері бар құбырлардың барлық жапсарлы дәнекерленген қосылыстары, қосылыстың барлық ұзындығы бойынша;

      3) қосылыстың барлық ұзындығы бойынша қабырға қалыңдығына тәуелсіз 100 мм және астам пісірілетін жалғастықтардың (құбырлардың, келте құбырлардың) ішкі диаметрімен құбыр өткізгіштердің элементтері мен бөлшектерінің барлық бұрыштық қосылыстары;

      4) осы тармақта көрсетілмеген басқа дәнекерленген қосылыстар (сондай-ақ бұрыштық), нормативтік-техникалық құжаттама және технологиялық нұсқаулық талаптарымен белгіленген көлемде.

      1215. Осы Қағидамен қарастырылған ультрадыбысты бақылау және радиграфиялар құбыр өткізгіштердің дайындалған сериясы және элементтері ұйымның техникалық басшысының шешімімен төмендетуге рұқсат етіледі, бір типті дәнекерлеу қосындысы технологиялық процессі өзгнріссіз болғанда, бнлгі жұмыс түрлерінде мамандандырылған дәнекерлеушілер және дәнекерлеудің жоғары сапасы, бекітілген бақылау қорытындысы кемінде бір жылға.

      1216. Радиография алдында сәйкесті дәнекерлеп біріктіу алаңдары бнлгіленеді. Ұқсас белгілеулер бақылау түсүрімдеріне қойылады.

      1217. Бақылау көлемі 10% болғанда адиографиялық немесе ультадыбыстық бақылау жүргізу үшін көзбен шолу және өлшеу нәтижесі бойынша бақылау техникалықбақылау бөлімімен немесе монтаждау нмесе жөндеу ұйымының дефктскопия жөніндегі жұмыс басшысымен жүргізіледі.

      1218. Егер таңдап бақылау кезінде дәнекерлеушімен жіберілген ақаулар анықталса, онда бақылауға барлық бір типті құбыр өткізгішті дәнекелеулер бақылауға алынады, алдығы бақылаудан өткендәнекерлеу бөлшеге осы әдіспен.

      1219. Бақылау сапасын төмендетпей ұйымның техникалық басшысының шешімі бойынша радиографиялық және ультрадыбыстықбақылауды(басқа бақылау әдістерінауыстыруға болады.

7-параграф. Дәнекерленген қосылыстарды механикалық сынау және
металлографиялық зерттеу

      1220. Механикалық сынаудан беріктігі және пластикалық қасиетттерінің осы Қағида және жоба талаптарынасәйкестігін тексеру үшін жапсарлы дәнекерленген қосылыстар өтеді.

      1221. Механикалық сынаудың негізгі түрлері:

      1) созылуды сынау;

      2 ) иілу және майысуды сынау;

      3) соғу тұтқырлығын сынау.

      1222. Созылуға сынау100%-дық радиографиямен немесе ультрадыбыспен бақыланған дәнекерленген қосылыстар үшін талап етілмейді.

      1223.Соғу тұтқырлығына сынау құбыр өткізгіштер және II, III және IV санаттағы элементтердің дәнекерленген қосылыстары үшін, құбыр және бөлшектер қабырғаларының қалыңдығы кемінде 12 мм болатын дәнекерленген қосылыстар үшін талап етілмейді.

      1224. Металлографиялық зерттеу болуы мүмкін ішкі ақауларды (жарылулар, шикіпісірілім, саңылаулар, қоқысты және металл емес қосындылар және т.б.), дәнекерленген қосылыстар мен өнім қасиеттеріне кері әсер ететін металл құрылымы бар бөліктерді анықтау мақсатында жүргізіледі.

      1225. Металлографиялық зерттеулер:

      1) қосылысты 100% көлемде радиографиямен немесе ультрадыбыспен бақылау жағдайында перлит тобындағы болаттан дайындалған бөлшектердің дәнекерленген қосылыстары үшін;

      2) ІІІ және ІV санаттағы құбыр өткізгішті біріктіру үшін, орындалған электр доғалық дәнекерлеу.

      1226. Механикалық сынау және құбыр өткізгіштердің дәнекерленген қосындысына металлографиялық зерттеу және олардың элементтері үлгілерінде жүргізіледі, бақылау немесе өндірістік дәнекерлеу қосындысында орындалған, құбыр өткізгіштен ойылған.

      1227. Бақылау дәнекерлеу қосылыстары бақыланатын өндірістік қосылыстарға ұқсас және өндірістік қосылыстарды дәнекерлеу кезінде немесе технологияны өндірістік аттестаттау кезінде қолданылатын технологиялық процесті толық сақтаумен орындалған. Бақылау қосылыстарын термиялық өңдеу бұйыммен бірге (пеште жалпы термоөңдеу кезінде), бұл мүмкін болмаған жағдайда өндірістік қосылыстар үшін ЖҚҚ белгіленген қызу және суу және температуралық режимдерді қолданумен жеке жүргізіледі.

      1228. Бақылау қосылыстарының (құбыр қосылыстары немесе табақтар) кесіледі;

      1) созылуға сынау үшін екі үлгі;

      2) бүгілуге сынау үшін екі үлгі;

      3) соғу бүгілуге сынау үшін үш үлгі;

      4) металлографиялық сынау үшін (көміртекті және нашар қосындыланған болаттан дәнекерленген қосылыстарды бақылау кезінде бір үлгі (тілім) және жоғары қосындыланған болаттан дәнекерлеу қосылыстарын бақылау кезінде кемінде екеу);

      5) басқа сынақ үлгілері үшін (кристал аралық коррозия) егер ЖҚҚ қарастырылған болса.

      1229. Бақыланатын бұрыштық дәнекерлеу түйіндісінен металографияоық зерттеу үлгісі ойылады.

      1230. Құбырдың түйсігіне механикалық сынақтар түрлерінің бақыланатын өнімен кесіп алынған өндірістік түйскен жерлерде 100 мм, қабырға қалыңдығы 12 мм осы Қағидаға сәйкес жүргізіледі. Соңғы кезеңде иілу сынағы болатты балқытылатынға ауыстырылады, ал бақылау түйсігінің орташа саны, бақытылатын және созылмалы, көрсетілген сына түрлері үшін біруеден кем емес. Осы кезде металлографиялық сынақ дәнекерленетін бақылау түйсігіне сәйкес орындалады.

      1231. Механикалық сынақ және металлографиялық зерттеулер үшін қайшы түйсіктертің дәнекерленген қосындысы. Құбыр элементтерінің бөлек электр доғалы дәнекерлеп орындалған және осы Қағиданың 1228-тармағына сәйкес бақыланатын бақылау түйсігінің дәнекерленген қосындысы дайындалады:

      1) 100 %-дық радиография немесе ультрадыбыстық бақылаудан өтетін перлит тобындағы (көміртекті және нашар қосындыланған) болаттан құбыр өткізгіштер дәнекерлеуді орындаған дәнекерлеушілер санына тәуелсіз бұл ұйымда дәнекерленген әр құбыр өткізгіштің барлық бір типті жапсарларына кемінде біреуі;

      2) ультрадыбыспен немесе радиографиямен толық емес көлемде бақыланатын перлит тобындағы болаттан құбыр өткізгіштер – әр дәнекерлеушімен орындалған құбыр өткізгіштердің бір типті жапсарларына кемінде біреуі;

      3) 100%-дық радиография немесе ультрадыбыстық бақылаудан өтетін аустенит және мартенсит топтарындағы (жоғары қосындыланған) болаттар құбыр өткізгіштер – кемінде 1% (алайда кемінде бір жапсар), ультрадыбыспен немесе радиографиямен толық емес көлемде бақыланатын ұқсас дәнекерленген қосылыстар үшін әр дәнекерлеушімен орындалған құбыр өткізгіштің бір типті жапсарларының жалпы санынан кемінде 2% (алайда кемінде екі жапсар).

      1232. 1351-тармақпен қарастырылған барлық үлгілерді кесу мүмкін болмаған жағдайда диаметрі шағын құбырлардың (шартты өтуі 100 мм кем құбырлар) әр бақылау жапсарынан үлгілер талап етілетін мөлшерде екі немесе бірнеше бақылау жапсарынан кесіліп алынады. Сонымен қатар орындалатын бақылау жапсарларының белгінеген мөлшері сәйкесінше ұлғаяды.

      1233. Шағын диаметрлі құбырларды электр доғалы дәнекерлеумен орындалған және 1231-тармаққа сәйкес тұтас жапсарларда тексерілетін көлденең жапсарлы дәнекерлеу қосылыстарын механикалық сынау және металлографиялық зерттеу үшін дәнекерлеу қосылыстарының бақылау жапсарлары дайындалады:

      1) 100 %-дық радиография немесе ультрадыбыстық бақылаудан өтетін перлит тобындағы болаттан құбыр өткізгіштер дәнекерлеуді орындаған дәнекерлеушілер санына тәуелсіз аталған ұйымда дәнекерленетін әр құбыр өткізгіштің барлық бір типті жапсарларына кемінде біреу (майысуға сынау үшін);

      2) ультрадыбыспен немесе радиографиямен толық емес көлемде бақыланатын перлит тобындағы болаттан құбыр өткізгіштер – әр дәнекерлеушімен орындалған құбыр өткізгіштің бір типті жапсарларына кемінде үшеу (III және IV санаттағы құбыр өткізгіштер үшін кемінде екеу), созылу және майысуға сынау үшін кемінде бір жапсар және металлографиялық зерттеу үшін кемінде бір жапсар (соңғысы I және II санаттағы құбыр өткізгіштер үшін ғана);

      3) ультрадыбыспен немесе радиографиямен 100%-дық бақылаудан өтетін аустенит және мартенсит тобындағы болаттан құбыр өткізгіштер – әр дәнекерлеушімен орындалған бір типті құбыр өткізгіштер жапсарларының жалпы санынан кемінде 1,5 %, сондай-ақ кемінде 0,5% (алайда бір жапсардан кем емес), майысуға сынау үшін, кемінде 1% (алайда кемінде бір жапсар) металлографиялық сынау үшін;

      4) ультрадыбыспен немесе радиографиямен толық емес көлемде бақыланатын аустенит және мартенсит топтарындағы болаттан құбыр өткізгіштер – әр дәнекерлеушімен орындалған құбыр өткізгіштің бір типті жапсарларының жалпы санынан кемінде 4%, сондай-ақ созуға және майысуға сынау үшін кемінде 1% (алайда кемінде бір жапсар), металлографиялық зерттеу үшін кемінде 2% (алайда кемінде екі жапсар).

      1234. Механикалық сынақ және кіші диаметрлерге және бақылаушыларға жалпы құбырды қосуда көлденең түйістің контактілі дәнекерлеушімен орындалған түйістерде дәнекерленген құралымның металлографиялық зерттеу- осы Қағидалардың 1230-тармағына сәйкес дәнекерлеу қосындысы, дайындалады болат классына тәуелді емес.

      1) қарапайым дәнекерлеу машиналарында пісірілетін құбыр өткізгіштер – бір ауысымда, бір таңбалы болатта және бірдей өлшемдегі құбырларда, бірдей режимде, бір машинада әр дәнекерлеушімен орындалған өндірістік жапсарлардың жалпы санынан кемінде 2%, сондай-ақ созу және майысуға сынау үшін кемінде бір жапсар, металлографиялық зерттеу үшін кемінде 1% (алайда кемінде бір жапсар);

      2) баптау сапасы бақылау үлгілерін созылуға және майысуға, сондай-ақ оларды металлографиялық зерттеуге жылдам сынау жолымен ауысым сайын тексерілетін автоматтандырылған жапсарлы дәнекерлеу машиналарында пісірілетін құбырлар;

      1235. Бақылау үлгілерін созылуға және майысуға (жаншылу) жылдам сынау жапсарларды орындаған дәнекерлеушілер мен машиналар санына тәуелсіз аталған ұйымда дәнекерленетін құбыр өткізгіштің барлық ұқсас жапсарларының алты үлгілерінде жүргізіледі (әр сынақ түріне минимум үш үлгіден).

      1236. Жылдам сынау кезінде бақылау үлгілерін металлографиялық зерттеу бір тәуліктен аспайтын уақыт ішінде, бір таңбалы болаттан, бір өлшемдегі құбырларда, бірдей бапталған бір машинада орындалған өндірістік жапсарлардың жалпы санынан кемінде 0,5% (алайда кемінде екі жапсар) жүргізіледі.

      1237. Егер механикалық сынақ және металлографиялық зерттеу осы Қағидалардың 1228-тармағында келтірілген дәнекерлеп қосу бөлек үлгілерді ою және бақылау арқылы жүзеге асырылады, дәнекерлеп қосуды бақылаудың жалпы санын екі есеге кемітуге рұқсат етеді (осы Қағидаларға сәйкес металлографиялық сынақтар үшін қосылыстардан басқа). Осы жағдайда бақылау қосындысын дәнекерлеу Қағидалармен қарастырылған көлемде пісіріледі, үлгілер қажетті көлемде әр қосындының жұп парынан ойып алынады.

      1238. Механикалық сынақ және дәнекерленген қосылыстардың көлденең түйсігіне металлографиялық зерттеулер, кіші көлемді құбырларда орындалған газды дәнекерлеу және тексерілетін жиектер Қағиданың 1230-тармағына сәйкес дәнекерленген қосылыстардың бақылау жігі (болат класстарына байланыссыз) әзірленеді:

      1) құбырөткізгіш, 100% ультрадыбыстық немесе радиографиялық бақылауға ұшыраған, әр дәнекерлеушімен орындалған, құбыр өткізгіштің бір ізді түйісінің ортақ санынан-2 % кем емес, соның ішінде жаншылуды сынау үшін және металлографиялық зерттеу үшін (бір түйсіктен кем емес) 1% кем емес;

      2) құбырөткізгіш, ультрадыбыспен немесе радиографиямен бақыланатын толық емес көлемде құбыр өткізгіштің бір ізді түйісінің ортақ санынан- 4% кем емес, әр дәнекерлеушімен орындалған, соның ішінде жаншылуды сынау үшін және металлографиялық зерттеу үшін (бір түйсіктен кем емес) 1 % кем емес, сонымен қатар 2% кем емес (кем дегенде екі түйіс) металлографиялық зерттеулер үшін.

      1239. Осы Қағидалардың 1228-тармағында келтірілген дәнекерленген қосылыстардың механикалық және металлографиялық зерттеулер ойып алу жолымен және бөлек үлгілерді бақылаумен жүзеге асырады, қарастырылған жалпы дәнекерленетін бақылау түйістер санын екі есега азайтуға болады.

      1240. Бұл ереже өлшемдері әр жапсардан Қағидалардың 1231-тармағында қарастырылған барлық үлгілерді кесуге мүмкіндік бермейтін құбырлардың бақылау жапсарларына таралмайды. Мұндай жағдайда бақылау жапсарлары Қағидалармен қарастырылған көлемде пісіріледі, сонымен қатар үлгілер әр жапсар жұбынан кесіліп алынады.

      1241. Бұрыштама электр доғалы дәнекерлеуге металлографиялық зерттеу үшін (басқа құбырөткізгішті қосу), құю класындағы құрыштан құбыр өткізгіштерге орындалға электр доғалы дәнекерлеуге, бақылау дәнекерлеу қосындысы пісіріледі:

      1) құбырлардың штуцермен (немесе құбырлармен) - 1% кем емес (бірақ кемінде бір қосылыс) құбырдың бір ізді қосындысының жалпы санына, әр дәнекерлеушімен орындалған;

      2) ернемек және жалпық табанды (бітеуіш) құбырдың, басқалары үшін, бұрыштық дәнекерленген қосындысы көрсетілмеген, санда, нормативтік-техникалық құжаттамада бекітілген.

      1242. Бірізді бұрыштама жалғауға штуцермен (құбырмен), құбырға дәнекерлеп қосылыстар жатады, жалпақ элементтермен (фланңтар, табандар және т.б.), 2,0 көп емес (бір түрдің шегінде) штуцерлерге (құбыр) пісірілетін қабырғаның максималды және минималды диаметрлері және қалыңдығы, барлық дәнекерленген қосындының біріңғай құрылысы және бөлу формасы болады және біріңғай технологиялық проецсс бойынша орныдалған. Сонымен қатар құбыр, коллекторлар, фланцет элементтері үшін және басқада ішкі диаметірі 450 мм жоғары қатынас диаметрі есепке алынбайды.

      1243. Аустенитті және мартенситті топтағы болаттардан дайындалған, элементтерде орындалған электр доғалы дәнекерлеу, бұрышты дәнекерлеу қосылыстарға металлографиялық зерттеу үшін, газды дәнекерлеу (тобына қарамай) бақылау түйсігі дәнекерленеді:

      1) дәнекерлеген қосылыстар үшін, 100% ультрадыбыстық немесе радиографиялық бақылауға ұшыраған – сол көлемде, және болаттан құю тобындағы элементтер үшін ультрадыбыстық немесе радиографиялық бақылауға;

      2) дәнекерленген қосылыстар үшін, ультрадыбыстық немесе радиографиялық бақыланбайтын (немесе толық емес көлемде бақылау), - екі еселенген көлемде (екі қосылыстан көп емес) осы бөлімде қарастырылған салыстыру бойынша.

      1244. Бір ұйымда осы тараумен қарастырылған бір типті дәнекерлеу қосылыстары бар бірнеше түрлі құбыр өткізгіштерді (немесе олардың бөлшектерін және элементтерін) бір уақытта дайындау және монтаждау кезінде механикалық сынау және металлографиялық зерттеу үшін орындалатын бақылау дәнекерлеу қосылыстары санын бір құбыр өткізгіштен емес барлық құбыр өткізгіштер партиясынан анықтауға болады.

      1245. Бір топқа 15 құбырға дейін біріктіруге рұқсат етіледі, мұнда жинақтау-дәнекерлеу, термоөңдеу және дәнекерлеу қосындысын бақылау жұмыстарының мерзімі үш айдан аспайды.

      1246. Құбыр өткізгішті монтаждау кезінде барлық топтардан бақылау қосындыларының санын анықтайды, егерде осы объектіде дәнекерлеп қосу жұмыстары бір ұйыммен орындалған жағдайда рұқсат етіледі.

      1247. Дәнекерлеп қосуға механикалық сынау және металлографиялық зерттеу, бақылау немесе өндірістік түйсіктер әзірленген,жабдықтан ойып алынған, бақылауға жататын үлгілерден орындалады.

      1248. Барлық дәнекерленген қосындыультра дыбыстық бақылау немесе ұзындық бойына радиографияға шалдығады, егер келтірілген әдістерді тексеру осы үлгідегі дәнекерлеу қосындылары үшін дефектоскоптауда қарастырылған болса. Бақылау дефектоскопшылаумен жүргізіледі.

      1249. Тексеріс кезінде ақау анықталған жағдайда өндірістік түйсіктер, бақылау жалғауларымен ұсынылған 100% көлемінде тексеріледі, сол ақау скоптау әдісімен анықталған ақаулар (сол әдістермен 100%- өндірістік дәнекерлеу қосындысын бақылау); сонымен қатар жалғау брак деп танылады және қайтадан орындалады

      1250. Бақылау дәнекерлеу қосындысы бар болған жағдайда ішкі ақау шлифі металлографиялық зерттеу үшін аталған ақау бөлімінен ойылып кесіледі.

      1251. Дәнекерлеу қосындысын созылуға сынау кезінде уақытша үзіліс қарсылығы осы маркадағы жартылай өнімнің негізгі металының уақытша үзіліс кедергіге сәйкес келеді.

      1252. Дәнекерленген қосылыстарды иілуге сынау кезінде алынған көрсеткіштер осы Қағидалардың 30-қосымшасында келтірілгеннен төмен болмау керек.

      1253. Дәнекерленген қосылыстарды (құбырлар жапсарларын) майысуға сынау кезінде сынақ нәтижелері сол таңбалы болаттан сол сұрыптамадағы құбырларға белгіленген минималды рұқсат етілген көрсеткіштерден төмен болмайды.

      1254. Жаншыу үлгілерін сынау кезінде (түйсік) құбырдан бойына дәнекерленген жапсармен соңғы жазықтық болады, қабырғаны перпендикуляр бағытта жақындату.

      1255. Соғу жабысқақтығына дәнекерленген қосындыны сынау, үлгілерде оны ашып көрсету жағынан жапсар белдігі бойынша кертікпен үлгіге жүргізіледі.

      1256. 20^оС температура кезінде дәнекерленген қосылыстар тігісі металының соғу тұтқырлығының (соғу майысу) өлшемі перлит және мартенсит тобындағы болаттардан элементтер үшін 50 Дж/см² (5 кғс.м/см²) төмен емес және аустенит тобындағы болаттардан элементтер үшін 70 Дж/см² (7 кгс.м/ см²) төмен емес.

      1257. Әр бақылау дәнекерлеу қосылысы үшін механикалық қасиеттердің көрсеткіштері жеке үлгілерді сынау нәтижелерінен орташа арифметикалық ретінде анықталады.

      1258. Егер үлгіні сынаудың кез келген түрі көрсеткіштерінен тым болмаса біреуі белгіленген нормадан 10% астам ерекшеленсе (төмендеу жағына), ал соғу тұтқырлығы бойынша 20 Дж/см² (2 кгс. м/см²) астам, жалпы сынау нәтижесі қанағаттанарлықсыз болып есептеледі.

      1259. Механикалық сынаудың кез келген түрі бойынша қанағаттанарлықсыз нәтижелер алған кезде сол бақылау жапсарынан үлгілерді қайталап сынауға болады.

      1260. Аталған жапсардан үлгілерді кесіп алу мүмкін болмаған жағдайда, қайталап сынаудың қанағаттанарлықсыз нәтижелері кезінде (бір үлгіде болса да) кесіп алу және бақыланатын сериядан (сол дәнекерлеушімен орындалған) өндірістік дәнекерлеу қосылыстарын сынау жүргізіледі.

      1261. Өндірістік дәнекерлеу қосылыстарын сынау үлгілердің екі еселенген мөлшерінде жүргізіледі. Бір үлгі бойынша қанағаттанарлықсыз көрсеткіштер кезінде сынаудың жалпы нәтижесі қанағаттанарлықсыз деп есептеледі.

      1262. Дәнекерленген қосылыстарды металлографиялық зерттеу үшін үлгілер тігіс бойынан кесіп алынады.

      1263. Барлық дәнекерленген қосылыстарды макрозерттеу үшін және қабырғасының қалыңдығы кемінде 25 мм элементтердің дәнекерленген қосылыстарын микрозерттеу үшін үлгілер тігістің барлық қимасын, дәнекерлеудің термиялық әсерінің екі жағын, оларға жанасқан негізгі металл бөліктерін, астына салатын шығыршықты қамтиды, егер де ол дәнекерлеу кезінде қолданылса жоюға жатпайды.

      1264. Элементтердің дәнекерленген қосылыстарын микрозерттеу кезінде қабырғаларының қалыңдығы 25 мм және астам үлгілердің қосылыстың қиылысатын түпкі бөлігін қосуға болады. Сонымен қатар балқыту сызығынан үлгі шетіне дейінгі ара қашықтық кемінде 12 мм, ал бақыланатын қима аумағы кемінде 25x25 мм.

      1265. Құбырлы элементтердің бұрыштық дәнекерлеу қосылыстарын металлографиялық зерттеу үшін үлгілерді дайындау кезінде бақылау қосылыстары штуцер (құбыр) бойымен кесіледі.

      1266. Бақылау контактілі және газды дәнекерлеушімен орындаған дәнекерленген құралымдар, электр доғалық дәнекерлеушімен, орындаған дәнекерленген құралымдар элементі жоғары сапалы алмастан макрозерттеумен қадағаланады және басқада макрозерттеулермен дәнекеленген жалғаулар. Микрозерттеу және көміртекті және төмен сапалы болаттан бақылау дәнекерленген қосылсты микрозерттеулер бір ғана үлгіде жасалады, жоғары сапалы болат элементтерінен дәнекерленген қосында – екі үлгіде жасалады.

      1267. Сол үлгілерді жүйелі макро және микро зерттеулер жүргізіледі (тілімтас).

      1268. Металлографиялық зерттеу нәтижелері бойынша дәнекерленген жалғаулар сапасын бағалау осы Қағидаға сәйкес жүргізіледі.

      1269. Егер де ультрадыбыстық немесе радиографиямен тексерілген бақылау дәнекерленген қосындыларда металлографиялық зерттеу кезінде осы Қағидаларға сәйкес және жарамды деп танылған, қосылыста жол берілмейтін ақаулар анықталған болса, аталған қосылыспен берілген және бұған дейін дефектоскопиядан өтпеген барлық өндірістік дәнекерлеу қосылыстары барлық ұзындығы бойынша бақылаудың бұзылмайтын 100% әдісімен тексеріледі. Сонымен қатар барлық өндірістік жалғаулардың сапасын тексеру тәжірибелі және білікті дефектоскоптаушымен жүргізіледі. Ақауды телескоптаушымен аталған бақылауды орындау, жалғауға бақылау жүргізген адам жіберілмейді.

      1270. Егер металлографиялық зерттеу кезінде бақылау дәнекерлеу қосындыда, тексерілген ультра дыбыс немесе радиографи осы Қағидаларға сәйкес жол берілмейтін ақаулар табылса, осы бақылауды бұзбайтын әдістермен анықталмаған, егерде бақылау қосындысына металлографиялық зерттеуде рұқсат етілмейтін ақаулар аныталса, ультрадыбыспен және радиографиямен бақыланбаған, онда металлографиялық зерттеу (бақылау қосындысымен салыстыру бойынша) үлгілер саны екі еселенеді. Сол дәнекерлеушімен орындалған бақылау қорытындысының ақаулар қатарына ойып кесуге өндірістік дәнекерлеу қосындысы жатады..

      1271. Егерде қайталап сынау кезінде бекітілген норма бойынша бір үлгіден қанағаттанарлықсыз көрсеткіш алынса, онда сынаудың жалпы нәтижесі қанағаттанбаған деп саналады.

      1272. Осы Қағидалардың бөлімдерінде қарастырылған механикалық сынау көлемі және дәнекерлеу қосындысын металлографиялық зерттеу (орындалатын бақылау қосылыстары, бөлек сынақ міндеттерінің саны, үлгілер саны және т.б.) ұйыммен бір типті жабдықты жаппай дайындау (монтаж) технологиялық процессін өзгертпеген кезде азайтуға болады.

      1273. Құюлы элементтердің дәнекерленген қосылыстарын, құюлы бөлшектері бар құбырларды, түрлі топтағы болаттан элементтерді, басқа да жеке дара дәнекерлеу қосылыстарын механикалық сынау және металлографиялық зерттеу көлемі жобамен белгіленеді.

      1274. Негізгі механикалық сынаудан басқа қосындыланған болаттың жапсарлы, бұрыштық дәнекерлеу қосылыстары сынақтан өтеді.

8-параграф. Дәнекерленген қосынды сапасын бағалау нормасы

      1275. Дәнекерлеу қосындысының сапасын бағалау нормасы жобалау-құрылымдық құжаттамада анықталады.

      1276. Дәнекерленген жалғаулардың сапасы, егер оларда бақылаудың кез келген түрінде осы Қағидалармен белгіленген нормалардың шегінен асатын ішкі және сыртқы ақаулар анықталса, қанағаттанарлықсыз болып саналады.

      1) жіктің металында, балқыту сызығы бойынша және негізгі металл жігі маңайының аймағында орналасқан барлық түрдегі және бағыттардағы жарылулар, сонымен бірге бақылау үлгісін шағын тексеру кезінде анықталатын шағын жарылулар;

      2) жіктің негізінде немесе дәнекерлі жалғаудың қиылысуы бойынша (жіктің жекелеген білікшелері мен қабаттары арасында және негізгі металл мен жіктің металының арасында) орналасқан дәнекерлі жіктердегі піспей қалған (балқымаған) жерлер;

      3) бұрыштыұ дәнекерлеу тамырындағы піспей қалған қосылыстары, кесілген бөліктерсіз орындау;

      4) жалпы торлар түрінде орналасқан саңылаулар;

      5) қаспақтар (таңдақтар);;

      6) дәнекерленбеген шұңқырлар;

      7) тесіктер;

      8) толық дәнекерленбеген шұңқырлар және күйген жерлер

      9) орындалатын дәнекерлеу қосылыстарына тән басқа да сипаттамалар;

      10) осы Қағидалармен қарастырылған шұңқырлардың жоғары нормасы;

      11) негізгі металл құбырларын кесу.

9-параграф. Гидравликалық сынау

      1277. Құбыр өткізгіштердің және оның элементтерінің, дәнекерленген және басқа да қосылыстардың төзімділігін және тығыздығын тексеру мақсатында гидравликалық сынақтан мыналар өтеді:

      1) құбыр өткізгіштердің барлық элементтері және бөлшектері; егер де олар 100% ультрадыбыспен немесе басқа осыған ұқсас дефектоскопияның бұзылмайтын әдісімен бақылаудан өтсе, гидравликалық сынау міндетті болып табылмайды;

      2) құбыр өткізгіштер блоктары; егер де оларды құрайтын элементтер тармағына сәйкес сынақтан өтсе, ал оларды дайындау және монтаждау кезінде барлық орындалған дәнекерлеу қосылыстары барлық ұзындығы бойынша бұзылмайтын дефектоскопия әдістерімен (ультрадыбыспен немесе радиографиямен) тексерілген болса, гидравликалық сынау міндетті болып табылмайды;

      3) барлық санаттағы барлық элементтері бар құбыр өткізгіштер және монтаждауды аяқтағаннан кейін олардың арматурасы.

      1278. Егер дайындау немесе монтаждау кезінде құбыр өткізгіштен жеке сынау мүмкін болмаса, жеке және жиналған элементтерді құбыр өткізгішпен бірге гидравликалық сынақтан өткізуге болады.

      1279. Құбыр өткізгіштерді, олардың блоктарын және жекелеген элементтерін гидравликалық сынау кезінде сыналатын қысымның минималды өлшемі жұмыс қысымының 1,25 құрайды, алайда кемінде 0,2 МПа (2 кғс/см²).

      1280. Құбырлардың арматурасы мен фасонды бөлшектері МЕМСТ 356-80 "Құбыржол арматурасы мен бөлшектері. Номиналды, сынама және жұмыс қысымы. Қатарлар." бойынша гидравликалық сынақтан өтеді.

      1281. Сынау қысымының максималды өлшемі беріктігіне есеппен белгіленеді. Сынау қысымының өлшемін минималды және максималды мәндер арасындағы шекте жобалық ұйым таңдайды.

      1282. Гидравликалық сынақ үшін +5⁰С төмен емес және +40⁰С жоғары болмайтын температурамен су қолданылады.

      1283. Құбыр өткізгіштерді гидравликалық сынау қоршаған ауаның оң температурасы кезінде жүргізіледі. 10 МПа (100 кгс/см²) және жоғары қысыммен жұмыс істейтін бу құбырларын гидравликалық сынау кезінде олардың қабырғаларының температурасы кемінде +10^оС болады.

      1284. Құбыр өткізгіштегі қысымды бірқалыпты көтеру қажет. Қысымды көтеру жылдамдығы құбыр өткізгішті дайындауға нормативтік-техникалық құжаттамада көрсетіледі.

      1285. Қысымды көтеру үшін сығылған ауаны пайдалануға болмайды.

      1286. Сынау кезінде қысым екі манометрмен бақыланады. Сонымен қатар бірдей дәлдік тобы, өлшеу шегі және бөлу бағамы бар бір типті манометрлер таңдалады.

      1287. Сынау қысымымен құбыр өткізгіш және оның элементтерін ұстау уақыты кемінде 10 мин.

      1288. Сынау қысымын жұмыс қысымына дейін, төмендеткеннен кейін құбыр өткізгішті барлық ұзындығы бойынша тексеру жүргізіледі.

      1289. Сынау кезіндегі металл мен қоршаған ауа температуралары арасындағы айырмашылық сыналатын объект беттеріне ылғалдың түсуін болдырмайды. Гидросынақ үшін пайдаланылатын су объектіні ластамайды, қарқынды коррозия тудырмайды.

      1290. Құбыр өткізгіш және оның элементтері сынақтан өткен болып есептеледі:

      1) дәнекерленген қосылыстарда және негізгі металда ағулар, буланулар, көрінетін қалдық;

      2) деформация, жарылулар немесе бөліну белгілері байқалмаса.

10-параграф. Ақауларды түзету

      1291. Анықталған ақаулар түзетілген бөліктерді кейіннен бақылау арқылы жойылады.

      1292. Ақауларды түзету технологиясы және бақылау тәртібі нормативтік-техникалық құжаттамамен белгіленеді.

      1293. Дәнекерленген қосылыстың бөліктерін түзету, негізгі метал бөлігі, дәнекерлеу арқылы жүргізілген түзетулер бұзбайтын дефектоскопия әдісімен бақыланады (ультрадыбыстық немесе радиогрфия) сақтаған жағдайда жол беріледі.

27-тарау. Есепке қою

      Ескерту. 27-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 06.05.2022 № 148 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-параграф. Жалпы ережелер

      1294. 0,07 МПа астам қысыммен жұмыс істейтін құбырларға дайындаушы және монтаждау ұйымдары ұсынатын құжаттама негізінде иеленуші кәсіпорындар осы Қағидалардың 26-қосымшасына сәйкес паспорт жасайды.

      1295. Редукциялық және редукциялық-суыту қондырғыларынанбу құбырлары үшін қондырғы жобасында қабылданған редукциялық будың қысымы, сонымен қатар барлық элементтерге техникалық құжаттар ұсынылады, редукциялық және редукциялық-суыту қондырғыларынан кіру және тиегін қоса алғанда төмен қысымды жағына орнатылатын сақтандырғыш құрылғының мінездемесі көрсетіледі.

      1296. Шартты өтуі 70 мм-ден асатын I санаттағы құбырлар, шартты өтуі 100 мм-ден асатын II және III санаттағы құбырлар техникалық куәландырудан кейін жұмысқа қосылғанға дейін қауіпті өндірістік объектілерді және қауіпті техникалық құрылғыларды есепке қою және есептен шығару қағидаларына сәйкес есепке қойылады.

      Осы Қағидаға сәйкес өзге де құбыр өткізгіштер осы Қағидалармен таралатын құбыр өткізгіш иесі болып табылатын кәсіпорындарда ішкі есебіне қойылады.

      1298. Құбыр өткізгіштің паспорты және пайдаланылатын құжаттамасы мемлекеттік тілде және орыс тілдерінде ұсынылады.

      1299. Паспорты жоқ құбыржолдарды есепке қойғанда, аттестатталған ұйымы жасаған паспорттың телнұсқасы негізінде жүргізіледі.

2-параграф. Техникалық куәландыру

      1300. Осы Қағидаларға сәйкес құбыр өткізгіштер іске қосар алдында және пайдалану барысында техникалық куәландырудан: сыртқы қараудан және гидравликалық сынақтан өтеді.

      1301. Электр бекеттеріндегі бу қазандықтары құбыр өткізгішті сору, куәландырудың көрсетілген түрлерінен басқа, процесс барысында ішкі тексеруге ұшырайды.

      1302. Құбыр өткізгіштерді техникалық куәландыру мынадай мерзімдерде ақаусыз күйін және қауіпсіз пайдалануды қамтамасыз ететін тұлғамен жүргізіледі:

      1) барлық санаттағы құбыр өткізгіштерді сыртқы қарау (жұмыс барысында) жылына бір реттен жиі емес;

      2) екі жылдан астам жұмыссыз күйінде тұрғаннан кейін құбыр өткізгіштерді іске қосу кезінде пісірумен байланысты жөндеу, монтаждаудан кейін пайдалануға қосу алдында құбыр өткізгіштерді сыртық қарау және гидравликалық сынау

      3) электр бекеттеріндегі бу қазандарының соу құбырөткізгіштіне сыртқы бақылау төртжылда бір реттен кем емес.

      1303. Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы уәкілетті органның аумақтық бөлімшесінде және жергілікті атқарушы органда есепте тұрған құбыржолдар мынадай мерзімдерде аттестатталған ұйымның техникалық куәландыруына жатады:

      1) ішкі бақылау және гидравликалық сынақ қайтадан жөнделген құбыр өткізгішті жібере алдында;

      2) сыртқы бақылау үшжылда бір реттен кем емес;

      3) сыртқы бақылау және гидравликалық сынақ жөндеуден кейін дәнекерлеумен байланысты және құбыр өткізгішті жұмысқа қосу кезінде ол екі жылдан көп тоқтатылып тұрса.

      1303-1. Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы уәкілетті органның аумақтық бөлімшесінде есепке қоюға жататын құбыржолды техникалық куәландыруды құбыржолдардың ақаусыз жай-күйі мен қауіпсіз пайдаланылуы үшін жауапты адам ұйымдастырады және өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы уәкілетті органның өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік қадағалау жөніндегі мемлекеттік инспекторының қатысуымен аттестатталған ұйым, ал жергілікті атқарушы органда есепке қоюға жататын құбыржолды жүргізеді, жергілікті атқарушы органның өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік қадағалау жөніндегі мемлекеттік инспекторының қатысуымен.

      Техникалық куәландыруды жүргізу кезінде, мынадай құжаттамада көрсетілген мәліметтердің маңыздылығы мен дұрыстығы зерделенеді:

      1) осы Қағидалардың 26-қосымшасына сәйкес құбыржолдың паспорты;

      2) мыналарды көрсете отыра құбыржолдардың орындау сызбасы:

      құбыржолдардың диаметрі, қалыңдығы, ұзындығы;

      тіректер, компенсаторлар, аспалар, арматуралар, ауа және дренажды құрылғылардың орналасуы;

      дәнекерленген қосылыстар, олардың арасындағы арақашықтық және олардан құдықтар мен абоненттік кірмеге дейінгі арақашықтық;

      жылжымалықты өлшеу үшін арналған құрылғылардың орын ауыстыру жобалық шамасын көрсете отырып, жылу орын ауыстыруларды бақылау үшін нұсқағыштардың орналасуы;

      3) осы Қағидаларға 20-қосымшаға сәйкес құбыржолдың элементтерін жасау туралы куәлік;

      4) осы Қағидалардың 21-қосымшасына сәйкес құбыржолын монтаждау туралы куәлік;

      5) иесінің монтаждау ұйымынан құбыржолды қабылдау актісі.

      Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы уәкілетті органның өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік қадағалау жөніндегі мемлекеттік инспекторы мен жергілікті атқарушы органның өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік қадағалау жөніндегі мемлекеттік инспекторы техникалық куәландыруды өткізу күні туралы болжамды күнге дейін бес жұмыс күнінен кешіктірмей жазбаша түрде хабардар етіледі.

      Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы уәкілетті органның өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік қадағалау жөніндегі мемлекеттік инспекторы және өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік қадағалау жөніндегі мемлекеттік инспектор және жергілікті атқарушы орган келмеген жағдайда техникалық куәландыру оның қатысуынсыз аттестатталған ұйыммен дербес жүргізіледі.

      Өткізілген техникалық куәландырудың нәтижелері және келесі техникалық куәландыру мерзімі құбыр өткізгіштің паспортына енгізіледі.

      1304. Ашық тәсілмен немесе өту және жартылайөту каналдарындатартылған құбыр өткізгіштерді сыртқы қарауды оқшаулауды алмай жүргізуге болады. Құбыр өткізгіштерді өткелсіз каналдарда тарту кезінде немесе каналсыз тарту кезінде сыртқы қарау жекелеген бөліктер топырағын ашу және құбыр өткізгіштің әр екі километрі сайын жиі емес оқшаулауды шешу жолымен жүргізіледі.

      1305. Құбыр өткізгіш қабырғаларына немесе дәнекерленген тігістеріне қатысты күмән туған жағдайда аттестатталған ұйымның маманы бөліктеп немесе толықтай оқшаулауды жояды.

      1306. Жаңадан монтаждалған құбыр өткізгіштер оқшаулауды салғанға дейін сыртқы қараудан және гидравликалық сынақтан өтеді.

      1307. Құбыр өткңізгіштерді гидравликалық сынауды барлық дәнекерлеу жұмыстарын, термоөңдеуді аяқтағаннан кейін, тіреулер мен аспаларды орнату және соңғы бекітуден кейін жүргізуге болады. Сонымен қатар орындалған жұмыстар сапасын растайтын құжаттар ұсынылады.

      1308. Құбыр өткізгіштерді гидравликалық сынау осы Қағидалардың берілген талаптарға сәйкес жүргізіледі, ал сынау қысымының өлшемі сәйкес қабылданады.

      1309. Құбыр өткізгіштің ажырамас бөлігі болып табылатын ыдыстар құбыр өткізгіш сыналатын қысыммен сыналады.

      1310. 3 м астам биіктікте орналасқан құбыр өткізгіштерді гидравликалық сынауды жүргізу үшін құбыр өткізгіштерді қауіпсіз қарау мүмкіндігін қамтамасыз ететін төсеме тақталар немесе басқа да құрылғылар салынады.

      1311. Құбыр өткізгіштің жалғау дәнекерлеу жапсарының сапасын қолданыстағы магистральмен бақылау кезінде гидравликалық сынауды радиографиялық және ультрадыбыстық бақылаудың екі түрімен дәнекерленген қосылыстарды тексерумен ауыстыруға болады.

      1312. Сору құбырөткізгіштеріне ішкі бақылау техникалық қызмет көрсету кезінде бу қазандарының сору құбыр өткізгішті тексеру бойынша технологиялық регламентке сәйкес жүргізеді.

      1313. Аттестатталған ұйымы құбыржолды техникалық куәландыру кезіңде міндетті түрде құбыржолдың жарамды күйі мен қауіпсіз пайдаланылуын қамтамасыз ететін адам қатысуы тиіс.

      1314. Рұқсат етілген параметрлерді және келесі куәландыру мерзімдерін көрсете отырып, құбыр өткізгішін техникалық куәландыру нәтижелерін құбырдың паспортына құбырлардың жарамды жай-күйі мен қауіпсіз пайдаланылуы үшін жауапты тұлға енгізеді және оған техникалық куәландыруды жүргізуге қатысқан тұлғалар қол қояды.

      Техникалық куәландыру нәтижелері бойынша осы Қағидалардың 32-қосымшасына сәйкес санатты құбыржолдарды техникалық куәландыру актісі рәсімделеді.

      1315. Егер құбыр өткізгішті куәландыру кезінде оның авариялық күйде екендігі немесе оның беріктігіне күмән тудыратын айтарлықтай ақаулардың бары анықталған болса, онда құбыр өткізгішті бұдан әрі пайдалануға болмайды, паспортта сәйкес дәлелденетін жазба келтіріледі.

28-тарау. Өндірістік бақылау

      Ескерту. 28-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 06.05.2022 № 148 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-параграф. Жалпы ережелер

      1316. Пайдаланушы ұйым өндірістік бақылау жүйесін құру арқылы құбырларды жарамды күйде ұстауды және оларды пайдаланудың қауіпсіз жағдайларын қамтамасыз етеді. Осы мақсатта:

      1) құбыр өткізгішті дұрыс жағдайда ұстауды және қауіпсіз пайдалануды қамтамасыз ететін тұлға инженерлі-техникалық жұмысшылар қатарынан тағайындалады;

      2) қызмет көрсету персоналынан өнеркәсіптік қауіпсіздік сұрақтары бойынша оқытылған және эмтихан тапсырған тұлға тағайындалады;

      3) техникалық регламентті әзірлейді және бекітеді;

      4) қарау арқылы жабдыққа бақылауды, арматураның, бақылау-өлшеу жабдықтарының және сақтағыш құрылғыларының жұмысының дұрыстығын тескеруді қамтамасыз етеді, қарау және тексеру нәтижелерін жазу үшін ауысым журналы жүргізіледі;

      5) осы Қағидаларды білуіне персоналдың білімін кезеңді тексеру тәртібі белгіленеді және қамтамасыз етеледі;

      6) инженерлі-техникалық жұмысшылармен қағиданың орындалуын, ал қызмет көрсету персоналмен – техникалық регламенттің орындалуын қамтамасыз етеді;

      7) мерзімді түрде, жылына кемінде бір рет категориялық құбырларды тексеру жүргізіледі.

2-параграф. Қызмет көрсету

      1317. Құбыр өткізгіш иесі шөгінді деформациясының өсуіне бақылау орнатады. Бұл талаптар бу температурасы 450^оС және жоғары жұмыс істейтін көміртекті және молибденді болаттан бу өткізгішке қатысты, хроммолибденті және хроммолибдендіванадиден жасалған болат бу температурасы 500^оС және одан жоғары және жоғары ауытқулы жылу ұстағыш болаттан бу температурасы 550^оС және жоғары.

      1318. Манометрлердің және сақтауыш қақпақтарының жұмысының дұрыстығын тексеру келесі төмендегі мерзімдерде жүргізіледі.

      1) құбыр өткізгіштіктер үшін жұмыс қысымы 1,4 МПа (14 кгс/см²) дейін қоса алғанда - ауысымына бір рет;

      2) құбыр өткізгіштіктер үшін жұмыс қысымы 1,4 МПа (14 кгс/см²) МПа, 4,0 МПа (40 кгс/см²) дейін қоса алғанда – тәулігіне бір рет;

      3) құбыр өткзгіштіктер үшін жұмыс қысымы 4,0 МПа (40 кгс/см²) технологиялық регламентпен бекітілген.

      Тексеру қорытындысы туралы ауысым журналына жазылады.

      1319. Манометр мен жабдық арасына бақылаудың көмегімен манометрді мерзімді түрде тексеріп отыруға мүмкіндік беретін үш жүрісті кран немесе оны алмастыратын құрылғы орнатылады.

      1320. Манометрлерді мөрлеу немесе таңбалау арқылы тексеру 12 айда бір реттен кем болмайтындай етіп жүргізіледі.

      1321. Сонымен бірге, ыдыстың иесімен 6 айда бір реттен кем болмайтындай етіп бақылау манометрімен жұмыс манометрлерін қосымша тексеру жүргізіліп нәтижелері бақылау тексерулерінің журналына жазылады.

      1322. Бақылау манометрі болмаған кезде қосымша тексеруді тексерілетін манометрмен шкаласы және дәлдік тобы бірдей тексерілген жұмыс манометрімен жүргізуге рұқсат беріледі.

      1323. Манометрді келесі жағдайларда қолдануға рұқсат берілмейді:

      1) тексеруді жүргізу туралы таңбасы болмаса;

      2) тексеру мерзімі өткен болса;

      3) тілі оны ажыратқан кезде осы аспап үшін жол берілетін ауытқудың жартысынан асатын шамаға шкаланың нөлдік көрсеткішіне қайтадан оралмаса;

      4) әйнек сынса немесе оның көрсеткіштерінің дұрыстығына әсер ететін зақымданулар болса.

      1324. Сақтағыш тығындарының дұрыстығы "қопару" мәжбүрлі қысқа мерзімде тексеріледі.

3-параграф. Жөндеу

      1325. Құбыр өткізгішін пайдаланатын ұйым техникалық куәландыру және/немесе тексеру нәтижелері бойынша құбыр өткізгіштің жөндеуін қамтамасыз етеді. Жөндеу жұмыстарды орындау басталғанға дейін әзірленген технологиялық регламент бойынша орындалады.

      1326. Жөндеу жұмыстарын жүргізуге рұқсат Қауіпі жоғары жағдайларда жұмыс жүргізу кезінде наряд-рұқсаттарды ресімдеу және оларды қолдану қағидаларына сәйкес ресімделген наряд-рұқсатқа сәйкес жүргізіледі.

      1327. Мекемеде жөндеу журналы жүргізіледі, жауапты тұлғаның қолымен, онда жабдықтың ақаусыз күйін және қауіпсіз пайдалануды қамтамасыз ететін мәліметтер енгізіледі, кезектен тыс техникалық куәландыруты қажет етпейтін.

      1328. Жөндеу жұмыстары жөнінде, кезектен тыс құбыр өткізгішті куәландыру жөнінде, жөндеу кезінде қолданылған материалдар жөнінде мәліметтер, дәнекерлеу сапасы туралы мәліметтер құбыр өткізгіштің паспортына енгізіледі.

      1329. Құбыр өткізгіште жөндеу жұмыстарын бастағанға дейін басқа құбыр өткіізгіштерден қақпақшамен немесе ажырату арқылы бөлінеді.

      1330. Құбыр өткізгішті ажырату кезінде қоладынлатын қақпақтың және фланец қалыңдығы төзімділігіне сәйкес анықталады.

      1331. Қақпақтың кемиегі болады (артқы ілмек), сол бойынша бар болуы анықталады.

      1332. Фланц және қақпас арасындағы төсеудің артқы ілмегі болмайды.

4-параграф. Боялуы және құбыр өткізгіштегі жазулар

      1333. Құбыр өткізгіштің тағайындалуы және орта параметрлеріне байланысты құбыр өткізгіш сәйкес түспен боялады және таңбаланған жазулары болады.

      1334. Бояуы, шартты белгілер, әріптер өлшемі және жазудың орналасуы "Өнеркәсіптік кәсіпорындардың құбыржолдары. Таным бояуы, ескерту белгілері және таңба қалқандары" МЕМСТ 14202-69 сәйкес келеді қажет.

      1335. Құбыр өткізгіштерге мынадай мазмұндағы жазулар жазылады:

      1) магистральды желілерде магистраль номері (рим цифрімен) және жұмыс ортасы қозғалысының бағдарын көрсететін стрелка. Егер қалыпты режим кезінде оның қозғалысы екі жақта да болуы мүмкін болса, екі жаққа бағытталған екі стрелка беріледі;

      2) магистральға жақын тарамдарда магистраль номері (рим цифрімен), агрегат номерлері (араб цифрлерімен) және жұмыс ортасы қозғалысының бағытын көрсететін стрелкалар;

      3) магистральдан агрегатқа жақын тарамдарда магистраль номері (рим цифрімен) және жұмыс ортасы қозғалысының бағытын көрсететін стрелкалар.

      1336. Бір құбыр өткізгіштегі жазулар саны нормаланбайды. Жазулар вентильдерді, ысырмаларды және т.б. басқару орындарынан көрінеді. Басқа жайға құбыр өткізгіштердің шығу және кіру орындарында жазулар қайталанады.

      1337. Құбыр өткізгішті оқшаулау бетін металл қаптамамен жабу кезінде (алюминий табақтарымен, мырышталған темір және басқа да коррозияға төзімді металдармен) қаптаманы барлық ұзындығы бойынша бояуға болмайды. Мұндай жағдайда тасымалданатын ортаға байланысты сәйкес шартты белгілер басылады.

      1338. Вентильдерге, ысырмаларға және олардың жетектеріне мынадай мазмұндағы жазулар басылады:

      1) пайдалану сызбаларына сәйкес келетін тиектеулі немесе реттеу органының номері немесе шартты белгісі;

      2) жабу (Ж) жағына және ашу (А) жағына айналу бағытының көрсеткіші.

      1339. Арматурада және жетектердегі жазулар мынадай жерлерде жасалады:

      1) тұтқа вентиль корпусына (ысырмаларға) жақын орналасқан кезде корпуста немесе вентиль (ысырма) оқшаулауышында немесе бекітілген тақташада;

      2) тұтқа көмегімен қашықтықтан басқару кезінде иінде немесе штурвал кронштейнінде;

      3) шынжыр көмегімен қашықтықтан басқару кезінде басқару алаңынан жақсы көрінуді қамтамасыз ететін қалыпта бекітілген және шынжырлы дөңгелек кронштейнімен қозғалыссыз жалғанған тақташада;

      4) алмалы-салмалы тұтқа көмегімен (білік шеті жартылай батырылған және қақпақпен жабылған) қызмет көрсету алаңының еден астынан орналасқан вентильді немесе ысырманы қашықтықтан басқару кезінде ішкі және сыртқы жағынан қақпақта;

      5) электр жетегі көмегімен қашықтықтан басқару кезінде іске қосқышта;

      6) қашықтықтан басқару кезінде 5, 4, 3, 2 тармақшалармен қарастырылған жазбалардан басқа басқарылатын арматура сермеріне де жазбалар басылады.

Құбырлар санаты

      Ескерту. Егер орта параметрлерінің мәні түрлі санатта болса, онда құбыр өткізгіш орта параметрінің максималды мәніне сәйкес келетін санатқа жатады.

Жиектелген элемент қабырғасының қалыңдығы

Ыдыстар тобы

Бақыланатын тігістер

Болаттар тобы

      *Дәнекерлеу кезінде төсеуге жататын болаттар

Соғу тұтқырлығының максималды мәндері

Сынау кезіндегі сынама қысым

Цистерналар мен бөшкелерді толтыру

Баллондарды толтыру

Соғу тұтқырлығына сынау

Максималды жіберілетін ығысу

      Ескерту:Екі жағынан электр доғары пісірумен, электр қоқысты пісірумен орындалатын жапсарлы дәнекерленген қосылыстарда аталған жиектердің ығысуы тігістің сыртқы жағынан да, ішкі жағынан да жоғарыламайды.

Қысыммен жұмыс істейтін ыдыстарды техникалық куәландыру
Есепке қоюға жатпайтын ыдыстарды техникалық куәландыру

      Ескерту. 12-қосымша жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 06.05.2022 № 148 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      Кесте 1

Есепке қоюға жататын ыдыстарды техникалық куәландыру

      Кесте 2

      Ескерту:

      1. 100 м3-қа 5 г аспайтын күкіртсутегі құрамымен сұйық мұнай газын сақтауға арналған топырақпен жабылған ыдыстар және вакуум негізінде оқшауланған және сұйылтылған оттегін, азот және басқа да коррозиялық емес криогенді сұйықтықтарды тасымалдауға арналған ыдыстарды техникалық куәландыру оларды топырақтан босатпай және ыдыстар қабырғаларын бақылаудың бұзылмайтын әдісімен өлшеу жағдайында сыртқы оқшаулауды алмай жүргізіледі. Қабырғалар қалыңдығын өлшеу технологиялық регламент бойынша жүргізіледі.

      2. Сульфитті пісіру қазандары және ішкі қышқылға төзімді футеровкасы бар гидролизді аппараттарды гидравликалық сынау бұл қазандардың металл қабырғалдарын және аппараттарды ультрадыбыстық дефектоскопиямен бақылау жағдайында жүргізілмейді. Ультрадыбыстық дефектоскопия оларды күрделі жөндеу кезеңінде жүргізіледі, алайда ультрадыбыстық бақылау 5 жылда бір реттен жиілемей жүзег.е асырылуы үшін корпус металы бетінің кемінде 50 % көлемінде және тігіс ұзындығының кемінде 50 % көлемінде нұсқаулық бойынша бес жылда бір реттен жиілемей жүргізіледі.

      3. Топыраққа жабылған композициялық материалдарды қолданымен дайындалатын ыдыстар қаралады және ыдыс паспортында көрсетілген бағдарлама бойынша сыналады.

Есепке қоюға жатпайтын цистерналар мен бөшкелерді техникалық куәландыру

      3 Кесте

Технических освидетельствований цистерн, подлежащих постановке на учете

      4 Кесте

Есепке қоюға жатпайтын баллондарды техникалық куәландыру

      5 Кесте

Есепке қоюға жататын баллондарды техникалық куәландыру

      6 Кесте

ҚЫСЫММЕН ЖҰМЫС ІСТЕЙТІН ЫДЫСТАРДЫ ДАЙЫНДАУ ЖӘНЕ ЖӨНДЕУ ҮШІН
ҚОЛДАНЫЛАТЫН МАТЕРИАЛДАР

      Табақ болат

      1–кесте

      Ескерту

      1. Техникалық жобаны әзірлеуші авторымен және мамандандырылған ғылыми зерттеу ұйымымен келісім бойынша басқа стандарттар және техникалық талаптар бойынша организацией1 кестеде көрсетілген материалдарды қолдану рұқсат береді.

      2. 15 маркалы болат және 20 МЕМСТ 1577-81 осы шарт бойынша 16К, 18К,20К маркалы болатты қолдануға рұқсат береді,осы сынақ кезінде осы болаттарға әзірлеуші кәсіпорнында сол көлемде жүргізілуі керек, 15К,16К, 18К және 20К маркалы болатқа сәйкесінше категорияда.

      3. Қалыңдығы 12 мм табақтың механикалық құрамы тобтан алынған табақта тексеріледі.

      4. Механикалық құрылысқа сынау 200 С жоғары температурада пайдаланылатын,ыдыстарды немесе бөлшектерді дайындау кезінде жүргізіледі егер суық деформацияға ұшыраса (вальцовка, иілім отбортовка и др.)

      5. МЕМСТ 19282-73 бойынша жеткізілген табақтар, 200 С жоғары және қысымы 5 МПа (50 кгс/кв.см) табақтың қалыңдығы 12 мм және одан жоғарыболған жағдайда табақталып сыналады. Макроқұрылымға бақылау МЕМСТ 5520-79 бойынша табақ партиясының шартына сәйкес жүргізіледі.

      6. Табақтың қалыңдығы 5 ммкездеМЕМСТ 5520-79 және МЕМСТ 19282-73 бойынша категориясы 2, 3-17 категориядағы болатты қолдануға ұқсат береді.. Табақтың қалыңдығы 7 ммкезінде МЕМСТ 5520-79 және МЕМСТ 19282-73 бойынша 3 категория 18 категорияның орнына; 6 категория 12 категорияның және 5, 7, 8, 9 категонриялар 17.категорияның орнына болатты қолдануғаболады.

      7. 09Г2СЮЧ болатты ктегория 3-17 ТУ 14-232-40-81, ТУ 14-105-475-84 және ТУ 14-227-208-83 бойынша минус 70Ү тен плюс 470Ү С. Дейін параметрлерде қолдануға болады

      8. МЕМСТ 7350-77 бойынша М36 және М46 топтар бойынша үстіңгі қабат сапасымен мықтылығына есептеу шарты кезінде ақау тереңдігі есепке алынған табақты қолдануға ұқсат етеді

Болат құбырлар

      2-кесте

      1. Пайдалану температурасы минус 40 С.дейін кезінде МЕМСТ 8733-74, МЕМСТ 8731-74,ТУ 14-3-360-75 бойынша 10 және 20 маркалы болаттан қабырға қалыңдығы 12 мм жоғары құбырларды қолдануға болады

      2. Сынақ тапсырыс берішінің талабы бойынша металлды кәсіпорын жекізушіге жүргізеді.

      3. Сынау кәсіпорын дайындаушысына жүргізіледі.

      Ескенрту:

      1. Басқа станддарт және техникалық талаптар бойынша,техникалық жоба авторымен және мамандандырылған ғылыми зерттеу ұйымымен кестеде көрсетілген материалдарды қолдануға рұқсат береді.

      2. МЕМСТ бойынша 8731-74 ұсынылатынытын, люктарды және ыдыстың штуцерлерін дайындау үшін құбырға тапсырыс берген кезінде ағымдағы шегін анықтап алу қажет.,

      3. Қабырға қалыңдығы 12 мм және 10, 20 маркалы болаттан МЕМСТ бойынша 8731-7420 С температурасы кезінде соғылу байланысын кәсіпорын дайындаушыдан сыналу тиіс.

Шыңдалғылар

      3 -кесте

      1. Сынақ аппаратураны әзірлеуші кәсіпорында жүргізіледі.

      Ескерту:

      1. Техникалық жобаны әзірлеуші авторымен және мамандандырылған ғылыми зерттеу ұйымымен келісім бойынша басқа стандарттар және техникалық талаптар бойынша организацией 3 кестеде көрсетілген материалдарды қолдану рұқсат береді.

      2. 20 маркалы болаттан ТУ 14-1-1431-75 бойынша, 16ГС,12ХМ. 15Х5М, 09Г2С ТУ 14-3-375-75 бойынша фланцтарды әзірлеу үшін болат қызбалы сақиналарды қолдануға рұқсат береді..

      3. IV-КП,22 МЕМСТ бойынша 8479-70, болаттан 20 МЕМСТ 1050-74 минус 30 С температурадан төмен минус 40^о С температураға дейін шыңдау-термоөңдеу және келесі жоғары жұмсарту құрсау дайындауға, немесе фланцты кетік құбырға, шынтемірге немесе түбіне дәнекерлеуге рұқсат етеді. Денеге дәнекерленетін кертік құбыр фланц 16ГС (09Г2С, 10Г2С) болаттан дайындалуы керек. 20 болаттан минус 30 -дан минус 40^о С-дейін термоөңдеу жағдайында фланц, жалғастықты қолдануға болады.

      4. 16ГС, 09Г2С, 10Г2 маркалы болаттан шыңдалған темір минус 30^оС төмен температура кезінде соғылу жабысқақтығына сыналады. Сонымен қатар соғылу жабысқақтығы 30 Дж/кв.см (3 кгс.м/см) кем болмауы тиіс.

      Сұрыптық болат (дөңгелеу, жолақты және өлшеп буылған пішін)

      4 -кесте

      Ескерту *

      1. Техникалық жобаны әзірлеуші авторымен және мамандандырылған ғылыми зерттеу ұйымымен келісім бойынша басқа стандарттар және техникалық талаптар бойынша организацией кестеде көрсетілген материалдарды қолдану рұқсат береді.

      2. Сызба талаптары бойынша сұрыпты коррозиялы болат кристал аралық коррозияға бейімділігін МЕМСТ 6032-84 бойынша сынайды.

      3. Жобаның қалыңдығы 5 ммкезінде МЕМСТ бойынша 380-71 категория 2 3 және 4.категориялы болаттың орнына қолдануға рұқсат береді.

      4. Жобаның қалыңдығы 5 ммкезінде МЕМСТ 19281-73 категория 2 орнына 6, 9, 12. категориялы болаттың орнына қолдануға рұқсат береді.

Болат құймалар

      5 -кесте

      1. ТШ 26-02-19-75 бойынша құйып алып жайғастыру тек қана мұнай химия машина құрастыру саласы үшін қолданылады.

      2. Дәнекерлеуде 0,25% жоғары көмір тегі болған жағдайда алдын ала қыздыру және келесі термо өңдеумен жүргізіледі.

Шойыннан құйма

      6-кесте

Тіреу бөлшектері

      7 -кесте

      Ескерту

      1. Техникалық жобаны әзірлеуші авторымен және мамандандырылған ғылыми зерттеу ұйымымен келісім бойынша басқа стандарттар және техникалық талаптар бойынша организацией кестеде көрсетілген материалдарды қолдану рұқсат береді.

      2. 16 МПа (160 кгс/кв см) - ОСТ 26-2043-77 бойынша қысыммен жұмыс істейтін ыдыстарды және аппараттарды дайындау үшін арналған тіреу бөлшектері үшін техникалық талаптар, қысымы 16 МПа - МЕМСТ 20700-75 жоғары

      3. 20, 25, 30, 35, 40, 45Х, 35Х, 38ХА 10Г2, 09Г2С и 20XH3A маркалы болаттар 450 С температураға дейін. шайбаны қолдануға рұқсат береді.

Түсті металдардан және қорытпалардан табақтар, тақталар

      8 -кесте

Түсті металдардан және қорытпалардан құбырлар

      9-кесте

Шыбықтар және түсті металдан құйма және қорытпалар

      10 -кесте

Энергомашина құрастырудағы ыдыстарды дайындау және жөндеу үшін
қолданылатын материалдар
Табақ болат

      1-кесте