Ескерту. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 08.09.2015 № 754 қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

      БАСПАСӨЗ РЕЛИЗІ

      РҚАО-ның ескертпесі.
      ҚР мемлекеттік басқару деңгейлері арасындағы өкілеттіктердің аражігін ажырату мәселелері бойынша 2014 жылғы 29 қыркүйектегі № 239-V ҚРЗ Заңына сәйкес ҚР Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 16 наурыздағы № 209 бұйрығын қараңыз.

      "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 18 қыркүйектегі Кодексінің 6-бабының 2) тармақшасына сәйкес Қазақстан Республикасының ҮкіметіҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
      1. Қоса беріліп отырған "Су көздеріне, шаруашылық-ауыз су мақсаты үшін су жинау орындарына, шаруашылық-ауыз сумен жабдықтауға, суды мәдени-тұрмыстық пайдалану орындарына және су объектілерінің қауіпсіздігіне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидалары бекітілсін.
      2. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

      Қазақстан Республикасының
      Премьер-Министрі                           К. Мәсімов

Қазақстан Республикасы  
Үкіметінің        
2012 жылғы 18 қаңтардағы
№ 104 қаулысымен    
бекітілген       

Су көздеріне, шаруашылық-ауыз су мақсаты үшін су жинау орындарына, шаруашылық-ауыз сумен жабдықтауға, суды мәдени-тұрмыстық пайдалану орындарына және су объектілерінің қауіпсіздігіне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидалары

1. Жалпы ережелер

      1. Осы "Су көздеріне, шаруашылық-ауыз су мақсаты үшін су жинау орындарына, шаруашылық-ауыз сумен жабдықтауға, суды мәдени-тұрмыстық пайдалану орындарына және су объектілерінің қауіпсіздігіне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидалары (бұдан әрі – Санитариялық қағидалар) "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 18 қыркүйектегі Кодексіне сәйкес әзірленді және сумен жабдықтау көздерін ластанудан қорғауға, ауыз сумен жабдықтау көздерін санитариялық қорғау аймақтарының шекараларын айқындауға, ауыз судың сапасына, сумен жабдықтау және кәріздеу құрылыстарына, суды дезинфекциялауға, жабық және ашық жылумен жабдықтау жүйелеріндегі орталықтандырылған ыстық сумен жабдықтауға, ыстық сумен жабдықтаудың бөлек желілері бар жылы сумен жабдықтау жүйесіне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптарды белгілейді.
      2. Осы Санитариялық қағидалар сумен жабдықтау объектілеріне (орталықтандырылған және орталықтандырылмаған ауыз сумен, шаруашылық-ауыз сумен жабдықтау жүйелері), орталықтандырылған ыстық сумен жабдықтау жүйелеріне және мәдени-тұрмыстық су пайдалану орындарына қолданылады.
      3. Осы Санитариялық қағидалар қызметі сумен жабдықтау объектілерін жобалаумен, салумен, қайта жаңартумен, оларды күтіп-ұстаумен және пайдаланумен байланысты заңды және жеке тұлғаларға қолданылады.
      4.Осы Санитариялық қағидадалар мынадай анықтамалар пайдаланылды:
      1) бак-аккумулятор – су жинауға арналған сыйымдылық;
      2) арынсыз сулар – сулы қабаттың жоғары бетінде атмосфералық қысым деңгейінде қысымы бар жерасты сулары;
      3) бьеф – ағысы бойынша сужинағыш құрылыстан (бөгет, шлюздер) жоғары немесе одан төмен орналасқан су қоймасының, өзеннің, арнаның бір бөлігі;
      4) сутаратқыш және магистралдық су құбырлары – ауыз сумен жабдықтау көздерінен суды тұтынушы орынға оны жеткізу үшін жұмыс істейтін құбырлар түріндегі құрылыстар;
      5) бірінші санаттағы су қоймасы – орталықтандырылған немесе орталықтандырылмаған шаруашылық-ауыз сумен жабдықтау көзі ретінде пайдаланылатын жерүсті су объектілері;
      6) екінші санаттағы су қоймасы – жаппай демалу, туризм және спорт үшін пайдаланылатын, сондай-ақ елдімекендер шегінде орналасқан жерүсті су объектілері;
      7) ыстық сумен жабдықтау – тұрғын үйлерді, ұйымдарды тұрмыстық және өндірістік қажеттіліктер үшін арнайы жабдық пен құрылғылардың кешені арқылы ыстық сумен жабдықтау;
      8) деаэрация – судан онда еріген газдарды жою;
      9) жылумен жабдықтаудың жабық жүйесі – ыстық сумен жабдықтауға арналған су ысытқыштарда (бойлерлерде) ысытылатын жылумен жабдықтау жүйесі;
      10) қорғалған жерасты сулары – қорғанысы жеткіліксіз жоғарыда жатқан сулы қабаттарынан жергілікті қоректену мүмкіндігін болдырмайтын барлық санитариялық қорғаныш аймақтарының (бұдан әрі – СҚА) белдеулері шегінде тегіс сутірек жабыны бар қабат аралық сулар (арынды және арынсыз);
      11) каптаж – пайдалану мақсатында жерасты суларының шығарылуын қамтамасыз ететін инженерлік-техникалық құрылыс;
      12) коли-фаги – E.coli-ді лизирлеу және қөректендіргіш агарда плюс 37 Цельсий градус (бұдан әрі–⁰С) температура кезінде 18 сағаттан кейін лизис аймақтарын (түйіндіктер) қалыптастыру қабілеті бар бактериалдық вирустар;
      13) магистралдық арна – суды бір бассейннен екіншісіне және бір өзен жүйесінен басқасына ауыстыруға арналған жасанды құрылыс;
      14) саба – өзендер мен көлдердегі судың жылда қайталанатын маусымдық төмен (сабалық) деңгейде тұруы;
      15) сабалық деңгей – өзендердегі судың жылда қайталанатын маусымдық деңгейі;
      15-1) тұщыту әдістері - судан еріген тұз бен басқа да қоспаларды алып тастаудың физикалық және химиялық әдістері;
      15-2) теңіз сулары - егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарда өзгеше көзделмесе, бұл Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасы шегіндегі Каспий және Арал теңіздерінің сулары.
      Аумақтық суларды (теңізді) есептеу Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарға сәйкес айқындалатын тиісті географиялық нүктелерді қосатын бастапқы түзу сызықтан, сондай-ақ Қазақстан Республикасына тиесілі құрлықта да, аралдарда да судың ең көп қайтатын жиегінен жүзеге асырылады.
      15-3) жағалау жиегі - су объектісі жағалауының судың барынша көтерілуі (лық толуы) нәтижесінде пайда болатын жиегі;
      16) арынды сулар – сулы қабаттың сыртқы бетіндегі атмосфералық қысымнан жоғары қысым астында орын ауыстыратын жерасты сулары;
      17) жеткілікті қорғалмаған жерасты сулары – қоректенуін таралу аумағынан алатын жер бетінің бірінші қабатында орналасқан арынсыз сулы қабаттың жерасты (грунтты) сулары;
      18) орталықтандырылмаған сумен жабдықтау – суды шығындау орындарына бермей, жинауға арналған, жалпы пайдалану үшін ашық немесе жеке пайдаланылатын құрылыстар;
      19) жалпы колиформдық бактериялар (бұдан әрі – ЖКБ), грам теріс, оксидаза теріс, спора құрмайтын, дифференциалдық лактозалық орталарда өсе алатын, плюс 37 Цельсий температура (бұдан әрі –⁰С) кезінде 24-48 сағат ішінде лактозаны қышқыл, альдегид және газға дейін ферменттейтін таяқша;
      20) жалпы микробтық сан (бұдан әрі – ЖМС) – қоректендіргіш агарда плюс 37⁰С температура кезінде 24 сағат ішінде колония құруға қабілетті мезофильдік аэробты және факультативтік анаэробты микроорганизмдердің жалпы саны;
      21) жылумен жабдықтаудың ашық жүйесі – жылу желісіндегі суды ыстық сумен жабдықтауға тікелей бөлетін жылумен жабдықтау жүйесі;
      22) судағы заттардың шекті болжамды деңгейлері (бұдан әрі – ШБД) – уыттылықты болжаудың есептеу әдістерінің негізінде әзірленген және жобаланатын немесе салынатын ұйымдарды, тазалау құрылыстарын алдын ала санитариялық қадағалау кезеңінде ғана қолданылатын деңгейлер;
      23) ішек тобының патогенді бактериялары – Enterobacteriaceae тұқымдас ішек инфекциялық ауруларын қоздырушылар;
      24) жерүсті су объектілері – шекарасы, көлемі мен су режимі бар, құрлық бетінде оның бедері нысанында сулардың тұрақты немесе уақытша жинақталуы;
      25) рұқсат етілген шекті шоғырланушылық (бұдан әрі – РШШ) – көлем немесе масса бірлігінде, шектеусіз уақыт бойына күнделікті әсер ету барысында, организмде ауырсыну өзгерістері мен болашақ ұрпаққа жағымсыз тұқымқуалаушылық өзгерістерді тудырмайтын зиянды заттардың ең көп мөлшері;
      26) рұқсат етілген шекті түсірінді (бұдан әрі – РШТ) – сарқынды сулардың су объектілеріне, суқойма жағдайы мен су сапасына зиянды әсер етпейтіндей, жол берілген түсірінділердің саны;
      27) қойыртпақ – борпылдақ (жұмсақ) консистенциялы өндірістің қалдықтары;
      28) шығын өлшеуіш – су шығынын өлшеуге арналған құрал;
      29) рекреация – жаппай демалыс, туризм және спортқа арналған, жақын орналасқан жағасы бар су объектісі немесе оның учаскесі;
      30) бұлақ (бастау) – жерасты суларының жер бетіне табиғи жинақталып шығуы;
      31) санитариялық-қорғаныш жолағы – шаруашылық-ауыз сумен жабдықтау сутартқышының бойымен жақын орналасқан, ондағы судың ластануының алдын алуға арналған аумақ;
      32) сел – таулы өзендердің арнасында күрт тасқын салдарынан пайда болатын балшық немесе балшық-тасты ағындар;
      33) селден қорғау – елді мекенді, құрылыстарды сел ағынымен бұзылудан қорғауға арналған іс-шаралар, арнайы құрылыстар;
      34) ыстық сумен жабдықтау жүйесі – бұл мынадай жабдықтардың кешені: жылу көзі, су дайындағыш аппаратура, суысытқыштар, су тасымалдайтын суқұбырлар, су температурасын реттеуге және бақылауға арналған құрылғылар;
      35) жеке ыстық сумен жабдықтау желілері бар жылумен жабдықтау жүйесі – жылу жүйесі мен ыстық сумен жабдықтау арасында байланыс болмаған жағдайда, орталықтандырылған шаруашылық-ауыз сумен жабдықтау суының тікелей қыздырылуымен сипатталады;
      36) ұңғыма – жерасты суларын жер бетіне шығаруға арналған құрылғы;
      37) жарма – су деңгейінің көтерілуін қамтамасыз ететін және оның тегеурінін қабылдайтын гидроторап құрылыстары орналасатын өзен учаскесі;
      38) сульфитредуциялаушы клостридиялар – сульфиттерді сульфидке дейін редуциялаушы спора пайда болатын анаэробты таяқша тәрізді бактериялар;
      39) жылумен жабдықтау – тұрғын үйлерді, ұйымдарды жылыту, желдету, ыстық су арқылы жылумен жабдықтау;
      40) термотолерантты колиформдық бактериялар (бұдан әрі – ТКБ) – жалпы колиформдық бактериялардың белгілеріне ие, сондай-ақ плюс 44 (плюс минус 0,5) ⁰С температурасы кезінде 24 сағат ішінде лактозаны қышқыл, альдегид және газға дейін ферменттей алатын бактериялар;
      41) кемер – өзен, көл немесе жасанды суқойманың сулы бетінің құрлық бетімен қиылысу сызығы;
      42) ыстық сумен жабдықтаудың орталықтандырылған жүйесі – бұл жылу электр станциясындағы тұтынушыларға құбыр бойымен таратылатын суды жылыту жүйесі;
      43) ауыз сумен жабдықтаудағы төтенше жағдайлар болып ауыз сумен жабдықтау көздерінің ластануын, сарқылуын және (немесе) ауыз сумен жабдықтау жүйелерінің бұзылуын болдырған авария, апат, стихиялық немесе табиғи немесе техногенді сипат жағдайы салдарынан суды тұтынушыларға бір тәуліктен аса ауыз судың берілуінің тоқталуы саналады;
      44) энтеровирустар (ішек вирустары) – адам мен жануарлардың көбіне асқазан-ішек жолдарында болатын, инфекциялық ауруларды тудыратын рибонуклеинқышқылқұрамды вирустардың түрі.
      Ескерту. 4-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 29.03.2013 № 307 қаулысымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

2. Су көздеріне, шаруашылық-ауыз су мақсаты үшін су жинау орындарына, шаруашылық-ауыз сумен жабдықтауға, суды мәдени-тұрмыстық пайдалану орындарына және су объектілерінің қауіпсіздігіне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

      5. Ауыз судың химиялық заттарының қорытынды көрсеткіштері осы Санитариялық қағидаларға 1-қосымшаға сәйкес сумен жабдықтау жүйесі үшін белгіленеді.
      6. Су құбырында ауыз су сапасының және халықты сумен жабдықтау жағдайының нашарлауына әкелетін немесе әкелуі мүмкін авариялық жағдайлар немесе техникалық бұзылулар орын алған жағдайда, сумен жабдықтау жүйесін пайдаланатын ұйым оларды жою және сәйкес аумақтардағы мемлекеттік санитариялық-эпидемиологиялық қызмет органдарына анықталған уақыттан 24 сағат ішінде хабарлау бойынша тез арада шара қабылдайды.
      7. Ауыз су сапасына өндірістік бақылауды жүзеге асыратын ұйым (зертхана) гигиеналық нормативтерге сәйкес келмейтін су сынамаларын зертханалық зерттеудің әрбір нәтижесі туралы халықтың санитариялық-эпидемиологиялық салауаттылығы саласындағы мемлекеттік органның аумақтық бөлімшелеріне тез арада хабарлайды.
      8. Тез арада жойылуы мүмкін емес табиғи сипаттағы құбылыстармен немесе авариялық жағдайлармен байланысты жағдайларда, ауыз су сапасының органолептикалық қасиеттеріне әсер ететін химиялық құрамның көрсеткіштері бойынша гигиеналық нормативтерден уақытша ауытқуларға жол беріледі. Бұл ретте, пайдаланушы ұйым халықты гигиеналық нормативтерге сәйкес келетін балама ауыз сумен қамтамасыз ету бойынша іс-шаралардың орындалу мерзімдері мен негіздемелерін көрсетіп, жоспар құрады.
      9. Ауыз су эпидемиялық және радиациялық тұрғыдан қауіпсіз, химиялық құрамы бойынша зиянсыз және жағымды органолептикалық қасиеттерге ие болуы тиіс.
      10. Ауыз судың эпидемияға қатысты қауіпсіздігі оның микробиологиялық және паразитологиялық көрсеткіштері бойынша нормативтерге сәйкес келуі осы Санитариялық қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес айқындалады.
      11. Ауыз суды ішек тобындағы патогенді бактериялар мен энтеровирустарға зерттеулер, сондай-ақ тиісті аумақтағы мемлекеттік санитариялық-эпидемиологиялық қызмет органының шешімі бойынша эпидемиологиялық көрсетулер бойынша өткізіледі.
      12. Ауыз судың химиялық құрамы бойынша зиянсыздығы оның табиғи суларда неғұрлым жиі кездесетін зиянды химиялық заттар, антропогендік жынысты заттар құрамының көрсеткіштері бойынша нормативтерге сәйкес келуімен айқындалады:
      1) сумен жабдықтау жүйесінде өңдеу барысында келіп түсетін және қалыптасатын зиянды химиялық заттардың осы Санитариялық қағидаларға 1-қосымшаға сәйкес;
      2) адамның шаруашылық қызметінің нәтижесінде сумен жабдықтау көздеріне келіп түсетін ауыз судағы зиянды химиялық заттар құрамының гигиеналық нормативтері осы Санитариялық қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес келеді.
      13. Ауыз суда қауіптіліктің 1 және 2-сыныптарына жататын және зияндылығының санитариялық-токсикологиялық белгісі бойынша нормаланатын бірнеше химиялық заттар анықталған жағдайда, олардың әрқайсысының суда анықталған қатынастарының рұқсат етілген шекті шоғырлану (бұдан әрі – РШШ) мөлшері бірліктен тұрады.
      Есептеулер мынадай формула бойынша жүргізіледі:

С1 факт С2 факт Сп факт
---- + --- +......+ - </= 1
С1 р.е С2 р.е Сп р.е

      мұндағы С1, С2, Сп – қауіптіліктің 1 және 2-сыныптарына жататын жеке химиялық заттардың шоғырлануы:
      факт – нақты шоғырлану
      р.е – рұқсат етілген шоғырлану.
      14. Ауыз судың органолептикалық қасиеттері осы Санитариялық қағидаларға 1-қосымшадағы 3-кестеге сәйкес көрсеткіштермен және осы Санитариялық қағидаларға 1-қосымшадағы 1 және 2-кестелерге сәйкес органолептикалық қасиеттерге әсер ететін заттардың көрсеткіштерімен айқындалады.
      15. Ауыз суда жай көзге көрінетін организмдердің және жұқа қабық бетінің болуына жол берілмейді.
      16. Ауыз судың радиациялық қауіпсіздігі оның көрсеткіштерi бойынша нормативтеріне сәйкестігімен айқындалады (осы Санитариялық қағидаларға 1-қосымшадағы 4-кестеге сәйкес a және b – активтілігі).
      17. Судағы радионуклеидтерді сәйкестендіру және олардың жеке шоғырлануын өлшеу жалпы нормативтердің белсендiлiгiнiң артуы кезінде жүргізіледі. Анықталған шоғырлануды бағалау радиациялық қауіпсіздіктің қолданыстағы нормаларына сәйкес жүргізіледі.
      18. Тұрақты өндірістік бақылаудан өткізілуі тиіс ауыз судың бақыланатын көрсеткіштерін таңдау, сумен жабдықтау көздерінің су құрамын бағалау нәтижелері негізінде сумен жабдықтаудың әрбір жүйесі үшін зертхана жүргізеді.
      Жүргізілген талдау негізінде микробиологиялық көрсеткіштер және химиялық құрамы бойынша сумен жабдықтаудың нақты көзінің санитариялық-эпидемиологиялық сипаттамасы жасалады.
      19. Суды зерттеулердің химиялық заттарының қорытынды көрсеткіштері химиялық заттардың құрастырылған тізбесі бойынша, сондай-ақ осы Санитариялық қағидаларға 1-қосымшаның 1-кестесіне сәйкес көрсеткіштер бойынша жүргізіледі.
      20. Суды өңдеудің реагенттік әдістерін пайдаланатын сумен жабдықтау жүйелері үшін, судың таратқыш желіге берілуі алдында кеңейтілген зерттеулерін жүргізу кезінде өңдеу процесінде суда түзілетін химиялық заттар осы Санитариялық қағидаларға 2-қосымшаның2-кестесіне сәйкес келуі тиіс.
      21. Судың кеңейтілген зертханалық зерттеулері сумен жабдықтау жүйесінің су жинау орындарында, ал су өңделген жағдайда немесе түрлі су жинау орындарының суын араластыру барысында – ауыз суды таратқыш желіге берер алдында жүргізіледі.
      22. Жыл бойына судың сапасы туралы ақпарат алудың біркелкілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін сумен жабдықтау көздерінің түріне байланысты зерттелетін су сынамаларының ең аз саны: жерасты және жерүсті көздері үшін тоқсанына бір рет деп қабылданады.
      23. Судың химиялық құрамы мен оның құрамындағы заттардың шоғырлануының динамикасы туралы толық және нақты ақпарат алу қажет болған жағдайда, зерттелетін су сынамаларының кезеңділігі он екі есеге (ай сайын) ұлғаяды.
      24. Санитариялық-эпидемиологиялық қызмет органдары судың химиялық құрамының кеңейтілген зерттеулерінің нәтижелерін әрбір сумен жабдықтау жүйесі бойынша талдайды және халықтың ауыз суды пайдалануының санитариялық-эпидемиологиялық жағдайын және аумақтағы эпидемиологиялық жағдайды ескере отырып, су құрамындағы химиялық заттардың халық денсаулығына төндіретін әлеуетті қаупін айқындайды.
      Жүргізілген бағалау негізінде бақыланатын көрсеткіштер тізбесі, саны және тұрақты өндірістік бақылауға арналған ауыз су сынамаларын алу кезеңділігі бойынша ұсыныстар әзірленеді.
      25. Су тарату орындарынан алынатын су сынамаларының саны мен алу жиілігі осы Санитариялық қағидаларға 4-қосымшаның 1, 2, 3-кестелеріне сәйкес сумен жабдықтаудың әр жүйесі үшін жеке айқындалады.
      26. Таратқыш желісінің сынамаларын алу көшедегі су таратқыш жабдықтарынан ең биік және ең соңғы учаскелерінен, басқылау мен жергілікті су арынды бактары бар барлық үйлердің ішкі су тарату крандарынан алынады.
      27. Су дайындау және су тазалау үшін пайдаланылатын материалдар, реагенттер, құрылғылар ретінде мыналар қолданылады:
      1) суға қосылатын реагенттер (коагулянттар, полиэлектролиттар (флокулянттар, альгицидтар), қаққа қарсы, тотқа қарсы, тұрақтандырғыштар);
      2) қосымша жабдық және конструкциялық материалдар (құбырлар; біріктіретін арматура; крандар; суды сақтауға және тасымалдауға арналған полимер және металл ыдыстар, суысытқыштар, оқшаулағыш материалдар, төсемдер);
      3) сумен жанасатын конструкциялық материалдар мен жабдықтардың бетін өңдеу үшін пайдаланылатын материалдар (лактар, бояулар, эмальдар, герметикалар, жағындылар, тот басуға қарсы жабындылар, полимерлік материалдар, резеңкелер және т.с.);
      4) табиғи және жасанды сүзгілеуші түйіршікті материалдар, сорбенттер және мембраналар (құм, гравий, цеолиттер, керамзиттар, шунгизиттер, клиноптилолиттер, көмір, ионалмастырушы шайыр, полимерлік мембраналар).
      28. Су дайындау мен су тазалау үшін пайдалану үдерісінде:
      1) адам денсаулығына және адамның өмір сүру ортасы ретінде қоршаған орта объектілеріне (су объектілері, топырақ, ауа, тамақ өнімдері, баспана) зиянды әсер етуі;
      2) ауыз судың органолептикалық қасиетін төмендетуі;
      3) ауыз суға гигиеналық нормативтерден жоғары шоғырлануда қосындылардың түсуіне;
      4) суда микрофлораның биологиялық өсуіне және дамуына себепші болу;
      5) гигиеналық нормативтерден жоғары шоғырлануда трансформация қосындыларын және/немесе өнімдерінің пайда болуы мүмкін материалдарды, реагенттерді және жабдықтарды пайдалануға жол берілмейді.
      29. Сумен жабдықтау жүйелерінде пайдаланылатын конструкциялық материалдар мен ішкі жабындылардың қауіпсіздігін бағалау өлшемдері мыналар болып табылады:
      1) органолептикалық (20⁰ және 60 ⁰С кезінде су сорғыштың иісі және дәмі, су сорғыштың көпірік жасауы, түсі);
      2) физикалық-химиялық (рН, перманганаттық тотығу);
      3) су сорғышта қауіптіліктің 1 және 2-сыныптағы қосындыларының концентрациясы суда оның 1/2 РШШ аспайды, 3 және 4-сыныптағы қосындылары – судағы РШШ. Су сорғышта бір бағыттағы уытты әрекетімен сипатталатын қауіптіліктің 1 және 2-сыныптағы екі немесе одан да көп заттар айқындалғанда, олардың әрқайсысының РШШ-ға сәйкес шоғырлану қатынасының сомасы бірліктен аспайды.
      30. Су тазалауға және су дайындауға пайдаланылатын реагенттердің қауіпсіздігін бағалау өлшемдері:
      1) сумен жабдықтауда реагенттер ретінде тек қауіптіліктің 3-4-сыныптағы қосындылары қолданылады (суды дезинфекциялау құралдарынан басқа);
      2) қауіптіліктің 2-сыныбына жататын реагенттерді жылумен жабдықтаудың жабық жүйесінде, сондай-ақ қажетті технологиялық шоғырлануда айналмалы сумен жабдықтауды олардың су объектілеріне құйылу кезінде, бұл суларда реагенттердің РШШ сақтау арқылы пайдалануға болады;
      3) реагенттің 3 еселік жұмыс дозасын есептеу кезінде суда қауіптіліктің 1 және 2-сыныптағы заттарының құрамы РШШ 1/2 бөлігінен аспайды, қауіптіліктің 3 және 4-сыныптағы заттары – РШШ аспайды.
      31. Сумен жабдықтау жүйелерінде пайдаланылатын материалдардан су сорғыштардағы бақыланатын көрсеткіштердің тізбесі осы Санитариялық қағидаларға 5-қосымшаға сәйкес айқындалады.
      32. Орталықтанбаған шаруашылық-ауыз сумен жабдықтау үшін жерасты сулары пайдаланылады. Оларды пайдалану су жинау құрылыстарының арнайы жабдығын орнату арқылы жүзеге асырылады (таратушы жүйелері жоқ ұңғымалар, шахталық және құбырлық құдықтар, бұлақтарды ашу).
      33. Тарату тораптары жоқ ұңғымалар, құдықтар және бұлақтарды ашу санитариялық-эпидемиологиялық қорытынды негізінде тұрғындар тобын және шаруашылық-тұрмыстық объектілерін ауыз сумен жабдықтау үшін ұйымдастырылады.
      34. Құдықтарды және бұлақты ашу құрылғылары үшін орын ластанған немесе ластануы мүмкін мынадай көздерден келетін жерасты суларының тасқынынан 50 метрге (бұдан әрі - м) жоғары алыстатылған, ластанбаған биіктеу учаскеде таңдайды: әжетханалар, қазылған шұңқырлар, тыңайтқыштардың және улы химикаттардың қоймалары, өндірістік ұйымдар, кәріздеу құрылыстары, ескі қараусыз қалған құдықтар, мал қоралар, адамдарды жерлеу және жануарларды көму орындары.
      35. Су жинау құрылыстарын мыналарда: тасқын су басатын учаскелерге, төменгі, батпақ жерлерге; көшкін және топырақтың пішінін өзгертетін басқа түрлері болатын жерлерге; көліктің қарқынды қозғалысы бар магистральдан 30 м жақын жерлерге орнатуға жол берілмейді.
      36. Су жинау құрылыстарын жабдықтау барысында Қазақстан Республикасында қолдануға рұқсат етілген материалдар (сүзгіштер, қорғаныш торлар, сорғыштардың бөлшектері және басқалар), реагенттер және шаруашылық-ауыз сумен жабдықтауға арналған шағын габаритті тазартқыш қондырғылар пайдаланылады.
      37. Құбырлық құдықтарды орнату үшін үстінен су өткізбейтін жыныстармен қорғалған су жиектері пайдаланылады.
      38. Каптаждар сызашықтарды қайнар немесе тұма бұлақтардан (көздерден) үстіңгі қабатқа жинауға арналған. Қайнар бұлақтан су алу каптаждық камераның түбінен, тұма бұлақтан су алу – камера қабырғасының тесігі арқылы жүзеге асырылады.
      39. Құдыққа (каптажға) 5 метр аралығында жақын маңдағы аумақ қоршалады және абаттандырылады.
      Құдықтан (каптаждан) жиырма метрден жақын радиуста кір жууға, машина және әртүрлі заттарды жууға, жануарларды суаруға жол берілмейді.
      40. Құдықтан (каптаждан) су алу үшін шелектер, сорғылар пайдаланылады.
      41. Құдықтардың суын қатып қалудан қорғау үшін таза сабан, пішен, жаңқа пайдаланылады. Бұл мақсаттар үшін тезек, шыны мақта және ластайтын басқа материалдарды қолдануға жол берілмейді.
      42. Жылына бір реттен сиретпей құдықты (каптажды) жыныстардың толып кетуінен және үйілуінен тазарту, ағымдағы бекіту, жабдықтарға жөндеу жүргізіледі.
      43. Әрбір тазартудан және жөндеуден кейін құдықты (каптажды) дезинфекциялау жүргізіледі.
      44. Құдықты (каптажды) тазалау, жуу және дезинфекциялау ауыз судың сапасы нашарлаған кезде, сондай-ақ су факторымен берілетін инфекциялық аурулар тіркелген жағдайда, осы Санитариялық қағидаларға 6-қосымшаға сәйкес нысан бойынша акт толтырыла отырып жүргізіледі.
      45. Орталықтандырылмаған су көздерінің ауыз су сапасы өзінің құрамы мен қасиеті бойынша осы Санитариялық қағидалар белгіленген көрсеткіштерге сәйкес болуы тиіс.
      46. Орталықтандырылмаған су көздеріндегі су сапасының радиациялық қауіпсіздігі осы Санитариялық қағидаларға сәйкес бағаланады.
      47. Ыстық сумен жабдықтау жүйесіне арналған бастапқы су және тұтынушыға берілетін ыстық судың сапасы қолдану жүйесіне және өндеу тәсіліне қарамастан, орталықтандырылған ауыз сумен жабдықтау жүйесі суының сапасына қойылатын талаптарға сай келуі тиіс.
      48. Ыстық суды дайындаудың және халыққа жеткізудің барлық кезеңдерінде судың сапасын зертханалық-өндірістік бақылау жүргізіледі.
      48. Ыстық судың сапасын зертханалық өндірістік бақылау:
      1) жылумен жабдықтаудың жабық жүйелерінде – бастапқы судың түсу (су құбыры) орындарында және суысытқыштардан кейін;
      2) жылумен жабдықтаудың ашық жүйелерінде – бастапқы судың түсу (су құбыры немесе су көзі) орындарында, суды дайындаудан кейін (ішуге жарамды су) ыстық сумен жабдықтау желісіне келіп түсу алдында;
      3) жеке ыстық сумен жабдықтау желілері бар жылумен жабдықтау жүйелерінде – бастапқы судың түсу (су құбыры) орындарында және суысытқыштардан кейін жүзеге асырылады.
      49. Орталықтандырылған ыстық сумен жабдықтау жүйесінің суы сапасын мемлекеттік санитариялық-эпидемиологиялық қадағалау желіге және таратқыш желіге келіп түсіру алдында бастапқы судың келіп түсуі орындарында іріктеп жүзеге асырылады.
      50. Ыстық сумен жабдықтаудың әртүрлі жүйелерін қолдану мүмкіндігін бастапқы судың сапасын, су тарату нүктелеріндегі суға қойылатын санитариялық-гигиеналық талаптарды және техникалық-экономикалық негіздерді басшылыққа ала отырып, жобалау ұйымы айқындайды.
      51. Ыстық судың эпидемиялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында жылумен жабдықтаудың ашық жүйелері кезінде кемінде плюс 100⁰С температурада ауасыздандыру жүргізіледі.
      52. Зираттар, қоқыс орындары, мал өлексесін көметін орындардың аумағында, жердің суландыру алаңдары, ассенизация алаңдары және ыстық судың химиялық немесе биологиялық ластану қаупі бар басқа учаскелерде жылумен жабдықтау жүйелеріне және төсем тәсіліне қарамастан, жылу желілерін жүргізуге болмайды.
      53. Ыстық сумен жабдықтаудың жылулық желілерін тұрмыстық және өндірістік кәріздеу желілерімен біріккен каналдарға салуға жол берілмейді.
      54. Ыстық сумен жабдықтау желілерін басқа мақсатқа тағайындалған су құбырларымен байланыстыруға жол берілмейді.
      55. Эпидемиялық маңыздылығы жоғары объектілер (қоғамдық тамақтану, тағам өнеркәсібі, мектепке дейінгі және жалпы білім беру ұйымдарының, сондай-ақ аурухана ұйымдарының объектілері) жөндеу кезеңінде жылудың басқа көздерінен немесе меншікті қордағы көздерден алынатын ыстық сумен қамтамасыз етілуі тиіс.
      56. Бак-аккумуляторлар тұнбалардан және шөп басып кетуден мерзімді тазартылуы тиіс. Тазалау жиілігі пайдаланудың жергілікті жағдайларымен айқындалады және екі жылда бір реттен сиретпей жүргізіледі.
      57. Ыстық сумен жабдықтау және жылыту жүйелерін жуудың сапасын бақылауды осы жүйелерді пайдаланатын адам жүргізеді.
      58. Жылумен жабдықтауды маусымдық ажырату кезеңінде, оны жөндегеннен кейін және жаңасын іске қосуға жылумен жабдықтаудың ашық жүйелеріне қосылған ыстық сумен жабдықтау жүйелеріндегі темірдің құрамы 1 мг/л дейін және түсі көрсеткіші плюс 70⁰С дейінгі көрсеткіштер бойынша ауыз судың орталықтандырылған жүйелеріндегі судың сапасына қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптардан ауытқуына жол беріледі.
      59. Ыстық судың шаруашылық-ауыз сумен жабдықтау желісіне келіп түсуіне, сондай-ақ жылу жүйелерінен ыстық суды таратуға жол берілмейді.
      60. Ыстық судың сапасын өндірістік зертханалық бақылау санитариялық-эпидемиологиялық қызмет органдарымен келісілген тарату желісінің нүктелерінде жүргізіледі.
      61. Ыстық судың сапасын өндірістік зертханалық бақылау мынадай көрсеткіштерді анықтауды қамтиды: температурасы (⁰С), түсі (градус), лайлылығы (мг/л), иісі (балл), рН реакциясы, темір (мг/л), су дайындау үдерісінде қолданылатын реагенттердің қалдық мөлшері (мг/л), ыстық сумен жабдықтау құбырларының (мыс, мырыш және басқа элементтер мг/л-мен) материалынан жуылуы мүмкін химиялық заттардың жол берілетін мөлшері, микробиологиялық.
      62. Судың кеңейтілген зерттеу және көрсеткіштердің нәтижелері осы Санитариялық қағидаларға 7-қосымшаға сәйкес нысан бойынша ресімделеді.
      63. Жерүсті және жерасты су көздерінен шаруашылық-ауыз су қажеттілігіне беретін сумен жабдықтау көздеріне және құбыры құрылыстырында санитариялық қорғаныш аймағы (бұдан әрі – СҚА) көзделеді.
      64. СҚА екі және одан да көп әкімшілік аумақтарға таралған жағдайда, СҚА белгілеу жобасы осы аумақтардағы мемлекеттік санитариялық-эпидемиологиялық қызмет органдарымен келісіледі.
      65. СҚА үш белдеуден тұрады:
      1) су жинау, су құбырлық құрылыстардың орналасқан жерінің аумағын қамтитын және су жинау орындарын және су құбырлық құрылыстарын ластанудан және бүлінуден қорғау үшін қызмет ететін бірінші белдеуден (қатал режимнен);
      2) шаруашылық-ауыз су мақсатындағы сумен жабдықтау су көздерінің микробиологиялық және химиялық ластануының алдын алуға арналған аумақты қамтитын екінші және үшінші белдеуден (шектеуден).
      Су тартқыштардың санитариялық-қорғаныш жолағы шаруашылық-ауыз суға қолдануға арналған су құбырлық суды ластанудан қорғайды.
      66. Бұлақтардың және су құбырлық құрылыстардың СҚА үш белдеулерінің әрқайсысында және шаруашылық-ауыз сумен жабдықтау сутартқыштарының санитариялық-қорғаныш жолағының шегінде, олардың қолданылуына сәйкес, арнайы режим белгіленеді және су сапасының нашарлағанын алдын алуға бағытталған шаралар кешені айқындалады.
      67. СҚА-ның жылғалап ағатын су жинағышы бар ауыз сумен жабдықтау жүйелерінде жерүсті су көзі ретінде сумен жабдықтау ұйымдастырылады.
      68. СҚА және оның белдеулерін құрайтын, су тартқыштар мен магистральды су құбырлардың санитариялық-қорғаныш жолағының белгіленген шекараларын сумен жабдықтау көздерін пайдалануда пайда болған (болатын) өзгерістер жағдайларында (оның ішінде жерасты суларындағы су жинаудың өнімділігі) немесе жергілікті санитариялық-эпидемиологиялық жағдайда санитариялық-эпидемиологиялық қызмет органдарының келісімі бойынша көзделуі мүмкін.
      69. Жерасты суларының қорын жасанды толтыру кезінде бас тоғандарға арналған бірінші белдеу шекарасы бас тоғаннан кемінде 50 метр және сіңіретін құрылыстардан кемінде 100 метр қашықтықта (бассейндер және басқалар) орнатылады.
      70. Екінші және үшінші белдеулер шекарасын анықтау кезінде, сулылық деңгей жиегінен бас тоғанға жерасты суларының құйылымы бас тоғанның корек тендіру аймағынан шығатыны есепке алынады.
      71. Жерасты суларын сіңіретін бас тоған үшін және оны коректендіретін суқоймасы беті үшін СҚА екінші және үшінші белдеуін орнату қажет.
      72. Жерүсті су көзін шаруашылық-ауыз суымен жабдықтаудың СҚА бірінші белдеу шекарасы мынадай шектерде орнатылады:
      1) су ағыстары үшін (өзендер) ағысы бойынша жоғары – бас тоғаннан кемінде 200 м, бас тоғаннан кемінде 100 м ағысы бойынша төмен, бас тоғанға жағаның жалғасып жатуы бойынша – жазғы - күзгі сабасы кезінде су кемері шегінен кемінде 100 м қашықтықта.
      Бас тоғаннан жағаға қарсы беттегі бағытта өзен немесе арнаның ені 100 м кем емес – жазғы - күзгі сабасы кезінде су кемері шегінен 50 м енді барлық айдын және қарсы беттегі жаға, 100 м артық енді өзен және арналар – бас тоғаннан 100 м кем емес енді айдын жолақ;
      2) шөміш түріндегі су жинау орнының бірінші белдеу шекарасына барлық шөміш айдыны кіреді;
      3) су қоймалары үшін (су сақтау қоймасы, өзен) бірінші белдеу шекарасы жергілікті санитариялық және гидрологиялық жағдайға байланысты, бірақ 100 м кем емес су жинау қоймасы бойынша барлық бағыттарда және жазғы - күзгі сабасы кезінде су кемері шегінен су жинауға жататын жағаға орнатылған болуға тиіс;
      4) теңіз суын шаруашылық-ауыз су мақсаттары үшін пайдаланған кезде су жинағыштар үшін тұщыту әдістерімен бірінші белдеудің шекарасы жергілікті санитариялық-эпидемиологиялық және гидрологиялық жағдайларға байланысты, бірақ су жинау арнасына су қабылданатын жерден кемінде 100 метр акватория бойынша барлық бағыттарға белгіленеді.
      Теңіз жағалауының нақты гидрофизикалық және топографиялық-гидрологиялық ерекшеліктеріне байланысты су жинау арнасының теңіз жаққа қарай ұзындығы санитариялық-эпидемиологиялық қорытынды бере отырып, СҚА негіздемесі жобасының негізінде, бірақ кемінде 300 метр болып белгіленеді.
      Ескерту. 72-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 29.03.2013 № 307 қаулысымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
      73. Ағын судағы СҚА екінші белдеу шекарасының микробтық өздігінен тазаруы мақсатында тазартылады:
      1) судың ағысымен жоғары қарай ағын судың ені мен ұзындығының немесе оның жеке учаскедегі орташаланған жылдамдығын және белдік шегінен су жинау орнына дейінгі судың ағу уақытын ескере отырып, жазғы-күзгі сабаның орташа айлық су шығынын IА, Б, В, Г және IIА климаттық аудандары үшін кемінде 5 тәулік және қалған климаттық аудандар үшін 3 тәулік бойына 95% қамтамасыз етілуі барысында;
      2) ағыс бойынша төмен – су жинағыштан 250 м кем емес, кері ағыстарға желдің әсерін қоса есепке алғанда;
      3) бүйір шекаралары – жазғы - күзгі сабасы кезінде су кемері шегінен аралықта болуға тиіс: жазық рельефті жер – 500 м кем емес, таулы рельефті жер – сумен қамту көздері жаққа айналған бірінші баурайдың шыңына дейін, кемінде 750 м жамылғы баурайда және тікте кемінде 1000 м.
      74. Су қоймаларындағы СҚА екінші белдеу шекарасы айдын бойынша барлық жағынан сужинағыштан үш километр (бұдан әрі-км) қашықтықта – жел бөгеті болған жағдайда 10% дейін және бес км желбөгет бар болған кезде 10%-дан астам.
      Теңіз суларын тұшыту әдістерін қолдану кезінде теңіздегі СҚА екінші белдеуінің шекарасы гидрофизикалық және топографиялық-гидрологиялық ерекшеліктерді ескере отырып, су жинағыштан барлық жаққа қарай акватория бойынша санитариялық-эпидемиологиялық қорытындыны бере отырып, СҚА негіздемесі жобасының негізінде алып тасталады.
      Ескерту. 74-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 29.03.2013 № 307 қаулысымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
      75. Жекелеген жағдайларда, нақты санитариялық-эпидемиологиялық жағдайларды есепке ала отырып және тиісті негіздемелер болғанда екінші белдеу аумағын мемлекеттік санитариялық-эпидемиологиялық қызмет органдарының келісімі бойынша кеңейтуге болады.
      76. Су жинайтын аумақтан тыс орналасқан шаруашылық-ауыз суға арналған су құбыры құрылыстарының СҚА, бірінші белдеумен (қатал режим) әкеліп өткізілген, сутартқыштар мен магистральды су құбырлары үшін – қорғаныш жолағымен.
      77. Су құбыры құрылыстарының СҚА бірінші белдеу шекарасы мына қашықтықта қабылданады:
      1) артық және реттейтін сыйымдылықтардың, сүзгілердің және жанасатын мөлдірлеуіштердің қабырғасынан – кемінде 30 метр;
      2) арынды су мұнарасынан – кемінде 10 метр;
      3) қалған ғимараттардан (тұндырғылар, реагенттік шаруашылық, хлор қоймасы, сорғы станциялары және басқалар ) – кемінде 15 метр;
      4) санитариялық-эпидемиологиялық қызмет органдарының келісімі бойынша конструктивтік ерекшеліктеріне байланысты бөлек тұрған суқысым мұнараларына СҚА бірінші белдеуін орнатпауға болады.
      78. Санитариялық-қорғаныш жолағының енін су құбыры шегінің шетінен барлық жағынан қабылдайды:
      1) су құбыры диаметрі 200 миллиметрге (бұдан әрі – мм.) дейін болғанда, кемінде 6 метр қашқтықта;
      2) су құбырының диаметрі 200-400 мм. болғанда, кемінде 8 метр қашықтықта;
      3) су құбырының диаметрі 400-1000 мм болғанда, кемінде 10 м қашықтықта;
      4) су құбырының диаметрі 1000 мм астам болғанда, 20 метр қашықтықта;
      5) грунт сулары бар болған кезде, су құбырының диаметріне қарамастан – 50 метр.
      79. Су жинағыштар мен магистральдық су құбырлары баған түрінде арнайы белгілермен белгіленеді.
      Кәріздеу коллекторлары мен кәріздеу желілері үшін санитариялық-қорғаныш жолағының ені жиек сызықтарының екі жаны бойынша қабылданады:
      1) кәріздеу коллекторының диаметрі 400 мм кезінде, қашықтық кемінде 8 метр;
      2) кәріздеу коллекторының диаметрі 400-1000 мм кезінде, қашықтық кемінде 10 метр;
      3) кәріздеу коллекторының диаметрі 1000 мм астам кезінде, қашықтық кемінде 20 метр.
      80. Қажет болғанда, құрылыс аумағынан өтетін су тартқыштың санитариялық-қорғаныш жолағының енін санитариялық-эпидемиологиялық қызметтің органының санитариялық-эпидемиологиялық оң қорытындысы болғанда қысқартуға жол беріледі.
      81. Су құбыры құрылыстарының аумағында хлор сақтайтын қойма болған жағдайда, тұрғын және қоғамдық ғимараттарға дейінгі санитариялық қорғаныш аймағының көлемі кемінде 300 метр деп қабылдануы керек.
      82. Жерасты су көздерінің суымен жабдықтаудың СҚА бірінші белдеу аумағы көгалдандырылады, қоршалады және күзетпен қамтамасыз етіледі, жерүсті суын оның жиегінен бұру үшін жоспарланады.
      Су құбыры құрылыстарын пайдалануға қатысы жоқ адамдардың СҚР-ның бірінші белдеу аумағына және су құбыры құрылыстарының аумағына кіруіне жол берілмейді. Су жинағыштың бірінші белдеу аумағы кемінде 2,5 м биіктікте бітеу қоршаумен жабдықталады.
      83. Сорғыш станциясы, резервуарлар және арынды су мұнарасы су дайындайтын станция алаңдары СҚА-мен 2,5 м биіктікте саңылаусыз қоршаулар бар. Саңылаусыз биіктігі 2,0 м. және 0,5 м. тікенек сымдармен немесе металл торлармен қоршауға жол беріледі. Өтпелі және әкімшілік-тұрмыстық ғимараттардан басқа, құрылыстарды қоршап жанастыруға жол берілмейді.
      84. Жерасты және жерүсті суын жинайтын, сорғыш станциясының бірінші көтерілуі және өңделмеген суды тартып құятын құрылыс алаңына арналған, сонымен қатар ұйымның аумағында орналасқан, қоршауы және күзет қорғанысы бар шаруашылық-ауыз суы су құбыры құрылысы алаңына арналған, қоршау түрі жергілікті жағдай есебімен қабылданады.
      85. Шаруашылық-ауыз сумен жабдықтау (жерүсті және жерасты) су көздерінің СҚА бірінші белдеу аумағында биік ағаштар, су құбыры құрылысын пайдалануға, қайта жаңартуға және кеңейтуге тікелей қатысы жоқ құрылыстың барлық түрлері, оның ішінде әртүрлі мақсаттағы құбырлар төсеніші, тұрғын үй және шаруашылық-тұрмыстық ғимараттарда адамдарға тұруға, кәсіптілік балық аулаумен айналасуға, улы химикаттар және тыңайтқыштарды қолдануға жол берілмейді.
      86. Су жинау құрылысының ғимараты тұрмыстық кәріздеу жүйесіне сарқынды суды бұрумен кәрізденеді немесе локальды тазарту құрылыстарымен жабдықталады.
      Кәріздеу болмаған жағдайда СҚА аумағының ластануын болдырмайтын орындарда орналасқан ластарды және тұрмыстық қалдықтар су сіңдірмейтін қабылдағыштар орнатылады.
      87. СҚА бірінші белдеуінде орналасқан сужинау құрылысы ауыз судың ластануын болдырмау есебімен жабдықталады.
      88. Шаруашылық-ауыз сумен қамтамасыз ететін жерасты су көздерінің СҚА-да мынадай іс-шаралар жүргізіледі:
      1) анықтау, тығындау (консервілеу) немесе барлық ескі қолданылмайтын, ақаулы немесе дұрыс пайдаланылмайтын, сулы қат-қабат ластану мүмкіндігін келтіретін ұңғымаларды қалпына келтіру;
      2) санитариялық-эпидемиологиялық қызмет органының санитариялық-эпидемиологиялық оң қорытындысы болған кезде, кеннің үстіңгі қабатының бұзылуына байланысты жаңа ұңғымаларды бұрғылау;
      3) объектілердің аумағын санитариялық абаттандыру бойынша іс-шаралар (кәріздеумен, су өткізбейтін шұңқыр қондырғылары, жер бетіндегі суағарларды бұруды ұйымдастыру).
      89. СҚА-да:
      1) жерасты қабаттарына пайдаланылған суларды құю, қатты қалдықтарды жинау және жер қойнауын әзірлеуге;
      2) зираттарды, мал өлексесін көметін орындарды, ассенизациялау өрісі, сүзілу өрісі, көң қоймалар, сүрлеме орлар, мал шаруашылығы және құс өсіретін шаруашылық субъектілері және жер асты суларының микробтық, химиялық ластану қауіпіне себепші болатын басқа да объектілерді орналастыруға, тыңайтқыш және улы химикаттарды қолдануға;
      3) жанар-жағар май материалдары, улы химикаттарды және минералдық тыңайтқыштарды, шаруашылық-тұрмыстық және өнеркәсіптік сарқынды сулар жинауыштарын, шламқоймасын және басқа объектілерді орналастыруға жол берілмейді.
      90. СҚА-да судың сапасына әсер ететін ағынды сулар, оның ішінде су көлігінің ағынды сулары, сондай-ақ шомылу, кір жуу, мал суаты, автокөлікті жуу, кәсіптік балық аулаумен айналасуға және суды пайдаланудың басқа түрлеріне жол берілмейді.
      91. Жол және жаяу жүргіншілер жолдарының қиылыстарында СҚА-ның екінші белдеуінің шекарасы "Санитариялық қорғаныш аймағы" деген арнайы белгісі бар бағанамен белгіленеді.
      92. СҚА айдынының шегінде құм, қиыршық тас пен тереңдету жұмыстарын жүргізуге жол берілмейді.
      93. Жерүсті су көздерінің СҚА шегінде:
      1) негізгі пайдалану ормандардағы ағашты кесуге;
      2) орынға орналастыруға, мал жаюға, сумен қамтамасыз ететін көздің су сапасының нашарлауына немесе көлемінің азаюына әкелетін басқа мақсаттарда жағалауға жолағының ені кемінде 500 м шегіндегі су қоймасын мен жер учаскелерін, орманжық жерлерді пайдалануға;
      3) өнеркәсіптік, ауылшаруашылық, қалалық және жауын-шашынның ағынды суларын жіберуге тыйым салынады.
      94. Су тартқыштардың санитариялық-қорғаныш жолағының шегінде жер қыртысы мен грунттық суларды ластайтын объектілерді (дәретханалар, қоқыс төгетін орлар, қи қоймалары, қоқыс қабылдағыштар және басқалар) орналастыруға болмайды.
      95. Қоқыс үйінділерінің, ассенизация егістіктерінің, сүзгілеу егістіктерінің, жер шаруашылығының суару егістіктерінің, зираттардың, мал өлекселерін көму орындарының аумағында су тартқыштарын жүргізуге, сондай-ақ өнеркәсіптік және ауыл шаруашылығы ұйымдарының аумағы бойынша магистральдық су тартқыштарды жүргізуге жол берілмейді.
      96. СҚА белдеулерінің шекараларын белгілеу:
      1) сумен жабдықтау көзінің түріне (жерүсті немесе жерасты);
      2) ластану сипаттамасына (химиялық, микробтық);
      3) беткі ластанудан қорғау деңгейлеріне (жерасты көзі үшін);
      4) гидрогеологиялық және гидрологиялық жағдайларға байланысты болады.
      97. СҚА 2, 3 – белдеулерінің көлемін белгілеген кезде мыналар ескеріледі:
      1) 2 - белдеу үшін – микроорганизмдердің тіршілік етуге бейімділік уақыты;
      2) 3 - белдеу үшін – судағы химиялық құрамды тұрақты алғанда ластанудың таралу ұзақтығы;
      98. СҚА белдеуінің көлемін анықтағанда, микроорганизмдердің таралу мүмкіндігін шектейтін (абсорбция, су температурасы және басқалары) факторлар, химиялық ластанулардың трансформацияға бейімділігі мен олардың қойырлығының сумен жабдықтау көздерінде жүретін заңдылығы толық зерттелген жағдайында химиялық-физикалық үдерістердің (сіңіру, шөгіндінің пайда болуы) әсерінен азаюы есепке алынады.
      99. Сумен қамтамасыз ететін жерасты көзінің СҚА екінші белдеуінің шекаралары екінші белдеу шегіндегі су қабатында болатын микробтық ластану сужинауға жетпейтін шартпен осы Санитариялық қағидаларға 8-қосымшаға сәйкес келеді.
      100. Химиялық ластанудан қорғауға арналған СҚА үшінші белдеуінің шекарасы гидродинамикалық есептеулермен айқындалады. Су жинауға химиялық ластану қозғалысының уақыты су таратуды пайдалану мерзімі ретінде қабылданатын мерзім есебімен қабылданады (25-50 жыл).
      Егер жерасты суларының қоры су құбырын пайдаланудың шектелмеген мерзімін қамтамасыз етсе, онда сәйкесінше үшінші белдеу жерасты сулары сапасының ұзақ сақталуын қамтамасыз етеді.
      101. СҚА жобасына мәтіндік бөлім, картографиялық материал мен жер пайдаланушылармен орындалу мерзімдері мен орындаушылар бойынша келісілген іс-шаралар тізімімен бірге жергілікті басқару органдары шешімінің жобасы кіреді.
      102. Сумен қамтамасыз ететін жерасты көзінің СҚА анықтау үшін мынадай мәліметтер болуға тиіс:
      1) су көзінің су сапасы;
      2) су көзінің орналасқан ауласының жалпы гидрогеологиялық сипаттамасы; таңдаған су қабат (артезиандық – арынды, грунттық – арынсыз) түрі бойынша мәліметтер, оның шатырының тереңдігі, күштілігі, сусыйымдылық жынысы; сулы қат-қабаттың қоректену және босатылу жағдайлары мен орны, су молдылығы (қордың іске қосылатын); сулы қат-қабаттың сумен жабдықтау және басқа мақсатта қолданылуы және келешекте пайдаланылуы;
      3) ауданның (кен орнының) гидрогеологиялық жағдайлары туралы жалпы мәліметтер, сумен жабдықтау үшін ұсынылатын қабаттың қоректену жағдайлары, сужинау ауласының топографиялық, жер қыртысы және санитариялық сипаттамасы, іске қосылатын су қабатының сипаттамасы (литологиялық құрамы, қуаты, бөгеу сипаттамасы) су алуды есептеудегі судың динамикалық деңгейі);
      4) қабаттардың, бөгелетін қабаттардың өткізгіштік деңгейі, қоректену аймағының су сапасына әсер ету мүмкіндігі;
      5) су жинауға іргелес орналасқан елді–мекеннің санитариялық сипаттамасы; су жинаудан бастап ықтимал ластану көздеріне: жұмыс істемейтін ұңғымаларға, сіңіргіш шұңқырларға, ойылып түскен жерлерге, құдықтарға, ескі тау-кен орындарына, жинауыштарға дейінгі орналасу мен арақашықтық.
      103. Сумен қамтамасыз ететін жерүсті көзінің СҚА анықтау үшін мынадай деректер болуға тиіс:
      1) су көзінің су сапасы;
      2) гидрологиялық деректер: су жинаудың қоректену бассейнінің көлемі, үстіңгі қабаттағы ағынды режимі, ең жоғарғы, ең төменгі және орташа шығындар, су жинау орнындағы судың жылдамдығы мен деңгейі, мұзқұрсау мен ашудың орташа мерзімдері, көздегі күтілетін шығын, көтерілу-қайту ағыстарының сипаттамасы жөніндегі деректер;
      3) бассейннің су жинау тұсында су сапасына әсер ететін бөлігіндегі жалпы санитариялық сипаттама: бассейннің геологиялық сипаттамасы, жер қыртысы, ормандардың, жыртылатын жерлердің, елді мекендердің бар болуы, өндірістік кәсіпорындар (олардың саны, мөлшерлері, орналасуы, өндіріс сипаттамасы);
      4) су көзінің су сапасының нашарлауына әсер ететін немесе әсер ете алатын себептер, су көзінің орналасы ауданындағы қатты және сұйық қалдықтарды жою тәсілдері мен орындары; суқойманы ластайтын тұрмыстық, өндірістік ағындылардың бар болуы, жіберілетін ағынды сулардың көлемі, оларды тазарту қондырғылары мен орналасқан жерлері; ағындыларды жіберу орнынан бастап су жинауға дейінгі арақашықтық, су көзінің ластануына әсер ететін басқа себептер (кеме қатынасы, ағаш ағызу, суат, қыста қоқысты мұзға тастау, шомылу, су спорты, мелиорациялық жұмыстар, ауыл шаруашылығында тыңайтқыштар мен улы химикаттарды пайдалану);
      5) суқойманың өздігінен тазару қасиетінің сипаттамасы,
      6) айдын мен суқойма көлемі, пайдалы және "өлі" көлем;
      7) суқоймадағы су пайдалану мен өңдеу режимі;
      8) суқойма жоспары, оның максималды және ең төменгі тереңдігі, тереңдік, жағалаулар, тереңдік шөгінділердің сипаттамасы, көктенудің, шөп басудың, лайланудың бар болуы;
      9) күшті желдер мен ағыстардың бағыты;
      10) су объектісі қозғалысының жылдамдығы;
      11) СҚА жекелеген белдеулері бойынша шекараларын анықтау;
      12) көздің суын өңдеу қажеттілігі туралы деректер (залалсыздандыру, мөлдірлеу, темірсіздендіру және басқалар);
      13) бірдей қоректену аумағы бар аралас су жинаулар туралы деректер (орналасуы, өнімділігі, су сапасы);
      14) биомелиорация бойынша жұмыстарды өткізу жоспары.
      104. СҚА жобасының құрамы мәтіндік бөлімді, картографиялық материалды және жергілікті атқарушы органдардың шешімдерінің жобасын қамтиды.
      105. Жобаның мәтіндік бөлімі мыналарды қамтиды:
      1) су көздерінің санитариялық жағдайының сипаттамасы, осы Санитариялық қағидалар көздеген көлемдегі су сапасын сараптау нәтижелері;
      2) сумен жабдықтау көзі бойынша – гидрологиялық деректер (негізгі параметрлер мен олардың уақыт динамикасы) немесе жер асты көзі бойынша гидрогеологиялық деректер;
      3) жерасты көзі мен жерүсті суқоймасы арасында гидравликалық байланыс бар жағдайда өзара байланысты сипаттайтын деректер;
      4) шаруашылық-ауыз сумен жабдықтау көздері орналасқан аудандағы болашақ құрылыстар, соның ішінде тұрғын үйлер, өндіріс пен ауылшаруашылық нысандары туралы деректер;
      5) тиісті негіздемемен бірінші, екінші, үшінші СҚА белдеулерінің шекараларын анықтау және орындау мерзімдері және қаржыландыру көздерімен бірге жауапты орындаушылар көрсетілген іс-шаралар тізбесі;
      6) барлық белдеулердің санитариялық аймағына кіретін аумақтарды шаруашылық мақсатта пайдалану қағидалары мен тәртібі.
      106. Жобаның картографиялық материалы мынадай көлемде ұсынылады:
      1) СҚА екінші және үшінші белдеулерінін жобалаумен және су жинау орындары мен су құбыры құрылыстарының алаңдарын, сумен жабдықтау көзі мен оның қоректену бассейнін түсірумен бірге жасалған ситуациялық жоспар;
      2) жерүсті сумен жабдықтау көзінде су жинаудың қоректену аясы шегінде ерекшелік бағыттар бойынша гидрологиялық кескіндер;
      3) масштабы 1:500 – 1:1000 СҚА бірінші белдеуінің жоспары;
      4) осы аумақта орналасқан барлық объектілерді түсіре отырып, жерасты су көздері кезінде 1:10000 - 1:25000 масштабында және жерүсті су көзі кезінде 1:25000-1:50000 масштабында орындалған СҚА екінші және үшінші белдеулерінінің жоспары.
      107. Ластану болуы мүмкін көздерге жақын бірінші және мәдени-тұрмыстық қажеттілік үшін су пайдалану орындарына (халықтың суға шомылуы, спорт және демалуы үшін пайдаланылатын су қоймаларының учаскелері, сондай-ақ елді мекеннің шегіндегі су қоймалары) жақын бірінші және екінші санаттағы су пайдалану пункттерін шаруашылық-ауыз сумен жабдықтау перспективалары туралы ресми деректерді есепке ала отырып, санитариялық-эпидемиологиялық қызмет органдары айқындайды.
      108. Су объектілерінің құрамы мен қасиеттері ағыс бойынша жақын су пайдалану пункттерінен бір километр (шаруашылық-ауыз сумен жабдықтауға арналған су жинауы, шомылу, ұйымдасқан демалу орындары, елді мекен аумақтары), ал ағыны жоқ су қоймаларында және су қоймаларында су пайдалану пунктінің екі жағынан бір километр жоғары орналасқан суағарлардағы жарманың талаптары сәйкес болуы тиіс.
      109. 1 және 2 санаттағы шаруашылық-ауыз су және мәдени-тұрмыстық су пайдалану объектілеріндегі судың құрамы мен қасиеттеріне және судағы зиянды заттардың шекті рұқсат етілген шоғырлануына қойылатын гигиеналық талаптар осы Санитариялық қағидаларға 9, 10-қосымшаларда көрсетілген нормативтерге сәйкес болуы тиіс.
      110. Су объектілеріне қауіптіліктің 1 және 2-сыныптарының бірдей шектеулі зияндылығы бар бірнеше заттар түскенде және жоғары орналасқан объектілерден түскен қоспаларды есепке ала отырып, су объектісіндегі әрбір зат шоғырлануларының (С1, С2,...Сn ) ШРШ-ға сәйкес қатынастарының сомасы мынадай бірліктерден аспауы тиіс:

С1 + С2 + … + Сn 1.
ШРШ1 ШРШ2 ШРШn

      111. Су объектілеріне мыналарды жіберуге тыйым салынады:
      1) ШРШ немесе болжамды жол берілген деңгейлер белгіленбеген заттардан немесе өнімдерден, судағы заттардың трансформацияларынан тұратын ағынды сулар. Сондай-ақ сараптамалық бақылау тәсілдері қолданылмайтын заттар;
      2) ағындысыз өндірістер ұйымдастыру, тиімді технологияны, өнеркәсіпте айналмалы және қайталанатын сумен жабдықтау жүйелерінде және қалалық шаруашылықта тазарту мен залалсыздандырудан кейін максималды пайдаланылатын және ауыл шарушылығында суару үшін пайдалану арқылы ағынды суларды жою;
      3) залалсыздандырылмаған, тазартылмаған немесе жеткілікті тазартылмаған, шаруашылық-тұрмыстық ағынды сулар және өнеркәсіптік алаңдардың аумақтары мен елді мекендердің үстіңгі қабатты ағындысы;
      4) инфекциялық аурулардың қоздырғыштары бар ағынды сулар.
      Эпидемия тұрғысынан қауіпті ағынды сулар су объектілеріне тек тиісті тазарту мен коли-индексі 1000-нан кем емес және коли-фага индексі 1000-нан кем емес текше дециметрлі түймешек құраушы бірліктерге дейін (бұдан әрі – ТҚБ) (бұдан әрі – дм3) залалсыздандырудан кейін;
      5) тіндерді, қойылтылған текшелік қалдықтарды, тоспа суларды залалсыздандыру нәтижесінде пайда болған, радионуклеидтері бар шөгінділерді және басқа да технологиялық және тұрмыстық қалдықтар;
      6) мұнай және өнім құбырларынан ағу, мұнай кәсіпшілігінің ысырап болуы, қоқыстың, тазартылмаған ағынды, тақтатас асты, қорыс суларының төгілуі және су көлігінің жүзетін құралдарынан басқа да заттардың ағуы;
      7) сумен және балшықпен емдеу үшін пайдаланылатын суқоймаларға ағатын ағынды сулар;
      8) тазарту қондырғыларынан шығатын шайынды сулар.
      112. Құрамында радионуклидтер бар сарқынды суларды жіберу, жою және залалсыздандыру қолданыстағы радиациялық қауіпсіздіктік нормаларына сәйкес жүзеге асырылады.
      113. Құрылыс, тереңдету және жару жұмыстарын жүргізу, пайдалы қазбаларды өндіру, кабельдерді, құбырларды және басқа коммуникацияларды жүргізгенде, су объектілеріндегі және (немесе) су қорғау аймақтарындағы гидротехникалық құрылыстың барлық түрлерін қоса алғанда ауылшаруашылық және басқа да жұмыс түрлерін жүргізу кезінде жерүсті суларының ластануына жол берілмейді.
      114. Жерүсті су қоймаларының қолайлы су режимін ұстап тұру, олардың лайлануы мен тұнбалануы, топырақ қабаттарының су эрозиясын, су жануарлары мен құстарының тіршілік ету жағдайларының нашарлауын, сарқынды су тербелістерінің азаюының алдын алу үшін су қоймасына биомелиорация бойынша іс-шаралары жүргізіледі және су қорғау аймақтары мен белдеулері белгіленеді.
      115. Су қорғау аймақтары мен жолақтары және олар орналасқан осы жерлердің шаруашылық пайдалану режимі бекітілген жобалау құжаттаманың негізінде жергілікті атқарушы органдардың шешімдерінде белгіленеді.
      116. Су қорғау аймақтарының ең аз ені әрбір жағалаудың судың орта көпжылдық сабалық шегінің кемерінен, өзен алқабын, алқабүсті террассаларын, тұрғылықты жағалаулардың тік ылдиын, жыра және арқалықты қоса алғанда, қабылданады:
      кіші өзендер үшін (ұзындығы 200 километрге дейін) 500 м;
      қалған өзендер үшін: су жинағышта шаруашылық қолданудың қарапайым шарттарын және қолайлы экологиялық жағдайымен – 500 м; су жинағышта шаруашылық қолданудың күрделі шарттарын және экологиялық кернеулі ахуалмен – 1000 м.
      117. Арналық су бөгендері үшін су қорғау аймақтарының ең аз ені өзі орналасқан өзендер тәрізді қабылданады. Су қорғау аймағының ішкі шекарасы қалыпты тірелген шегеурінде су кернесі бойынша өтеді.
      118. Құйылатын су бөгендері және көлдер үшін су қоймасының 2 шаршы километрге (бұдан әрі – км²) дейінгі акваториясында су қорғау аймағының ең аз ені 300 метрді және 2 км² жоғары акваториясында – 500 метрді құрайды. Су қорғау аймағының ішкі шекарасы орташа көп жылдық шегеурінде су кернесі бойынша өтеді.
      119. Су қорғау аймақтарының көрсетілген көлемі жергілікті физикалық-географиялық шартына, су объектісінің шаруашылық пайдалану маңыздылығына және сипатына, іргелес аумақтың топырақтық, рельефтік, санитариялық-техникалық және басқа да шарттарына байланысты өзгеруі мүмкін.
      120. Жақын жатқан аумақтардан (өзен алқаптары мен арқалықтардың жаны, жол-көлік желісі, бөгеттер, орман массивтерінің маңы) жерүсті ағын суларының су объектілеріне түсу мүмкіндігін болдырмайтын табиғи және жасанды меже немесе кедергілер су қорғау аймақтарының шекаралары болады.
      121. Елді мекендердегі су қорғау аймағы шегінде су объектісінің ластануын және қоқыстануын болдырмайтын пайдалану режимі сақталады.
      122. Өзендер мен магистраль арналарының су қорғау белдеулерінің көлемі өзен алқаптарының типін және пішінін, іргелес бөктерлердің тікшілдігін, ауыл-шаруашылық жер-судың құрамы және жағалаулардың қайта өңделуінің болжамын ескере отырып, осы Санитариялық қағидаларға 11-қосымшаға сәйкес келеді.
      123. Су қорғау белдеулердің көрсетілген көлемдері он жылдық дәуірде жағалаулардың қайта өңделуі болжамының еніне жоғарылайды. Жағалаулар бойында ағаш-бұталар жолақтары немесе қорғаныш және жағалауды нығайтатын құрылыстар болған кезде бағалы ауыл шаруашылық жер-суларда су қорғау белдеулерінің енін азайтуға болады.
      124. Елді мекендер шегінде су қорғау жолағының шекаралары су объектісінің ластануын болдырмайтын жағалаулық аймағын (жақтаулар, опырылу, орманбұталы жолақтар) міндетті түрде орнату кезінде жоспарлануына мен құрылысына қарай белгіленеді.
      125. Қазіргі уақытта бар үй-жайлар, саяжайлар және бар учаскелері олар су қорғау режимін сақтаған кезде су қорғау жолағы шегінде қалуына болады.
      126. Су қорғау аймақтарының шегінде:
      1) су объектілерін және олардың су қорғау аймақтары мен белдеулерінің ластануы мен қоқыстануын болдырмайтын құрылыстармен және құрылғылармен қамтамасыз етілмеген жаңа және қайта жаңартылған объектілерді пайдалануға беруге;
      2) ғимараттарға, құрылыстарға, коммуникацияларға және басқа да объектілерге қайта жаңарту жүргізуге, сондай-ақ құрылыс, су түбін тереңдету және жарылыс жұмыстарын жүргізуге, пайдалы қазбалар өндіруге, кабель, құбыр және басқа да коммуникацияларды төсеуге, белгіленген тәртіппен жергілікті атқарушы органдармен, уәкілетті органмен, қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті мемлекеттік органмен, жер ресурстарын басқару жөніндегі орталық уәкілетті органмен, энергиямен жабдықтау және халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы уәкілетті органдармен және басқа да мүдделі органдармен келісілген жобасы жоқ бұрғылау, жер қазу және өзге де жұмыстар жүргізуге;
      3) тыңайтқыштар, пестицидтер, улы химикаттар мен мұнай өнімдерін сақтайтын қоймаларды, көлік құралдары мен ауыл шаруашылығы техникасына техникалық қызмет көрсету, оларды жуу пункттерін, механикалық шеберханаларды, тұрмыстық және өнеркәсіп қалдықтарын төгетін құрылғыны, аппаратураларды пестицидтермен және улы химикаттармен толтыратын алаңдарды, авиациялық-химиялық жұмыстар жүргізуге арналған ұшу-қону жолақтарын орналастыруға және салуға, сондай-ақ судың сапасына кері әсер ететін басқа да объектілерді орналастыруға;
      4) мал шаруашылығы фермалары мен кешендерін, сарқынды су жинағыштарды, сарқынды сумен суғарылатын егістіктерді, зираттарды, мал өлексесін көметін орындарды, сондай-ақ жерүсті және жерасты суларының микробпен ластану қаупіне себепші болатын басқа да объектілерді орналастыруға;
      5) жүктелім нормасынан асырып мал жаюға, су қоймаларының режимін нашарлататын малды шомылдыруға және санитариялық өңдеуге және шаруашылық қызметінің басқа да түрлеріне;
      6) су көздеріндегі су кемерінен екі мың метрге жетпейтін қашықтықта орналасқан ауыл шаруашылығы дақылдары мен орман екпелерін улы химикаттармен авиациялық өңдеу және авиация арқылы минералдық тыңайтқыштармен қоректендіру тәсілін қолдануға;
      7) шекті рұқсат етілген шоғырлануы белгіленбеген пестицидтерді қолдануға, қардың үстіне тыңайтқыш себуге, сондай-ақ залалсыздандырылмаған көң қосылған сарқынды суды және тұрақты хлорорганикалық улы химикаттарды тыңайтқыш ретінде пайдалануға тыйым салынады.
      127. Су қорғау аймағында мәжбүрлі санитариялық өңдеу жүргізу қажет болған жағдайда, уыттылығы әлсіз және орташа тұрақсыз пестицидтерді қолдануға жол беріледі.
      128. Су қорғау белдеулерінің шегінде:
      1) су объектілерінің сапалық және гидрологиялық жай-күйін нашарлататын (ластану, қоқыстану, сарқылу) шаруашылық қызметіне немесе өзге де қызметке;
      2) су шаруашылығы және су жинайтын құрылыстар мен олардың коммуникацияларын, көпірлерді, көпір құрылыстарын, айлақтарды, порттарды, пирстерді және су көлігі қызметіне байланысты өзге де көлік инфрақұрылымдары объектілерін, сондай-ақ су объектісіндегі рекреациялық аймақтарды қоспағанда, ғимараттар мен құрылыстарды салуға және пайдалануға;
      3) бау-бақша егуге және саяжай салуға жер учаскелерін беруге;
      4) су объектілерінің және олардың су қорғау аймақтары мен белдеулерінің ластануын болғызбайтын құрылыстармен және құрылғылармен қамтамасыз етілмеген қазіргі бар объектілерді пайдалануға;
      5) жекелеген учаскелерді шалғындандыруға, егін егуге және ағаш отырғызуға арналған жерлерді өңдеуді қоспағанда, топырақ және өсімдік қабатын бұзатын жұмыстарды жүргізуге (оның ішінде жер жыртуға, мал жаюға, пайдалы қазбаларды өндіруге);
      6) шатыр қалашықтарын, көлік құралдары үшін арналған тұрақты тұрақтарды, кәсіптік балық аулаумен шұғылдануға, малдың жазғы жайылым қостарын орналастыруға;
      7) тыңайтқыштардың барлық түрлерін қолдануға тыйым салынады.
      129. Су қорғау аймақтарын ұйымдастырғанда халықты сумен жабдықтауға, курорттық, сауықтыру және басқа да мұқтаждықтарына қолданылатын су көздерін СҚА құруға рұқсат беріледі, олардың шекаралары мен көлемдері осы қағидаларда белгіленеді.
      130. Су қорғау аймағы шегінде орналасқан пайдаланылатын жері бар жеке және заңды тұлғалар су қорғау аймақтарын тиісті жағдайда ұстауға және жер қоры аумағы мен су қорғау жолақтарының аумақтарын қоспағанда олардың аумағының шаруашылық пайдалану режимін сақтауды қамтамасыз етеді.
      131. Сарқынды суларды жерүсті су объектілеріне шығару жағдайларына қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар мыналарға қолданылады:
      1) меншік нысанына қарамастан өндірістік, ауылшаруашылық, тұрғын үй және қоғамдық ғимараттардың, коммуналдық, емдеу-профилактикалық, көлік нысандарынан шығарылатын ағынды сулардың барлық түрі, елді мекендер мен өндірістік нысандар, өнеркәсіптік ұйымдар, шахта және кен сулардың, су салқындату жүйелерінен, гидрокүл шығарулардан, мұнай өндірісінен, гидроашу жұмыстарынан, суарылатын және құрғатылатын, оның ішінде улы химикаттармен өңделетін ауылшаруашылық аумақтарынан келетін ағынды және дренажды сулардан шығарылатын үстіңгі қабатты ағындылар;
      2) өндіріс технологиясы өзгеретін жаңадан салынып жатқан, қайта жаңартылатын және құрылысы кеңейтілген ұйымдардың, ғимараттар мен құрылыстардың барлық шығарылатыны жобаланған ағындылары, жергілікті мекендердің және жеке тұрған объектілердің кәріздеуінің барлық шығарылатыны жобаланған ағындылары.
      Елді мекендер орналасқан шегінде сарқынды суларды жіберуге жол берілмейді.
      132. Сарқынды суларды жіберу орны елді мекеннің шекарасынан және желбөгеттер кезінде кері ағу мүмкіндігін есепке ала отырып, халықтың су пайдаланатын орындарынан төмен өзен ағысы арқылы орналасады. Тұнбалы және ағуы баяу су қоймаларына (өзендер, су қоймалары), сондай-ақ булану егістіктеріне, сүзгілеу егістіктеріне, жинақтау-прудтарына, жергілікті рельефке ағынды суларды жіберу орны халықтың су пайдалану жағдайларына ол суларды жіберудің кері әсер етпеу мақсатымен санитариялық, метеорологиялық және гидрологиялық (ауыспалы режимде жұмыс істейтін гидроэлектрстанциялардың режимі кенеттен өзгергенде кері ағу мүмкіндігін қосқанда) жағдайларын есепке ала отырып белгіленеді.
      133. Елді мекендер шегіндегі су объектілеріне су сағалары арқылы ағынды суларды жіберу тек ерекше жағдайларда ғана техникалық-экономикалық негізде және мемлекеттік санитариялық-эпидемиологиялық қызмет органдарының келісімімен жүзеге асырылады. Мұндай жағдайда су объектілері суының қасиеті мен құрамына қойылған нормативтік талаптарды сарқынды суларға жатқызады.
      134. Су объектілеріне сарқынды суларды бұру шарттары мыналар ескеріле отырып айқындалады:
      1) сарқынды суларды жіберу орнынан бастап халықтың суды шаруашылық, ауызсу, мәдени және тұрмыстық мақсатта пайдалану жақын пункттерінің есептік (бақылау) тұстамаларына дейінгі жер учаскесіндегі су объектісінің сарқынды сулармен қосылу және араласу мүмкіндігінің деңгейлері;
      2) екі жылдық талдау бойынша сарқынды суларды жіберу орнынан жоғары су объектісінің фондық су сапасы. Қаралатын және жақын су пайдаланатын пункт арасындағы басқа (бар және (жобадағы) ағынды сулардың көрсетілген тармақтарында фондық су сапасы ретінде сарқынды сулардың көрсетілген тармақтарын есепке ала отырып, су объектісінің ластану деңгейі қолданылады;
      3) су пайдалану түріне қолданылатын су объектісінің су сапасының нормативтері, осы Санитариялық қағидаларға сәйкес.
      135. Белгіленген нормативтер болмаған жағдайда су пайдаланушылар ШРШ немесе су объектілерінің суындағы болжанған рұқсат ету деңгейін (бұдан әрі – БРД) негіздеу бойынша қажетті зерттеулер жүргізуді, сондай-ақ оларды ШРШ деңгейінде анықтау әдістерін қамтамасыз етеді.
      136. Су объектісінің су пайдалану Есептік гидрологиялық жағдайлар болып мыналар есептеледі: реттелмеген су ағыстары үшін – гидрометеоқызмет органдарының мәліметтері бойынша жылдың ең төменгі орташа тәуліктік су шығыны 95 %-дық қамтамасыз етілуі; реттелген су ағыстары үшін – төменгі бьефтегі кері ағыс мүмкіндігін міндетті есепке алмағанда бөгеттен төмен белгіленген шығын; өзендер, және басқа баяу ағатын су қоймалары үшін жел әсері, ашық және мұзасты режиміндегі тайыздануы мен толуы жағдайлары үшін есептер салыстыру арқылы анықталатын қолайлы режим.
      137. Су ерекше аз болған жылдары ең аз орташа тәуліктік су шығыны 95% - дық қамтамасыз етуден кем болған жағдайда тазартылған сарқынды суларды жіберу санитариялық-эпидемиологиялық қорытынды негізінде анықталады.
      138. Әр сарқынды суларды шығару және әр ластайтын зат есептері негізінде су объектілеріндегі заттардың ШРҚ нормалары анықталады. Оларды сақтау осы Санитариялық қағидалардың талаптарына сәйкес су объектісіндегі есептік (бақылау) тұстамасындағы судың нормативтік сапасын қамтамасыз етуі тиіс.
      139. Сарқынды суларды су объектілеріне жіберу, жіберу шарттары мемлекеттік санитариялық-эпидемиологиялық қызмет органдарымен келісілгеннен кейін белгіленген тәртіппен берілетін арнайы су қолдануға рұқсат негізінде жүзеге асырылады.
      140. Су объектілеріне сарқынды суларды бұруды келісу мыналар арқылы жүргізіледі:
      1) су жағдайына әсер ететін ұйымдардың, ғимараттардың, құрылыстардың және басқа объектілердің құрылысына арналған алаңдарды таңдау кезінде, қайта жаңарту (кеңейту) туралы мәселені қарау, ұйымның техникалық қайта жабдықталуы немесе өндіріс технологиясының өзгеруі кезінде;
      2) жаңа және қайта жаңартылатын (кеңейтілетін) объектілердің сарқанды сулары кәріздеу, тазалау, залалсыздандыру және зарарсыздандыру жобларын қарау кезінде;
      3) арнайы су пайдалану материалдарын және жұмыс істейтін объектілердің ШРҚ жобаларын қарау кезінде.
      141. Жерүсті және жерасты суларын ластауды болдырмау үшін құрылыстармен қамтамасыз етілмеген және судағы зиянды заттарды анықтаудың әдістері мен белгіленген ШРҚ болмаған кезде жаңа және қайта жаңартылған объектілерді пайдалануға беруге жол берілмейді.
      142. Су пайдаланушылар санитариялық-эпидемиялогиялық қызмет органымен келісілген тазарту қондырғыларының үзіліссіз жұмысын және су объектілерінің су сапасының гигиеналық нормативтерін сақтауды қамтамасыз ететін технологиялық, санитариялық-техникалық, ұйымдастыру-шаруашылық іс-шараларын жүргізеді.
      143. Су пайдаланушылар тазарту құрылыстарының жұмысына, сарқынды суларды шығаратын жерден және халықтың су пайдаланатын жақын жердегі пункттерінен жоғары орналасқан су қоймасының немесе су ағысының су сапасына жүйелі зертханалық бақылау жүргізуді қамтасыз етеді.
      144. Су пайдаланушылар жасап отырған бақылау тәртібі (бақылау пункттерін таңдау, сарқынды сулардың зиянды компоненттерінің халықтың денсаулығына қауіпті дәрежесін талдау көрсеткіштерінің тізімі, зерттеу жиілігі) мемлекеттік санитариялық-эпидемиологиялық қызмет органдарымен келісіледі.
      145. Авария туындайтын объектілер мен құрылыстарда (мұнай және өнім құбырлары, қоймалары, сарқынды суларды жинақтаушылар, кәріздеу коллекторлары мен тазарту құрлыстары, кемелер мен басқа жүзу құралдары, мұнай ұңғымалары, бұрғылау платформалары, жүзу құралдарына май құю пункттері) мыналарды қамтитын апатты жою жоспарлары әзірленеді:
      1) мүдделі қызметтер мен ұйымдарға хабарлау нұсқаулары;
      2) ластанудан арнайы қорғалатын құрылыстар мен аумақтардың (су жинағыштар, жағажайлар, елді мекендер) тізбесі;
      3) авариялық жағдайлар туындаған кездегі іс-қимыл тәртібі;
      4) талап етілетін техникалық құралдар мен залалсыздандыратын реагенттердің апаттық қорының тізбесі;
      5) ластайтын заттарды жинау мен жою және аумақты залалсыздандыру тәсілі;
      6) су объектісінің авариялық ластануы жағдайындағы су пайдалану тәртібі.
      146. Шаруашылық және басқа да қызметі ауыз сумен жабдықтау жүйесі көздерінің авариялық ластануына және (немесе) ауыз сумен жабдықтау жүйесінің бұзылуына әкеп соқтырған адамдар бақылау пунктіндегі су объектісі суы сапасының көрсеткіштері нашарлаған кезде, жергілікті бақылау органына, су қорғау қоры және қолдану саласындағы уәкілетті органның өңірлік органдарына, төтенше жағдайлар бойынша, халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы уәкілетті органның аумақтық органдарына тез арада хабарлайды және аварияны тоқтату бойынша шаралар қабылдайды.
      147. Су объектісінің авариялық ластануы жағдайында шаруашылық-ауыз су құбырларының иелері санитариялық-эпидемиологиялық қызмет органдарымен келісілген іс-шаралар жоспарын әзірлейді.
      148. Сумен жабдықтау объектілеріндегі өндірістік және тұрмыстық үй-жайлар су құбырымен және суды бұрумен жабдықталады. Орталықтандырылған су бұру жүйесіне қосылу мүмкіндігі болмаған кезде, жинағыш-септиктерімен, су өткізбейтін шұңқырмен жабдықталады.
      149. Сумен жабдықтау объектілерінің өндірістік үй-жайларында табиғи және жасанды жарықтандыру қамтамасыз етіледі. Істен шыққан шамдар уақтылы ауыстырылады.
      150. Хлораторлық механикалық іске қосылған сору желдеткіш жүйесімен жабдықталады.
      151. Өндірістік және тұрмыстық үй-жайларды жинау үшін мақсатына байланысты пайдаланылатын таңбаланған жинау мүкәммалы бөлінеді және арнайы бөлінген орында сақталады.
      152. Сумен жабдықтау объектісінің өндірістік үй-жайларының аумағында үш жақтан қоршалған, қатты жабыны бар контейнерлік алаң бөлінеді. Қоқыс пен қалдықтарды жинау және уақытша сақтау контейнерде жүзеге асырылады, шығаруды мамандандырылған ұйым арнайы бөлінген орында жүргізеді.
      153. Сумен жабдықтау объектілеріндегі қызметкерлер құралы арнайы киіммен және қорғаныш құралымен ("Лепесток" респираторлары, қорғаныш көзілдіктері, резеңке қолғаптар) қамтамасыз етіледі.
      154. Сумен жабдықтау объектілеріндегі персонал алдын ала және мерзімдік медициналық тексеруден, гигиеналық оқытудан және жұмысқа рұқсат алудан өтеді.
      155. Жылумен жабдықтау жүйелерінің жаңа жылу желілері, олармен байланысты жылу желілері жылумен жабдықтау жүйелерінің түріне қарамастан, сондай-ақ күрделі жөндеуден, авариялық-қалпына келтіру жұмыстарынан кейін кейіннен дезинфекциялай отырып, гидропневматикалық жууға жатқызылады.
      Дезинфекциялау оларға қоса берілетін нұсқаулыққа сәйкес кемінде 6 сағат байланысу уақыты кезінде құрамында 75-100 мг/дм³ белсенді хлор мөлшері бар шаруашылық-ауыз суды, сондай-ақ басқа рұқсат етілген құралдарды толтыру арқылы жүзеге асырылады.
      156. Құрамында қалдық хлоры бар жуынды суларды шығару елді-мекеннің кәріздеу желісіне, ол болмағанда, жерүсті суларын ластанудан сақтауға қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптарды сақтағанда жергілікті жер бедеріне немесе су қоймасына жүзеге асырылады.
      157. Су құбыры және жылу желілірін жууды және дезинфекциялауды қызметтің көрсетілген түріне лицензиясы бар мамандандырылған ұйым жүргізеді, сапасын бақылауды су пайдаланушының өндірістік зертханасы жүргізеді. Санитариялық-эпидемиологиялық қызмет органдары мен ұйымдарының аумақтық бөлімшелері арнайы бақылауды жүргізу үшін жұмыс жүргізу уақыты туралы хабарланады.
      158. Су сынамаларының екі рет (бірінен кейін бірі) зертханалық зерттеу нәтижелері ауыз су сапасына қойылатын белгіленген санитариялық-эпидемиологиялық талаптарға сәйкес келгенде жуу және дезинфекциялау аяқталды деп саналады. Сумен жабдықтау объектісін тазалау, жуу және дезинфекциялау актісі осы Санитариялық қағидаларға 6-қосымшаға сәйкес нысан бойынша ресімделеді.
      159. Орталықтандырылған ыстық сумен жабдықтау жүйелері үшін суды дайындау үдерісінде Қазақстан Республикасында мемлекеттік тіркеуден өткен реагенттер мен конструкциялық материалдар пайдаланылады.
      160. Бақылау құдықтары құрғақ болуы, тығыз жабылуы тиіс. Су тарату құбырлары жарамды жағдайда ұсталады, халыққа суды шлангілер және басқа да құралдар арқылы беруге жол берілмейді.

"Су көздеріне, шаруашылық-ауыз     
су мақсаты үшін су жинау орындарына, 
шаруашылық-ауыз сумен жабдықтауға,  
суды мәдени-тұрмыстық пайдалану орындарына
және су объектілерінің қауіпсіздігіне
қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық
талаптар" санитариялық қағидаларына
1-қосымша              

Химиялық заттардың қорытынды көрсеткіштері

1-кесте

Ескертпе:
      1) норматив бойынша белгіленген заттардың зияндылығын шектейтін белгі: с.-т-санитариялық-токсикологиялық, орг.-органолептикалық;
      2) жақша ішінде көрсетілген көлемі, елдімекенде санитариялық-эпидемиологиялық жағдайдың бағасы негізінде сумен жабдықтаудың нақты жүйесі үшін тиісті аумақтың бас мемлекеттік санитариялық дәрігерінің қаулысы және қолданыстағы су дайындау технологиясы бойынша орнатылуы мүмкін;
      3) ү-ГХЦГ (линдан) нормативтер, ДДТ (изомерлер соммасы), ДДҰ-ның ұсыныстарына сәйкес 2,4-Д қабылданды.

Суды өңдеу үдерісінде онда пайда болатын химиялық заттар

2-кесте

Ескертпе:
      1) бос хлормен суды зарарсыздандыру кезіндегі оның сумен жанасу уақыты кемінде 30 минутты, байланыс хлормен - кемінде 60 минутты құрауы тиіс. Қалдық хлордың құрамын бақылау суды тарату желісіне беру алдында жүргізіледі.
      Суда бір уақытта бос және байланыс хлор болған кезде олардың жалпы шоғырлануы 1,2 мг/л–ден аспауға тиіс.
      Кейбір жағдайларда аумақтық мемлекеттік санитариялық-эпидемиологиялық қадағалау басқармасының келісімі бойынша ауыз судағы хлордың шоғырлануы 1 мл/л дейін артуы мүмкін;
      2) хлороформның нормативі ДДҰ-ның ұсынымдарына сәйкес қабылданды;
      3) қалдық озонның құрамын бақылау араластыру камерасынан кейін жанасу уақытын қамтамасыз ету кезінде кемінде 12 минут жүргізіледі.

Ауыз су сапасының органолептикалық көрсеткіштері

3-кесте

Ескертпе:
      1) жақша ішінде көрсетілген көлемі, елдімекенде санитариялық-эпидемиологиялық жағдайдың бағасы негізінде сумен жабдықтаудің нақты жүйесі үшін тиісті аумақтың бас мемлекеттік санитариялық дәрігерінің қаулысы және қолданыстағы су дайындау технологиясы бойынша орнатылуы мүмкін.

Ауыз судың радиациалық қауіпсіздік көрсеткіштері

4-кесте

"Су көздеріне, шаруашылық-ауыз су
мақсаты үшін су жинау орындарына,
шаруашылық-ауыз сумен жабдықтауға,
суды мәдени-тұрмыстық пайдалану
орындарына және су объектілерінің
қауіпсіздігіне қойылатын санитариялық-
эпидемиологиялық талаптар"
санитариялық қағидаларына
2-қосымша

Ауыз су сапасының микробиологиялық және паразитологиялық көрсеткіштері

Ескертпе:
      1) жалпы колиформды бактериялар бойынша нормативтің артуы зерттелетін сынамалардың саны бір жылда кемінде 100 болған кезде 12 айдың ішінде сыртқы және ішкі су құбыры желісінің су тарату орындарынан алынатын сынамалардың 95%-на жол берілмейді;
      2) термотолерантты колиформды бактерияларды анықтау кезінде 100 мл таңдап алынған су сынамасы бойынша үш рет зерттеу жүргізіледі;
      3) колифагтар және лямблияның цисталарын анықтау тарату желісіне суды беру алдында жерүсті көздерінен алынған сумен жабдықтау жүйелерінде жүргізіледі;
      4) сульфитредуцирлеуші клостридийлердің спораларын анықтау суды өңдеу технологиясының тиімділігін бағалау кезінде жүргізіледі.

"Су көздеріне, шаруашылық-ауыз
су мақсаты үшін су жинау орындарына,
шаруашылық-ауыз сумен жабдықтауға,
суды мәдени-тұрмыстық пайдалану орындарына
және су объектілерінің қауіпсіздігіне
қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар"
санитариялық қағидаларына
3-қосымша

Ауыз су құрамындағы зиянды заттардың
гигиеналық нормативтері

      1. Тізімге ауыз суда болуы мүмкін зиянды химиялық заттардың гигиеналық нормативтері енгізілген.
      2. Тізімде химиялық заттар органикалық және органикалық емес қосындылардың құрылысына сәйкес орналасқан. Әрбір кіші бөлім тиісті бөлімнің кеңеюі болып табылады. Кіші бөлімнің ішінде заттар олардың нормативтерінің сандық мәндерінің өсуі ретімен орналасқан.
      3. Егер органикалық зат молекуласының құрылысы оны бір уақытта бірнеше химиялық сыныптарға жатқызуға мүмкіндік беретін болса, онда оны тізбеде ең үлкен кеңею индексі бар функционалдық топ бойынша орналастырады (көлденең рубрикация бойынша).
      4. Органикалық қышқылдар, оның ішінде пестицидтер осы қышқылдың тізбеде қай нысанда берілгендігіне қарамастан (қышқыл, оның анионы немесе оның тұзы түрінде) анион бойынша нормаланады.
      5. Егер бұл өзгеше көрсетілмесе, элементтер мен катиондар ("органикалық емес заттар" бөлімінің 1-тармағы) тотығудың барлық дәрежелері үшін жалпы нормаланады.
      6. Тізбенің мынадай тік рубрикациясы болады:
      1) тізбенің бірінші бағанында химиялық заттардың аса жиі қолданылатын атаулары келтірілген;
      2) екінші бағанда химиялық заттар атауларының синонимдері және кейбір тривиалды және жалпы қабылданған атаулар келтірілген;
      3) үшінші бағанда мг/л мөлшеріндегі РЕШШ немесе РЕБД шамалары берілген, бұнда РЕШШ – заттар адам денсаулығының жағдайына (өмір бойы организмге әсер еткен кезде) тікелей немесе жанама түрде ықпал етпейтін және су пайдаланудың гигиеналық шарттарын нашарлатпайтын ең жоғарғы шоғырлану; РЕБД – уыттылықты болжаудың есепті және шұғыл-тәжірибелік тәсілдері негізінде әзірленген су құбыры суындағы заттардың рұқсат етілген болжамды деңгейлері.
      7. Егер нормативтердің шамалары бағанында "жоқ" деп көрсетіліп тұрса, бұл ауыз судағы осы қосындының шоғырлануы талдаудың қолданылып отырған тәсілінің анықтау шегінен төмен болуы тиіс дегенді білдіреді.
      8. Төртінші бағанда ол бойынша норматив белгіленген заттар зияндылығының шектеуші белгісі көрсетілген: с.-т. - санитариялық-токсикологиялық; орг. – судың органолептикалық қасиеттерінің өзгеру сипатын түсіндіру арқылы органолептикалық (иіс. – судың иісін өзгертеді, түс – суға түс береді, көбік. – көбік жасайды, қабырш. – судың бетінде қабыршақ жасайды, дәм. – суға дәм береді, оп. – опалесценцияны тудырады, лайл. – судың лайлылығын арттырады).
      9. Бесінші бағанда заттың қауіптілік сыныбы көрсетілген: 1-сынып – өте қауіпті, 2-сынып – қауіптілігі жоғары, 3-сынып – қауіпті, 4-сынып – біркелкі қауіпті.
      Сыныптаманың негізінде уыттылығына, кумулятивтілігіне, болар-болмас әсер тудыратын қабілеттеріне, зияндылықтың шектеуші көрсеткішіне байланысты ауыз суды ластайтын химиялық қосындылардың адам үшін әртүрлі қауіптілік дәрежесін сипаттайтын көрсеткіштер жатыр.
      10. Заттардың қауіптілік сыныптары:
      1) ауыз судағы бірінші кезектегі бақылауға жататын қосындыларды таңдау кезінде;
      2) қосымша қаржы жұмсауды талап ететін су қорғау іс-шараларының жүйелілігін белгілеу кезінде;
      3) технологиялық үдерістерде қауіптілігі жоғары заттарды қауіптілігі азына ауыстыру туралы ұсынымдарды негіздеген кезде;
      4) судағы заттарды бақылаудың селективті тәсілдерін әзірлеудің басымдылығын анықтау кезінде ескеріледі.

Ауыз судағы зиянды заттардың тізімі және олардың
құрамының гигиеналық нормативтері