«Ішкі су көлігі туралы» Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 6 шілдедегі Заңының 9-бабының 1-тармағының 22) тармақшасын іске асыру мақсатында БҰЙЫРАМЫН:
      1. Қоса беріліп отырған Ішкі суда жүзетін кемелерді жасау қағидасы бекітілсін.
      2. Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігінің Көлік және қатынас жолдары комитеті (Н.И. Қилыбай) белгіленген заңнамалық тәртіппен Қазақстан Республикасы Әділет министрлігіне осы бұйрықты мемлекеттік тіркеу үшін ұсынуды қамтамасыз етсін.
      3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігінің жауапты хатшысы Ж. Қасымбекке жүктелсін.
      4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланғаннан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

      Министр                                          Ә. Құсайынов

Қазақстан Республикасы 
Көлік және коммуникация
министрінің      
2011 жылғы 19 наурыздағы
№ 127 бұйрығымен    
бекітілген       

Iшкі суда жүзетін кемелерді жасау қағидасы

1-бөлік. Корпус

1–бөлім. Жалпы ережелер

1. Реттеу заты, ұғымдар және терминдер

      1. Осы Ішкі суда жүзетін кемелерді жасау қағидасы (бұдан әрі – Қағида) «Ішкі су көлігі туралы» Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 6 шілдедегі Заңына сәйкес әзірленген.
      2. Қағида техникалық бақылау жасауды жүзеге асырылатын ішкі суларда жүзетін кемелерді жасаудың тәртібін белгілейді.
      3. Қағидада мынадай қысқартылған сөздер және ұғымдар, терминдер қолданылады:
      1) авариялық ватерсызығы – бөлік (бөліктер) батуы кезінде зақымданған кеменің ватерсызығы;
      2) тербеліс амплитудасы – қарқындылығы сол немесе басқа разрядты су бассейндерінде толқын биіктігімен белгіленетін тұрақсыз толқындатудағы кеменің борт жағынан тербелістің есепті шартты амплитудасы;
      3) шашыранды өткізбеушілік - бақыланатын қабатқа перпендикулярлы бағыттағы су ағынын шашыратып құю кезінде кеме ішіне су кіруін алдын-алатын құрылғы сипаттамасы;
      4) су өткізбеушілік – су бағанында 10 м қысым астында 3 м қашықтықтағы, сыртқы тесіктер диаметрі 16 мм құрайтын брандспойттан су ағыны әрекет ету кезінде кеме ішіне су кіруін алдын алатын корпус пен жабдықтар конструкциясы элементтерінің сипаттамасы;
      5) толқын биіктігі - осы разрядқа арналған су бассейндерімен қабылдануын қамтамасыз ететін жел толқынының есепті биіктігі (осы Қағиданың 1-қосымшасы);
      6) жел қысымы – желдің шартты есепті қысымы (динамикалық және статикалық қоса берілген);
      7) жабық кеме - су асты борты палубасының ашық бөліктерінде орналасқан жүкті және басқа люктердің су өткізбейтін немесе шашыранды өткізбеушілігі бар кеме;
      8) жабық саңылаулар – орнықтылықтың негізгі критерийі бойынша кеме орнықтылығын тексеру кезінде мықты өткізбейтін жармалы ашылатын иллюминаторлар, люктер және есіктерді жабық саңылаулар деп санау қажет.
      Су үсті бортты белгілеу және батпауын тексеру кезінде жабық саңылаулар деп мыналарды саналады: мықты және өткізбейтін төсемдермен жабдықталған барлық люктер, шахталар, лаздар, есіктер, қылталар және басқа саңылаулар, тынық бортты және палубалық иллюминаторлар, тұрақты дауылды қақпақтармен ілінген жармалы иллюминаторлары;
      9) артқы жағының ауданы – артқы жағының перпендикулярынан 0,2 L ұзындықты корпус учаскесі;
      10) конструктивті ватерсызығы (әрі қарай - КВС) – теориялық сызбаны құрудың негізі ретінде алынған және кеменің толықтай су ығыстырғыштығының алдын-ала алынған есебіне сәйкес келетін ватерсызығы;
      11) шекті шөгу сызығы - оның тиісті разрядты бассейнде жүзу кезінде кеменің кішкене шөгуін анықтайтын жоғарғы жиегінің жолағы;
      12) қисайту сәті - статикалық және динамикалық қоса берілген қисаю сәтінің есепті мәні;
      13) шекті рұқсат етілетін сәттер - статикалық және динамикалық қисаю кезінде кеме тұрақтылығының қажетті көрсеткіштерін қамтамасыз ету шарттарынан шекті рұқсат етілетін сәттердің есепті мәндері.
      14) су үсті борты - палубалық сызықтың жоғарғы жиегінен шекті шөгу сызығының жоғарғы жиегіне дейінгі мидель-шпангоут бойынша бортқа тік өлшенген ара-қашықтық.
      15) алдыңғы жағының ауданы – алдыңғы жағының перпендикулярынан 0,3 L ұзындықты корпус учаскесі;
      16) қондырма – соңғысы жоқ болған кезде – жоғарғы палубадан биік кеме бөлімі, төменгі жиек терезе ойығынан жоғары кеме бөлімі;
      17) орнықтылықтың негізгі критерийлері – аудару (немесе су басу) бұрышына сәйкес келетін және борт жағынан айдауды ескере отырып немесе ескермей (су бассейнінің разрядына қатысты) анықталатын кемеде желдің динамикалық әсерінен және шекті рұқсат етілетін сәті арасындағы қисайту сәтінің қатынасы;
      18) ашық кеме – су үсті борты палубасының ашық жерлерінде орналасқан жүкті және басқа люктердің су өткізбейтін немесе шашыранды өткізбейтін жабулары жоқ кеме;
      19) ашық саңылаулар (орнықтылықты тексеру кезінде) – басты палубада немесе корпус борттарында, сондай-ақ мықты өткізбейтін жабулары жоқ қондырма мен рубкаларының палубалары, борттары және іріктеулеріндегі саңылаулар.
      Қосымша талаптар бойынша орнықтылықты тексеру кезінде жармалы иллюминаторлар, люктер және есіктерді ашық саңылаулар деп санау керек.
      Іріктеулер, палубалар және борттардағы саңылаулар арқылы кемені су басуы және кеме бойынша судың әрі қарай таралуы мүмкін өткізбеушілігін тексеру кезінде ашық тесіктер деп есептелінуі керек;
      20) бөлік - түппен немесе екінші түппен, борттармен немесе бойлық қалқалармен, су үсті бортының палубасымен, егер ол бар болған жағдайда, немесе борттың жоғарғы жиегімен, егер палуба болмаса, және екі көршілес көлденең өткізбейтін қалқалармен немесе пикті қалқалар және шеттерімен шектелген корпус көлемінің ішкі бөлігі;
      21) су үсті бортының палубасы - су асты борты есептелінетін палуба. Әдетте, бұл жоғарыдан өткізбейтін қалқалардың бөліктерге бөлінуін шектейтін қалқа палубасы.
      Жасаушы дифферентпен немесе су үсті бортының палубасынан кертпешімен су асты бортының палубасы бар кемелер ашық палубаның ең төменгі бөлігін немесе кертпеш ауданындағы палубаның жоғарғы бөлігіне қатарлас оның жалғасуын қабылдау керек;
      22) палубалық сызық - жоғарғы жиектері кеме бортына борт жағынан қаптаманың сыртқы қабатынан су үсті бортының палубасы төсемінің жоғарғы бетімен қиылысу сызығымен сәйкес келетіндей етіп кеме бортына салынған кеме ұзындығының көлденең жолағы;
      23) желкенділік алаңы - кеменің су үсті бөлігінің проекция алаңы қолданыстағы ватерсызығы бойынша орталай шөгу кезінде оның тік күйінде диаметральды жазықтығына;
      24) батудың шекті сызығы - бортты қаптаманың сыртқы қабатымен қоса су асты борты палубасының төсемінің сыртқы қабатымен қиылысу сызығы;
      25) қисаюдың шекті рұқсат ету бұрышы - осы Қағидамен арттыруы рұқсат етілмейтін қисайту бұрышы;
      26) артық тиелу - еркін құлауды жылдамдатуда әуе жастығы кеме корпусының нүктесінен қарағанда тік жылдамдату жиынтық қатынасы;
      27) кеме қатынасының тіркелімі - Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігі Көлік және қатынас жолдары комитетінің «Кеме қатынасының тіркелімі» республикалық мемлекеттік кәсіпорны (бұдан әрі - Кеме қатынасының тіркелімі);
      28) кеме отырғызуды түзету - қисаю немесе дифференттің жою немесе азайту үдерісі;
      29) ортаңғы аудан - сорғымен және артқы ауданы ортасында орналасқан ұзындығы 0,5L корпус учаскесі;
      30) взал құю бұрышы - ашық деп саналатын тесіктер арқылы кеменің ішкі бөлмесі суға бата бастауға жеткен кездегі қисаюдың ең үлкен бұрышы;
      31) вопр аудару бұрышы - динамикалық коса берілген қисайту сәтіне жету кезінде кеме аударылатын қисаю бұрышы;
      32) желкенділік орталығы - желкенділік ауданының ауырлық орталығы;
      33) В - конструктивті ватерсызығы бойынша мидель-шпангоут бойынша қимадағы кеме ені, м;
      34) Н борт биіктігі - тік арақашықтық негізгі жазықтықтан борттың теориялық жазықтығы қиылысатын ұзындығына дейін мидель-шпангоуттың жазықтығында өлшенген және жоғарғы палубалар немесе олардың палубаның бортпен дөңгеленіп жалғанған жалғастырулары, м;
      35) L – су ығыстырғыштығы жағдайында конструктивті ватерсызығы бойынша кеме ұзындығы, м;
      36) Т – скегтің төменгі жиегінен конструктивті ватерсызығына дейін өлшенген кеменің су сыйымдылығы жағдайында шөгуі (соңғысы болмаған кезде - түптен), м;
      37) D_г – толы жүктегі кеменің су ығыстырғыштығы, т;
      38) D_ck – D кеменің есептік су сыйымдылығына сәйкес келетін скегтың жиынтық су сыйымдылығы, т;
      39) b_ск – D_ск < D түп деңгейіндегі және D_ск > D конструктивті ватерсызығы деңгейіндегі скег ені, м;
      40) h_ск – м, скег биіктігі;
      41) l_о – м, алдыңғы жағының перпендикуларынан кеменің ауырлық орталық қорғауы;
      42) v – м/с тыныш суда қалықтау тәртібінде кеменің есептік жылдамдығы;
      43) L_вп – м, әуе жастығының ұзындығы;
      44) F _вп – м² әуе жастығының алаңы;
      45) р_вп – МПа әуе жастығы қалыпты қысымы;
      Осы Қағидада қолданылатын басқада терминдер және қысқартылған сөздер Қазақстан Республикасы заңнамасы және нормативті техникалық құжаттарына сәйкес қолданылады.

2. Таралу облысы

      4. Осы бөлімнің нормалары су ығыстырушы бір корпусты кемелерге және катамарандарға, су үсті қанатты және қалқыма кемелерге қолданылады.
      5. Осы бөлім корпус конструкциясының, беріктіліктің, орнықтылықтың су үсті бортының және жүк маркасының, сондай-ақ конструктивті өртке қарсы қорғау, бөлмелер құрал-жабдығы, экипаж және жолаушыларды қорғау талаптары жатады. Қағида болаттан, аллюминий қорытпадан, темір бетон және пластмассадан жасалған корпустардың орындалуын қарастырады.
      6. Кеме корпусын болаттан, алюминий қорытпасынан, темір бетон және пластмассадан орындалуы Қағидамен регламенттеледі.
      7. Корпус конструкциясыының элементтерін жасауға арналған материалдар осы Қағиданың 2-бөлімінің талаптарын қанағаттандырады.

2-бөлім. Болат корпустың конструкциясы және беріктілігі 3. Жалпы талаптар

      8. Осы бөліммен Кеме қатынасы тіркелімінің сыныбы берілетін ішкі жүзу кемелерінің болат дәнекерленген корпусының негізгі констурктивті элементтерінің беріктілігі мен өлшемін регламенттейді.
      9. Осы бөлімнің нормалары осы Қағиданың 1-қосымшасында келтірілген толқынның есептік биіктігі кезінде әртүрлі сыныпқа қолданылатын кемелерге қолданылады.
      10. сәйкес су бассейндерінің тізімінде келтірілген осы бөлімнің талаптары суды ығыстыратын ұзындығы 140 м болатын «М», «О», «Р», «Л» сыныпты кеменің мынадай типтеріне қолданылады:
      1) артқы жағында орналасқан машиналық бөлімшесі бар өздігінен жүретін трюмді бір палубалы құрғақ жүкті кемелер;
      2) артқы жағында орналасқан машиналық бөлімшесі бар өздігінен жүретін құйма кемелер;
      3) өздігінен жүрмейтін трюмді палубалы құрғақ жүкті кемелер;
      4) өздігінен жүрмейтін құйма кемелер;
      5) артқы жағында орналасқан машиналық бөлімшесі бар өздігінен жүретін кеме-алаңдар және өздігінен жүрмейтін кеме-алаңдар;
      6) жолаушы кемелер;
      7) сүйрегіштер және итергіштер;
      8) техникалық флот кемелері;
      9) балық кәсіптік кемелер;
      10) қосалқы кемелер.
      11. Осы бөлімнің талаптары басты өлшемдерінің қатынасы осы Қағиданың 2-қосымшасында көрсетілген шектерден аспайтын кемелерге қолданылады.
      12. Басты өлшемдерінің қатынасы осы Қағиданың 2-қосымшасында көрсетілген шектерден асатын кемелер үшін, сондай-ақ типтері осы Қағиданың 10-тармағында тізбектелмеген кемелер үшін Қағида талаптарын қолдану немесе олардан шегіну мүмкіндігі негізделу мүмкіндігінің негізінде, байланыс конструкциясы мен өлшемі қосымша есептеу нәтижелері бойынша таңдалып алынады.
      13. Барлық кемелердің корпус байланысының конструкциясы мен өлшемдері осы Қағиданың 5 – 7-тармақтары талаптарына сәйкес келеді.
      Ұзындығы 50 метрден артық кеме корпусының байланыс өлшемдері, бұдан басқа осы Қағиданың 4-тарауының талаптарына сәйкес есеппен тексеріледі.
      14. Әрбір құрғақ жүкті және құйма кемелерге тиеу-түсіру үдерісінде артық жүкті тиеудің ең жағымсыз жақтарын ескеретін қажетті беріктілік, орнықтылық және дифференттілік есептеулерімен расталған Жүкті тиеу және жүкті түсіру бойынша нұсқаулықтар әзірленеді.
      15. Жобалаушы ұйыммен дайындалған, жүкті тиеу және жүкті түсіру бойынша нұсқаулықта мынадай мәліметтер бар:
      1) толық тиелмеген және белгілі шарттарда кеменің тиісті шөгуі көрсетілген рұқсат етілген артық жүкті тиеуін қоса, оның жүзуіне рұқсат ету кезіндегі кемеге жүкті тиеу нұсқалары;
      2) кемеге жүкті тиеу кезіндегі орнату шарттары – кемеде балластың болуы және жүкті тиеу, түсіру және баластировкалау операцияларын бір мезгілде жүргізу мүмкіндігі, сондай-ақ бақылау әдістері;
      3) ашық акваторларда толқындау шарттарында жүкті тиеуді және түсіруді орындаудың мүмкіндігі сондай-ақ жүк операциясы орындауға және осыған қоса толқындау рұқсат етілетін акватория бассейнінің разряды;
      4) авариялық жағдайларда капитандарға арналған ұсыныстар – кеменің жекелеген трюмдерін немесе бөліктерін су басуы;
      5) борпылдақ жүкті тасымалдауға арналған қағидалар және нұсқаулықтарға сәйкес режимдік іс-шаралар;
      6) трюм бойынша, сондай-ақ трюмнің ішінде де - ұзындығы және ені бойынша кемеге жүк тиеудің рұқсат етілген бірқалыпсыздығы;
      7) осы тармақтың 6) тармақшасында көрсетілген бірқалыпсыздықты ескере отырып жүкті бірқалыпты бөлу кезіндегі, сондай-ақ топталған жүкті және ауыр салмақты жүкті тасымалдау кезіндегі үлесті тиеудің рұқсат етілген мәні;
      8) жүктің рұқсат етілген қабаттары және оны тиеу және түсіру жұмыстарын орындау тәртібі;
      9) жүкті қою және бекітудің ұсынылатын тәсілдері;
      10) құйма кемелерді тиеу және түсірудің сипаттылық ерекшеліктері: бөліктерді толтыру тәртібі, электр статикалық ұшқын қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша талаптары ескерілген жүк жүйесінің рұқсат ету өнімділігі, танкілердегі жүк деңгейін бақылау әдістері және кеме шөгуі, бөлік бойынша рұқсат етілген жүк деңгейінің ауытқуы, жүкті тиеу аяқталар алдында бастапқы кезеңінде құю өнімділігінің азаюы;
      11) мүмкіндік туралы ақпарат және көлденең және бойлық аралықтар қатарындағы механикаланған құралдардың және жүк жүйелерін берудің типінен және ең жоғары өнімділігінен шығатын жүк тиеудің және түсіруді жеделдетілген тәртібі.
      16. Негізделген жағдайларда Кеме қатынасы тіркелімінің келісімімен кеменің тағайындалған қызмет мерзімін және пайдаланудағы кемелерге қойылатын талаптарын ескере отырып, корпус байланысының өлшемін есеп әдісімен анықтауға рұқсат етіледі.
      17. Осы бөлімде кеме ұзындығы учаскелерінің мынадай анықтамалары қолданылады:
      ортаңғы бөлігі – ұзындығы 0,5L учаске, мидель-шпангоуттан алдыңғы және артқы жағына дейін 0,25L есептегенде;
      алдыңғы жағының ұшы - ұзындығы 0,15L учаске, перпендикуляр алдыңғы жағынан мидель-шпангоут бағытына қарай;
      өздігінен жүретін кеменің артқы жағының ұшы – машиналық бөлімшенің алдыңғы жақты перпендикуляры және алдыңғы жақты аралық арасындағы учаске немесе қай учаскенің ұзындығы ең аз болуына байланысты перпендикуляр алдыңғы жағынан мидель-шпангоут бағытына қарай ұзындығы 0,15L учаске;
      өздігінен жүрмейтін кеменің алдыңғы жағының ұшы - перпендикуляр алдыңғы жағынан мидель-шпангоут бағытына қарай ұзындығы 0,15L учаске;
      өтпелі аудандар - ортаңғы бөлігі мен ұшының арасындағы учаскелер.
      18. Осы бөліміндегі кестелерді қолдану кезінде параметрлердің аралық мәндерін сызықтық интерполяциямен анықтайды.
      19. Ағымдылық шегі 235-тен 395 МПа дейін қоса болаттарды қолдану рұқсат етіледі.
      Болат илем мынадай жағдайларда қолданылады:
      кез келген қалыңдықтағы D, E, D27S, E27S, D32, Е32, D36, Е36, D40, D40S, Е40, E40S маркалы болат шектеусіз пайдаланылады;
      В, A27S, А32, А36, А40, A40S маркалы болат мұзды белдеуден басқа, барлық кеме сыныптарына қолданылады;
      А маркалы болат:
      мұздық белдеу және берік және тіркелетін құрылғы конструкцияларынан басқа, «О», «Р» және «Л» сыныпты кемелер үшін;
      барлық сыныптағы кемелердегі жалпы беріктілікті қамтамасыз етуге қатыспайтын конструкциялар үшін қолданылады.
      20. Жекелеген жағдайларда Кеме қатынасы тіркелімінің келісімімен кіру бақылауымен расталатын басқа марканың болаттарын қолдануға рұқсат етіледі, сонымен бірге осы Қағиданың 2-бөлігінің техникалық талаптары, қабылдау қағидалары және сынау әдістері сәйкес келеді.
      21. Осы Қағиданың 6-тарауында келтірілген формула бойынша шығарылған корпус жиынтығы белдемінің көлденең қимасының қарсыласу сәтінің мәндері, R_ен = 235 МПа болатқа тең.
      Корпустық конструкцияға өте жоғары ағымдылық шегі бар болатты қолданған кезінде осы қарсыласу сәттерін 235/R_ен қатынасына пропорционалды азайтайды.

4. Беріктілік және орнықтылық есептері § 1. Жалпы иілім кезіндегі есептік жүктеме

      22. Тынық суда М_ТВ иілім сәттері мен N_TB кесіп жіберу күштерін шығару үшін қисық жүктемені 21-ден кем емес тік тұрған орданината бойынша интегралдау керек.
      Барлық түрдегі және мәндердегі кемелер үшін жүктеме күйінің неғұрлым жағымсыз мүмкіндіктері қарастырылады.
      23. Құрғақ жүкті және құйма кемлерге арналған жүктеме күйінің есепті жағдайлары:
      1) бос балластсыз – 10 және 100% қорлар және отын;
      2) бос балластпен -10 және 100% қорлар және отын;
      3) толық жүкке жүктерді бөлу кезінде, жүктерді тиеу және түсіру нұсқаулығына сәйкес;
      4) жүктеме күйінің басқа жағымсыз жағдайларында – ауыр салмақты жүкті тасымалдау, кеменің жүк көтерімділігін толық пайдаланбау;
      5) жүкті тиеу және түсіру барысында.
      24. Сүйрегіштер және итергіштерге арналған жүктеме жағдайының есепті жағдайлары:
      1) 10% қор және отынмен, балластпен және балластсыз;
      2) 100% қор және отынмен, балластпен және балластсыз.
      25. Жолаушы кемелеріне арналған жүктеме күйінің есепті жағдайы:
      1) жүксіз және жолаушыларсыз бос - 10 және 100% қорлар және отын;
      2) толық жүкпен және жолаушылармен - 10 және 100% қорлар және отын;
      3) жүктеме күйінің басқа жағымсыз жағдайларында.
      26. Техникалық флот кемелеріне арналған жүктеме күйінің есепті жағдайы:
      1) 10% қор және отынмен, балластпен және балластсыз жорыққа шығу жағдайында;
      2) 10 және 100% қор және отынмен, балластпен және балластсыз жұмыс жағдайында.
      27. Балық кәсібінің және қызметтік – көмекші кемелерге арналған жүктеме күйінің есепті жағдайы олардың міндеті және конструктивті ерекшелігінен таңдап алынады.
      28. Осы Қағиданың 23-тармағы иілім сәттерінің ұлғаюын тудыратын кемедегі орынның батуы кезіндегі (5)тармақшада қарастырылған жағдайларды қоспағанда) жүктеме күйінің есепті жағдайы қарастырылады.
      29. Осы Қағиданың 23-тармағы 3) тармақшасында көрсетілген жағдайдағы, құрғақ жүкті кемелер үшін М_ТВ және N_TB кемедегі қабылданған жүктің жалпы көлемінің 5% (минералды-құрылыс материалдарын тасымалдайтын жергілікті кемелер үшін 75% қабылдау ұсынылады) трюмнан кеменің ортаңғы бөлігіне ауыстырылған (жүгі бар палубадан) трюмға ұшынан (осы Қағиданың 3 және 4-қосымшалары) немесе керісінше сәйкес жағдайында қабылдап анықтайды.
      30. М_тв және N_тв мәні кеме икемділігі есебімен анықтау рұқсат етіледі. Бұл жағдайда Кеме қатынасы тіркелімімен келісілген әдістеме бойынша есептеу орындалады.
      Құрылыс қалыңдығында корпустың көлденең қимасы алаңынан инерция уақытында корпус байланысын қысқарту есебінсіз анықталған корпустың қаттылық мінездемесі ретінде қолданылады.
      31. Кеменің миделіндегі қосымша толқындық иілгіш сәті кНм, мынадай формула бойынша анықталады
                      М_дв = + (к_р М_в  + М_у),                (1)
      мұндағы М_в — толқынның тікелей қозғалуымен туындаған, иілгіш сәті (толқындық иілгіш сәті);
      к_р — толқындық дірілдің әсер етуін есептейтін коэффициент;
      М_у — алдыңғы жағының ұшына толқын соққысымен туындаған, иілгіш сәті (соққылық иілгіш сәті).
      Толқындық иілгіш сәті, кНм, мынадай формула бойынша анықталады
                           М_в = 0,255kk_Tk_BBL²h,            (2)
      h — толқынның есепті биіктігі, м;
       — осы Қағиданың 5-қосымшасына сәйкес анықталатын коэффицент;
      k,  k_т, k_в коэффициенттер келесі формула бойынша анықталады:
                              k=exp[-1,6(1-)]              (3)
                         

      - су ығыстырудың толықтық коэффициенті;
       – осы Қағиданың 5-қосымшасымен қабылданатын коэффициент.
      32. Тізбектелген коэффиценттер осы Қағиданың 6, 7, 8-қосымшалары бойынша анықталуы мүмкін, а және b шамасы формула бойынша есептелінеді:
                              a=3T(2+1)                    (6)
                                 b=B                        (7)
      33. Жүктеме жағдайының есебіне сәйкес тынық суда М_т.в иілшігіш сәтін шығару кезінде L, B, T және б мәндерін кемелерді отырғызғанда анықтайды.
      34. к_р коэффициент мынадай формуламен есептеледі.
                      
                        _к=_ср+1,92k_vV_ТВ/L, с^-1                (9)
                  
                  k= 0,0612(1-0,047 - 0,0077²)            (11)
      (k - коэффициентін нөлден төмен қабылдауға болмайды);
      _ср мөлшері - ұзындығы осы Қағиданың 5-қосымшасы сәйкес анықталады;
      k_v коэффициенті мынадай формуламен анықталады:
      
      егер 10зh / L > 0,3;
      v_тв — есепті жүктеме күйіне арналған тынық судағы кеме жүрісінің жылдамдығы, км/ч;
      k_s — 123-10⁴ — жүк тасуға арналған кемелер үшін;
      k_s — 117-10⁴ — жолаушы кемелері үшін;
      k_s — 104-10⁴ — сүйрегіштер және итергіштер үшін;
      I — бірге тең жобалық (құрылыстық) қалыңдықтарда және байланыстардың редукциялық коэффиценттерінде анықталатын эквивалентті брустың мидельді қимасының инерция сәті, м⁴;
      D — есепті жүктеме жағдайына сәйкес, кеменің су ығыстыруы, кН.
      35. Соққы иілгіштік сәті кН•м мынадай формуламен анықталады:
                       М_у = k_у 1DL,                          (14)
онда
                     k_у = 5,3•10^-4₀₀ V₀;                    (15)
                  ₁ = 1 кезінде Т_н < Т_Н⁰;
            ₁ = 3 - 2Т_н / Т_Н⁰ кезінде Т_Н⁰ < Т_н < 1,5 Т_Н⁰;
                  ₁ = 0 кезінде Т_н > 1,5 Т_Н⁰;
      Т_н – жүктеменің есепті жағдайы үшін, алдыңғы жағымен шөгуі, м,
      Т_Н⁰ — «шекті» алдыңғы жағымен шөгуі, м, тең
      
      
      v₁ биіктігі осы Қағиданың 5-қосымшасына сәйкес қабылданады.
      36. Қосымша толқындық иілгіш сәтінің мәні кеменің ортаңғы бөлігінің 0,5L бойымен қабылданған және ұшына қарай сызық заңы бойынша нөлге дейін төмендейді (осы Қағиданың 9-қосымшасы).
      Кеме қатынасы тіркелімінің келісімімен келісу бойынша «М» және «О» сыныпты кемелер үшін М_ДВ эпюрден ауытқуға рұқсат етілуі мүмкін, сонымен бірге эпюрдың тұрақты аудандырының шекаралары кеменің мидель-шпангоуттан алдыңғы және артқы жағына 0,15 L кем емес сақталуы қажет.
      37. Қосымша толқындық кесіп өту күшінің ең көп мәні мынадай формуламен анықталады, кН:
                         N_д._в = 4 M_д.в /L.                   (20)
      38. Қосымша толқындық кесіп өту күшінің эпюрасы осы Қағиданың  9-қосымшасынасәйкес қабылданады.
      39. Есепті корпус қимасындағғы майысу және асыра иіп жіберуге арналған иілгіш сәтінің есепті мәні, кНм, осы қимадағы қосымша толқындық иілгіш сәттері бар тынық суда алгебралық қосу арқылы шығарады.
                        M_p = М_т.в + М_д._в                      (21)
      40. Есепті корпус қимасында майысу және асыра иіп жіберуге арналған, кН, кесіп өту күшінің есепті мәнін тынық судағы кесіп өту күшінің және осы ағымдағы қосымша толқындық кесіп өту күшінің қосу абсолюттік мәндерін қосу арқылы анықтайды.
                        N_p =|N_т.в|+|N_д.в|                     (22)
      41. Едәуір есепті иілгіш сәтін және кесіп өту күштерін 39 және 40-тармақтарына сәйкес, жүктеменің есепті жағдайларында 22—28-тармақтарына сәйкес анықтайды.
      42. Осы Қағиданың 23-тармағы 5) тармақшасы 21 және 22-формуласында қарастырылған есепті жағдай үшін «Л» сыныпты кеме үшін осы Қағиданың 31-37-тармағының талабына сәйкес анықталған сәйкес мөлшерінен М_ДВ және N_ДB мәні 0,7 аз қабылданбайды.
      Егер жүк тасу операцияларын қорғалмаған акваторияларда жүргізу рұқсат етілсе, онда М_ДВ және N_TB осы акватория кіретін, су бассейнінің разрядына сәйкес келетін кеме сыныптары үшін 1 және 21-формулалары бойынша анықталады.
      М_ДВ және N_ДВ толқындауы бойынша қосымша шектеулердің әсерін тіркеу Кеме қатынасы тіркелімінің әдісі бойынша орындалады.
      Жүкті тиеу және жүкті түсіру үдерісіндегі М_ТВ және N_TB мәндерін осы Қағиданың 21-тармағына сәйкес кеме ұзындығы бойынша жүкті орналастыруды ескеріп есептейді.

§ 2. Есепті жергілікті жүктемелер

      43. Жергілікті жүктемені кеменің жүктеме күйінің мынадай жағдайлары үшін есептеп шығарады:
      1) толық жүкке;
      2) бос немесе балластта;
      3) жүкті тиеу және жүкті түсіру үдерісінде (жүк таситын кемелер үшін);
      4) кеме корпусын су өткізбетіндігіне және герметикалығына сынау үдерісінде;
      5) кеме бөлігін су басу кезінде осы Қағиданың 1191 және 1193-тармақтарына сәйкес;
      6) кемені пайдаланудағы басқа да жағымсыз жағдайлар кезінде.
      44. Конструкция жергілікті беріктілігін едәуір күш салуды шақыратын жүктемелерге тексереді.
      Корпустың бойлық байланысының беріктігі кеменің жалпы бойлық иілгішінен және жергілікті жүктемеден туындайтын жиынтық күштермен тексеріледі.
      45. Есепті жергілікті жүктемені, мәні қабылданған төмендегі келтірілген формуладан алынған мәндерден жоғарыға тең қабылданады р, кПа қысымымен тапсырады:
      Н_с - қарастырылып жатқан қимадағы кеме бортының биіктігі, м;
      Т_гр - қарастырылып жатқан қимадағы толық жүгі бар кемені отырғызу, м;
      Т_п - қарастырылып жатқан қимадағы бос кемені отырғызу, м;
      Т_б - қарастырылып жатқан қимадағы балласта кемені отырғызу, м;
      h_б - әуе түтігінің басына дейінгі балласты цистернаның биіктігі, м;
      h_ш - су құйғыш кемедегі жүк қимасының кеңейтілген шахтасының биіктігі, м;
      h_к - газ өткізетін құбырлардағы дем алу клапандары құралған және есептелген, артылған қысымға сәйкес, сулы бағананың қысымы, м;
      r - есепті толқынның жартылай биіктігі,м
      р_гр - оны бөлудегі бірқалыпсыздық ескерілмеген, жүк немесе отынның қысымы кПа;
      Н_т - негізгіден қарастырылып жатқан қимадағы кеме трюмінің биіктігі,м;
      р_н - осы Қағиданың 46-тармағына сәйкес оны бөлудегі бірқалыпсыздық ескерілмеген, жүктің қысымы, кПа;
      у_г - тиейтін немесе сұйық жүктің үлестік салмағы, кН/м³;
      h_дд - екі қабатты түптің биіктігі, м;
      46. Оны бөлу кезіндегі бірқалыпсыздықты есепке ала отырып, жүк қысымы, кПа мынадай формуламен есептеледі:
      1) құрғақ жүкті кемелер үшін
                        р_н = k_нР_гр ,                          (23)
      мұндағы k_н - 1,25-ке тең рамалық жиынды есептеу кезіндегі және 1,50 –ге тең қабылданған бос жиынды және пластинді есептеу кезіндегі жүк (төбешік және қатар тиелген жүкті тасыйтын кемелерден басқа) қысымының бірқалыпсыздық коэффициенті;
      2) құйма кемелер үшін
                          р_н = р_гр +р_н                       (24)
      мұндағы р_н — жүкті тиеу және жүкті түсіру нұсқаулығымен қарастырылған жүктеме күйіне арналған трюм бойынша жүк қысымының рұқсат етілген есепті бірқалыпсыздығы;
      3) бос жиын және пластинді есептеу кезіндегі тиейтін төбешік жүктерді тасымалдайтын құрғақ жүкті кемелерге арналған
                     
      мұндағы Н_Г —10 % жоғарылатылған төбешіктегі жүк салмағы арқылы анықталатын (минералды-құрылыс материалдарын тасымалдайтын жергілікті кемелерде 15% қабылдау ұсынылады) кемеге тиеу үшін бірқалыпсыздықты есептеуге арналған төбешік биіктігі, м;
      мұндағы Ө — тиейтін жүктің еңісінің нақты бұрышы, рад;
      h — формула бойынша анықталып, қабылданған төбешіктің биіктігі,м
                     
      Мұндағы L_r, В_г — жүктің бір төбешігі бар жүк төсеніші бөлігінің тиісті ұзындығы мен ені,м.
      Егер осы Қағиданың 26-формуласы бойынша есептеу нәтижесінде h < 0 тең болса, онда h — 0 деп қабылдау керек.
      4) бос жиынды және пластинді есептеу кезіндегі, қатармен тиеуге арналған жүкті тасымалдайтын құрғақ жүкті кемелер үшін
             
      мұндағы h_шт—штабельдің көлденең қима бөлігінің тік бұрышты үшбұрыш биіктігі,м;
      мұндағы Н_шт — тиеудің бірқалыпсыздығын есептеу үшін, 10 % жоғарылатылған қатар ұзындығы бірлігіндегі жүктің салмағы бойынша анықталатын (минералды-құрылыс материалдарын тасымалдайтын жергілікті кемелер үшін 15% қабылдау ұсынылады), штабельдің толық биіктігі, м;
      5) құрғақ жүкті кемелер үшін тиеуге арналған төбешік жүктерді тасымалдайтын рамалық жиын есебі кезінде жүк қысымы төсем ауданы бойынша тең бөлінбеген болып есептеледі. Шеңбер ішіндегі орталықпен төбешік орталығында және радиуспен
                        r₁ = (0.12+0.39Ө)R₁,                  (28)
      мұндағы R₁ — формула бойынша анықталған, төбешіктің конустық бөлігінің радиусы
                          R₁=(H_г – h)ctgӨ,                    (29)
      осы Қағиданың 25-формула бойынша есептелетін қысым тұрақты және тең р_н.
      Сақина ішіндегі қысым r₁ < r_м < R₁ сызық заңы бойынша радиусты бойлай өзгереді
              р_м = р_р+ (р_н – р_р)(R₁ - r_м)/(R₁ - r₁),          (30)
      мұндағы r_M — төбешік орталығынан,м, р_м қысымы есептелетін    М нүктесінің ауытқуы,
      р_р — құраушы, тең
                           p_p = ү_rh.                          (31)
      Р_M > R₁ радиус-векторымен тіректі төртбұрыштың нүктелеріндегі қысым
                            р_м = р_р.                          (32)
      6) құрғақ жүкті кемелердің рамалық жиынын есептеу кезіндегі, қатармен тиейтін жүкті тасымалдайтын, жүк қысымын қатар ұзындығы бойынша бір қалыпты бөлінген және бойлық бағыт бойынша бірқалыпсыз бөлінгенмен есептеледі. Төсеніштің ортаңғы бөлігіндегі қатардың қысымды тұрақты және осы Қағиданың 27-формуласы бойынша есептелген р_н қысымға тең деп санайды.
      Ортаңғы бөлігі деп ауданы айтылады, ондағы
                       у_м <(0,037+0,165Ө)В_шт,                 (33)
      В_шт — штабель ені, м
      у_м — жүктік төсеніштегі қатардың бойлық осінен қысым анықталатын, нүктенің ауытқуы,м.
      Қатардың шеті бойынша жүктің қысымын сызық заңы бойынша бойлық бағытқа бөлінген деп есептеу керек
               
      7) егер төбешік ені жүктің шанақ енінен кем болмаса құрғақ жүкті кемелердің рамалық жиынын есептеу кезінде, үйілген жүктерді төбешік етіп тасымалдайтын жүктің қысымы төсем ауданы бойынша бірқалыпты бөліген деп санау рұқсат етіледі. Мұндай жағдайда осы Қағиданың 23-формуласын қолдану керек, ондағы бірқалыпсыздық коэффициенті
          
      n_гб — басты бағыттағы (көлденең белдем) бір төбешікке келген белдемдер саны;
      п_п— асып түсудегі қиылыс байланыстарының (бойлық белдем) саны;
      I_гб, I_п - басты бағыт және қиылыс байланыстарына сай нейтралды осіне қатысты көлденең қима ауданының инерция сәті;
      h — осы Қағиданың 23-формуламен есеп келтірілген биіктік.
      Бірқалыпсыздық коэффициентін 1, 25 кем емес қабылдайды.
      8) егер штабель ені жүктің шанақ енінен кем болмаса, құрғақ жүкті кемелердің рамалық жиынын есептеу кезінде, тиейтін жүктерді штабелмен тасымалдайтын жүктің қысымы төсем ауданы бойынша бірқалыпты бөліген деп санау рұқсат етіледі. Мұндай жағдайда осы Қағиданың 23-формуласын қолдану керек, ондағы бірқалыпсыздық коэффициенті
                               
      мұндағы h шт – штабельдің көлденең қимасының тік бұрышты бөлігінің биіктігі.
      Бірқалыпсыздық коэффициентін 1,25 кеме емес қабылдау керек.
      47. Кеменің тұмсық ұшындағы есепті жүктемені борт биіктігі үшін түбі және үшбұрышы немесе тарпециясы бойынша бірқалыпты (тік бұрыш бойынша) бөлінген деп саналады. Түбі үшін қабылданады:
      1) алдыңғы жағы ұшының сына тәріздес үлгісінде
                            р = 9,81 (Т_гр + 2r);              (38)
      2) алдыңғы жағы ұшының қасық тәріздес үлгісінде
                           р = 9,81 (Т_гр + 2,5r);             (39)
      3) алдыңғы жағы ұшының шана тәріздес үлгісінде
                             р = 9,81 (Т_гр + 3r).             (40)
      48. Кеменің артқы жағының ұшындағы есепті жүктеме осы Қағиданың 47-тармағы талабына сәйкес бөлінген деп саналады және түбі үшін мына формулға тең деп қабылданады
                              р = 9,81 (Т_гр + r).             (41)
      49. Балласттық қима аудандарындағы түп қысымын тең етіп қабылдайды
                               P=9,81(h₆-T₆+r),               (42)
бірақ артық емес
                                   p=9,81h₆                   (43)
      50. Ұшын қоспағанда, есепті жүктемені түбінде және түптің ішінде мына формуламен анықталады:
      1) жүктің немесе балластың және кеме күйінің қысымға қарсылығы болмағандағы барлық қималардың бос жиын және түптің қаптамалары үшін
                   жүгімен қоса p=9,81(T_ГР+r);                (44)
                         бос p=9,81(T_п+r);                    (45)
                     балластта p=9,81(T₆+r);                  (46)
      2) жүгі бар жағдайдағы құрғақ жүкті кемелердің жүк тиеуге арналған трюмдарының рамалық жиындары үшін
                          p=p_н-9,81(T_ГР+r);                    (47)
      жүктің қысымға қарсылығы сыналмайтын, қималардың рамалық жиындары үшін (кеме-алаңдар, машиналық бөлімшенің бөліктері, жолаушы және сүйрегіш кемелердің тұрғын үй-жай бөліктері)
                          p=9,81(T_ГР+r-h_ДД),                  (48)
      екі түпті балластпен бос кезіндегі
                             p=9,81(T_ГР+r);                   (49)
      мұндағы hдц — екі қабатты түптің биіктігі,м;
      екі түптен тыс балластпен бос кезіндегі,
                              p=9,81(T_В+r);                   (50)
      балластсыз бос кезінде
                              =9,81(T_п+r);                   (51)
      3) жүгі бар кезіндегі су құйғыш кеменің жүктік қималарының бос жиыны және түп қаптамалары үшін:
      қима толығымен толтырылған кезде екі қабатты түп болмағанда
                        p=y_г(H_Т+h_Ш)-9,81(T_ГР-h_К-r);            (52)
      қима толық толтырылмаған кезде
      (                     p=p_н-9,81(T_ГР-r-h_К);               (53)
      екі қабатты түп болғанда – осы Қағиданың 48-формуласы бойынша қабылданады;
      бос балластпен екі қабатты түп жағдайында – осы Қағиданың 42 және 43-формулалары бойынша қабылданады;
      екі қабатты түптен тыс бос балластпен - осы Қағиданың 50-формуласы бойынша қабылданады
      бос балластсыз – осы Қағиданың 51-формуласы бойынша қабылданады.
      4) жүгі бар жағдайдағы құрғақ жүкті кемелердің бос жиындары мен ішкі түбі үшін:
                        р = р_н;                               (54)
      екі қабатты түптегі бос балластты жағдайында
                      р = 9,81(h_б - h_дд),                     (55)
      мұндағы h_дд осы Қағиданың 39-тармағы 2) тармақшасына сәйкес қабылданады
      5) жүгі бар жағдайдағы су құйғыш кемелердің бос жиындары мен ішкі төсеніштері үшін:
      бөлік толық толтырылған кезде
                  р = г_г(Н_т - h_дд + h_ш) + 9,81h_к;             (56)
      бөлік толық толтырылмаған кезде
                            р = р_н + 9,81h_к;                  (57)
      6) жүгі бар жағдайдағы су құйғыш кемелердің жүктік қималарының рамалық жиындарының жүктемесі осы Қағиданың 52-формуласымен есептеледі.
      51. Рамалық және бос жиындар және борт қаптамалырын есептеу кезінде бортқа жүктеме борттың биіктігі, үшбұрыш және трапеция бойынша бөлінген деп есептеледі.
      52. Түп деңгейіндегі кемелердің бортының және екі бортты ішкі бортының қысымын (ұшын қоспағанда) тең деп қабылдайды:
      1) балластты қима аудандарын және су құйғыш кемелердің жүктік қима аудандарын қоспағандағы, барлық кемлер үшін – осы Қағиданың 48-формуласы бойынша;
      2) құйма кемелердің жүктік қима аудандарында – осы Қағиданың 52 немесе 53-формулалары бойынша;
      3) балластты бөлік аудандарында – осы Қағиданың 42 және 43-формулалары бойынша;
      53. Екі бортты және екі түпті кемелердің ішкі бортының қысымы екінші түп деңгейінде мына формулалармен қабылданады:
      құйма кемелер үшін – осы Қағиданың 56 немесе 57-формулалары бойынша,
      құрғақ жүкті кемелер үшін
                        р = 9,81(Н_с - h_дд),                   (58)
      балластты екі бортқа қабылдайтын кемелер үшін,
                         р = 9,81(h_б - h_дд),                  (59)
      бірақ осы Қағиданың 58-формуласына қарағанда кем емес.
      54. Кеменің берік су өткізбейтін қалқаларының есепті жүктемесі түп деңгейінде үшбұрыш немесе трапеция бойынша бөлінген деп есептеледі:
      1) барлық түрдегі және сыныптағы кемелердің форпигін іріктеу үшін, барлық «М» және «О» сыныпты жолаушылар кемесін іріктеу үшін, итеретін кемелердің барлық сыныбының ахтерпикасын іріктеу үшін
                         р = 9,81Н_с;                          (60)
      2) барлық түрдегі және сыныптардың қимасын және цистернасын шектейтіе аралықтар үшін (құйма кемелердің жүктік бөліктерінің аралықтарынан басқа)
                          р = р_н ,                            (61)
      мұндағы р_н осы Қағиданың 46-тармағына сәйкес қабылданады;
      3) барлық типтегі және сыныптағы кеменің қалған болат аралықтары үшін
                           р = 5,9Н_с.                         (62)
      4) құйма кемелердің жүк бөліктерінің аралықтары үшін
                     р = г_г(Н_т + h_ш) + 9,81h_к.                (63)
      55. Палубалық жабуға есептік жүктемені, кПа, мыналарға тең қабылдайды:
      1) құрғақ жүкті кеменің жүк палубасы үшін
                             р = р_н,                          (64)
      мұндағы р_н осы Қағиданың 46-тармағына сәйкес қабылданады;
      2) жүкті бөлік аудандарындағы құйма кеменің палубасы үшін
                      р = 9,81(h_ш + h_к);                      (65)
      3) құйма кемеден басқа, жүкті ашық палуба учаскелеріне орналастыруға арналмаған барлық типті кемелер корпустары үшін
                           р = 5;                             (66)
      4) жолаушыларды және экипажды орналастыруға арналған корпустың қондырма және рубка палубасының жабық учаскелері үшін,
                          р = 3,5;                            (67)
      5) жолаушыларға қол жетпейтін және жүкке арналмаған биіктетудің және рубканың жоғарғы палубасы үшін,
                           р = 1;                             (68)
      56. Осы Қағиданың 46-51-тармақтарына сәйкес жергілікті жүктеме тиеу және жүкті түсіру үдерісінде анықталады, Т_гр, Т_п, және Т_б орнына қолданылатын жүк операциясы нақты кезеңі қимасында қаралатын шөгінді, Н_с, h_б, және Н_Т – ағымдағы кемені тиеу жағдайында балласт цистернасындағы немесе жүк танкісіндегі сұйықтық деңгейі.
      Сонымен қатар толқынның есепті жарты биіктігі егер 0,2 м тең қабылданса, тиеу және түсіру толқын деңгейінде рұқсат етілмейді. Егер қорғалмаған акваторда жүк операциясы рұқсат етілсе, онда осы акватор кіретін разрядты бассейнге сәйкес кеме сыныбы үшін осы Қағидаға 1-қосымша бойынша толқынның жарты биіктігі анықталады.
      57. Едәуір жергілікті кернеуді шақыратын, кеменің конструктивті ерекшелігіне байланысты, басқа да жергілікті жүктеменің үйлесімі ескерілуі тиіс.
      58. Пневматикалық шиналармен автокөлікті және басқа да дөңгелекті техникаларды тасымалдау кезінде, сондай-ақ автожүктерді қолдану кезінде дөңгелек қысымын оның таңбасы және шинадағы қысымға тең бөлінген деп санау керек.
      Автокөліктің бір дөңгелегінің таңбасын l₁ және l₂ жақтарынан (l₁ жағы дөңгелек еніне бағдарланған) тік бұрышты деп есептеу керек.
      Жақ өлшемдері тең қабылданады, см:
      диагональды шиналар үшін
                          

      радиалды шиналар үшін (таңбалауда «Р», «R» немесе «Radial» белгілері бар)
                            l₁ = 0,7B,                        (71)
                         l₂ = 10 К_дQ/(рl₁ ),                  (72)
      мұндағы р_к — шинадағы қысым, МПа;
      Q — шинаға жүктеме, кН;
      В — шина ені, см;
      D — шина диаметрі, см;
      К_я - динамикалық коэффициент, К_д — 1 тең айыршық жүк тиеуішке арналған және автокөліктер үшін К_л — 1,1.
      Егер жобалау кезеңінде дөңгелек техникасында қандай шина қолданылатыны белгісіз болса, онда таңбаның азғантай ауданын алатын дөңгелектер үшін l₁ және l₂ мәндерін қабылдау керек.
      Айыр тәрізді жүк тиегіш үшін, барлық жүктеме (тасымалданатын жүкпен тиегіш салмағы ) алдыңғы ось арқылы беріледі.

§ 3. Жалпы беріктілік есебі

      59. Жалпы иілгіштен күшті анықтау екі жағдайда жүргізіледі: майысу – сығылған палуб кезінде және асыра иіп жіберу – сығылған түп кезінде.
      Есепті корпустың едәуір күш қосындыларын күтуге болатын техникалық қималары үшін орындайды, мысалы, кеменің ортаңғы бөлігіндегі едәуір әлсіз қимасында негізгі бойлық байланыстың аяқталу орындарында, шекара қималарында бір жүйе жиынан басқаға өтуі немесе корпус материалы өзгерген жағдайда.
      60. Эквивалентті брусқа копустың барлық бойлық байланысы қарастырылып жатқан қимада табылатын және екі еселенген борт биіктігіне қарағанда көбірек үзіліссіз жүрген жағдайда бұл байланыстардың корпуспен жалғасуы олардың жалпы иілгішке қатысуын қамтамасыз етеді.
      61. Егер палубадағы тілік ені b₀ (осы Қағиданың 10-қосымшасы) сәйкес В_с осы жердегі палуба учаскесінің үзіліссіз енінен В_с 0,05 кіші болса, онда мұндай тілік кеме корпусының көлденең қимасының қорсыласу сәтін есептеу кезінде ескерілмейді.
      Егер тілік ені b₀ осы жердегі палуба ауданының үзіліссіз енінен 0,05–ке тең немесе үлкен болса, онда эквивалентті брусқа палуба ені бойынша тіліктен тыс байланыстар ғана кіреді. Сонымен бірге палуба ұзындығы бойынша тілік сыртындағы байланыс бөлігі эквивалентті брсқа кірмейді.
      62. Аудандағы үзілмелі байланыстардың аяғын осы Қағиданың 10, 11-қосымшаларына сәйкес эквивалентті брусқа (штрихталған учаскелер эквивалентті брусқа қосылмайды) қосады.
      63. Бір қабатты қондырмалар (рубка) немесе 3 көлденең қалқадан көп емес тірелетін бірінші қабаттың, қондырмаларын осы Қағидаға 11-қосымшаға сәйкес эквивалентті брусқа қосады.
      Қондырманың (рубка) бойлық қабырғасының шеткі аудандарында ені тіліктер аралығынан үлкен болатын, жиі орналасқан терезелік және басқа қималар болмауы тиіс.
      64. Кеме–алаңдарының жүкті палуба қоршаулары және барлық кемелердің аялдайтын білеулері эквивалентті брусқа кірмейді.
      Аялдайтын білеулерді немесе кеме-аудандарының жүкті палуб қоршауларын шығару бойынша арнайы шаралар кеменің жалпы иілімінде кернеудің жоғарғы концентрациясын шақырмауы тиіс.
      65. Эквивалентті білеудің элементтері және ондағы қалыпты кернеуді қысқартылған иілмелі байланыс – пластин қаптамамен, ішкі түппен, платформамен, палубпен, борт және бойлық қалқамен біртіндеп жақындау әдісімен есептейді.
      Ақырғы жақындауға мұндағы қалыпты кернеудің әртүрлілігі кеменің жалпы иілгішінен соңғы және алдыңғы жақындаудан эквивалентті білеудің әрбір шеткі жиектері үшін 5% пайыздан аспайтынды қолданады.
      66. Қысқартуға жатпайтындар:
      1) ені әрбір байланыс жақтарынан тіректі контурдың қысқа жағы 0,25–ке тең (осы Қағиданың 12 және 13-қосымшалары) бірақ пластина қалыңдығы 25 аспайтын, бойлық байланысқа іргелесетін пластин бөліктері;
      2) қаңқа дөңгеленуінің бойындағы қаңқа табақ;
      3) көлденең жиын жүйесі кездегі эквивалентті білеу зонасының созылған пластині.
      67. Көлденең жиын жүйесі кезінде сығылған пластиннің қысылу коэффициенті мына формуламен анықталады
                              = _кр/|_ж|,                   (73)
      мұндағы |_ж| — пластинаның ауыртпалық орталық деңгейіндегі эквивалентті брустың тиісті жақындауын есептеу кезінде алынған қатты байланыстардағы кернеу қысқышының абсолютті мәні, МПа,
       кр – осы Қағиданың 105-тармағына сәйкес есептелген сығылған пластинаның ақырғы кернеуі.
      Редукциялық коэффициент 1 жоғары болмауы тиіс.
      68. Жиынның көлденең жүйесінің кезінде пластиннің коэффициенті осы Қағиданың 14-қосымша бойынша тағайындалады.
      Оларды кеменің құрылыс механикасы орналасу жағдайына байланысты анықтауға болады. Сонымен бірге пластинге жергілікті көлденең жүктеме осы Қағиданың 46-57-тармағына сәйкес тағайындалады, ал есептік h₀ майысу бағдары,см, есептелеген формуладан төмен болмауы тиіс
                            
      мұндағы а — пластиннің кіші жағының ұзындығы,см;
      t —пластина қалыңдығы, см.
      69. Жүктік палубтарды және екі түпті кемелердің төсеніші үшін, грейфермен жүкті тиеуге – жүкті түсіруге арналған, осы Қағиданың 74-формуласымен есептелген майысу бағытын hо, екі есеге ұлғайтады.
      Бастапқы майысуды косинус тәрізді деп санау қажет, ал белдем-жолақтар төсеніште көлденең жүктеменің әсер теу тепесіне қарамастан қатты жабылған.
      70. Сығылған кездегі редукциялық коэффициент мынадай формуламен есептелген мәннен жоғары болмау тиіс:
                     = (19 /|_ж |)(100t/а)І(1 + а²/b²)²,    (75)
      мұндағы |_ж| — эквивалент брус сәйкес жақындауда есептеуде алынған иелену орталық ауырлығы деңгейі, МПа, қатты байланыстағы сығылу кернеуінің абсолютті мәні;
      а - пластиннің кіші жағының ұзындығы,см.
      b —пластиннің үлкен жағының ұзындығы,см.
      71. Кеме корпусының жалпы майысуында оның байланыстарындағы кернеуді анықтау қажет:
      қалыпты, МПа,
                             _i= 10^-3M_pz_i /I;                (76)
      қатысты МПа, эквивалентті брустың нейтральды ось деңгейінде
                                
      мұндағы М_р — көлденең қимадағы есепті едәуір иілу сәті; кНм;
      I — эквивалетті брустың көлденең қимадағы инерция сәті, м⁴;
      z_i — байланыстың i-й эквивалентті брустың нейтральды осінен қашықта тұру (қосу таңбасы бойынша – нейтральды осьтен жоғары, минус таңбасы бойынша нейтральды осьтен төмен,м );
      N_р — көлденең қимадағы есепті едәуір кесіп өту күші, кН;
      S — нейтральды осьтен жоғары немсе төмен жатқан, осы ось қатынасы арқылы алынған, эквивлентті брустың көлденең қима бөлігіндегі статикалық сәті, см³;
      t — эквивалентті брустың нейтральды ось деңгейіндегі борттың қаптама қалыңдығының және бойлық қалқасының қосындысы, см;

§ 4. Жергілікті беріктілік есебі

      72. Жергілікті беріктілікті есептеу кезінде мынадай жағдайлардан туындау қажет:
      1) рамалық жиын байланыстары – флорлар, рамалық борттық шпангоуттар және бимстер – бойлық түптер, борттық және палубалық белдем үшін қатты тіреуіш сияқты; кильсондар, борттық стрингерлер және карлингстер - бос түптер және борттық шпангоуттар және бимстер үшін; рамалық тіректер және аралық шельфтері – бос горизантальды және вертикальды қабырға қаттылығы үшін қарастырылады;
      2) кництің болуымен негізделген, жүйенің статикалық белгісіздігін ашу кезіндегі рамалық байланыс қимасының қаттылық сипатының ауыспалылығын ескеру қажет етілмейді.
      3) шпангоутты рамаларды құрастырудағы өзектердің ұшып кетуі, габарыитті өлшем бойынша қабылдайды (борт биіктігі және кеме корпусының ені, бойлық қалқалар аралығындағы арақашықтықтар және с.с.);
      4) көлденең қима белдемінің оған книц қимасын қосумен оқшаулау сәтін есептеу кезінде және әрекеттегі книц етегінің иілу сәтін есептеу кезінде тіреуіш қимадағы белдем жиынындағы кернеуді анықтау кезіндегі кництің болуын ескереді;
      5) белдемнің ауыспалы биіктігінде (флорлар, борттық рамалық шпангоуттар, аралық рамалық тіреуіштері және с.с.) белдемнің ұшу ортасындағы көлденең қима сипатын есептеу кезінде пайдалануға рұқсат етіледі.
      6) тілік ауданындағы рамалық жиынтық қабырғаларына қатысты кернеуді тіліктің көлденең қима алаңы алып тасталған кесіп өту күшін көлденең қима ауданына бөлу жолымен анықтайды.
      73. Рамалық шпангоутарды есептеу кезінде мынадай жағдайлардан туындайды:
      1) майысу бимстері және қаңқалардың дөңгелек радиусы ескерілмеуі тиіс, рамаларды құрайтын өзектер тік сызықты деп саналу қажет, ал олардың ұзындығы осы Қағиданың 72-тармағы 3) тармақшасына сәйкес қабылданады;
      2) пиллерстер - қозғалмалы түйіндері бар күрделі раманың өзекшесі ретінде қаралады, есептеу кезінде иілудегі олардың қаттылығын ескереді; сонымен қатар кництің пиллерс қаттылығына әсері есепке алынбауы мүмкін. Иілу кезіндегі пиллерстің ақырғы қаттылығын ескермеу рұқсат етіледі, жалғанатын белдемдердің майысуын теңестіре отырып, бойлық күштерді құрады деп есептеледі;
      3) егер бойлық белдемдер рамалық шпангоуттарды түсірсе (алдын ала жабу есебі бойынша не туралы жобалауға болатынын) түсіру әрекетін оларды шоғырланған реакция түрінде ескеріледі. Палубалық жүктеме болмаған кезде пиллерссіз рамаларды ашық, борттық бұталары палубалық түйіндеріндегі қатты тіреуішке еркін сүйенген деп есептеуге болады;
      4) палубада жүктеме болмағанда көп қабатты рамаларды бір қабатты рамалар сияқты есептеледі;
      5) кильсон арасындағы әрбір аралықта бракетті флорларды төменгі жағынан су қысымымен, ал жоғарғы – жүкпен жүктелген белдем ретінде есептеуге рұқсат етіледі. Аралықта тік бағанамен жалғасқан, бракетті флорлардың жоғарғы және төменгі белдемдері нүктелерде олардың бағанамен жалғасуын белдем майысуының теңдігімен есептеуге рұқсат етіледі.
      74. Қайтадан жабудың беріктілік есебі кезінде басты бағыттағы қос белдем тіреуішінің коэффициенті шпангоутты рама есебінен анықталады.
      Егер рама есебі шығарылмаса онда борттағы қаңқа және бимстердің флорларды дайындау коэффициенті мынадай формуламен анықталады:
                              
      мұндағы ,- мәні бойлық аралықтар санына, жүктеме нұсқасына және қатынасына қатысты осы Қағиданың 15-қосымша бойынша қабылданатын коэффициент
      I - борттық шпангоут аралығы, м;
      В₁ - бимс немсе флор аралығы, м;
      I - бимс немесе флордың көлденең қимасының инерция сәті, см⁴;
      i - борттық шпангоуттың көлденең қимасының инерция сәті, см⁴.
      75. Кемеде бойлық қалқалардың немесе болуына қатысты флорларды және бимстерді дайындау коэффициенті немесе ферм мынадай түрде анықталады:
      көрші бойлық аралықтар аралығындағы (фермдермен) немесе бойлық аралықтар (ферммен) және борттар аралығындағы қашықтықтар бір-бірінен 20%-дан кем ажыратылатын, к = 1;
      сондай бір-бірінен 20%-дан кем ажыратылатын:
      белдемдердің кіші арлығы к = 1;
      белдемдердің үлкен арлығы к = 0,75.
      76. Қайта жабулардағы байланыс қиылыстарын бітеу коэффициенті мынадай түрде анықталады:
      айырмашылығы бір-бірінен 20%-дан кем көршілес бөлік ұзындығында к = 1 деп қабылдау керек;
      айырмашылығы бір-бірінен 20%-дан жоғары көршілес бөлік ұзындығында коэффициент келесі формула бойынша есептеледі:
                      
      мұндағы q' — көршілес жабу жүктемесінің орташа арифметикалық мәні, кПа;
      q — есептелген жабуға жүктеме, кПа;
      L'_n — көршілес жабу ұзындығының орташа арифметикалық мәні, м;
      L_n — жабуды есепту ұзындығы, м.
      77. Әрбір рамалық шпангоутта пиллерстермен жалғанған кильсондар және карлингстер, флорлар және бимстерді, оларды қаттылық қосындысының бір белдемі және кильсон қаттылығының және карлингстер түйіндеріне реакцияны пропорционалды тартады деп қабылдап, жабу сияқты есептеуге болады.
      Түпкі жабу үшін белдем қимасының тіреуіш қабырғасына қатысты кернеуді тексереді.
      78. Қиғаш фермдерді рамалық жиынтық үшін қатты тіреуіш сияқты есептейді.
      79. Бос шпангоуттар және бимстерді ұсыныста көп аралықты белдемдер сияқты есептейді, бойлық рамалық байланыстар (кильсондар, карлингстер және борттық стрингерлер) бос шпангоут және бимстер үшін қатты араласқан тіреуіш болады, ал соңғы тірек арасындағы жекелеген учаскелер иілуге жұмыс істейді.
      Борттық бос шпангоутты және книц флорын шпангоуттың төменгі жағына жалғастыру қатты істелген деп санайды.
      Бортпен палуба қиылысы түйініндегі бос шпангоут және бимс шеттері, сондай-ақ комингке жалғасатын жарты бимстер, еркін тірелген деп қабылдайды.
      80. Бойлық жиынтық жүйе кезіндегі бойлық белдемдер (қабырға қаттылығы) мынадай талаптар негізінде есептеледі:
      1) жергілікті беріктілік, белдемдер сияқты:
      симметриялық жүктеме кезінде рамалық көлденең жиынтықта (флорларда, шпагоуттарда немесе бимстерде) қатты бітелген;
      симметриялық жүктеме кезінде көп аралықты қиылмайтын;
      2) белдем сияқты, орнықтылық, рамалық көлденең жиынтыққа еркін тірелген.
      81. Борттық стрингерлер борттық қайта жабу құрамында есептеледі.
      Ішкі және сыртқы борттардың стригердерін таңу кезінде кергішпен белдем жүйесі ретінде есептеледі.
      82. Рамалық бағана және шельфтен аралықтар жиыны егер соңғылары осы бағананы демеп тұратын болса, қайта жабу сияқты есептейді.
      Шельф болмаған кезде бос тік қалқалар бір аралықты, ал олар болғанда – қиылмайтын көп аралықты белдемдер сияқты есептеледі.
      Рамалық бағана болмаған кезде бос көлденең қабырға қаттылығын бір аралықты, ал болған кезде оларды – егер соңғы арақашықтықтар бірдей болса, рамалық бағанада қатты дайындалған белдем сияқты есептейді.
      Егерде осы арақашықтық 20 % үлкен ерекшеленсе, онда рамалық тіреуде қатты тіректей еркін тірелген қабырға кесілмеген көп аралықтардағы арқалықтар есептелінеді.
      83. Қаптама пластинаның беріктілік және төсеніш есебін жергілікті жүкті әкелетін барлық пластиналар тіреуіш контурының ұзын шеттерінде қатты дайындалған, ақырғы қаттылық пластина деген ұсыныста орындалады.
      Екеуден жоғары пластиннің тіреуіш контуры жақтарының қатынасы кезінде цилиндрлік бет бойынша майысатын сияқты қаралу керек және белдем-жолақтар сияқты есептеледі.
      84. Жалғанған белдеулердің ені, см, кемелік жиынның көлденең қима белдемдерінің элементтері мынадай түрде тағайындалады:
      1) түбі және екінші түбінде, палубаның бойлық қабырға қаттылығын есептеу кезінде егер олар бос бимстер және шпангоуттардың бойлық жиын жүйесі бойынша, жиын жүйесінің көлденең кезінде алынған болса, сондай-ақ аралықтың қабырға қаттылығының белдемге жалғасу ені мынадай формула бойынша есептеледі:
                          с₁ = 0,5а,                         (80)
      мұндағы а — бос атауы бір белдемдер аралығының арақашықтығы (шпация), см.
      Жалғасқан белдеудің ені оның қалыңдығынан 50-ден артық қабылданбауы тиіс;
      2) бос белдемдерге перпендикуляр орналасқан рамалық байланыстарды есептеу кезінде (бойлық жиын жүйесі кезіндегі бимстер, шпангоуттар, флорлар, сондай-ақ көлденең жиын жүйесі кезіндегі карлингстер, кильсондар және борттық стрингерлер және с.с.) бұл с₂ байланыстар үшін жалғасқан белдем енін мынадай формуламен шығарады:
                    с₂ = c₁ + (b – с₁) ,                    (81)
      мұндағы с₁ — осы тармақтың 1) тармақшасына сәйкес жалғасқан белдем ені, см;
      b — бос белдемдерге перпендикуляр орналасқан рамалық бір атаулы байланыстар арлығындағы арақашықтықтар,см;
       — осы Қағиданың 14-қосымшасы бойынша тағайындалған редукциялық коэффициент.
      Редукциялық коэффициент қатты байланыстарда кернеудің кубтік теңесуіне кіретін Кеме механикасын жасау қағидасына сәйкес анықталған жағдайда, заңға сәйкес алынған қарастырылып жатқан рамалық байланыстың рұқсат етиліген қалыпты кернеуіне тең деп қабылданады;
      3) бос жиынмен бір бағыттағы рамалық байланысты есептеу кезінде (бойлық жиын жүйесіндегі карлингтер және кильсондар, борттың жиынтық жүйесінің көлденең қимасындағы рамалық шпангоуттар) есептік мәндерге жалғасқан белдеулер ауданына бос жиын қабырға белдемінде табылатын көлденең қима аудандары енгізіледі, ал жалғасқан белдемінің ені мынадай формуламен анықталады:
                    с₃ = 0,5d [1+0,45(100t/a)²],             (82)
      мұндағы d — бос белдемдерге параллеь орналасқан рамалық бір атаулы байланыстар аралығында арақашықтық,см;
      а — бос бір атаулы белдемдер аралығындағы арақашықтық (шпация), см
      Барлық жағдайларда шарт сақталуы тиіс
                              с₃<d
      4) кемелік жиынтық белдемдерінің жалғанған белдеу ені барлық жағдайларда қарастырылып жатқан белдем аралығынан 1/6 аспауы тиіс.
      5) кеңірдекке көлденең орналасқан және барлық ұзындық бойына кеңірдектенген табақпен тікелей жалғастырушы рамалық байланыстар үшін, жалғасқан белдік ені кеңірдектенген табақтың 12 қалықдығына тең деп қабылданады:
      6) кеңірдекке көлденең орналасқан және барлық ұзындық бойына кеңірдектенген табақпен тікелей жалғастырмайтын рамалық байланыстар үшін, жалғасқан белдік енін нөлге тең деп қабылдайды;
      7) бойлық қабырға қаттылығының үстіне кетуші байланыстар үшін (аспалы жиын жүйесі) жалғасқан белдеу енін нөлге тең деп қабылдайды.
      85. Пиллерс деп қабылданатын есепті жүктемені кН, мынадай формуламен анықтайды:
                            Р = fр + Р_в                      (83)
      мұндағы f — қарастырылып жатқан ауданда орналасқан, жүктік люктарды қоса пиллерспен ұсталатын, палуб немесе платформа ауданы м²;
      р — осы Қағиданың 55-тарамғына сәйкес анықталатын f ауданына есепті жүктеме, кПа;
      Р_в — пиллерстен жоғары орналасқан, пиллерс деп қабылданатын есепті жүктеме, кН.
      Көлденең қима пиллерстің ауданы F, см², кем болмау тиіс.
                          F = 20P/_{кр                        (84)}

      мұндағы _кр — эйлерлік кернеу биіктігі бойынша осы Қағиданың 104-тармағына сәйкес анықталатын өлшемдік кернеуі,
                       _у=200I/(l²F),                        (85)
      мұндағы l — пиллерстің еспті ұзындығы, м;
     1 — пиллерстің көлденең қима ауданындағы ең аз инерция сәті, см⁴.
      86. Есепті жүктемеге Р_р және келтірілген ұзындыққа l_пр қатысты қиғаштап қойылған тіректің көлденең қима ауданы осы Қағиданың 84 және 85-формуласы бойынша анықталатыннан кем болмауы тиіс.
      Есепті жүктеме, кН,
                        P_P=(P/k) cos ,                      (86)
      мұндағы Р — осы Қағиданың 83-формуласымен анықталған пиллерске есепті жүктеме кН;
      k — тең деп қабылданған коэффициент: ферм үшін схемамен осы Қағиданың 16-қосымшада бейнелеген: а) және б)-1, в)- 2;
       — пиллерстік бойлық осі және қиғаштап қойылған тірек аралығындағы бұрыш.
      Келтірілген қиғаштап қойылған l_пр тірек ұзындығын мынадай формуламен есептейді:
                         l_пр = k₁l_п                          (87)
      мұндағы k₁ — тең деп қабылданған коэффициент: ферм үшін схемамен Қағиданың 16-қосымшасында бейнеленген: а) және б) — 1, в) — 0,6;
      l_п — қиғаштап қойылған тіректің толық ұзындығы, м.
      87. Екі бортты және палубты үлкен етіп ашатын жүгі бар кемелердің көлденең беріктілігі болжамдағы жүкке арналған бункердің екі бортты шпангоуттық рамалармен бірігіп түптік қайта жабу есебі көмегімен бағаланады, егер теңсіздік орындалса, осы рамалардың барлық бөліктері қозғалмайтын және сыртқы және ішкі борттар флорла үшін қатты тірек болып табылады
                            
      мұндағы l_т — жүкке арналған едәуір ұзын трюмның ұзындығы, м;
      Вф — флор ұзындығы (екінші түп деңгейіндегі, ішкі борттар арлығындағы арақашықтық), м,
      d₁ — флорлар арлығындағы арақашықтық, м;
      к_ср — флорлады дайындаудың орташа коэффициенті:
                        к_ср = (к_рn_р + к_пn_п)/( n_р + n_п);      (89)
      n_р — шпангоуттық рама жазықтығында орнатылған, трюмдағы флорлар саны;
      n_п — жартылай аралық жазықтығында орнатылған ч трюмдағы флорлар саны;
      Кр — рамалардағы флорлар ұшын бітеу коэффициенті:
                          
      I_ф, I_д, I_б — жүкке арналған бункер ауданындағы, екі бортты флор және жалғасқан белдеммен ішкі борт шпангоуытындағы флордың көлденең қима ауданындағы инерция сәті, м⁴;
      а_с — ығыстыруды ескеруші коэффициент:
                             
      f_д — екі бортты флор қабырғасының көлденең қима ауданы, м²;
      b_п, b_c, b_д — палуб деңгейіндегі екі есе борттың ені, борт және түптің жартылай биіктігі, м;
      к_п — жартылай аралықтарда флорларды дайындау коэффициенті:
                           
      бірақ к_р кем емес
      t_nn — төменгі бөліктегі жартылай аралық табағының қалыңдығы, м;
      h_д — екі есе түптің биіктігі, м;
      i₁ — қысып айналдыру кезіндегі екі есе борттың қатынасты инерция сәті:
                          
      i₂ —еркін айналдыру кезіндегі екі есе борттың қатынасты инерция сәті:
                           
      t_n, tg — палуба төсенішінің және борт қаптамасының (сыртқы және ішкі) орташа қалыңдығы, м.
      88. Егер теңсіздік, осы Қағиданың 88-формуласы орындалмаса, екі есе борттың және түпкі жабудың тынық суда жергілікті жүктеме әрекетінде Қағидамен регламенттелген біріккен деформация есебі жасалу тиіс; мұндай есеп Кеме қатынасы тіркелімінің арнайы қарайтын тақырыбы болуы тиіс.
      89. Теңсіздік орындалмайтын (осы Қағиданың 88-формуласы) палубы едәуір ашық кемелер үшін толқында пайда болатын тынық суда осындай күштермен және сәттермен қосылуы тиіс диаметрлік жазықтық бойынша және ішкі борт бойынша флор қимасындағы қосымша кесу күштері және иілу сәттері табылу қажет. Бұл күштерді және сәттерді анықтау Кеме қатынасы тіркелімінің арнайы қарауындағы нәрсе болып табылады.
      90. «О» және «М» сыныпты кемелер үшін күш және сәтінің ең үлкен мәні мынадай формуламен есептеледі:
      ішкі борт қимасында кесу күші, кН,
           
      мұндағы h — толқынның есепті биіктігі, м;
      k — шартты толқын нысанының жиілігі; «О» сыныпты кемелер үшін 0,140 ¹/_м,  «М» сыныбына - 0,0838 ¹/_м деп қабылданады;
      Т — трюм ортасындағы тұнба, м
                     
      l₀ – l_т < 65 м болғанда трюм ұзындығына тең деп қолданылады, м, және 65м l_т > 65 м болғанда;
      В_ф, d₁, i₁, i₂, к_ср – осы Қағиданың 87-тармағында қарастырылған деректер.
      Шпангоутты рама жазықтығында орнатылған, әрекеттегі флор қимасындағы иілу сәтін есептеу кезінде к = к_р, ал жартылай қалқа жазықтығында орнатылған флор қимасында к= к_п. деп қабылдау керек.
      91. Автомабилдерді тасымалдау және автожүк тиеушілерді қолдану кезінде төсеніш беріктілігі, оған дөңгелектен немесе дөңгелек тобынан артық жүктің әсер ету кезінде пластинадан алынған қалдық майысудың мәнімен анықталады W_0CT. Майысу теңсіздікті қанағаттандыру тиіс:
                              
      мұндағы b — жоспардағы пластинаның ең кіші өлшемі (қабырға аралығының арақашықтығы, осы Қағиданың 17-қосымшасын қараңыз), см.
      Қалдық майысу мынадай формуламен анықталады:
                         
      мұндағы k₁—1,40 тең коэффициент, болат үшін с R_еН — 235 МПа және 1,00 мықтырақ болаттар үшін
                          
      р_к — жүктеме дағындағы қысым (осы Қағиданың 17-қосымшасы), шинадағы қысымға тең, МПа;
      р_Т — фибрлық ағымдылықты тудыратын қысым:
                          
      t_min – осы Қағиданың 109-формуласымен анықталатын кеменің қалпына келтірмейтін жөндеумен пайдалану мерзімінің соңындағы төсеніш қалыңдығы,см;
      _ж — төсеніш деңгейіндегі қатты байланыстардағы сығылу кернеулерінің абсолютті ең үлкен мәні: көлденең жинақ жүйе кезінде – корпустың жалпы иілуі кезіндегі карлингтің жалғасқан белдіктері немесе кильсондар, бойлық кезде –қайта жабудың иілуіндегі бимстың немесе флордың жалғасқан белдеуі кезінде, МПа; рейстегі автомобиль дөңгелегінің әсер ету есебін толқынды ескере отырып табады, автожүк тиеушілерге дөңгелектін әсерін - жүк тиеу операциясы кезінде, әрекеттегі жүктемені ескере отырып;
      ₀ —кернеулер ішіндегі ең азына тең кернеу _ж және _э,
                      
      а₀ — пластинаның ұзын бойы жағындағы жүктеме қосымшасының дақ өлшемі,см;
      b₀ — дәл сондай қысқа бойындағы ұзындығы, см;
      R_еН — төсеніш материалының ағымдылық шегі, МПа;
      Е —серпімділік модулі, МПа;
      К — осы Қағиданың 18-қосымшасына сәйкес анықталаған, төсеніштегі кернеу коэффициенті.
      Жүктеме қосымшасының дақ өлшемі а₀ және b₀ немесе  l₁- мәні l_2.l₁ және l₂ тең дөңгелектердің бейімделуіне қатысты қабылданады осы Қағиданың 58-тармағына сәйкес анықталады.
      Екі еселенген дөңгелек биіктігі l₁, l₁*ауыстырылады
                             l₁* = l₁+B+,                   (107)
      Мұндағы - екі еселенген шина арлығындағы арақашықтық,
      ал шинадағы қысым р жетек қысымға р* ауыстырылады
                              р* = 2рl₁/l₁*,                 (108)
      bo > b болғанда b₀ = b тең болып қабылданады. р < р_т болғанда қалдық майысу W_0CT = 0.
      Осы Қағиданың 100-формуласы қабылданады, егер

      30<b/t_min<170;
      0,15<а₀/b<2,10;
      0,20<b₀/b<1,00;
      0,11<100R_eH/E 0,17;
      0<10⁴_ж/Е<8,0.

      Қалпына келтірмейтін жөндеулерсіз кемені пайдаланудың соңғы мерзіміндегі төсеніш қалыңдығы:
                              t_min = t - t,                 (109)
      мұндағы t — осы Қағидаға 47-қосымшада талап етілгеннен кем болмау керек, төсеніштің жобалық қалыңдығы,см;
      t — пайдалану уақытындағы тозу, см:
                                t =0,008Т;                  (110)
      Т — жөндеу жұмыстарымен қалпына келмейтін кемелерді пайдалану мерзімі, жыл.
      92. Едәуір кесіп өту күші әрекет ететін рамалық жинақ қабырғаларының тілік аудандарында, кернеу анықталу тиіс, МПа:
      қалыпты
                        
      қатысты
                                
      мұндағы М — тілік ортасы арқылы өтетін, қимадағы белдемге әсер ететін иілу сәті, кНм;
      I — тілік ауданындағы белдемнің көлденң қима ауданындағы орталық инерция сәті, см⁴;
      z — кернеу анықталатын нүктенің белдемнің нейтралды осінен ауытқуы, м;
      V_n — тіліктің ортасы арқылы өтетін қимадағы қабырға маңдайшасына әсер ететін кесіп өту күші, кН; осы қимадағы ортасы арқылы өтетін тілікті кесіп өту күшін қабырға маңдайшасы аралығымен көлденең қима маңдайшасы ауданының инерция сәтіне пропоционалды бөлінген деп есептеу керек І_п.;
      l_в — тілік ұзындағы, м;
      х — есепті қиманың тіліктің сол жақ шетінен ауытқуы, м;
      I_п — өзінің нейтральды осіне қатысты, тіліктің үстіне немесе астына орналасқан белдемнің көлденең қима ауданы бөлігіндегі инерция сәті, см⁴;
      z_п — қабырға маңдайшасының нейтралды осінен қарастырылып жатқан нүктенің ауытқуы, м;
      V, F_н — кесіп өту күші кН, және белдемнің едәуір әлсізденген, көлденең қима қабырғасының ауданы,см²,

§ 5. Кернеулерді қосындылау

      93. Жалпы иілуден корпус байланысының және жергілікті жүктемеден есепті жүктемесі мәніне, орналасу және ішкі жүктеменің әрекеттегі бағытына қатысты анықтайды.
      94. Олардың әрқайсысы үшін бөлек есептелген, бірнеше ішкі жүктеме кернеуінің бір мезгілді әрекет кезіндегі есепті жүктемесін анықтау үшін Қағида бойынша жасау механикаларын қосындылау керек.
      Сонымен бірге тексеріліп жатқан корпус байланысында әртүрлі белгідегі есепті жүктемелердің едәуір үлкен мәнге қол жеткізетін ішкі жүктеме әсерінен осындай мүмкін болатын комбинацияларды қабылдайды.
      Тексеріліп жатқан корпус байланысының есепті жүктемесіне рұқсат етілгеннен жоғары болмайтын, жоғары қалыпты және қатысты кернеулерді қабылдайды.
      95. Жалпы бойлық иілуге қатысушы корпус байланысының бойлық беріктілігін жергілікті жүктеме кернеуімен жалпы бойлық иілуден кернеулердің алгебралық бірігуі нәтижесінен алынған кернеу бойынша тексереді.
      96. Жүктерді палубта тасымалдамайтын кемелер үшін, қосынды кернеуін түпкі байланыста ғана шығарады.
      Осы кемелердің палуб байланысындағы есепті жүктемелері жалпы иілуден кернеу болып табылады. Бірақ егер осындай кемелердің жүктеме бөлігі түптен пиллерс арқылы палубаға берілетін және оның байланысында иілу тудыратын болса, палуб байланысындағы қосынды кернеуді осы жүктемені ескеріп шығарады (мысалы, бос күйіндегі кеме алаңдарының қосынды кернеуі).
      97. Жүкті палубада тасымалдайтын барлық кемелер үшін палуба байланыстарындағы қосынды кернеу палубаға жергілікті жүктемені ескеру арқылы шығарылады.
      98. Кернеуді анықтау және қосындылау екі есепті иілу кемесінің сәтіне жүргізіледі: майысу кезінде және асыра иіп жіберу кезінде.
      Көрсетілген сәттердің әрқайсысынан алынған жергілікті жүктеме кернеуін жалпы иілу кернеуімен қосындылау үшін сәйкес жергілікті жүктеме кезінде шығарылады.
      99. Жалпы иілу және қайта жабу иілімінің қосынды кернеуі оның байланысындағы тіреуіш және аралығының сыртқы және ішкі шеті үшін анықталады.

§ 6. Рұқсат етілетін кернеулер

      100. Жалпы майысудың және жергілікті жүктеменің және қосынды кернеулердің кернеуін есептеу кезінде қауіпті қалыпты және қатысты кернеулерге қабылданады:
                              
      мұндағы R_еН – материал ағымдылығының шегі;
       мынадай формула бойынша есептелінетін коэффицент
                   
      101. Рұқсат етілетін кернеулер нормасы осы Қағидаға 19-қосымшасында келтіріліген.

§ 7. Орнықтылық есебі

      102. Орнықтылықтың тексеру есебін корпустың келесі элементтері үшін орындау қажет:
      1) жалпы иілуде пайда болатын ең жоғарғы сығылатын кернеуге әсер ететін бойлық қалқалардың палубалық жабулары, екі түпсіз кемелердің түпкі жабылуы, палубаның бойлық қабырға қаттылығы, түбі, екінші түбі, борттары;
      2) ең жоғары сығылатын кернеуге әсер ететін пиллерстер (жекелеген және ферм құрамында) және көлбеулер;
      3) жалпы иілісте пайда болатын ең жоғарғы қатысты кернеуге әсер ететін борттық қаптама және бойлық аралықтың табақшалары.
      103. Орнықтылыққа тексеруді өлшемдік (эйлерлі түзетілген) кернеулердің _кр.Гук заңынан ауытқыуын ескере отырып орындайды. Өлшемдік кернеулер болжамда шығарылғын эйлерлік кернеуден _э тәуелді болып табылады, корпус элементінің материалы орнықтылықты жоғалтқан кезе Гук заңына бағынады.
      104. Сығылған болат серіппелер үшін ауысрпалы кернеуді мынадай формуламен табады, МПа:
                       
      мұндағы R_еН - материал ағамдылығының шегі.
      105. Жиектің ұзындығы бойында сығылған пластинның өлшемдік кернеуі, МПа, мынадай формуламен есептейді:
                           
      мұндағы _э — эйлерлі кернеу, МПа:
                             
      t — пластина қалыңдығы, см;
      а — қысқа жиектің ұзындығы, см;
      R_еН — материал ағымдылығының шегі, МПа.
      106. Түпкі және палубалық жабуларды сығу кезіндегі өлшемдік кернеулер, сондай-ақ бойлық қабырға қаттылығы материал ағымдылығының шегінен кем болмауы тиіс.
      Жинақтың көлденең жүйесі кезіндегі түптің бос шпангоуттың қаттылығы және бос бимстер өлшемдіктен төмен болмауы тиіс. Түпкі және палубалық жабудың және бойлық қабырға қаттылығының өлшемдік кернеуін мынадай мәнге дейін төмендетуге рұқсат береді.
                               
      _сж —есепті жүктеме әрекетінен пайда болатын жалпы иілімдегі жабу немесе бойлық қабырғадағы сығудың ең жоғары кернеуі, МПа;
      К_у — орнықтылық қорының төмендегіге тең коэффициенті
                     К_у = К_кл (0,75 + 0,25R_еН/ 235),         (120)
      R_еН - ағымдағы материалдың шегі МПа;
      K кл - «М» сыныпты кемелер үшін 1,43 және «О», «Р» және «Л» сыныпты кемелер үшін 1,33 тең коэффициент.
      107. Орнықтылықты есептеу кезінде бойлық қабырға қаттылығы тиісті көлденең байланыстарға (флорлар, рамалық шпангоуттар және бимстер) еркін тірелген деп саналады. Бойлық қабырғаны қысу кезіндегі эйлерлік кернеулер, МПа,
                             
      мұндағы Е - серпімділік модулі, МПа;
      I - өлшемдері осы Қағиданың 84-тармағы 1) тармақшасына сәйкес тағайындалатын, белдікпен жалғасқан көлденең қима қабырғасы ауданының инерция сәті, см⁴;
      b - қабырға аралығы, см;
      f - белдеммен жалғаспаған көлденең қима қабырғасының ауданы, см²
       - қабырға арлығының арақашықтығы (пластинаның кіші жағының ұзындығы), см;
      t - пластина қалыңдығы, см.
      108. Осы Қағиданың 77-формуласымен анықталатын, жалпы иілістегі борт және қалқа пластинінің қатысты кернеуі, мынадай формуламен анықталатын 0,95 эйлерлік қатысты кернеуден артық рұқсат етілмейді, МПа
                               
      мұндағы k — осы Қағиданың 20-қосымшасына сәйкес пластина жақтарының қатынасына байланысты анықталған b/a коэффициенті (b – пластинаның үлкен жағының ұзындағы), a – сәйкесінше пластинаның кіші жағының қалыңдығы мен ұзындығы,см.
      t, a – сәйкесінше пластинаның аз жағының ұзындығы және жуандығы, см.

§ 8. Жалпы шекті беріктілік есебі

      109. Барлық жағдайларда шектік сәттері бойынша кеме корпусының жалпы беріктілігі тексерілуі тиіс.
      Шекті сәт - эквивалентті брусқа қосылған корпустың бойлық байланысының тым болмағанда біреуін шақыратын, абсолюттік өлшемі бойынша қауіптігі тең келетін жалпы иілімнің қалыпты кернеу сәті деп түсіндіріледі. Сонымен қатар қалған басқа байланыстарда қауіптіден аспайтын кернеу рұқсат етіледі.
      Жергілікті жіктемені тасымайтын, қауіпті кернеуде тең қолданылатын байланыс үшін жергілікті жүктеме
                                
      ал жергілікті жүктемемен байланыс үшін
                               
      мұндағы R_еН - байланыспен қаралатын тұрақсыздық материалының шегі;
      коэффицент k _н – осы Қағиданың 115-формуласы бойынша есептелінеді.
      110. Анықтауға екі шекті сәт жатыды М_пр, кНм, - біреуі корпусты майыстыруда, басқасы асыра иіп жіберуде:
                              
      мұндағы W —кернеуі ағымдылық шегіне тең, оның жиегінің бейтарап осінен едәуір жойылғаннына қатынасты эквивалентті брустың көлденең қимасының оқшаулану сәті, см³;
      _о - байланыста көрсетілген қауіпті кернеу, МПа.
      111. W_пр қарсыласу сәтін шығару кезінде корпус байланысының иілгіштігі кемітіледі, W_пр қарсыласу сәтін шығару кезінде бойлық жинақ жүйесіндегі пластинаның редукциялық коэффициентін осы Қағиданың 82-тармағы нормасына сәйкес тағайындалады, ал көлденең жинақ жүйесінде – осы Қағидаға 21-қосымшасына сәйкес, көлденең жинақ жүйесіндегі пластинаның кему коэффициентін осы Қағиданың 83-тармағы нормасын орындай отырып, кемені жасау механикасына сәйкес рұқсат етілген жүктеме бойынша жалпы беріктік есебінде орналасуына байланысты анықтауға болады: осы Қағиданың 14-қосымшасы немесе кеменің құрылыстық механикасын басқаруына қатысты есептер бойынша.
      Сонымен қатар қатты байланыстағы кернеу шекті сәтте жасалатын кернеу жағдайына сәйкес қолданылады.
      112. Кемітуге сонымен бірге, ауыспалы кернеуі осы Қағиданың 104 және 107-тармағына сәйкес есептеу _кр шығарылған, шекті сәтінің әрекеті болатын қатты байланыстардағы _ж аз кернеулердің сол сығылған «қатты» корпус байланыстары (палубаның бойлық белдемдері, платформалар, ширстрек, түбі, екінші түптің төсеніші және с.с.) жатады.
      Осы байланыстардың кему коэффициенті:
                               
      113. Шекті сәті бойынша корпус беріктілігін қамтамасыз ету үшін мынадай шарт орындалады
                                
      мұндағы к - шекті сәтіынша беріктілік қорының коэффициенті;
      М_р - майысудағы және асыра иіп жіберудегі есепті иілу сәті, кНм.
      114. Коэффициент мәні k қолданылатын болаттың маркасынан тәуелсіз барлық сыныпты кемелер үшін тең қолданылады 1,35.
      115. Жүк тиеуге арналған кемелер үшін шекті сәті бойынша корпус беріктілігі мына өрнекпен тексеріледі
                               
      мұндағы к_пр — осы Қағидаға 22-қосымшасы бойынша анықталатын шектік сәтінің коэффициенті;
      D —толық жүкпен кеменің су ығыстыруы, кН.

§ 9. Кеменің қызмет ету мерзімінің соңындағы корпустың жалпы беріктілік есебі.
Корпустың жекелеген байланыстарының қызмет мерзімін бағалау

      116. Ұзындығы 50 м және одан жоғары кемелер үшін корпус жөндеуді қалпына келтірусіз кемені пайдалану болжанғанда, мерзімінде корпустың жалпы беріктілігі тексеріледі. Көрсетілген мерзім кеме иесімен (жобаға тапсырыс берушімен) немесе әзірлеушімен анықталады.
      117. Барлық кемелер үшін қалған жуандықты пайдалану үдерісінде рұқсат етілетін деңгейден қамтамасыз етілетін корпустың жеке байланысының қызмет көрсету мерзімін анықтау орындалады.
      Есептер корпустың беріктілігіне әсер ететін және байланыстың өлшемі жобасында қабылданған пайдалану (сынып, жүк көтерімділігі, жүкті тасымалдау түрлері, жүк операциясын өткізу шарттары) шарттарының ерекшелігі жобасында көрсетілген қолдануда орындалады.
      Есептер осы Қағиданың 118 - 133-тармақтарына сәйкес орындалады.
      118. Қызмет көрсетудің соңғы мерзімінде жалпы беріктілікті тексеру шекті сәттерімен орындалады.
      Анықтауға екі шекті сәт жатады, кНм, корпустың майысу және асыра иіп жіберу кезінде:
                             
      мұндағы W_np и — корпус байланысының тозу және жергілікті қалдық деформациясы ескерілген, кернеуі ағымдылық шегіне тең, оның жиегі нейтралды осьтен едәуір жойылғанға қатынасты эквивалетті білеудің көлденең қимадағы оқшаулау сәті, см³.
      _о – көрсетілген байланыс үшін қауіпті кернеу осы Қағиданың 109-тармағына сәйкес белгіленеді, МПа.
      119. W_пр.и қарсыласу сәтін анықтауда корпустың иілгіш байланыстарын қысқыртады, жалпы иілудің біреуі қалыпты кернеуі қауіпті шамада абсолют бойынша тең, және осы Қағиданың 120-122-тармақтарына сәйкес корпус байланысының бір мезгілде тозуын және 123-128-тармақтарға сәйкес жергілікті деформацияны ескере отырып орындалады.
      Тозу және деформацияны кеме жасында анықтайды, 5 жылға қысқартылған қызмет мерзімінде жобаланады.
      120. Корпус байланысының жеке қызмет мерзімі Т, жылы мынадай формула бойынша есептелінеді:
                        Т = (t_пр – [t])/ с_р + 5,             (130)
      мұндағы t_пр - жобаға қабылданған байланыспен қаралатын жуандық, мм;
      с_р - Осы Қағиданың 121-тармағы нормасына сәйкес анықталатын тозудың жылдамдық есебі, мм/жыл;
      [t] –уәкілетті органмен бекітілген Пайдаланудағы кемелерді куәландыру қағидасының 3-қосымшасына сәйкес төсеу және қаптаманың беті үшін алудың рұқсат етілетін қалдық жуандығы (бұдан әрі – Куәландыру қағидасы) және белдем жиынтығы үшін анықталу бойынша формула:
                               [t]= t_пр                     (131)
       – куәландыру Қағидасының 20-тармағында тең анықталған рұқсат етілетін қалдық маңыздылығының қатынасы және белдем қимасының көлденең жоба алаңының коэффиценті.
      Жеке байланыс қызметін есептеудің нәтижесінде жобада қабылданған кеменің қызмет мерзімі жоспарында аз болуы рұқсат етілмейді.
      121. Тозуды есептеу мерзімі мына формула бойынша анықталады:
                            с_р = (1 + k_QV)с,                 (132)
      мұндағы с – осы Қағидаға 23-қосымшасына сәйкес тағайындалған мм/жыл, тозудың ұсынылатын ортаңғы жылдамдылығы:
      V – тозу жылдамдылығының вариация коэффицент түрі:
                              V = 0,51-1,06с;                (133);
      k_Q – тең қабылданатын коэффицент:
      корпустың жалпы беріктілігін тексеру кезінде қызмет мерзімін жобалау- 1,0 соңы бойынша шекті сәті;
      жеке байланыстардың қызмет мерзімін анықтауда – 1,65.
      Тозудың және түр коэффицентінің ұсынылатын ортаңғы жылдамдығы осы Қағидаға 23-қосымшасында көрсетілгеннен ерекшеленетін және осы Қағиданың 133 формуласынмен анықталатын Кеме қатынасы тіркелімімен келісу бойынша қабылданады, егер жобалаушы кеме-түп тұлғасының пайдалану тәжірибесінің нақты мәліметімен негізделген, тиісті негіздемелерді ұсынса.
      122. Ерекше зақымдануға шалдыққан және ұрылған мұзда үнемі пайдалануға арналған кеме корпустары үшін, агрессивті жүктерді, күкіртті мұнай өнімдерін және с.с. тасымалдауға, Кеме қатынасы тіркелімінің арнайы қарауы бойынша ескірудің есепті жылдамдығын ұлғайту болып табылады.
      123. Бойлық қабырға қаттылығының сыртқы қаптама немесе төсенішпен жергілікті қалдық деформациясын екінші түптегі құрғақ жүкті тиеуге арналған және жүгі бар палубтағы кеме-алаңдарын, барлық кемелердің түбін ескереді.
      124. Жаншылғанның жалпы ені жүк аймағы шеңберінде конструкцияның аймақ еніне тең қолданылады.
      Көлденең қимада жеке жаншылған майысу бағдар бойлық рамалық байланыстар арасында синус бойынша бөлінгенмен қабылданады.
      125. Жаншылуды, жаншылу ортасындағы майысудың ең үлкен бағдары аралық бойлықтың арасындағы орташа арақашықтық бойынша мынадай формуламен анықталады.
                h = 50,1k₀k_рk_кb(Т-5)^0,73/(R_еН W₀),           (134)
      мұндағы k₀ – тең деп қолданылатын коэффицент;
      екінші түп және түп төсеніш бойлық қабырға қалыңдығы арасындағы тірек бар болуы кезіндегі бекітілген ортаңғы аралық – 0,5;
      қалған жағдайларда – 1,0;
      k_р – коэффициент, егер жобада жүк көтерімділігі 200 кН және одан жоғары, және 1,0 - басқа жағдайларда кранмен жүк операцияларын орындау мүмкіндігі қарастырылса 1,5-ке тең;
      k_к – тең қабылданатын коэффициент:
      кеме-алаңы жүк палубасы үшін–1,0;
      құрғақ жүкті кемелердің екінші түбінің төсеуі үшін – 0,7;
      бункер қабырғасы және ішкі борттар үшін 0,7 соs а, мұндағы а – бункер бұрышының көлбеуі және негізгі жазықтықтың ішкі борты
      b – қабырға ұзындығы, қабырға ұсталынатын көлденең рамалық байланыс арасындағы тең аралық, см;
      Т – жылдар, жобаланған қызмет мерзімі;
      R_еН – балка материалының тұрақсыздық шегі, МПа;
      W₀ – қатты қабырғаның қарсыласу сәтінің шегі, см²:
                       W₀ = f_пр (y₀ + 0,05t_пп),              (135)
      мұндағы f_пр – жалғанған белбеуінсіз аралық кескіннің көлденең қимасының жоба алаңы;
      y₀ – см, қаптамадан қосылу белбеуінсіз аралық кескіннің көлденең қимасының орталық ауырлығының сақталып қалынуы;
      t_пп – жалғанған белбеуінің жоба жуандығы;
      126. Ені қабырға арасындағы қашықтықтың жартысына тең жалғанған белбеулері бар қаттылықтың өзгертілінген бойлық қабырғаларын мынадай параметрлерге байланысты анықталған _р редукциялық коэффициенті бар баламалық брусқа қосу керек:
      hо — осы Қағиданың 106-тармағына сәйкес деформацияланған қабырғаның майысу бағыты см,
      а — қабырға арлығының арақашықтығы,см;
      F_p, I_p - көлденең қима ауданы, см², және осы ауданның бейтарап оське қатысты см⁴, бойлық деформацияланған және тең белдік ені ескірген қабырғаға жалғасқан инерция сәті;
      z_мах - жоғарыда көрсетілген көлденең қиманың шеткі талшығының шетінің бейтарап осьтен қашықта тұру,см;
      р — радиус инерциясы, см,
                               
      Е, R_еН — серпімділік модулі және қабырға материалының ағымдылық шегі, МПа;
      b — қабырға тірелетін, рамалық көлденең байланыс аралығының арқашықтығына тең, қабырға ұзындығы, см;
      _э - қабырғаның эйлерлі кернеуі, МПа,
                               
      _ж – созылған кеде _ж > 0, сығылған кезде _ж < 0, белдікпен жалғанған қабырғаның көлденең қима ауданындағы ауыртпалық орталығы деңгейіндегі қатты байланыстағы кернеу;
      n – мынаған тең салыстырмалы кернеу
                                 
      р – осы Қағиданың 46 – 50-тармағына сәйкес қабырғамен қолданылатын төсеудегі жүк қысымының қарқындылығы МПа, жүкке әсер етпейтін қаптаманы немесе төсеуді қолдайтын қабырға үшін р = 0 қабылданады
      H_p – қабырға биіктігі, см.
      Мынадай формула бойынша есептелінетін редукциалық коэффицент:
                         
      мұндағы ₀— осы Қағидаға 24-қосымша бойынша анықталатын коэффицент;
      k_п — кеме-алаңдарының палуба қабырғаларына және екінші түптің қабырғаларына тең бірлік ретінде және қалған жағдайларда 0,85;
      п_1, п₂ — мынадай формула бойынша есептелінетін сандар:
                     
      п₁ теріс, п₂ оң сан;
      X, X₁, Y – мынадай формула бойынша анықталатын шама:
           
            
                   
      127. Егер осы Қағиданың 141, 142 және 143-формулаларымен анықталған қандай да бір коэффициент теріс болса, онда оны нөлге тең деп, ал бірліктер көп болса – бірге тең деп қабылдайды.
      128. Жинақтың көлденең жүйесі кезіндегі жапырылған аудандағы кему коэффициенті, осы Қағиданың 126-тармағына сәйкес анықталған көлденең деформацияланған қабырға қаттылығының кему коэффициентінен жоғары қабылданбайды.
      Жинақтың көлденең жүйесі кезіндегі жаншылған аудандағы кему коэффициенті осы Қағиданың 21-қосымшасына сәйкес анықталады.
      Кеме-алаңының жүк палубасының төсеме және жиынтықтың көлденең жүйесіндегі құрғақ жүктің екінші түбінің төсеме пластинасының редукцияланатын бөліктері эквивалентті брусқа қосылмайды.
      129. Тозулар және корпус байланысының жергілікті қалдық деформациясын ескере отырып көлденең сәті М пр.и бойынша кеменің жалпы беріктілігін қамтамасыз ету үшін мынадай шарт орындалады:
                        |М_пр.и| > |k_иМ_р|,                    (144)
      мұндағы Ки – тозулар және корпус байланысының жергілікті қалдық деформациясын ескерілген көлденең сәті бойынша беріктілік қорының коэффициенті;
      М р – майысу және асыра иіп жіберудегі есепті иілу сәті, кНм.
      130. Коэффициент k_и беріктілік шартында k_годн коэффицентіне тең Куәландыру қағидасының 1-қосымшасына сәйкес белгіленген мәні қолданылады.
      131. Жүк тасуға арналған кемелер үшін тозулар және корпус байланысының жергілікті қалдық деформациясы ескерілген көлденең сәті бойынша М_пр.и кеменің жалпы беріктілігі төмендегі қатынас көмегі арқылы есептеледі:
                              
      мұндағы k_пр.и – корпус байланысы деформациясының жергілікті қалдығы және тозу есебі сәтімен шекті коэффиценті.
      132. Коэффициент k_и кеменің қызмет ету мерзімінің соңында осы Қағиданың 25-қосымшасына сәйкес қабылданады.
      133. Осы Қағиданың 129-131-тармақ шарттарына сәйкес кеменің қызметі мерзімінде жоспарлану орындалады.

5. Кеме корпусын құрастыру § 1. Жалпы талаптар

      134. Кемелердің корпустарын конструкциялау кезінде жабық конструкциялар құралу үшін, байланыстардың бір жазықтықта бірігу принципін сақтау қажет: карлингс – көлденең қалқалардың рамалық бағанасы- кильсон; палубтың немесе платформаның көлденең қабырға қаттылығы – көлденең қалқаның бос бағанасы- түптің, екі есе түптің немесе платформаның көлденең қабырғасы, флор- шпангоут-бимс; борттық стрингер - көлденең қалқа шельфі-көлденең қалқа шельфі және с.с.
      135. Қалыңдықтың, биіктіктің, қиманың немесе корпус байланысының нысанының өзгеруі бір қалыпты деп рұқсат етіледі.
      Көршілес табақшалар қалыңдығының әртүрлілігі жалғастырушы табақшалар қалыңдығынан 30% пайызға немесе 5 мм аспауы рұқсат етілмейді (кіші мәні қабылданады).
      Көрсетілгендер саңылау құраушы табақшаларға, сонымен қатар зәкір клюз, кемелік техникалық құралдар астындағы қондырма шетіне орнатылған жуан табақшаларға жатпайды.
      Жуанырақ табақшаның шеткі бөліктерін қолданыстағы стандарттарға сәйкес жұқа табақшаның қалыңдығына дейін орындайды.
      136. Белдеме қабырғасының және қабырға қаттылығы биіктігінің жоғарыдан төменге немесе керісінше ауысуын, аралығы байланысты жалғастыратын қабырға биіктігінің 5 түрлісіне тең деп тағайындауға ұсынылатын учаскеде жүргізеді.
      Ауыспалы учаскенің (кеменің олртаңғы бөлігіндегі кильсон және карлингс қабырғасын қоспағанда) ұзындығын екі түрлі биіктікке дейін кішірейтуге рұқсат етіледі.
      Білдем белбеулері ұқсас түрде бірінен кейін біріне қалқып ауысу рұқсат етіледі.
      137. Корпустың негізгі бойлық байланысының үлкен санының үдіксіздігін қамтамасыз етуіт иіс.
      138. Корпустың бір көлденең қимасында бойлық қабырға қаттылығын 1/3 жоғары, сондай-ақ түп бойында немесе кеменің палубасында орналасқан екеуден жоғары бойлық рамалық байланыстарды үзуге болмайды.
      Бойлық байланыстар үзілетін қима бір - бірінен 2 шпациядан кем болмайтын қашықтықта болуы тиіс.
      Бойлық жинақ жүйесінен көлденеңге өту ретімен болуы тиіс.
      139. Үлкен тіліктермен әлсіреген аудандарда және кернеу концентрациясы аудандарында (мысалы, тік бұрышты тіліктердің бұрыштарын домалақтауға, қондырмаларды және комингстерді аяқтау сияқты) бойлық байланыстарды аяқтауға рұқсат берілмейді.
      140. Палубаның, платформаның, екінші түп төсенішінің аяқталу аудандырында кернеу концентрациясын төмендететін книц немесе басқа да конструкциялар қарастырылуы қажет (осы Қағиданың 26-қосымшасы).
      141. Аяқтару орындарында қабырға қаттылығы көлденең байламдарға жеткізілуі және кницке бекітілуі қажет.
      142. Мынадай байланыстардың шетінде «ус» қысқартуға рұқсат етіледі:
      1) қабырға қаттылығының діріліне қарсы;
      2) жинақ қабырғаларының бекітуші, қабырға қаттылығы;
      3) көлденең жинақ жүйелерімен кемелердегі көлденең қалқалардың бос бағаналары, пиктік және машиналық бөлімшенің аралығын қоспағанда;
      4) бойлық жинақ жүйесімен кемелердегі бойлық аралықтардың бос бағаналары.
      Шетімен бекітілмеген тіліктің «ус» -да қабырғаның аяқталуына рұқсат етілмейді, оның ішінде бос жинақ білеуі өтуіне арналған тілікте.
      143. Рамалық жинақтың бойлық белдемдерін көлденең қалқаларда немесе көлденең рамалық жинақта аяқтау қажет.
      Қарама –қарсы жағынан аралығы рамалық жинақтың көлденең белдеміне дейін жеткізілген және оған теңестірілген аяқталатын белдем биіктігінен 1,5 кем емес қайтып келетін кница орнатылуы қажет.
      Кница биіктігі аяқталатын рамалық белдемнің биіктігіне осы биіктіктің аяғында ә дейін кемуі биіктігіне теңесу қажет. Кницаның сөресінің қалыңдығы және өлшемі осындай аяқталатын белдемдік сияқты болып қабылдану қажет. Сөрені «ус» аяқтау қажет (осы Қағиданың 27-қосымшасының а) және б)).
      Егер рамалық жинақтың аяқталу белдемі бос жинақтың бойлық белдеміне өтсе, кницаны көлденең белдемге дейін жеткізу талап етілмейді (осы Қағидаға 27-қосымша).
      144. Түптің бойлық жинақ жүйесі кезінде, палубалар немес платформалар бос шпангоуттар жақын маңдағы бойлық белдемге жеткізілген книц ұштарына бекітілу қажет.
      Борттың жинақ жүйелерін құрамдастырған кезде бас шпангоуттарды книц көмегі арқылы борттық стрингерде немесе платформада аяқтайды.
      Құрамдастырылған және бойлық борттың жинақ жүйелері кезінде рамалық аралық шпангоуттар учаскесінде қаңқа және әрбір тәжірибелік шпангоут жазықтығында борттың палубамен жалғасқан бөлігі бойынша, жақын маңайдағы бойлық белдемге жететін книц орнатылады.
      145. Жобалау үдерісі кезінде, беріктілік есебінде ескерілмейтін, мысалы тіреуіш барабан ауданындағы палубалар, жүзбелі крандардың борттары және түптері, итергіш және итеруші кемелердің ұштары, кеме-алаң палубалары, екінші түп және құрғақ жүк тасуға арналған ішкі борттар және с.с. пайдалану шарттарында жергілікті шоғырлануға және соққылық жүктемеге ұшырайтын, корпус конструкциялары үшін беріктілік және қаттылықты ұлғайтатын конструктивті іс-шаралар қарастыру керек.

§ 2. Жинақ белдемін конструкциялау

      146. Қабырғалары бір жазықтықта орналасқан (бимстер шпангоуттармен, шпангоуттар флорлармен және с.с.) жинақ белдемдерін, жинақ белдемдері жалғанатын қабырға жазықтығында орнатылған книц көмегімен жалғастырады, сонымен бірге белдемдер бір-бірімен дәнекерленуі тиіс.
      Көлденең бос жинақ белдемдерін шаншып орнатылатын кницке жалғауға рұқсат етіледі.
      Рамалық белдемдердің белдемдерін жалғау кезінде кництер жинақты көлденең бойғы биіктігінен кем емес жабып тұру қажет, бос жинақ белдемдерін жалғау кезінде - екі есе көлденең биіктігінен кеме емес (шаншып орнатылатын книц үшін жабу белдем сөресінен бастап өлшенеді).
      Рамалық белдемді және бос жиынды жалғаушы книц қалыңдығы белдемдерді жалғаушы қабырға қалыңдығынан кем болмауы қажет.
      Бос жинақ белдемдерін жалғастырушы книц қалыңдықтарын азайтуға рұқсат етіледі: фланцссіз кницті – белдем қабырғасының қалыңдығы 7-ден 9 мм-ге дейін болғанда 1 мм және қалыңдық 10 мм және одан жоғары болғанда 2 мм. Фланцы бар книц және дәнекерленген жолақ үшін – қабырға қалыңдығының интервалы 6-дан 8 мм-ге дейін болғанда 1 мм және 9 мм және жоғары болса 2 мм.
      147. Рамалық жинақ белдемінің жалғасу бөліктерінде орналасқан кництер, «ус» аяқталатын еркін жиек бойынша жолақ немесе фланеці болу керек.
      Басқа жағдайларда, егер кництің дәнекерленген бір жағының немесе бракеттің ұзындығы олардың 35 қалыңдығынан асса бос жиектерді бекіту талап етіледі.
      Дәнекерленген жолақтың қалыңдығы кництің қабырға қалыңдығынан кем болмауы, ені – жолақтың 8 қалыңдығынан кем болмауы, бірақ дәнекер сызығының бір жағы бойынша 40 мм кем болмауы;
      фланц жуандығы книц жуандығынан 8 кем болмауы,бірақ 40 мм кем болмауы;
      кница қабырғасынан өлшенген, белдіктің максималды ені, оның 10 қалыңдығынан аспауы;
      рамалық жинақ белдемінің жалғасу бөлігінде кница сөресінің қима ауданы, белдем жалғасуындағы кіші сөре ауданынан 0,8-ден кем емес құрауы қажет.
      148. Рамалық жинақ белдемдерінің қалқалармен қиылысу орындарында осы белдемдерді ұзындығы олардың биіктігінен кем болмайтындай жабылатын, қалқаның екі жағынан кницпен бекіту керек.
      Белдемнің қабырғалары және белдіктері қалқа қаптамасына дәнекерлену қажет.
      Машиналық бөлімнің қалқаларында және ұшында, сондай-ақ таңбасы ауысатын жүктемелердің әсер етуін сынайтын қалқаларда сөрені «ус» аяқтау керек.
      149. Бос жинақ су өтетін рамалық байланыстар немесе су өткізетін аралықтар арқылы өткізу қажет.
      Бос жинақ белдемінің қабырғасын су өткізетін рамалық байланыс қабырғасына немесе су өткізуші қалқаларға дәнекерленеді, немесе байланыстар книц, жұқа тақтайша (осы Қағиданың 28-қосымшасы), қабырға қаттылығы көмегімен немесе көрсетілген тәсілдерді қиыстыру жолымен жалғанады.
      Кница қалыңдығы осы Қағиданың 146-тармағына сәйкес қабылданады, жұқа тақтайша қалыңдығы және қабырға қаттылығы рамалық жинақ белдемінің қабырға немесе қалқалар қалыңдығынан кем болмайды.
      Кница катеті бос жинақ белдем биіктігінің 1,5, қабырға биіктігі – осы белдемнің 0,6 кем болмайды.
      Сонымен қатар осы Қағиданың 157-келтірілген қабырға қаттылығының талаптары орындалу қажет.
      Кництың немесе қабырға қаттылығының қыры симметриялық емес дуал жазықтығынан ығысуы, 1 мм ұлғайтылған катеттің дәнекер тігісінен аспауы қажет.
      Бос жинақ белдемнің ілгіш конструктивті жинағы кезінде, бұрыштан орындалған рамалық жинақтың белдемімен дәнекерлеу жолымен сөрені екі тігіспен жалғауға рұқсат етіледі. Бос жинақ ретінде бульба тәрізді қырын қолдану кезінде жалғаулар книц көмегі арқылы орындалу қажет.
      150. Иілгіш жинақ кезінде (қос қабатты) рамалық жинақ белдемі ретінде дайын жұқартатын немесе дәнекерленетін қос таврлар және швеллерлер, сондай-ақ бірдей енді сөрелерімен майысқан швеллерлер қолданылады.
      151. Рамалық жинақ белдемі және қаптама аралығында қондыруларды орнату ұсынылмайды.
      Қондыруларды орнату рамалық жинақ белдемінің қалқалармен және тілінбеген кильсондармен қиылысу жерлерінде, сондай-ақ иілгіш жинақтың әдеттегідейге («кесілген») өту жерлерінде рұқсат етіледі. Сонымен бірге қондырудың бос шетін. Осы Қағиданың 29-қосымшасында көрсетілген кескінді тіліктермен орындау ұсынылады.
      152. Су өткізбейтін рамалық байланыстарды немесе су өткізбейтін қалқаларды кесіп өтетін бос жинақтың бойлық белдемдерін жалғау рамалық байланыстың немесе белдемдерді жалғайтын дуал жазықтығындағы қалқаның екі жағынан орнатылған книц немесе бракет көмегі арқылы орындалады.
      Книц қалыңдығы осы Қағиданың 146-тармағы талабына сай болуы қажет.
      Кницті бойлық белдеммен жалғастырушы дәнекер тігісінің ұзындығы, белдем биіктігінің 2,5 кем болмауы, ал бос жиек бойынша книц жақтарының қалыңдығы және ұзындығына қарамастан книц иіледі (осы Қағиданың 30-қосымшасы).
      153. Көлденең байланыстарда голубницаны (тармақ) құрау үшін түптің бойлық қабырға қаттылығын және палубалы байланыс табақшаларына дейін жеткізбеуге рұқсат етіледі.
      Қабырға шеттері және байланыс табақшалары аралығының арақышықтығы түп қаптамасының 10 қалыңдығынан аспауы, бірақ 100 мм артық болмау қажет (кіші мәнді қабылдау).
      Бойлық қабырға қаттылығын жалғауды осы Қағиданың 152-тармаққа сәйкес орындалады.
      154. Қалқаларда немесе рамалық байланыстарда кесіп өтетін бос жинақ белдемнің ұштарын бекіту кезінде нығайтылмаған табақшаларға книц көмегі арқылы дәнекерлеуге рұқсат етілмейді.
      Книц жазықтығында қабырға қаттылығы табылуы қажет немесе кництің бір ұшы бойынша жақын маңайдағы жинақ белдеміне жететін жолақтан және жұқартатын қырынан (осы Қағиданың 31, 32, 33-қосымшалары) қабырға қаттылығы орнату қажет. Қабырға ұштарын «ус» аяқтауға рұқсат етіледі.
      155. Рамалық жинақтың көлденең белдемінде бос жинақ белдемдерінің ұшын бекітуші кництер, соңғы сөреге дейін жеткізілу қажет. Сонымен бірге 10-20 мм технологиялық саңылау рұқсат етіледі (осы Қағиданың 34-қосымшасы).
      Рамалық белдем жинағының сөресіне дәнекерлеген книц немесе бракет жақтары сөренің бос жиегіне дейін 10-20 мм жетпеуі;
      рамалық жинақ сөресінің сыртқы қаптамасына жақындаған кезде сөре ұшы мен қаптаманың аралығында 10-200 мм саңылаумен «ус»-та аяқталуы қажет.
      156. Өзара перпендикуляр үш конструкцияның қиылысу торабында, (мысалы, платформалар, бойлықжәне көлденең араолықтар) қиылысу нүктесінде пайда болатын күштерді тарату үшін книц немесе қабырға қаттылығы орнатылуы қажет (осы Қағидаға 35-қосымшасы).
      157. Биіктіктің h, см, қалыңдыққа t, см қатынасы кезінде
80235/R_eH, мұндағы R ен – белдемнің материал ағымдылығының шегі, МПа, рамалық жинақтың дуалдарын мынадай шарттарды сақтаумен қабырға қаттылығына, рамалық жинақтың параллелді белдеуіне бекіту қажет:
      1) рамалық жинақтың қалыпты белдігімен бекітілген нығайтушы қабырға аралығының қажетті арақашықтығы S, см, мынадан төмен емес:
                          
      2) белдікпен жалғасқан рамалық жинақтың қалыпты белдігімен қабырға қаттылығының көлденең қима ауданының инерция сәті см⁴, мынадан кем емес
                           i = 0,l S t³ e^KS/h ,              (147)
      мұндағы К — осы Қағиданың 36-қосымшасымен анықталған коэффициент;
      3) белдікпен жалғасқан рамалық жинақтың параллелді белдігімен, қабырға қаттылығының көлденең қима ауданының қажетті инерция сәті см⁴, мынадан кем емес
                        i = 5,1•10^-7R_еН (f + at)l²,          (148)
      мұндағы R_eH – қабырға материалының ағымдылық шегі, МПа;
      f— қабырғаның көлденең қима ауданы (белдікпен жалғаспаған), см²;
      а — нығайтушы қабырғалар аралығының арақашықтығы, см;
      l — дуалдың нығайтушы ауданының ұзындығы,см.
      Қабырғаны жолақтан орындауға рұқсат етіледі, егер олардың биіктігінің қалыңдыққа қатынасы 10 аспаса; сонымен бірге қабырға 50 мм кем болмаса, ал қалыңдық –нығайтылатын дуал қалыңдығынан 0,8 кем болмаса.
      Үлкен локалды жүктеме әрекетіне ұшырайтын рамалық жинақтың дуалдарына арналған қажетті қатынас h/t (барлық кемелердің борт жинақтары, грейфермен тиеу және түсіру қарастырылатын кеме – алаңдардың палуба жинақтары) 55235/R_eH аспайтыны рұқсат етіледі.
      158. Рамалық жинақ дуалының қалыңдығы қаптамаға жанасатын қалыңдыққа байланысты, рамалық жинақтың дуал қалыңдығы осы Қағиданың 37-қосымшасында көрсетілген мәндер мәнінен кем болмауы қажет.
      12 мм және көбірек жуандық қаптамасында қаптама жуандығымен салыстыру бойынша қабырға жуандығы 4 мм дейін азаюы мүмкін.
      Ашық кемелердің палубалық стрингеріне немесе комингсіне іргелес рамалық жинақтың дуалы үшін, едәуір кішірейту рұқсат етілуі мүмкін, бірақ көрсетілген конструкцияға іргелес қалыңдықпен салыстырғанда екі еседен көп емес.
      Ашық кемелердің жуандатылған палубалық стрингерінің және комингсінің табақшасының жартылай қалыңдығына дейін, осы байланысқа іргелес рамалық жинақтың дуал қалыңдығы төмендетілуі мүмкін.
      Ұзындығы 50 м және одан жоғары жүк тасуға арналған кемелердің рамалық жинақ дуалының қалыңдығын осы Қағиданың 38-қосымшасында көрсетілген мәннен кем болмайтыны рұқсат етіледі.
      159. Белдемнің дәнекерленген сөресінің қалыңдығы оның дуалының екі есе қалыңдығыған аспауы;
      симметриялық сөренің ені оның 24 қалыңдығынан, ал, дуалдың бір жағына дәнекерленген сөре қалыңдығы – 12 қалыңдығынан аспауы қажет.
      Майыстырылған фланцтің ені оның қалыңдығының 8-12 қалыңдығы шегінде қабылдау керек.
      Г – тәрізді қырдың фланц еніне оның қалыңдығының қатынасы 30 жоғары болмауы;
      қосымша шағын фланцтың ені (кішкентай тарақ) 30 мм жоғары болмауы қажет.
      160. Майысқан фланці бар симметриясыз белдемнің көлденең қимасының қарсыласуын және инерция сәтін есептеу кезінде фланц ауданын ѓф формуласымен анықталатын ц коэффициентке көбейтіледі
                     
      мұндағы l - белдем аралығы, см;
      з - ұштардың нығаю түріне қатысты және мыналарға тең деп қабылданатын коэффициент:
      1,5 - ұштары қатты бітелген кезде;
      1,25 - бірінде қатты бітелген және басқасында ұшына еркін тірелген;
      1 - ұштары еркін тірелген кезде;
      h - дуал биіктігі, см;
      ст - дуалдың көлденең қима ауданы, см²;
      ф - фланцтың көлденең қима аданы, см²;
      t - фланц қалыңдығы, см;
      b - фланц ені, см.

§ 3. Корпус конструкцияларындағы ойықтар

      161. Бойлық байланыстардағы тік бұрышты ойықтардың ұштарында радиусы ойық енінен 0,1 кем емес болатын домалақтау болуы қажет.
      Үздіксіз бойлық комингстармен шектелген, басты палубалардағы жүкке арналған трюмдардағы ойықтардың дөңгелектеу радиусы 0,5 кішірейтілуі рұқсат етіледі.
      162. Кеме корпусының бойлық байланысындағы ойықтарды кеменің үлкен жақ бойына орналастыру ұсынылады.
      163. Ойықтардағы байланыстарды арнайы белгіленген байланыста тоқтатып және оған дәнекерлеу қажет (осы Қағиданың 39-қосымшасы).
      Егер ойықтар бірнеше болса, оларды мүмкіндігінше бірнеше ойықтарды бір көлденең қималарда біріктірмей, кеме бойындағы бір сызыққа орналастыру керек.
      164. Белдем дуалында тіреу немесе кницке тікелей жақын ойық жасауға рұқсат етлімейді.
      Ойықтар книц ұшынан белдемнің биіктігі 50% кем емес қашықтықта рұқсат етіледі.
      165. Бос жинақ белдемдер өтуге арналған, рамалық жинақ белдемнің дуалындағы ойық биіктігі рамалық жинақ биіктігінен 0,5 асуы рұқсат етілмейді.
      Егер дәнекерленіп жалғасқан белдем дуалдары, ал ойықтан босату планканы орнатумен орны толтырылса, ойық биіктігі 0,6 рамалық жинақ биіктігіне дейін ұлғайтылуы рұқсат етіледі.
      Қос борт ауданында ойық биіктігі 0,6 рамалық жартылай бимс биіктігіне тең деп қабылдануы мүмкін.
      Бос жинақ белдем өтуге арналған, тұтас флорлар және екі түпті кильсондар дуалында, сондай-ақ тұтас рамалық шпонгоут «диафрагм» және қос бортты платформадағы ойықтардың қосынды биіктігі айтылған байланыстардың 0,4 биіктігінен (ені) асуы рұқсат етілмейді.
      Жеңілдететін тіліктердің және лаздарға арналған тіліктердің биіктігі 50%, ал ені 75% -дан асуы рұқсат етілмейді.
      Рамалық байланыстағы барлық тіліктердің жиегінен бос жинақ белдемі өиуге арналған тілік жиегеніе дейін осы белдем биіктігінен кем болмауы қажет.
      166. Жинақтағы голубницке арналған тіліктің биіктігі белдем биіктігінен 20% аспауы керек, ал ұзындығы қаптама немесе төсеніштің 15 қалыңдығынан жоғары болмауы қажет.
      167. Тілікпен жеңілдетілген рамалық жинақтың дуалдары қабырға қаттылығына, параллелді белдем белдігіне нығайтылуы қажет, белдікпен жалғасқан көлденең қима ауданының инерция сәті осы Қағиданың 148 формулсымен анықталғаннан кем емес.
      168. Белдем үшін тілікпен осы Қағиданың 167-тармағында қарастырылған нығайту орындалмауы мүмкін, егер тіліктің нысаны дөңгелек болса, олардың диаметрі рамалық жинақ белдем биіктігінен 20 % аспаса және олар бірінен кейін бірі немесе басқа тіліктердің 2 белдем биіктігінен кем емес қашықтықта орналасса.
      169. Ішкі бортқа, көлденең және бойлық қалқаларға іргелес рамалық жинақ дуалдарының аудандарын иілген қабырға қаттылығына нығайту ұсынылады (осы Қағиданың 40-қосымшасы), тілік нығайтылушы дуалдың ортасында орналастыру қажет.
      Иілген қабырға қаттылығы көлденең қима ауданы (белдікке жалғаспаған) см² және инерция сәті i,см⁴, болуы керек, белдікпен жалғасқан қабырғаның көлденең қима ауданы мынадан кем болмауы қажет.
                      
      мұндағы V, F_H — белдем қимасының едәуір жеңілдетілгеніне сәйкес кесіп өту күші кН, және дуалдың көлденең қима ауданы, см²;
      ₀ – осы Қағиданың 114-формуласына сәйкес кернеуге қатысты дуалдың материал ағымдылығының шегі МПа;
      R_еН - қабырға материалының ағымдылық шегі, МПа;
      h, t — дуалдың сәйкесінше биіктігі және қалыңдығы, см;
       — дуалдың нейтралды оське қабырға қаттылығының иілу бұрышы, бұрыш.
      170. Иілген қабырғаларды қондыру кезінде осы Қағиданың 92-тармағына сәйкес дуал беріктілігі тексерілмейді.

§ 4. Кеңірдектелген конструкциялар

      171. Кеңірдектелген конструкцияларды қолдану су өткізуші және су өткізбейтін корпус аралықтарына және жалпы иілуге қатыспайтын – қоршаулар, дуал және рубка қақапақшасы екінші деңгейлі конструкцияларға рұқсат етіледі.
      172. Кеңірдектелген конструкцияның беріктілігі ұқсас жазық конструкцияның беріктілігінен кем болмауы қажет.
      173. Су өткізбейтін корпус аралығына арналған кеңірдек тесіп өтетін –трапеция (осы Қағиданың 41-қосымшасының а) суреті) тәрізді немесе толқынды көлденең қима (осы Қағиданың 41-қосымшасына б) суреті) болуы қажет.
      Көлденең аралықтардың кеңірдегі тік, ал бойлықтың – көлденең немесе тік орналасуы қажет. Бойлық аралық кеңірдек тік орналасқан кезде эквивалентті брус қосылмайды.
      174. Екінші деңгейлі конструкциялар үшін кеңірдекті таңдау стандарт бойынша жүргізіледі.
      175. Кеңірдектелген енге қадалған белдем кництарының ұштарында жақын жердегі кеңірдек, шельф немесе книц бұрышынан шоғырланған жүктемені бөлуді қамтамсыз ететін басқа да конструкциялардың қырына баратын көлденең қабырға қарастырылуы қажет (осы Қағиданың 42-қосымшасы).

§ 5. Дәнекерленген жалғаулар

      176. Сыртқы қаптама және палубаның табақша түйісулері кернеу концентрациясы жоғары жерлерде - үлкен тіліктердің бұрыштарында, іргетас ұштарында және с.с. тікелей орналасуы рұқсат етілмейді.
      177. Дәнекерленген тігістерінің тығыздалуына, олардың үшкір ұштармен қиылысуына және параллелді түйіскен тігістердің жақын орналасуына немесе түйіскен бұрыш тігістеріне жол беру рұқсат етілмейді.
      178. Параллелді, секциялы түйісулердің аралығының және тігіспен дәнекерленген бұрыштардың арқашықтығы табақша қалыңдығы t - 3-10 мм болғанда10 t және t > 10 мм болғанда 100 мм кем болмауы;
      ішкі секцияда орналасқан параллелді түйісулер және бұрыштық дәнекерлеу тігісі аралығының арақашықтығы 30 мм кем болмауы қажет.
      179. Екі түйісілген тігіс аралығының бұрышы 60⁰ жоғары болуы қажет.
      180. Палуб төсенішінің және секцияның сыртқы қаптамасының және блогының монтаждау түйісулерін бір жазықтықта орналастырылады.
      181. Корпус конструкцияларының элементтерін түйісуде жалғастыру жалғанатын бөліктердің барлық қалыңдығына пісірумен қамтамасыз ету қажет.
      182. Жұлып алуға жұмыс істеуші және дірілдеткіш, ауыспалы және соққылық жүктемелерді сынайтын таңбалы жалғауларда тура қадалушы дуалдардың пісіруін қамтамасыз ететін екі жақты үздіксіз тігістерді қолданады.
      Мұндай жалғаулардың тігісінің үсті бүгілген үлгіде болу керек және балқып жалғанушы бөліктердің үстіне ұштасу қажет.
      183. Кемелердің корпус конструкцияларының таңбалық жалғаулар тігісінің түрлері осы Қағиданың 44-қосымшасында келтірілген.
      Кеме корпусының болат шеті қисаймаған конструкцияларының таңбалық жалғаулар тігісінің констурктивті элементтерін беріктілік коэффициенті, тігіс нөміріне сәйкес жалғанатын табақшалардың едәуір жұқа қалыңдығына үздіксіз тігістің қосынды есепті биіктігінің қатынасы болып табылатын осы Қағиданың 42-қосымшасына сәйкес тағайындайды.
      Тігістің есеп биіктігі 0,7 катет жалғауына тең қабылданды.
      Үздік-үздік және қайралған тігіс үшін оларға тең берікті үзілмейтін тігіс беріктілік коэффициенті көрсетілген.
      184. Осы Қағиданың 44-қосымшасында көрсетілген тігістер Кеме қатынасы тіркелімінің келісімі бойынша конструктивті элементтердің басқа өлшемді басқа сипаттағы беріктілігі тең тігістермен ауыстырылуы мүмкін.
      185. Әртүрлі сыныптардағы кеме корпустарынвң элементтеріне арналған таңбалық жалғаулар тігісінің нөмірлері осы Қағиданың 45-қосымшасына сәйкес тағайындайды.
      186. Сүйреп - итергіш және итергіш кемелерде жинақты сыртқа қаптамаға және тізбекті құрылғылар ауданындағы палубаға үздіксіз тігіспен пісіру керек.
      187. Жұлып алуға жұмыс істейтін таңбалы жалғаулар үшін пісірілетін дуалмен тең беріктілікті қамтамасыз ететін № 1 тігісті қолдану қажет (тілікте және жұлып алуда).
      188. Бір жақты дәнекерлеу кезінде белдем дуалының және қабырғаның еркін ұшы тігіс айналасы басқа жаққа өтуге ені 30 мм кем болмайтындай дәнекерленуі қажет.
      Сондай-ақ белдем дуалының және тілік қалқаларында тігіс айналасы басқа жаққа өтуге ені мм 30 мм кем болмайтындай дәнекерленуі қажет.
      189. Жинақ дуалдарында олардың енді тігіспен дәнекерленген жерлерінде тілік қарастыру қажет, егер осы ендер жинақты қондырғаннан кейін дәнекерленсе.
      190. Кеме корпусының су үсті бөліктерінде, сондай-ақ жергілікті діріл және соққылық жүктеме әрекеті аудандарында (машиналық бөлімше, ескіш бұранда, мұздық нығайтулар, алдыңғы жағының ұштары учаскелерінде ) осы Қағиданың 44-қосымшасында көрсетілген нүктелі тігістерді қолдануға рұқсат етілмейді.
      191. Бос жинақты өткізу қалқалармен, қорғаулармен және платформалармен олар тілік арқылы өту кезінде немесе книц болмаған жағдайда (тақтайшалар, қабырға қаттылығы) рамалық жинақ дуалдарына пісіру № 2 тігіспен орындалады.
      192. Кницамен нығайтылмаған рамалық жинақ белдемінің (дуалдар және еркін белдіктер) ұштары ен бойында белдем қырының биіктігіне тең № 2 тігіспен пісіреді.
      Кесілген рамалық жинақ белдемдері үшін (флорлар, бимстер, кильсондар, карлингстер, стрингерлер) ұштарында қиылыс байланыстарына іргелес деп белдем үшін қатты тірек болып табылатын учаскелері түсіндіріледі. Кницке нығайтылмаған бос жинақ белдемінің ұштары, ен бойына белдем қырының екі есе биіктігіне тең № 2 тігіспен пісірілу қажет.
      193. Кницпен нығайтылған белдем учаскелерінде (а және а' арақашықтығында тіректен кницаның ішкі шетіне дейін – осы Қағиданың 46-қосымшасы) белдем дуалдары белдікке және табақшаларға нөмірлері книц пісіруге арналған тігіс нөмірлене тең тігіспен пісірілу қажет.
      194. Тізбекті құрылғы және тірек конструкциялардың таңбалы жалғаулар тігісі үздіксіз екі жақты болу қажет.
      195. Дәнекерленген жалғаулар осы Қағиданың 13-тарауы талаптарына сәйкес орындалу қажет.
      196. Аралықты стакандардың фланцтары су өткізбейтін аралықтарға үздіксіз тігістермен екі жағынан пісірілу қажет.

6. Корпустың жекелеген байланыстарынның орналасуы, өлшемдері және конструкциялары § 1. Табақшалар және шпация қалыңдығы

      197. Табақшалар қалыңдығы осы Қағиданың 47-қосымшасында көрсетілген ең аз қалыңдықтан кем болмауы қажет.
      198. Шпация - бойлық немесе көлденең жинақ белдем аралығының арақашықтығы – 650 мм кем болмайтындай қабылдану қажет.
      Ұсынылатын шпация – 550 мм.
      199. Егер шпация а₀ жоғары қабылданса, онда осы Қағиданың  47-қосымшасындакөрсетілген (4-тармақтың 9) және 12) тармақшаларын және 5-тармақтың 1) – 3) тармақшаларын қоспағанда) байланыс қалыңдығы, мм шамасына өсіру қажет:
                      t_min = (а/а₀ - 1) [t]                 (152)
      мұндағы а – нақты шпация, мм;
      а₀ – 550 мм тең қабылданатын қалыпты шпация;
      [t]- Куәландыру қағидасының 3-қосымшасымен бекітілген корпустың жеке байланысының рұқсат етілетін қалдық қалыңдығы (осы Қағиданың 47-қосымшадағы 2 және 3 ескертпелерге сәйкес анықталатын түзетулерді есепке алмағанда), мм.
      200. Жоғары беріктілікті болаттан жасалған байланыстар немесе шпация аз қабылданғанда а₀ онда осы Қағиданың 47-қосымшасында көрсетілген (4-тармақтың 9) және 12) тармақшаларын және 5-тармақтың 1) – 3) тармақшаларын қоспағанда) байланыс қалыңдығы шамаға үлкейтілуі қажет, мм:
                          
      мұндағы а, а_0, [t] – осы Қағиданың 199-тармағында қарастырылған деректер, (а > а₀ болса а = а₀ қабылданады);
      R_еН – байланыс материалының тұрақсыздық шегі, МПа.
      201. Қалқаның қалың белдік (осы Қағиданың 47-қосымшаның 4-тармағының 5), 7) 9), 12) тармақшалары) ені 0,6 м аз болмауы қажет.
      202. Қағидаға 47-қосымшаның 1-тармақтың 4) тармақшасы және 2-тармақтың 2) тармақшасында көрсетілген 4-тармақтың 9) және 12) тармақшасы және 5-тармақтың 1) – 3) тармақшасын қоспағанда көрсетілген қалыңдықтар борт биіктігі Н > 2,5 м кемелерге жатады.
      Палубалық стрингер – 0,6 м аз емес, ширстректің ені 0,2 Н аз болмауы қажет.
      Н < 2,5 м кезінде ширстректің қалыңдығын сыртқы қаптаманың қалыңдығымен тең қолданылуы мүмкін.
      203. Арнайы тозуға және зақымдануға ұшыраған (жоғары механикалық тозу, палуба төсенішінің және құйма кемелерінің танкілері ауданындағы жинақтың жоғары тозулары, агрессивті жүктерді тасу кезіндегі жоғары коррозиялық тозулар) табақшалық конструкция қалыңдығы тозудың нақты жылдамдығы нәтижесінен осы Қағиданың 47-қосымшасында көрсетілгенмен салыстыру бойынша ұлғайтылу қажет.
      204. Түпкі қаптаманың қалыңдығы және аз суда пайдалануға арналған кеменің қаңқалы белдігі, осы Қағиданың 47-қосымшасының 1) – 3), 5) тармақшасында көрсетілгенмен салыстыру бойынша 1 мм ұлғайту ұсынылады.
      205. Ауыспалы аудандарда табақшалар қалыңдығының өзгеруі біртіндеп болуы қажет (осы Қағиданың 135-тармағына сәйкес).

§ 2. Екі түп жоқ, кемелердегі екі түпсіз және бөлімдердегі түптік жиынтық

      206. Флорлар аралығының, м арақашықтығы шпация еселі болу және асып кетпеуі қажет:
      кеме –алаңдар үшін – 1,8;
      жолаушылар және құйма кемелер үшін – 2,4,
      басқа типті кемелер үшін – 2.
      207. Белдікпен жалғасқан флордың көлденең қимасының қарсыласу сәті W, см^3, мынадан кем болмау қажет
                              
      «Л» сыныпты кемелер үшін, мұнан басқа
                            
      мұндағы k1, k2 — осы Қағиданың 48 және 49-қосымшалары бойынша анықталған коэффициенттер,
      d — флорлар аралығының арқашықтығы, м;
      В1 — бойлық аралықтар (қиғаш орнатылған фермалармен) аралығының немесе олардың және кеме бортының аралағындағы үлкен арақашықтыққа тең деп қабылданңан мөлшері, м.
      208. Үш немесе төрт бойлық аралықтар кезінде (қиғаш орнатылған фермаларда) В1 мәні В/3 кем болмайтындай қабылдану қажет, бес немесе одан да жоғары бойлық аралықтарда (қиғаш орнатылған фермаларда)- В/4 кем емес. Бойлық аралықтар болмаған кезде (қиғаш орнатылған фермаларда) В1 В тең деп қабылдайды;
      Т — қарастырылып жатқан корпус қимасында кеменің ең көп суға шөгуі, м;
      r — есепті толқынның жартылай биіктігі, м.
      Флор дуалының көлденең қима ауданы с, см², мынадан кем болмауы қажет
                             
      Тілік ауданындағы флор дуалының көлденең қима ауданы сн, см², кем болмауы қажет
                          
      мұндағы l’ — тілік және тірек шеті аралығындағы ең аз арақышқтығы, м.
      209. Көлденең түптік жинақ кезінде, егер флорлар әрбір шпацияда орналаспаса, олардың аралығында түптік бос шпангоуттар қондыру қажет.
      Белдікпен жалғасқан түптік бос шпангоуттың көлденең қимасының қарсыласу сәті см і кем болмау қажет
                              W = 5,5ac²(T + r),             (158)
      Ал инерция сәті, см⁴ кем болмауы қажет
                            
      мұндағы — шпация, м;
      с — кильсон аралығының немесе кильсон және бойлық қалқалар (бортпен) аралығының едәуір үлкен арақашықтығы,м;
      t — осы Қағиданың 209-тармағымен бекітілген түптік қаптама қалыңдығы, см;
      Т, r, d — осы Қағиданың 207-208-тармағында қарастырылған деректер.
      210. Барлық кемелерде үздіксіз орташа кильсон орнатылуы қажет.
      Орташа кильсонның орнына – біреулеп әрбір жағы диаметральды жазықтықпен 2 кильсон орнатуға рұқсат етіледі. Сонымен бірге осы Қағиданың 154 және 155 формуласындағы коэффициент к1 орташа кильсонды орнатудағы сияқты қабылданады. Кильсондар аралағының, сондай-ақ кильсон және борт немесе бойлық қалқалар аралығының арақашықтығы 2,5 м аспауы қажет.
      Кильсондар алдыңғы және артқы жағынан әрі қарай созылу қажет. Орташа және жақтаулық кильсондардың көлденең қимасының қарсыласу сәті, флорлар үшін талап етілетін қарсыласу сәтінен кем болмауы қажет.
      211. Бойлық жинақ жүйесі кезінде жалғасқан белдігі бар түптің қабырға қаттылығының көлденең қимасының қарсыласу сәті мынадан кем болмауы қажет, см³,
                         W = 10a₁d² (T + r),                 (160)
      ал инерция сәті – кемінде см⁴ кем болмауы
                              
      мұндағы а₁ — қабырға қаттылығы аралығының арақашықтығы, м;
       — белдікпен жалғаспаған қабырғаның көлденең қимасының ауданы, см²;
      d, Т, r – осы Қағиданың 197-тармағымен қарастырылған деректер.
      t – осы Қағиданың 197-тармағымен бекітілген түпкі қаптаманың қалыңдығы, см.
      212. Килеваты бар кемелерде, мидель-шпангоут ауданындаы борттан 0,1255 қашықтықтағы флорлар биіктігі оның диаметральды жазықтығының жартысынан кем болмауы қажет.
      213. Флордың килеваты бар кемелерде, қаңқалардың, борттан 0,055 қашықтықтан басталатын, борттық бос шпангоутпен жалғастыру үшін бортқа қалқымалы көтеруі болуы қажет.
      Жалғастырылғаннан бастап флор шетінің жоғарғы сызық бортына дейін борт бойынша өлшенген бұл көтерудің биіктігі, борттық бос шпангоут қырының үш биіктігінен кем болмауы қажет.
      Көрсетілген флорларды көтеру, қалыңдығы флор қалыңдығы сияқты болатын книц қолдану арқылы жүзеге асыру, сонымен бірге кництің еркін шетінде флор сияқты жолақ орнату немесе фланецті шегіндіру қажет.

§ 3. Екі түпті бөліктің түптік жинағы

      214. Флорлар аралығының арақашықтығы, м, шпация еселі болуы және мынадан аспауы қажет:
      жүктік люк шегіндегі құрғақ жүкті кемелер үшін – 1,8;
      жолаушылар және құйма кемелер үшін – 2,4;
      жүк люктері шегінен тыс құрғақ жүк тасуға арналған және басқа түрдегі кемелер үшін – 2 м.
      215. Дон аралық кеңістіктің биіктігін, м, кеме ұзындығынан кем болмайтындай қабылдау керек:     
      120 м дейін қоса – 0,8;
      120-дан жоғары - 0,9.
      Негізделген жағдайларда дон аралық биіктіктің кіші кеңістігін қабылдауға рұқсат етіледі, сонымен бірге оларды куәландыру, қызмет ету және жөндеу үшін бөліктерге кіру мүмкін болмағандықтан конструкцияны қажетті сенімділікпен қамтамасыз ету бойынша шаралар Кеме қатынасы тіркелімімен келісілу қажет.
      216. Екі есе түпті бөліктегі барлық кемелерде үздіксіз орташа және қажет болған жағдайда бүйір жақтық кильсондар орнатылу қажет.
      Кильсон арлығының, сондай-ақ кильсон және борт немесе бойлық аралық аралығының арақашықтығы 3 м жоғары болмауы қажет. Кильсондар алдыңғы және артқы жағынан әрі қарай созылуы мүмкін.
      217. Флордың ең аз табақша қалыңдығы осы Қағиданың 47-қосымшасының 5-тармағы 1), 2) тармақшасы талабына сәйкес келуі қажет.
      218. Жинақтың көлденең жүйесі кезінде, егер флорлар әрбір шпацияда орналаспаса, олардың аралығында бракетті флорлар орналасуы қажет.
      219. Бракетті флорлар, кильсонның және қаңқалардың бракетіне жалғасқан (бойлық аралықтарда), жоғарғы және төменгі үздіксіз белдемдерден тұруы қажет.
      220. Бракет жиектерінде белдем немесе жазылған фланцтар болуы;
      бракет қалыңдығы флорлар қалыңдығынан кем болмауы қажет.
      221. Бракетті флорлардың төменгі және жоғарғы белдем ұштарын ұзына бойы және сәйкес белдем қырының екі есе биіктігінен жоғары бракеттер жабу қажет (осы Қағиданың 50-қосымшасы).
      222. Екі жақтың тік енінің және қаңқаның бракет ені, дон аралық кеңістік биіктігінен 0,5 кем болмауы;
      кильсонның бракет ені дон аралық кеңістік биіктігінен 0,3 кем болмауы қажет.
      Кильсондарға кесуге арналған бракетті флорлардың белдемдерін қолдануға рұқсат етіледі. Мұндай жағдайда кильсондардың әрбір жағынан ені дон аралық кеңістік биіктігінен 0,3 кем емес бракеттер орнату қажет.
      223. Бракет арлығында, бракетті флордың жоғарғы және төменгі белдемдерін жалғастырушы және бракетті флор белдемінің арлығына тең бөлетін кергіш орнатуға рұқсат етіледі.
      Кергіштің көлденең қима ауданы бракетті флор белдемдерінің ең аз көлденең қима ауданынан кем болмайтындай болу қажет.
      224. Белдікпен жалғасқан бракетті флордың төменгі белдемінің көлденең қимасының қарсыласу сәті см³,
                            
      кем болмауы,
      белдікпен жалғасқан бракетті флордың жоғарғы белдемінің көлденең қимасының қарсыласу сәті см³,
                              
      кем болмауы, ал жүк кемелері үшін
                              
      кем болмауы қажет.
      Бұл формулаларда:
      К 0—мыналарға тең деп қабылданатын коэффициент:
      кергі болмаған жағдайда – 1;
      кергі болған жағдайда – 0,6;
      с1 — бракеттің ішкі шеттері арлығының едәуір қашықтығы,м;
      Н_с —қарастырылып жатқан қимадағы борт биіктігі,м;
      р_н — осы Қағиданың 50-тармағы 4) тармақшасына сәйкес анықталатын екінші түп төсенішіні жүк қысымы, кПа;
      а — осы Қағиданың 209-тармағында қарастырылған деректер;
      Т,r— осы Қағиданың 208-тармағымен қарастырылған деректер.
      225. Түп жинағының бойлық жүйесі кезіндегі белдікпен жалғасқан түптің бойлық қабырға қаттылығының көлденең қимасының қарсыласу сәті мынадан кем болмауы, см³,
                            
      ал инерция сәті-кемінде см⁴:
                            
      Белдікпен жалғасқан екінші түптің бойлық қабырға қаттылығының көлденең қимасының қарсыласу сәті кем болмауы қажет, см³
                             
      ал жүк тасуға арналған кемелер үшін, осыдан басқа,
                              
      кем болмауы қажет.
      Осы формулаларда
      К₀, Н_с, р_н, - Т, r — осы Қағиданың 224-тармағында қарастырылған деректер.
      а_1, ѓ - Т, r – осы Қағиданың 211-тармағында қарастырылған деректер.
      d, Т, r - Т, r – осы Қағиданың 207, 208-тармақтарында қарастырылған деректер.
      t - Т, r – осы Қағиданың 209-тармағында қарастырылған деректер.
      226. Түптің бойлық қабырға қаттылығы және екінші түп аралығында орнатылған кергіш қимасының ауданы, жалғанатын белдемдердің ең аз ауданынан кем болмауы қажет.
      227. Жүкті грейфермен тиеу және түсірумен тиелетін жүкті тасымалдауға арналған кемелердегі бракетті флорлардың жоғарғы белдемінің көлденең қимасының W1, см³, және жүк люгінің шегінде белдікпен жалғасқан екінші түптің бойлық қабырға қаттылығының W2, см³, қарсыласу сәті кем болмауы қажет
                                 W₁ = 91kac₁,                (169)
      мұндағы а, с₁ Т, r – осы Қағиданың 224-тармағында қарастырылған деректер;
                                 W₂ = 91kа₁d,                (170)
      мұндағы а₁, d – осы Қағиданың 225-тармағында қарастырылған деректер;
      k — мыналарға тең деп қабылданған коэффициент:
      жүк көтерімділігі 50 кН крандар үшін – 0,5;
      жүк көтерімділігі 100 және 160 кН крандар үшін – 1,0;
      жүк көтерімділігі 200 кН крандар үшін – 1.5.
      Осы Қағиданың 223-тармағына сәйкес кергіштерді орнату кезінде W₁ және W₂ мәндерін 30 %-ға кемітуге болады.
      228. Егер екі есе түп ішкі бортта аяқталса, ішкі борттың борт аралық кеңістігіндегі флор биіктігі екі есе түптің биіктігіне теңестіріледі.
      Флор белдігінің жазықтығында орналасқан фестонды немесе сүйелген книц көмегімен осы флордың екінші түп төсенішінен еркін белдікке қалқып өтуін қамтамасыз ету қажет.
      Фестонды кництің ені немесе текшенің және сүйелген кництің қосынды ені оларды ішкі бортқа жалғау жерінде флор аралығның қашықтығы 0,25 кем болмау қажет.
      Книц қалыңдығын екінші түптің қалыңдығына тең деп қабылдайды. Екінші түп төсенішімен жүкті грейфермен тиеу және түсіру шарты бойынша қалыңдатылғанмен салыстырғанда книц қалыңдығын 2 мм төмендетуге рұқсат етіледі.
      229. Сыртқы бортқа дейін жететін түптің және екінші түп жинағының бойлық жүйесі кезінде, флор аралығының учаскесіндегі әрбір шпангоут жазығында түптің және екінші түптің жақын жердегі бойлық белдеміне дейін жететін, қаңқа бракеттерін орналастыру қажет.
      Бракет қалыңдығы флор қалыңдығымен тең қабылданады.

§ 4. Борттық жинақ

      230. Борттық жинақ жүйесі алмасатын рамалық және бос шпангоутпен көлденең болуы қажет.
      Негізделген жағдайларда бір ізді көлденең немесе рамалық шпангоуттарды қолданумен борттық жинақтың бойлық жүйесін, сондай-ақ құрамдастырылған жүйені қолдануға рұқсат етіледі (борттың жоғарғы және төменгі аудандарында бойлық және орташа аудандарда көлденең).
      231. Рамалық шпангоуттар флор жазықтықтарында орнатылу қажет.
      Олардың арақашықтығы флорлар үшін регламенттелген мәннен аспау қажет.
      232. Екі есе түпсіз қималардағы рамалық шпангоут дуалдарының биіктігі флордың 0,65 биіктігінен кем болмауы;
      екі есе түпсіз бөліктерде рамалық шпангоуттың еркін белдігі флордың еркін белдігінің қима ауданынан 0,65 кем болмайтын көлденең қима ауданы болуы қажет.
      233. Белдікпен жалғасқан рамалық шпангоуттың көлденең қимасының қарсыласу сәті кем болмауы қажет
                            W = 10kH_cd,                      (171)
      мұндағы k — формула бойынша анықталған коэффициент:
      құйма кемелерінен басқа, барлық түрдегі кемелер үшін,
                               
      құйма кемелері үшін
                              
      Н_с —қарастырылып жатқан қимадағы борт биіктігі, м;
      d — рамалық шпангоут аралығының арақышықтығы,м.
      234. Белдікпен жалғасқан бос шпангоуттың көлденең қимасының қарсыласу сәті см³, кем болмауы қажет
                                W = 12kla,                   (174)
      мұндағы к — осы Қағиданың 233-тармағымен бекітілген коэффициент;
      l — түп және борттық стрингер аралығының (екінші түп төсенішімен), борттық стрингерлер аралығының немесе борттық стрингер және палуба аралығының борт бойынша өлшенген үлкен арақышықтығы, м;
       — шпация, м.
      235. Борттық жиынтықтың біртектілік көлденең жүйесі кезінде шпангоуттың жалғанған белдігі көлденең қима кедергісінен аз болмауы қажет, см³;
                                W = 14 kН_са,                 (175)
      мұндағы к — осы Қағиданың 233-тармағымен бекітілген коэффициент.
      236. Шпангоут ұштарында бимстер және қаңқалық кництер орнатылуы қажет.
      Бос шпангоуттың қаңқалық кницасы немесе борттық жинақтың бірізді көлденең жүйесінде қаңқалар домалақтап жабылуы;
      қаңқалық кництің биіктігі шпангоут оның қырының екі есесіне тең ұзындықта кницаны жабатындай болуы қажет.
      Егер бос түптік шпангоуттардың көлденең қимасының қарсыласу сәті бос шпангоуттарға арналған талаптардан кем болмаса, онда түптік шпангоуттарды жоғары қарай қаңқалық кницті орнатпай қаңқа және борт бойынша жалғастыруға рұқсат етеді.
      237. Екі түпті және бір бортты кемелерде рамалық және бос шпангоуттарды өлшемі осы Қағиданың 146-тармағы талабына сәйкес келетін книц көмегі арқылы екінші түпте аяқтау керек.
      Белдем дуалының жазықтығында орналасқан кницты, текше жазықтығында орналасқан қосымша қойылған немесе фестонды кницпен ауыстыруға рұқсат етіледі.
      Қосымша қойылған кництің және текшенің ені немесе фестонды кництің ені текшенің үш енінен кем болмауы қажет. Жазықтықта бұл кництерге екінші түп төсенішінде «қатты нүктелерді» жоятын қабырға қаттылығын немесе бракеттер орнату керек.
      238. Белдікпен жалғасқан бойлық қабырға қаттылығының көлденең қимасының қарсыласу сәті, см³, кем болмау қажет
                                   W = 6kd²,                 (176)
      мұндағы к және d осы Қағиданың 233-тармағына сәйкес қабылданады.
      239. 2 м асатын борт биіктігінде Н_с бір борттық стрингер орнату қажет; биіктігі 4 м және одан жоғары борттарда екеуден жоғары стрингерлер орнату қажет.
      Борт биіктігі 2 м асатын кемелерде, төменгі брус деңгейіндегі екі сүйелмелі борттық стрингер орнату ұсынылады. Егер кемеде сүйелген тілме қолданылса, борттық стрингерді орнату міндетті.
      Борттық стрингер өлшемі рамалық шпангоутке немесе бірізді көлденең жинақ жүйесі кезіндегі борттық шпангоуттарға арналған талаптар өлшемініен кем болмауы қажет.
      240. Борттың көлденең жинақ жүйесі кезінде эквивалентті брустың есепті жоғарғы белдік ауданын ұлғайту мақсатында ширстрек және «ус» аяқталатын ішкі борттың жоғарғы бөлігінде бос шпангоуттар үшін қолданылатын қырынан кесуге арналған бойлық қабырға қаттылығын орнатуға рұқсат етіледі.
      Қабырға қаптама және биіктік қалыңдығына тең, 10 жоғары қалыңдыққа тең тілімше қалыңдығынан орындалады. Қабырға ұшының және шпангоут аралығының арақашықтығы 30 мм аспауы қажет.
      Эквивалентті брусқа кесуге арналған бойлық қабырға қаттылығы қосылмайды, бірақ олардың жалғасқан белдіктері ғана ескеріледі.
      241. Ішкі борт қаптамасы егер ол екінші түп төсенішінде аяқталса, қосымша кильсон түрінде дон аралық жазықтықта жалғасы болу немесе түптік қаптамаға дейін жеткізілу қажет.
      Көлденең сияқты ішкі борттың бойлық жинақ жүйесі рұқсат етіледі. Рамалық және бос жинақтың өлшемі, мұздық нығайтуды ескермей сыртқы бортқа арналған талаптар өлшемінен кем болмау қажет.
      242. Екі бортты кемелерде сыртқы және ішкі борттардың бір деңгейде орналасатын стрингерінің орнына платформалар, ал рамалық жинақ белдемінің орнына - диафрагма орнатуға болады. Платформа және диафрагма қалыңдығы осы Қағиданың 158-тармақ талабына сәйкес тағайындалу қажет, ал балласт астындағы борт аралық кеңістікті қолдану кезінде – 197-тармағын ескеріп.
      Екі есе борттың барлық ауданнына кіруге рұқсат болу үшін, өлшемі осы Қағиданың 165-тармағында бекітілгенге сәйкес тағайындалатын лаздарға арналған тіліктер қарастырылу тиіс.
      Платформалар және диафрагмалар осы Қағиданың 157 және 167-тармақтарына сәйкес қабырға қаттылығымен нығайтылу қажет.
      Кеме қатынасы тіркелімнің келісіміміен оларды қосымша нығайту жағдайында диафрагмалардағы тіліктерді ұлғайтуға рұқсат етіледі.
      243. Сыртқы және ішкі борттардың рамалық жинақ белдемінің талап етілген қарсыласу сәті бір платформа болғанда -30% және екі платформа болған жағдайда 50% төмендетілуі мүмкін.
      Қарсыласу сәттерін ұқсас төмендетулер бір және екі кергіштер орнатқанда рұқсат етіледі. Сонымен бірге кергіштің ең аз қима ауданы F, см², кем болмауы қажет
                          F = 0,22dH²,                       (177)
      ал, кергінің қима ауданының ең аз инерция сәті I, см⁴, кем емес
                        I = 0,25 H²dl²,                      (178)
      мұндағы Н — борт биіктігі, м;
      d — рамалық шпация, м;
      l — кергіш аралығының ұзындығы, м.

§ 5. Палубалық жинақ

      244. Рамалық бимстерді әрбір рамалық шпангоуттың жазықтығында орналыстыру керек, сондай-ақ жүк люктерінің көлденең комингс жазықтықтарында, машиналы-бу қазандығы шахтасында және палубалық механизмге және құрылғыға нығайтылған орындарда.
      245. Белдікпен жалғасқан бимстың көлденең қимасының қарсыласу сәті, см³, кем болмауы қажет
      1) жүкті орналастыруға арналған, палу аумақтары үшін,
                             
      мұндағы k₀ - мыналарға тең коэффициент:
      егер жүкті тиеу және түсіру грейфермен қарастырылмағанда, бос бимстер үшін – 4;
      бос жартылай бимстер үшін – 5;
      рамалық бимстер үшін – 7;
      екі есесіз бортсыз кемелердегі рамалық жартылай бимстер үшін – 28;
      k₁ - мыналарға тең коэффициенттер:
      бос бимстер және жартылай бимстер үшін – 1;
      рамалық бимстер үшін осы Қағиданың 48-қосымшасына сәйкес, «кильсон» сөзін «карлингс» деп ауыстыру керек;
      k 2 - мыналарға тең коэффициент:
      бос бимстер және жартылай бимстер үшін – 1;
      рамалық бимстер үшін осы Қағиданың 49-қосымшасына сәйкес, «флор» сөзін «бимс» деп оқу керек;
      d - бос бимстер және жартылай бимстер үшін – шпация; рамалық бимстер және жартылай бимстер үшін – көршілес рамалық бимстер немесе жартылай бимстер аралығының арақашықтығы,м;
      В 1 - едәуір арақышқтық, м:
      рамалық бимстер үшін – борт аралығы немесе борт және бойлық қалқа аралығы (кергі фермамен), қалқалар аралығы (кергі фермалармен);
      бос бимстер үшін – карлингс арасында немесе карлингс және бойлық аралық арасында (бортпен). Рамалық бимстер үшін В1 мәні үш немесе төрт бойлық аралықтарда В/3 кем емес және бес және одан да жоғары бойлық аралықтарда (кергі фермамен) В/4 мәнінен кем қабылданбайды;
      р - формула бойынша анықталған, жүктің есепті қысымы, кПа,
                              p = 9,81 M/f,                  (180)
      мұндағы М - осы жүк тиейтін палуб аумағындағы қабылдай алатын жүк ең көп көлемі,т;
       - осы жүк тиелетін палуб аумағының ауданы, м².
      Корпуста борт және бойлық аралық арасында пиллерстер қатарын орнату кезінде және W мәні 20% төмендетілуі мүмкін.
      Пиллерс арасындағы арақашықтық флор аралығының екі еселенеген арақашықтығынан кем болмауы;
      Р қысымы осы Қағиданың 46-тармағына сәйкес анықталған жүк қысымынан кем болмауы қажет.
      Рамалық бимстер үшін W мәні, егер жүкті тиеу және түсіру грейфермен қарастырылса, осы тармақтың 5) тармақшасында анықталғаннан кем болмау қажет;
      2) жүк қималары ауданындағы құйма кемелердің палуба учаскесі үшін
                             
      мұндағы kо, k1, k2 – осы тармақтың 1) тармақшасыда бекітілген коэффициенттер;
      3) құймалардан басқа, палуба учаскелерінің жүк орналастыруға арналған барлық ашық кемелер үшін,
                              
      мұндағы kо — мыналарға тең, коэффициент:
      «О» және «М» сыныпты кемелердің бос бимстері үшін -5,5;
      «Р» және «Л» сыныпты кемелердің бос бимстері үшін – 3,7;
      «О» және «М» сыныпты кемелердің жартылай бос бимстері үшін – 7,5;
      «Р» және «Л» сыныпты кемелердің жартылай бос бимстері үшін – 5;
      «О» және «М» сыныпты кемелердің рамалық бимстері үшін – 11;
      «Р»және «Л» сыныпты кемердің рамалық бимстері үшін-7,2;
      «О» және «М» сыныпты кемелердің рамалық жартылай бимстері үшін – 42;
      «Р» және «Л» сыныпты кемелердің рамалық жартылай бимстері үшін – 28;
      мұндағы k₁, k₂, d, B₁ – осы тармақтың 1) тармақшасында қарастырылған деректер.
      Жүктеме пиллерстер, дуал қондырмалары, қоршаулар және т.б арқылы жоғары орналасқан палубтан берілетін палуба учаскелері үшін, осы Қағиданың 182-формуласы бойынша анықталған рамалық бимстің көлденең қимасының қарсыласу сәті т = (n+1) коэффициентініе көбейтілу қажет, мұндағы п — осы тармақтың 4) тармақшасы қоспағандағы жоғары орналасқан палубалар саны. Сонымен бірге В1 мәні бимсті ұстап тұратын, бойлық пиллерс қатары арасының немесе бойлық аралық арасының және бойлық аралық (борттық) аралығы арақашықтығының үлкені қабылдануы қажет;
      4) жолаушыларға және экипажды орналастыруға арналған палуба корпусының, қондырманың және рубканың жабық учаскелері үшін
                              
      мұндағы ко — мыналарға тең коэффициент:
      бос бимстер үшін — 1,85;
      жартылай бос бимстер үшін — 2,5;
      рамалық бимстер үшін — 3,6;
      екі есе бортсыз кемелердегі жартылай бимстердің рамалары үшін-14;
      k₁, k₂, d, B₁ – осы тармақтың 1) тармақшасында қарастырылған деректер.
      Жүк қоюға және жолаушылар кіруіне арналмаған жоғарғы палубалардың қондырма сы мен рубкалары үшін қарсыласудың ең аз сәті осы Қағиданың 183-формуласы бойынша есептеулермен салыстырғанда 30 % төмендетілуі мүмкін;
      5) егер грейферлармен жүкті тиеу және түсіру қарастырылғандағы, кеме-алаңдардың бос бимстері үшін
                              W = 115 kас₁,                  (184)
      мұндағы W —осы Қағиданың 224-тармағында қарастырылған деректер;
      k – осы Қағиданың 227-тармағында қарастырылған деректер.
      6) рамалық бимстердің өлшемдері L_n/B\ <0,7 болғанда, осы Қағиданың 250-тармағына сәйкес анықталатын карлингстер өлшемдеріне тең деп қабылдау керек.
      Мұндағы L_n - көлденең аралықтары мен көлбеу фермалар арасындағы арақашықтық.
      246. Рамалық бимс дуалының немесе рамалық жартылай бимстің биіктігі палубаның рамалық шпангоут дуалы биіктігінің 2/3 кем қабылдамау қажет.
      Көлденең қима ауданы палубаның рамалық шпангоуттың еркін белдігінің көлденең қима ауданынан 0,75 кем болмауы қажет.
      247. Белдікпен жалғасқан рамалық бимстің көлденең қимасыныңы инерция сәті,см⁴, мынадан кем болмауы қажет;
                              I = 3B₁W.                      (185)
      бос бимстің немесе жартылай бос бимстің инерция сәті см⁴, осы Қағиданың 159-формуласы бойынша анықталатын мәннен кем болмауы қажет, мұндағы:
      с - карлингс арасының немесе карлингс және бойлық аралық (бортпен) арасының едәуір арақашықтығы, м;
      t - палубалардың төсеніш қалыңдығы, см.
      248. Белдікпен жалғасқан бойлық палуба астындағы қабырға қаттылығының көлденең қимасының қарсыласу сәті, см³, кем болмауы қажет:
      1) жүкті тиеу және жүкті түсіру грейфермен қарастырылмайтын, жүкті орналастыруға арналған палубалар алаңдары үшін
                            W = a₁d² p,                      (186)
      мұндағы а₁ - қабырға қаттылығы аралығының арақашықтығы, м;
      d – рамалық бимстер аралығының арақашықтығы, м;
      р - осы Қағиданың 245-тармағы 1) тармақшасына қарастырылған деректер;
      2) егер жүкті тиеу және түсіру грейфермен қарастырылғандағы кеме – алаңдарының палубалары үшін
      W = 115kа₁d, (187)
      мұндағы а₁, d – осы тармақтың 1) тармақшасына сәйкес анықталады;
      к — осы Қағиданың 227-тармағында қарастырылған деректер.
      3) жүк танкілері ауданындағы құйма кемелердің палубаларының учаскелері үшін
                              W = 11,5а₁d²,                  (188)
      4) жүкті орналастыруға арналмаған, «О» және «М» класты құймадан басқа барлық түрдегі кемелердің, ашық палуба аумақтары үшін
      ортаңғы бөлігінде
                                   = 15a₁d²,                 (189)
      ұшындағы
                                W = 7,5a₁d²,                 (190)
      ортаңғы бөліктегі «Р» және «Л» сыныпты кемелер үшін
                                  W = 10a₁d²,                (191)
      ұшындағы
                                   W = 5a₁d²,                (192)
      5) жолаушыларды және экипажды орналастыруға арналған ортаңғы бөліктегі барлық түрдегі кемелер корпустарының жабық палубалары үшін
                                   W = 5a₁d²,                (193)
      ұшындағы
                                  W = 2,5a₁d²,               (194)
      6) жалпы иілгішке қатыспайтын, жолаушыларға және экипажды орналастыруға арналған қондырманың палуба учаскелері үшін,
                                   W = 2,5a₁d²,              (195)
      Жүктерді орналастыруға және жолаушылар кіруге арналмаған, қондырма және рубканың жоғарғы палубаларға арналған мәні W осы Қағиданың 195 формуласы бойынша есептелгенмен салыстырғанда 30% төмендетілуі мүмкін.
      249. Белдікпен жалғасқан бойлық палуба астындағы қабырғаның көлденең қима ауданының инерция сәті мыналардан кем болмауы қажет, см⁴,
                    i = 0,0127R_eH (f + 100a₁t)d²,            (196)
      мұндағы R_eH - материал ағымдылығының шегі, МПа;
      f - белдікпен жалғаспаған палуба астындағы қабырғаның көлденең қима ауданы, см²
      t - палубалық төсеніш қалыңдығы, см;
      а₁, d – осы Қағиданың 248-тармағында қарастырылған деректер.
      250. L_n/B\ > 0,7 кезіндегі карлингстер өлшемі, рамалық бимске талап етілетін өлшемнен кем болмауы;
      L_п/B₁ < 0,7 кезіндегі карлингстер қимасының көлденең қарсыласуы W, см³ аз болмауы қажет:
      1) жүкті орналастыруға арналған, палуба учаскелері үшін
                             
      k₁ – карлингсті қолдайтын бір рамалық бимс кезіндегі 1-ге тең коэффициент, үш және одан да жоғары бимстерде k₁ осы Қағиданың 51-қосымшасына анықталады;
      k₂ – осы Қағиданың 52-қосымшасына сәйкес анықталатын коэффицент;
      b - карлингспен тікелей қолданатын, палубалар ауданының орташа қалыңдығы, м;
      l_к - көлденең қалқалар аралығымен, көлденең пиллерс қатары немесе көлденең аралық және көлденең пиллерс қатары аралығымен өлшенген, арақашықтықтың үлкеніне тең қабылданатын, карлингс аралығының ұзындығы,м;
      р - осы Қағиданың 245-тармағы 1) тармақшасында қарастырылған деректер;
      L_п - көлденең аралық және көлбеу фермалар аралығының арақашықтығы, м.
      2) жүк бөліктері ауданындағы құйма кемелердің палуба аудандары, сондай-ақ палуба аумағындағы жүктерді орналастыруға арналмаған ашық барлық түрдегі кемелер үшін
                              
      3) жүктерді орналастыруға және жолаушылар кіруге арналмаған қондырма және рубкалардың палуба учаскелері үшін
                              
      251. Карлингстерді, әдетте, кильсонмен бір жазықтықта орнату қажет.
      252. Палубадағы тілік ені осы жердегі кеме енінің В 0,70 асып кетпеуі қажет.
      Арнайы іс-шараларды жүзеге асыратын кезде (көлденең жинақтың қаттылығын ұлғайту, жартылай қалқалармен екі есе бортты орнату, тілік ұзындықтарын азайту және с.с.) тілікті 0,855 ұлғайтуға рұқсат етіледі.
      253. Люктер енінің тілігі 0,705 жоғары болған кезде люктердің бойлық комингстері барлық трюм ұзындығы бойынша үздіксіз және комингстің екі есе биіктігінен кем болмайтын кницамен аяқталу қажет. Әрбір люктің ұзындығында орнатылған, бойлық комингстерді оның көлденең комингспен қалыпты жанасуы болмағанда ұзындығы екі есе комингс биіктігінен кем болмайтын кницамен аяқтау қажет.
      Әрбір люктің ұзындығында орнатылған, бойлық комингстерді люктің тілік нысаны бойынша көлденең комингстермен қалыпты жанастыру ұсынылады. Бойлық комингсті көлденеңмен қалыпты жанастыруды еркін белдікпен палубаның көлденең кница жазықтығында орнатумен орындауға рұқсат етіледі.
      254. Комингс дуалдары карлингс дуалдарымен бірге бір жазықтықта болу қажет.
      255. Үшкір тігістерді және тіліктерді өлшемдері осы Қағиданың 53 және 54-қосымшаларында көрсетілген аудандардағы кеменің ортаңғы бөлігінде орналасқан люктердің бұрыштарында орнатуға рұқсат етілмейді, мұндағы г - осы Қағиданың 161-тармағына сәйкес люк бұрышының домалақтау радиусы, Ь_о – люк ені.
      Шетінде орналасқан люктердің бұрышы ауданындағы өлшемдер Кеме қатынасы тіркелімінің келісімімен азайтылуы мүмкін.
      256. Рамалық бимстің жазықтығында комингс дуалдарында тік бракеттер орнатылу қажет.
      Палуба бойынша бракет ені, қайсысы кіші екеніне қарап, бірақ комингс текшесінің енінен кем болмайтындай рамалық бимс биіктігінен немесе комингс биіктігінің жартысынан кем болмауы;
      бракеттердің жоғарғы жиегі комингс текшесіне пісірілуі;
      бракеттердің бос жиегін нығайтушы ұзынша қиық немесе фланцтар комингс текшесіне жетпей «ус» аяқталуы, ал палубтарда «ус» аяқталуы немесе кеңіп және төсенішке пісірілуі мүмкін, сонымен бірге төсеніштің кері жағынан «қатты нүктелерді» жоятын қабырға қаттылығы және бракеттер орнатылуы қажет.
      257. Комингстің жоғарғы жиектері комингстердің табақшаларының тұрақтылығын жеткілікті қамтамасыз ететін, ұзынша қиықпен немесе қырмен күшейтілу қажет.
      Егер комингс дуалының биіктігінің оның қалыңдығына деген қатынасы 40 асса, онда комингстың дуалы сондай-ақ осы Қағиданың 157-тармағы 2) тармақшасына сәйкес көлденең қабырғамен нығайтылу қажет.
      258. Жүкке арналған люктердің комингстерінің табақшаларын рамалық бимстер жиегінің төменгі деңгейіне дейін жеткізу керек, ал комингстің төменгі жиегінде комингстің 8-12 қалыңдығын қабылдайтындай енімен майысқан фланец болуы керек.
      259. Есепті палубалардағы жалғыз тіліктер, борттан кеменің ортыңғы бөлігіндегі жүкке арналған люктердің тілігіне дейін орналасқан мүмкіндігінше кіші өлшемді болуы және жүкке арналған люктердің бұрышынан және машиналық үй-жай шахталарынан, сондай-ақ аралық қондырмасы ұштарынан едәуір алыс орналасуы қажет.
      Егер тілік ені (диаметр) палубалық табақшаның 20 қалыңдығынан немесе осы Қағиданың 10-қосымшасына сәйкес палубаның үздіксіз учаскесінің 0,55 енінен жоғары болса, онда тілік палубаның тілікпен беріктілік көрсеткіші кіші шамада, бірақ осындай тіліксіз палубалардан төмен болмайтындай нығайтылуы қажет.

§ 6. Өткізбейтін аралықтар

      260. Берік өткізбейтін көлденең аралықтардың санын және орналасуын кеменің сыныбы, түрі және міндетіне байланысты анықтайды.
      Осы Қағиданың 13-бөліміне сәйкес суға батпауды қамтамасыз ету, көлденең аралықтардың және жартылай аралықтардың санын және өткізбейтіні талап етілетін кемелерде, тиісті суға батпайтындық есебімен негізделу қажет.
      261. Барлық кемелерде форпиктік және ахтерпиктік көлденең өткізбейтін аралықтар болу қажет.
      Форпиковті аралықтардың алдыңғы жағанан перпендикулярынан артқы жағына корпус енінің жартысынан кем болмайтындай орналасу қажет. Ені 14 м жоғары кемелер үшін Кеме қатынасы тіркелімінің келісімі бойынша форпик ұзындығын кемітуге рұқсат етіледі.
      262. Итерумен кез келген ұшына тізбектелуге бейім, итеруші кемелер үшін екі пиктік көлденең аралықтар форпиковтіге ұсынылатын талаптарды қанағаттандару қажет.
      263. Өздігінен жүретін кемелердің, машиналық бөлімшені шектейтін, өткізбеуші көлденең аралықтардың болуы қажет.
      264. Барлық өткізбеуші көлденең аралықтар түптен су үсті бортының палубаларына қарай жүруі қажет.
      265. Форпик және ахтерпикті аралықтарда есіктерді және лаздарды орналастыруға рұқсат етілмейді.
      Егер берік көлденең өткізбеуші аралықтарға есіктер және лаздар орнатса, онда олар өткізбейтін және екі жағынан жабылатын, ал суға батпаушылық талап етілетін кемелерде – бұдан басқа басты палубадан жабылатын болу қажет.
      266. Өткізбейтін аралықтар арқылы өтетін барлық құбырлар, кабельдер, штуртросты және білікше өткізгіштер үшін қозғалғыш бөліктерді аралықтардың өткізбеуін қамтамасыз ететін тығыздаманы немесе басқа құрылымдарды қолдану арқылы көлденең стакандарға салынады.
      267. Құрғақ жүк тасуға арналған кемелерде өткізбейтін көлденең аралықтардың ең аз саны, форпиковті және ахтерпиковті қоса кеменің:
      1) 20 – 60 м - 3;
      2) 61 – 80 м - 4;
      3) 81 – 100 м — 5;
      4) 101 м жоғары ұзындығында — 6 болу қажет.
      268. Екі түпті және екі бортты кемелерде көлденең аралықтарды жүк трюмі шегінде орналастырмауға болады.
      Мұндай жағдайда борт арасындағы өткізбейтін жартылай қалқаларды (диафрагмалар) 15 шпациядан кейін кем болмайтындай болып орналдастырады.
      Жартылай қалқалардың қалыңдығы осы Қағиданың 245-тармаққа сәйкес анықталады, ал олардың жиынтығы 271, 272, 274, 275-тармақтарының талаптарына жауап береді.
      Әрбір екінші борт аралық жартылай аралықтарды өткізбейтін етіп орындауға рұқсат етіледі.
      269. Кеме-алаңдарында ең аз дегенде ДП бір қалқа және көлбеу фермалар немесе аралықтыраның арқашықтығы 2,5 м аспайтын пиллерстер қатары орнатылу қажет. Пиллерстер аралығының арқашықтығы екі еселенген флорлар арлығының арқашықтығынан аспауы қажет.
      Ұзындығы 50 м кем кемелерде Кеме қатынасы тіркелімінің келісімімен ДП-дағы бойлық аралықтың орнына көлбеу ферма орналасуы мүмкін.
      Осы Қағиданың 267-тармағында қарастырылған көлденең аралықтан басқа бұл кемелерде көлденең қиғаш орнаталған ферма бекітілуі қажет.
      Бойынша көлденең аралықтардан басқа бұл кемелерде көлденең көлбеу фермалар орналасуы қажет. Көлденең көлбеу фермалар аралығының немесе көлденең көлбеу фермалар мен аралықтар аралығының арақашықтығы биіктігі 2,5 м кемелер үшін 12 шпация, 2,5 м жоғары болса 18 шпациядан аспауы қажет.
      270. Өткізбейтін аралықтар жазық немесе кеңірдектелген болуы;
      өткізбейтін аралықтар қаптамасының ең аз қалыңдығы осы  Қағидаға 47-қосымшадағы суретте көрсетілгеннен кем болмауы қажет.
      271. Жазық аралықтар жиынтықпен нығайтылуы қажет.
      Кильсондар және карлингстер жазықтығында орналасқан көлденең аралықтардың тіреуі рамалық болуы қажет.
      Егер кильсондар және карлингстер бір тік жазықтықта орналаспаған жағдайда, жақын жердегі қайраңға жететін және осы Қағиданың 27-қосымшасындағы в) суретке сәйкес бос тіреулер арқылы өтетін, ал көлденең қабырғаларда – ұзындығы рамалық тіреудің 1,5 биіктігінен кем болмайтын кницамен аяқталатын және қабырға қаттылығына дейін жететін ішінара рамалық тіреулер орнатуға болады.
      Бойлық аралықтардың рамалық және бос тіреулерін рамалық және бос борттық шпангоуттың жазықтығына сәйкес орнату керек.
      Белдікпен жалғасқан тік рамалық тіреудің көлденең қимасының қарсыласу сәті, мұзсыз нығайтуларын және осы Қағиданың 38-қосымшасын ескермей талап етілген белдікпен жалғасқан рамалық борттық шпангоуттың көлденең қимасының қарсыласу сәтінен кем болмауы қажет.
      272. Борттық стрингерлер болған кезде олардың жазықтығындағы аралықтарда қайраң орнатылу қажет.
      Белдікпен жалғасқан қайраңның көлденең қимасының қарсыласу сәті, талап етілген борттық стрингердің көлденең қимасының қарсыласу сәтінен кем болмау қажет.
      273. Форпиковті қалқалардағы бос тіреулерді бір-бірінен 0,6 м жоғары емес қашықтықта орналастырылады.
      Басқа қалқаларда бом тіреулер аралығының арақашықтығы 0,75 м аспауы қажет.
      Палубаның және түптің бойлық жиынтық жүйесі кезінде көлденең қалқалардың бос тіреулері палубаның бойлық қабырға қаттылығы және түп жазықтығында орналастыру және оларға кницамен бекітілу қажет.
      274. Өткізбейтін аралықтар үшін белдікпен жалғасқан бос тік тіреудің көлденең қимасының қарсыласу сәті белдікпен жалғасқан бос шпангоуттың көлденең қимасының қарсыласу сәтіне талап етілгеннен кем болмауы қажет.
      275. Өткізбейтін аралықтардың көлденең қабырға қаттылығы аралығының арақашықтығы 550 мм тең деп қабылдау ұсынылады. Белдікпен жалғасқан бұл қабырғалардың көлденең қимасының қарсыласу сәті осы Қағиданың 176-формуласымен талап етілгеннен кем болмау қажет. Сонымен бірге d, м, мәнітік рамалық тіреу аралығының қашықтығына тең деп қабылдануы қажет.
      276. Бойлық аралықтар үшін белдікпен жалғасқан жоғары көлденең қабырғасының көлденең қимасының қарсыласу сәті палуба үшін осы Қағиданың 249-тармағына сәйкес талап етілгеннен кем болмауы қажет.
      277. Кеңірдектенген аралықтардың құрылымының мынадай нұсқауларын сақтай отырып орындайды:
      1) корпустың кеңірдектенген көлденең аралықтары бірыңғай өткізбейтін флорларға немесе тікелей түптік қаптамаға және екінші түп төсенішіне орнатылады.
      Көлденең аралықтардың тік гофрларының тік сызықтары кильсондардың аралықтарына жанасатын дуал жазықтығымен бірігуі қажет.
      Палубаның және түптің карлингстері, кильсондары, және бойлық қабырға қаттылығы гофрға кницаман бекітіледі;
      2) гофрмен тік орналасқан аралықтар борттық стрингерлер жазықтығында орнатылған қайраңдармен нығайтылу қажет.
      Гофрмен көлденең орналасқан аралықтар рамалық шпангоут немесе кильсон және карлингс жазықтығында орнатылған рамалық тіреулермен нығайтылу қажет;
      3) аралықтардың гофрлары осы Қағиданың 274 және 275-тармақтардың талабынан кем болмайтын қарсыласу сәті болуы қажет;
      4) гофрлардың көлденең қимасының қарсыласу сәті (осы Қағиданың 41-қосымшасы), см³ мынадай формулалар бойынша анықтауы қажет:
      трапеция тәрізді гофрлар үшін
                         W = th (a + b/3);                   (200)
      толқынды гофрлар үшін
                                  
      мұндағы
                     
      5) гофр өлшемдері мынадай өзара қатынас болатындай түрде таңдалуы қажет:
      трапеция тәрізді гофрлар үшін
                         
      толқынды гофрлар үшін
                                 R/t < 65.                   (204)

§ 7. Пиллерстер және фермалар

      278. Пиллерстің және көлбеудің көлденең қимасының ауданы м², мынадай формула бойынша анықталғаннан кем болмауы қажет
                           F = 98,lfm/(nR_eН),                (205)
      мұндағы f - пиллерспен қолданатын, қарастырылып жатқан аудандағы жүк люктерін қоса палубаның немесе платформаның ауданы, м²;
      n - мәніне байланысты осы Қағиданың 55-қосымшасына сәйкес анықталған коэффициент
                              
      мұндағы - мыналар тең деп қабылданатын коэффициент:
      құбыр қимасы үшін — 1;
      екі қырлы тең бүйірлі бұрыштардан құралған төртбұрышты қорап тәрізді және крест түріндегі қима үшін - 0,61;
      бір тең бүйірлі үшбұрыш түріндегі қырдың қимасы үшін – 0,44 деп қабылданатын коэффициент;
      _т - мыналарға тең коэффициент
                              
      l - пиллерс ұзындығы, м;
      R_еH - болат ағымдылығының шегі, МПа;
      m — жүк орналастыруға арналған құрғақ жүк тиеуге арналған палубаға тең коэффициент,
                                m = M/f,                     (208)
      мұндағы М - палубада мынадай ауданда орналасқан жүктің ең үлкен көлемі, т,
      жүк орналастыруға арналмаған палу учаскелері үшін,
                                 m = 0,5j,                   (209)
      мұндағы j - пиллерспен қолданатын палуба саны;
      құйма кемелердің жүк бөліктерінің палубалары үшін
                                 m = 1,0.                    (210)
      279. Пиллерстің немесе көлбеудің көлденең қимасының ең аз қарсыласу сәті, см⁴, мынадай формуламен есептелгеннен кем болмау қажет
                                 I = ²F²,                   (211)
      мұндағы - осы Қағиданың 252-тармағына сәйкес анықталған коэффициент;
      F - осы Қағиданың 278-тармағына сәйкес есептелген пиллерстің немесе көлбеудің көлденең қимасы.
      280. Әртүрлі қырдан құралған пиллерстер 1 м жоғары емес кейін орналасқан жалғастырушы төсемдерде орнатылу қажет.
      Жүк палубаларын және құйма кемелердің палубасын қолдайтын пиллерс ұштары түпкі және палубалық жиынтыққа төрт кницамен бекітілу қажет; басқа палубаларды қолдайтын книц ұштарын тек қана екі кницамен нығайтуға рұқсат етіледі.
      Книц биіктігі пиллерстің көлденең қималарының екі есе биіктігінен кем болмау қажет.
      281. Пиллерстерді флордың кильсонмен және карлингстің бимспен қиылысқан түйіндерінде орнату ұсынылады.
      Кильсондар және флорлар дуалдарындағы пиллерс астындағы тіліктерге рұқсат етілмейді. Пиллерсті кильсонның флормен қиылыспаған түйінінде орнатқан кезде оның астында түп бойынша осы жердегі екі жағынан да жақын жердегі байланысқа жететін негізгі рамалық жиынтықтың өлшеміндегі байланыстар орнату қажет. Ұқсас құрылымдар пиллерсті рамалық палубалық жиынтықпен жалғастыру кезінде де болу қажет.
      282. Пиллерс осінің өрнектелген жиынтығы жиынтықтың тік дуалдарымен сәйкес келуі;
      өрнектелген жиынтықта орнатылатын құбырлы пиллерстер көлденең кництерге тірелуі қажет.
      283. Қондырма және басты палуба бөлмелерінде пиллерс осьтерін біртіндеп тік орналастыру ұсынылады.
      284. Көлденең және бойлық көлбеу фермдердің конструкциялары (осы Қағиданың 17-қосымшасы) пиллерстерге және көлбеулерге қатысты флорлар және бимстерге немесе кильсондар және карлингстерге сәйкес жасалу қажет.
      285. Бойлық және көлденең көлбеу фермдердің белдігін құраушы бойлық және көлденең жиынтық (тиісті кильсондар, карлингстер және флорлар, бимстер) таңбалық қырдан болуы қажет.
      286. Көлбеу ұштары бойынша көлбеу қиылысының түйіндерінде книц немесе бракеттер орналасу қажет.
      Книц немесе бракет өлшемдері оларға қырдың екі есе биіктігіне тең көлбеу ұшын бекітетіндей қабылдайды. Книц қалыңдығы (бракет) сәйкес фермалар белдігінің дуал қалыңдығынан кем болмау қажет.
      287. Бірнеше бірдей қырдан құралған көлбеулерде сызбасы осы Қағиданың 16-қосымшасы а) және б) сәйкес келетін фермдер үшін үштен кем емес жалғастырушы төсемдер болу және сызбасы осы Қағиданың 16-қосымшасы в) сәйкес келетін фермалар үшін екеуден кем емес жалғастырушы төсемдер болуы қажет.
      288. Фермдер пиллерісін осы Қағиданың 279-283-тармақтар талабын сақтаумен дайындайды.

§ 8. Машиналық үй-жайдағы корпус жиынтығы

      289. Бірыңғай флорларды әрбір шпангоутта орналастыру керек.
      Рамалық шпангоут және бимс аралығының арақашықтығы үш шпациядан аспауы;
      шпация кеменің ортаңғы бөлігінен үлкен болмауы;
      түптік, борттық және палубалық байланыстар осы Қағиданың 206-259-тармақтарында бекітілген талаптарға жауап беруі және оның өлшемдері грейфермен жүкті тиеу және жүкті түсіруге қосымшаны ескермей кеменің ортаңғы бөлігіндегі тиісті байланысына талап етілетін өлшемнен кем болмауы;
      машинналық бөлімнің байланыстары машиналық бөлімшеге жанасатын бөлік байланыстарымен тиісті конструктивті байлауы болуы қажет.
      290. Флорлар және кильсондарды қайырылған ернектермен қолданылмайды.
      291. Машиналық бөлімшедегі флорлар дуалының қалыңдығы талап етілетін кеменің ортаңғы бөлігіндегі флорлар дуалының қалыңдығынан 1 мм–ге кем болмауы қажет.
      Құрғақ жүк тасуға арналған кемелер үшін ортаңғы бөлігіндегі флорлар дуалының қалыңдығын мұндай жағдайда грейфермен жүкті тиеу және жүкті түсіру шартынан оның ұлғаюын ескермей анықтайды.
      292. Кильсондар саны және оның орналасуы машиналық іргетас және көршілес бөліктердегі кильсондардың орналасуымен келісуі;
      басты қозғалтқыштардың іргетасындағы бойлық белдемдердің бірі кильсондармен бірігуі қажет.
      Кильсондарды басты қозғалтқыштардың бойлық іргетастық белдемдерімен біріктіру мүмкін болмаған жағдайда бойлық іргетастық белдем жазықтығында көлденең аралықтардың тік рамалық тіреулерімен байланған машиналық бөлімшенің ұзына бойына (аралықтан аралыққа дейін) қосымша кильсондар орнату қажет.
      Машиналық бөлімше кильсондарында флор өлшемінен кем емес өлшем болу қажет.

§ 9. Ұш жиынтығы

      293. Борттың ұшындағы жиынтық жүйесі көлденең болуы;
      жиынтық көлемдері кеменің ортаңғы бөлігіне талап етілетін өлшемдерден кем болмауы, сонымен бірге осы Қағиданың 294-296-тармақтар талабы сақталуы;
      белдемдер аралығының арақашықтығы кеменің ортаңғы корпусына арналған мәннен кем болмауы қажет.
      294. Алдыңғы жағының ұшының жиынтығы мынадай нұсқауларды сақтаумен орындайды:
      1) алдыңғы жағының ұшында флорлар, 550 мм кем болмайтын әрбір көлденең шпацияда орналасу қажет.
      Флорлар дуалының қалыңдығы кеменің ортаңғы бөлігіне талап етілетіннен 1 мм-ге жоғары болуы;
      жабдықталмаған жағаға қарай алдыңғы жағымен байланушы кеме форпигіндегі флорлар дуалының қалыңдығы кеменің ортаңғы бөлігіндегі Қағидамен талап етілгеннен 2 мм жоғары болуы қажет.
      Осы Қағиданың 308-тармағына сәйкес есептелген формуласы бойынша есептелген алдыңғы жағының ұшы шана тәрізді және қасық тәрізді нысандағы кемелер үшін белдікпен жалғасқан флорлардың көлденең қимасының қарсыласу сәті 1,5 есе ұлғайтылу қажет, сонымен бірге В₁ форпиковты аралықтарға жақын флор белдігінің деңгейінде анықталады. Сүйір тәрізді нысандағы кемелердің алдыңғы жағының ұшындағы флорлар биіктігі кеменің ортаңғы бөлігінің флорлар биіктігінен 80% кем болмау қажет;
      2) орташа кильсон – штевнямен, ал транц болған жағдайда – транцтың диаметралды рамалық тіреуімен жалғасқан болу қажет.
      Кильсон қырларының өлшемі флорлар өлшемінен кем болмау қажет;
      3) рамалық шпангоут аралығының арақашықтығы екі шпациядан аспау қажет.
      Рамалық және бос шпангоуттың көлденең қимасының қарсыласу сәті осы Қағиданың 171 және 174-формуласы талабымен салыстырғанда 25% ұлғайту қажет;
      4) борттық стрингерлерді осы Қағиданың 339-тармағына сәйкес орнатылады.
      Егер борттық стрингер форштевенде аяқталса, онда оны қалыңдығы стрингер қалыңдығына тең болатын брештукпен жалғастыру керек.
      Брештук ұзындығы бір шпациядан кем болмауы;
      брештуктің бос белдігінің өлшемі борттық стрингердің бос белдігі өлшеміне сәйкес келуі қажет.
      295. Ахтерпикте шпация 550 мм кем болмау қажет.
      «М», «О» және «Р» сыныпты кемелерде ахтерпиктегі флорларды әрбір шпангоутта орналастырады.
      Флорлар ескіш білік немесе дейдвудты құбыр үстіне флор дуалындағы бөлік диаметрінен кем емес биіктікке шығарылу қажет. Жоғарыда шпангоутқа олардың көлденең байланыстырушы тілік қимасын белдікпен пісіру қажет, оларды сондай-ақ ескіш білік немесе дейдвудты құбырға дейін жеткізуге болады, тілік қима қалыңдығы флорлар қалыңдығына тең болу қажет (осы Қағиданың 56-қосымшасы).
      Кильсондар артқы жағына қарай кильсондар және машиналық бөлімшенің тағандық белдемінің жалғасы сияқты созылу қажет. Рамалық шпангоут аралығының арақашықтығы екі шпациядан жоғары болмау қажет.
      Толық жиектелген алдыңғы жақты кемелерде қаптамаға қалыпты орналсқан бұрылма шпангоут орнатылады. Радиал шпангоут аралығының арақашықтығы кеменің ортаңғы бөлігі үшін қабылданған шпациядан жоғары болмау керек.
      Белдікпен жалғасқан рамалық және бос шпангоуттардың көлденең қимасының қарсыласу сәті осы Қағиданың 171 және 174-формулалардың талабымен салыстырғанда 15% ұлғайтылуы қажет.
      296. Итерілетін кемелердің ұштары, тіректен күштер бортқа және корпустың бойлық байланысына бірқалыпты таралатындай нығайтылады.
      Тірек жазықтығында кеме корпусымен мықты байланысқан және форпик (ахтерпик) аралықтарына дейін жеткізілген бойлық аралықтар және көлбеу фермалар орналастырады.
      Тірек аудандарында тұйық шпангоуттық рамалар орналастырады.

§ 10. Ескіш біліктің штевендері, килдері, кронштейндері

      297. Жүкке арналған ватерсызығынан төмен болат тілік қимадан жасалған форштевннің көлденең қимасының өлшемі,мм, мынадан кем болмауы қажет:
      «М», «О» сыныпты және барлық сыныптағы сүйреп-итеруші кемелер үшін
                   
      сүйреп-итерушіден басқа «Р» және «Л» сыныпты кемелер үшін,
                  
      мұндағы t — тілік қима қалыңдығы, мм; а тілік қиманың ені, мм.
      298. Жүкке арналған ватерсызығынан төмен болат шыбықтан жасалған форштевннің көлденең қимасының диаметрі төмендегіден кем болмау қажет:
      «М», «О» сыныпты және барлық сыныптағы сүйреп-итеруші кемелер үшін
                          d = 46 + 0,96L;                    (214)
сүйреп-итерушіден басқа «Р» және «Л» сыныпты кемелер үшін
                           d = 32 + 0,63L.                   (215)
      299. Жүкке арналған ватерсызығынан төмен бұрыштық тең бүйірлі болаттан жасалған форштевннің көлденең қимасының ауданы см², төмендегіден кем болмауы қажет:
      «М», «О» сыныпты және барлық сыныптағы сүйреп-итеруші кемелер үшін
                           F = 11 + 0,22L;                   (216)
      сүйреп-итерушіден басқа «Р» және «Л» сыныпты кемелер үшін
                           F = 7 + 0,22L.                    (217)
      300. Жүкке арналған ватерсызығының жоғарысында форштевеннің көлденең қимасының ауданын біртіндеп төмендетуге және осы Қағиданың 299-тармағы формуласы бойынша анықталған жоғарғы ұшында 70% тең деп қабылдауға болады.
      Егер форштевень жекелеген бөліктерден тұрса, онда олардың жапсары жүкке арналған ватер сызығы ауданында тұрмау қажет.
      Форштевеннің жоғарғы ұшы жүкке арналған ватер сызығының үстінде орналасқан жақын жердегі палубаға немесе платформаға дейін жеткізілу қажет.
      Форштевеннің төменгі ұшы форпик аралығынан 2-3 шпациядан кем емес алдыңғы жағына қарай қашықтықта тұрған қимаға дейін жеткізілу қажет.
      301. Майысқан форштевендер (осы Қағиданың 57-қосымшасы) үшін қалыңдығы 25% болат табақшаларды, қалыңдығы одан жоғары кеменің алдыңғы жағының ұшындағы сыртқы қаптамаға қолдануға рұқсат етіледі.
      302. Орналасуы борттық стрингерлер және алдыңғы жағының ұшындағы басқа да жиынтықтың орналасуымен келісілетін, оған қаптамалар жанасатын форштевендер брештуктармен нығайтылу қажет. Брештуктың қалыңдығы сыртқы қаптаманың іргелес табақтарының қалыңдығынан аз болуы қажет.
      Брештуктарды шпангоутқа дейін жеткізу ұсынылады.
      303. Табақша майысқан форштевендердің брештуктары сыртқы қаптаманың форштевеннің 5 қалыңдығынан кем емес форштевенмен жапсарланып жалғасуы жабу қажет (осы Қағиданың 57-қосымшасы).
      304. Көлденең қиманың өлшемі, мм қырлы болаттан жасалған ахтершевеннің старнпостасы мыналардан кем болмау қажет:
      «М» сыныпты кемелер үшін
                
      «О» сыныпты кемелер үшін
                
      «Р» және «Л» сыныпты кемелер үшін
                
      мұндағы , t — ахтершевеннің старнпостасының көлденең қимасының ені мен қалыңдығы, мм.
      305. Алмадан төмен рудерпостың және старнпостың көлденең қимасының қалыңдығын осы Қағиданың 218–220-формулаларымен есептеленмен салыстырғанда екі есе ұлғайту қажет.
      Осы формуламен анықталған мәндермен салыстырғанда жоғарғы бөліктегі рудерпостың және старнпостың көлденең қимасының енінің мәндерін 15% ұлғайтуға болады.
      306. Старнпост алмасының дуалының қалыңдығы (бұрғыланған күйде) осы Қағиданың 218-220-формулалары бойынша анықталғаннан 60% кем болмау қажет.
      307. Старнпост және рудерпост аралығының аумағындағы ұлтан мүмкіндігінше қысқа және осы Қағиданың 218 – 220-формулалары бойынша есептелген  және t өлшемді қима ауданынан 25% жоғары көлденең қима учаскесі болуы қажет.
      Қаптамамен сенімді бекіту үшін ахтершевеннің ұлтаны старнпостан алдыңғы жағына қарай алмадан төмен старнпостың көлденең қимасының енінен 10 еседен кем емес созылыңқы болуы қажет. Ахтершевень ұлтанының төменгі бөлігі 1/10 тең рудерпост бағытындағы қалқымалы көтеруі болу қажет.
      Көлденең жиынтықты бекіту үшін ахтершевень рамасының жоғарғы бөлігінде 1-2 қабырға қарастырылу қажет (көтерілу).
      308. Егер кемеде қырлы киль орналасса оның көлденең қимасының өлшемдері мына формула бойынша есептелгеннен кем болмауы қажет:
                   h = 100 + L; b = 12 + 0,4L,               (221)
      мұндағы h, b - қырлы килдің биіктігі мен ені, мм.
      309. Еспелі біліктің кронштейндері бір табанды немесе екі табанды болуы мүмкін; табандар біреуі басқасына қатысты 80 — 100 бұрышпен орналасады, табанның осьтік сызықтары еспелі білік осімен қиылысады.
      Екі табанды кронштейндердің өлшемдері төмендегі есептелген формуладан кем болмау қажет:
                             
      мұндағы t_л, t_c - табандардың және күпшектердің тиісті қалыңдығы, мм;
      d — еспелі біліктің диаметрі, мм;
      F_л -  табанның көлденең қимасының ауданы, см²;
      t_с - — күпшек ұзындығы, мм.
      25 м дейінгі ұзындықтағы кемелердегі екі табанды кронштейндердің күпшегінің дуалының қалыңдығын 0,25d дейін төмендетуге болады.
      Кронштейндер табаны корпус жиынтығына және дәнекердегі сыртқы қаптамаға бекітілу қажет. Кронштейн табандарын бекіту аудандарындағы сыртқы қаптама табақшасының қалыңдығы осы Қағиданың 47-қосымшасына сәйкес анықталатын артқы жағының ұшындағы қаптама қалыңдығымен салыстырғанда 25% ұлғайтылу қажет.

§ 11. Жарылған мұзда жүзу үшін корпусты күшейту

      310. Ұсақтап жарылған мұзда ауық-ауық жүзетін барлық сыныптағы кемелер, талабы осы Қағиданың 312-326-тармақтарында бекітілуі болу қажет.
      Бұл талаптар осы Қағидаға 58-қосымшасында көрсетілген ұсақтап жарылған мұздың қалыңдығына бағытталған.
     311. Ауыр мұз шарттарында жүзуге арналған кемелер, осы Қағидаға 58-қосымшасында көрсетілгеннен басқа Кеме қатынасы тіркелімімен келісілген және түрі, міндеті кеменің жүзу шарты ескеріліп жобаланған қосымша корпус нығайтулары болу қажет.
      312. Кеменің ұзына бойына, жоғарғы шегі жүкке арналған ватерсызығынан - 0,5 м, ал төменгі шегі кеменің мүмкінді дифференті ескерілген бос төменгі ватерсызығынан - 0,5 м өтетін сыртқы қаптаманың мұздық белдігін орнату қажет.
      Егер кеменің алдыңғы жағының бөлігінде бос ватерсызығы және сыртқы қаптаманың түпкі табақшалары аралығының биіктігі бойынша арақашықтығы 0,5 м кем болса, алдыңғы жағының бөлігіндегі жүкке арналған ватерсызығынан төмен барлық сыртқы қаптаманың қалыңдығы цилиндрлік ендіруге дейін, бірақ ұзындығынан кем емес, кеме еніне тең мұздық белдік қалыңдығы сияқты болу қажет.
      313. Мұздық белдіктің табақшалар қалыңдығы t_n, мм осы Қағиданың 59-қосымшасында көрсетілгеннен кем болмау қажет, мм.
      314. Шпация өлшемдері мынадан үлкен болмауы қажет:
      1) кеменің алдыңғы бөлігіндегі цилиндрлік ендірудің үшінші шпангоутына дейін, ал ұзындығы 0,3Z кем цилиндрлік ендіруі бар шпангоутқа дейінгі толық жүкке және ДП кеменің ватерсызығына қатысты аралықтың бұрышы 7^о> бірақ кеменің ені – 400 мм тең кеменің ұзындығынан кем емес;
      2) кеменің қалған ұзындығында – 550 мм.
      315. Шпацияны мұзсыз нығайтылған кемелерге арналған сияқты көлденең қимасының қарсыласу сәті осы Қағиданың 318-тармағын қанағаттандыратын борттық шпангоуттар аралығын орнату шартында тағайындауға рұқсат етіледі.
      316. Белдікпен жалғасқан рамалық борттық шпангоуттардың көлденең қимасының қарсыласу сәті W, см³ мынадай анықталған формуладан кем болмауы қажет:
      1) осы Қағиданың 314-тармағы 1) тармақшасына сәйкес кеменің алдыңғы бөлігінде
                        
      2) ахтерпика ауданында
                        
      3) кеменің қалған ұзындығында
                        
      мұндағы d — рамалық борттық шпангоут аралығының арақашықтығы,м;
      Н_с — кеменің тиісті ауданындағы борт биіктігі, м.
      317. Белдікпен жалғасқан негізгі бос борттық шпангоуттардың көлденең қимасының қарсыласу сәті W, см³, мынадай формуламен анықталғаннан кем болмауы қажет:
      1) осы Қағиданың 314-тармағы 1) тармақшасына сәйкес кеменің алдыңғы бөлігі
                         
      2) ахтерпика ауданында
                         
      3) кеменің қалған ұзындығында
                          
      мұндағы  — шпация (негізгі бос борттық шпангоуттардың аралығының арақашықтығы), м;
      l — кеменің тиісті ауданындағы борт бойынша өлшенген түп және борттық стрингер аралығының, борттық стрингер немесе борттық стрингер және палуба аралығының ең үлкен арақашықтығы, м.
      318. Белдікпен жалғасқан борттық шпангоут аралығының көлденең қимасының қарсыласу сәті белдікпен жалғасқан негізгі бос шпангоуттардың көлденең қимасының қарсыласу сәтінен 75% кем болмауы қажет.
      319. Мұздық белдік ауданындағы кеменің барлық ұзындығы бойынша борттық стрингерлер болу қажет, сонымен бірге олардың біреуін жүкке арналған ватерсызығынан төмен орнату қажет.
      Азын-аулақ биіктік кезінде бір стрингерлі айнымалы ватерсызығының орнатылуы мүмкін.
      320. Борттық шпангоуттардың төменгі бөлігі қаңқаларды жабу қажет.
      Оларды жақын жердегі түптің жиынтық байланысына немесе екінші түп төсеміне бекіту ұсынылады.
      Аралық шпангоуттың жоғарғы ұшы палубаға, платформаға немесе борттық стрингерге дейін жеткізілу қажет, бірақ мұздық белдіктің жоғарғы жиегінен төмен болмау қажет.
      321. Толық қоршалған кемелерде форпик және ахтерпик ұшындағы шпангоуттарды қаптамаға қалыпты орнатады.
      322. Форпик және ахтерпик аралықтарында, сондай-ақ машиналық бөлімшеді шектеуші аралықтарда бос тік тіреуге қарағанда ені әрбір борт аралықтарының жоғары қарсыласу сәтімен 25% көлденең қабырға қаттылығы орнатылады.
      Осы қабырға жеткізілетін аралықтар тіреуді күшейту қажет.
      323. Форштевннің көлденең қимасының ауданын осы Қағиданың 297 – 301-тармақтардың талабымен салыстырғанда 50% ұлғайтылады.
      Кеме сыныбы «М» және «О», ал ұсақ жарылған мұздың қалыңдығы 20 см азырақ «Р» және «Л» сыныпты кемелерге осы Қағидаға сәйкес келетін тармағы талабын басшылыққа ала отырып, сонымен бірге кемелер үшін, ұсақ жарылған мұздың қалыңдығы 20 см және одан жоғарыда жүзуге рұқсат етіледі.
      Форштевнге жанасатын сыртқы қаптама табақшаларының жиегі мұз әрекетінен қорғалу қажет.
      324. Ахтершевннің көлденең қимасының ауданы осы Қағиданың 304-307-тармақтары талабымен салыстырғанда 15% ұлғайту қажет.
      Кеме сыныбы «М» және «О», ал ұсақ жарылған мұздың қалыңдығы 20 см азырақ «Р» және «Л» сыныпты кемелерге осы Қағиданың сәйкес келетін тармағы талабын басшылыққа ала отырып, сонымен бірге кемелер үшін, ұсақ жарылған мұздың қалыңдығы 20 см және одан жоғарыда жүзуге рұқсат етіледі.
      325. Бұранда және меңгерік мұз әрекетінен қорғалу қажет (крейсерлік артқы жағы, мұзға қарсы төбешіктер және с.с.).
      326. Жарылған мұзда жүзу үшін корпусты күшейту ауданындағы жиынтықты үздіксіз тігіспен дәнекерлеу қажет.

§ 12. Басты палубаның қондырмалары және кемерлері

      327. Қондырманың көлденең жиынтығы негізгі корпустың бір жазықтығында орналастыру қажет.
      «М» және «О» сыныпты кемелердің қондырмаларының борттық шпангоуттарының белдікпен жалғасқан көлденең қимасының қарсыласу сәтінің мәні 9 см³ кем болмауы қажет.
      328. Бактың және юттың сыртқы қаптамасының қалыңдығы «М» сыныпты кемелер үшін 3,5 мм кем болмауы, ал «О» сыныпты кемелер үшін 3 мм кем болмауы қажет.
      329. Қондырмалардың бойлық дуалдары қондырманың шеткі аралықтарына қондырма биіктігіне тең және палубамен бір қалыпты жанасатын ұзындығына жалғасуы қажет.
      Алдыңғы жағына қарай үш шпациядан кем емес ұзына бойындағы қондырманың әрбір ұштық аралығынан, сондай-ақ қондырманың қаптамасының төменгі белдігінің негізгі бөлігі және оның қондырма биіктігінің жартысына тең ұзындықта қондырма ішіне созылатын бөлігіндегі кеме корпусының ширстегі «М» сыныпты кемелер үшін 40%, «О» сыныпты кемелер үшін - 25% және «Р» және «Л» сыныпты кемелер үшін - 10 % қалыңдатылу қажет.
      Ширстрек сияқты сол ұзындықта жоғарғы палубаның палубалық стрингері, «М» және «О» сыныпты кемелер үшін 20% және «Р» и «Л» сыныпты - 10% қалыңдатылу қажет.
      Егер бак және юттың ұзындығы 0,25Z төмен болса, онда қалыңдатпауға болады.
      330. Басты палубаның кемерімен бірге арнайы нығайтулар қарастырылу қажет.
      Палуба карлингстері бірқалыпты байлану қажет. Ширстрек кемермен біргекемердің екі жағынан үш шпациядан кем емес 35% қалыңдатылу қажет.
      Егер кемер еңіс болса, онда ұзындығы екі биіктіктен кем болмау қажет.
      Бірінің үстіне біреуі өтетін басты және көтеріңкі палубалардағы, аумақ ұзындығын корпустың жалпы беріктілігін қамтамасыз ету шартынан, ал ұзындығы 50 м–ге дейін кемелер үшін осы Қағиданың 340-341-тармақтарында анықталғанға сәйкес осы аумақтағы палуба төсенішінің және борт қаптамасының қима учаскесін есепке қосып осы Қағиданың 61-63-тармақтар талабына сәйкес келтірілген шарттан таңдау керек.
      Осы палубалардың төсенішінің қимасының ауданын олардың арасында бойлық тік бракет орнату арқылы ұлғайту қажет болса, соңғысының ұзындығы олардың екі есе биіктігінен кем болмау қажет, ал қалыңдығы – осы аудандағы аралықтарға талап етілгеннен кем болмау қажет.
      Бракет ұштары осы Қағиданың 140-тармағы талабына сәйкес бекітілу қажет.
      Бракеттер қабырға қаттылығымен нығайтылу қажет.
      Егер қондырманың бойлық дуалының жазықтығы борт жазықтығымен біріктірілмесе, онда олар осы дуал жазықтығына қойылған карлингстерге сүйену қажет.

§ 13. Фальшборт

      331. Фальшбортты орнату ауданын, оның ұзындығын, биіктігін және с.с. осы Қағиданың 54-тарау талаптарына сәйкес тағайындалады.
      332. Фальшборт табақшасының қалыңдығын кеменің ортаңғы бөлігіндегі талап етілетін борт қаптамасының қалыңдығынан 2 мм төмен қабылдауға болады, бірақ 2 мм кем емес.
      333. Кеменің ортаңғы бөлігіндегі фальшбортконструкциясы, жалпы корпус иіліміне қатыспау қажет.
      334. Фальшборт арақашықтығы үш шпациядан аспайтын тіреулермен нығайтылу қажет.
      335. Борттық клюз және трапқа қарай өтетін жол аудандарында нығайтушы тіреулер орнатылу қажет, ал фальшборт табақшаларының қалыңдығы басқа табақшалармен салыстырғанда 1 мм ұлғайтылу қажет.

§ 14. Цистерналар

      336. Мұнайы бар және ағынды сулардың отын және май цистерналары қосымша және іштей орындалады.
      337. Цистерналар, олардағы құралдар түп және бортқа қаптамасына қақтығыспайтындай конструкциялануы қажет.
      Ішінен орнатылған цистернаның түптен бастап оның ең төменгі түптің қаптамасына дейінгі арақашықтық 800 мм кем болмау қажет, ал цистернаның борттық дуалынан борттық қаптамаға дейін қарау және жөндеуге рұқсатты қамтамасыз етілетіндей етіп қабылдау керек. Мұндай рұқсатты қосымша цистерналарға барлық жағынан қамтамасыз ету қажет.
      Ұзындығы 50 м кем емес кемелер үшін Кеме қатынасының келісімімен қоршаған ортаны ластаудан қорғауды қамтамасыз ететін басқа да шешімдер қабылдануы мүмкін.
      338. Ішінен орнатылған цистерналардың және табақша конструкциялардың дуалының қалыңдығын осы Қағиданың 47-қосымшасының 4-тармағы 1) тармақшасы және 5-тармағы 2) тармақшасына сәйкес қабылдау қажет.
      Рамалық және бос байланыстардың қарсыласу сәтін аралықтардың сәйкес байланыстарының үйлесі бойынша қабылданады.

7. Кемелердің жекелеген түрлеріне қосымша талаптар § 1. Ұзындығы 50 м төмен кемелер

      339. Ұзындықтары 50 м, барлық сыныпты кемелер үшін 314-тарамақтың талаптары сақталмайтын болса, осы Қағиданың 4-бөліміне сәйкес жалпы беріктілік есебін орындау қажет.
      Бұл жағдайда майысу сәтін М_тв кеме бойынша деректерді қолдану негізінде анықтауға рұқсат етіледі – тік тұлға, сондай архитектуралы-конструктивті үлгісі бар және қаралатын кеме, жақын ырғақты, кеменің ұзындығы бойынша үйлесімді орналасқан машиналық бөлмелер және су ығыстыру немесе миделдегі майысу сәтіндегі тармақта есептеу негізіндегі алгебриялық жиынтықтар сәті салмақ жүктемесінен әртүрлі жүктеме тармағы және әлсіз қолдау.
      Сонымен қатар кез келген жағдайда майысу сәтінің абсолютті шамасы аз қабылдануы қажет, кН м,
                         М_{тв min} = а_твD                      (229),
      мұндағы а_тв = 1,1 – өздігінен жүретін кемелер үшін;
      а_тв= 0,74 – өздігінен жүрмейтін кемелер үшін;
      D - толық жүкпен кеменің су ығыстыруы, кН.
      Осындай тәсілмен алынған кеме ұзындығы бойынша миделден ± 0,25L қашықтықтағы және сызықты заң бойынша нөлге дейін азаю, мәні тұрақты учаскеде қабылдануы қажет.
      5 және 6 бөлім талабын орындау кезінде осы Қағиданың 4-тарауда белгіленген талап етілетін жергілікті беріктілік есебін орындамауға болады.
      340. Ұзындығы 50 м және кем кемелер үшін палубалық немесе түпкі белдіктің бойлық байланысының көлденең қимасының ауданының қосынды мәні (кіші мәні қабылданады) см², мынадан кем болмауы қажет:
                         
      мұндағы D — толық жүкпен кеменің су ығыстыруы, т;
      k₁ – 60-қосымша бойынша анықталатын  коэффициент;
      k₂ - өздігінен жүретін кемелер үшін 1,0/Z; өздігінен жүрмейтін кемелер үшін 0,67/Z коэффициент;
       - — палубалық байланысқа тең, жергілікті жүкті тасымалдамайтын 0,65; түп және палубалық белдік байланысына тең жергілікті жүкті тасымалдайтын 0,75 коэффициент;
       - тең қолданатын және мидел есепті қимасынан таралатын х/L бір шама қорғаудан бағынышты, коэффициент:
      
      х – мидел есепті қимасының қаралатын қоршауы, м.
      Формула жақшасында тұрған осы Қағиданың 230 мәндер жинағы 0,125 жоғары қабылданбайды.
      Егер акваториялық толқыннан қорғанбаған құрғақ жүктер үшін кранмен бір қабатта немесе кранмен бір бағытта жүк операциясын жүргізу рұқсат етіледі, сонымен қатар бойлық байланысты палубалық және түпкі белдіктердің көлденең қимасы алаңының жиынтық мәні, коэффициент мәнін k₂ 20 % жоғарылату кезінде осы Қағиданың 230-формуласы бойынша анықталудан аз болмауы қажет.
      Коэффициент k₁ мәні бұл жағдайда кеме сыныбы үшін акватория кіретін сәйкес келетін бассейн разрядына қабылдануы қажет.
      Осы Қағиданың 230-формуласында жақша ішінде тұрған мәнінің мағынасы бұл жағдайда 0,15 көп қабылданбайды.
      341. Осы Қағиданың 22-тармағы және 23-тармағы 5) тармақшасы талабына сәйкес анықталатын әртүрлі бағытта екі кранмен бір қабатта жүк операцияларын жүргізу кезінде корпус беріктілігі тура беріктілік есебімен майысу сәті мәнінде орындалатын және тыныш суда күшті қиюы кезінде расталуы қажет.
      342. Палубалық белдіктің көлденең қимасының қосынды ауданына мыналар қосылу қажет:
      1) жиынтықтың бойлық жүйесі кезіндегі палуба төсеніші қимасының 65% ауданы.
      2) ені 0,25 шпация төсеніш аумағының толық ауданы көлденең жиынтық жүйесі кезінде әрбір жақтан әрбір бойлық байланыс;
      3) көлденең жиынтық жүйесі кезінде қалған төсеніш ауданының 10%;
      4) үздіксіз бойлық қабырға қаттылығы;
      5) үздіксіз бойлық комингстер және оларды нығайтушы үздіксіз бойлық қабырға қаттылығы;
      6) карлингстер;
      7) ширстректің жоғарғы аумағы палубаның үстіне биіктетілетін, сондай-ақ ширстректің палубадан төмен биіктігінің аумағы борт жиынтығының көлденең жүйесі кезінде 0,5 шпация және 0,25 шпация бойлық;
      8) жоғарғы палуба бетіндегі бойлық аралық учаскесі және көлденең жүйе жиынтығы кезінде шпация биіктігі 0,5 ішкі борттар және бойлық кезіндегі бойлық қабырға арасындағы арақашықтық 0,25.
      343. Түптік белдіктің көлденең қимасының қосынды ауданына мыналар қосылу қажет:
      1) жиынтықтың бойлық жүйесі кезінде түптік қаптаманың және екінші түп төсенішінің 65% ауданы;
      2) көлденең жиынтық жүйесі кезіндегі әрбір бойлық байланыстардың әрбір жағынан ені 0,25 шпация түптік қаптама және екінші түп төсеніші аумақтарының толық қима ауданы;
      3) көлденең жиынтық жүйесі кезіндегі басқа аудандардың 10%;
      4) екінші түп төсенішінің үздіксіз бойлық қабырға қаттылығы;
      5) түптің үздіксіз бойлық қабырға қаттылығы және нығайтушы және үздіксіз бойлық қабырғаларымен кильсондар;
      6) домалақтанған бөліктегі қаңқалық табақша;
      7) бойлық аралықтардың, сыртқы және ішкі борттардың екінші түп төсеніші немесе флорлардан 0,25 шпацияға жоғары деңгейдегі төменгі бөлігі.
      344. Палубалық және түпкі белдіктің көлденең қимасының қосынды ауданына кіретін бойлық байланыстар қарастырылып жатқан қиманың барлық орналасуы бойынша, ұзындығы және корпуспен жалғасуы осы Қағиданың 59-тармағы талабына шарттарына сай болуы қажет.

§ 2. Құрғақ жүк тиеуге арналған және құйма кемелер

      345. Стандартты көп жүк тасуға арналған кемелерде, палуба төсенішінде немесе екінші түпте контейнерлердің бұрыштық фитингілерінде ұяшық қарастырылу қажет және тиісті нығайтулар орындалу қажет.
      346. Көліктік мұнай құятын кемелердің жүк танкілері ауданында екінші түбі және екінші борты (осы Қағиданың 452 - 467, 498 - 503-тармақтары) болу қажет немесе жүк танкілері салмалы болуы қажет.
      Кеме қатынасы тіркелімінің келісімімен қоршаған ортаны ластанудан қорғаудың басқа да шешімдері қабылдануы мүмкін.
      347. Осы Қағиданың 347-349-тармақтарының талаптары салынған сыйымдылықтары және кіріктірілген қабықтары бар кемелерге таралмайды.
      Ұзындығы 80 м құйма кемелер жүк танкілері ауданында ДП–ға бір бойлық аралығы болу қажет, ал ұзындығы 80 м және одан жағары кемелер - екі бойлық аралықтан кем болмау қажет. Екі бортты кемелерде ДП–ға бір бойлық аралық орнату жеткілікті.
      Жүк танкілерінің үстінде кеңейтуші шахтаның болмауын температура жағдайына байланысты және бос палубалық көлемнің болуы есебімен негіздеу керек.
      348. Қатынасы В/Н > 3,5 кемелерде бойлық аралықтарға қосымша бройлық фермалар және пиллерстер орнатылу қажет. Бойлық аралықтар және бойлық фермалар аралығының немесе бойлық фермалар және және борт аралығының арақашықтығы 2,05 м аспау қажет.
      349. Құйма кемелерде арақашықтығы мыналардан кем емес көлденең аралықтар орнатылу қажет:
      борт биіктігі #<2,5 м кемелер үшін 24 шпация;
      борт биіктігі Н > 2,5 м кемелер үшін 36 шпация.
      Өздігінен жүрмейтін құйма кемелерде бойлық аралықтар арасында көлденең фермалар немесе пиллерстер немесе өткізуші көлденең аралықтар орнатылу қажет.
      Көлденең аралықтар немесе аралықтар аралығының арақашықтығы борт биіктігі Н < 2,5 м кемелер үшін 12 шпациядан, ал борт биіктігі Н > 2,5 м кемелер үшін 18 шпациядан аспау қажет.

§ 3. Су ығыстырушы жолаушы кемелері

      350. Корпус құрылымы су ығыстырушы жолаушылар кемесінің мынадай түрлеріне арналады:
      1) жалпы иілуге қатыспайтын, жеңіл қондырмаларымен бір палубалы кемелер;
      2) Эквивалентті брус құрамына кіретін, берік басты палубамен және бірінші қабат қондырмасының берік палубасымен көп палубалы кемелер;
      3) жалпы иілуге қатысатын немесе қатыспайтын, екі түппен немесе онсыз және қондырмасыз ашық кемелер.
      351. Егер қондырма (рубка) корпустың жалпы иілуіне қатысатын болса, оның жоғарғы берік палубасының берік байланысын және ұштары бойынша жалпы аумақтардың олардың бойлық дуалдарының едәуір қатысты кедергілердің әрекеті жерлеріндегі қондырманы корпуспен жалғау беріктілігін қамтамасыз ету қажет.
      Егер жоғарыда көрсетілген талаптар орындалмаса корпустың жалпы иіліміне қондырманың (рубканың) қатысу деңгейін төмендетуші және қондырмада және ол тірелетін палубада жоғары кернеу концентрациясына кедергі келтіретін конструктивті шаралар қолдану қажет.
      352. Корпус бортына түйіспейтін ұзындығы оның алты биіктігінен жоғары қондырманың (рубканың) бойлық аралықтары 1/3 кем емес қондырма биіктігін құрайтын радиус бойынша көлденең ұштық дуалдармен бірқалыпты жалғасу қажет.
      Ұзындығы кіші қондырмалар (рубкалар) үшін көрсетілген дөңгелектеу радиусы пропорционалды кішірейтілуі мүмкін. Бұл талаптарды бойлық дуалдары қондырмадан төмен орналасқан бойлық дуалдармен бірікпеген қондырмаларда (рубкалар) қанағаттандыру қажет.
      353. Эквивалентті брусты қосатын бойлық дуалдардағы және қондырма аралықтардағы (рубкаларда) тіліктердің орналасуы және құрылымы әркеттегі стандарттардың нұсқаулықтарына сәйкес болу қажет.
      354. Жоғарғы берік стрингердің қалыңдығы және оның артынан жүруші төменгі жолаушы кемесінің палубасы осы Қағиданың 47-қосымшасы 2-тармағы 1) тармақшасында көрсетілгеннен кем болмау қажет.
      Жолаушылар кемесінің ортаңғы бөлігіндегі палуба төсенішінің қалыңдығы осы Қағидаға 47-қосымшаның 2-тармағы 3) тармақшасында көрсетіленнен кем болмау қажет.
      355. Қондырма (рубка) дуалдарының қалыңдығы 47-қосымшаның 5-тармақ 6) тармақша көрсетілгеннен, ал корпустың жалпы майысуында қатысатын қондырма (рубка) осы Қағидаға 47-қосымшаның 5-тармағы 7) тармақшасында көрсетілгеннен кем болмау қажет.

§ 4. Сүйрегіштер және итергіштер 

      356. Сүйрегіштердің және итергіштердің ортаңғы бөлігіндегі және артқы жағының ұшындағы сыртқы қаптаманың қалыңдығы, мм мынадан кем болмауы қажет:
                           t = (L + 100)/30 + t,           (231)
      cонымен бірге күштілігі 330 кВт және одан төмен кемелер үшін At = 0;
      күштілігі 330кВт жоғары кемелер үшін
      мұндағы Р_е - сүйрегіш және итергіштің күштілігі, кВт.
      Барлық сыныптағы шлюзді және рейдтік сүйреуіштер, шлюзді және рейдтік итергіштер үшін, сондай-ақ «М»және «О» сыныпты кемелер үшін ортаңғы бөліктегі сыртқы қаптаманың қалыңдығы осы Қағиданың 231-формуламен анықталғаннан 2 мм ұлғайтылу қажет.
      Барлық жағдайларда сыртқы қаптаманың қалыңдығы осы Қағиданың 47-қосымшасының регламенттелгеннен кем болмау қажет.
      357. Ширстректің және қаңқалық белдіктің қалыңдығын корпустың осы қимасындағы сыртқы қаптама қалыңдығына тең, бірақ осы Қағиданың 47-қосымшасы 1-тармағы 3) және 4) тармақшаларында көрсетілген кем болмайтындай қабылдайды.
      358. Сүйрегіштердің және итергіштердің сыртқы қаптамасының алдыңғы жағының ұшының қалыңдығы осы Қағидаға 330 және 331-тармағына сәйкес анықталған ортаңғы бөлік қалыңдығынан кем болмау қажет, бірақ 47-қосымшада көрсетілген алдыңғы жағының ұшындағы қаптама қалыңдығынан кем болмау қажет.
      359. Ортаңғы бөліктегі палубалық стрингердің қалыңдығы борттық қаптама қалыңдығынан кем болмауы;
      палубалық стрингердің ені 500 мм кем болмауы қажет.
      360. Сүйрегіш және итергіштердің ортаңғы бөлігіндегі және ұшындағы палубалық төсеніштің қалыңдығы,мм, кем болмау қажет:
      ашық учаскелер үшін
                          t = (220 + L)/60 + t;             (232)
      қондырмамен жабылған учаскелер үшін
                          t = (180 + L)/60 + t,             (233)
      мұндағы t осы Қағиданың 356-тармағына сәйкес қабылданады.
      Шлюздік, рейдтік сүйрегіштер мен итергіштер үшін артқы жағының ұшындағы палуба төсенішінің қалыңдығы ортаңғы бөліктегі сыртқы қаптаманың талап етілген қалыңдығынан кем болмау қажет.
      361. Аралықтар табақшасының қалыңдығы осы Қағиданың 47-қосымшасына сәйкес көрсетілген мәннен және 1 мм ұлғайтқаннан кем болмау қажет.
      362. Итергіштердің транцтік алдыңғы жағының аралықтарындағы табақшалар және тірек табақшаларының қалыңдығы алдыңғы жағының ұшындағы палуба төсенішінің қалыңдығынан кем болмау қажет.
      363. Итергіштер корпусының алдыңғы жағының ұштарын тіректен күштер борқа және корпустың бойлық байланыстарына бірқалыпты таралуын қамтамасыз ететіндей нығайтылады.
      Тірек жазықтығында кеме корпусына мықты орнатылған және форпик аралықтарына дейін жеткізілген бойлық аралықтар немесе көлбеу фермалар орнатылу қажет.
      Тірек аудандарында жабық шпангоуттық рамалар орнатылу қажет (флорлар, борттық рамалық шпангоуттар және бимстер).

§ 5. Мұзжарғыштар

      364. Осы бөлімнің талаптары D^1/4P^1/3 < 230 шарттарды қанағаттандыратын және басты өлшемдердің қатынасы және мынадай шектегі корпус жиегінің сипаттамасы бар мұзжарғыштарға арналған:
                        
      мұндағы D —конструтивті ватерсызығы бойынша отырғызу кезіндегі кеменің су ығыстыруы, кН;
      Р — еспелі біліктегі қосынды күш, кВт;
      L — конструктивті ватерсызығы бойынша кеме ұзындығы, м;
      В — конструктивті ватерсызығы бойынша мидель-шпангоуттағы кеменің ені, м;
      Т — конструктивті ватерсызығы бойынша кеменің отыруы, м;
       — форштевн сызығына қатысты аралықтың және конструктивті ватерсызығы деңгейіндегі негізгі жазықтықтың бұрышы, бұрыш;
       — конструктивті ватерсызығына қатысты аралықтың және қимадағы диаметралды жазықтықтың алдыңғы жақты перпендикулярдан 0,15Z қашықтықтағы бұрыш, бұрыш;
       - тік және теоретикалық шпангоутқа қатысты аралықтың бұрышы алдыңғы жақты перпендикулярдан конструктивті ватерсызығының 0,15Z деңгейіндегі бұрыш, бұрыш;
      _м – тік және мидель-шпангоутқа қатысты аралықтың бұрышы құрылыс ватерсызығы деңгейіндегі, бұрыш.
      365. Осы бөлімде кеме корпусының учаскелерінде мынадай анықтамалар қабылданған:
      1) алдыңғы жағының ауданы – алдыңғы жақты перпендикулярдан ұзындығы 0,3Z корпус учаскесі;
      2) орташа аудан – алдыңғы және артқы жақтарының аудандар аралығында орналасқан ұзындығы 0,5Z корпус учаскесі;
      3) артқы жағының ауданы – артқы жақты перпендикулярдан ұзындығы 0,2Z корпус учаскесі.
      366. Мұзжарғыш кемелердің корпустары үшін сыртқы қаптамадан басқасына маркасы D және Е төмен емес кеме жасаушы болатты қолданады, сыртқы қаптама үшін - Е маркасынан төмен емес.
      367. Беріктілік және орнықтылық есептері кернеуді рұқсат ететін, конструтивті рәсімдеулер және мұзжарғыш корпусы элементтерінің өлшемдері, егерде осы бөлімде арнай нұсқаулықтар болмаса, осы Қағиданың 3 - 6 және 8 бөлімі талаптарын қанағаттандыру қажет.
      368. Корпустық конструтивті жергілікті беріктілік есебінде кернеуді жіберетін мұздық жүктемені материал ағымдылығының R_eH.0,95 шегіне тең деп қабылдайды.
      369. Мұздық жүктемені сынайтын түптің және борттың бойлық байланысы үшін жалпы және жергілікті иілімде кернеуді қосындылау жүргізілмейді.
      370. Алдыңғы жағының ауданындағы мұздық белдік қаптамасына мұз қысымының есебі МПа мынадай формула бойынша анықталады.
                           р_н = 1,4 + 0,004D^1/4Р^1/3,         (234)
      371. Мұздық белдік қаптамасына мұз қысымының есебін МПа, мынаған тең дер қабылдау керек:
      орташа ауданда
                               р_с = 0,60р_н;                  (235)
      артқы жағының ауданында
                               р_к = 0,75р_н.                  (236)
      мұндағы р_н – осы Қағиданың 370-тармағында қарастырылған деректер.
      372. Мұздық белдіктен тыс түптік қаптамаға мұз қысымының есебі МПа, мынадай формула бойынша анықталады:
                              р_д = р_нD^1/4Р^1/3 / 400,         (237)
      мұндағы р_н – осы Қағиданың 370-тармағында қарастырылған деректер.
      D, Р – осы Қағиданың 364-тармағында қарастырылған деректер.
      Қысым р_д, р_с.мәнінен жоғары болмауы тиіс.
      373. Кеменің мұздық жамылғыға соққысы кезінде мұздық белдікте алдыңғы жағының ауданында әрекетететін борттық жиынтықта әрекет ететін мұздық жүктеменің интенсивті есебі кН/м, мына формуламен анықталады:
                             
      мұндағы к — а және в бұрыштарына қатысты кесте бойынша қабылданатын 61-қосымшада өлшеусіз коэффициент,
      v — мұзбен соққы кезіндегі м/с, таза суда vo мұзжарғыштың 60% жылдамдығына тең қабылданатын мұзжарғыштың есепті жылдамдығы.
      D – осы Қағиданың 364-тармағы, р_н- осы Қағиданың 370-тармағы.
      374. Борттық жиынтыққа кН/м, мұздық жүктеменің есепті интенсивтілігін q_c төмендегідей қабылдау керек:
      орташа ауданда – мына биіктіктен кем емес
                                 q_c = 0,6q_н;                 (239)
                                
      артқы жағының ауданында
                                q_к = 0,75q_н.                 (241)
      q_н – осы Қағиданың 373-тармағына сәйкес.
      Интенсивтілік q_K қандай жағадайда да қабылданған мәннен q_c кем болмау қажет.
      375. Бойлық қабырға қаттылығына және мұздық белдіктен тыс түптің бос шпангоутарына мұздық жүктеменің интенсивтілік есебі, кН/м:
                                  q_д = 10р_дL.                (242)
      Интенсивтілік q_u осы Қағиданың 239-фомуласы бойынша анықталған мәннен q_c, жоғары болмауы тиіс.
      376. Алдыңғы жағының ауданында шпацияны 300 мм жоғары емес қабылдайды. Оны аралық борттық шпангоут орнату арқылы 600 мм дейін ұлғайтуға рұқсат етіледі.
      377. Орташа және артқы жағының аудандарда мұзжарғыштың шпациясы 500 мм аспау қажет. Шпацияны аралық борттық шпангоут орнату арқылы 650 мм-ге дейін ұлғайтуға рұқсат етіледі.
      378. Мұзжарғыштың корпусының ұзына бойына сыртқы қаптаманың мұздық белдігі орнатылуы қажет.
      379. Мұздық белдіктің жоғарғы шегі кеменің едәуір отыруына сәйкес 0,6 м кем емес ватерсызығынан асуы қажет, ал мұздық белдіктің төменгі шегі 0,02 Z ватерсызық кемесі басылу қажет, балластсыз отын және қодың жүктемесінің сәйкес жағдайы 10% бірақ ватер сызығының астындағы бос кемеден 08 м кем емес.
      380. Алдыңғы жағының ауданында – алдыңғы жақты перпендикулярдан 0,2Z кем емес ұзындықта және артқы жағының ауданында – алдыңғы жақты перпендикулярдан 0,15Z ұзындықта мұздық белдіктің төменгі жиегі диаметралды жазықтыққа дейін жеткізілу қажет.
      381. Мұздық белдік қаптамасының табақшаларының қалыңдығын мынадай формуламен есептелгеннен төмен емес қабылдайды,мм:
                              
      мұндағы s —жиынтық белдемдері арасының арақашықтығы,м;
      р — кеменің ұзындығы бойынша табақшаның орналасуына байланысты осы Қағиданың 234 – 242-формулалары бойынша анықталған мұз қысымының есебі, МПа;
      R_eH - сыртқы қаптаманың материал ағымдылығының шегі, МПа.
      382. Мұздық белдіктен тыс сыртқы қаптаманың табақшаларының қалыңдығын осы Қағиданың 231-формуласы бойынша анықтау керек, мұндағы Р_е еспелі білктегі Р қосынды күшке тең деп қабылдау қажет, кВт.
      383. Мұздық белдіктен биіктік бойынша сыртқы қаптама қалыңдығының табақшаларының кішіреюі, қалыңдығы бойынша көршілес табақшалар жұқа жалғастырушы табақшалардан 30% ажыратылу үшін біртіндеп болуы қажет.
      384. Палуба төсенішінің табақшаларының қалыңдығы осы Қағиданың 356-тармағының талабын ескеріп 232 және 233 формулаларына сәйкес анықталады.
      385. Алдыңғы жағының ауданында борттың рамалық шпангуот аралығының арақашықтығын 1,2 м жоғары емес, ал кеменің қалған ұзындығында – 2,0 м жоғары емес қабылдау керек.
      Алдыңғы жағының ауданындағы мұздық белдік шегіндегі рамалық шпангоут дуалдарының ең аз қалыңдығы- 10 мм, кеменің қалған ұзындығында - 8 мм.
      386. Конструктивті ватерсызығы деңгейіндегі мұзжарғыштың ұзына бойына (немесе онан төмен 0,25 м жоғары емес) борттық стрингер немесе платформа орнату керек.
      387. Мұздық белдік шегінде борттық стрингерлер (стрингер және палуба немесе платформамен, стрингермен және түппен) аралығының арақашықтығын 1,2 м жоғары емес қабылдайды. Мұздық белдік ауданындағы сыртқы қаптамаға жанасатын көрсетілген стрингерлер және платформа табақшаларының қалыңдығы, осы ауданда орнатылған рамалық шпангоут дуалдарының қалыңдығынан кем болмау қажет.
      388. Бос шпангоуттардың борттық стрингермен қиылысатын жерінде кница орнатады.
      389. Борттың бос шпангоуттар стрингерге (платформаға), палубалық төсенішке, кильсон немесе түптің қаңқалық табақшасына сүйенген көпаралық белдемдер сияқты есептеледі. Борттың бос шпангоуттары есептелетін шоғырланған жүктемені, мынадай формула бойынша анықтау керек, кН,
                       Q = qs,                               (244)
      мұндағы q — осы Қағиданың 365-тармағына сәйкес мұздық белдіктің тиісті ауданындағы мұздық жүктеменің интенсивтілік есебі, кН/м;
      s — бос аралықтың немесе бос және рамалық шпангоут аралығының арақашықтығы, м.
      Күштің қосымша нүктесін Q мұздық белдіктің шпангоут арасының ең ұзын ортасында қабылдау керек.
      Аралық шпангоуттарды s ретінде қою кезінде осы Қағиданың 244 формуласында аралық және бос шпангоут аралығының арақашықтығын қабылдау керек. Аралық шпангоуттарды бос шпангоут сияқты есептейді.
      Бірқалыпты борттық жиынтықтың көлденең жүйесі кезінде борттық шпангоуттарды рамалық шпангоутпен борттық жиынтықтың құрылымы кезіндегі бос шпангоуттар сияқты есептейді. Сонымен бірге бірқалыпты жүйе кезінде борттық стрингерлер жүктемені таратып беруші болып табылатынын ескеріп және сондықтан да шпангоуттарға тіреу болып табылмайды.
      390. Борттық стрингерлер және рамалық шпангоуттар есебін борттық жабу құрамында орындау керек, сонымен бірге кеменің ортаңғы ауданы үшін мұздық жүктеменің қосымша зонасындағы бойлығын борттық жабудың барлық ұзындығы бойынша қабылдайды.
      Алдыңғы және артқы жағының аудандарындағы мұздық жүктеменің қосымша ұзындығын мынадай формула бойынша есептейді, м.
                      l = 0,01 q/p,                          (245)
      мұндағы қысым есебі р және мұздық жүктеменің интенсивтілігінің q мәндерін осы Қағиданың 370 — 375-тармағына сәйкес анықтайды.
      391. Мұздық белдік деңгейіндегі бос және рамалық шпангоут дуалдары кеменің барлық ұзындығының сыртқы қаптамасына бірыңғай екі жақты тігіспен дәнекерлеу керек.
      392. Ұштарда орналасқан шпангоуттар осы Қағиданың 328-тармағы талаптарын орындау қажет.
      393. Бірыңғай флорларды кеменің алдыңғы және артқы жағының аудандарындағы барлық ұзындықтарында әрбір шпангоутта орнату керек.
      Кеменің ортаңғы ауданындағы бірыңғай флорлар аралығының арақашықтығы 2,0 м аспау қажет.
      394. Бірыңғай флорлар және кильсондардың есебін бірқалыпты таралған мұз қысымымен жүктелген 0,3р_д, тең, түптік жабу құрамында орындау керек мұндағы р_д осы Қағиданың 237-формула бойынша анықталады.
      395. Түптің бос шпангоуттарын ұзындығы клиьсондар аралығының немесе кильсон және борт немесе бойлық аралықтар аралығының едәуір қашықтығына тең белдем ұшына қысылған бір аралықты сияқты есептеу керек. Түптің бос шпангоуттарын есептейтін шоғырланған жүктемені Q, кН, аралықтың ортасында қосылған деп есептеп және мынадай формуламен анықтау керек,
                         Q = q_дs,                            (246)
      мұндағы q_R —осы Қағиданың 242-формуламен есептелетін, мұздық жүктеменің интенсивтілік есебі, кН/м,
      s — түптің бос шпангоут аралығының немесе түптік бос шпангоут және флор аралығыныңарақашықтығы, м.
      Бойлық қабырға қаттылығын олардың аралығының ұзындығы бірыңғай флорлар аралығының арақашықтығына, ал s мәні қабырға аралығының арақашықтығына тең болған кезде есептеу керек.
      396. Көлденең қалақалар жазық болу қажет және олардың конструкциясы осы Қағиданың 361, 362, 3797– 400-тармақтары жауап беру қажет.
      397. Борт қаптамасына және түпке жанасатын аралықтар матасының қалыңдығы рамалық шпангоут дуалдарының және сәйкесінше флордың қалыңдығынан кем болмау қажет.
      398. Көлденең аралықтарда борттық жиынтыққа жанасатын көлденең қабырға қаттылығы орнатылу қажет.
      әрбір борттан ДП–ға дейін бұл қабырғалардың ұзындығы аралықтар енінен 10% кем болмауы;
      осы қабырға жеткізілетін жақын жердегі аралықтардың тіреуі рамалық болуы;
      қабырға қыры осы Қағиданың 275-тармақ талаптарын қанағаттандыру, ал қабырға ұштарын «ус» қиып тастау қажет. Бұдан басқа мынадай шарттар орындалу қажет:
      1) қабырғалар аралығының арақашықтығы мынадай формула бойынша анықталғаннан кем болмауы керек,м
                              
      мұндағы t — бортқа жанасатын аумақтағы аралықтар табақшаларының қалыңдығы, мм;
      R_еН – аралықтар материалының ағымдылық шегі, МПа;
      2) белдікпен аралықтар қаптамасына жалғасқан, ені қабырға арлығы ұзындығының 1/6 тең қабырғаның инерция сәті см⁴, мынадай формуладан кем болмауы керек
                              i = 191psal²,                  (248)
      мұндағы р - кеменің тиісті ауданы үшін, мұздық белдік қаптамасына мұз қысымының есебі, МПа;
      s - бос аралықтың және бос және рамалық шпангоутаралығының арақышықтығы;
      l - қабырға аралығының ұзындығы, м.
      3) көлденең қабырға қаттылғына дейін жеткізілетін белдікпен қаптамаға жалғасқан аралықтардың рамалық тіреуінің инерция сәті см⁴, мынадай форсуламен анықталғаннан кем болмауы керек
                               

      мұндағы l₁ - тірек аралығының ұзындығы,
      l - қабырға аралығының ұзындығы, м;
      i - белдікпен қаптамаға жалғасқан қабырғаның инерция сәті, см⁴.
      399. Мұздық белдік деңгейіндегі көлденең аралықтарда орнатылған көлденең қабырғалар және шельфтер аралықтар табақшаларына бірыңғай екі жақты тігіспен дәнекерлеу қажет.
      400. Көлденең аралықтардың беріктілігі тесікті палубаға дейін толтырушы мұздық жүктемені және судың гидростатикалық қысымын қабылдау кезіне сәйкес орнықтылық және иілу есептерімен тексерілу қажет.
      401. Форштевннің үстінде диаметралды жазықтықта ұзындығы форштевн ұзындығынан кем емес бойлық аралықтар орнату ұсынылады.
      Бұл аралықтардың табақшаларының қалыңдығы форпиктік аралықтардың қалыңдығынан кем емес қабылданады.
      402. Мұзжарғыштың форштевні және ахтершевні қапталған немесе құйма болаттан жасалу қажет.
      Форштевнді қалыңдығы кіші шама бойынша форштевнге жанасатын мұздық белдік табақшаларының қалыңдығынан екі есе жоғары болат табақшалардан жасауға рұқсат етіледі.
      403. Форштевннің мұз соққысынан оған сыртқы қаптама табақшаларының жиегінің жанасуынан сақтайтын шпунты немесе қандай да бір басқа құрылымы болу қажет.
      404. Форштевн кеменің түбіндегі жоғарғы палубадан жердегі осы көлденең аралықтардың көтергіші орнына дейін жақын диаметралды жазықтықта алдыңғы жақты көтергіштің барлық ұзына бойына орналасады.
      405. Форштевень осы Қағиданың 401-тармағына сәйкес белгіленген оған сыртқы қаптамамен және бойлық аралықпен жанасатын бірыңғай дәнекер тігіспен жалғасу қажет.
      406. Мұздық белдік ауданында фоштевень, аралығының қашықтығы биіктігі бойынша 0,5 м аспайтын брештуктармен нығайтылу қажет. Сонымен бірге дуалдардың биіктігі және қалыңдығы және брештук белдігінің өлшемдері, форпикте орнатылған рамалық шпангоут сияқты қабылданады. Брештуктерді шпангоуттарға жеткізу керек.
      407. Мұздық белдік деңгейінде форштевннің көлденең қимасының ауданы мынадай фомуламен анықталғаннан кем болмау қажет, см²
                             F = 2L.                         (250)
      Мұздық белдіктен жоғары қарай жою шаралары бойынша форштевннің көлденең қимасының ауданы осы Қағиданың 250-формуласы бойынша есептелген F, мәні 70% төмендеуі мүмкін.
      408. Ахтершевннің көлденең қимасының ауданын осы Қағиданың 218-формула бойынша есептелген мәндермен салыстырғанда 1,5 — 2 есе ұлғайту керек.
      Сонымен бірге осы Қағиданың 307-тармағы талаптары ескерілу қажет.
      409. Мұзжарғыштың артқы жағының ұшында артқы жүріспен қозғалу кезінде жарылған мұздардан бұранда және меңгерікті қорғауды қарастыру ұсынылады.

§ 6. Техникалық флот кемелері

       410. Егер осы Қағиданың 411-414-тармақтарында басқа нұсқаулықтар келтірілмесе, техникалық флот кемелерінің корпус байланыстарының өлшемдері осы Қағиданың 13-тармағы талабына сәйкес келуі қажет.
      411. Жалпы және жергілікті беріктілік, корпустың қаттылығы және дірілінің есебі техникалық флот кемелерін пайдаланудағы шарттардың ерекшелігін және арнайы мехнизмдердің, құрылғылардың және жабдықтардың жұмысының ерекшелігі ескеріліп жүргізілуі қажет.
      412. Асауыш және негізгі корпус жиынтығының рамакөтергіш мұнарасының орналасу ауданы күшейтілу қажет. Рамакөтергіш мұнараның тіреуін палубада аяқтауға болады. Олардың астында пиллерстер, рамалық тіреулер және басқа да бірдей конструкциялар қарастырылу қажет. Асауыш мұнаралардың тіреулері түпке дейін жалғасу керек және бойлық және көлденең жиынтықпен нық жалғасу керек немесе көлденең аралықтар орнатылуы қажет.
      Асауыш мұнараның өту жеріндегі палуба төсеніштері және рамакөтергіш мұнара тіреуінің асты 25% қалыңдатылу қажет.
      413. Соратын түтікшелер жалғасатын аудандағы Борттық жиынтық жүйесі рамалық шпангоут орнатумен көлденең болу қажет, сыртқы қаптама қалыңдығы 25% ұлғайтылу қажет.
      414. Топырақты сорғылар астында бөлімінде флорлар және кильсондардың ағынды құдық жасаушы өткізбейтін аумақтар қарастырылу қажет.

§ 7. Ұзындығы 25 м кем кемелер

      415. Ұзындығы 25 м кем кемелерге осы Қағиданың 3, 5 және 6-тарауының талаптары қолданылады.
      416. Барлық жағдайларда корпус байланыстарының қалыңдығы 2,5 мм кем қабылданады.
      417. Ортаңғы бөліктегі және алдыңғы жақты ұштағы түптің және қаңқалық белдіктің қалыңдығы мынадай сынақталатын формуладан кем болмау қажет, мм
                          
      мұндағы - шпация, м;
      Т, r - корпустың қаралатын қимасының ең жоғарғы кеменің тұнуы
      R – есепті толқынның жартылай жоғарлығы, м:
      m - мыналарға тең биіктік, м:
      «М» және «О» сыныпты кемелер үшін - 0,6;
      «Р» және «Л» сыныпты кемелер үшін - 0,9;
      R_еН - ағымдылық шегі, МПа.
      Сонымен бірге түп қаптамасының қалыңдығы 3 мм кем болмау, ал қаңқалық белдіктікі – 4 мм кем болмау қажет.
      418. Аз сулар және ағаш ағызу шарттарында қолданылуы мүмкін түптің және сүйреуіштің қаңқалық белдігінің және кемелер қаптамасының қалыңдығы осы Қағиданың 417-тармағы талабымен салыстырғанда 1 мм ұлғайтылуы қажет.
      419. Барлық кемелердің алдыңғы жағының ұшындағы сыртқы қаптаманың қалыңдығы (осы Қағиданың 420-тармағында көрсетілгеннен басқа) осы Қағиданың 417-тармағы талабымен салыстырғанда 1 мм ұлғайтылу қажет.
      420. Аз сулар және ағаш ағызудың ең ауыр шарттарында жұмыс істейтін кемелердің сыртқы қаптамасынңы қалыңдығы осы Қағиданың 417-тармағы талабымен салыстырғанда 1 мм ұлғайтылу қажет.
      421. Борт қаптамасының қалыңдығын барлық міндеттегі кемелердің түбінің қаптамасына қойылатын талаптардан ағаш ағызудың ең ауыр шарттарында пайдалануға арналған сүйрегіштер мен кемелерді қоспағанда 1 мм төмен қабылдауға рұқсат етіледі.
      422. Палубалық төсеніштің қалыңдығы мынадай формуламен анықталғанннан кем болмау қажет
                                 

      мұндағы - шпация, м;
      р - осы Қағиданың 55-тармағына сәйкес қабылданатын есепті жүктеме, кПа.
      423. Аралықтар табақшаларының қалыңдығы мынадан кем болмау қажет
                               
      мұндағы - тіреулер аралығының арақышықтығы, м;
      Н_с - осы қимадағы борт биіктігі, м.
      424. Ұштардағы флорлар дуалдарының қалыңдығын кеменің ортаңғы бөлігіндегі флорлар дуалының қалыңдығына тең деп қабылдауға рұқсат етіледі.
      425. Рамалық жиынтықтың дуалдарының қалыңдығын қаптаманың немесе төсеніштің қалыңдығынан 1 мм төмен, бірақ 2,5 төмен емес қабылдауға рұқсат етіледі.
      426. Қаңқа ауданында борт қаптамасына және түп шаншылған бет жағына пісірілген сүйір қоршаулары бар бұрыштық қырды орнатуға рұқсат етіледі. Сөре бұрышының қалыңдығы түп қаптамасының қалыңдығына тең болу қажет, бірақ 4 мм кем емес.
      427. Жиынтықтың бойлық жүйесі кезіндегі белдікпен жалғасқан қабырға қаттылығының көлденең қимасының қарсыласу сәті түп және палуба үшін, мынадан кем болмау қажет, см³:
                              
      мұндағы р - осы Қағиданың 4-бөлімі бойынша анықталған («Есепті жергілікті жүктеме» тарауы); жабуға есепті жүктеме кПа,
       - қабырға аралығының арақышықтығы, м;
      l - қабырға аралығы, м.
      428. Аралықтар тіреулермен нығайтылу қажет. Белдікпен жалғасқан тіреулердің көлденең қимасының қарсыласу сәті см³, мынадан кем болмау қажет
                               
      мұндағы р - осы Қағиданың 45-тармағы бойынша анықталған тіректің төменгі ұшы деңгейіндегі қысым есебі;
      а - тірек аралығының арақышықтығы, м;
      l - тірек аралығы,м.
      Тірек ұштарын кницмаен бектіу немес «ус» кесіп тастау қажет.
      429. Бірыңғай флорлар аралығының арақашықтығы қысқа шпациялы болу және 1,5 м аспау қажет, ал сүйреуіштерде - 1,0 м.
      430. Кильсонның көлденең қимасының биіктігін және ауданын баралық тесіктегі немесе оның бөлігіндегі бірыңғай флорлардың биікті және ауданымен салыстырғанда 15% қысқартуға рұқсат етіледі.
      431. Кеменің түбінде немесе палубасында орналасқан бойлық қабырға қаттылығын, сондай-ақ бойлық рамалық байланыстарды бір қимадағы пиктік қалақларда үзуге рұқсат етіледі.
      432. Осы Қағиданың 126-тармағында қарастырылған кница ұзындығын бір шпацияға тең деп қабылдауға рұқсат етіледі.
      433. Иілген фланцтің немесе пісірілген бос белдіктің енін осы Қағиданың 139-тармағы талабымен салыстырғанда шегінгенімен қабылдауға рұқсат етіледі.
      434. Егер корпус беріктілігі рамалық байланыстармен қамтамасыз етілсе, рамалық борттық шпангоуттар, бимстер және қалақлар тіреулері, сондай-ақ бірыңғай флорлар, шельтер және борттық стрингерлерді орнатпауға рұқсат етіледі. Бойлық және көлденең жиынтыққа талап етілетін қарсыласу сәттерін сонымен бірге осы Қағиданың 4-бөліміне сәйкес орындалған беріктілік есебінен анықтау керек.
      435. Көлденең аралықтардың саны екеуден кем болмау қажет.
      Машиналық бөлім кеменің басқа бөлімдерінен аралықтармен бөлектенуі қажет. Суға батпаушылық және апаттық орнықтылық қағидасының талаптарын шарттарын орындау кезінде машиналық бөлімнің аралықтарын ахтерпиктің қалақтары деп санауға рұқсат етіледі.
      436. Осы Қағиданың 124-тармағы талап етілетін шарттарды қарастырмауға рұқсат етіледі.
      437. Кеңірдектенген конструкцияларды аралықтар матасына, борт қаптамасына, палуб төсенішіне, қондырма дуалдарына, сондай-ақ қоршауға, дуалдарға, рубка қақпақтарына және басқа да екінші деңгейлі дуалдарға және төсеніштерге қолдануға рұқсат етіледі.
      438. Кеңірдектің бортының қаптамсы үшін трапеция тәрізді немесе жартылай домалық көлденең қима болу қажет. Өткізбейтін аралықтарда кеңірдек корпусы тесіп өтетін – трапеция тәрізді, жартылай домалақ толқынды немесе төбесі дөңгелектенген ұшбұрышты қима болуы қажет. Палуб төсеніші үшін кеңірдектің жартылай домалық көлденең қимасын қолдану рұқсат етіледі.
      439. Бос белдемдер үшін рамалық жиынтықтың дуалдарындағы тіліктердің қосынды биіктігі 50% рамалық жиынтық биіктігінен аспау қажет.
      440. Жиынтықтағы тармақ үшін тілік биіктігі белдік биіктігінен 30% аспау қажет.
      441. Борт және тілік аралығындағы палуба участогының ені 0,2 м кем болмау қажет.
      442. Ұзындығы 6 шпация және ені 0,2 Д жоғары кеменің ортаңғы бөлігінде және артқы жақты машиналық бөлімше алдында табылатын палубалық төсеніштегі тіліктер, тілік енінен 10% кем болмайтын, палубаның басқа зоналарындағы ұқсас тіліктер - радиус бойынша оның енінен 5% кем емес құрайтын радиус бойынша домалақтануы қажет. Қалған тіліктер палубалық төсеніштің 5 қалыңдығынан кем емес құрайтын радиус бойынша домалақтануы қажет.
      443. Фальшборт табақшасының қалыңдығын ортаңғы бөліктегі борт қаптамасының талабынан 2 мм кем, бірақ 1,5 мм кем емес қабылдауға рұқсат етіледі.
      444. Осы Қағиданың 297, 298-тармақтарына сәйкес анықталған қима тілік немесе шыбық болаттан жасалған форштевннің көлденең қимасының өлшемін 25% төмендетуге рұқсат етіледі.
      445. Тең бүйірлі бұрыштан осы Қағиданың 299-тармағына сәйкес анықталған форштевннің көлденең қимасының ауданын 50% қысқартуға рұқсат етіледі. Сонымен бірге басқа симметриялық илемді қолдануға рұқсат етіледі.
      446. Осы Қағиданың 308-тармағына сәйкес анықталған білеулік килдің көлденең қимасының өлшемін 50% төмендетуге рұқсат етіледі.
      447. 4-бөлімде регламенттелген жалпы беріктілік есебін осы Қағиданың 340-тармағы талаптары сақталса орындамауға болады.
      Сонымен бірге k1 коэффициенті ұзындығы 25 м кемелер үшін осы Қағидаға 60-қосымша бойынша қабылданады.
       448. Корпустың жалпы діріл есебін жүргізбеуге рұқсат етіледі.
      449. Қалыңдығы 3 мм және жоғары өткізбейтін аралықтардың сыртқы қаптамаға пісірілуін (форпиктік, ахтерпиктік және цистернаның аралықтарынан басқасын), сондай-ақ осы аралықтардың жапсарын дәнекерлеуді аралықтар табақшасының қалыңдығына тең катетпен бір жақты бірыңғай тігіспен орындауға рұқсат етіледі.
      450. Жиынтық белдемінің бос ұштары қаптамаға (төсенішке) үздік немесе нүктелі тігіс қадамдарын қысқарту арқылы жалғасу қажет және осы Қағиданың 167-тармағы талабына сәйкес айналысы пісірілген болу қажет.
      451. Жиынтық белдемін внахлестте орналасқан книц көмегі арқылы жалғастыруға рұқсат етіледі. Внахлестке жалғастыру кезінде барлық контур бойынша пісіру талап етіледі.

§ 8. Тік алмалы-салмалы сыйымдылығымен танкерлер

      452. Осы бөлімнің талаптары толық жүгімен 2,25 м жоғары емес отыратын және жүк сыйымдылығы 1000 т аспайтын тік цилиндрлік алмалы – салмалы сыйымдылығымен танкерлерге (жүк бактарымен) қолданылады. Осы Қағиданың 3, 4, 5 және 6-бөлімдерінің талаптары егер осы бөлімде басқа нұсқаулықтар келтірілмесе, тік алмалы – салмалы сыйымдылығы бар танкерлерге қолдану қажет.
      453. L/Н және В/Н басты өлшемдерінің қатынасы өздігінен жүретін және өздігінен жүрмейтін трюмдік кемелер үшін осы Қағидаға 2-қосымшада көрсетілгеннен жоғары болмауы қажет.
      454. Өткізбейтін көлденең аралықтардың ең аз саны осы Қағиданың 245-тармағы талаптарына сәйкес болуы қажет.
      455. Палубалық төсеніштердің, палуба астындағы жиынтықтың және бойлық комингстердің орташа жылдамдық есебі 1-тармақ 1) және 5) тармақша, палуба астындағы жиынтық – 7-тармақ 1) және 5) тармақшамен, комингстер – осы Қағидаға 23-қосымша 2-тармағына сәйкес қабылданады, ал жүктік трюм шегіндегі екінші борттың және аралықтардың жоғарғы, орташа және төменгі табақшалары осы Қағидаға 23-қосымша 5-тармақтың 1) және 4) және 6-тармақ 1) тармақшаға сәйкес қабылданады. Басқа байланыстардың тозу жылдамдық есебі әдеттегі тәртіпте осы Қағидаға 23-қосымша сәйкес белгіленеді.
      456. Корпус байланыстарының минималды қалыңдығы құрғақ жүктік кемелерге арналған сияқты осы Қағидаға 47-қосымшасы бойынша тағайындалады. Сонымен бірге барлық өткізбейтін аралықтардың және ішкі борттардың жүктік тесіктерді шектеуші белдік қалдыңдықтары 4-тармақ 1) тармақшада, борт және жұмсақ палубалы кемелердің жүк бактары аралығындағы палуба төсенішінің қалыңдығы – 2-тармақ 1) тармақшада, тронковтық палубаның және жүк багы еніндегі жұмсақ палубалы кемелердің төсеніштерінің қалыңдығы – 47-қосымшаның 2-тармақ 3) тармақшада регламенттелген.
      457. Тік алмалы-салмалы сыйымдылықтар түптің рамалық жиынтығында орналасу және оған жалғасу қажет. Ұштары көлденең өткізбейтін аралықтармен шектелген бір жүк трюмына екеуден аспайтын жүк багын орналастыруға болады. Ішкі жүк трюмдерінің бак аралығында көлденең көлбеу фермалар орналасу қажет.
      Екі бортты танкерлер үшін көлденең көлбеу фермалар осы Қағиданың 246-тармағымен қаралған борттық жартылай аралықтар аралығында бір жазықтықта орналасу қажет.
      Бір бортты танкерлердің борт және жүк багы аралығында орналасқан жүк трюмдарының немесе карлингстердің бойлық комингстері жазықтығында, тиісті кильсонның әрбір флормен қиылысу бөлітерінде бойлық көлбеу фермалар немесе пиллерстер орнатылу қажет.
      Танкер палубасында аламалы-салмалы тік сыйымдылықты орнату жерлерінде комингспен жиектелген домалақ тіліктер қарастырылу қажет. Жарыққа тіліктің диаметрі бак диаметрінен 80-100 мм асу қажет және кеме енінен 0,75 жоғары болмауы қажет.
      Палубалық кемеден тік қоймалы сыйымдылық бекітулері көлденең сақиналы байланыс көмегімен, қабықшаның барлық шеңбері бойынша жүретін және қабықшадағыдай пісірілетін, сондай жүк багі астындағы жаппай үздіксіз тігіс палубалық ойық комингсі көмегімен іске асуы қажет.
      458. Жүк трюмдарының түбі екі түпсіз орындауға болады. Флорлар аралдығының арақашықтығы қысқа шпациялы және 2,0 м аспау қажет.
      459. Жүк тесігінің түптік жабуының беріктілік есебі үшін жүктемені анықтау кезінде бос бактың ауырлық күші және жүгі бар бактың ауырлық күші жабудың барлық үстіне бірдей бөлуге болады. Сонымен бірге бос бактың және жүгі бар бактың р_п және р_гр жүктемелері кПа, мынадай формула бойынша анықталады;
                              
                              
      мұндағы Q_п, Q_гр — бос және жүгі бар бактардың тиісті көлемі, т;
      L_n — осы Қағиданың 48-қосымшада қарастырылған деректер;
      В₁ — бір бортты танкерлерге, жүк трюмында бойлық көлбеу фермалары жоқ,-кеме ені В; - бойлық көлбеу фермалар аралығының арақышқтығымен жүк багы және борт аралығындағы бойлық көлбеу фермалары бар бір бортты танкерлер; арақашықтығы ішкі борттар аралығымен – екі бортты танкерлерге тең деп қабылданатын флор аралығының есебі.
      460. Флор және бимстер аралығының есебін таңдау және пиллерске үздіксіз бойлық комингстер қаттылығы оның астымен жүретін кильсон қаттылығынан асатын бірақ 8 реттен кем емес, және комингс жіне кильсон аралығында кильсонның әрбір флормен қиылысқан бөлігінде орналасқан тронковты палубалы танкерлер үшін есепті жүктемені анықтау кезінде комингс–кильсон жүйесі бойлық көлбеу фермаға теңеседі.
      461. Белдікпен жалғасқан жүк трюмінің флорының көлденең қимасының қарсыласу сәті екі түп болмаған кезде мынадан кем болмау қажет.
                             
      мұндағы р — түптегі қысым есебі кПа, мына формула бойынша есептелгеннің ішіндегі үлкен мәніне тең етіп қабылданады:
                          р = 9,81(Т + r + m) – p_п ,         (259)
                          р = р_гр – 9,81(Т – r – m);         (260)
      мұндағы k₁, k₂ – осы Қағидаға 48 және 49-қосымшалары бойынша анықталатын коэффициент;
      d – флорлар арасындағы арақашықтық, м;
      Т – корпустың қараудағы қимасында кеменің барынша тұнбасы, м;
      r – есеп толқынының жартылай биіктігі, м;
      р_гр, р_п – осы Қағиданың 433-тармағында қаралған деректер;
      m – тең қолданылатын шама, м:
      «М» және «О» сыныпты кемелер үшін - 0,6;
      «Р» және «Л» сыныпты кемелер үшін - 0,9.
      Осы Қағиданың 260 формуласы бойынша есептелген Р мәні р_тр кем болмауы тиіс.
      462. Көлденең көлбеу ферманың бір пиллерсімен ұсталатын жүк трюмінің түп ауданы, мына формула бойынша анықталады м²:
                            
      мұндағы L_n — осы Қағидаға 48-қосымшаға сәйкес қабылданады;
      В₁ – осы Қағиданың 433-тармағында қаралған деректер;
      n_к - бойлық көлбеу фермалар немесе ішкі борттар аралығындағы кильсондар саны, ал соңғылары болмаған кезде – сыртқы борттар арлығындағы;
      n_ф — көлденең аралықтар аралығындағы немесе көлденең аралықтар және көлбеу фермалар аралығындағы флорлар саны;
      Бойлық көлбеу ферманың пиллерсімен ұсталатын жүк трюмінің түп ауданы, мына формула бойынша анықталады
                   f = 0,5L_nВ₁/(n_к + 2n_ф) + L_nb/(n_ф + 1)     (262)
      b — борттан бойлық көлбеу фермаға дейінгі арақашықтық.
      Көлбеу ферманың пиллерсі деп қабылданатын жүктеме есебі, мына формула бойынша анықталады, кН:
                                P = fp,                      (263)
      мұндағы р – осы Қағиданың 435-тармағында қарастырылған деректер;
      Бойлық көлбеу ферманың танкер тюмінде бойлық қатардың бір пиллерсіне қабылданатын күш осы Қағиданың 74-тармағы және 46-тармағы 3) тармақшасына қабылданады.
      463. Алмалы-салмалы сыйымдылық орналасатын аудандағы бортқа жүктеменің есебі осы Қағиданың 44-тармағына сәйкес құрғақ жүкті кемелерге арналған сияқты анықтайды.
      Осы Қағиданың 58 және 59-формулаларында екі түп болмаған кезде h_дд = 0 деп қабылдау керек.
      464. Тік алмалы-салмалы сыйымдылықты орнату ауданындағы жүк трюмінің көлденең аралықтарының жүктеме есебі осы Қағиданың 45-тармағы 3) тармақшасына сәйкес анықталады.
      465. Тік алмалы-салмалы сыйымдылықты орнату ауданындағы танкерлер палубасы үшін жүктеме есебі осы Қағиданың 46-тармағы 3) тармақшасына сәйкес анықталады.
      466. Тік алмалы-салмалы сыйымдылықты орнату ауданындағы белдікпен жалғасқан бимстер және жартылай бимстердің көлденең қимасының қарсыласу сәті осы Қағиданың 223-тармағы 3) тармақшасына сәйкес анықталады.
      467. Тік алмалы-салмалы сыйымдылықты орнату ауданындағы белдікпен жалғасқан бойлық палуба астындағы қабырға қаттылығының қарсыласу сәті осы Қағиданың 226-тармағы 4) тармақшасына сәйкес анықталады.

§ 9. Жүзбелі крандар

      468. Осы тараудың талаптары өздігінен жүрмейтін корпус бойынша (понтон) орналаспайтын бағытталған грейферлік-ілмекті жартылай бұрылатын жоғарғы жүк көтергіш құрылысымен «О (мұз)» сыныпты жүк көтерімділігі 25 т аспайтын, ұзындығы 50 м дейін және басты өлшемдердің қатынасымен жүзбелі крандарға қолданылады L/Н<15, В/Н<7.
      Басқа жүзбелі крандардың корпустары Кеме қатынасы тіркелімінің арнайы қарау насаны болып табылады.
      Егер осы тарауда басқа нұсқаулықтар айтылмаса, жүзбелі крандарға қолданылатын осы Қағиданың 3 – 5-бөлімі талаптары орындалу қажет.
      Жүзбелі крандар үшін «О» сыныбы жебемен сүйреу кезіндегі жол бойынша жиналған жүзу шарттарымен анықталады. Кранның жұмысы кезіндегі жел-толқындық режим бойынша шектегіш шарттар жобалушымен тағайындалады.
      Осы тармақпен бекітілген айрықшаланатын басты өлшемдердің қатынасы кезінде, байланыстардың конструкциясы және өлшемі қосымша беріктілік есебімен расталуы қажет.
      469. Кранды орнату үшін конструкцияның іргетасы бойлық және көлденең аралықтардан жасалған тіреуіш домалақтан, барабаннан және айқастырмадан тұру қажет (осы Қағидаға 62-қосымша).
      Іргетастың басқа конструкциялары Кеме қатынасы тіркелімнің арнайы қарау нысаны болып табылады.
      470. Пиктік аралықтар миделге цилиндрлік ендірмеден бастап бір шпациядан кем емес қашықтықта орнатылу қажет. Қандай жағдайда да форпик ұзындығы 7 шпациядан, ахтерпиктігі 5 шпациядан кем болмау қажет.
      471. Понтон, форпик және ахтерпиктің борттарында жиынтықтың көлденең жүйесі болуы;
      форпик және ахтерикет шпация 400 мм жоғары болмау керек және флорлар әрбір шпангоутта орнатылуы қажет.
      Шпация 400 мм жоғары болған кезде борт бойынша алдыңғы жағы және артқы жақты ұштарында белдікпен жалғасқан көлденең қималардың қарсыласу сәті осы Қағиданың 296-тармағына қанағаттандыратын аралық шпангоуттар орнатылу қажет.
      472. Айқастырғыштардың көлденең аралықтары понтонның ұзына бойына, ал айқастырғыштардың бойлық аралықтары барабанмен жалғасқан жерден бастап тұмсық және артқы жағына қарай 3 шпациядан кем емес қашықтықта жазық орындалу қажет. Жүзбелі кранның басқа аралықтары кеңірдектенген болып орындалуға болады.
      Айқастырғыштардың бойлық аралықтары понтонның барлық ұзындығына немесе форпик және ахтерпик аралықтарының аралығына орналасуы қажет.
      Жазық аралықтардың бос жиынтығы, сондай-ақ кеңірдектер тік орналасауы қажет.
      473. Мұздық нығайтулар ескерілген понтон корпусының байланысының қалыңдығы мынадай көрсетілген минималды қалыңдықтан кем болмау қажет, мм:
      сыртқы қаптама және палубалық төсеніш понтонның барлық ұзындығы бойынша – 8,0;
      айқастырғыштардың көлденең аралықтарының жазық табақшалары понтонның және айқастырғыштардың бойлық аралықтарының ен бойына барабанмен жалғасқан жерден бастап алдыңғы жағы және артқы жағына қарай үш шпациядан кем емес - 8,0;
      аралықтардың қалған табақшалары - 6,0;
      понтонның барлық ұзындығы бойынша қаңқалық белдік - 10,0.
      474. Барабан дуалының қалыңдығы мынадай формуламен анықталғаннан кем болмау қажет, мм

                        = (Р_r + Q_к)(1 + 2C/R)/(16R),        (264)
      мұндағы Р_r - краннық жүк көтерімділігі, т;
      Q_K — кран салмағы (жоғарғы жағы), т;
      R — барабан радиусы, м;
      С — барабан осінен едәуір жүгі бар жебенің ең үлкен аралығындағы кран салмағының ортасына дейінгі арақашықтық, м.
      Барабан дуалының қалыңдық есебінің нәтижесіне қарамастан 8 мм кем қабылданбау қажет.
      475. Флорлар және рамалық бимстер аралығының В\ есебі ретінде олардың қарсыласу сәтін анықтау кезінде айқастырғыштардың борт және бойлық аралықтар аралығындағы арақышықтық қабылданады, сонымен бірге В\ мәні 0,385 кем болмау қажет.
      476. Белдікпен жалғасқан борттың рамалық шпангоутының көлденең қимасының қарсыласу сәті понтонның барлық ұзына бойына мынадан кем болмау қажет, см³,
                              W = 0,14LBHd₁,                 (265)
      мұндағы d₁ — ортаңғы бөліктегі рамалық шпангоут аралығының арақашықтығы, м.
      477. Белдікпен жалғасқан бос борттық шпангоуттың көлденең қимасының қарсыласу сәті понтонның ұзына бойынан мынадан кем болмау қажет, см³,
                             W = 0,10LBl,                   (266)
      мұндағы l — борт бойынша өлшенген түп және борттық стрингер аралығының немесе борттық стрингер және палуба аралығының арақышықтығы, м;
       — ортаңғы бөліктегі шпация, м.
      478. Транц тіректерінің аралығының арақашықтығы 400 мм кем болмау қажет.
      Рамалық тіректер кильсондар жазықтығында орналасу қажет. Рамалық тіректің бос белдігі кильсондардың бос белдігінің қима ауданынан 0,65 кем емес көлденең қима ауданы болу қажет.
      Белдікпен жалғасқан бос бағананың көлденең қимасының қарсыласу сәті осы Қағиданың 477-тармағына сәйкес анықталған белдікпен бос шпангоуттың көлденең қимасының қарсыласу сәтінен кем болмау қажет.
      Арақашықтығы 400 мм жоғары тіреу аралығында аралық бағаналар орнатылу қажет. Белдікпен жалғасқан көлденең қималардың қарсыласу сәті белдікпен жалғасқан негізгі бос тіреулердің көлденең қимасының қарсыласу сәтінен 75 % кем болмау қажет.
      479. Тіреуіш домалақтың дуалының қалыңдығы 10 мм, бос белдік - 20 мм кем болмауы;
      дуалдарды және белдіктерді нығайтатын тік кництердің дуалдарының қалыңдығы 10 мм кем болмауы;
      тіреуіш домалақтың хорда бойынша өлшенген кница арлығының арақашықтығы 0,70 м аспауы қажет.
      Тіреуіш домалақтың және барабан дуалдарының технологиялық әртүрлі дуалдары жекелеген тік бұрышты үшбұрыштың тілімдерінен дайындауға болатын тіреуіш домалақ және палуба аралығында қалыңдығы 12 мм кем болмайтын көлденең жапсырма орнатумен теңгеру қажет.
      Тіреуіш домалақты палубаға бекіту конструкциясы кернеу концентрациясының ошағын болуды жою қажет. Нығайтылмаған палуба табақшаларына кницті пісіру рұқсат етілмейді. Книц жазықтығында палуба астында қабырға қаттылығы немесе тиісті түрде жиынтықпен байланған басқа конструкция қойылу қажет.
      480. Осы Қағиданың 446-тармағында көрсетілген барабан белдігімен және айқастырғыштардың жазық аралықтарымен жалғасқан тік рамалық тіреулердің көлденең қимасының қарсыласу сәті 450-тармағына сәйкес борттың рамалық шпангоутына арналып анықталғаннан кем болмау қажет.
      481. Хорда бойынша өлшенген барабанның тік жиынтығы аралығының арақышықтығы 0,70м аспау қажет.
      Осы Қағиданың 475-тармағында көрсетілген барабан белдігімен және айқастырғыштардың жазық аралықтарымен жалғасқан тік рамалық тіреулердің бос қимасының қарсыласу сәті 477-тармағына сәйкес борттың бос шпангоутына арналып анықталғаннан кем болмау тиіс.
      482. Форпиктің және ахтерпиктің аралықтарының жергілікті беріктілігі осы Қағиданың 45-тармағы 1) тармақшасында көрсетілген жүктеме есебінің әрекеті ескеріліп қамтамасыз ету қажет.

§ 10. Салынған бойлық цилиндр қабықшасы бар құйма кемелер

      483. Осы параграфтың талабы бір немесе екі бойлық цилиндрлі қабықты құю кемесіне (жүк танкісімен), кеме корпусына салынған, қатты онымен байланысқан және кеменің жалпы майысуына қатысатын құйма кемелеріне қолданылады.
      484. Осы параграфтың 483 – 497 -тармағы параграфтарында айтылмаған барлық жағдайларда осы Қағиданың 3 – 6-тарау талаптарын басшылыққа алу қажет.
      485. Цилиндр оболочкасының жоғарғы жиегінен тік ара қашықтығы бойынша диаметрлі жазықтығына дейін артық болмауы қажет:
      «Л», «Р», «О» - 0,7D сыныпты кемелер үшін;
      «М» - 0,6D сыныпты кемелер үшін;
      мұндағы D – цилиндрлі оболочканың диаметрі, м.
      486. Цилиндрлі қабықтың өлшенген төменгі жиегінен түптің сыртқы қаптамасына дейінгі тік ара қашықтық осы Қағиданың 193-тармағына сәйкес түп аралық кеңістік биіктігінен ұқсас бойынша қабылдану қажет.
      487. R радиусының қатынасы цилиндрлі қабықтың палуба астындағы бөлігі қалыңдығына t көп болмауы қажет:
      235 – «М» сыныпты кемелер үшін;
      285 – «О» және «Р» сыныпты кемелер үшін.
      Кез келген жағдайда t қалыңдығы аз болмауы қажет:
      12 м – «М» сыныпты кемелер үшін;
      10 мм – «О» және «Р» сыныпты кемелер үшін.
      Палубадан төмен цилиндрлі қабықтың қалыңдық t₁ қаптамасы палуба астыңғыдан қарағанда 30 % қабылдануы мүмкін.
      488. Цилиндрлі қабықша шектес табақшалар кертігі және жапсарлардағы технологиялық тең қабырғалы біріктірілетін табақшалардың ең көбірек қалыңдығынан немесе 3 мм қайсысы аз содан, 15 % аспауы;
      жапсар жинақтау аймағындағы қабықша сынығының технологиялық шамасы (кемені жинау кезінде цилиндр жазықтығында сынық пайда болуы мүмкін, шектес қабықша қима көлденең нысанының ескертпе құрылыс айырмасы) біріктірілетін табақшалардың ең жуан қалыңдығынан аспауы;
      шпангоуттың кез келген бағытында өлшенген цилиндр қабықшасының рұқсат етілетін кейінге қалдырулары осы диаметрдің жобалық мәнінен 0,3% аспауы қажет.
      489. Кеме шетіндегі бойлық цилиндрлі қабықшаға жатық соңын қабықша соңында жазық көлбеу участкені қолдану жолымен қамтамасыз ету қажет. Палубаға жазықтық участкенің көлбеу бұрышы 30^о көп болмауы қажет.
      490. Көлденең аралықтарды және корпустағы көлденең фермдерді орнату осы Қағиданың 349-тармағына сәйкес іске асуы қажет. Құйма сыйымдылығында соңғы көлденең аралықтар және мидель аймағындағы бір көлденең аралықтар корпустың көлденең аралығы мен бір тік жазықтықта орнатылу қажет. Қалған көлденең аралықтар корпустың шеңберді шпангоут жазықтығында орнатылуы қажет.
      491. Цилиндр шеңберлі шпангоут жазықтығында қабықтың сыртқы беті бойынша әр бір 4 м кейін орнатылатын палуба астындағы цилиндрлі қабық сақиналы шеңберлі шпангоутпен нығайтылуы қажет.
      492. Әрбір цилиндр қабығы арасындағы және кеменің түпкі корпусы қабықтың барлық ұзындығында жүретін кильсон орнатылуы қажет. Цилиндрлі қабық кеме корпусы түбімен бракет көмегі арқылы, қабық шпангоуытының шеңберлі сақинасы арасында орнатылатын және кеме корпусының флорымен жалғасуы қажет. Кильсонның барлық жағынан бракеттер қабық радиусына тең флор ұзындығында орнатылуы қажет.
      493. Осы Қағиданың 6-тарауына сәйкес қаралатын кемелердің байланыс өлшемдерін анықтау В₁ мәні (осы Қағиданың 186-тармағы) кезінде екі түпсіз құрғақ жүкті кемелер үшін, В/2 аз емес бір қабықты танкерлер үшін және В/3 аз емес қос қабықты танкерлер үшін жасалады.
      494. Сыртқы қаптаманың минималды қалыңдығын, шистрек және осы Қағидаға 47-қосымша бойынша корпустың ортаңғы бөлігіндегі тірек палуба L_усл = LН/Н₁, ұзындық шарты кемелердегі сияқты іске асуы қажет, мұндағы Н₁ – эквивалентті брустің биіктігі, м.
      495. Жоғарғы бойлық жиек цилиндр қабығында шекті жағдайында (кемені майыстыру кезінде) қысу кезінде ең көп қалыпты кернеу формула бойынша анықталатын сын қысымнан аспауы қажет, МПа:
                          _кр = kЕ t/ R,                     (267)
      мұндағы k –75 < R/ t < 300 кезіндегі 0,36 тең коэффициент;
      Е – қабық материалының қалыпты серпімділік модулі, МПа;
      R/t – цилиндр радиусының оның палуба астындағы бөлімінің қалыңдығына қатынасы.
      496. Цилиндр қабығының беті бойынша тең бөлу р_кр сын қысым жүкті шайқау кезінде сирету шартын қанағаттандыруы қажет, кПа,
                              р_кр > р_в                       (268)
      мұндағы р_в – тыныс қақпағын кПа, реттеуге сәйкес келетін жүкті тартып шығару кезіндегі вакуум, кПа 7 тең.
      Сын қысым мәні тең қабылданады, кПа,
                         р_кр = 920Е(R/L_п)(t/R)^2,5 ,          (269)
      мұндағы Е – қабық материалының қалыпты серпімділік модулі, МПа;
      R - цилиндр радиусы, мм;
      L_п – жүк трюмінің ең көп ұзындығы (цилиндр сыйымдылығының көлденең аралығы арасындағы арақашықтық), мм;
      t – палуба астыңғы бөлігіндегі цилиндр қабығының қалыңдық қаптамасы, мм.
      497. Цилиндр қабығының төменгі нүктесіндегі сақиналы қалыпты кернеу (бойлық жазықтықта) шартты қанағаттандыруы қажет, МПа
                  _у=10^-3(р_из+19,62•10^-3R)•(R/t₁)<0,8R_еН     (270)
      мұндағы р_из – тыс қақпағын реттеуге сәйкес келетін жүк трюміндегі артық қысым, кПа;
      R – цилиндр қабығының радиусы мм;
      t₁ – төменгі бөліктегі цилиндр қабығының қалыңдығы (палуба астындағы), мм,
      R_еН – цилиндр қабығы материалының ағымдағы шегі, МПа.

§ 11. Цилиндр сыйымдылығымен бойлық салу құйма кемелері

      498. Осы параграфтың талабы бір немесе екі бойлық қосымша цилиндр сыйымдылықты, кеменің жалпы майысуына қатыспайтын құю кемелеріне қолданылады. Бойлық сыйымдылықты бекітуді болғызбауы тиіс немесе жүктемені және кемелік корпус конструкциясын араластыруды беру мүмкіндігі төмендеуге әкелуі қажет. Қосымша сыйымдылығының салмағы және оларға жүктемені жасайтын корпусты конструкцияға тең бөлінуі қажет.
      499. Қысым астындағы сыйымдылық есепті артық қысым кезінде беріктілкке есептелуі қажет. Олардың конструкциясы және сынау әдісі осы Қағиданың 8-бөлімі ІІ бөлігі талабына сәйкес келуі қажет.
      500. Жүк сыйымдылығының шекті өлшемі ППЗС 5.6 көрсетілген шекті өлшемге сәйкес келуі қажет.
      501. Жүк сыйымдылығы жасалған материал жүктің басқыншылық ықпалына берік болуы тиіс немесе жүк сыйымдылығы Кеме қатынасы тіркелімімен келісілген қорғау жабуы үлгісі болуы қажет.
      502. Жүк сыйымдылығының люктерін және қылтағын жабу Кеме қатынасы тіркелімімен келісілген және герметикалық үлгіде болуы қажет.
      503. Салу цистернасының қашықтықта болуы борттан және түптен салу цистерналы кемелер үшін ұқсас қашықтықта болуы қажет.

8. Тербелмелі беріктік § 1. Жалпы тараулар

      504. Осы талаптар корпустық конструкциялардың беріктілігін және кемеде орнатылған техникалық құралдардың сенімді жұмысын қамтамасыз ету шарттары негізінде белгіленген.
      505. Кемелерді жобалау кезінде Кеме қатынасы тіркеліміне ұсынылатын техникалық жоба құрамына енетін жалпы және жергілікті тербелістің есебі орындалу қажет.
      506. Тербеліс есебі кезінде бос айналыс жиілігін күшіт қайтарушы кеменің басты және қосымша қозғалтқыштарының, еспелі бұранда және басқа да мүмкінді тербеліс көздерінің жұмысын шақырушы жиілікпен салыстыру арқылы резонанстың болмауын тексереді.
      Сонымен қатар діріл метрі қолданумен:
      1) кеме корпусының жалпы тік тербелісінің алғашқы екі дыбысына арналған, толық жүкпен және бос балластпен кеме жүктемесінің есепті жағдайларын;
      2) бос жиынтықтың, қабырға қаттылығының және сыртқы қаптаманың, палубаның, платформаныңғ аралықтардың және рамалық жиынтық дуалдарының алғашқы дыбысының жергілікті тербелісін тексереді.
      507. Жергілікті тербелістерді мынадай аудандарда тексеру қажет:
      1) еспелі бұранданың диск орталығынан алдыңғы жағына қарай бір бұрандалы кемелер үшін бұранданың үш диаметр және екі және үш бұрандалы кемелер үшін бұранданың төрт диаметр қашықтығындағы транцтан қимаға дейінгі аумақ түбін;
      2) қозғалтқыштар (басты және көмекші) және басқа да ұқсас техникалық құралдар орнатылған кемелердің тесіктерін;
      3) машиналық бөлімше жанасатын цистерналар.
      508. Жалпы және жергілікті діріл есебі, сондай-ақ діріл параметрлерінің тәжірибелік анықтамаларын мынадай жағдайлар үшін орындайды:
      1) кемелердің басты серияларына;
      2) жекелеп жасалатын кемелрге;
      3) Күрделі жөндеуден кейінгі кемелерге;
      4) басты және қосымша қозғалтқыштары, басқа ұқсас техникалық құралдары ауыстырылған немесе басқа өлшеммен еспелі бұрандалар орнатылған кемелерге.

§ 2. Жалпы діріл есебі

      509. Бірінші дыбыстың бос тербеліс жиілігінің резонансын болдырмау үшін 15% кем болмайтындай, ал екінші дыбыс үшін мынадай сандарға тең жиілікті қайтарушы күштен 20% кем болмайтындай айрықшалану қажет:
      1) еспелі бұранданың айналу тербелісіне;
      2) қалақтар санына көбейтілген еспелі бұранданың айналу тербелісіне;
      3) қозғалтқыштың иінді білігінің айналу жиілігіне;
      4) екі еселенген қозғалтқыштың иінді білігінің айналу жиілігіне;
      5) мынадай формуламен есептелген иінді біліктің бір айналымындағы козғалтқыш цилиндрлеріндегі жұмыс циклдарының санына көбейтілген қозғалтқыштың иінді білігінің айналу жиілігіне:
                              р_н = ki,                       (271)
      мұндағы к —екі ырғақты қозғалтқыш үшін 1;
      төрт ырғақты қозғалтқыш үшін 0,5 –ке тең коэффициент;
      i — қозғалтқыш цилиндрлерінің саны;
      6) жоғарғы барабаннан оның шайқалып кеткен кезіндегі қарпығыш тәрізді тізбектер қозғалтқышының жиілігіне;
      7) төменгі қарпығыш тәрізді барабанның айналу жиілігіне;
      8) механикалық қопсытқыштың айналу жиілігіне;
      9) кесетін элементтердің санына көбейтілген механикалық қопсытқыштың айналу жиілігіне.
      510. корпусқа қолданатын бірінші дыбыстың бос тік тербелісінің жиілігін мына формула бойынша анықтайды, Гц:
      1) жүк тасуға арналған кемелер үшін (оның ішінде құймаларда)
                        
      2) жолаушылар және жүк жолаушыларға арналған кемелер үшін
                         
      3) сүйреуіш-итергіштерге арналған
                         
      мұндағы I — корпус мидель қимасы ауданының инерция сәті, м⁴; (осы Қағиданың 26-тармағы);
      В – кеменің ені, м;
      Т — мидель-шпангоуттағы кеменің отыруы,м;
      D — кеменің су ығыстыруы, т;
      L — әрекеттегі ватер сызығы бойынша кеме ұзындығы, м.
      Барлық биіктіктің мәндері жүктеменің есепті жағдайы үшін алынады.
      Инерция сәтін осы Қағиданың 54-тармағына сәйкес корпустың жалпы иіліміндегі қондырманың қатысуымен анықталады.
      511. Корпусқа қолданылатын екінші дыбыстың бос тік тербелісінің жиілігін мына формула бойынша анықтайды, Гц:
      1) жүк тасуға арналған кемелер үшін
                               N₂ = 2,6N₁;                    (275)
      2) жолаушылар және сүйреткіш кемелер үшін (итергіш)
                               N₂ = 2,3N_1.                    (276)
      512. Егер осы Қағиданың 510 және 511-тармақ формулалары бойынша есептелген бос тербелістердің жиілігі 509-тармақ талаптарын қанағаттандырмаса, онда бұл жиіліктер жалпы қабылданған әдістердің бірінің көмегімен есептеу жолымен нақтылау қажет.
      Егер нақтыланған есеп талап етілген жиіліктің айырмасы қамтамасыз етілмейтінін растаса, онда осы Қағиданың 529-тармағына сәйкес есептелген резонансты артқы жақты ұшындағы тербеліс амплитудасы рұқсат етілген мәннен аспайтынын растайтын дірілдің негізделген есебін ұсынуға рұқсат етіледі.
      Егер резонансты тербелістердің амплитудасы белгіленген нормадан асса, онда бос тербелістердің жиілігін немесе күшті қайтарушы жиілігін өзгерту үшін тиісті шаралар қарастырылу қажет.

§ 3. Жергілікті діріл есебі

      513. Бірінші дыбыстың бос тербеліс жиілігінің резонансын болдырмау үшін қайтарушы күш жиілігінен пластин үшін 50% және бос жиынтық және қабырға қаттылығы үшін 30% аспау қажет, сандықтары мыналарға тең:
      1) еспелі бұранданың қалақтар санын тудырушы еспелі біліктің айналу жиілігіне;
      2) иінді балдың бір айналымындағы қозғалтқыш цилиндрларындағы жұмыс циклдарының санына көбейтілген қозғалтқыштың иінді білігінің айналу жиілігіне;
      3) төменгі немесе жоғарғы қарпығыш барабанның³ айналу жиілігінің едәуіріне;
      4) кесуші элементтердің³ санына көбейтілген механикалық қопарғыштың айналу жиілігіне.
      Жиіліктің талап етілген шегінен шығуы барлық негізгі пайдаланылатын кемелердің жұмыс режимін қамтамасыз ету қажет.
      Ескертпе. Негізгі пайдаланушы генереторлардың алғашқы қозғалтқыштарының және жүк сорғыштарының жұмыс режимі үшін, бос тербеліс жиілігінің үстіне қайтарушы күш жиілігін шегінен асыру рұқсат етіледі (30% кем емес).
      ¹ Еспелі бұрандалардың жұмысын шақырушы қайтарушы күштің әсер ету ауданында (осы Қағиданың 507-тармағы 1) тармақшасы).
      ² Қозғалтқыштар және басқа да механизмдер орнатылған тесіктер ауданында.
      ³ Жұмыс ұйымдары орналасқан аудандарда.
      Егер талап етілетін жиіліктің шектен шығуы қамтамасыз етілмесе, бос тербелістердің жиілігін ұлғайту үшін шаралар қарастырылу керек. Бұл шаралардың тиімділігі қайталау есептерімен расталу қажет.
      Кеме қатынасы тіркелімінің келісімімен көрсетілген жиіліктерді, егер жобалаушы көрсетілген элементтердің тербеліс амплитудасы (осы Қағиданың 527 тармағы) рұқсат етілген мәннен аспайтынын растайтын, мәжбүр болып тұрған дірілдің негізделген есебін ұсынса тілім үшін 25% және бос жиынтық және қабырға қаттылығы үшін 15% асуға рұқсат етіледі.
      514. Рамалық жиынтыққа тірелген және бос жиынтықпен немесе қабырға қаттылығымен нығайтылған сыртқы қаптаманың тілімнің бірінші дыбысының бос тербеліс жиілігі мынадай формула бойынша анықталады, Гц:
                       
      мұндағы  — тілімнің қысқа жағы,м;
      b — тілімнің ұзын жағы,м;
      t — тілімнің қалыңдығы, м;
      Е — тілім материалының бірінші түрінің серпімділік модулі;
      р — тілім материалының тығыздығы, кг/м³;
       – тілім материалының Пуассон коэффициенті.
      515. Осы Қағиданың 488-тармағында көрсетілген сұйықтық массасымен жалғасқан тілімнің бос тербелісінің А/* жиілігін мына формула бойынша есептейді, Гц:
                                
      мұндағы к_П — сұйықтықпен жалғасқан белдіктің тілімнің бос тербеліс жиілігіне әсер ету коэффициенті мына формула бойынша анықталады:
      егер пластина сұйықтықтың бір жағымен жуылса,
                              k_п = 1 + р_жa/рt,              (279)
      егер пластин әртүрлі тығыздықтағы сұйықтықтың екі жағымен жуылса,
                           k_п = 1 + а(р'_ж + р"_ж)/ рt,       (280)
      р_ж, р'_ж, р"_ж — сұйықтық тығыздығы, кг/м³;
      р - тілімматериалының тығыздығы, кг/м³;
       - пластин жақтарының қатынасына байланысты осы Қағидаға 63-қосымша бойынша анықталатын коэффициент;
      t – пластин қалыңдығы, м.
      516. Рамалық жиынтыққа тірелген және бос жиынтыққа немесе қаттылық қабырғасына бекітілген сыртқы қаптама тілімінің бірінші түсінің еркін тербелісінің N_П жиілігі (Осы Қағиданың 64-қосымшасы) мына формула бойынша есептеледі, Гц:
                        
      мұндағы с — рамалық және бос жиынтықпен құралған тілім ұяшығының қысқа жағының, м;
      l - тілім ұяшығының ұзын жағы, м;
      Е, t, с, - осы Қағиданың 514, 515-тармағында қарастырылған деректер.
      517. Пластин ұяшығының бос тербелісінің жиілігін N*_n сұйықтық мөлшерімен жалғасуын ескеріп осы Қағиданың 278-формуласы ұқсас формула бойынша есептейді. Сонымен бірге сұйықтық мөлшерімен жалғасқан әсер ету коэффициентін мына формула бойынша анықтайды:
      сұйықтықтың бір жағымен жуылатын пластиндер үшін,
                        k_п = 1 + _ж с/ (t),                (282)
      әртүрлі тығыздықтағы сұйықтықтың екі жағымен жуылатын тілімдер үшін,
                      k_п = 1 + aс('_ж + "_ж)/ (t),          (283)
      мұндағы а – тілім ұяшығының тәуелсіздігі тарапына қатынасы с —тілім ұяшығының қысқа жағы, м;
      '_ж, "_ж, t – осы Қағиданың 515-тармағында қарастырылған деректер.
      518. Бос жиынтықтың немесе қабырға қаттылығының бірінші дыбысының бос тербелісінің жиілігі мына формула бойынша анықталады, Гц:
                               
      мұндағы К — мыналарға тең коэффициент:
      қырдың еркін тірелген ұштарында 1,57;
      қырдың бір ұшында бос тірелген және басқасымен қатты бекітілген кезде - 2,46;
      қырдың ұштары қатты бекітілген кезде - 3,56;
      Е - бірінші түрдің серпімділік модулі, Па;
      i - өлшемдері м⁴ осы Қағиданың 84-тармағы 1) тармақшасына сәйкес тағайындалатын көлденең қима қабырғаның немесе бос жиынтықтың қаптаманың белдігімен жалғасқан жердегі инерция сәті
                              ^m = ( + сt),                (285)
      l — қабырға ұзындығы, м;
      f — оқшауланған қабырғаның көлденең қимасының ауданы, м²;
      t — осы Қағиданың 514-тармағында қарастырылған деректер;
      с – осы Қағиданың 516-тармағында қарастырылған деректер./
      519. Сұйықтық көлемімен жалғасуы ескерілген N*_р бос жиынтықтың немесе қабырға қаттылығының бос тербелісінің жиілігін мына формула бойынша анықталады:
                              
      мұндағы k_р – қабырғаның бағдарын ескермей мына формула бойынша анықтайтын сұйықтық көлемі жалғасқан әсер ету коэффиценті:
                            k_р = 1 + _жа/(t_пр ),           (287)
      мұндағы _ж — осы Қағиданың 515-тармағында қарастырылған деректер.
      А мәнінің коэффицентін а/b қатынасына байланысты осы Қағидаға 63-қосымша бойынша алу керек, яғни бос жиынтықты қондыруға дейінгі тілімнемесе қабырға қаттылығының өлшемдері.
      Қабырғамен келтірілген тілім қалыңдығы t_пр, м:
                              t_пр = t + /c,                (288)
      мұндағы t, f, с - осы Қағиданың 518-тармағында қарастырылған деректер.
      Бос жиынтықпен нығайтылған тілімді сұйықтықпен екі жағынан жуған жағдайда k_р мына формула бойынша анықталады:
                         k_р = 1 + ('_ж + "_ж)/(t_пр ),    (289)
      мұндағы '_ж және "_ж — осы Қағиданың 515-тармағында қарастырылған деректер.
      520. Бос жиынтықтың(немесе қабырға қаттылығының) және сыртқы қаптаманыңпластинының бос тербеліс жилігінің қатынас мына шартты қанағаттандыру қажет N*_p/N*_n > 2.
      521. Рамалық жиынтыққа тірелген және бос жиынтықпен немесе қабырға қаттылығымен нығайтылмаған ішкі конструкциялардың пастиндерінің бірінші түрінің бос тербеліс жиілігін мына формула бойынша анықтайды, Гц:
                  
      мұндағы a, b, E, t, , - — осы Қағиданың 514-тармағында қарастырлған деректер.
      522. Осы Қағиданың 521-тармағында көрсетілген тілімнің бос тербелісінің жиілігін сұйықтық көлемімен жалғасуын ескеріп осы Қағиданың 278 – 280 формулалары бойынша анықтайды.
      А коэффициентін осы Қағидаға 65-қосымша көмегімен а/b жақтарының қатынасына байланысты қисық бойынша я = 1 сәйкес таңдайды.
      523. Рамалық жиынтыққа тірелген және бос жиынтықпен немесе қабырға қаттылығымен (осы Қағидаға 64-қосымша) нығайтылған ішкі конструкциясының пластин ұяшықтарының бос тербеліс жилігін мына формула бойынша анықтайды, Гц:
                  
      524. Пластин ұяшығының бос тербелісінің жилігі N*_n сұйықтық көлемімен жалғасуын ескеріп осы Қағиданың 278 формуласы бойынша есептеу керек.
      Жалғасқан көлемдердің әсер ету коэффицентін осы Қағиданың 282 – 283 формуласы бойынша анықтайды. Бұл формулалардағы коэффициентін осы Қағидаға 65-қосымша көмегімен қисық бойынша ұяшық сандарына тең с/1 ұяшық жағының қатынасына байланысты таңдау керек.
      525. Бос жиынтықтың немесе ішкі конструкция үшін қабырға қаттылығының олардың ауада тербелу кезіндегі бірінші дыбысының бос тербеліс жиілігін осы Қағиданың 284 және 285 формулалары бойынша анықтайды.
      Жалғасқан көлемдердің әсер етуі осы Қағиданың 286 – 289 формулаларымен ескеріледі.
      526. Пластин және бос жиынтықтың немесе ішкі конструкция үшін қабырға қаттылығының бос тербеліс жиілігін есептеу егер N*_p/ N*_n > 2 (немесе N_p/N_n > 2 ауадағы конструкция үшін) болса,онда аяқталды деп есептеу керек. қарамм-қарсы жағдайда пластиндер және қабырғалардың тербеліс кезіндегі аралықтың өзара қарымқатынасын ескеру қажет (осы Қағиданың 527-тармағы).
      527. Тілімшенің бірінші дыбысының N_с бос тербеліс жиілігін осы тілімшелерді ішкі конструкцияның қабырға қаттылығымен нығайтушы олардың қарым қатынасын ескере отырып мына формуламен есептеу керек, Гц:
                      
      мұндағы А₁ және A₂ — тілімшенің және қабырға қаттылығының және бос жиынтықтың осы Қағиданың 523 – 526-тармағына сәйкес есептелген бос тербеліс жиілігінің квадраттары;
      в₁, в₂ – мына формулалармен есептелген коэффициент:
                      
      T_пр – келтірілген қабырғамен пластинді қалыңдығы осы Қағиданың 228 формуласы бойынша анықталады.
      N_c тілім үшін сияқты осы Қағиданың 513-тармақты қанағаттандыру тиіс.

§ 4. Діріл нормалары

      528. Осы Қағиданың 508-тармағында көрсетілген жалпы және жергілікті діріл есебінің нәтижесіне қарамастан діріл амплитудасын және жиілігін өлшеу керек:
      1) корпустың артқы жақты ұшы;
      2) сыртқа қаптаманың, корпустың ішкі конструкциясының және қондырманың тілімшелері;
      3) бос жиынтық және қабырға қаттылығы;
      4) іргетастардың тіреуіш беттерін;
      5) жабу құрамындағы рамалық жиынтық;
      6) қозғалтқыштар және басқа да сол сияқты құралдар.
      Осы кемелерде алғашқы екі дыбыстағы корпустың тік тербелісінің жиілігін экспериментальды анықтайды және оларды есеппен алынған жиілікпен салыстырады.
      Көрсетілген өлшеулерді, сондай-ақ судың қоры шектелген жағдайда жүкпен және бос жобалық отырғызу кезінде түптің астында басты және қосымша қозғалтқыштардың және жобалаушымен әзірленген және Кеме қатынасы тіркелімімен келісілген дірілді сынау бағдарламасына сәйкес кемелік техникалар объектілерін жұмыстарының барлық негізгі пайдаланушы режимдерін терең суда орындау қажет.
      529. Мынадай көрсетілгендей анықталған тәжірибеде өлшенген тербеліс амплитудалары діріл нормасын аспау қажет:
      1) артқы жақты ұштардағы тік тебелістердің рұқсат етілетін амплитудасы мына формула бойынша анықталады, мм:
                          А₁ = 2/(1 + 0,04N²),               (295)
      мұндағы N— тәжірибеде өлшенген нақты тербеліс жиілігі, Гц;
      2) қозғалтқыш іргетастарының жоғарғы тіреуішінің рұқсат етілетін тербеліс амплитудасы N — 10 Гц — 0,5 жиілікке дейін, тербеліс жиілігі 10 Гц жоғары болса мына формуламен анықталады, мм:
                            А₂ = 1/(0,02 N²),                (296)
      3) олардың орталығында тілімше тербелісінің рұқсат етілетін А₃ амплитудасы мына формуламен анықталады, мм:
                            А₃ = 0,125(а/100t)²t,            (297)
      мұндағы а — тілімшенің қысқа жағы, мм;
      t — тілімше қашықтығы, мм;
      4) аралық ортасындағы бос жиынтықтың және қабырға қаттылығының рұқсат етілетін тербеліс А₄ амлплитудасы мына формуламен анықталады, мм:
                            А₄ = 4000Wl²/(Ei),               (298)
      мұндағы W — белдікпен жалғасқан қырдың көлденең қимасының қарсыласу сәті, м³;
      l - бос жиынтықтың немесе қабырға қаттылығының аралығы, м;
      Е - материалдың бірінші дыбысының серпімділік модулі, МПа;
      i - белдікпен жалғасқан қырдың көлденең қимасының қарсыласу сәті, м⁴.
      5) жабу құрамындағы рамалық жиынтықтың рұқсат етілетін тербеліс амплитудасын осы Қағиданың 295 формуласы бойынша және мынадай есептелген екі мәннің кішісі сияқты анықтайды, мм:
                            А₅ = 1250 Wl²/(Ei),              (299)

§ 5. Дірілді азайту бойынша іс-шаралар 

      530. Егер діріл нормадан жоғары болса, оларды рұқсат етлетін нормаға дейін түсіретін іс-шаралар әзірленіп және Кеме қатынасы тіркелімімен келісілу қажет.
      Кеменің басты және қосымша қозғалтқыштарының барлық негізгі жұмыс режимдерінде дірілді қайта өлшеп орындалған іс-шаралардың тиімділігі расталу қажет.
      531. Еспелі біліктің жиілігіне тең, жиілікпен жалпы дірілді төмендетуге бағытталған іс –шараларға жатады:
      1) еспелі бұранданың геомтриясын тексеру (қалақша қадамы, қима қадамы және бұранда домалағы бойынша осьтік сызықтың өзара орналасуын). Рұқсат етілетін стандарт немесе жабадан асатын ауытқу табылған кезде бұранданы ауыстыру тиіс;
      2) балластық цистерналарды толтыру немесе шайқау;
      3) еспелі біліктің айналу жиілігін өзгерту.
      532. Еспелі бұранда қалақшасының қысқа санындағы жиілікпен жалпы дірілді төмендетуге бағытталған іс –шараларға жатады:
      1) кеме корпусының немесе бағытталған қондырмаға қатысты есеплі бұранданың орналасуының өзгеруі;
      2) еспелі бұранда қалақшаларының санының өзгеруі;
      3) олардың сумен айналып жүзуін қамтамасыз етуге арналған негізгі бөліктегі қырдың өзгеруі;
      4) еспелі бұранда дөңгелегіндегі жылдамдық алаңын теңестіруші арнайы құрылғыларды орнату;
      5) корпуста еспелі бұранда үстінде дірілді бәсеңдететін құрығыларды орнату.
      533. Осы Қағиданың 530-тармағында тізбектелген еспелі бұранданың қалақшаларының қысқа санын жергілікті дірілді жиілікпен төмендетуге арналған іс-шараларға қосымша ұсынылады:
      1) дірілдеуіш тілімшелерді қалыңдату немесе аралық қабырға қаттылығымен нығайту;
      2) бойлық және көлденең жиынтықтың қиылысу жерлеріндегі байланысты бекіту бөліктерінің дұрыс құрастырылғандығын тексеру; тұйықталған жиынтық контурларын құру;
      3) дәнекерленген жалғаулардың орындалу сапасын тексеру.
      534. Жиілікпен жергілікті дірілді төмендетуге арналған қозғалтқыштың еспелі білігінің қысқа айналу жиілігіне қосымша осы Қағиданың 533-тармағында көрсетілген тізбектелген іс-шараларға ұсынылады:
      1) дірілді бәсеңдеткіштерге қозғалқыштар немесе аспалы бөрене іргетастарын орнату;
      2) дірілді бәсеңдеткіштерге орнатылған қозғалтқыштарды оралымды муфт көмегімен басқа кемелік техника объектілерімен жалғау.
      535. Келтірілген ұсынылған іс-шаралар тізімі жеткілікті болып табылмайды. Дірілдерді өлшеу нәтижелерін талдау негізінде әрбір нақты жағдайда дірілді белгіленген нормаға дейін түсіретін басқа да іс–шаралар жүзеге асырылады.

3–бөлім. Жеңіл ерітінділерден жасалған су ығыстырушы кемелер корпусының конструкцияы 9. Жалпы талаптар

      536. Осы бөлім корпусы қалайыдан жасалған су ығыстырушы кемелерге қолданылады.
      537. Осы бөлімде қарастырылмайтын мәселелер, осы Қағиданың 2-бөлімнің нұсқауларын басшылыққа алуға жатады.

10. Корпус байланысының материалы және минималды қалыңдығы

      538. Қағиданың осы бөлімімен регламенттелген корпус конструкцияларының элементтерін дайындау үшін қолданылтын материалдар осы Қағиданың 2-бөлігі талаптарын қанағаттандыру қажет.
      539. Корпус құрамына кіретін табақшалардың рұқсат етілетін минималды қалыңдығы болат кемелерге арналғаннан кем болмау қажет.

11. Корпус элементтерінің тұрақты өлшемдерін анықтау

      540. Корпус иілімінің иілу сәтіне және қиып өту күшіне әсер етуін ескеру қажет, егер
                         L⁴ > B/(EI) > 6,01•10³,             (300)
      Мұндағы L, В – КВЛ бойынша кеменің ені және есеп ұзындығы, м;
      Е – корпус материалының модуль серпінділігі, МПа;
      I - эквиваленті брустың көлденең қимасының инерция сәті, м⁴.
      541. Жиынтық белдемдегі жалғасқан белдіктің енін есептеу кезінде мына формуламен анықтау қажет:
      1) бойлық қабырға қаттылығы және екі есе түп, бос шпангоут және бимстер үшін, (осы Қағидаға 66-қосымшаның а), г))
                          с₁ = 0,5а;                         (301)
      2) егер басты бағыттың белдемдерін қолдайтын болса, бойлық жиынтық жүйесі кезінде флорлар, бимстер және шпангоуттар, көлденең жиынтық кезінде кильсондар және карлингстер үшін (осы Қағидаға 66-қосымша, б), г)),
                        с₂ = с₁ + (b - с₁)_1,               (302)
      мұндағы с₁ – осы Қағиданың 301 формуласына сәйкес жалғасқан белдік ені, см;
       — қысылған жалғасқан белдік үшін және қаптаманың созылып жалғасқан белдігі үшін осы Қағидаға 67-қосымша бойынша анықталған коэффициент;
      3) көлденең жиынтық жүйесі кезіндегі флорлар бимстер және шпангоуттар үшін, бойлық жиынтық жүйесі кезіндегі кильсондар және карлингстер үшін (осы Қағидаға 66-қосымша 34, в), г))
                        с₃ = 0,5nа(1 + ₂),                 (303)
      мұндағы n – қатты және қысқартылған орындар саны;
      ₂ — созылып жалғасқан белдік үшін бірге тең және қаптаманың қысылып жалғасқан белдік үшін осы Қағидаға 68-қосымша бойынша анықталған коэффицент.
      Жалғасқан белдіктің ені барлық жағдайларда қарастырылып жатқан белдемнің аралық есебінің ұзындығынан ¹/₆ аспау қажет.
      542. Қырдың дуалдары биіктігі қалыңдыққа қатынасы 60 жоғары болса, қабырға қаттылығымен нығайтылу қажет.
      543. Бос белдік енінің b_п оның қалыңдығына t_п қатынасы формуламен анықталған мәннен асу қажет:
                            
      мұндағы R_еН – ағымдағы материалдың шегі, МПа.
      Сонымен қатар b_п / t_п 14 аспауы қажет.
      544. Тіреу контурындағы қимадағы ең көп кернеу кергісімен қатты бекітілген тілімшені көлденең жүктеме әрекеті кезінде осы
Қағидаға 69-қосымша бойынша анықтау керек.
      545. Кернеу нормаланбайтын тіреу қималарында тілімшелер үшін, а көлденең жүктеме әрекетінен осы Қағидаға 69-қосымша бойынша анықтау керек.
      546. Тілімшенің эйлерлік кернеулерін, МПа, мына формула бойынша есептеу қажет:
      1) тіреуіш контурдың ұзын жағының жанынан сығылған кезде
                              _э= 26(100t/a)²;               (305)
      2) тіреуіш контурдың қысқа жағының жанынан сығылған кезде
                         _э = 6,37(100t/a)²(1+a²/b²)²;       (306)
      3) қатысты күштер әрекеті кезінде (борт тілішелері)
                             _э= 6,37k(100t/a)²,             (307)
      мұндағы t — тілімше қалыңдығы, см;
      а — 0ысқа жағының ұзындығы, см;
      b — ұзын жағының ұзындығы, см;
      к — осы Қағидаға 20-қосымша бойынша анықталған коэффициент.
      Қиын кездердегі қалыпты кернеулер осы Қағидаға 71-қосымша бойынша анықталады.
      547. Жиынтықтың көлденең қимасы кезінде шпацияны 500 мм кем емес қабылдайды.
      Түптің және палубаның бойлық жүйесі кезінде шпация 600 мм жоғары болмау қажет.
      Форпикте шпация 400 мм дейін төмендетілу қажет.
      548. Бірыңғай флорларды 3 шпациядан кейін орнату қажет. Бракетті флорларды қолдануға тыйым салынады.
      549. Бірыңғай флорлардың көлденең қимасының қарсыласу сәті см³, кем болмау қажет
                        W = 62,5 QВ_ф/_д,                    (308)
      мұндағы Q — флордағы толық жүктеме, кН;
      В_ф — флордың жоғарғы жиегін деңгейіндегі трюм ені, м;
      у_д — рұқсат етілетін кернеулер, МПа.
      550. Кильсондарды олардың аралығының арақашықтығы барлық сыныпты кемелер үшін 2 м артық болмайтындай етіп орнатылу керек. Орташа киьлсонның көлденең қимасының инерция сәтінің мәні бірыңғай флорлардың көлденең қимасының талап етілетін инерция сәтінен 1,5 кем болу қажет, ал бүйірлік кильсондар үшін – 0,75.
      551. Сыртқы қаптаманың минималды қалыңдығы есеп нәтижесі бойынша тағайындалу қажет.
      552. Рамалық шпангоуттың борттық тармақтарының көлденең қимасының инерция сәті мынадан төмен болмау қажет, см⁴,
                           I₁=2IH/В_ф,                        (309)
      мұндағы I — флордың көлденең қимасының инерция сәті, см⁴;
      Н — шпангоуттың борттық тармақтарының биіктігі, м;
      В_ф — флордың жоғарғы жиегі деңгейіндегі трюм ені, м.
      553. Борт биіктігі 2-ден 3 м-ге дейін болғанда бір борттық стрингер, ал биіктігі 3 м жоғары болғанда – екеу қою қажет.
      554. Борттың сыртқы қаптамасының қалыңдығын түптікі сияқты қабылдайды.
      555. Жабу белдемінің орнықтылық критерийі болып ағымдылық шегіне өлшемдік қалыпты кернеудің қатынасы табылады:
                              = _кр / R_еН                   (310)
      Коэффициент осы Қағидаға 71-қосымша бойынша анықталады және мынадан кем болмау қажет:
      1) бойлық рамалық жиынтықтың палубалық және түптік жабулар (карлингстер, кильсондар) үшін, барлық түрдегі кемелер – 0,95;
      2) палубалық жабудың бойлық қабырға қаттылығы үшін:
      егер кильсондар жабудың жалпы иілуіне қатысатын болса – 0,9;
      егер кильсондар жалпы иілімге қатыспайтын болса l_п/В_п > 1,5 - 0,7 (l_п және В_п — жабудың ұзындығы мен еніне сәйкес, м);
      3) палубалық жабудың бойлық қабырға қаттылығы үшін:
      ашық кемелер – 0,9; жабық кемелер – 0,75;
      4) кемелік алаңдардың палубалық және түптік бойлық қабырға қаттылығы үшін – 0,7.

12. Рұқсат етілетін кернеулер

      556. Жалпы иілуден және жергілікті жүктеме кернеуі үшін және тұрақты сипаттамасы бар қауіпті қалыпты кернеулердің қосынды кернеулері үшін мынаны қабылдау керек, МПа:
      1) созылған кезде
                         ₀ = kR_{р 0,2},                       (311)
      мұндағы R_{р 0,2} - қалдық деформацияға сәйкес 0,2%, МПа материал ағымдылығының шартты шегі.
      К мәні тең деп қабылданады:
      тойтарылған конструкциялар үшін — 0,9;
      дәнекерленген конструкциялар үшін:
      3 < t < 4кезде - 0,7;
      t > 4 кезде - 0,8,
      мұндағы t — конструкцияның жалғастырушы элементтерінің қалыңдығы, мм.
      2) сығылған кезде
                              ₀ = _кр                      (312)
      3) қауіптіге қатысты кернеулер биіктігі мынаған тең қабылданады:
                             ₀ = 0,57 ₀                    (313)
      557. Рұқсат етілетін қалыпты және қатысты кернеулердің нормалаушы мәні осы Қағидаға 72-қосымшада келтірілген.

13. Пісірілген жалғаулар

      558. Екі жақты тігіспен таңбалық жалғауларды пісіру кезінде қабылдайды:
      1) корпус конструкциясының негізгі байланыстарын жалғау бөліктерінде (флорларды кильсондарға, шпангоуттарды стрингерлерге, бимстерді карлингстерге және комингстерге және с.с.);
      2) өткізбейтін аралықтарды, флорларды, кильсондарды және с.с. сыртқы қаптамаға және төсенішке;
      3) машинналық бөлім аудандарындағы корпус конструкциясын, қозғалтқыштардың орналасуын және жергілікті діріл, ауыспалы және соққылық жүктеменің әрекет орындарын;
      4) қозғалтқыштар астындағы іргетастарды (басты және негізгі) және бсқа да механизмдерді.
      559. Таңбалық жалғаулардағы берік корпустың конструкциясына үздікті бұрыштық тігістерді қолдануға рұқсат етілмейді.
      560. Бір жақты пісіру кезінде айналасы тігістің басқа жағына өтумен ұзындығы 30 м кем болмайтын белдем, қабырға, книц дуалдарының бос ұштарының, сондай-ақ белдем дуалдарының участкілері және тіліктердегі аралықтардың айналасы пісірілу қажет.

4-бөлім. Катамарандар корпусының конструкциясы 14. Жалпы талаптар

      561. Осы бөлімнің талаптары катарамандардың мынадай сынып түрлерге қолданылады «М», «О», «Р» және «Л»:
      1) Машиналық бөлімде артқы жақты орналасуымен өздігінен жүретін бір палубалы құрғақ жүк тасуға арналған кемелер;
      2) жолаушылар кемесі;
      3) сүйреуіш және итергіштер.
      562. Катамарандардың негізгі өлшемдері:
      L - конструктивті ватер сызығы бойынша ұзындық, м;
      В - мидель-шпангоуттағы конструктивті ватерсызығы бойынша ені, м;
      В_к - мидель шпангоуттағы конструктивті ватерсызығы бойынша бір корпустың ені, м;
      Н - мидель-шпангоуттағы ктігі, м;
      Н_нб - мидель-шпангоуттағы су үсті бортының биіктігі, м;
      с - көлденең клинерс – конструктивті ватерсызық бойынша ішкі корпус борттарының аралығындағы ең кіші арақашықтығы, м;
      h_вi - теоретикалық шпангоуттағы тік клиренс – арақашықтығы есепті ватер сызығынан бастап мост тігісіне дейін немесе кеменің диаметралды жазықтығында өлшенген жиынтықтың төменгі нүктелеріне дейін, м.
      563. Талаптар басты өлшемдерінің қатынасы мына шарттарды қанағаттандыратын кемелерге қолданылады:
                            L/H < 25;                        (314)
                          L/ B = 4 ч 6;                      (315)
                         h_в / Н_нб > 0,65,                    (316)
      мұндағы h_в — толық жүкті кемелерге арналған миделдегі тік клинерс
      564. Катамарандардың корпустарын жасау үшін осы Қағиданың 2–бөлімінің талаптарын қанағаттандыратын және қолданыстағы стандарттарға сәйкес болат және қалайы ерітіндісін қолданады.
      565. Мынадай осы бөлімде катамаран корпустарын мынадай тәсілдердің бірімен өзара жалғауларын қарастырады:
      1) ұзындығы корпус ұзындығының жартысынан кем болмайтын және 3 берік көлденең аралықтардан кем емес (қондырманың және рубканың алдыңғы жағы, ортаңғы және қормалық бөліктерінде) берік қондырмалар және рубкалар;
      2) көлденең белдем жүйелерін бір жақты немесе екі жақты тігісін көрсететін көпірлер. Шетіндегі ұзындығы 0,15Z артық емес қысқа қондырғыларды беріктілік есебі кезінде көпір бөлігі ретінде қарау керек.
      566. Көпір көмегімен жалғасатын катамаран корпустарының палубаларында бір корпустың енінен үлкен және ұзындығы трюм ұзындығынан жартысынан үлкен тіліктерге рұқсат етілмейді. Егер осы Қағиданың 583, сондай-ақ 252 – 254-тармақтары талаптары орындалса қондырғы немесе рубкалар орнатылған тіліктерге бұл талаптар таралмайды.
      Машинналық бөлімдегі басты қозғалтқыштың ұзындығы шегінде тек қана рамалық шпангоуттарды орнату ұсынылады.
      567. Осы бөлімде келтірілген катамаран корпустарының беріктілігін тексеру бойынша нұсқаулықтар ұзындығы 0,4 аспайтын Фруда санымен кемелерге қолданылады.
      568. осы бөлімнің кеменің және оның конструкциясының элементтерінің беріктілік жеткілігінің осы Қағиданың 565–567-тармақтары талаптарынан ауытқыған жағдайда арнайы есептермен және зерттеулермен растайды.
      569. Осы бөлім бойынша қозғалмаған мәселелер болаттан жасалған катамарандар үшін осы Қағиданың 2-бөлім нұсқаулықтарына және жеңіл қорытпадан жасалған катамарандар үшін 3-бөлім нұсқаулықтарына басшылық етуге жатады.
      570. Катамаран корпустарының байланыстарының өлшемі осы бөлімнің талаптарына сәйкес орындалған есептерді бір мезгліде Кеме қатынасы тіркеліміне ұсынып басқа да негізделген әдістермен жүргізілген беріктілік есебі негізінде таңдалуы мүмкін.
      571. Корпустың беріктілік көрсеткіштері Кеме қатынасы тіркелімімен келісілген бағдарлама бойынша басты кемеге жүргізілген сынақ бойынша расталу қажет.
      Сынау бағдарламасында жел толқынды шарттардағы оларға тиісті жүктеме және кернеу сияқты аспаптық өлшеу сондай-ақ соңғы статикалық ауыстыруға және соққы құрушыны бөлу мүмкіндігін көздеу қажет.
      Корпус элементтерінің беріктілігін бағалау үшін қималарда есеп бойынша максималды кернеу және деформация болатын жерлерде тетіктер орналастыру керек. Тетіктердің саны қима бойынша кернеудің тарау эпюрасын алуға жеткілікті болуы қажет.
      Сынау кезінде жалғастырушы көлденең беріктілікті соның ішінде төсеніш аумақтарына жанасатын қондырма немесе рубкалардың көлденең аралығын қамтамасыз ететін конструкциялардың элементтер жағдайының кернеуі бағалану қажет. Тетіктерді көлденең байланыстардың симметриялық және симметриялық еместігін бағалау үшін ішкі борттардың қасына және кеменің диаметралды жазықтығында орналастыру керек.
      Тетік көрсеткіштерінің үйлесімді жазбасы қамтамасыз етілу қажет.
      572. Катамаран корпустары байланыстарының конструкциясы және өлшемі осы Қағиданың 17-бөлім талаптарын қанағаттандыру қажет.
      Ұзындығы 50 м жоғары корпус байланыстар өлшемінің есебін осы Қағиданың 15 және 16-бөлімі талаптарына сәйкес тексерілу қажет.

15. Жалпы бойлық беріктілік есебі

      573. Тынық судағы иілу сәттерін М_тв және кесіп өту күшін N_тв  ординатада 21 кем емес тең тұрған қисық жүктемені интегралдау жолымен есептейді.
      574. Кеменің ортаңғы бөлігіндегі қосымша толқынды иілу сәті, кНм,
                   М_дв = ±2 ^.9,81k₀k₁k₂k₃B_кL²h,             (317)
      мұндағы k₀ — «М» және «О» сыныпты кемелер үшін мына формула бойынша есептелетін коэффициент:
                        k₀ = 1,24 - 1,7В₀/L;                 (318)
      «Р» және «Л» сыныпты кемелер үшін
                              k₀ = 1,24 - 2B₀/L.             (319)
      к_о мәні бірліктен жоғары болмауы қажет.
      B₀ — мыналарға тең, есепті ені:
      Бір корпус еніне В_К, егер кеме ұзындығы L < 30 болса «М» сыныпты кемелер үшін және басқа сыныпты кемелер үшін L < 20 м;
      В корпус еніне егер кеме ұзындығы L < 60 м болса «М» сыныпты кемелер үшін және басқа сыныпты кемелер үшін L < 40;
      B₀ арасының В_к және В аралық мәні сызықты интерполяция көмегімен табылады.
      k₁ — осы Қағидаға 73-қосымша бойынша анықталатын коэффициент.
      k₂ — мынадай үш мәннің бірінің ең үлкен мәніне теңесетін коэффициент:
                              k₂ = 1                         (320)
                          k₂ = 2 – 20Т_н/L                    (321)
                     
      Т_н — кеменің есепті жүктеме кезіндегі алдыңғы жағымен орналасуы, м;
      с — мидель-шпангоуттағы көлденең клинерс, м;
      h_в.ср — егер көпір нөлдік теоретикалық шпангоут жазықтығына дейін жететін болса, көпірдің алдыңғы жағы ұшынан бастап бесінші теоретикалық шпангоутқа дейінгі тік клинерстің орташа мәні, м,
                   
      Егер көпірдің алдыңғы жағы ұшы нөлдік шпангоуттан артқы жағына қарай қашықтықта х_м, м, жатса,
       
      h_вн — көпірдің алдыңғы жақты ұшындағы тік клинерс;
      к — коэффициент
                   к = 2_сh/(1 + 3_сh),                   (325)
      _с,_h - алдыңғы жақты ұшындағы корпус аралығындағы ағынның қысылуына көлденең және тік клинерстің әсерін ескеретін коэффициент:
                  _с =(0,15 + 3,5h/L)c₂/B_к;                  (326)
                 
      C2 — екінші теоретикалық шпангоуттағы көлденең клиренс, м;
      _{с, h} — мидель–шпангоуттағы катамарандардың килдік шайқалысына клиренстердің әсерін ескеретін коэффициент:
                        _с = 0,43с/В_к;                       (328)
                    _h = 0,2 + 0,07(h_в10/ h);                (329)
      k₃ - ұзындық бойынша Фруда санындағы коэффициент,
                       1 кезінде Fr<0,2
                   k₃=
                       0,6 + 2 Fr кезінде 0,2<Fr<0,4         (330)
      k₄ — 1-ге тең деп қабылданатын ұшының алдыңғы жақты бөлігіндегі көпір ұзындығын қысқарту кезіндегі соққы сәтінің төмендеуін ескеруші коэффициент, егер көпір нөлдік теоретикалық шпангоутқа деәні жететін болса; егер көпірдің алдыңғы жақты ұшы нөлдік шпангоуттан артқы жағына қарай х_м қашықтықта табылса,
                          
      б — М_тв табылған жүктеменің есепті жағдайында жалпы толықтығының коэффициенті.
      h — есепті толқынның биіктігі, м.
      575. Жалпы бойлық иілуден алынған қалыпты және қатысты кернеуді осы Қағиданың 60-тармағына сәйкес есептеу керек, сонымен бірге көпір байланысы эквивалентті брусқа қосылады.
      576. Жалпы бойлық иілуден және жергілікті иілуден алынған бойлық байланыстардағы кернеу осы Қағиданың 93-96-тармақтары талабына сәйкес жинақталады.
      577. Жалпы бойлық иілуден және жинақталған қосындыдан алынған ең көп қалыпты және қатысты кернеу көрсетілген рұқсат етілген нормадан аспауы қажет:
      1) осы Қағидаға 19-қосымша болаттан жасалған кемелер үшін;
      2) осы Қағидаға 72-қосымша жеңіл қосындыдан жасалған кемелер үшін.
      578. Осы Қағиданың 109–129-тармағы талабына сәйкес шекті сәті бойынша кеме корпусының жалпы беріктілігі тексерілу қажет.

16. Жалғаушы конструкциялардың беріктілік есебі

      579. Жүктеменің қолайсыз байланысы кезінде корпусты жалғастырушы байланыс беріктілігінің жеткіліктігін растайтын есептер тексерілу қажет.
      580. Кеме қатынасы тіркелімімен бекітілген немесе Кеме қатынасы тіркелімімен келісілген басқа әдістеме бойынша корпусты жалғастырушы байланыс беріктілігінің есебін катамаран корпустарын жалғастырушы конструкциялардың беріктілік есебінің әдістемесіне сәйкес орындалады (осы Қағидаға 74-қосымшасы).

17. Кеме корпусын конструкциялау

      581. Корпус байланыстарының минималды рұқсат етілетін табақшалар қалыңдығы осы Қағидаға 47-қосымша бойынша қабылданады. Ұзындығы 25 м кіші кемелер үшін минималды қалыңдық осы Қағиданың 416 – 426 және 443 тармағы талабына сәйкес анықталады.
      Корпустың килеваты болған кезде килдік белдіктің қалыңдығы қаңқалық белдік үшін осы Қағидаға 47-қосымшада көрсетілгеннен кем болмау қажет.
      Ұзындығы 25 м кіші кемелер үшін килдік белдік қалыңдығы осы Қағиданың 417 және 419-тармағында көрсетілгеннен кем болмау қажет.
      Көпірдің жалпы және жергілікті беріктілігін қамтамасыз етуші берік тігістің минималды қалыңдығын кеменің ортаңғы бөлігіндегі сыртқы қаптама үшін осы Қағидаға 47-қосымшада келтірілген нұсқаулықтарға сәйкес қабылдау керек.
      Ұзындығы 25 м кіші кемелер үшін берік тігістің қалыңдығы осы Қағиданың 417-тармағы талабынан кем болмау қажет.
      582. Көпірдің көлденең жүйе бойынша жинау ұсынылады. Көпірдің көлденең рамалық және бос жиынтығы тиісті корпус жиынтығымен бір жазықтықта орналасу қажет.
      583. Оның енінен 07 асатын корпус палубасындағы қиық кезінде, тілік ауданындағы және тіліктен алдыңғы жағы және артқы жағына қарай тілік енініен 0,5 арақашықтағы көпір палубасы нығайтылу қажет.
      584. Корпустардың көлденең қимасының қисық сызықты суреті кезінде цилиндрлік қондырғы ауданында борт жиынтығының көлденең жүйесін және бойлық жиынтық жүйесі қолданған жағдайда борттың бос шпангоуттарының түбі бүйірлік кильсондарда немесе күшейтілген бойлық қабырға қаттылығында аяқталу қажет.
      585. Егер палубаның үстінде орнатылған катамаранның көлденең беріктілігін қондырманың немесе ферманың көлденең аралықтары қамтамасыз етсе, онда осы аралықтардың және фермалардың жазықтығындағы корпусында көлденң аралықтар орнату керек.
      Егер жайды жобалау шарттары бойынша бұл талаптарды орындау мүмкін болмаса, аралықтар орнына дуал биіктігі флор биіктігінің 1,5 кем емес борттардың күшейтілген рамалық шпангоуттары түсіріледі.
      Борттардың күшейтілген рамалық шпангоуттарын бимстің рамаларымен жалғау бөліктерінде книц қою керек.
      586. Қалыңдығы және өлшемі катамаранның жалпы көлденең беріктілігін қамтамасыз ететін қондырманың аралықтарының байланыстарының қалыңдығы осы Қағиданың 238 – 255-тармақтары талабына сәйкес тағайындалу қажет. Сонымен бірге корпустың ДП аралығының аумағында көлденең қабырға, ал корпустың ішкі бортының қаптамасының жоғарғы жиегі арқылы өтетін тік жазықтықта – рамалық тіреулер (осы жазықтықта бойлық аралықтар болмаған кезде) орнату керек.
      Жалпы көлденең беріктілікті қамтамасыз етуші қондырма аралықтарында ені аралықтар биіктігінен 0,5 асатын тіліктер рұқсат етілмейді, ал бар тіліктерді комингстармен нығайту керек. Есіктің тіліктері ішкі борттар жазықтығында орналасқан рамалық тіреулерден қашық болу қажет және аралықтар ұштарынан тілік биіктігінің жартысынан кем емес.
      587. Көпір қрылымы қарауға және жөндеуге мүмкін болуы;
      төменгі жағынан өткізбейтін берік тігіспен, ал жоғарғы жағынан өткізбейтін палубалармен шектелген жабық (екі есе) көпірдің биіктігі 800 мм кем болмауы қажет.
      588. Жабық көпірдің рамалық бимстер және карлингстер дуалының минималды қалыңдығыосы Қағиданың 47-қосымша 5 тармағы 1) – 3) тармақшасына сәйкес қабылданады.
      589. Ішкі борттың рамалық бимсінің биіктігі жабық көпірдің рамалық бимс биіктігіне тең болу қажет.
      Бимс биіктігі ішкі борттан жақын жердегі корпустың карлингісіне дейінгі қашықтықта бірқалыпты азаюы қажет. Осы участкідегі ұзынша тілік ауданы 1,5 есе ұлғаю қажет. Корпустарда тігіс деңгейінде осы Қағидаға 74-қосымшаға сәйкес стрингер немесе осы Қағидаға 75-қосымшаға сәйкес күшейтілген кница орнатылу керек.
      590. Жоғарғы немесе төменгі ашық көпірдің рамалық бимс өлшемін тағайындау кезінде (оның ішінде көпір байланысы беріктігіне және кеменің жалпы беріктігін қамтамасыз етуге қатыспайтын жеңіл төменгі тігісті көпірлер және жоғарғы ауыспалы палубалы көпірлер) осы Қағиданың 245-тармағы талабына нұсқаулықтарын орындайды.
      Көпірдің рамалық бимс өлшемдері корпустың рамалық бимсінің өлшемінен кем болмау қажет.
      591. Көпірдің төменгі ашық рамалық бимсінің ішкі бортқа жанасу жерінде осы Қағиданың 146 және 147-тармағы талабына сәйкес тік кницалар немесе осы Қағидаға 77-қосымшаға сәйкес көлденең кницалар орнату қажет.
      592. Көпірдің жоғарғы жағынан ашық рамалық бимстің текшесі осы Қағидаға 78-қосымшаға сәйкес палаблы орташа көлденең кницпен жалғасу тиіс.
      Осындай кницаларды корпустың рамалық бимсінің қима тілігінің ішкі бортпен көпір тігісі деңгейінде жалғасқан бөлігінде де қою керек. Книц орнына өлшемдеріне сәйкес домалақтанған бракеттерді (фестонды) қолдануға болады.
      593. Жабық көпірде және жоғарғы жағынан ашық ауыртпалы палубалы көпірдегі жиынтықтың көлденең жүйесі кезінде рамалық бимстер аралығында карлингстерде және ішкі борттарда бракеттермен жалғасқан жоғарғы төменгі белдемдерден құралған бракетті бимстер орнатылу қажет.
      594. Бракеттер ені жабық көпірдің биіктігінен 0,3 кем немесе тігістен ауыпалы палубаға дейін қашықтық, қалыңдығы – рамалық бимс дуалдарының қалыңдығынан кем болмауы;
      баркеттер енінің 35 артық қалыңдыққа қатынасы кезінде бракеттердің бос жиектерінде белдіктер немесе фланцтар болуы қажет.
      595. Бракеттер арлығының арасында жоғарғы және төменгі белдемдерді кергілер көмегімен жалғауға болады. Жоғарғы жағынан ашық көпірде карлингстер немесе карлингс және ішкі борттар арлығы 1,5 асса, кергілер орнату міндетті.
      Кергілердің көденең қимасының ауданы жалғаушы белдемдердің кіші көлденең қима ауданынан кем болмау қажет.
      596. Көпірдің палубасының бос бимстерінің және бракеттік бимстердің жоғарғы белдемдерінің өлшемін осы Қағиданың 245 талабына сәйкес тағайындау керек.
      Сонымен бірге ауыспалы палуба кезінде жоғарғы белдіктің қарсыласу сәті жалғаспаған белдіктен алынса.
      597. Көпір тігісінің бос белдемінің өлшемі ішкі борттың бос шпангоутына немесе қабырға қаттылығына қабылданғаннан кем болмау қажет.
      598. Кергілерді орнату кезінде жоғарғы және төменгі бракетті бимстің көлденең қимасының қарсыласу сәтінің мәні 40% төмендеуі мүмкін.
      599. Ішкі борттың және корпус палубасының бойлық жиынтық жүйесі кезінде палубаның бойлық қабырғасы және көпірдің бракетті бимстің баркеттер жазықтығындағы борт қаптамсы арлығында борттың жоғарғы қабырғасына дейін жететін книц қою қажет.
      600. Көпірдің төменгі жағынан ашық апулбаның бос бимсі ішкі борттың кницаларымен жалғану қажет.
      601. Катамаранның көлденең беріктігі жекелеген күшейтліген белдемдермен қамтамасыз етілген жағдайда (көпірдің бірқалыпсыз конструкциясы кезінде) бұл балкілер корпустың көлденең аралықтарымен қатарласу қажет. Осы талапты орындау мүмкін болмағанда аралықтар орынына күшәетәлген рамалар орналастыруға рұқсат етіледі.
      Күшейтілген белдем дуалдары корпустың рамалық шпангоуттарымен бір жазықтықта тұру қажет.
      602. Күшейтілген белдемді корпуске байлау корпус енінен 0,25 кем емес ішкі корпус участкісіне белдемді ұзарту жолымен немесе төменгі белдік деңгейіндегі корпусқа фестон белдіктерін орнату жолымен жүзеге асырылуы қажет. Белдем белдіктерінің ішкі бортпен жалғанған жерінде көлденең кница орнатылу қажет.

5-бөлім. Су үсті қанатындағы кемелер корпусының конструкция 18. Жалпы талаптар

      603. Осы бөлім су үсті қанатындағы екі аз жүктелген қанатты «О», «Р» және «Л» сыныпты кемелерді мынадай сипаттамаларымен қамтиды:
      Қаттылығы
                        I / (DL ³⁾ > 3•10^-8                  (332)
      жылдамдылығы
                                 
      мұндағы I - кеменің ортаңғы бөлігіндегі эквивалентті брустың едәуір әлсіреген көлденең қимасының инерция сәті, м⁴;
      D —кеменің жүкке су ығыстыруы, т;
      L — кеме корпусының едәуір ұзындығы (осы Қағидаға 79-қосымша), м;
      v — тынық судағы қанаттағы кеме жылдамдығының есебі, м/с.
      604. Осы бөлім корпус жиынтығының және қондырманың бойлық жүйесін қарастырады.
      Осы бөлімдегі кеменің төменгі терезе тіліктерінің жиегінен жоғарғы бөлігі қондырма деп саналады, ал соңғысы болмаған жағдайда – кеменің жоғарғы палубадан жоғары бөлігі.
      605. Корпус және қондырма конструкциясын дайындау үшін осы Қағиданың 2-бөлімін қанағаттандыратын және стандарттарға сай аллюминді қоспалар қолданылу қажет.
      606. Кеме қатынасы тіркеліміне ұсынылатын материалдарда мынадай есептер болу қажет:
      1) кеменің жалпы беріктілігі;
      2) кеменің жергілікті беріктілігі;
      3) қанатты құрылғылар беріктілігі;
      4) дірілдер.
      607. Осы бөлімге сәйкес орындалған бір мезгілде Кеме қатынасы тіркеліміне есептерді ұсыну кезінде басқа да негізделген беріктілік есебінің әдістерін қолдануға рұқсат етіледі.
      608. Әрбір жобаның бас кемесі беріктілік және Кеме қатынасы тіркелімімен келісілген бағадарлама бойынша дірілін тексеру мақсатында сыналу қажет.
      Сынақ нәтижелері Кеме қатынасы тіркеліміне ұсынылу қажет.
      609. Беріктілігі осы Қағиданың 19-бөлімі талаптарын қанағаттандыратын кеме мынадай толқын биіктігінде, м су ығыстыру жағдайымен жүзуге рұқсат етіледі:

      Кеме сыныбы         толқын биіктігі, м

          «О»                  2,0

          «Р»                  1,2

          «Л»                  0,6

19. Жалпы беріктілік және орнықтылық есебі 

      610. Кеменің жалпы беріктілігі есепті толқын жағдайындағы қанатта жүру кезіндегі кесіп өту күшінің әрекетінің қалыпты және қатысты кернеу бойынша тексеру қажет.
      Сондай-ақ конструкцияның бүтіндей және оның жекелеген элементтернің орнықтылығы тексерілу қажет.
      611. Кеменің қанатта жүру кезінде толқынның есепті биіктігі, мынадан кем емес қабылдану қажет, м:

      Кеме сыныбы           толқынның есеп биіктігі, м

          «О»                  1,3

          «Р»                  0,8

          «Л»                  0,4

      612. Есепті иілу сәті, кНм, және кесіп өту күші кН, мына формуламен есептелу қажет(осы Қағидаға 80-қосымша):
                        М_р = М_т(1 + k_мn)                     (334)
                        N_p = N_т(l + k_Нn),                    (335)
      мұндағы М_т, N_T — тынық суда кеменің қанатта жүру кезіндегі қарастырылып жатқан көлденең қимадағы иілу сәті кНм, және, кесіп өту күші, кН;
      k_М, k_N — қарастырылып жатқан кеменің ұзындығы бойынша көлденең қиманың орналасуына қатысты және мынадай формуламен анықталатын коэффициенттер:
                         k_м = 1- 0,040j;                     (336)
                        k_N = 0,7 - 0,015j,                   (337)
      мұндағы j – есепті шпангоут нөмірі:
      шеткі шпангоут алдыңғы жағы үшін j = 0,
      шеткі азық үшін j = 20;
      n – жүктеменің қосымша есебі (мұрындық қанаттық құрылғысы үстіндегі қимадағы қосымша жеделдету қатынасы кеменің қанатқа кіруі кезінде бос құлауды жылдамдату есепті толқын шарты)
      n – мәні прототип немесе моделді сынау нәтижелері бойынша анықтау қажет. Егер мұндай жағдайда болмаған кезде оны мына формула бойынша анықтайды рұқсат етіледі
                             
      D_пр — келтірілген су ығыстыру, т:
                           
      l_н — кеменің ауырлық орталығының алдыңғы жақты қанатындағы күшті қолдау қосымшасы нүктесінен ауытқуы (О нүктесін осы Қағидаға 80-қосымша);
      к — мыналарға тең коэффициент:
      h = 1,5 м үшін 0,035;
      h = 1,3 м үшін 0,030;
      h = 0,8 м үшін 0,020;
      h = 0,4 м үшін 0,010.
      m — осы Қағидаға 81-қосымша бойынша түптің киловатының есепті бұрышына байланысты А - А қима (осы Қағидаға 82-қосымша) анықталатын коэффициент;
      v_в — есепті толқын шарттарында қанаттағы кеме жүрісінің жылдамдығы, мына формуламен анықталады, км/ч;

v_в = 0,85v,                      (340)   

      мұндағы v — тынық судағы қанаттағы кеменің жылдамдығы, км/ч.
      Толқын биіктігінің аралық мәндерінің коэффициенті к сызықтық интерполяция көмегімен анықталады.
      v_в және к мәндері моделді сынау мәліметтері немесе кеме – прототип бойынша нақтылау қажет.
      Осы Қағиданың 334 және 335 формуласындағы n мәні аз қабылданбауы тиіс:

h = 1,5м үшін 1,0

h = 1,3м үшін 0,9

h = 0,8м үшін 0,6

h = 0,4м үшін 3

      Кеменің қанаттағы жүрісі кезіндегі есепті толқын биіктігін таңдау (кеменің тиісті сыныбына сәйкес диапазон биіктігінде) жобалаудың техникалық тапсырмасы негізінде жүргізілу қажет. Бұл толқын биіктігі кеменің қанаттағы қозғалысының шектеуіші болып табылады және Пайдалану бойынша нұсқаулыққа енгізілу қажет.
      613. Иілу сәттерін М_Т және кесіп өту күшін N_T есептеу кезінде мынадай нұсқауларды орындау қажет:
      1) қисық жүктемелерді жалпы қабылданған тәсілдермен тік тұратын 21 кем емес ордината бойынша жасау керек;
      2) қанаттарды қолдау күшінің семпті мәні, кН, мына формула бойынша анықталады:
      алдыңғы жақты қанаты үшін
                        F_тн = 9,81(D - F_тк),                 (341)
      қ қанаты үшін
                        F_тк = 9,81Dl_н/l₀;                    (342)
      мұндағы l₀ — алдыңғы жақтағы және артқы жақты қанаттар арасындағы күшті қолдау қосымшасы нүктесінің аралығының арақашықтығы,м;
      3) қанаттарды қолдау күші қосымшасының нүктелері F_тн және F_тк осы Қағидаға 79-қосымшаға сәйкес анықталады;
      4) қанаттарды қолдау күші F_TH және F_TK алдыңғы жақты (артқы жақты) қанаттарының бағаналарының кеме бойындағы ұзындығына байланысты шпация есебі бойынша бөледі.
      614. Кеменің жалпы беріктілігін тексеру (осы Қағидаға 78-қосымша), едәуір қалыпты кернеу күтілетін Қалыпты кернеу бойынша қималарда жүргізілу тиіс:
      I - I, қимада, едәуір иілу сәттерінде;
      Кеменің ортаңғы бөлігіндегі II - II және III - III әлсіз қималарды;
      IV - IV қималарда, қондырма дуалының жалпы участкісінің қанатты құрылғысынан болмаған жағдайда, құрылғының алдыңғы жақты қанаты ауданындағы.
      I - I қималардағы есепті иілу моменті II - II немесе III - III қималардағы моментерден 10% кем айрықшаланатын болса, I - I қимасының жалпы беріктілік есебін жүргізбеуге болады.
      615. I - I, II - II және III - III қималарда эквивалентті брустың қарсыласу моментін анықтау кезінде корпус және қондырманың байланысы, ал IV - IV — қимада тек корпус байланысын ғана ескеру қажет.
      Егер қондырма тойтарылған, ал корпус пісірілген болса, қондырманың байланысы эквивлентті брусқа 0,9 коэффициентпен енгізілу қажет.
      616. Терезе тіліктері жиі орналасқан жағдайда, қондырмаларда ұзындығы терезе биіктігінен 20% кем емес асатын екі шеткі (осы Қағидаға 78-қосымша) қондырма дуалының жалпы участкісі қарастырылу немесе кеменің жалпы иілуінде қондырманың қатысуын болдырмайтын конструктивті шаралар орындалуы қажет.
      617. Қысылған пластиндер эквивалентті брус құрамына редукциялық коэффициентпен енгізіледі
                              = _кр<1,                    (343)
      мұндағы _кр — _э/R_eH, қатынасына байланысты осы Қағидаға 71-қосымша бойынша анықталатын қысылған пластиннің өлшемді қалыпты кернеуі;
      мұндағы _э - бойлық жиынтық жүйесінде осы Қағиданың 305-формуласы бойынша пластиннің эйлерлы қалыпты кернеуін анықтау қажет, МПа
      _д — кеменің жалпы иіліндегі рұқсат етілетін қалыпты кернеу.
                             0,25а кезінде a/t < 80,         (344)
                             20t кезінде a/t > 80,          (345)
      Мұндағы а – бойлық белдеме арасындағы арақашықтық;
      t – пластин қалыңдығы.
      618. Эквивалентті брустың шеткі байланыстарындағы есепті қалыпты кернеу мына формуламен анықтау қажет:
                              _в = 10_вМ_р/W_в;               (346)
                              _{н =}10_вМ_р/W_н;                (347)
      мұндағы _в, _н — эквивалентті брус жоғарғы және төменгі байланыстарындағы кернеу есебі, МПа;
      _в, _н —мыналарға тең коэффициенттер:
      қондырма дуалының жалпы участкісінен өтетін қималар үшін, сондай-ақ IV-IV қималар үшін (осы Қағидаға 78-қосымша) - 1,0;
      терезе тіліктері ауданындағы қималар тиісінше - 0,85 және 1,40;
      М_р — қарастырылып жатқан көлденең қимадағы есепті иілу сәті (осы Қағиданың 612-тармағы);
      W_B, W_H — эквивалентті брус жоғарғы және төменгі байланысына арналған қарсыласу сәті (осы Қағиданың 615-тармағы);
      Тойтарылған қондырмада және пісірлген корпуста а_ъ коэффициентін 10% төмендету керек.
      619. Қатысты кернеу бойынша жалпы беріктілікті тексеру, ең үлкен қатысты кернеу күтілетін қималарда жүргізілу қажет:
      Әлсіреген қималардағы ең үлкен кесіп өту күші әрекет ететін V - V және VI - VI (осы Қағидаға 78-қосымша) қималарда;
      қондырма дуалдарының шеткі жалпы участкісіндегі қималарында.
      620. Есепті қатысты кернеулер мына формуламен анықталуы қажет, Мпа:
                        = 10N_рS/(It),                     (348)
      мұндағы N_р — көлденең қимадағы есепті кесіп өту күші, кН;
      I - эквивалентті брус қиамсындағы инерция сәті, м⁴;
      S - нейтралды осьтен жоғары немесе төмен орналасқан, осы оске қатысты алынған эквивалентті брус қимасы бөлігінің статистикалық сәті, см³;
      t - корпус борттарының қаптама қалыңдығының сомасы немесе эквивалентті брустың нейтралды ось деңгейіндегі қондырма дуалы, см.
      621. Терезелік немесе есік тіліктерімен әлсіреген қималарда, есепті қатысты кернеу осы Қағиданың 348-формуласы бойынша тіліктен жоғарғы қондырма бөлігін ескермей анықтау қажет.
      622. Қондырма дуалдарының шеткі жалпы участкілері бойынша есепті қатысты кернеу ', МПа, осы Қағиданың 620-тармағы талабына сәйкес және формула бойынша есептелгеннен үлкенінне тең деп қабылданады
                              ' =_в f/ktс,                  (349)
      Мұндағы _в - II — II қимадағы (осы Қағидаға 78-қосымша) қондырма палубасындағы есепті кернеу, МПа;
      f - қысқартуды ескеріп II - II қимадағы терезе тідіктерінен жоғары қондырманың бойлық байланыстарындағы көлденең қиманың ауданы, см²;
      k - мыналарға тең коэффициент:
      қанатты құрылғы ауданында орналасқан, қондырма дуалының шеткі жалпы участкісі үшін – 3,0;
      кеменің ортаңғы бөлігінде орналасқан, қондырма дуалының шеткі жалпы участкісі үшін - 1,5;
      t, с - қарастырылып жатқан қондырма дуалының шеткі жалпы участкісіндегі тиісті қалыңдығы және ұзындығы,см.
      623. Өлшемдік қалыпты кернеулер мына шарттарды қанағаттандыру қажет:
      қондырма палубасының бойлық қабырғасы үшін қондырма
                            _кр/ >1,5,                     (350)
                            _кр/R_еН>0,7                     (351)
      мұндағы _кр - қондырма палубасының бойлық қабырғасы, Мпа.
      R_еН – түпкі бойлық қабырғасы материалының ағымдағы шегі, МПа.
      Қабырғаның _кр сыни қалыпты кернеуі, қабырға ұштары бойынша еркін тірелген деп саналғандағы _э/R_еН мұндағы _э - қабырғаның эйлерлік қалыпты кернеу қатынасына байланысты осы Қағидаға 71-қосымша бойынша анықталады.
      624. Корпус борты қаптамасының пластинінің элерлы қатысты кернеуі және қондырма қабырғасы шартты қанағаттандыруы қажет
                              _э/>1,5,                     (352)
      мұндағы — қимадағы пластиннің есепті қатысты кернеуі.
      _э пластиндерді анықтау кезінде контур бойынша еркін тірелген деп санау керек.

20. Жергілікті беріктілік есебі

      625. Түпкі қаптаманың пластин және түптің бойлық қабырға беріктілігін тексеру үшін кеменің ұзындығы бойынша есепті арынмен берілген жергілікті жүктеменің мәні мынаған тең деп қабылдану қажет (осы Қағидаға 83-қосымша):
      Ро - нөлдік есепті шпангоуттен А — А қимасына дейінгі участкідегі жүктеме (осы Қағидаға 82-қосымша),
                             
      р_о - 10 м шпангоут есебінде;
      0,7 р_о – 20 м шпангоут есебінде,
      мұндағы а — ₁₀/_А қатынасына байланысты осы Қағидаға 84-қосымша бойынша анықталатын коэффициент (мұндағы ₁₀u_А - 10-шы есепті шпангоуттағы және А – А қимасында осы Қағидаға 82-қосымшада көрсетілгендей өлшенген бұрыштар).
      Кеменің ұзындығы бойынша А қимасының аралығында 10, 20 шпангоутта орналасқан есепті арындардың мәнін (осы Қағидаға 83-қосымша) сызықты интерполяция анықтайды.
      Түптің ені жөніндегі есепті жүктеме тең бөлінген болып қабылдану қажет.
      Толқынның есепті биіктігіне (кеменің қанатта жүрісі кезінде) h жобаланған кемелер үшін коэффициент мәні к мыналарға тең:

h = 1,5 м кезінде 0,035;
h = 1,3 м кезінде 0,030;
h = 0,8 м кезінде 0,020;
h = 0,4 м кезінде 0,015.

      Толқын биіктігінің аралығына жобаланған кеме үшін коэффициент к мәнін сызықты интерполяция анықтайды.
      D_пp, v_в және т мәндері осы Қағиданың 586-тармағында көрсетілгенге сәйкес есептеледі
      626. Арынмен берілген 0,5 р, тең флорлардың және түпкі жабулардың беріктігі бірқалыпты бөлінген жүктеменің әрекетіне тексерілу қажет, мұндағы р — қарастырылып жатқан флорға арналған немесе флор жабуының ұзындығы бойынша орташасына арналған арын (жабуды есептеу кезіндегі) осы Қағиданың 589-тармағына сәйкес.
      627. Қаптамаға және кеме бортының жиынтығына есепті жүктеме трапеция бойынша борт биіктігі бойынша бөлінген және терезе тіліктерінің төменгі жиегі деңгейінде 3 кПа бастап 0,5 р қаңқа деңгейіне дейін тең деп қабылдану қажет, мұндағы р – қаптама және бойлық қабырғаға арналған 589-тармағына сәйкес және шпангоут және борттық жабуға арналған осы Қағиданың 600-тармағына сәйкес анықталатын арын.
      628. Есепті жүктеме мынадай арындармен берілу қажет:
      жолаушылар және командаларды тасымалдауға арналған палуб және платформа үшін, сондай-ақ отырғызу кезінде жолаушылар табылатын қондырма палубаларының участкілеріне арналған - 5 кПа;
      жолаушылар үшін кресло орналастыру ауданындағы палуб үшін - 3,5 кПа;
      қондырма палубалары үшін - 3 кПа.
      Осы жүктемелер қаптамаға және негізгі жазықтықққа жанасатын бұрыш аралығы 30^о кем құрамайтын сызықпен шектелген палуба участкілеріне қабылдану қажет.
      629. Қондырма палубаларының бимстері және жартылай бимстері мына формуламен анықталған иілу сәтінің әрекетіне тексерілу қажет, кНм:
                        М_б = 9,81•10²k_бdВ²,                  (354)
      мұндағы k_б - осы Қағидаға 84-қосымша бойынша анықталған коэффициент;
      В — палуба бойынша кеменің ені, м.
      Иілу сәтін анықтау кезінде, бимс үшін d мәнін, мынаған тең деп қабылдау қажет,м:
      Тек қана бимстерді орнату кезінде
                        d = 0,500(d₁+ d₂)                    (355)
      кезектесетін бимстерді және жартылай бимстерді орнату кезінде
                        d = 0,375(d₁ + d₂),                  (356)
      мұндағы d₁, d₂— қарастырылып жатқан бимстан бастап оған жақын бимстерге немесе көлденең аралықтарға дейінгі арақашықтық, м.
      Жартылай бимс үшін иілу сәтін анықтау кезінде d мынаған тең деп қабылдау керек:
                        d = 0,500(d₁' + d₂'),                (357)
      мұндағы d'₁, d'₂ — қарастырылып жатқан жартылай бимстан бастап оған жақын бимстерге немесе көлденең аралықтарға дейінгі арақышықтық, м.
      Бимстердің және жартылай бимстердің өлшемін бірқалыпты бөлінген және 0,15d, кН/м тең жүктемені қабылдап анықтауға рұқсат етеді.
      Көлденең қиманың белдікпен жалғасқан бимстер және жартылай бимстерінің инерция сәттері см⁴, мынадан кем болмау қажет:
                           I = 0,55dB³.                      (358)
      630. Қарсы дуалдарға есепті арын және қондырма терезелері мыналарға тең деп қабылдану қажет:
      Кеме сыныбы          есептік арын, кПа
          «О»                   20
          «Р»                   10
          «Л»                    5

      Борттық дуалдар және қондырма терезелері үшін есепті арын 3 кПа тең деп қабылдану қажет.
      631. Су өткізбейтін көлденең аралықтарға есепті жүктеме үшбұрыш бойынша бөлінген және кеменің түп деңгейіндегі кеменің түбінен аралықтар палубасына дейінгі қашықтыққа тең, ал аралықтар палубасы болмаған жағдайда – су ығыстыру жағдайындағы екі еселенген кеменің орташа отыруына тең берілген ең көп арын бойынша қабылдану қажет.
      632. Цистерналарды шектеуші конструкцияға есепті жүктеме, трапецияның биіктігі бойынша бөлінген және қашықтығы цистерна түбінен әуе құбырының жоғарғы ұшына тең цистерна түбінің деңгейінде ең көп арынмен берілген деп қабылданады.
      633. Осы бөлімдегі пластин жүктемесіне қабылданған беріктілікті есептеу кезінде абсолютті қатты және формасы өзгертілмейтін тіреу контурына қатты бекітілген деп санау керек.
      Жергілікті беріктілікті есептеу кезіндегі бойлық қабырға қаттылығын қатты бекітілген деп санау керек.
      634. Жиынтық белдемінің көлденең қимасы ауданындағы элементтерді анықтау жалғасқан белдіктер немесе төсенішті ескеріп жүргізілу қажет.
      1) қаптамамен тікелей жалғасқан байланыстар үшін, жалғасқан белдік ені с мыналарға тең деп қабылдау қажет:
                  a/t < 80 болғанда с = 0,5а;                (359)
                  a/t > 80 болғанда с = 40t,                 (360)
      мұндағы а — бір атаулы байланыстар аралығының орташа қашықтығы,
      t — қаптама және төсеніш қалыңдығы.
      Барлық жағдайлардағы жалғасқан белдіктер ені есепті белдем 1/6 аралығынан аспау қажет.
      2) бойлық қабырға қаттылығының жоғары жағына қарай жүретін байланыстар үшін (аспалы жиынтық жүйесі) жалғасқан белдік ені нөлге тең деп қабылдану қажет.
      635. Жиынтық белдемінің орнықтылығын есептеу кезінде олардың қимасының ауданын анықтау үшін жалғасқан белдіктер ені бір атаулы белдіктер арлығының орташа қашықтығына тең деп қабылдау, ал белдемнің көлденең қимасының инерция сәтін анықтау кезінде жалғасқан белдік ені осы Қағиданың 634-тармағына сәйкес тағайындалу қажет.
      636. Докқа қою немесе кранмен көтеру кезіндегі кеменің жергілікті беріктілігінің есебі конструкциямен жүргізілу қажет есепті кернеу қатынасы бойынша 1,5 артық қор коэффициенті қамтамасыз етілу қажет.
      637. Корпустық конструкциясының жергілікті беріктілік және орнықтылық есебі қанаттық құрылғыларды бекіту жеріндегі осы Қағиданың 613-тармағында көрсетілген жүктеме үшін жүргізілу қажет.
      638. Терезе аралығының маңдайшаларының өлшемі мынадай арақатынастың біреуін қанағаттандыру қажет:
                        h₀ / b₀ > 5;                         (361)
                        h₀ / b₀ < 2,5,                       (362)
      мұндағы h₀ – маңдайша биіктігі (терезе), м;
      b₀ – маңдайша ені (терезе аралығының қашықтығы), м.
      Терезе қималарының дөңгелену бұрышының радиусы мынадан кем болмауы тиіс, м,
                        r = 0,15h₀ .                         (363)

21. Қанаттық құрылғылардың беріктілік есебі

      639. Қанаттық құрылғы өзек қимасының ұзындығы бойынша ауыспалы рама және корпуста тіректері қатты бекітілген сияқты есептелу қажет.
      Қанаттық құрылғылардың беріктілігі тік күшпен берілген және мыналарға тең жүктеме әрекетіне тексерілу қажет,
      алдыңғы жақты қанаты үшін
                          Р_н = kF_тн;                         (364)
      артқы жақты қанат үшін
                        Р_к = 0,75kF_тк,                       (365)
      мұндағы к — толқынның есепті биіктігіне жобаланған кемелерге тең коэффициент (кеме қанатта жүрген кезде):

h — 1,5 м болғанда 2,2;
h — 1,3 м болғанда 2,0;
h — 0,8 м және төмен болғанда 1,8

      F_тн, F_тк - осы Қағиданың 341 және 342 формулалары бойынша анықталатын алдыңғы жақты және артқы жақты қанаттардағы қуаттау күштері.
      Толқынның аралық биіктігі үшін к мәні сызықтық интерполяциямен анықталады.
      Қанаттық құрылғылардың беріктілігі сондай-ақ F_тн және F_тк күштердің біріккен әрекетіне және шоғырланған көлденең күшпен берілген тіректердің қанатпен біріккен жерінде қосылған мынаған тең әрекет ететін көлденең жүктемеге тексеру қажет, кН
                  Р_с = 20,59 • 10^-3 D² / l₀,                (366)
      мұндағы l₀ - алдыңғы жақты және артқы жақты қанаттардағы қуаттау күшінің қосымша нүктесінің аралығының арақашықтығы, м.
      Тең әрекет ететін Р_с қанат тірегінің аралығына олардың тиелген ауданының диаметралды жазықтығының проекциясына пропорционалды бөлінген болу қажет.
      F_TH, F_TK, P_H және Р_к күштер қанаттар қарқыныны бойынша бірқалыпты бөлініп қабылдану және олардың төменгі жазықтығына нормалды бағытталу қажет осы Қағидаға 85-қосымшаға сәйкес.
      640. Қанаттардың қуысындағы қаптама пластинінің эйлерлік кернеулері Р_н және Р_к жүктемеге қанаттық құрылғыларды есептеуден алынған кернеуден кем болмау қажет.
      641. Қосымша алдыңғы жақты қанаттарының беріктілігіжәне жабылуы Q, кН, тік күшпен берілген жүктеме әрекетіне тексерілу қажет:
                        Q = 0,49kc_yv₁²S_l,                    (367)
      мұндағы v₁ - тынық судағы қосымша қанатқа шығу жылдамдығы, м/с;
      c_y - атаканың щ бұрышында қосымша алдыңғы жақты қанатына шығуына тиісті көтеру күшінің коэффициенті;
                        ₁=_уст+-₀;                        (368)
      мұндағы _уст - қосымша қанаттың және жабудың орнату бұрышы;
       - тынық суда қосымша тұмсық қанатының шығу кезіндегі дифферент бұрышы;
      ₀- қосымша қанат және жабылу қырының нөлдік көтеру күшінің бұрышы;
      к — осы Қағиданың 637 тармағы талабына сәйкес анықталатын коэффициент,
      S₁- қосымша алдыңғы жақты қанатының немесе жабылудың ауданы, м².
      Экспериментальды мәліметтер болмаған жағдайда қабылдауға рұқсат етеді:
                         kc_y = 1                             (369)
                        v₁ = 0,7v.                           (370)

22. Рұқсат етілетін кернеулер нормасы және ең аз қалыңдықтар

      642. Жалпы және жергілікті беріктілікті есептеу кезіндегі рұқсат етілетін қалыпты кернеу _д, осы Қағидаға 87-қосымшада көрсетілген мәндердің ең азына тең қабылдану қажет (ағымдылық шегінің бөлшегінде немесе материалдың уақытша қарсыласуы R_m).
      643. Рұқсат етілетін жанама кернеулер _д тиісті рұқсат етілетін қалыпты кернеудің 0,57 тең деп қабылдану қажет:
                        _д = 0,57 _д                         (371)
      644. Конструкция элементінің (пиллерстің, көлбеудің) аумалы қалыпты кернеуінің мәні есепті жүктемеден алынған екі еселенген қалыпты кернеуден кем болмау қажет.
      645. сыртқы қаптаманың табақшаларының, палубалар төсенішінің және материал маркасынан тәуелсіз аралықтар қаптамасының қалыңдығы осы Қағидаға 88-қосымшада көрсетілгеннен кем болмау қажет.

23. Діріл есебі және нормалары

      646. Жергілікті дірілді тексеру артқы жақты ұш ауданындағы және машинналық бөлімдегі жекелеген кемелік корпус конструкциялары, сондай-ақ артқы жақты қанаттық құрылғы және еспелі біліктің кронштейндері үшін виброметрді қолдануға міндетті.
      647. Жекелеген конструкцияның еркін тербелісі жиілігінің резонансының алдын алу үшін негізгі пайдалану режимінде ауытқу күшінің жиілігінен аспау қажет (кеменің қанаттардағы және суы ығыстыру жағдайымен жүруі):
      1) артқы жақты қанаттық құрылғы үшін және еспелі білік кронштейндері үшін – еспелі бұранданың айналу жиілігі 30% кем емес.
      ¹Бос тербелу жылдамдығы үстіндегі қанатты қондырғылардың қарсыласу күші жылдамдығын асыру рұқсат етіледі;
      2) қуыс қанаттарының пластині үшін - еспелі бұранданың айналу жиілігі және оның қалақ санына көбейтілген еспелі бұранданың айналу жиілігі 50% кем болмау;
      3) артқы жақты ұшындағы корпус түбінің қабырға қаттылығы және пластин үшін – еспелі бұранданың айналу жиілігі және оның қалақ² санынына көбейтілген еспелі бұранданың айналу жиілігі тиісті 50 және 30% кем емес.
      ²Бестен аз еспелі бұранда қалақтарының саны кезінде тексеру іске асады;
      4) пластин және машиналық бөлім ауданындағы корпус жиынтығы үшін – буынды біліктің айналу жиілігі және екі еселенген басты және қосымша қозғалтқыштардың буынды білігінің айналу жиілігі тиісті 50 және 30% кем болмау қажет.
      648. Осы Қағиданың 647-тармағында регламенттелгенмен салыстырғанда жиіліктің әртүрлілігін төмендету діріл кезінде амплитуда және кернеу рұқсат етілгеннен аспайтынына көрсететін негізделген мәліметтер ұсынылған жағдайда рұқсат етілуі мүмкін (осы Қағиданың 649 және 650-тармағы).
      649. Корпус пластинінің орталығындағы дірілдің рұқсат етілген амплитудасы, мына формула бойынша анықталған мәннен аспау қажет, мм:
                        A_д = kt(/100t)²,                    (372)
      мұндағы к — мыналарға тең коэффициент:
      бірыңғай екі жақты тігіспен контур бойынша пісірілген және жиынтыққа шегеленген пластин үшін — 2,90;
      бірыңғай бір жақты немесе үзік-үзік екі жақты тігіспен контур бойынша пісірілген пластин үшін — 1,45;
       — пластиннің қысқа жағы, см;
      t — пластин қалыңдығы, см.
      650. Жиынтық дірілі мүмкін болып саналады, егер өлшенген немесе өлшенген амплитуда бойынша есептелген ең үлкен кернеу 20 МПа аспаса.
      651. Қозғалтқыштар негізін орнату, корпусқа қанатты құрылғыларды бекіту жерлерінде және жүріп тұрған қысым әрекеті ауданындағы тірек контуры бойынша бұрандадан пластинді пісіру бірыңғай екі жақты тігіспен орындалу қажет.

6-бөлім. Қалқымалы кемелердің корпустарының конструкциясы 24. Жалпы талаптар § 1. Тарлау салалары

      652. Осы бөлімнің талаптары скегты және қосмекенді типті қалықтау режимінде қозғалуға қабілетті және су бассейндерінің «О», «Р» және «Л» разрядты шартында жүзетін және мына талаптарды қанағаттандыратын әуе көпшігіндегі жолаушылар, жүріп-тұратын және жүк кемелеріне қолданылады:
                        EI /(D_гL) > 13;                      (373)
                                
      мұндағы Е — қалыпты серпімділік модулі, кПа;
      I — жалпы иілуде берік қондырманың толық қатысуында есептелген көлденең қиманың инерция сәті, м⁴ (берік емес қондырмамен СВП үшін – корпустың көлденең қимасының инерция сәті);
      g — еркін құлауды жылдамдату, м/с².
      Скегокты СВП үшін осы бөлімнің талаптары басты өлшемдерінің қатынасы мыналарға қанағаттандыратын кемелерді қамтиды:
                        L/H < 20;                            (375)
                        L/В = 3 ч 6;                         (376)
                        Н/h_ск = 2 ч 3.                       (377)
      653. Осы бөлімнің талаптары аллюминий қоспадан орындалған, осы Қағиданың 2-бөлімі талаптарын қанағаттандыратын және стандарттарға сәйкес СВП қамтиды.

§ 2. Есептеу көлемі

      654. Осы бөлімде скегокты және қосмекенді типті кеме корпустарының мүмкін болатын лайықсыз жүктелу жағдайы қарастырылады. Жобаланып жатқан кеме үшін есептеулердің нақты көлемі (жалпы көлденең беріктілік есебі қажет болғанда) кеменің конструкцияны ерекшелігіне байланысты жобалаушымен анықталады.
      Кеме қатынасының тіркеліміне ұсынылатын материалдарда кеме корпусының жалпы және жергілікті беріктілігін бағалау үшін қабылданған есептеулер көлемінің жеткіліктік негізі келтірілу қажет.
      655. Осы бөлімге сәйкес орындалған есептермен, есебін Кеме қатынасының тіркеліміне бір мезгілде ұсынған жағдайда басқа да негізделген беріктілік есептерінің тәсілін қолдануға рұқсат етеді.
      656. 1% қамтамасыз етілген толқынның есепті биіктігі әртүрлі кеме сыныптары үшін мыналарға тең қабылданады:

            Кеме сыныбы            h толқынның есепті биіктігі
                                   1%-тік қамтамасыз етілу, м
                «О»                         2,0          /
                «Р»                         1,2          /
                «Л»                         0,6

      Қалықтау және жүзу режиміндегі толқынға СВП қозғалысы кезіндегі есепті жылдамдық кеме жобасына техникалық тапсырмамен беріледі.
      657. Басты кемелер Кеме қатынасы тіркелімімен келісілген бағдарлама бойынша жобалауға қарастырылған техникалық тапсырма шартымен, корпус беріктілігін тексеру мақсатында сыналу және Сынау нәтижелері Кеме қатынасы тіркеліміне ұсынылу қажет.
      658. Беріктілік шарттары бойынша рұқсат етілген толқын парметрлері және оларға тиісті қалықтау және жүзу режиміндегі СВП қозғалысының жылдамдығы басты кемені сынау негізінде нақтыланады.

§ 3. Анықтама және түсініктеме

      659. Осы бөлімде қондырма деп кеменің төменгі терезе тілігінің жиегінен жоғары бөлігі саналады, ал соңғысы болмаған жағдайда - кеменің жоғарғы палубадан жоғарғы бөлігі.
      660. Артық жүк деп қарастырылып жатқан СВП корпусының нүктесіндегі қосынды тік жылдамдатудың еркін құлау жылдамдығына қатынасы айтылады.
      661. Осы бөлімде мынадай белгілер қабылданған:
      L — су ығыстырғыш жағдайдағы конструктивті ватерсызық бойынша кеме ұзындығы, м;
      В — конструктивті ватерсызық бойынша мидель-шпангоут қимасындағы кеменің ені, м;
      Н — скегоктардың төменгі шетінен қондырма сызығына дейін өлшенген, осы Қағиданың 659-тармағына сәйкес анықталған, мидель-шпангоут бойынша қимадағы борт биіктігі, ал қондырмасыз кемелер үшін – жоғарғы палубаға дейін, м;
      Т - скегоктрадың төменгі жиегінен бастап конструктивті ватерсызыққа дейін өлшенген (соңғысы болмағанда - түптен бастап ) су ығыстырғыш жағдайдағы кеменің отыруы, м;
      D_г - толық жүкпен кеменің су ығыстыруы, т;
      D_CK - кеменің есепті су ығысытыруына сәйкес скегоктардың жиынтық су ығыстыруы, D, т;
      b_ск - D_ск < D болғандағы түп деңгейіндегі және D_CK > D, болғандағы конструктивті ватерсызық деңгейіндегі скеганың ені, м;
      h_ск - скегактың биіктігі, м;
      l_о - кеменің ауырлық орталығының артқы жақты перпендикулярдан ауытқуы, м;
      v - тынық суда қалқу режиміндегі кеменің есепті жылдамдығы, м/с;
      L_Bn - әуе көпшігінің ұзындығы, м;
      F _вп - әуе көпшігінің ауданы, м²;
      р_вп - әуе көпшігіндегі қалыпты қысым, МПа.

25. Беріктілік және орнықтылық есебі § 1. Жалпы иілудегі және бұрылудағы есепті жүктеме

      662. СВП корпусының жалпы иілуін және бұрауын шақыратын есепті жүктеме, мынадай шарттар үшін анықталады:
      1) есепті толқындағы қалықтау режиміндегі қозғалыс;
      2) есепті толқындағы жүзу режиміндегі қозғалыс;
      3) жағалауға шығу (тіректерге қою);
      4) кранмен көтеру.
      663. Осы Қағиданың 662-тармағында көрсетілген жағдай үшін, СВП конструктивті және пайдалану ерекшелігіне байланысты, жүктеменің едәуір мүмкін лайықсыз жағдайы қарастырылуы қажет.
      664. СВП корпусының жалпы иілуін және бұрауын шақыратын есепті жүктеме, кеменің ауырлық орталығында өлшенген G ең үлкен артық жүктеме бойынша анықталады (осы Қағиданың 89-қосымшасы). Толқында СВП қозғалысы кезіндегі артық жүктеменің мәні жобаланушы кеменің моделді сынағының нәтижесі бойынша немесе прототип бойынша (қозғалыстың әрбір режиміне және корпустың жалпы деформациясының әр түріне жекелеп) анықталу қажет.
      Басқа нүктелердегі артық жүктемені мәні мына формуламен анықталады:
        
      мұндағы ₁, ₂ - осы Қағидаға 89-қосымша бойынша анықталатын коэффициенттер.
      x₁, x_2, у_1, у₂ - осы Қағидаға 88-қосымша сәйкес ішкі күштердің координаттары;
      Xg - кеменің ауырлық орталығының абциссасы;
      х, у - артық жүктеме есептелетін нүкте координаттары;
      p₁ - ауырлық орталығы арқылы өтетін көлденең оське қатысты кеме көлемінің инерция радиусы, м;
      p_{2 -} ауырлық орталығы арқылы өтетін бойлық оське қатысты кеме көлемінің инерция радиусы, м;
      n_g - кеменің ауырлық орталығындағы артық жүктеме.
      Ауырлық орталығында артық жүктеменің бойлық беріктілігін есептеуге арналған қажетті мәліметтер болмағанда қалықтау режиміндегі СВП-ны жобалаудың алғашқы сатысында мына формуламен анықтау ұсынылады:
                         
      665. Артық жүктеменің мәні басты кемені осы Қағиданың 657-тармағына сәйкес кейіннен артық жүктеменің нақты көлемінен туындайтын беріктілік есебін түзетумен сынау кезінде айқындалады.
      666. Қосымша схемасы және ішкі күштердің СВП қозғалысы кезіндегі қалықтау және жүзу режиміндегі толқынға қатынасы осы Қағидаға 89 және 90-қосымшаға сәйкес қабылданады.
      Ішкі күштердің мәні тең қабылданады, кН:
                        Р₁ = 9,81 ₁Dп_g;                     (380)
                        Р₂ = 9,81 ₂Dп_g.                     (381)
      667. СВП тірекке орнату және кранмен көтеру кезіндегі есепті жүктеме тірек және рамаларды орналастыру схемасынан туындап анықталады. Сонымен бірге кемені тоқтатылмаған тік жылдамдықпен тіреуге отыру мүмкіндігін, сондай-ақ кранмен көтеру кезінде жүктеме қосымшасының серпінділігін ескеру қажет. Артық жүктеме n_g коэффициенті 1,25 тең деп қабылданады.
      Тіреулерді және рамаларды орналастыру схемасы мүмкіндігінше СВП – қимасындағы иілу сәттері жүктеменің тиісті пайдалану жағдайындағы мәннен аспайтындай етіліп қабылдану қажет.
      668. СВП бойлық майысуындағы Жалпы иілу моменттері M және кесіп өту күштері N қарастырылып жатқан көлденең шпация орталығындағы және осы Қағиданың 638 – 641-тармағына сәйкес есептелген қуаттау күшінің артық жүктеме коэффициентіне n_g көбейтілген әртүрлі салмақ күштерін көрсететін g(x), қисық есепті жүктемені ықпалдаумен есептелу қажет.
      669. Жобалаудың алғашқы сатысындағы бойлық майысудағы СВП миделіндегі қосынды иілу сәтін мынадай формуламен анықтау ұсынылады:
      1) қос мекенді және скегалық типті кемелердің қалықтау режиміндегі қозғалысы кезінде
            М₀ = 9,81[k_тв ± 0,5(0,15 ± k_тв)(п_g - 1)] DL;     (382)
      2) қосмекенді типті кеменің су ығыстырғыш режиміндегі қозғалысы кезінде
                    М₀ = ± 4,9(0,15 ± k_тв)DLn_g;              (383)
      3) Скегалық типті кеменің су ығыстырғыш режиміндегі қозғалысы кезінде
      М₀=9,81[k_тв±0,5(0,15±k_тв)(п_g+D_ск/D)]DL±50b_ск(L/10)²h,  (384)
      мұндағы k_тв = M_тв/(9,81DL) — тынық судағы бойлық иілу сәтінің коэффициенті (таңбасын ескерумен);
      n_g — осы Қағиданың 379 формуласы бойынша анықталады.
      Осы Қағиданың 382, 383 және 384 формуларындағы (+) таңбасы аса майысуға сәйкес келеді.
      Осы Қағиданың 383 және 384 формуларындағы коэффициент n_g прототип бойынша немесе моделді сынақ бойынша анықталады.
      Ең көп кесіп өту күші
                        N₀ = 4M₀/L.                          (385)
      Кеме қимасындағы қосынды иілу сәттерінің және кесіп өту күштерінің есепті мәндері осы Қағидаға 90-қосымша бойынша қабылданады.
      670. Көлденең иілудегі иілу сәттері М' және кесіп өту күштері N' g(y), қарастырылып жатқан бойлық шпация орталығындағы артық жүк коэффициентіне және осы Қағиданың 638 – 641-тармағына сәйкес қуаттау күшіне көбейтілген әртүрлі салмақ күштерін көрсететін қисық есепті жүктемені ықпалдаумен есептеледі.
      671. Жобалаудың алғашқы сатысындағы көлденең иілу кезіндегі СВП диаметралды жазықтығындағы қосынды иілу сәті кНм және мынадай формулалар бойынша анықтау ұсынылады:
      1) қосмекенді және скегалық типті кемелердің қалықтау режиміндегі қозғалысы кезінде
            М'₀= 9,8l[k'_тв-0,5(0,15-k'_тв)(п'_g-1)]DВ;         (386)
      2) қосмекенді типті су ығыстырғыш режимдегі СВП қозғалысы кезінде
                   М'₀=-4,9(0,15-k'_тв)DBп'_g;                 (387)
      3) скегалық типті су ығыстырғыш режимдегі СВП қозғалысы кезінде
                  М'₀=-4,9(0,25-0,5b_ск/В-k'_тв)DBп'_g,         (388)
      мұндағы k'_тв = M_тв/9,81DB — тынық судағы бойлық иілу сәтінің коэффициенті (таңбасын ескерумен).
      Осы Қағиданың 386, 387 және 388 формуласындағы п'_g коэффициент, прототип немесе моделді сынақ бойынша анықталады.
      Ең көп кесіп өту күші, кН, мынадай формуламен анықталады:
                        N'₀=4М'₀/B.                          (389)
      672. Ішкі бұралу сәттері М_скр, кНм, бұралу сәтінің есепті қисық интенсивтілігін ықпалдаумен есептеледі. Соңғысы m₁ сәт интенсивтілігінің қуаттау күшінен Р₁, m₂ сәт интенсивтілігінің қуаттау күшінен Р₂ және қума сәтінен m₃ кеме көлемінің бойлық оске қатысты айналу инерциясының алгебралық сомасын көрсетеді. Сонымен бірге
                  m₁ = 9,81₁Dn_gy₁/l₁;                      (390)
                  m₂ = 9,81₂Dn_gy₂/l₂;                      (391)
                  m₃ = -g(х)(₁y₁ + ₂y₂);                  (392)
      Кеменің ұзындығы бойынша m₁ және m₂ сәттердің интенсивтілік мәні осы Қағидаға 88-қосымша және 89-қосымшаға сәйкес қабылданады.
      m₃ интенсивтілік сәтінің мәні кеменің ұзына бойына қабылданады.
      673. Осы Қағиданың 657-тармағына сәйкес басты кемеде толқында табиғи сынақтың беріктілігі кезінде бойлық иілудегі мидель-шпангоуттағы СВП қосынды иілу сәтін анықтайды.
      Егер табылған мәндер осы Қағиданың 669-тармағына сәйкес есептелгеннен жоғары болған жағдайда, беріктілік есебін, сериялы кемелердің конструкциясын және корпус байланыстарының өлшемдерін табиғи сынақтың беріктілігінен алынған СВП–ның мидель-шпангоуттағы бойлық иілу сәтіне сәйкес түзету керек.

§ 2. Есепті жергілікті жүктемелер

      674. Түптегі жергілікті жүктеме және СВП скегалары мынадай жағдайларға анықталады:
      1) әуе көпшігіндегі қысым (конструкцияның сумен байланысы болмағанда);
      2) су туралы конструкция соққысы;
      3) гидростатистикалық қысым (кеменің су ығыстырғыш жағдайындағы жүзу кезінде);
      4) тіреуге орнату.
      675. СВП ұзындығы бойынша түптегі әуе көпшігінің қысымын бөлу, сумен байланыс болмаған кезде осы Қағидаға 91-қосымшаға сәйкес қабылданады.
      Түп ені бойынша қысымды тең бөлінген деп санау керек.
      Қысымның ордината эпюрлері мынаған тең:
                        р₁ = 9,81(2Dn_g /F_вп);                (393)
                        р₂ = 9,81Dn_g /F_вп.                   (394)
      Есепті қысымның мәні ауаның нөлді шығуы кезінде желдеткіш қондырғыны жасайтын қысымның 30% ұлғайтылғанынан аз болмауы қажет.
      676. Толқында түппен жалпақ соққы кезінде ұзындық бойынша қысымды бөлу осы Қағидаға 92-қосымшаға сәйкес қабылданады.
      Кеменің ені бойынша қысымды тең бөлінген деп санау қажет.
      Соққы процесіндегі конструкцияда әрекет ететін қысымның мәндері мыналарға тең деп қабылданады, кПа:
                        р₀ = 9,81kDn_g /(0,3LB);              (395)
                        р₁₀ = 9,81kDn_g /(0,4LB);             (396)
                        р₂₀ = 9,81kDn_g /(0,4LB),             (397)
      Мұндағы к - теңсіздік коэффициенті:
      k = 1 - жабу есебі кезінде;
      k = 3 - бойлық қабырға қаттылығын және 0-10 шп ауданындағы пластинді есептеу кезінде;
      k - 1,25 - бойлық қабырға қаттылығын және 20 шп ауданындағы пластинді есептеу кезінде.
      677. Гидростатистикалық қысым тең деп қабылданады, кПа:
      түбінде
                        p = 9,81(T + 0,5h - h);              (398)
      Скега және бортта
                        р = 9,81(Т + 0,5h - Z),              (399)
      мұндағы h — есепті толқын биіктігі, м;
      z — негізгі жазықтықтан қарастырылып жатқан скега немесе борттың беткі нүктесіне дейінгі биіктік бойынша арақашықтық, м.
      678. Түп бойынша жергілікті жүктемелер және тіреуге орнату кезіндегі скегалар осы Қағиданың 667-тармағына сәйкес анықталады.
      679. Скегалардыі ішкі беттеріне әуе көпшігінің қысымы биіктік бойынша тең бөлінген деп қабылданады. Әуе көпшігінің қысымын осы Қағидаға 91-қосымшаға сәйкес СВП ұзындығы бойынша бөлінген деп санау керек.
      680. Палубалар үшін есепті жүктеме мыналарға тең деп қабылданады, кПа:
      1) жолаушылар немесе командалар жиналуы мүмкін палубалар участкілері үшін — 5,0;
      2) жолаушыларға арналған креслолар орналасқан аудандағы палубалар үшін — 3,5;
      3) пластин және қондырмалардың палубаларының бойлық белдемі үшін— 3,0;
      4) қондырма палубаларының бимстері үшін - 1,0.
      681. Қарсы дуалдарға есепті тең бөлінген жүктеме және бірінші қабаттың қондырма терезелері төменегңілерге тең деп қабылданады, кПа:

            Сынып                    есепті тең бөлу
            кеме                       жүктеме, кПа
            «О»                             20
            «Р»                             10
            «Л»                              5

      Борттық дуаладр және есепті жүктемелер тең бөлінген бірінші қабаттың қондырма терезелері үшін 3,0 кПа тең деп қабылданады.
      682. Цистерналарды және су өткізгіш тесіктерді шектеуші конструкцияларға есепті жүктеме су өткізбеуге арналған сынақ схемасы бойынша қабылданады.
      683. Су өткізбейтін аралықтарға есепті жүктеме кеменің негізгі жазықтығынан аралықтардың палубаларының қашықтығына тең, негізгі жазықтық деңгейіндегі үшбұрыш бойынша ең көп арынмен аралықтардың биіктігі бойынша бөлінуімен қабылданады; аралықтар палубалар болмаған жағдайда - су ығыстырғыш жағдайдағы СВП екі еселеніп отыруында.
      684. Жүктік палубаларға есепті жүктеме ретінде қарастырылып жатқан нүктедегі артық жүктеме коэффициентіне көбейтілген жүк қысымы (теңсіздік мүмкіндігін ескерумен) қабылданады. Техника (дөңгелек немесе шынжыр) жүктемесін палубаға тасымалдау кезінде, техниканы жүк бөлмесінде нақты орнатуды және кеменің толқындағы қозғалысы кезіндегі артық жүктемені ескеріп жүктемелерді, дөңгелек іздерінің саны және ауданы, шынжырдың беткі тірегінің өлшемдері ось арқылы бөлуден анықталады.

§ 3. Жалпы беріктілік есебі

      685. Кеме корпусының жалпы беріктілігі қалыпты және жанама кернеумен тексеру қажет. Бойлық иілу кезінде сондай-ақ қосынды кернеу және шекті иілу сәттері бойынша тексерілу орындалу қажет.
      686. Жалпы бойлық беріктілігін тексеру ең көп майысуға және корпустың ең көп асыра майысуына тиісті есепті жүктеменің аса лайықсыз жағдайлары үшін орындалу қажет.
      Сонымен бірге корпус қимасының беріктілігі қатынасына тән белгілер қарастырылу қажет: ең көп иілу сәттері мен кесіп өту күштерінің аудандарында, сондай-ақ үлкен тілік жерлеріндегі бұралу сәттері.
      Тексерілетін қималардың саны жобалаудағы кеменің конструктивті ерекшелігіне байланысты қабылданады және Кеме қатынасы тіркеліміне ұсынатын беріктілік есептерінде негізделу қажет.
      687. Бойлық беріктілік есебі кезінде эквивалентті брусқа байланысты қосу осы Қағиданың 62-тармағына сәйкес жүргізілу қажет. Қондырма ұзындығының жабу еніне қатынасы кезінде қондырманың көлденең жабуларының қима ауданы бестен төмен болғанда эквивалентті брусқа ен бойынша және осы Қағидаға 93-қосымша бойынша анықталатын қалыпты кернеулердің бірқалыпсыз бөлінуін ескеретін редукциялық коэффициентпен ш енгізу қажет:
      В₁ — жабулар ені, м;
      l_н — қондырманың есепті ұзындығы (ұштық аралықтар аралығының арақышықтығы), м.
      688. Осы Қағиданың 666-тармағына сәйкес жабулардың орнықтылығы бүтіндей және оның жеке элементтері (жиынтық белдемі және пластин) тексерілу қажет.
      Әрбір жағынан бойлық белдемге жанасатын пластиннің қатты бөліктері мынаған тең деп қабылданады:
      b/ t < 80 болғанда 0,25 шпация;
      b/ t > 80 болғанда 20t.
      689. Берік қондырмамен СВП көлденең қимасындағы кернеу қондырманың жалпы иілуге қатысуын ескеріп есептеледі. Егер қондырма тойтарылған, ал корпус пісірілген болса қондырма байланысы қимасының ауданы эквивалентті брусқа 0,9 коэффициентпен енгізу қажет.
      690. Корпустың көлденең қималарындағы қысылып бұралудан қалыпты кернеу ескерілмейді.
      691. Берік қондырманың терезе маңдайшасы арлығындағы қалыпты және жанама кернеулердің есепті қосынды мәндері мына формуламен анықталады:
                        ₀ = ₀^скр + ₀^изг;                 (400)
                        ₀ = ₀^скр + ₀^изг,                 (401)
      мұнадғы ₀^скр, ₀^скр — кеменің бұралуымен шақырылған терезе маңдайшасы арлығындағы қалыпты және жанама кернеулер, МПа;
     ₀^изг , ₀^изг — кеменің жалпы иілуміен шақырылған терезе маңдайшасы арлығындағы қалыпты және жанама кернеулер, МПа.
      692. Корпустың көлденең қимасындағы есепті қосынды жанама кернеу мынаған тең деп қабылданады:
                        = ^скр + ^изг,                     (402)
      мұндағы ^скр — бұралудан болған корпустағы жанама кернеу, МПа;
      ^изг — жалпы бойлық иілуден болған корпустағы жанама кернеу, МПа.
      693. Кеме беріктілігінің жалпы шекті шамасын қамтамасыз ету үшін мына шарт орындалу қажет:
                        М_пр > kМ_р,                           (403)
      мұндағы М_р — бойлық иілу немесе аса майысудағы иілу сәті, кНм;
      М_пр — шекті иілу сәті, кНм;
      k — 1,5 тең деп қабылданған шекті шама сәті бойынша қор беріктілігінің коэффициенті
      694. Жүзу режиміндегі қозғалыс кезінде түп және скега байланыстарындағы жалпы және жергілікті иілудің қосынды кернеулері бойынша жалпы бойылқ беріктілік тексерілу қажет.
      Жергілікті жүктеме осы Қағиданың 677-тармағы талабын ескеріп қабылданады.
      Жүк тасымалдайтын кемелер үшін мұндай тексеру жүк палубаларыны да СВП қозғалысы кезінде қалықтау режиміндегідей жүзу режиміне де орындалу қажет. Жергілікті соңғы жағдайда осы Қағиданың 684-тармағы бойынша анықталады.
      695. Жалпы көлденең беріктілік есебінің көлемі және сипаты жобадағы кеменің конструктивті ерекшелігіне байланысты анықталады.

§ 4. Жергілікті беріктілік есебі

      696. Жергілікті беріктілік есептеу кезінде жабулар енінен 10% аспайтын құрайтын бимстердің бүгілуін есепте ескермеуге рұқсат етіледі.
      697. Тікелей қаптамамен жалғасатын белдемдер үшін, жалғасқан белдік ені мыналарға тең деп қабылданады:
      1) бос жиынтықты, сондай-ақ перпендикуляр орналасқан (бос жиынтыққа) рамалық байланыстарды есептеу кезінде
                  b / t < 80 болғанда d = 0,5b;              (404)
                  b / t > 80 болғанда d = 40t;               (405)
      2) бос жиынтықпен бір бағытты рамалық байланыстарды есептеу кезінде
                  b / t < 80 болғанда d = 0,5А;              (406)
                  b / t > 80 болғанда d = 40A/b;             (407)
      мұндағы b — бос бір атаулы белдемдер аралығының арақышықтығы, см;
      А — бір атаулы рамалық байланыстар аралығының арақашықтығы, см.
      Жалғасқан белдік құрамына белдік енінде орналасқан рамалық байланыспен бір бағыттағы қабырға қаттылығы қосылуы қажет.
      Бос қабырға қаттылығына (аспалы жиынтық конструкциясы) жоғары қарай жүруші рамалық байланыстар үшін, жалғасқан белдік ені нөлге тең деп қабылданады.
      Барлық жағдайларда жалғасқан белдік ені есепті белдем аралығының ұзындығынан аспау қажет.

§ 5. Орнықтылық есебі

      698. Жиынтық белдемінің орнықтылық есебі кезінде олардың қимасының ауданын анықтау үшін, жалғасқан белдіктер ені бір атаулы белдемдер аралығының орташа қашықтығына тең қабылданады, ал белдемнің көлденең қимасының инерция сәттерін анықтау кезінде жалғасқан белдіктер ені осы Қағиданың 697-тармағына сәйкес қабылданады.
      699. Қабырға қаттылығының түзетілген эйлерлы қалыпты кернеуі шарттарды қанағаттандыру қажет
                        _кр > 1,5.                         (408)
      700. Борт қаптамасының пластиніндегі, қондырма және қалақтар дуалдарындағы жалпы иілуге қатысушы эйлерлы қалыпты кернеу шартын қанағаттандыру қажет.
                        _э> 1,5.                           (409)

      701. Сығылған жабулардағы рамалық байланыстардың орнықтылығы берілген сығымдылық кернеуге шыдамды көлденең рамалық байланыстарға қажетті қаттылықпен анықталады.
      702. Оқшауланған байланыстарда жұмыс істейтін орнықтылық (пиллерстер, көлбеулер және с.с.) есепті кернеуге қатысты 2 қор коэффициентімен қамтамасыз етілу қажет.

§ 6. Рұқсат етілетін кернеулер

      703. СВП корпустың жалпы және жергілікті беріктілігін есептеу кезіндегі а, және т рұқсат етлетін кернеулер қауіпті кернеу бөлігіндегі осы Қағидаға 94-қосымшаға сәйкес қабылданады.
      704. Қауіпті қалыпты кернеу қабылданады:
      созылу кезінде ₀ = kR_р0,2;
      сығылу кезінде ₀ = _кр,
      мұндағы R_р0,2 - 0,2%; қалдық деформацияға сәйкес материал ағымдылығының шекті шамасының шарты, МПа,
      _кр - қалыпты серпімділік модулі өзгерісіне түзетуді ескеріп есептелген қабырға қаттылығының өлшемдік кернеуі, МПа;
      к - коэффициент:
      тойтарылған конструкциялар үшін к — 0,9;
      пісірілген конструкциялар үшін:
      2 < t < 3 мм болғандағы к = 0,6;
      3 < t < 4 мм болғандағы к = 0,7;
      t > 4 мм болғандағы к = 0,8,
      t - конструкцияның жалғастырушы элементтерінің қалыңдығы.
      Қауіпті жанама кернеулер бірде қауіпті қалыпты кернеудің 0,57 болып, бірде ₀, осы қима қолданысындағығы тең болып қабылданады.

26. Кемені конструкциялау

      705. Корпус байланысының қалыңдығы осы Қағидаға 95-қосымшада көрсетілгеннен кем болмау қажет.
      706. Қозғалтқыш астында іргетастарды орнату ауданындағы, еспелі біліктердің кронштейндерін бекіту және су өлшегіш жерлердегі сыртқы қаптаманың табақшалары, сондай-ақ күшейтілген механикалық тозуға душар ететін табақшалар 40% кем болмайтындай қалыңдатылады.
      707. Жиынтықтың бос қабырғалар аралығының арақашықтығы (шпация) қаптама қалыңдығы 3 мм және басқа жағдайлар 400 мм кем емес кезінде 300 мм аспау қажет.
      708. Рамалық шпангоуттар аралығының арақашықтығы 300 мм дейінгі және басқа жағдайларда 1500 мм шпация кезінде 1200 мм аспау қажет.
      709. Кильсондар аралығының, сондай-ақ кильсон және борт немесе бойлық аралықтар аралығының арақашықтығы екі түпсіз кемелерде және 2000 мм екі түпті кемелерде 1500 мм аспау қажет.
      710. Скеганың төменгі жиегінде қаптаманы қалыңдату жолымен немесе арнайы нығайтуды орнатумен күшейтілу қажет.
      Күшейту қалыңдығы скега қаптамасының екі еселенген қалыңдығынан кем болмау қажет.
      Тек қана тұщы суда пайдаланылатын кемелерде болат нығайтушы заттарды орнатуға рұқсат етіледі.
      711. Отырғызу кезінде жолаушылар жиналуы мүмкін ауданда қаттылықты ұлғайту бойынша шаралар қабылдау қажет. Бұл аудандағы палуба қалыңдығы 3 мм кем болмау қажет.
      712. Жиі орналасқан терезе тіліктері болғанда, қондырмада оның дуалдарында екі шеткі участкі қарастырылу қажет (алдыңғы жағы және артқы жағы).
      Осы участкілердің әрқайсысының ұзындығы терезе тіліктері биіктігінен 20% ға кем болмай асу қажет.

27. Дірілдік беріктілік және корпус дірілінің нормалары § 1. Жалпы талаптар

      713. Діріл есебі кемелік техникалық құралдар және қозғалу кешенінің жұмысымен шақырылатын еркін тербелістердің жиілігін анықтау және оларды кері итергіш күшпен салыстыру жолымен резонанстың болмауын тексеруге жинақталады
      Тексеруге жататындар:
      1) кеменің толық жүкті және бос есепті жүктеме жағдайлары үшін корпустың жалпы тік тербелісі;
      2) жиынтықтың, қабырға қаттылығының және сыртқы қаптама пластинінің, палубалар және аралықтардың жергілікті тербелістері.
      714. Жергілікті тербелістерді тексеру мынадай аудандар үшін міндетті:
      1) қозғалу кешені ауданындағы түп;
      2) қозғалтқыштарды және желдеткіштерді орнату ауданындағы түп.

§ 2. Жалпы және жергілікті діріл есебі

      715. Жалпы діріл есептерінде Кеме қатынасытіркелімімен келісілген жүзу режиміндегі және қалқу режиміндегі әдіспен кеменің бірінші, екінші, және жоғарғы екпінінді корпусының еркін тербелісінің жиілігі анықталады. Бұл жиіліктер негізгі пайдаланушы режимдегі мыналарға тең сандық кері итеруші күш жиілігінен өзгешеленуі керек:
      1) жылжығыш роторының айналу жиілігіне;
      2) жылжығыш ротордың оның қалақтарының санына көбейтілген айналу жиілігіне;
      3) қозғалтқыштың иінді білігінің айналу жиілігі;
      4) иінді біліктің бір айналымындағы тұтану санына көбейтілген қозғалтқыштың иінді білігінің айналу жиілігі;
      5) оның қалақтарының санына көбейтілген желдеткіштің айналу жиілігі.
      716. Жобалаушымен қабылданған жиілік өзгешелігі жалпы діріл амплитудасы рұқсат етілгеннен аспайтынын көрсететін есеппен негізделуі қажет.
      717. Бірінші, екінші және жоғарғы екпін корпусының еркін тербелісінің жиілігі басты кемеде эксперименталды айқындалу қажет.
      718. Корпустың жекелеген конструкцияларының бірінші екпінінің еркін тербілісінің жиілігінің резонансын болдырмау үшін негізгі пайдаланушы режимдегі кері итергіш күш жиілігінен асу қажет (кеменің қалқу және жүзу режиміндегі жүрісінде):
      1) артқы жақты ұшындағы корпустың пластині және түптің қабырға қаттылығы үшін – тисініше 50 және 30% кем емес; жылжытқыш роторының айналу жиілігіне;
      2) басты қозғалтқыштарды орнату ауданындағы пластин және қабырға қаттылығы үшін - тиісінше 50 және 30% кем емес иінді біліктің айналу жиілігі және басты қозғалтқыштардың иінді білігінің екі еселенген айналу жиілігі.
      719. Пластин және қабырға қаттылығының еркін тербелісінің айналу жиілігі мыналарға тең сандық кері итергіш күштен өзгешеленуі қажет:
      1) артқы жақты ұшында – жылжытқыш роторының айналу жиілігінің оның қалақ санына туындысы;
      2) басты қозғалтқыштарды орнату ауданында – иінді біліктің бір айналымындағы тұтанғыш санына қозғалтқыштың иінді білігінің айналу жиілігі туындысы;
      3) желдеткіштерді орнату ауданында – оның қалақ санына желдеткіштің айналу жиілігінің туындысы.
      720. Жобалаушы қабылданған еркін тербеліс жиілігінің кері итергіш күш (осы Қағиданың 719-тармағы) жиілігінен өзгешелігі, амплитудалар діріл кезінде рұқсат етілген мәннен аспайтынын көрсететін мәжбүрлі діріл есебімен негізделеді (осы Қағиданың 726-тармағы).
      721. Рамалық жиынтыққа тірелген және аралық бос жиынтыққа немесе қабырға қаттылығына нығайтылмаған пластиннің еркін тербелісінің жиілігі, Гц, осы Қағиданың 277, 278 және 279 формулалары бойынша анықталады.
      722. Рамалық жиынтыққа тірелген және аралық бос жиынтыққа немесе қабырға қаттылығына нығайтылған пластиннің еркін тербелісінің жиілігі, Гц, осы Қағиданың 281 және 516 формулалары бойынша анықталады.
      723. Пластинмен өзара қарым қатынасынсыз анықталатын аралық бос жиынтықтың немесе қабырға қаттылығының еркін тербелісінің жиілігі, Гц, осы Қағиданың 515-тармағы формуласы бойынша есептеледі.
      724. Осы Қағиданың 657-тармағына сәйкес басты кемелерді сынау кезінде жылжытқыштардан, қозғалтқыштардан, желдеткіштерден мерзімді кері итергіш күшін толқындармен динамикалық қарым қатынасты күштер және с.с. және Кеме қатынасы тіркелімімен келісілген бағдарлама бойынша таралу аудандарында эксперименталды анықтау қарастырылу қажет. Сынау нәтижелері Кеме қатынасы тіркеліміне ұсынылу қажет.

§ 3. Діріл қалыпы

      725. Артқы жақты ұштардағы рұқсат етілетін діріл амплитудалары осы Қағиданың 295 формуласы бойынша есептелген мәннен аспау қажет.
      726. Корпус пластинінің және қондырма орталығындағы рұқсат етілетін діріл амплитудалары мына формула бойынша анықталған мәндерден аспау қажет:
                        A_д = k(a/ 100t)²t,                   (410)
      мұндағы к — мыналарға тең коэффициент:
      контур бойынша жалпы екі жақты тігіспен пісірілген немесе жиынтыққа тойтарылған пастин үшін - 2,90;
      контур бойынша жалпы бір жақты немесе екі жақты тігіспен пісірілген пластин үшін - 1,45;
       - пластиннің қысқа жағы, см.
      t - пластин қалыңдығы, см.
      727. Жиынтық дірілі мүмкін деп саналады, егер өлшенген амплитуда бойынша өлшенген немесе есептелген ең үлкен кернеу 20 МПа аспаса.

28. Әуе жастығының икемді қоршауы беріктілік нормасы және конструкцияға қойылатын талаптар § 1. Жалпы ережелер

      728. Осы тараудың талаптары Кеме қатынасы тіркелімі мақұлдаған клеепрошитті, болат және шегелеген жалғауларды қолданумен резеңке маталы материалдан дайындалған ішкі жүзу СВП скег және мафитті икемді ауа жастығына қоршауына қолданылады.
      729. ГО түйіндісін бастапқы сатысында CВП-ны тапсырмаға сәйкес жобалау және өлшемдерін таңдау, техникалық құрылымы, сонымен қатар ГО материалдарының физика-механикалық сипаттамасы туралы деректер және ұқсас кемелерді жобалау және пайдалану тәжірибесін қоса істеп шығарылады.
      730. Техникалық шешімнің принципті жаңалығымен ерекшеленетін ГО конструкциясы үшін Кеме қатынасы тіркелімі бойынша болжамданған пайдалану тәртібі немесе материалдарын таңдау ГО тәжірибелі комплекті сынау және әзірлеу қарастырылуы қажет.
      Кеме қатынасы тіркелімімен келісілген программа бойынша ГО қызметі үшін шекті мерзімі көрсетілген пайдалану шартында тәжірибелі ГО комплекті бас СПВ топтамасында сынау өтуі қажет.
      731. Кеме қатынасы тіркелімімен келісу бойынша ГО конструкциясына тиімді нұсқаны таңдау және ол үшін әзірлеуге материалдарды таңдау мақсатында екі және оданда тәжірибелі ГО комплектінің тәжірибелі таңдау және мақсатқа әзірленуі расталуы мүмкін.
      Материал маркасын таңдауда пайдалану шартында бір шама қоры бар материалдарға артық көру керек (СВП қозғалысы амфибитті режимінде абразисті тозу және шаршаған кезінде ұзақ суға келуде, мұнай өнімін, күн радиациясы, төменгі және жоғарғы температурасы).
      732. ГО техникалық жағдайын анықтау нәтижесі және тәжірибелі пайдалану кезінде сынау хаттамасы, конструкция талабының түзетуі үшін және статистикалық деректерді өңдеу негізінде ГО беріктілігінің нормасы Кеме қатынасының тіркеліміне ұсынылуы қажет.
      733. ГО конструкциясы мынадай талаптарға сәйкес келуі қажет:
      1) қарастырылған қызмет көрсету мерзім (қорында) шегінде пайдалану шартында ГО сенімді жұмысты қамтамасыз ету;
      2) ГО бекітулерінің металдары коррозияға қарсы ерітінді немесе коррозияға қарсы жабудан әзірленуі қажет;
      3) мүмкіндігі бойынша технологиялық, қызмет көрсету үшін жеңіл қол жеткізу, жинақтау және бөлшектеу және ауыстыру мүмкіндігін қамтамасыз ету немесе ақау элементтерін жөндеу және заводтан тыс шарты бөлшегі болуы;
      4) қауіпсіз қолдану және ГО бүліну мүмкіндігін азайту үшін түзу экранның үстінде булану режимінде оның формасы және конструкциясы әуе жастығының қажетті биіктігін қамтамасыз ету қажет және СВП берілген беріктілік сипаттамасы, сондай-ақ монолитті бекіту түйіндісінде және полотнищ стык да ауаның ағулары қарастырылмаған майысу өзгерістерін рұқсат етпеу.

§ 2. Икемді қоршаулардың беріктілік нормасы және есептері

      734. ГО конструкциясының негізгі элементтерінің жалпы беріктілігі ішкі артық қысым ықпалына ұшыраған, жұмсақ қабықша кернеуі есебінің әдісіне сәйкестігі тексерілуі қажет.
      735. ГО беріктілік шарты формуламен анықталады:
                        Т < Т_доп,                            (411)
      Мұндағы Т -есепті кернеу,
      Т_доп - ГО бөлігіндегі рұқсат етілетін кернеу.
      736. ГО материалында СВП жобалау сатысында рұқсат етілетін кернеу формула бойынша анықталады:
                        Т_доп = mR_еН,                         (412)
      Мұндағы R_еН – жарылу кезіндегі ГО материалының шекті беріктілігі, кН/см,
      m – ГО жинақтау кезінде технологиялық рұқсат етуде материалдың беріктілігін азайту коэффициенті, осы Қағидаға 96-қосымшаға сәйкес белгіленуі қажет, пайдалануда материалдың табиғи ескіруі және тозуы.
      737. Осы Қағидаға 96-қосымшаға сәйкес белгіленуге қажет ГО жобалау сатысында базалық есепті жағдайда n, жүктемеге жөнінде динамикалық жүктеме коэффициенті.
      738. Негізгі есепті жағдай деп саналады:
      1) СВП тік экран үстіндегі кіруінсіз және ауытқудың жоғында булану (базалық жағдай);
      2) ауа жастығының тең биіктігінде: 2Z = h_вn ауытқу кезінде су бетімен өзара қатынас және серпу жүрісінде булану режимі;
      3) булану режимінде ГО жобасында контурға қатысты көлденең бағдар және бар бойлықтың кедергімен байланысы.
      739. n және m коэффициенттерінің мағынаны анықтау тәжірибелі деректер және СВП пайдалану ұзақтығы статистикалық есебімен жасап шығарылады.

§ 3. Монолиттың есептілік беріктігі (базалық жағдай) 

      740. Монолитпен екі ярусты ГО қабықша бетіндегі толық контурда, төменгі және жоғарғы бекіту нәтижесінде СВП корпусында тұйықталған сондай–ақ СВП нұсқасына сәйкес келетін ГО құрамындағы үрмелі скег түсіндіріледі.
      741. Монолит қабықшасының сыртқы бұтақты кернеуі (қоршаған атмосфераның шекарасында) жүріссіз булану тәртібінде (базалық есептілік жағдай) формула бойынша анықталады:
                         Т_м = Р_мr_н•10^-4,                     (413)
      мұндағы Т_м – монолит қабықшасының сыртқы бұтағы материалындағы есептілік керіліс, кН/см;
      Р_м – қуаттылығындағы қысым (ресивере), кПа;
      r_н – монолит қабықшасының сыртқы бұтағының қисықтық радиусы, см.
      ГО монолитінің қабықшасының тең шартына сәйкес қабықшаның ішкі (толық ауа жастығы шекарасында) бұтағындағы керілісі сыртқы бұтақша керілісіне тең болуы қажет.
      742. СВп қозғалысы кезінде толқында монолиттің цилиндрлі аймағындағы қабықшасындағы ең үлкен керіліс (1 және 2 есептілік жағдай) формула бойынша анықталады:
                        Т_м = nР_м r_н •10^-4,                   (414)
      мұндағы n –әрбір есепті жағдайда жақын түп тұлғаны сынау нәтижесі бойынша анықталатын, ал түп тұлға болмаған жағдайда осы Қағиданың 96-қосымшасына сәйкес қысымды көтеру коэффициенті.
      743. Монолит қабықшасының тороидальный (мұрындық және артқы жақты бұрыштық секцияларда) аймағындағы ең үлкен керіліс формула бойынша анықталады:
                        Т_м = 1,5 nР_м r_н •10^-4.               (415)

§ 4. Жартылай монолиттың есептілік беріктігі

      744. Жоғарғы бекіту нәтижесінде СВП корпусымен түйіскен пондық емес сұлбаның жартылай монолит ретінде екі ярустың ГО жоғарғы ярусы қабықшасы түсіндіріледі.
      745. Цилиндрлі участкелердегі қабықшадағы кернеу жартылай монолиті формула бойынша анықталады:
                        Т_пм = nР_п r_н •10^-4,                  (416)
      Мұндағы Р_п – ауа жастығы қуысындағы қысым, кПа.
      746. Торо тәрізді участкелердегі ең көп кернеу монолиттінің қабықшасы (мұрындық секция және тағамдық бұрыштық секциялар) формула бойынша анықталады:
                        Т_пм = 1,5nР_п r_н •10^-4.               (417)

§ 5. Түсірім элементінің беріктілік есебі

      747. Ашық түрдегі түсірім элементінің беріктілік есебі материалының керілуі мына формула бойынша анықталады:
                        Т_пм = nР_п r_э •10^-4,                  (418)
      мұндағы r_э – көлденен қима элементінің сыртқы тармақтың қисық радиусы, см.
      748. Жабық түрдегі түсірілім элемент материалының керілуі монолит үшін формула бойынша анықталады.

7-бөлім. Темірбетонды корпустың конструкциясы 29. Жалпы талаптар

      749. Беріктілік және темірбетонды корпустар және қондырмалар жасау конструкциясына арналған талаптарды белгілейді.
      750. Корпус және қондырма конструкциясын дайындау үшін осы Қағиданың 2-бөлімінің талаптарын қанағаттандыратын және стандарттарға сай материалдар қолданылу қажет.

30. Корпусты және қондырманы конструкциялау § 1. Жалпы талаптар

      751. Кемелердің темірбетонды корпустары көлденең, бойлық және аралас жиынтық жүйесі бойынша таңдалуы мүмкін.
      Ұзындығы 35 м дейінгі дебаркадер және брандвахта типті тіреуіштік кемелер үшін көлденең аралықтармен жиі орнына қойылған жиынтықсыз конструкция (қабырғасыз) рұқсат етіледі.
      Қабырғалы және қабырғасыз элементтерден жасалған корпустың аралас құрылымы рұқсат етіледі. Соңғысын кеменің ішкі бөліктері (аралықтар, платформалар және басқалар) үшін қолдану ұсынылады.
      752. Темірбетонды кеменің корпустары құрамалы, құрама-монолитті және монолитті конструкциядан болуы мүмкін.
      753. Темірбетонды кеменің палубаларының ашық участкілері борт сыртына су ағынын қамтамасыз ететін ылдиы болу керек.
      Ұзындығы 30 мм жоғары тіреуіштік кеменің түбі ұштарында жүктік ватерсызықтан жоғары көтеріңкі болу қажет.
      754. Кеменің корпусындағы су өткізбейтін аралықтардың орналасуы осы Қағиданың 13-бөлімі талаптарына сәйкес оның суға батпаушылығын қамтамасыз ету қажет.
      755. Егер су басудың едәуір лайықсыз жағдайында су үсті бортының биіктігі 0,7 м және жоғары болса «Р» және «Л» сыныпты тіреуіштік кемелер үшін аралықтар оларды палубалармен жалғаған жерінде су өткзетін болуы мүмкін. Форпикті және ахтерпикті аралықтарды қоспағанда, сондай-ақ барлық жағдайда палубалармен жалғағанда су өткізбейтін болуы қажет машиналы–қазандық бөлімнің аралықтарын қамтымайды.
      756. Пайдалану кезінде соққыға душар болатын корпустың сыртқы бөліктері аялдайтын бөренелермен, арнайы тоқтататын құрылғылар және төсеніштермен қорғалуы қажет.
      Корпустың қорғаныш құралдары соққыдан қатты байланысқа күш беруі қажет (аралықтар, жиынтық белдемдері немесе арнайы жергілікті нығайтулар).
      757. Интенсивті жергілікті жоюға сыналудың беті (сыртқы қаптаманың плиталары және зәкірлі алдыңғы жағы ауданындағы палубалар, жүк люктерінің комигстері және с.с.) металмен немесе басқа қорғау материалмен қапталу қажет.
      758. Темірбетонды корпустың элементтеріндегі арматуралардың санын орналасуын тиісті конструктивті талаптарды сақтаумен беріктілікті қамтамасыз ету және жарықты ашуды шектеу шартынан тағайындайды.
      759. Элементтің геометриялық қимасындағы аудан бөлігіндегі керілген арматуралардың көлденең қимасының ауданы мыналарды құрау қажет:
      сыныпты болаттан жасалған арматуралар үшін:
      A-I (A240) аз емес 5 %;
      А- II (А300) аз емес 4 %;
      А-III (А400) аз емес 3 %.
      760. Корпустың барлық элементтерінде әсіресе сыртқы қаптаманың плиталарында арматуралардың талап ететін көлденең қимасының ауданы ең аз рұқсат етілген өзек аралығының арақашықтығын сақтап, кіші диаметрдің ықтимал үлкен санын қолдануын қамтамасыз ету керек (осы Қағиданың 761-тармағы).
      Сонымен бірге өзек диаметрі белдемнің бойлық арматуралары үшін 10 мм және плита торларына, қамытқа және конструктивті пайымдаудан тағайындалған арматуралар үшін 6 мм кем болмау қажет.
      761. Корпус элементтеріндегі арматуралық өзектің орналасуы мына талаптарға сәйкес болу қажет:
      1) жақын параллелді орналасқан өзектер аралығының жарыққа арақышықтығы олардың ең үлкен диаметрінен және 20 мм кем емес;
      2) алға шығатын бөліктердегі қайта өткізу немесе қиылысқан жердік сәйкестенуі және жақын параллелді арматуралардың өзектерін аралығының жарыққа қарай ең кем арақашықтығы 10 мм және одан жоғары;
      3) арматуралық өзектер конструкция бөлігінен төмен жататын бетон берілетін тесіктерді олардың алаңынан 40% жаппауы.
      762. Корпустың арматурасы пісірілген және жалпақ пісірілген торлардан немесе көлемді пісірілген каркастан болу қажет.
      Корпустың монолитті бөліктерін дайындау кезінде, сондай-ақ жекелеген секциялар үшін олардың бетондау жерінде арматураларын жинап және жиналған түрінде тасымалдамайтын жағдайда байланған арматуралар рұқсат етіледі.
      763. Арматураларды дәнекерлеуді қолданыстағы стандарттарға сәйкес орындайды.
      Өзектердің қиылысқан жалғаулары байланысты немесе доғалық пісіруді орындайды (флангалық тігіспен немесе ванналық тәсілмен астауша қиылысуларда).
      Арматуралардың барлық жағдайларында жалғаулар орнында тең берікті жалғанатын өзек, ал диаметрлері әртүрлі өзектерді жалғау кезінде - диаметрі кіші өзектер болу қажет.
      764. Қиылысатын өзектерді жалғау, байланысты нүктелік электрлі дәнекермен, жартылай автоматты дәнекермен көмірқышқыл газының ортасында қол жетпейтін жерде орындалу қажет.
      765. Өзектерді металл конструкциялармен жалғау доғалық электрлі дәнекермен орындалады (жалпы тігісті, қорғау газдарының нүктелік ортасында немесе флюс қабаты астында).
      766. Арматуралық өзектердің ұштары мыналарға байланысты берік бекітілу қажет:
      1) беріктілік есебінде ескерілген барлық жұмсақ керілген диаметрі 10 мм және одан жоғары арматуралардың өзектері, сондай-ақ керілуге душар болатын және ұзындығы 20 диаметрден кем емес барлық анкерлер;
      2) керілген өзектерді мүмкіндігінше сығылған зонада нығайту;
      3) өзектерді есеп бойынша мынадай ұзындықтар бойынша талап етілетін участкілерге қайта өткізу:
      диаметрі 30 A-I (A240) және А-П (А300) сыныпты, диаметрі 40 А-Ш (А400) сыныпты болат арматуралардың керілген өзектері;
      крюксіз A-I (А240) сыныпты болаттан сығылған өзек диаметрі 30, басқа сыныптар үшін сығылған 10 диаметрден кем емес;
      4) қиылысу орындарында үзілетін немесе белдемдердің түйісетін барлық жүктеулі бойлық өзектерді арнайы анкерлерге және жақын жердегі қиылысатын өзекке дәнекерлеу.
      767. Арматураларды майыстыруды радиусы доға бойынша орындайды.
      Араматураның шеткі қалыпты крюктері өзек диаметрінен 2,5 кем емес жарыққа қарай диаметрі болу тиіс, тік крюктер – майыстыру бөлігінің 3 диаметрден кем емес ұзындығымен.
      768. 165^о кем емес бұрышта керілген арматураның майысуы рұқсат етлімейді. Бұл жағдайда арматура ұштасатын элементтердің ен бойына орналасқан, жекелеген қиылысатын өзектерден тұру тиіс.
      165^о Асатын бұрыштарда керілген арматураның майысуы оларға қамыттарды орнау жағдайында рұқсат етіледі.
      769. Корпустың барлық сыртқы беттері үшін және ішкі беттері үшін дымқылдануға душар болатын бетон қабатының қорғау қалыңдығы 100 мм кем болмауы, ал басқа беттері үшін - 5 мм кем емес;
      теңіз суымен жанасатын корпус бөліктері, сондай-ақ арнайы жабулары жоқ палубалардың интенсивті жойылатын участкілері, қалыңдығы көрсетілгенмен салыстырғанда 5 мм кем болмайтындай ұлғайтылған қорғау қабаты болуы;
      диаметрі 10 мм жоғары арматуралар үшін қорғау қабатының қалыңдығы өзек диаметрінен кем болмауы қажет.
      770. Мыналарға апаратын кеменің корпусын конструкциялау кезінде кернеу концентрациясы ошағының қалыптасуына жол бермеу керек:
      1) корпустың негізгі байланыстарындағы серіппелердің үзілулерін элементтердің ұзындығы және ені бойынша бір қимада керілген арматураның ауданы бес плита үшін 25% және белдем үшін 30% жоғары емес, ал сығылған арматуралар үшін 40% аспайтындай етіп орналастыру;
      2) үзілген байланыстарды жақын жер жегі қиылысу байланыстарына немесе плиталардың күшейтілген участкілеріне бекіту;
      3) 1:3 жоғары емес көлбеуді қамтамасыз ететін, плиталардың қалыңдығын және белдем өлшемдерін біртіндеп өзгерту;
      4) бетоннан жасалған бөлшектердің тік және үшкір бұрыштарын өлшемі 25 мм кем емес фаски қарастырады.

§ 2. Плиталар

      771. Корпустың плиталарының қалыңдығын кеменің типі және өлшеміне, оның конструкциясы және беріктілікті қамтамасыз ету шартына байланысты тағайындайды.
      Барлық жағдайларда плиталар қалыңдығы осы Қағидаға 97-қосымшада көрсетілгеннен кем болмау қажет.
      772. Қаңқалар ауданындағы плиталардың қалыңдығы, сондай-ақ бөлшектерді қоятын жерлерде немесе механизмдерді, құрылғыларды және жабдықтарды орнату жерлерінде 25% кем болмау қажет.
      773. Қорғауыш қабаттың қалыңдығынан кем емес қашықтықта орналасқан корпус плиталарын екі бірдей торлармен арматуралау керек (осы Қағиданың 769-тармағы).
      774. Соққы жүктемелеріне сыналмайтын (қалқалар плиталары, қоруша және палубалар, қорғалған төсеніштер) жұқа плиталарды арматуралау, кезінде екі жағынан жұмыс өзегіне бекітетін екі бірдей тордың орнына орташа бөлгіш өзектен тұратын жартылай торды қолдануға рұқсат етеді.
      Сыртқы қаптаманың плиталарын жартылай тормен арматуралау рұқсат етілмейді.
      775. Қаңқалар, палубалық стрингер ауданындағы маңызды соққылық немесе шоғырланған жүктемеге ұшыраған плиталар арматураларын, өлшемдерін ұлғайту немесе қосымша өзектер және жергілікті торларды орнату жолымен күшейту қажет.
      776. Барлық жағдайларды плиталардың бөлгіш арматуралардың көлденең қима ауданы жұмыс арматурасының көлденең қима ауданынан 20%-ға және осы Қағиданың 759-тармағы талабынан кем болмау қажет.
      777. Арматуралық өзектердің өлшемдері және олардың орналасуы мынадай талаптарды қанағаттандыру қажет:
      1) барлық ұзындығы бойынша торлардың бір қатарындағы плита аралығы 1 м ұзындыққа 5 кем емес және 25 жоғары емес орналасу қажет;
      2) жұмыс өзектері аралығының арақашықтығы плита қалыңдығынан 2,5, ал бөлгіш аралықтары - плитаның 4 қалыңдығынан аспау қажет;
      3) плита қалыңдығы 80 мм–ге дейінгі кездегі негізгі торлардың өзектері бір бірінің үстіне емес, шахматты тәртіппен орналасу қажет;
      4) өзектердің диаметрі 6 мм кем емес және плита қалыңдығынан 0,25 жоғары болмау қажет;
      5) өлшемдері әртүрлі өзектермен плиталарды арматуралау кезінде соңғылары бір бірінен 2 мм жоғарыға ерекшелену керек.
      778. Плита тіреулерінде орналасқан жеке өзек түрінде олардың ұзындығы тіреу енінен кем емес қосу 0,4 плита аралығы шартында түп, палубалар және аралықтар плиталарында сыртқы тордың жұмыс арматурасының жалпы санынан 40% дейін орындауға рұқсат етіледі.
      779. Плиталардың тіректік қималарын вуттарды орнату жолымен күшейту қажет.
      Егер вут беріктілік есебінде ескерілетін болса, оларды арнайы өзектермен немесе торлармен қабырғаға вуттың қума ұзындығының 1 м 5 өзектен кем емес перпендикуляр болатындай есеппен арматуралау қажет.
      Вут орнату кезінде осы Қағиданың 778-тармағында көрсетілген жекелеген өзектерді қолдануға рұқсат етілмейді.
      780. Бұрыш жасаушы плиталардың арматураларын пісіру немесе бір плитадан басқа плита әрбір плитаның а ұзындығына диаметрі 15 өзектің 60% кем емес, бірақ 150 мм кем емес қайта өткізу жолымен жалғайды.
      781. Таңба жасаушы плиталардың арматураларын пісіру немесе орнатылатын плиталардың барлық өзектерін майыстыру тормен басқа плиталар аралығында майыстыру жолымен жалғайды. Майыстыру ұзындығы өзектің 10 диаметрінен кем болмау қажет.

§ 3. Белдемдер

      782. Қабырға биіктігі плиталардың 10 қалыңдығына жоғары, ал ені плиталардың 1.5 қалыңдығынан кем болмау қажет.
      783. Белдемдердің жұмыс арматурасы мынадай талаптарды қанағаттандыру қажет:
      1) жұмыс күйіндегі өзектердің диамтері 10 мм кем болмау, ал монтаждау - 6 мм кем емес;
      2) есепті арматура сығылған және керліген аудандарда биіктік бойынша 3 қатардан кем емес және ені бойынша 2 қатардан кем емес орналасуы;
      3) белдем биіктігі 500 мм және одан жоғары болғанда оның қапталының қыры бойына диаметрі қыры > 8 мм өзектен қосымша бойлық арматура орналастыру қажет. Белдем биіктігі бойынша өзектер аралығының арақашықтығы < 200 мм болуы.
      784. Белдемнің көлбеуленген арматураларын керілген зонадан сығылған зонаға өткізілетін бойлық арматураларды майыстыру жолымен немесе тік участкілермен аяқталатын арнайы жазылған өзектерді және бойлық арматураға пісірілген внахлестті енгізу жолымен орындау керек. Арматуралардың майысуы белдем осінен 30^о кем емес және 60^о жоғары емес бұрыш құрау қажет.
      Жекелеген, негізгі арматурамен байланыспаған «қалқымалы» өзектерді қолдануға рұқсат етілмейді.
      785. Қамыт түрінде орындалған белдемдердің көлденең арматуралары мынадай талаптарды қанағаттандыру қажет:
      1) қамыт диаметрі бойлық арматураның 0,25 диаметрін құрау қажет, бірақ 6 мм кем емес;
      2) қамыт аралығының арақашықтығы мынадай мәндердің ең кішісінен аспауы: белдем биіктігінен 0,75.
      Пиллерстерді және белдемдерде остік сығылуға душар болатын қамыт қадамдары, бұдан басқа 1,5 қабырға енінен аспауы;
      3) сығылған арматуралардың көлденең қимасының ауданы элементтің көлденең қимасының ауданынан 3% асса, онда қамыт аралығының арақашықтығы көрсетілген арматуралар өзегінің 10 диаметрінен аспауы.
      4) әрбір қамыт қабырғада 6 жоғары емес сығылған өзекті қамтуы.
      Егер бұл орындалмаса,онда қосымша бойлық арматураларды немесе қамыттың қарама-қарсы тармақтарын бекітуші қамыттар, қапсырмалар немесе өзекшелер орнату қажет.
      786. Пісіру каркастарымен белдемдерді арматуралау кезінде өзектер немесе планкілердің көлденең қималары болуы;
      қабырғаның керілген зонасында көлденең қималар аралығының арақашықтығы бойлық арматура өзегінің 20 диаметрінен аспауы, бірақ 500 мм жоғары болмауы;
      қабырғаның сығылған ауданында көлденең қималар аралығының арақашықтығы бойлық арматураның 15 диаметрінен аспау керек, бірақ қабырғаның екі енінен жоғары болмауы;
      егер көлденең сығылған арматуралардың ауданы белдемнің көлденең қимасынан 3% асса, онда көлденең байланыстар аралығының арақашықтығы бойлық арматураның 10 диаметрінен аспау қажет.
      787. Белдемдерді плиталармен жалғастыру мыналарды орындайды:
      1) екі қабырғаның бойлық өзектерін торлармен плиталар аралығында қайта өткізу (бекітілген қамыттар кезінде);
      2) торлар мен плиталар арлығында ұзындығы (ашық қамыттар кезінде) 10 диаметрден кем емес жазылған қамыт ұштарын (қалақшалар) орналастыру, сонымен бірге белдемнің ұзына бойына жүретін қамыттардың жазылған ұштарының үстіне бір-бір өзектен орналастырады.
      788. Жиынтықтағы корпустың жылу және балласттық бөліктері су ағыны және ауа жіберу үшін голубницасы болуы;
      голубницалар белдемдердің бойлық арматураларын кесіп өтпеуі;
      голубница жиегінен бойлық арматураға дейінгі арақашықтық 10 мм кем болмау қажет.
      789. Белдемдер қиылысатын жерлерде әртүрлі деңгейде қабырға биіктігі бойынша өзектерді орналастыру жолымен олардың бойлық арматураларының үздіксіздігін қамтамасыз етеді.
      Егер көрсетілген белдемдер биіктігі 20% айрықшаланатын болса, төменгі белдем жалғау жерінде өлшемдері арматураланған вуттармен күшейтілу қажет.
      Өлшемдері конструктивті қабылданатын әлсіз жүктелген белдемдер үшін вут құрылғылары міндетті емес.

§ 4. Тіліктер

      790. Палубалардың плиталарындағы элементтің қима ауданын төмендететін, эквивалентті брусқа 15% жоғары емес енгізілген тіліктерді қалпына келтіретін арматуралармен және темірбетонмен немесе металл комингстармен нығайту қажет.
      791. Барлық кесілген өзектер қалпына келтірілетін арматуралармен және комингстармен берік жалғану қажет.
      792. Тік бұрышты үшбұрыштардың бұрыштарын қысқарту немесе бәсеңдету ұсынылады.
      Қауіпті кернеу концентрациясы болуы мүмкін, үлкен тіліктердің бұрыштарының жанында бұрыштың биссектрисасына перпендикуляр өзек орналастыру керек.

§ 5. Секция аралық жалғаулар

      793. Корпус секцияларын бір-бірімен және арматуралық шығарымдағы монолитті дайындалатын элементтермен түйістіру керек.
      Корпус ішінде орналасқан элементтерді түйістіру үшін салынатын бөлшектерді қолдануға болады.
      Секция түйісулері мүмкіндігінше аз жүктелген жерлерде орналасу қажет. Секция бетонының шығару беріктілігі маркалыдан 70% кем болмау қажет.
      794. Қиылысқан жерді құрастыру кезінде мынадай шарттарды сақтау қажет:
      1) арматуралық шағырылымдарда қиыстыру кезінде секцияның жиектерінің аралығының арақашықтығы: плиталар үшін – плиталардың екі қалыңдығынан кем емес, ал белдемдер үшін - екі еселенген еннен немесе қабырға биіктігінің жартысынан және барлық жағдайлар үшін 100 мм кем болмауы;
      2) параллель өзектер аралығының немесе жапсарда жалғаушы бөліктермен орналасқан қиылысқан арматуралардың арақашықтығы арматура диаметрінің жартысына тең, бірақ 10 мм кем болмауы қажет;
      3) жапсырма орнында корпус сыртына шығарушы плиталарды қалыңдатуға рұқсат етілмейді.
      795. Арматуралық шығарылымдардағы қиылысқан жерде өзектерді жалғау внахлестке пісіруі немесе жапсырма көмегімен аралықпен жүргізеді.
      Керілуге душар болмайтын арматуралық шығарылымдарды бұрыштық жалғауларда қиылысу бетонында осы Қағиданың 740-тармағы талабын ескерумен арматуралы өзектердің ұштарын бекітуге қатысты талаптарын сақтай отырып үзуге рұқсат етіледі.
      796. Салынатын бөліктердің қиылысулары берік нығайтылған және нақты орналасқан болу қажет.
      Су өткізбейтін қиылысуларда салынатын бөлшектердің аралығының  арақашықтығы 250 мм аспауы;
      салынатын бөліктердің конструкциясы және олардың бекітулері қиылысуды монолиттеу кезінде сапалы бетонның төселуіне рұқсат беруі керек.
      797. Қиылысу бетонының беріктілік, су өткізбеушілік және аязға төзімділік көрсеткіші негізгі корпус бетонынан төмен болмау қажет.
      798. Қиылысуларды монолиттеуді әдеттегідей (қолмен) немесе механикаландырылған тәсілмен жасау керек. Кем қатынасы тіркелімінің келісімімен ұзындығы 35 м дейінгі кеме корпустарының ішкі элементтерінің қиылысуын момнолиттеуді (аралықтар және қоршаулардың қиылысуын түппен, палубаларды бортпен, қондырма элементтерінің қиылысуын корпуспен және бір бірімен) соғу тәсілімен рұқсат етіледі.
      799. Кері температураларда бетондардың мұздап қалуын жою үшін қиылысқан жерлерді және монолитті элементтерді Кеме қатынасы тіркелімімен келісілген арнайы технологиясыз бетондауға рұқсат етілмейді.
      800. Қиылысуларды және монолитті дайындалған элементтерді палубкалау бетонмен беріктілікке (% маркалы) қол жеткізгеннен кейін:
      тік элементер үшін - 35;
      көлденең элементтер үшін – 50.
      801. Қиылысуларды және монолитті элементтерді жүктеу (су өткізбеушілігіне, кеменің стапелде жылжуы, суға түсіруге және с.с. сынау) бетонмен 70% маркалы беріктілікке қол жеткізгеннен кейін рұқсат етіледі.

§ 6. Жабдықты корпусқа бекіту

      802. Жабдық орналасқан аудандағы кеме корпусын күшейтеді.
      803. Жабдықты корпусқа салынатын бөлшектер, өтпелі және анкерлік бұранда көмегі арқылы бекітеді.
      804. Өтпелі бұрандалармен бекіту палубаға және жиынтық белдеміне, сондай-ақ корпустың шығарушы бөліктеріне рұқсат етіледі.
      805. Берік жөндеуді қамтамасыз ету кезінде диаметрі 12 мм және одан жоғары анкерлік бұрандаларды қолдану, сыртқы қаптаманың және су өткізбейтін аралықтардың плиталарынан басқа, корпустың барлық бөліктерін бекіту үшін рұқсат етіледі.
      806. Егер салынатын бөлшектерді пісіру көмегімен бекітсе, онда олардың қалыңдығы 5 мм кем болмау қажет; бөлшектерді бетонға өңдеу диаметрі 8 мм кем емес екеуден кем емес анкер қажет.
      Жанасатын бетонның және өңдейтін бөлшектердің маңызды пісірілген деформациясын шамадан тыс ысып кетуін болдырмау үшін оларды нүктелі немесе пісіру ұзындығы 40 мм және 5 мм кем емес калибрмен үзік тігістермен пісіру қажет.
      807. Су өткізбейтін аралықтар немесе сыртқы қаптама арқылы өтетін құбырларды, арнайы өңдейтін бөлшектер көмегімен (стакандарды фланцтармен,) плиталарға бекітеді.
      808. Оқшаулауды бекітуге және корпусқа ішкі әрлеуді диаметрі 8 мм кем емес бетонға бекітілген арматуралық шығарымдар көмегімен рұқсат етіледі.
      809. Жиынтық белдемге немесе қалыңдығы 60 мм кем емес палуба плиталарымен бекітілген аз жүктелген элементтерді бекітуді винттер және гужондар көмегі арқылы орындайды.
      810. Кеме қатынасы тіркелімінің келісімімен жауапкершілігі аз және аз жүктелген бөлшектерді арнайы желім көмегімен бетонға бекітуге рұқсат етіледі.

§ 7. Темір бетонды қондырмалар

      811. Темірбетоннан жасалған қондырмаларды, кеме корпусының жалпы иілуіне қатыспайтын жеңіл қылып орындайды.
      812. Қажет болған жағдайда темірбетонды қондырмалар берік болуы мүмкін, яғни кеме корпусының жалпы иілуіне қатысатын. Мұндай жағдайларда, олардың бірігіп жұмыс істеуін қамтамасыз ететін қондырманың корпуспен берік байланысын көздеу қажет.
      Берік қондырманың материалы және конструкциясы осы бөлімнің негізгі корпусқа арналған талаптарын қанағаттандыру қажет.

31. Беріктіліктің есептері және нормалары § 1. Жалпы талаптар

      813. Ішкі жүктеменің мәндерін осы Қағиданың 2-бөлімі талаптарын қолданып анықтайды.
      814. Апаттық жағдайдағы кеме корпусына әсер ететін ішкі жүктемелерді, бір немесе екі бөліктің суға батуы, кеменің жалпы беріктілігінің едәуір лайықсыз көзқарасы жағдайынан анықтайды (осы Қағиданың 1191 және 1193- тармағы).
      815. Құрама элементтердің, оларды тасымалдау және есепті жүктемеге монтаждауда беріктілігін тексерген жағдайда 1,5 тең динамикалық коэффициентке көбейтілген элементтің өзінің салмағын қабылдайды.

§ 2. Жалпы иілуден есепті күштер, сәттер және кернеулер

      816. Корпустың жалпы иілуден сәттер және кернеулерді анықтау үшін кеме эквивалентті брус ретінде қаралады және мынадай белгімен қолданылады:
      М - иілу сәті, кНм;
      N - бойлық күштер, кН;
      Q - кесіп өту күші, кН;
      Т - жанама кернеулер, МПа;
      I - эквивалентті брустың барлық көлденең қимасының ауданына келтірілген инерция сәті, м⁴;
      S - эквивалентті брустың нейтралды осіне қатысты алынған, нейтралды осьтің бір жағында орналасқан, эквивалентті брустың көлденең қимасы бөлігінің келтірілген ауданының статистикалық сәті, см³;
      S₃ - эквивалентті брустың нейтралды осіне қатысты қарастырылып жатқан элементтің көлденең қимасының келтірілген ауданының статистикалық сәті, см³;
      F_э - қарастырылып жатқан элементтің келтірілген көлденең қимасының ауданы см²;
      F_п - эквивалентті брустың түптік немесе палубалық белдігінің келтірілген көлденең қимасының ауданы, см²;
      Н - түп және палубаплиталарының сыртқы беті аралығымен өлшенген кеменің борт биіктігі, м;
      t- эквивалентті брустың нейтралды ось деңгейіндегі борт және бойлық аралықтардың қалыңдық сомасы, см.
      817. Есепті күштер, сәттер және кернеулерді кеменің екі күйінің мүмкіндігі үшін табады: бүгілу – сығылған палуба кезінде және асыра майысу - сығылған түп кезінде.
      818. Есепті күштерді, сәттерді және кернеулерді корпус элементтері едәуір кернеулі қима үшін есептеледі (кеменің ортаңғы бөлігіндегі, үлкен тіліктер ауданындағы, жиынтық жүйесін ауыстыру жерлеріндегі, бойлық байланыстардың үзілуіндегі және т.б. қималар).
      819. Корпустың бойлық байланыстары және темірбетонды қондырмаларды осы Қағиданың 4-тарауы қарастырылған жағдайда болат кемелердің ұқсас байланыстары сияқты эквивалентті корпус құрамына қосады.
      Ең үлкен өлшемі плиталардың 5 қалыңдығынан аспайтын және эквивалентті брус белдігінің қимасының ауданын 3% төмендетпейтін жекелеген тіліктерден әлсіреуді ескермеуге болады.
      820. Эквивалентті брустардың элементтеріндегі иілу сәтінен болған бойлық күштерді керілген зонадағы бетон жұмысын ескермей анықтауға рұқсат етіледі, кН:
                        N = 10²MS_э /I.                       (419)
      Жалпақ бір түпті бір палубалы кемелер үшін иілу сәтіндегі бойлық күштерді жақындатылған формуламен есептейді, кН:
                        N = MF_э /HF_п.                        (420)
      821. Келтірілген көлденең қиманың ауданына арматуралардың барлық көлденең қимасын және бетонның сығылған зонасындағы көлденең қимасының 0,1 ауданын қосады.
      822. Эквивалентті брустың тік элементтеріндегі ең көп жанама кернеулер (борттарда және бойлық аралықтарда), МПа:
                        = 10 QS /I t.                      (421)
Жалпақ бір түпті бір палубалы кемелер үшін ең үлкен жанама кернеулерді, МПа, мынадай жақындатылған формуламен анықтауға болады:
                        = 10^-1 Q/Ht.                       (422)

§ 3. Жергілікті жүктемеден есепті күштер, сәттер және кернеулер

      823. Жергілікті иілу корпус байланысында есепті күштер, сәттер және кернеулер серпінді жүйелер үшін құрылыс механикасының жалпы ережесі бойынша анықталады және мынадай негізгі белгілермен қолданылады:
      q және q₁ - есепті жүктеменің интенсивтілігі, кН/м;
      h_вс - бортқа немесе аралықтарға гидростатистикалық жүктеме құраушы, су бағанасының биіктігі, м;
      М_оп - белдем-қима тіліктердің тірек қимасындағы иілу сәті, кНм;
      М_пр - белдем-қима тіліктер аралығының ортасындағы иілу сәті, кНм;
      l - белдем-қима тіліктердің жарыққа аралығы;
      l₁ - ось аралығындағы белдем-қима тіліктер аралығы, м;
      l_в - вут ұзындығы, м;
      h - плиталар қалыңдығы, см;
      h _р - вут аудандағы плитаардың есепті қалыңдығы, см;
      h_B - вуттың толық биіктігі, см;
      h _вр - вуттың есепті ұзындығы, см.
      824. Корпус жиынтығының көлденең байланыстары жай немесе көпаралықты белдемдер сияқты шпангоуттық рама құрамында есептелу қажет.
      825. Жиынтықтың бойлық байланыстарын қабылданған конструкцияға байланысты рамалық шпангоуттарды және бимстерді серпінді немесе мықты тірек деп санап көлденең аралықтарға бекітуді ескеріп есептейді.
      826. Көлденең байланыстардың инерция сәттері олардың қаттылыққа деген қатынасын анықтау үшін осы қималардың жұмысын серпінді деп болжап арматураларды ескермей есептеледі.
      827. Үш немесе төрт жиек бойынша тірелген тікбұрышты плиталарды, егер жақтардың қатынасы 2:1 жоғары болса, плиталардың кіші жағына тең аралықты белдемдер сияқты есептеледі.
      Жақтардың қатынасы 2:1 тең немесе кіші болғанда тікбұрышты плиталарды жұқа изотопты плиталарға арналған формула бойынша есептейді.
      Екі жиекпен тірелген плиталар, тірелген жиектерге тең аралық қашықтығына тең белдемдер сияқты есептеу керек.
      828. Белдемдердің есепті аралығы және плиталар үшін тіректің ось аралығының арақышқытығы қабылданады.
      Шпангоуттық рамалардың геометриялық өлшемдері қаптаманың ішкі беті бойынша қабылданады.
      829. h_в/l_в<¹/₃, қатынасты вуттары бар белдемдер мен плиталарда вуттар тиісті қималардағы вуттур толықтай ескеріледі.
      h_в/l_в > ¹/₃ қатынасты вуттар шартты түрде h_в/l_в = ¹/₃ қатынасы бар деп септеледі (осы Қағидаға 98-қосымша).
      830. Жиынтық белдем қимасының элементтерін анықтау кезінде плиталардың жалғасқан белдіктері саналу қажет.
      Жалғасқан белдіктің есепті енін қабырғаға жанасатын плиталар аралығының жарты моасына тең деп, бірақ 20 қалыңдықтан (немесе арматураланған вуттармен қабырғамен ұштасатын плиталардың 25 қалыңдығы) жоғары емес қабылдау керек.
      Сонымен бірге жалғасқан белдік ені есепті белдем аралығының ¹/₃ өлшемінен аспау қажет.
      831. Кесілмейтін арқалықтар және бөрене тілімдер үшін есептік тірек сәті ретінде тірек болатын қабырғаның шеті бойынша қимадаға сәт алынады. Сонымен бірге тіректердегі қысылған белдем-қима тіліктер, арматураланған вуттар және тең бөлінген жүктемелермен жүктелген, иілу сәттерін призматикалық емес белдемге арналған сияқты есептеуге болады, кНм:
      тіректе
                        М_оп = -ql²/(12);                    (423)
      аралықта
                        М_пр = ql² (3-2)/24,                 (424)
      мұндағы , — осы Қағидаға 99-қосымша бойынша анықталатын коэффициент.
      832. Көлденең жиынтық жүйесі және борттардың плиталарының тік қабырғалармен беріктігін тексеру кезінде белдем-қима тіліктің жүктемесінің интенсивтілігіне мына формула бойынша есептелген мәннің ең үлкені қабылданады, кПа:
                        q = 9,81 (h_вс - 0,5l);               (425)
                        q₁ = 9,81•2h_вс /3.                   (426)

§ 4. Қарапайым темір бетоннан жасалған кеме корпусының элементтерінің беріктілігін есептеп тексеру

      833. Негізгі белгілері:
      R_np - осьтік сығылудағы бетон беріктілігінің шегі, МПа;
      R_p - осьтік керілудегі бетон беріктілігінің шегі, МПа;
      R_еН - арматуралардың ағымдылық шегі, МПа;
      М - элементтің қалыпты қимасындағы есептік жүктемедегі иілу сәті, Нем;
      М_р - элементтің қалыпты қимасындағы есепті жою сәті, Нсм;
      N - есепті жүктемеден бойлық күш, Н;
      N_р - есепті жоятын бойлық күш.
      Q - есепті жүктемеден кесіп өту күші, Н;
      Q_р - есепті жойылатын кесіп өту күші, Н;
      Q_б - көлбеу қимадағы бетон элементінің ось элементінің қалпына шекті күшінің проекциясы, Н;
      _гл.р - басты созылатын кернеу, МПа;
       - жалпы иілуден борттардағы және бойлық аралықтардағы ең үлкен жанама кернеулер, МПа;
      F_a - керілген арматураның көлденең қимасының ауданы, см²;
      F'_a - сығылған арматураның көлденең қимасының ауданы, см²;
      F_aб - борт немесе бойлық аралықтардың 1 м ұзындықта қимасынан өтетін, тік және көлденең армаутралардағы көлденең қима ауданы, см²/м;        - арматураның көлденең қимасы ауданының ауырлық орталығынан F_a қиманың жақын жердегі жиегіне дейінгі арақашықтық, см;
      b — тікбұрышты немесе таңбалық қиманың толық биіктігі; борттардың плиталарының және бойлық аралықтардың қалыңдығы, см;
      h — тікбұрышты көлденең қиманың ені; таңбалық қиманың қабырға ені, см;
      h₀ — h — а тең, қиманың жұмыс биіктігі, см;
      е₀ — M/N тең, бойлық күштің эксцентриситеті, см;
      k, k₁ — осы Қағидаға 100-қосымша бойынша қабылданатын беріктілік қорының коэффициенті.
      834. Элементтердің беріктілігін тексеру кезінде орындау қажет:
      1) қалыпты қима бойынша иілу сәттерінің, бойлық күштердің әрекетіне, сондай-ақ иілу сәттерінің және бойлық күштердің біріккен әрекетіне;
      2) кесіп өту күштерінің әрекетіне көлбеу қима бойынша.
      Борттар және бойлық аралықтар, бұдан басқа жалпы иілуден кесіп өту күшінің әрекетіне тексерілу қажет.
      835. Қалыпты қима бойынша беріктілікті тексеруді ең үлкен иілу сәттері, элемент қимасының және арматураның үзілу жерлерінде орындайды.
      Сонымен бірге мынадай шарттарды сақтау қажет:
      иілу сәттерінің әрекеті кезінде
                              М_р/М > k;                      (427)
      бойлық күштердің әрекеті, сондай-ақ иілу сәттерінің және бойлық күштердің біріккен әрекеті кезінде
                              N_р/N > k.                      (428)
      836. Кесіп өту күштерінің әрекетіне көлбеу қима бойынша беріктілігін тексеру мыналарды қолданып (осы Қағидаға 101-қосымша) орындалу қажет:
      1) ең үлкен кесіп өтетін күштердің әрекет ету жерлерінде;
      2) элементтің көлденең қимасының кенеттен өзгеру жерлерінде;
      3) тіректің қыры арқылы өтетін қималарды (қима I — I);
      4) керілген зонада орналасқан майысу басынан өтетін қимада (қима II - II, III - III, IV - IV);
      5) керілген зонада орналасқан көлденең арматураның интенсивтілік өзгеру нүктесі арқылы өтетін қималармен;
      Сонымен бірге мына шарттар орындалуы қажет:
                              Q_р / Q > k₁,                   (429)
      Мұндағы k₁ — осы Қағидаға 100-қосымша бойынша қабылданатын беріктілік қорының коэффиценті
                              Q < bh₀R_пp / 7.                (430)
      Майысқан өзекшелер болған жағдайда есептеп кесіп өту күшінің мәні мыналар сияқты қабылданады:
      бірінші жазықтықтың майысулары үшін – тірек қырының кесіп өту күшінің мәніне тең;
      әрбір мынадай жазықтықтардың майысуы үшін – майысу жазықтығының тірегіне қатынасы бойынша алдыңғы, төменгі нүктенің кесіп өту күшінің мәніне тең.
      837. Егер мынадай шарттарды орындайтын болса, беріктіліктің көлбеу қимасы бойынша кесіп өту күші әрекетіне тексеруді жүргізбеуге болады.
                              bh₀R_p / Q > k₁.                (431)
      838. Кесіп өту күшінің әрекетіне көлбеу қима бойынша орталықтандырылмаған сығылған элементтердің беріктілігін тексеруді майысатын элементерге арналған сияқты жүргізу қажет (осьтік сығылуды ескермей).
      839. Орталықтандырылмаған керілген элементтердің беріктілігін кесіп өту күшінің әрекетіне тексеру мынадай нұсқауларды ескеріп орындалу қажет:
      1) аз эксцентриситеттерде (F_a және F'_a көлденең арматура қимасы алаңының ауырлық ортасы арасындағы созылатын күш қосылған) қимадағы барлық қиатын күш бойлық ось элементінің бұрышы 60^о және жоғары көлденең арматурамен қабылдануы қажет.
      Бойлық осьпен элементтің 60^о бұрышын құраушы, қималардағы элементтердің беріктілігін тексеруді жүргізбеуге болады;
      2) барлық аз эксцентриситеттерде (керілу күші арматуралардың көлденең қима ауданының ауырлық орталығы аралығына қосылған F_a және F'_a) беріктілікті тексеру майысу элементтеріне арналған сияқты жасалу қажет.
      Егер осы Қағиданың 495-формуласы бойынша есептелген мән e₀<1,5/h_o тең болса, коэффициентке k_в көбейтілу қажет
                        k_в = е₀ /h₀ - 0,5.                   (432)
      840. Жоғары эксцентриситеттегі орталықтандырылмаған керілген элементтердің беріктілігін кесіп өту күшінің әрекетіне тексеру, кемінде мынадай шарттардың бірін қанағаттандырса орындалуы мүмкін:
                        _гл.р < R_p / k₁;                     (433)
                        Q < 10² k_вR_pbh₀/k₁,                  (434)
      Мұндағы k_в — осы Қағиданың 432 формуласы бойынша есептелген коэффициент.
      Осы Қағиданың 433 формуласында көрсетілген шарттардың біріншісін қанағаттандырса аз эксцентриситеттегі беріктілікті тексеруді орындамауға болады.
      841. Жалпы иілуден борттардың және бойлық аралықтардың кесіп өту күшіне әрекетінің беріктілігін тексеру мынадай шарттар үшін орындалу қажет:
                         < R_пp /7;                          (435)
                        F_а.бR_еН /100h > k.                  (436)
      Тік және көлденең қималардың ауданына F_аб шартты түрде қима бойынша бірқалыпты орнатылған тиісті тік немесе көлденең қабырғалардың арматураларының көлднең қимасының ауданын қосуға рұқсат етіледі.
      842. Егер мынадай шарттар орындалса, борттардың және бойлық аралықтардың кесіп өту күшіне әрекетін тексермеуге болады.
                         < R_p / k₁.                         (437)

§ 5. Күштерді және сәттерді бұзуды анықтауға арналған материалдар мен формулалардың есепті сипаттамасы

      843. Негізгі белгілері:
      R_пp - осьтік сығылудағы бетон беріктілігінің шегі (призмалық беріктілік), МПа;
      R_p - осьтік керілудегі бетон беріктілігінің шегі, МПа;
      E_б - сығылу және керілудегі бетон серпімділігінің алғашқы модулі, МПа;
      R_еН - арматура ағымдылығының шегі, МПа;
      E_a - арматураның серпімділігінің модулі, МПа;
      М - элементтің қалыпты қимасындағы есепті жүктемеден иілу сәті, Нем;
      М_р - элементтің қалыпты қимасындағы есепті бұзу сәті, Нем;
      N - есепті жүктемеден бойлық күштер, Н;
      N_р - есепті бұзушы бойлық күш, Н;
      Q - есепті жүктемеден кесіп өту күші, Н;
      Q _р - есепті бұзушы кесіп өту күші, Н;
      Q_б - элемент осінің қалыптылығына көлбеу қимасының бетонындағы ағымдылығының күшейтудің проекциясы, Н;
      q_x - элемент ұзындығының бірлігіне көлденең өзекшелердегі ағымдылық күші, Н/см;
      l₀ - элементтің есепті ұзындығы, см;
      r - элементтің көлденең қимасының ауданындағы инерцияның ең кіші радиусы, см;
      F - барлық элементтердің көлденең қимасының ауданы, см²;
      F_б - бетонның көлденең қимасының ауданы, см²;
      F₀ - барлық бойлық арматуралардың көлденең қимасының ауданы, см²;
      F_a - бойлық арматураның көлденең қимасының ауданы, см²:
      керілген зонада табылатын - иілу сәттері үшін,
      бойлық күшейтудің қосымша нүктесінен едәуір қашық қима шетінде орналасқан - орталықтандырылмаған сығылған элементтер үшін N,
      бойлық күшейтудің қосымша нүктесінен едәуір қашық қима шетінде орналасқан -орталықтан тыс керілген элементтер үшін N;
      F' - бойлық арматураның көлденең қиасының ауданы, см²:
      керілген зонада табылатын - иілу сәттері үшін,
      бойлық күшейтудің қосымша нүктесінен едәуір қашық қима шетінде орналасқан - орталықтандырылмаған сығылған элементтер үшін N,
      бойлық күшейтудің қосымша нүктесінен едәуір қашық қима шетінде орналасқан -орталықтан тыс керілген элементтер үшін N;
      F_от - қарастырылып жатқан көлденең қиманы қиып өтетін бір жазықтықта орналасқан, майысқан өзекшелердің көлденең қимасының ауданы, см²;
      F_п - қарастырылып жатқан көлбеу қиманы кесіп өтетін, бір қалыпты элемент осінің жазықтығына орналасқан, көлденең өзекшелердің көлденең қимасының ауданы, см²;
      f_x - қамыттың бір бұтағының көлденң қиимасының ауданы, см²;
      n - элементтіің бір қимасындағы қамыттар бұтағының саны;
      t - элемент ұзындығы бойынша көлденең өзекшелер (қамыттардың) аралығының арақашықтығы, см;
       - элемент осіне майысқан өзекшелердің көлбеі бұрышы, град;
       - арматураның көлденең қимасы ауданының ауырлық орталығынан қиманың жақын жердегі диегіне дейінгі арақашықтық, см;
      ' - арматураның көлденең қимасы ауданының ауырлық орталығынан F'_a қиманың жақын жердегі жиегіне дейінгі арақышықтық, см;
      b - тікбұрышты қиманың ені; таңбалық қима қабырғасының ені, см;
      b_п - жалғасқан белдік ені, см;
      h - тікбұрышты немесе таңбалық қиманың толық биіктігі, см;
      h₀ - h — а тең, қиманың жұмыс биіктігі, см;
      h'₀- h - а' тең қиманың жұмыс биіктігі;
      h _п — жалғасқан белдік қалыңдығы, см;
      z - сығылған арматура жұмысын ескеріп есептелген, бетонның сығылған зонасының биіктігі, см;
      z₀ - сығылған арматура жұмысын ескермей есептелген, бетонның сығылған зонасының биіктігі, см;
      S₀ - арматураның көлденең қимасының F_a ауданының ауырлық орталығы арқылы өтетін, оське қатысты бетоның барлық жұмысының көлденең қимасы ауданының статистикалық сәті, см³;
      S_б - арматураның көлденең қимасының F_a ауданының ауырлық орталығы арқылы өтетін, оське қатысты, беонның сығылған зона ауданының статистикалық сәті см³;
      е₀ - M/N, тең, бойлық күштің эксцентриситеті, см;
      е - күшейту әрекетінің сызығынан бастап N арматураның көлденең қимасының ауырлық орталғы ауданына F_a дейінгі арақашықтық, см;
      е' - күш әрекетнің сызығынан N арматураның көлденең қимасының ауырлық орталғы ауданына F_a дейінгі арақашықтық, см;
      с - көлденең қиманың ауырлық орталығы ауданынан керілген немесе шамалап сығылған жиекке дейінгі арақышқытық, см;
      с' - көлденең қиманың ауырлық орталығы ауданынан сығылған немесе аздап керліген жиекке дейінгі, см.
      844. Кеме жасаушы бетонның беріктілігінің есепті көрсеткіші осы Қағидаға 102-қосымша бойынша, ал арматуралар 103-қосымша бойынша қабылдауы қажет.
      845. Бетон беріктілігі кеме жасаушы ұйымдарда қолданылатын, шығарылатын материалдармен тәжірибелі жолмен анықтау қажет.
      Тәжірибелі мәліметтер болмаған жағдайда жобалу сатысында ауыр бетонның тығыздығы 2,40 — 2,45 т/м³ ал жеңіл бетонды осы Қағидаға 104-қосымша бойынша қабылдауға рұқсат етіледі.
      Темірбетонның тығыздығын конструкция көлемінің бірлігіне қатысты, бетон және арматура массасының сомасы сияқты анықтау керек.
      846. Орталық-сығылған элементтердегі есепті бұзу күшейтулері, Н,
                  N_р = 100 (R_прF_б + R_еНF₀),                (438)
      мұндағы – осы Қағидаға 105-қосымша анықталатын бойлық иілу коэффициенті.
      Элементтің l₀ есепті ұзындығы оның геометриялық ұзындығының элемент ұштарының қысу және қозғалу деңгейіне қатысты коэфициентке көбейтумен анықталады және мыналарға тең қабылданады:
      екі ұштарын толық қысу кезінде - 0,5;
      бір ұшын толық қысу және басқасын шарлық-қозғалмайтын бекіту кезінде - 0,7;
      екі ұштарын шарлық-қозғалмайтын бекіту кезінде - 1;
      біреуі толық қысылған және біреуі бос ұшында - 2;
      ұштарды біртіндеп қысу кезінде және бөліктермен сыймайтын рамкаларда - 0,7.
      847. Орталық керілген элементтердегі есепті бұзу күштері, Н,
                        N_р = 10²R_еНF₀ .                      (439)
      848. Тікбұрышты қимадағы майысатын элементтердегі есепті бұзу сәттері (осы Қағидаға 106-қосымша), Нсм
         М_р = 10²R_прbz(h₀ – z/2) + 10²R_еН F'_а(h₀ – а'),      (440)
      мұндағы
                  Z = R_еН (F_а – F'_а)/ R_прb.                  (441)
      Сонымен бірге, осы Қағиданың 441 формула бойынша есептелген Z мәні, мына шарттарды қанағаттандырады деп жобалануда:
                        2а' < Z < 0,55h₀.                    (442)
      егер
                          Z < 2 < AZ₀,                       (443)
      мұндағы
                        Z₀ = R_еН F_а / R_пр b,                 (444)
      онда бүліну есебінің сәті осы Қағиданың 440-формуласы бойынша есептелінеді,
                              Z = 2a'                        (445)
және
                  F'_а = F_а — R_прb2а' / R_еН,                  (446)
      Егер z₀ < 2а'есепті бұзу сәті осы Қағиданың 440-формуласы бойынша F'_a = 0 қолданумен анықталады.
      849. Керілген зонадағы белдікпен жалғасқан таңбалық қимадағы майысу элементтеріндегі есепті бұзу сәттерін ені қабырға еніне тең, тікбұрышты қимадағы майысу элементтері сияқты анықталады.
      850. Сығылған зонадағы белдікпен жалғасқан таңбалық қиманың майысу элементтеріндегі, есепті бұзу сәттері мынадай есептеледі:
      болғанда
                  F_аR_еН < (R_прb_п h_п + F'_аR_еН)                (447)
      осы Қағиданың 467 формуласы бойынша, b_п x h_п өлшемді тік бұрышты майысу элементінің қимасы (осы Қағидаға 107-қосымша);
      болғанда
                  F_аR_еН > (R_прb_п h_п + F'_аR_еН)                (448)
      Формула бойынша
       
      мұндағы
         Z = [(F_a – F'_а) R_еН – 0,8(b_п – b) h_пR_пp]/R_пpb.      (450)
      сонымен бірге шарт сақталуы тиіс (осы Қағидаға 108-қосымша)
                        S_б < 0,8S₀.                          (451)
      851. Шарттарды қанағаттандыратын, тікбұрышты қимадағы орталықтан тыс сығылған элементтердегі септі бұзу күштері N_p (осы Қағидаға 109-қосымша)
                        2а' < Z < 0,55h₀,                    (452)
      Н, формула бойынша анықталады:
                  N_р = 10²R_прbZ – 10²(F_а – F'_а )R_еН,         (453)
      мұндағы
                      
      е және е' мәні формула бойынша анықталады
                        е = M/N + с – а;                     (455)
                        е' = M/N – с + а'                    (456)
кезіндегі
                        M/N > (c' – a')                      (457)
және
                        е' = c' – M/N – а'                   (458)
кезіндегі
                          M/N < c' – а'.                     (459)
      Осы Қағиданың 454-формуладағы минус мәні түпастындағы екінші құрамдағы мәнер, күш N арматуралардың F_a және F'_а орталық ауырлығының шегіне қосылғанда қабылданады.
      Тікбұрышты қима элементтеріндегі шартты қанағаттандырушы
                        z < 2a < z₀,                         (460)
      мұндағы
                     
      Есепті бұзу күштері осы Қағиданың 453-формуласы бойынша анықталады
                              z = 2а'                        (462)
және
                  F'_а = (eF'_аR_еН – 2R_пр)/(e'R_еН).            (463)
      z₀ < 2a' болған кезде есепті бұзу күштерін сығылған арматураны ескермей, F_a = 0 қабылдап осы Қағиданың 453 формуласы бойынша анықталады.
      Шартқа сәйкес келетін тік бұрыш қима элементі (осы Қағидаға 110-қосымша)
                              z > 0,55 h₀,                   (464)
      есепті қирау күші формула бойынша анықталады, Н:
            N_p = [F'_aR_eН(h₀ – a') + 0,5R_пpbh'₀²]10²/e.       (465)
      Сонымен бірге, егер N күш арматуралардың F_a және F_a, көлденең қимасы ауданының ауырлық орталығы аралығына қоса берілсе, мына шарт орындалу қажет
            N_pe' < [10²F_aR_eН(h₀ – a') + 10²•0,5R_пpbh'₀²].     (466)
      852. Керілген немесе аздап сығылған зонада орналасқан белдікпен жалғасқан таңбалық қимадағы орталықтан тыс сығылған элементтердегі есепті бұзу күштер, ені, қабырға енініе тең, тікбұрышты қималардағы орталықтан тыс сығылған элементтерге арналған сияқты анықталады.
      853. Шартын қанағаттандыратын, сығылағн зонада орналасқан, белдікпен жалғасқан таңбалық қимадағы орталықтан тыс сығылған элементтердегі есепті бұзу күштері, ені, белдікпен жалғасқан енге,
                        z < h_п                               (467)
      яғни осы Қағиданың 453 формуласы бойынша тікбұрышты қималардағы орталықтан тыс сығылған элементтерге арналған сияқты b — Ь_П      қабылдап анықталады. Егер b — Ь_п қабылданса,
                              z > h_п                         (468)
      онда есептеп бұзу күштері мынадай тәртіпте анықталады:
      1) сығылған зонаның биіктігі есептеледі, см;
            
      Екінші түп астындағы мәнерде қосылған минус таңбасы, күштің қосымша нүктесі N арматуралардың көлденең қимасы ауданының F және F' шектелген ауырлық ортылығы қимасының участкісінен тыс табылатын болған жағдайда қабылданады;
      2) орталықтан тыс сығылған жағдайда мынадай шарттар қарастырылады:
      жоғары эксцентриситет кезінде
                        S_б < 0,8S₀;                          (470)
аз эксцентриситет кезінде
                        S_б > 0,8S₀;                          (471)
      3) жоғары эксцентриситет кезінде есептеп бұзу күштері, Н,
      N_p = 10²R_пpbz – 10²(F_a – F'_a)R_eН + 10²R_пp (b_п – b)h_п;  (472)
      4) аз эксцентриситет кезінде есептеп бұзу күштері, Н,
               
      Егер барлық қималар сығылған болса, осы Қағиданың 473-формуласы бойынша анықталған есептеп бұзу күштері, мына формуламен есептелген N_p күшке теңестіріледі
              
      Беріктілікті тексеру үшін, осы Қағиданың 473 және 474 формулалары бойынша есептелген бұзу күшінің ең аз мәні қабылданады.
      854. Орталықтан тыс қысылған элементтерді есептеу кезінде, иілгіштің әсер етуінде мыналар ескерілуі тиіс:
      тікбұрышты қималар үшін болғандағы
                        l₀/b > 10;                           (475)
      кез келген нысандағы қима үшін, болғандағы
                        l₀/r > 35.                           (476)
      Бұл әсер ету l₀ мәнін мынадай формула бойынша есептелген з коэффициентіне көбейту жолымен ескеріледі:
      Тікбұрышты қималар үшін
                  = 1/[1 - kN(l₀/h)²/(40000R_прF)];          (477)
кез келген нысандағы қима үшін
                  = 1/[1 - kN(l₀/r)²/(480000R_прF)],         (478)
      Мұндағы к — осы Қағидаға 100-қосымша бойынша қабылданған беріктілік қорының коэффициенті.
      855. Орталықтан тыс керілген элементтердегі есепті бұзу күштері, егер керілу күші арматуралардың көлденең қимасының F_a және F' ауырлық орталығы ауданы аралығына қосылса, мына формуламен анықталады, Н: (осы Қағидаға 111-қосымша)
                  N_р = 10² F_a (h₀ - а) R_eH /е'               (479)
және
                  N_р = 10² F'_a (h₀ - а') R_eH /е,             (480)
      е, е' — мәні мына формула бойынша анықталатын параметрлер:
                        е = с - М/N - а;                     (481)
                        е' = М/N + с' - а' .                 (482)
      мұндағы с — элементтің көлденең қимасының ауырлық орталығы ауданынан керілген жиекке дейінгі арақашықтық;
      с' - элементтің көлденең қимасының ауырлық орталығы ауданынан сығылған жиекке дейінгі арақашықтық.
      Беріктілікті тексеру үшін бұзу күшінен алынған мәндердің ең кішісі қабылданады.
      856. Керілу күшейтулері арматуралардың көлденең қимасының F_a және F'_a (осы Қағидаға 112-қосымша), ауырлық орталығы ауданынан тыс қосылған болса, тікбұрышты қималардың орталықтан тыс керілген элементтеріндегі есепті бұзу күштері, Н, мына формуламен анықталады:
                  N_р = 10^-2 (F_a - F'_а) R_eH - 10² R_прbz,      (483)
мұндағы
                    
      e, e' — мәнінің параметрін формула бойынша есептеу қажет
                        е = М/N - c + a;                     (485)
                        е' = М/N + с' - а' ,                 (486)
      мұндағы с — барлық арматуралардың көлденең қимасының ауырлық орталығы ауданынан едәуір керілген жиекке дейінгі ара қашықтық;
      с' — барлық арматуралардың көлденең қимасының ауырлық орталығы ауданынан ең аз керілген жиекке дейінгі арақашықтық.
      Сонымен қатар қысылған бетонның биіктік аймағы шарты қанағаттандыру болжанады.
                              2а' < z < 0,55h₀.              (487)
      егер
                              z < 2а' < z₀,                  (488)
      мұндағы
                        
                              z = 2а'                        (490)
      және
                      F' = (eF_aR_eH – 2e' R_прba')/e'R_eH.      (491)
      z < 2а' кезінде бұзатын есепті күш осы Қағиданың 483 формуласы бойынша F_a = 0 қабылдауме сығылған арматураны есебінсіз анықталады.
      857. Керілу күшейтулері арматуралардың көлденең қимасының F_a және F'_a ауырлық орталығы ауданынан тыс қосылған болса, керілген зонадағы белдікпен жалғасқан таңбалық қимадағы орталықтан тыс керілген элементтердің есепті бұзу күштері, ені қабырға еніне тең, тік бұрышты қимадағы орталықтан тыс керілген элементтерге арналған сияқты анықталады.
      858. Керілу күшейтулері арматуралардың көлденең қимасының F_a және F'_a ауырлық орталығы ауданынан тыс қосылған болса, сығылған зонадағы белдікпен жалғасқан таңбалық қимадағы орталықтан тыс керілген элементтердің есепті бұзу күштері, мынадай жолмен анықталады:
      z < h_п болғанда, мұндағы z мәні осы Қағиданың 484-формуласы бойынша есептеледі, есепті бұзу күшейтулері b — Ь_П қабылдап, ені жалғасқан белдік еніне тең, тікбұрышты қима элементтеріне арналған сияқты анықталады;
      z > h_п, болғанда есепті бұзу күштері мына формуламен анықталады, Н:
                    
      мұнда
            
      859. Элементтің көлбеу қимасындағы есепті бұзатын кесіп өту күші, Н,
                Q_р = 10²(R_eH (еF_от sina + еF_п ) + Q_б),       (494)
      мұндағы
                        Q_б = 10²•0,15R_прbh₀² /c₀.             (495)
      мұндағы со — ұзындығын қамыт қадамдарының санын параметрдің % бүтіндей бөлік мәніне дейін ұлғайту жолымен алатын, элемент осіне едәуір лайықсыз көлбеу қимасы проекциясының мынаған тең есепті ұзындығы
                             
      мұндағы
                        q_х = 10²R_eH f_xn/t.                   (497)
      Майысқан өзекшелер болмағандағы, есептеп бұзатын кесіп өту күші, Н,
                          
      860. Су қысымынан жүктемете тең бөлінген деп қабылданатын, элементтердегі есептеп бұзатын көлденең қималарды осы Қағиданың 859-тармағына сәйкес анықтайды.
      Сонымен бірге осы Қағиданың 496 – 498 формулаларындағы q_x биіктік орнына мынадайын қою керек
                             q'_x = q_x + p,                   (499)
      мұндағы р — элемент ұзындығының бірлігіне су әрекетінен есепті жүктеме, Н/см.

§ 6. Сызаттарды ашудағы кеменің корпус элементтерін тексеру

      861. Негізгі белгілері:
      Е_а - арматуралардың серпімділік модулі, МПа;
      Е_б - сығу және керілу кезіндегі бетон серпімділігінің алғашқы модулі, МПа;
      М - иілу сәті, Нем;
      N - бойлық күш, Н;
      _ао - бойлық керілу күші кезіндегі арматурадағы кернеу, МПа;
      _аи - иілу сәті қозғалысындағы арматурадағы кернеу, МПа;
      а_т - сызатты ашудың есепті ені, мм;
      l_т - сызаттар аралығының арақашықтығы,см;
      F₀ - элементтің қарастырылып жатқан қимасындағы барлық бойлық арматураның көлденең қимасының ауданы, см²;
      F_a - қарастырылып жатқан қимадағы керілген арматураның көлденең қимасының ауданы, см²;
      F_б - бетондағы барлық қиманың көлденең қимасының ауданы, см²;
      F'_б - бетонның сығылған зонасындағы көлденең қиманың ауданы, см²;
      a - арматураның көлденең қима ауданының ауырлық орталығынан жақын жердегі қиманың жиегіне дейінгі арақашықтық, см;
      b - тікбұрышты қиманың ені;таңбалық қиманың қаьырға ені, см;
      h - тікбұрышты немесе таңбалық қиманың толық биіктігі, см;
      h₀ - h - a, cm қиманың жұмыс биіктігі;
      l - плита жарыққа қарай аралығы, см;
      d - керілген арматураның өзекшесінің диаметрі, мм;
      t - көлденең арматураның өзекше (қадам) аралығының арақашықтығы, см.
      862. Беріктілігі есеппен расталған, тұрақты немесе кездейсоқ есепті жүктемеге тұрақты немесе бірігіп қосылған әрекет кезінде корпустың барлық элементтерін сызаттың ашылуына тексереді.
      Корпустың темірбетонды әртүрлі элементтері және жүктеу жағдайлары үшін, сызаттың ашылуына рұқсат етілген енін, мм осы Қағидаға 113-қосымша бойынша қабылдау керек.
      863. Ашық сызат енінің есебі, мм
                      a_т = (_0a0 + _иaи) l_т / Е_a,         (500)
      ₀, _и – осы Қағидаға 114-қосымша бойынша қабылданатын коэффицент.
      864. Ашық сызат енінің есептеу кезінде қолданылатын арматурадағы кернеу мына формуламен анықталады:
      1) бойлық керілу күші әрекетінен _ао, МПа,
                        _ао = 0,01N/F₀;                      (501)
      2) иілу сәт әрекетінен, МПа,
                        _аи = 0,01ӨM/F_ah₀,                  (502)
      мұндағы Ө - барлық жағдайларда 1 тең деп қабылданатын, Ө = 0,8 тең плиталардың тік қимасынан басқалар үшін коэффициент;
       - плиталар және керілген зонадағы белдікпен таңбалық белдемдегі 0,85 тең қабылданатын және сығылған зонадағы белдікпен таңбалық белдем үшін 0,90 тең қабылданатын коэффициент.
      865. Иілетін және орталықтан тыс сығылған элементтер үшін, сызаттар аралығының арақашықтығы, мм,
                             
      мұндағы р – кезеңді пішінді желі үшін 1 және тегіс желі үшін 1,3 тең қабылданады;
      m – 0,02 көп қабылданбайтын мынадай көрсетілгендер бойынша анықталатын арматуралық қима коэффициенті;
      тақта үшін
                            = F_а/(bh₀);                    (504)
      сығылған аймақтағы белдік белдем үшін
                            = F_а/(b_пh₀);                   (505)
      созылған аймақтағы белдік белдем үшін
                        = F_а/[(b_рh_р + b_п(h₀ - h_р)],        (506)
      мұндағы b_p — белдем қабырғасының ені,см;
      b_п — белдікке жалғасу ені, см;
      h₀ (h_р) — қабырға биіктігі,см.
      Ескертпе:
      1) керілген зонадағы F_a белдікпен жалғасқан белдемдер үшін, белдікке жалғасқан ен шегінде орналасқан қабырғалар мен плиталардың арматураларын қосу керек;
      2) керілген арматуралардың әртүрлі диаметрлері кезінде есепке, мына формуламен анықталатын диаметрдің d_y диаметрдің шартты белгісі енгізіледі, мм,
      d_y = (n₁d₁ + n₂d₂+ … + n_id_i)/(n₁ + n₂ + …+ n_i),
      мұндағы n_i — керілген арматураға кіретін диаметрі d₁, өзекшелердің саны;
      3) диаметрі di > 0,07 h_n, керілген зонадағы көлденең арматурасы бар плиталарда, t қадаммен жатқызылған және сызаттарға параллель орналасқан, сызаттар аралығының арақашықтығы 0,7l_т < t < 1,3l_т. болғанда t тең деп қабылданады.

32. Темірбетоннан алдын ала кернеулі корпусты конструкциялау және есептеу § 1. Жалпы талаптар

      866. Алдын ала кернеуленген темірбетонды жекелеген элементтер және бүтіндей кеме корпусы үшін қолданылады.
      867. Алдын ала кернеуленген темірбетонды қолдану кезінде құрылмалы немесе құрылғы-монолитті тәсілмен жасауда қолдану қажет.
      Секцияаралық жалғауларды жан жағымен орындау ұсынылады.
      Тиісті күшейтулермен орындалған, жапсарлармен қызуланған құрылғылар рұқсат етіледі.
      868. Алдын ала кернеуленген темірбетонды қолданумен кеме жасаудың технологиялық процесі Кеме қатынасы тіркелімінің келісіміне жатады.

§ 2. Байланыстарды конструкциялау

      869. Корпусты жалпы қысуды бойлық белдемдерде немесе корпустың күшейтілген элементтерінде (түпке және палубаға жанасатын палубалық стрингерде, қаңқаларда, бойлық аралықтар учаскелерінде) орналасқан, арнайы арматуралық өзекшелерді немесе байламдардың алдын ала кернеуі жолымен жүзеге асырылады.
      Корпусты жергілікті қысуды тілімнің және арқалық жиынтығының арматурасын алдын ала кернеуі жолымен жүзеге асырылады.
      870. Арматуралардың алдын ала кернеуі оларды тірекке немесе қатайған бетонға тарту жолымен жүзеге асырылуы қажет.
      Қызу температурасының ең үлкен мәні өзекшелік арматуралар үшін 350 С және сымдық үшін 300 С аспаған жағдайда арматура секцияларын тартудың термиялық тәсілі рұқсат етіледі.
      871. Алдын ала кернеуге ұшыраған арматура, арнайы анкерлер көмегімен немесе басқа тәсілдермен бетонға бекітілу қажет.
      Каналдардағы мұндай арматураларды орнатуда қысыма астында сұйықтықпен толтыру қажет.
      872. Ұзындығы анкерлікке бейім екі ұзындыққа тең участкілердегі, ал 10 диаметр өзекше ұзындықтағы, бірақ 200 мм кем емес анкерлер болмаған жағдайда, элементтердің алдын ала кернеу ұштарын, пісіру торларымен немесе жиі орнатылған жабық қамыттармен күшейті қажет.
      Сонымен бірге торлар мен қамыттардың диаметрі 6 мм кем болмау қажет.
      873. Алдын ала кернеуге ұшырайтын, арматуралар қабатының қорғау қалыңдығы, өзекше диаметріне тең болу қажет, бірақ 10 мм кем емес.
      Мұндай арматураларды каналдарда немесе кертіктерде орнату кезінде қорғау қабатының қалыңдығы каналдың диаметріне немесе кертік енінің жартысына тең болу қажет, бірақ 20 мм кем емес.
      Алдын ала кернеуге ұшырамайтын арматуралардың қорғау қабатының қалыңдығы осы Қағиданың 743-тармағы талабына сәйкес тағайындау қажет.

§ 3. Беріктілік есептері

      874. Негізгі белгілері:
      R_np — осьтік сығылу кезіндегі бетон беріктілігінің шегі (призмалық беріктілік), МПа;
      R_p —осьтік керілудегі бетон беріктілігің шегі, МПа;
      N — есепті жүктемеден бойлық керілу күші, Н;
      N₀ — оның қысылуынан болған, бетондағы кернеуді жоюшы бойлық керілу күші, Н;
      М — иілу сәті, Нем;
      _ао - бойлық керілу күшінің әрекетіндегі арматурадағы есепті кернеу, МПа;
      _аи - иілу сәті кезіндегі арматурадағы есепті кернеу, МПа;
      F₀ — барлық бойлық арматураның көлденең қима ауданы, см²;
      F_а — қарастырылып жатқан элементтің қимасындағы керілген арматураның көлденең қима ауданы, см²;
      а — арматураның көлденең қимасының F_a ауырлық орталығы ауданынан қиманың жақын жердегі жиегіне дейінгі, см;
      h — тікбұрышты немесе таңбалық қиманың толық биіктігі, см;
      h₀ — h — а,тең, қиманың жұмыс биіктігі, см;
      е_х — арматураның көлденең қимасының ауырлық орталығы ауданынан F_a күштің әрекеттегі сызығына Щ дейінгі арақашықтық, см;
      ,Ө - осы Қағиданың 864-тармағына сәйкес анықталатын коэффициенттер;
      875. Алдын ала қыздырылған темірбетоннан орындалған корпус элементтерін: сызаттық – тұрақтылыққа; бетонның сығылған зонасының беріктілігіне; бұзу күштерінің әрекетіндегі беріктілікке тексеру қажет.
      Қиыстырылған конструкцияның элементтерін, сондай-ақ ыстық өзекшелермен арматурланған және су мен жанаспайтын, алдын ала қыздырылған элементтерді бұзу күштерінің және сызат тұрақтылығының әрекетінде ғана тексеруге болады.
      876. Алдын ала қыздырылған конструкцияның есебі: бетонның алдын ала қыздырылуымен есепті жүктеменің үйлесуіне, конструкцияны дайындау сатысындағы бетоның алдын ала қысылуы, бетонның алдын ала қысылуының үйлесуіндегі құрама элементтерді тасымалдау және монтаждау кезінде пайда болатын күштерге ықпал етуіне орындалады.
      877. есепті жүктеме әрекетінен алдын ала қыздырылған конструкцияларда пайда болатын күштердің, сәттердің және кернеулердің мәнін, серпінді жүйелерге арналған құрылыс механикасы қағидасына сәйкес анықтау қажет.
      Сызаттың құралуына және алдын ала қыздырылған конструкцияның бұзылуына келтірілген күштердің, сәттердің және кернеулердің қауіпті мәнін, жалпы қабылданған әдістеме бойынша есептеу керек.
      878. Сызатқа тұрақтылық және күштерді бұзу бойынша беріктілікке есептеу кезінде қор коэффициенттері осы Қағидаға 115-қосымша көрсетілгеннен кем болмау қажет.
      879. Алдын ала қысу және есепті жүктеменің біріккен әсерінен бетонның сығылған зонасындағы кернеу, корпус элементтеріндегі қысу немесе қысумен майысуды сынайтын 0,6R_np, элементтердегі майысуды сынайтын 0,7R_np аспау қажет.
      880. Алдын ала қыздырылған элементтер басты керілетін элементтердің қабылдауына тексерілу қажет, ал /г/15 тең немесе кіші дуал қалыңдықты элементтер - басты сығылатын кернеулер қабылдауына тексерілу қажет.
      Сонымен бірге басты керілетін кернеулердің мәндері 0,8 R_p, ал басты сығымдылық кернеулер - 0,5 R_пp аспау қажет.
      881. Беріктілігін бұзу күшейтулері бойынша бақылауға рұқсат етілетін, алдын ала қыздырылған конструкцияның сызатқа тұрақтылығына тексеруді осы Қағиданың 865-тармағы талабына сәйкес орындау қажет. Сонымен бірге арматуралардағы кернеуді мына формуламен анықталады, МПа:
      осьтік керілу күші әрекетінен
                        _ао =10^-2(N - N₀)/F₀;                (507)
иілу сәті әрекетінен
            _аи=10^-2ӨМ/(F_ah₀)+10^-2N₀x(e_х–h₀)/(F_ah₀).      (508)
      882. Конструкцияның өзінің беріктілігін тексерумен нарядты анкер астындағы бетон беріктілігіне тексереді. Анкер астындағы бетон сғылуының жергілікті мәні 0,7 R_np. аспау қажет.

8-бөлім. Пластмассадан жасалған корпустың конструкциясы 33. Жалпы талаптар. Байланыстарды конструкциялау

      883. Осы бөлім пластмассадан жасалған ішкі жүзу кемелерін қамтиды.
      884. Кемелік конструкциялар химиялық технология бойынша технологиялық процесс және нұсқаулыққа сәйкес дайындалу қажет.
      885. Кемелердің корпусын монолитті және секциялық тәсілмен жасауға рұқсат етіледі.
      Кемелерді секциялық тәсілмен жасау кезінде жапсарлар жапсырмалардың ұзындығынан кем емес қашықтықта таралған болу қажет.
      886. Ірі габаритті бұйымдарды және ұзындығы 15 м жоғары кемелердің негізгі белдем жиынтығын көтергіштерді жасау кезінде шыны пластиканың сапасын бақылау үшін енінде әдіп, ал секцияның бір белдемінде ұзындығы ұлғайту қажет.
      Басқа бөлшектердің материалдарының құрылғысын дайын пария үлгілерінде анықтауға болады.
      Монолитті тәсілмен басты кеменің корпусымен бір мезгілде, сол шарттармен салынып жатқан, ұзындығы 15 м-ге дейінгі кемелер және кемелер корпустарының бақылау панелдерін қалыңдығы және конструкцияны корпустың шыны пластикасының қалыңдығы және конструкциясына сәйкес келетіндей етіп пішіндеу керек.
      887. Шыныпластикадан жасалған конструкцияларды жалғау үшін қолданылатын, тойтармалар, болттар және бұрандалар шыныпластика қабаттарына перпендикуляр орналасу қажет.
      Жалғанған жерді алдын ала металл пластинамен арматуралауға рұқсат етіледі.
      888. Ыстық өзара аластанған және басқа да материалдармен Пластмассадан жасалған конструкцияның элементтерін жалғау (шыныпластиклармен, метаодармен) жалғаушы жапсырмаларда немесе желім, тойтармалар, бұрандалар немесе болттар көмегімен бұрыштарда орындалуы мүмкін.
      889. Пенопластарды, сотопластарды, ағаштарды қолданумен көпқабатты конструкцияларды жасау кезінде ішкі қуыстарды тығыз толуын және сыртқы қабаттың барлық беті бойынша толықтырушыларға желімдеуді қамтамасыз ету қажет.
      890. Кемелердің корпустары үшін кез келген жиынтық жүйесі рұқсат етіледі.
      Жиынтық жүйесін таңдау кезінде материалды, жасау технологиясын, кемені пайдалану және жөндеудің ұтымды шарттарын қамту қажет.
      891. Ұзындығы 15 м жоғары кемелер үшін түп және палубаның бойлық жиынтық жүйесі, ал борттар үшін - көлденең ұсынылады. Барлық кемелердің форпиктерінде көлденең жиынтық жүйесі болу қажет.
      892. «Р» және «Л» сыныпты ұзындығы 15 м жоғары кемелердің корпустары үшін және барлық сыныптағы ұзындығы 15 м-ге дейінгі кемелер үшін, сондай-ақ қондырма, рубка, жеңіл аралықтар және барлық кемелердің қоршаулары үшін жиынтықсыз немесе жиынтықты үш қабатты қаптаманы қолдануға рұқсат етіледі.
      893. Жиынтықтың бойлық жүйесі кезінде жиынтықтың бойлық белдемдері аралығының арақашықтығын 250 мм жоғары емес қабылдау ұсынылады.
      894. Жалпы иілуге қатысушы белдем жиынтықтары корпустың ұзына бойына үздіксіз, көлденең жиынтықтарды және аралықтарда тіліксіз болу қажет.
      895. Жиынтықтың көлденең жүйесі кезінде шпацияны барлық сыныптағы кемелер үшін 500 мм тең деп қабылдау ұсынылады. Сонымен бірге жиынтықтың жабық контурларын құру қажет.
      896. Ұзындығы 15 м жоғары кемелердегі кильсондар аралығының арақашықтығын былай қабылдау ұсынылады, м:
      Кеме сыныбы            кильсондар арақашықтығы, м
      «М»                                 1,00
      «О»                                 1,25
      «Р»                                 1,5
      Ұзындығы 15 м-ге дейінгі кемелерде бұл арақашықтықтарды 1,25 м деп қабылдау ұсынылады.
      897. Жиынтықты қаптамамен жалғау жалғанатын элементтер жасалған материалдан екі жақты симметриялық жалғаушы бұрыштар көмегімен орындалу қажет (осы Қағидаға 116-қосымша). Бұрыштар өлшемдері жиынтық өлшемдеріне байланысты тағайындалады және негізделу қажет. Барлық жағдайларда бұрыштардың сөресінің ені 30 мм кем болмау қажет, ал қалыңдығы t – белдем дуалының жарты қалыңдығынан кем емес.
      898. Жиынтықтың элементтерін жалғау екі жақты симметриялық жалғаушы жапсырмалар көмегімен жүзеге асырылуы;
      жапсарлық саңылаулар 2 мм аспауы;
      жапсырмалар белдем дуалдарындағыдай конструкциядағы шыныпластикадан орындалуы;
      жапсырмалар өлшемдері жиынтық өлшемімен анықталады және негізделуі;
      жапсырма ұзындығы l_н қыр биіктігінің жартысынан кем болмауы, қалыңдығы д_н - белдем дуалы қалыңдығының t жартысынан кем болмауы (осы Қағидаға 117-қосымша);
      барлық смала сіңірілген саңылаулар шыныталшықтармен толтырылуы қажет.
      899. Ұзындығы 10 м дейінгі кемелер үшін түптің, борттардың және палуба төсеніштерінің қаптамасы талшықтар қондырылған маталардан немесе олардың композициясынан дайындалуы мүмкін. Ұзындығы 10 м жоғары кемелер үшін шыны маталарды немесе түзу арматуралаудың әртүрлі схемаларын қолдану ұсынылады.
      900. Сыртқы қаптаманы палубамен жалғау екі жақты жалғаушы бұрыштар көмегімен орындайды. Олардың өлшемдері негізделу және жалғаушы табақшалардың кіші қалыңдығы бойынша анықталу қажет. Бұрыштардың қабаттарындағы негіз кеменің ен бойына бағытталу қажет.
      Палубаларды борттармен болттар көмегімен жалғау кезінде табақшаның шетінен соңғыларының ауытқуы болт диаметрінің 3,5 кем болмауы қажет.
      901. Сыртқы қаптаманың табақшаларын, палубалардың төсеніштерін немесе өзара аралықтарды жалғау, өлшемдері негізделуі тиіс екі жақты симметриялық жапсырма көмегімен жүзеге асырылуы тиіс.
      Жапсырма ұзындығы 200 мм, қалыңдығы жалғаушы табақшалардың қалыңдығынан ¹/₂ кем болмауы. Жапсар кеме ұзындығы бойынша таралуы тиіс және мүмкіндігінше аз кернеулі кеме қималарында орналастырады.
      Жапсырма қабаттарындағы негізді жапсарға көлденең орналастыру керек.
      902. Сыртқы қаптаманың және палуба төсеніштерінің қалыңдығы жалпы және жергілікті беріктілік шарты бойынша анықталады, олардың мәндері осы Қағидаға 118-қосымшада көрсетілгеннен кем болмауы тиіс.
      903. Ұзындығы 15 м жоғары кемелердің қондырма беріктілігінің ұштары ауданында сыртқы қаптаманы және палуба төсеніштерін күшейту қарастырылу қажет.
      904. Ұзындығы 15 м дейінгі кемелердің аралықтары үшін, сондай-ақ ұзындығы 15 м жоғары кемелердің жеңіл аралықтары және қоршаулары үшін қорапша тәрізді немесе толқынды гофрлы жиынтықсыз конструкцияларды қолдануға рұқсат етіледі.
      Жеңіл аралықтарды және қоршауларды дайындау үшін дайын ыстық пластмассамен қатырылған сыртқы қабатымен үшқабатты панелдер қолданулуы мүмкін.
      905. Шыны пластикадан жасалған аралықтарды корпуспен жалғау өлшемі негізделуі қажет, екі жақты жалғаушы бұрыштар көмегімен жүзеге асырылады. Сонымен бірге бұрыштардың сөресінің ені су өткізбейтін аралықтар үшін 60 мм кем болмау қажет.
      Панелдерді өзара және көршілес конструкциялармен жалғау металл немесе пластмасс бұрыштармен және бұрандалар және желімдермен қолданумен тарату көмегі арқылы жүзеге асырылу қажет.
      906. Өлшемдер және элементтерінің материалдарын таңдау негізделу қажет. Сонымен бірге су өткізбейтін аралықтардың қаптама табақшаларының қалыңдығы ұзындығы
      15 м дейінгі кемелер үшін - 2 мм,
      15 мм жоғары кемелер үшін – 3 мм кем болмауы қажет.
      907. Жиынтық жүйесін таңдау және ұзындығы 15 м жоғары кемелердің берік қондырмаларының байланыс өлшемдерін тағайындау кезінде негізгі корпусқа арналған талаптарды басшылыққа алу керек.
      Ұзындығы 15 м жоғары кемелердің жеңіл қондырмалары және рубкалары және ұзындығы 15 м дейінгі кемелердің қондырмалары үшқабатты конструкцияны, сондай-ақ гофр түріндегі жиынтықпен болуы мүмкін.
      Жеңіл қондырмалардың және рубкалардың дуал және палубаларының қалыңдығы осы Қағидаға 119-қосымшада көрсетілгеннен кем болмау қажет.
      908. Қондырма дуалдарын шыныпластикадан жасалған корпуспен жалғау өлшемі негізделуі қажет шыныпластикадан жасалған екі жақты жалғаушы бұрыштар көмегі арқылы жүзеге асырылуы қажет. Сонымен бірге берік қондырма үшін бұрыштар сөресінің ені 90 мм, жеңіл қондырмалар және рубкалар үшін – 60 мм кем болмау қажет.
      909. Пластмассадан жасалған қондырма дуалдарын палубалармен жалғау болттар, тойтармалар, желімдер және желім және тойтарманың қиыстырылуы көмегімен жүзеге асырылуы мүмкін. Сонымен бірге бекіту металл комингстерде немесе палубаға тікелей фланцта жүргізілуі мүмкін. Соңғысы ұзындығы 15 м дейінгі кемелерге ғана рұқсат етіледі.
      910. Борттан бортқа дейін жүруші берік қондырмалардың ұштарында кернеу концентрациясын төмендету бойынша конструктивті шаралар қарастырылу қажет.
      911. Кемелердің негізгі байланыс корпустарында өлшемдері мынадай көрсетілген барлық тіліктер нығайтылу қажет:
      ұзындығы 15 м жоғары кемелер үшін – 20 қалыңдықтан жоғары;
      ұзындығы 15 м дейінгі кемелер үшін - 200 мм жоғары.
      Қолданыстағы кернеу рұқсат етілгеннен 0,3 аспайтын, байланыстардағы тіліктер үшін шығару рұқсат етіледі.
      Барлық тікбұрышты тіліктерде тілік енінен 0,2 кем емес радиуспен домалақтанған бұрыш болуы қажет.
      912. Тіліктерді нығайтуды табақшалар қалыңдығын ұлғайтумен немесе тіліктер өлшемі бойынша жапсырмаларды орнатумен жүзеге асыру қажет. Кіші тіліктер үшін (ені 50 қалыңдыққа тең немесе кіші) жапсырмалар қалыңдығы (немесе табақшалардың ұлғайтылған қалыңдығы) табақша қалыңдығына тең деп қабылдануы мүмкін; үлкен тіліктерде олар есеппен анықталады.
      913. Іргетастардың және қозғалтқыш, құрылғылар астында нығайтулардың беріктілігі және қаттылығы, сондай-ақ қозғалтқыштарды және құрылғыларды іргетасқа бекіту беріктілігі кемелердің жүзуі кезінде қозғалтқыштардың және құрлығылардың қалыпты пайдаланулуын қамтамасыз ету қажет.
      914. Металл, ағаш және пластмасты іргетастарды корпусқа жалғау тәсілдері әрбір нақты жағдайда негізделу қажет.

34. Беріктілік және орнықтылық есебі

      915. Қауіпті қалыпты GQ және жанамаға кернеу мыналарға қабылданады, МПа:
                        ₀ = kR_m;                            (509)
                        ₀ = kj_в,                            (510)
      мұндағы к - материал құрылғысының беріктілігін төмендету коэффициенті;
      R_m - деформацияның тиісті түріндегі материалдың уақытша қарсыласуы (құрғақ үлгілерді зертханалық сынау бойынша) МПа;
      _в - қарастырылып жатқан бағыт бойынша мұзды жаруға немесе сүйреуге материалдың уақытша қарсыласуы(құрғақ үлгілерді зертханалық сынау бойынша), МПа.
      Материал құрылғысының беріктілігін төмендету коэффициенті негізделу қажет және мыналарды ескеру қажет:
      1) зертханалық үлгілердің физика-механикалықтан, зауыттық жағдайда алынған материал құрылғысының физико-механикалық айрықшалануы;
      2) ылғалдандыру нәтижесінде материал құрылғысының өзгеруі;
      3) жүктемені қоспай уақыт ағымдылығымен материал құрылғысының өзгеруі;
      4) қыздыру кезіндегі материал құрылғысының өзгеруі.
      Қысқа мерзімді жүктеме кезіндегі гидрофобно-адгезионды құрамдармен өңделген шыны толықтырғышпен шыныпластикалар үшін немесе оларға ұқсас материалдар үшін, коэффициентті к – 0,5 тең деп қабылдауға рұқсат етіледі. Ыстықтай қатырылған пластмассалар үшін к - 0,8.
      916. Тұрақты ұзақ жүктеме әрекетіне душар болған конструкциялар үшін, қауіпті кернеуді есептеу кезінде құрылғылар беріктілігін төмендету коэффициенті төмендетілу қажет және 0,2 тең деп қабылдану қажет.
      917. Конструкцияның орнықтылығын жоғалтуға әкелуі мүмкін қалыпты және жанама кернеулер үшін, қауіпті үшін қаптама үшін және жиынтық үшін ығыстыру анизотропияны ескеріп эйлерлік қалыпты а_э және жанама т_э кернеулер қабылдану қажет.
      Эйлерлік кернеулерді есептеу кезінде есепті модульдерді мынадай өрнекпен анықтау қажет:
      қалыпты серпімділік модулдері
                              Е_р = nЕ;                       (511)
      мұндағы n — материал серпімділік модулінің төмендету коэффициенті;
      Е - материал серпімділігінің қалыпты модулі (құрғақ үлгілерді зертханалық сынау бойынша);
      ығыстыру модулі
                              G_р = nG.                       (512)
      G — ығыстыру модулі (құрғақ үлгілерді зертханалық сынау бойынша).
      Гидрофобты-адгезионды құраммен өңделген шыны толықтырғышпен шыныпластикалар үшін (немесе оларға ұқсас материалдар үшін) ұзындығы 15 м жоғары кемелер үшін коэффициентті n былай қабылдауға болады:
      ашық палубалардың төсеніштері үшін - 0,50;
      жабық палубалардың төсеніштері, платформалардың және аралықтардың қаптамасы үшін - 0,75;
      түп және борттардың қаптамасы үшін — 0,60;
      палубалар, платформалар, аралықтар жинағы үшін - 0,75;
      түп және борттардың жиынтығы үшін - 0,65.
      Ұзындығы 15 м дейінгі кемелер үшін n коэффициентті 0,60 тең деп қабылдауға болады. Ыстықтай қатырылған пластмасса үшін оны 0,80 тең деп қабылданады.
      918. Екі жапсырмалы жапсарлық жалғау ауданындағы шыныпластикалар үшін қауіпті кернеу мәні '_о мынадай өрнекпен анықтау қажет:
                        '_о = pR_т,                           (513)
      мұндағы р = k — деформация кезіндегі иілу және сығылу және р — 0,8 — керілу деформациясы кезінде.
      Иілу және сығу деформациясы кезіндегі шыны мата негізіндегі шыны пластиктер (екі жапсырмлар кезінде) үшін R_T мәні осы деформациядағы материалдың уақытша қарсыласу мәніне тең деп қабылданады, ал керілу деформациясы кезінде олар әртүрлі жалғанатын табақшалар және жапсырмалар ұзындығына сәйкес осы
Қағидаға 120-қосымша бойынша тағайындалған R_m мәннен кем болмайды.
      919. Рұқсат етілетін кернеулер қауіптіден бөлшегінде тағайындалады.
      Жалпы беріктілікті есептеу кезінде рұқсат етілетін қалыпты кернеу 0,60 тең деп, жанама — 0,60т тең деп қабылданады, мұнда ₀ және ₀ — осы Қағиданың 915-тармағында қарастырылған деректер.
      Жалпы беріктілікті есептеу кезінде рұқсат етілетін қалыпты кернеу 0,75₀₀ тең деп, жанама — 0,75т₀.т тең деп қабылданады.
      920. Осы Қағиданың 917-тармағының талаптарына сәйкес есептелген барлық сыныпты кемелер корпусының қатты байланыстарының эйлерлік қалыпты кернеуі сг_э мына шартты қанағаттандыру қажет.
                        _э/₀ > 0,95,                       (514)
      мұндағы ₀ — осы Қағиданың 915-тармағында қарастырылған деректер.
      Ұзындығы 15 м жоғары кемлер үшін эйлерлік кернеудің жабулары ығыстыру және анизотропияны ескеріп анықталу қажет.
      Ұзындығы 15 м дейінгі кемелер үшін ығыстыру және анизотропияны ескермеуге рұқсат етіледі.
      921. Қаптама табақшаларының эйлерлік қалыпты кернеуі сг_э мына шартты қанағаттандыру қажет:
                              _э/> 1,5,                    (515)
      мұндағы  — жалпы иілуден немесе қосындыдан есепті қалыпты кернеу.
      922. Кернеу бойынша беріктілікті тексеруден басқа жекелеген байланыстарды және деформацияның жоғарылауы бойынша корпусты бүтіндей тексеруді жүргізу қажет, ұзындығы 15 м жоғары кемелер үшін иілуден майысу нарядында және жекелеген байланыстарда сығыстырудан майысу ескерілу қажет.
      Майысулардың рұқсат етілген бағыттары мынадан аспау қажет, м:
      1) корпустың жалпы иілуінен - L400;
      2) корпустың негізгі байланыстары үшін жергілікті жүктемеден:
      Белдем жиынтығы үшін - l/100;
      қаптама пластині үшін - l/50.
      Мұндағы L және l корпусқа тиісті және жекелеген байланыстардың ұзындығы, мм.
      Майысу бағыты бақылау өлшеуде 0,5 сағаттан кем емес жүктемедегі конструкцияны қолдау қажет.
      923. Жиынтықты қаптамамен, бортты палубамен және берік қондырманы корпуспен осы бөлімнің нұсқаулықтарына сәйкес орындалған шыныпластикадан желімдік бұрыштарды жалғау үшін, жанама кернеулер жалғау жерінде 6,86 МПа аспау қажет.
      Жүктемелерді үзу әрекетінде кернеу мәні, МПа, үзу кезінде қалыңдықтар үшін аспау қажет:
      6 мм және одан жоғары - 5,88 МПа;
      3 мм — 2,94 МПа.
      6 дан 3 мм дейінгі қалыңдықтардың аралық мәні үшін қауіпті қалыпты кернеу мәні сызықтық интерполяциямен анықталады.
      Есептіге жалғаушы бұрыштардың қосынды қалыңдығы қабылданады.
      Ұзындығы 15 м дейінгі кемелер үшін жиынтықты қаптамамен жалғау беріктілігін тексермеуге болады, егер жалғаушы бұрыштың қалыңдығы белдем дуалының қалыңдығының жартысынан кем болмаса, ал сөре ені – оның сегіз қалыңдығынан кем болмаса.
      924. Есепті иілу сәттерін және кесіп өту күштерін жалпы иілуде және жергілікті беріктілікті есептеу кезіндегі жүктемеде анықтау болат кемелер үшін қазіргі тәсіл бойынша жүргізілу қажет.
      Сонымен бірге ұзындығы 15 м жоғары кемелер үшін иілу сәттеріне кеменің майысуының әсері ескерілу қажет.
      Корпустың майысуын осы Қағиданың 918 – 919-тармағы талабын ескеріп иілуден сияқты ығыстырудан да анықтау қажет.
      925. Ұзындығы 15 м жоғары кемелердің эквивалентті брус элементтерін есептеу 2 бөлімде айтылған жүктеме жағдайының және корпустың көлденең қимасының есепті жағдайы үшін жүргізіледі.
      Ұзындығы 15 м дейінгі кемелер үшін тек миделдік қима ғана қарастырылады.
      926. Корпус байланыстарының эквивалентті брус элементтерін есептеу кезінде есепке мыналарды ескеретін коэффициенттермен енгізілу қажет:
      1) материал құрылғысының өзгеруі (осы Қағиданың 915 және 917-тармағы);
      2) байланыс серпімділігінің модулінің өзгешілігі, және де шыныпластиктің анизотропиясы.
      927. Иілгіш байланыстар эквивалентті брусқа редукционды коэффициентпен қосылады.
      Қысқартуға барлық жақындауларда эквивалентті брусті есептеу кезінде қатты контурға енімен жанасатын, тірек контурдың 1/6 тең қысқа жағына тең пластин бөлігі жатпайды.
      928. Корпустың иілгіш байланысының редукциялық коэффициенттері жалпы қабылданған әдіс бойынша анықталу қажет. Сонымен бірге қатты корпус байланыстарындағы жалпы иілуден қолданыстағы сығылатын кернеулер осы Қағиданың 926-тармағы талаптарын ескеріп анықталады.
      Анизотропты шыныпластикадан жасалған пластиндер үшін Эйлерлік қалыпты кернеу _э материалдың серпімді құрылғысының анизотропиясын ескеріп анықталу қажет, стекломаттан жасалған пластиндер үшін - изотпропды материалдарға арналған әдеттегі формуламен анықтау қажет.
      Сонымен бірге осы Қағиданың 917-тармағы талаптарын ескеру қажет.
      929. Ұзындығы 15 м жоғары кемелердің белдем орнықтылығы және барлық кемелердің жабулары ығыстыруды ескеріп тексерілу қажет.
      930. Мата немесе жөке негізіндегі қаптаманың жалғасқан белдігінің ені арматуралаудың параллелді конструкциясында белдем және жиынтық аралығының арақашықтығы мәнінің ең кішісіне тең немесе белдем аралығының ұзындығына тең деп қабылдану қажет. Тозаңдату әдісімен алынған қаптаманың жалғасқан белдігінің ені конструкциясында белдем және жиынтық аралығының арақашықтығы немесе белдем аралығының ұзындығы мәнінің ең кішісіне тең деп қабылдану қажет.
      Сонымен бірге қаптаманың және жиынтықтың серпімділік модулінің өзгешелену мүмкіндігін ескеру қажет.
      931. Шыныпластикадан жасалған белдемнің жергілікті беріктілігін тексеру кезінде осы Қағиданың 930-тармағы талабын ескеріп изотропты материалдардағы белдемдер есебі сияқты есепті схемаларды қолдану қажет. Қима элементтерінің көлемі осы Қағиданың 930-тармағы талабын ескеріп тағайындалу қажет; сонымен бірге белдем дуалының ауданы жалғаушы бұрыштарды ескермей қабылдану қажет.
      932. Белдемдер иілудің жалпақ үлігісінің орнықтылығын қамтамасыз етуге тексеру қажет.
      933. Белдемнің орнықтылық есебі осы Қағиданың 904 және 905-тармағы талаптарын ескеріп жүргізілу қажет.
      934. Иілу кезінде аизотропты шыныпластикадан жасалған пластиндер есебі анизотпропияны ескеру арқылы жүргізілу қажет.
      935. Пенопласт типті жеңіл толықтырғышпен үш қабатты пластиндер есебі ішкі қабаттар жұмысына толықтырғыш ығыстыру деформациясының әсерін ескеріп жүргізілу қажет.
      936. Жиынтықты қаптамамен және басқа осындай жалғаулардың беріктілігі есебі кезіндегі статистикалық сәт және инерция сәті жалғаушы бұрыштардың адынан ескеріп есептелу қажет, ал дуал қалыңдығы бұрыш текшесінің екі еселенген қалыңдығына тең деп қабылданады.

9 бөлім. Конструктивті өртке қарсы қорғау 35. Жалпы талаптар

      937. Осы бөлімнің 39-41-талаптары ішкі жүзу кемелерінің конструктивті өртке қарсы қорғауға қатысты жалпы талаптар болып табылады.
      938. Кемелердің жекелеген типтеріне арналған қосымша талаптар, 42-46-бөлімінде айтылған.
      939. Мұнай құю кемелерімен жұмыс істеуге арналған сүйрегіш және итергіштерге мұнай құю кемелеріне қатысты талаптар қамтылады.
      940. Арнайы міндетті кемелер жолаушылар кемесінің конструктивті өртке қарсы қорғауға ұсынылатын талаптарға жауап беруі қажет.

36. Анықтамалар мен түсіндірулер

      941. Қағиданың осы бөлімінде қолданылатын терминдердің мынандай анықтамалары бар:
      1) кеме ұзындығы — кеменің габаритті ұзындығы.
      2) тұтанатын сұйықтықтар – мұнай, мұнай өнімдері және (бұдан әрі мұнай өнімдері) булардың жарылыс және өрт қауіпті концентрациясын тудыруға қабілетті және тиісті стандарттармен анықталатын булардың тұтану температурасын сипаттайтын оларға теңесетін сұйықтықтар.
      3) Мұнай өнімдерін тиеудің–түсірудің жабық тәсілдері - герметикалық құбырлар жүйесі арқылы жағалаулық, сондай-ақ кемелік құралдармен құю бөліктерінің байланыстары атмосферамен тек газ шығарушы жүйе арқылы жүзеге асырылатын жүк жұмыстарын жүргізу тәсілдері.
      Жабық тәсілмен сондай-ақ эжекторлармен ауыстырылған мұнай өнімдерін тиеу-түсіруді санау керек; сонымен бірге герметизация мұнай өнімдерінің буын шығаруды жоятын, тығыздалған құрылғылар көмегімен қамтамасыз етіледі.
      4) Конструктивті өртке қарсы қорғау - конструктивті қорғаудың Мыналарға бағытталған пассивті құралдар кешені: өрт тудырушы қауіптің алдын алу; кеме бойынша жалын мен түтіннің таралуын шектеу; кемелік бөлмеден және кемеден адамдарды қауіпсіз эвакуациялау, сондай-ақ өртті сөндіру үшін жағдай жасау;
      5) тік өртке қарсы зоналар – кеме корпустары бөлінген, көлденең өртке шыдамды немесе өртті ұстағыш конструкциясымен қондырмалар және рубкалар көлемдері;
      6) Жүк зонасы – жүкті сақтауға және тасымалдауға байланысты, бөлмелер мен кеңістіктің жиынтығы.
      Құйылатын тұтанғыш сұйықтықтарды және сығылған газдарды сақтауға және тасымалдуға арналған кемелердің жүк зонасына мынадай жайлар және кеңістіктер кіреді: тұтанғыш сұйықтықтарға және газдарға арналған бөліктер мен цистерналар, сондай-ақ олармен көршілес жайлар; тұтанғыш сұйықтықтарды және газдарды айдауға арналған сорғылар және компрессорлар бөлмесі; жүк жеңдерін (шлангілер) сақтауға арналған бөлмелер; жүк жүйесінің құбырлары өтетін бөлмелер; сорғылар бөлмесі үстіндегі, сондай-ақ тұтанғыш сұйықтықтар және газдарға арналған бөліктер мен цистерналарға көршілес тік коффердамалар үстіндегі бөлмелер; олардан вертикаль бойынша 2,4 м кем емес және көлденең бойынша 3 м кем емес қашықтықтағы жүк танкілері үстіндегі кеңістік; жабық цистерналардан, бактардан, мерниктерден және с.с. кез келген бағыттағы көлденеңі бойынша 3 м кем емес вертикаль бойынша 2,4 м кем емес қашықтықтағы кеңістік; желдеткіш құбырдан және ұқсас құрылғыдан газ шығару орнынан кез келген бағыттағы 3 м кем емес қашықтықтағы кеңістік; тұтанғыш сұйықтықтарды және газдарды айдауға арналған құбыр өтетін, осы құбырлардан 3 м шектегі кез келген бағыттағы кеңістік; жоғарыда айтылған тесігі бар және кеңістікке шығатын жайлар.
      Басқа кемелердің жүк зоналарына мынадай жайлар және кеңістіктер кіреді:
      жүктерді орналастыруға арналған трюмдар және кеңістіктер;
      тұтанғыш және тез тұтанғыш материалдар мен заттарды, сондай-ақ тесігі бар және осы кеңістікке шығатын жайларды кез келген түрде орналастыруға арналған, жүк трюмдарының желдеткіш және газ шығарушы құбырларының газ шығару жерлеріндегі кез келген бағыттағы 3 м кем қашықтықтағы кеңістік.
      7) А типті конструкция немесе отқа төзімді конструкциялар – аралықтармен немесе палубалармен құралған мынадай болуы қажет конструкциялар:
      болаттан немесе басқа құны бірдей материалдан жасалған;
      түтін немесе жалынның өтуін бір сағаттық стандартты сынақта отқа төзімді етіп жасалған;
      Уақытқа байланысты t, оттың әсеріне қарама қарсы жағындағы үстінің температурасы кезінде алғашқыда 139 С жоғары емес асатын және кез келген нүктеде 180 С жоғары асатын конструкцияларға мынадай белгілер тағайындалады;
      t — 60 мин кезінде - А-60
      t — 30 мин кезінде - А-30
      t — 15 мин кезінде - А-15
      t — 0 мин кезінде - А-0
      8) В типті конструкция немесе өртті ұстап тұратын конструкция – аралықтармен, палубалармен, талшықтармен немесе тігісптен құралған, жанбайтын материалдардан жасалған және отқа төзімділікке стандартты сынақ кезінде 30 минут бойына жалын үшін су өткізбеуді сақтайтын конструкция. Уақыттқа байланысты t, оттың әсеріне қарама қарсы жағындағы үстінің температурасы кезінде алғашқыда 225 С жоғары асатын конструкцияға мынадай белгілер тағайындалады:
      t — 15 мин кезінде В-15;
      t — 0 мин кезінде В-0.
      9) болатпен тең материал - өзінің құрылғысына немесе оны жабатын қоршаулардың арқасында, отқа төзімділігіне стандартты сынау кезіндегі, құрылғылардың тиісті оттың әсері ұшына ұсқас болатқа тең конструктивті конструкциялар мен отқа төзімділігіне ие;
      10) отқа төзімділікке стандартты сынау үшін үлгі – жобаланған конструкцияға барынша нақты тиісті және егер одар жобаланған конструкцияда болса, аз шамада бір қоршау жалғауын қосатын, 4,65м² кем емес қыздыру ауданы және биіктігі (палубалар ұзындығы) 2,44 м болатын аралықтар үлгісі;
      11) тұрғын бөлмелер – экипаждарға, жолаушылар және арнайы персоналдарға арналған каюталар, салондар, каюта-компаниялар, ресторандар, асханалар, кинозалдар, спорт залдары, кеңселер, шаштараздар, санитарлы-гигиеналық бөлмелер және т.б., сондай-ақ дәліздер, вестибюльдер және тамбурлар, осы бөлмелерге жанасатындар;
      12) машиналық бөлме – басты механизмді, сым валы, котлы, ішкі жанудың қозғалтқышы, электрлі генератор және басқада негізгі электрлі механизмдер, қондырмалар, машиналық рөлдер және т.б.
      13) сорғылық бөлме – құйма кемелердегі жүктік сорғылық бөлме;
      14) көршілес бөлмелер – бір бірінен қалқалар, палубалар немесе басқа да осындай оларды үнемі конструкциясының тіліксіз немесе үнемі жабық тіліктермен бөліп тұратын бөлек жайлар.
      Бір бірінен алмалы конструкциямен бөлініп тұрған, немесе оларды бөліп тұрған аралықтарда жабылмайтын тіліктері бар бөлмелерді жалпы бір бөлме ретінде көздеу керек;
      15) шаруашылық бөлмесі – камбуздар, азық-түлік қоймалары, әртүрлі кемелік қорларды сақтауға арналған бөлмелер және оған ұқсас бөлмелер, сондай-ақ осы бөлмелрге жанасатын дәліздер;
      16) өрт сөндіру орны (одан әрі - ӨСО) - өртке қарсы жүйелердің іске қосқыш құрылғылары, өртке қарсы жабдықтау құралдары немесе кеменің айқын бір бөлігіне (тесіктер, жекелеген бөлмелер) арналған өрттік сигнал берудің хабарлаушысы шоғырланған орын;
      17) орталық өрт сөндіру орны (бұдан әрі - ОӨСО) - өртті байқаудың дабыл беруі станциясы және өртке қарсы жүйелердің (егер олар қарастырылған болса) іске қосқыш дистанционды құрылғылар шоғырланған бөлме, кішкене көпірде немесе кіші көпірмен байланысы бар немесе тәулік бойы кеме жүрісіне вахтасы бар басқа басқару орындарында орналасқан;
      18) басқару орындары – басты навигациялық құралдар және кемені басқаруға арналған жабдықтар, кемелік радио қондырғылар және радиотрансляциялық бөліктер, орталық өрт сөндіру орындары, өрт сөндіру станциялары, радиостанция немесе апаттық жарықтандыруға арналған аккумуляторлық және агрегаттық, сондай-ақ энергияның апат көздеріне арналған бөлмелер;
      19) стационарлық өрт сөндіру жүйелері – күзеттелетін бөлмелерге немесе тікелей оларға және кеме корпусымен конструктивті байланысты бөлмелерге өрт сөндіру заттарын беруге арналған жүйелер;
      20) өртке сөндіру жабдықтары – ауыспалы активті өртпен күресуге (аппараттар, инвентарь және шығыс материалдары) арналған құралдар:
      өрт сөндіруге арналған;
      өртті сөндіру кезінде экипаж әрекетін қамтамасыз етуге арналған;
      өрт сөндіру жүйелерін осы жүйенің өртті сөндіру кезінде жұмысына қажетті шығыс материалдарымен қамтамасыз етуге арналған;
      21) отқа төзімділігіне стандартты сынау - үлгіні сынау пештерінде, пештің бастапқы температурасынан бастап мынадай температураға дейін есептелінетін қыздыру уақытына байланысты кез-келген жағынан қыздыруға қарсы тұру қасиетінің анықтамасы:
      ұшына қарай 5 мин 556 С дейін қыздыру
      10 мин » » 659^оС;
      15 мин » » 718^оС;
      30 мин » » 821^оС;
      60 мин » » 925^оС;.
      22) стационарлық палубалық жабулар – антикоррозиялық жабуларды және желімдерді қоса, бірақ декоротивті қаптамаларсыз(линолеум, кілеммен жабулар және с.с.) метал палубаға тікелей апарылатын, барлық палубалық жабулар;
      23) мұнай құюға арналған кемелер – мұнай құюға және мұнай өнімдерін тасымаладуға және сақтауға арналған жүк кемесі.
      Мұнай станциялары (мұнай айдайтын, бункерлік, тіркеу станциялары, мұнайы бар суларды жинау және өңдеу станциялары) бөлігіндегі Қағиданың осы бөлімін мұнай құю кемелері деп санау қажет;
      24) жолаушылар кемесі – 12 жоғары жолаушыларды тасымалдауға арналған кеме. Онда 12 жоғары жолаушылар тұруға арналған тұрақтағы кемені Қағиданың осы бөлімін қолданғанда жолаушылар кемесіне тең деп санау керек;
      25) тұтану температурасы – тұтанғыш сұйықтықтар үстінде құралған булардың ең төменгі температурасы, қоршаған ортадағы ауамен оған ашық жалынды апарғанда тұтануға қабілетті қоспаны құрайды.
      Тұтанғыш температурсын конструкциясы Кеме қатынасы тіркелімімен мақұлданған құралмен жабық тиглмен анықтау керек;
      26) отын және майлаушыларды сақтау – негізгі қорлар цистерналары, шығыстар, ағындар, аударып құю тұрақтағы және басқа да цистерналар.

37. Жанатындық, тұтанғыш жалындардың таралуы бойынша материалдардың бөлімшелері

      942. Кемелерде қолданылатын материалдар Қағиданың 2-бөлімінде (осы Қағиданың 121-125-қосымшасы) көрсетілген әдістемелер бойынша жанатындық, жалын таралуы, палубалық төсемдердің тұтануы, конструкцияның отқа төзімділік деңгейі және маталардың тұтану сипаттамасын анықтауға арналған сынауларға жатады.
      Сынаулар нәтижелеріне байланысты материалдар осы Қағиданың 943– 946-тармағына сәйкес бөлінеді.
      943. Осы Қағиданың 946-тармағында көрсетілгеннен басқа материалдар мынадай түрде бөлінеді:
      1) жанбайтын материалдар – сынау процесінде 750^оС қыздыру кезінде жанбайтын және олардың өздігінен тұтануы үшін жанатын газдарды бөлмейтін материалдар;
      2) жанатын материалдар – сынау процесінде жанатын немесе олардың өздігінен тұтануына жеткілікті көлемде жанатын газдарды бөлетін материалдар.
      944. Жанатын материалдар мен композицияларды жалын таралуына сынайды және мынадай түрде бағаланады:
      1) жалынды баяу тарататын материалдар – сыртқы қабат бойынша жалын таралуына қатысты жақсы қарсыласатын және жалын таралу индексімен I < 20 сипатталатын материалдар мен композициялар;
      2) жалыны тез тарайтын материалдар – жалын сыртқы қабаты бойынша тарайтын және жалын таралу индексімен /< 20 сипатталатын материалдар және композициялар.
      945. Қалыңдығы 5 мм және одан аса стационарлы палубалық төсемдерді тұтануына сынайды және мынадай түрде бағаланады:
      1) баяу тұтанатын палубалық төсемдер – сынаулар процесінде ұзақтығы 10 секунттан аса жалындап жануды сақтау үшін жеткілікті көлемде жанатын газдарды бөлмейтін стационарлы палубалық төсемдер;
      2) тез жанатын палубалық төсемдер - сынаулар процесінде ұзақтығы 10 сек. аса жалындап жануды сақтайтын стационарлы палубалық төсемдер;
      946. Шымылдырық, перде, және басқа сол сияқты ілінетін өнімдерді жасауға арналған маталар мен қабықтарды жалынның әрекетіне қарсыласына сыналады.
      Шыдаған сынаулар көрсетілген мақсатта қолдану үшін жарамды деп танылады.

38. Сызбалар және схемалар

      947. Ұзындығы 25 м және одан аса әрбір өздігінен жүретін кемеде ЦПП да, басқару рубкада немесе коридорлардағы көрнекті жерлерде мыналарды көрсететін жоспарлар ілініп тұруы қажет:
      1) басқару орындарының орналасуы;
      2) олардың жұмыстарын басқару үшін құралдар мен арматуралардың орналасуы көрсетілген стационарлы өртке қарсы жүйелермен қорғайтын бөлмелердің орналасуы;
      3) отты ұстайтын және отқа тұрақты конструкцияның орналасуы;
      4) өртке қарсы жабдықтардың орналасуы;
      5) коридорлар мен есіктердің эвакуациялау жолдары көрсетілген түрлі бөліктерге, палубаларға және с.с. өтетін құралдар;
      6) өрт крандарының орналасуы;
      7) кемеде әрбір аймаққа қызмет ететін жапқыштар мен желдеткіштердің өздерінің орналасуы көрсетілген желдеткіштермен басқару орталығын қоса желдету жүйесінің сызбасы;
      8) отынды цистерналардың құбырларының дистанциялық жабу орындарының орналасуы.
      Осы тармақтың 5) тармақшасы талабы каюталармен жабдықталған кемелерге міндетті түрде, ал басқа кемелерге ұсынылады.
      948. Жолаушылар кемелерінде басқару рубкасында осы Қағиданың 947-тармағы 7) тармақшасында көрсетілген сызба болуы қажет.

39. Материалдарға қойылатын талаптар

      949. Машиналық бөлімнің, палубалар мен шахталардың конструктивті аралықтары болаттан жасалуы қажет, болмаса олардың конструкциясы талды конструкцияны өртке қарсы қауіпсіздікке тең болуы болуы қажет.
      950. Машиналық бөлімдерде конструкцияны бөліктерді жасау үшін жанатын материалдар жіберілмейді.
      951. Кемелік бөлмелердің оқшаулауы мынадай болуы қажет:
      1) борттар, палубалар, аралықтар, қоршаулар және басқа жабулар жанбайтын материалдардан жасалынды. Негізделген жағдайларда жалын баяу таралатын жанатын материалдар болуы мүмкін;
      2) машиналық және қазанды бөлмелердің борттарының, аралықтарының, палубалардағы және шахталарының жылу және шуға қарсы оқшаулау жанбайтын материалдардан жасалуы тиіс. Оқшаулаудың үсті отын, май және олардың түтіндері түсуден сақтануы қажет.
      Машиналық бөлімдерді оларға ұқсас тұрғын және шаруашылық бөлмелерден бөлетін аралықтар мен палубаларға А-30 төмен емес типті конструкция қолданылады. Егер машиналық бөлімдерге ұқсас бөлімдерде жанатын материалдар толық болмаса, онда оларды бөлетін аралықтар А-0 типті болуы мүмкін.
      952. Басқару орындарында тұрғын және шаруашылық үй-жайларға апаратын коридорларды қосқанда, осы Қағиданың 945-тармағы 1) тармақшасына сәйкес тұрақты палубаның жабу қалыңдығы 5 мм және көбірек қиын еритін болуы тиіс және уыт немесе жарылуға қауіпті газды бөлуі қажет.
      Тұрғын және шаруашылық бөлімдерінің басқару орындарынан жүргізілетін коридорлар мен қоршаулардың сыртқы қабаттары, сондай-ақ жасырын немесе қол тимейтін аймақтарының қабаттарында (панельдер, және с.с.) осы бөлімдерде жалынды баяу таралатын материалдардан жасалуы қажет.
      Тұрғын және шаруашылық бөлмелердің сыртқы қабатының қаптамасы, егер көрсетілген бөлмелер машиналық бөлімге ұқсас болмаса, қалыңдығы 2 мм кем жанатын материалдардан жасалуына жол беріледі. Кеме қатынасының тіркелімімен келісім бойынша жалын баяу таралатын материалдарды қолдану шартымен қаптама қалыңдығы 2 мм аса болуы мүмкін.
      953. Егер Қағиданың осы бөлімінің осындай материалдарды қолдануға тыйым салынбаса, тұрғын және шаруашылық бөлмелердің (салқындататын бөлемелрден басқа) басқару орындарының ішкі аралықтар, торшықтар, оқшаулау, зашивкалар, жасанды бөліктер, жиһаздар және басқа жабдықтарды жасау үшін қолданылған жанатын материалдардың салмағы әрбір бөлімнің палуба 1 м² ауданына 45 кг кем болуы қажет. Негізделген жағдайларда Кеме қатынасының тіркелімі осындай материалдардың көрсетілген шекті нормасын қайта қарауы мүмкін.
      Торшықты, ішкі палубаның төсемі мен оқшаулаудың платформалары, аралықтары, тігулері жасауға арналған ағаш отқа қарсы құраммен сіңуі немесе басқа күші тең тәсілмен өңделуі қажет.
      Жинау мен қыздыру кезінде материалдар қауіпті топтастырылған улы немесе жанатын газдарды бөлмеуі;
      материалдың барлық жағдайларында жалын баяу таралуы қажет.
      954. Кеменің ішін қаптау үшін нитроцеллюлозды немесе басқа тез жанатын негізді бояулар, сырлар және басқа сол сияқты өңдеу төсемдері рұқсат етілмейді.
      Жоғары температурада қаптауға арналған қаптаулар шамадан тыс түтін немесе улы заттарды бөлмеуі қажет.
      Мұнай құятын кемелердегі өртке қауіпті булардың жиналуы мүмкін жүк құюға бөліктерде, коффедрамдарда, сорғы бөліктерде, жүк палубасының ауданында және басқа орындарда алюминий сырларын қолдауға рұқсат етілмейді. Бұл орындарда 10⁹ Ом•м асатын меншікті көлемді электр кедергісі бар қаптаманы қолдануға рұқсат етілмейді.
      955. Шымылдырықтарды, перделерді және с.с., сондай-ақ жиһаздар мен матрацтардың қаптардың материалдары жалын салмағы 0,8 кг/м² жүн матадан тезірек таралмауы;
      кілемдер мен басқа сол сияқты төсемдерде жалын осы мақсатты қолданылатын жүн өнімдерінен тезірек таралмауы қажет.
      Матрастар мен жастықтарды қымтауға арналған мақта және сол сияқты жанатын материалдар рұқсат етілмейді.
      956. Жанатын қалдықтарды жинауға арналған барлық сауыттар жанбайтын материалдардан жасалуы және қабырғалары мен түптерінде тесіктер болмауы қажет.
      957. Палубалық жабулар жарылыс қауіпі бар үй-жайларда және кеңістіктерде ұшқын пайда болуын болдырмауы қажет.