Осы Заң санаткерлiк меншiк саласында ғылым, әдебиет және өнер туындыларын (авторлық құқық), қойылымдарды, орындаушылықты, фонограммаларды, эфирлiк және кабельдiк хабар тарату ұйымдарының хабарларын (сабақтас құқықтар) жасауға және пайдалануға байланысты туындайтын қатынастары реттейдi.
Осы Заңның мақсаты үшiн төменде көрсетiлген терминдердiң мынадай мәнi бар:
автор
- шығармашылық еңбегiмен туынды жасаған жеке тұлға;
авторлық құқық
- автордың мүлiктiк және мүлiктiк емес жеке құқықтары;
дыбыс-бейнежазу туындысы
- тиiстi техникалық құрылғылардың көмегiмен көрiп және естiп (дыбыспен сүйемелденген жағдайда) қабылдауға арналып жасалған, өзара байланысты кадрлар серияларынан құралатын (дыбыспен сүйемелденетiн немесе сүйемелденбейтiн) туынды. Дыбыс-бейнежазу туындылары кинематографиялық туындыларды және кинематографияға ұқсас құралдармен бейнеленген туындылардың бәрiн: бастапқы немесе одан кейiнгi түсiрiлу әдiсiне қарамастан, теле және бейнефильмдердi, диафильмдер мен слайдфильмдердi және сол сияқтыларды қамтиды;
деректер базасы
- деректер (мақалалар, есептер, фактiлiк және сол сияқтылар) жиынтығы, ол деректер материалдардың iрiктелуi және (немесе) орналасуы жағынан шығармашылық еңбектiң нәтижесi болып табылады және сол деректер электрондық есептеу машинасының (ЭЕМ) көмегiмен табылатындай және өңделетiндей етiп жүйеге түсiрiлген;
қайта шығару
- туындының немесе фонограмманың бiр немесе одан көп данасын кез-келген материалдық нысанда, соның iшiнде үнжазба және бейнежазба нысанында дайындау. Туындыны немесе фонограмманы уақытша немесе тұрақты сақтау үшiн электрондық (санын қоса), оптикалық немесе өзге де машинамен оқылатын нысанда жазып алу да қайта шығару болып табылады;
жазу
- дыбыстарды және (немесе) бейнелердi көп рет қабылдауға, қайта шығаруға немесе хабарлауға мүмкiндiк беретiн белгiлi бiр материалдық нысанда техникалық құралдардың көмегiмен жазып алу;
дыбыс-бейнежазу туындыларын дайындаушы
- осындай туындыны дайындаудың бастамасы мен жауапкершiлiгiн, соның iшiнде материалдық жауапкершiлiктi мойнына алған жеке немесе заңды тұлға. Өзге дәлелдер болмаған кезде, осы туындыда есiмi немесе атауы қойылған жеке немесе заңды тұлға дыбыс-бейнежазу туындысын дайындаушы деп танылады;
санаткерлiк меншiк
- шығармашылық қызметтiң объектiлендiрiлген нәтижесiне меншiк;
айрықша құқық
- автордың немесе сабақтас құқықтар иесiнiң туындыны, орындаушылықты, фонограмманы, хабарды осы Заңмен белгiленген мерзiм iшiнде өз қалауы бойынша кез-келген әдiспен пайдалану жөнiндегi мүлiктiк құқығы;
орындау
- туындыны, фонограмманы көрсету, рөлдi, ән, бидi тiкелей орындап немесе қандай да болсын техникалық құралдардың (телерадио хабарларының, кабельдiк теледидардың және сол сияқтылардың) көмегiмен көрсету, қою. Дыбыс-бейнежазу туындысының кадрларын олардың ретi бойынша дыбыспен сүйемелдеп немесе сүйемелдемей көрсету;
орындаушы
- актер, әншi, музыкашы, бишi немесе рөл ойнайтын, ән салатын, оқитын, мәнерлеп оқитын, музыкалық аспапта ойнайтын немесе әдебиет пен өнер туындыларын (соның iшiнде эстрада, цирк немесе қуыршақ нөмiрлерiн) қандай да бiр басқа жолмен орындайтын өзге адам, сондай-ақ спектакльдi қоюшы-режиссер және дирижер;
контрафактiлiк даналар
- туындының немесе фонограмманың дайындалған немесе таратылған жағдайда авторлық және сабақтас құқықтардың бұзылуына әкеп соғатын даналары, сондай-ақ сол туынды мен фонограмма ешқашан қорғалмаған немесе қорғауы тоқтатылған мемлекеттерден Қазақстан Республикасына авторлық және сабақтас құқықтар иелерiнiң келiсiмiнсiз импортталған туындылар мен фонограммалардың осы Заңға сәйкес Қазақстан Республикасында қорғалатын даналары;
айырықша емес құқық
- авторлық құқық пен сабақтас құқықтар иесiмен бiрге бұған автордың тиiстi рұқсатын алған басқа адамның осы Заңда белгiленген жағдайлардан басқа ретте туындыны пайдалана алатын құқығы;
авторлық және (немесе) сабақтас құқықтар иесi;
мүлiктiк құқық берiлген жағдайдағы автор немесе орындаушы;
мүлiктiк құқықтар берiлген жеке немесе заңды тұлға;
автордан немесе орындаушыдан өзге жеке тұлға немесе осындай жеке немесе заңды тұлғаға бастапқыда мүлiктiк құқықтар берiлген жағдайда - заңды тұлға;
туындыны жариялау
- автордың келiсiмiмен жариялау, көпшiлiк алдында орындау, қандай да болмасын өзге бiр әдiспен эфирге беру арқылы туындыны жалпы көпшiлiкке алғаш рет жеткiзетiн iс-әрекеттi жүзеге асыру;
жариялау (жарыққа шығару)
- туынды авторының, фонограмма жасаушының келiсiмiмен туындының, фонограмманың даналарын көпшiлiктiң қажеттерiн қанағаттандыру үшiн айналысқа шығару. Жариялау деп ақпараттың электрондық жүйесi арқылы туындыға, фонограммаға ие болу да түсiнiледi;
эфирге беру
- туындыны, фонограмманы, орындаушылықты, қойылымды, эфирлiк немесе кабельдiк хабар тарату ұйымының хабарларын, кабельдiк теледидарды қоспағанда, радио немесе теледидармен беру арқылы жалпы көпшiлiкке (көрсетудi немесе орындауды қоса) тарату. Туындыны, фонограмманы, орындаушылықты, қойылымды, эфирлiк немесе кабельдiк хабар тарату ұйымының хабарларын жерсерiктерi арқылы эфирде беру кезiндегi туынды, фонограмма, орындаушылық, қойылым, эфирлiк немесе кабельдiк хабар тарату ұйымдары хабарларын жердегi станциядан жерсерiктерiне сигналдар беру мен жерсерiктерiнен сигналдар қабылдау арқылы, оларды көпшiлiктiң нақты түрде қаншалықты қабылдап жатқанына қарамастан жалпы жұрттың назарына жеткiзу де эфирде беру деп түсiнiледi;
эфирлiк немесе кабельдiк хабар тарату ұйымдарының хабары
- эфирлiк немесе кабельдiк хабар тарату ұйымының өзi, сондай-ақ соның қаражаты есебiнен тапсырыс бойынша басқа ұйым жасаған хабар;
туындыны көрсету
- туындының түпнұсқасын немесе бiр данасын тiкелей немесе үнтаспаның, диапозитивтiң, теледидар кадрының көмегiмен немесе басқа да техникалық құралдар арқылы көрсету, сондай-ақ дыбыс-бейнежазу туындысының жекелеген кадрларын олардың ретiн сақтамай көрсету;
эфирге қайталап беру
- бұрын эфирде берiлген туындыларды, фонограммаларды, орындаушылықтарды, қойылымдарды, эфирлiк немесе кабельдiк хабар тарату ұйымдарының хабарларын эфирде қайталап беру;
ЭЕМ-ге арналған бағдарлама
- электрондық есептеу машинасында (ЭЕМ) немесе басқа бiр компьютерлiк құрылғыда тапсырылған қызметтi немесе берiлген тапсырманы орындау мақсатымен немесе ЭЕМ үшiн бағдарлама әзiрлеу процесiнде алынған дайындық материалдарын да қоса алғанда көкейдегi нәтижеге жету мақсатымен пайдаланылуы мүмкiн сөздер, сандар, кодтар, нышандар, таңбалар, диаграммалар арқылы немесе басқа бiр түрде көрсетiлген нұсқаулардың немесе ережелердiң жиынтығы және содан туындайтын дыбыс-бейнежазу кейiптелуi;
сәндiк-қолданбалы өнер туындысы
- көркемдiк кәсiпшiлiк туындысын немесе өнеркәсiптiк әдiспен дайындалған туындыны қоса алғанда iс жүзiнде пайдаланылатын заттарға көшiрiлген екi өлшемдi немесе үш өлшемдi өнер туындысы;
фонограмманы шығарушы
- белгiлi бiр орындаушылықты немесе өзге де дыбыстардың тұңғыш дыбыс жазбасының бастамасы мен жауапкершiлiгiн мойнына алған жеке немесе заңды тұлға. Өзге дәлелдер болмаған кезде, есiмi немесе атауы сол фонограммада және (немесе) соның сыртындағы қорапта жазылған адам фонограмманы дайындаушы деп танылады;
туынды шығарма
- бұрыннан бар басқа бiр туындыға негiзделген санаткерлiк шығармашылық өнiмi (аударма, бейiмдеу, өңдеу және сол сияқтылар). Оның сонылығы бұрыннан бар туындыны шығармашылықпен қайта өңдеу немесе басқа тiлге шығармашылықпен аудару болып табылады;
көпшiлiкке көрсету, көпшiлiк үшiн орындау немесе жалпы жұрт назары үшiн хабарлау
- туындыларды, фонограммаларды, орындаушылықтарды, қойылымдарды, эфирлiк немесе кабельдiк хабар тарату ұйымдарының хабарларын тiкелей не техникалық құралдар арқылы отбасына жатпайтын адамдар едәуiр мөлшерде қатысатын жерде туындылар, фонограммалар, орындаушылықтар, қойылымдар, эфирлiк немесе кабельдiк хабар тарату ұйымының хабарлары жүрiп жатқан жерде және туындының, фонограмманың, орындаушылықтың, қойылымның, эфирлiк немесе кабельдiк хабар тарату ұйымдары хабарының таратылуымен бiр мезгiлде басқа бiр жерде қабылдануына қарамастан, олардың кез-келген көрсетiлуi, орындалуы немесе хабарлануы;
спектакльдi қоюшы-режиссер
- театр, цирк, қуыршақ, эстрада спектаклiн немесе өзге де спектакль (көрсетiлiм) қойылымын жүзеге асырған адам;
көшiрмелеу (репрографиялық қайта шығару)
- хатқа түскен және басқа да жазба туындыларының түпнұсқаларынан немесе көшiрмелерiнен суретке түсiру жолымен немесе басып шығарудан өзге басқа да техникалық құралдар арқылы кез-келген мөлшерде және нысанда бiр немесе одан да көп данасын дәлме-дәл көшiрме түрде қайта шығару. Репрографиялық қайта шығаруға аталып өткен көшiрмелердi электрондық (сан көшiрмелерiн қоса), оптикалық немесе машинамен оқылатын өзге де нысанда сақтау немесе қайта шығару кiрмейдi;
жалға беру (жалдау)
- туындының немесе фонограмманың данасын тiкелей немесе жанама коммерциялық пайда табу мақсатында уақытша пайдалануға беру;
хабарлау
- көрсету, орындау, эфирге беру немесе туындылар, фонограммалар, орындаушылықтар, қойылымдар, эфирлiк немесе кабельдiк хабар тарату ұйымдарының хабарлары оларды көпшiлiктiң нақты қабылдануына қарамастан, естiп және (немесе) көрiп қабылдау мүмкiн болатын өзге де әрекет жасау (бұған туындының немесе фонограмманың даналарын тарату кiрмейдi);
жалпы жұрт назарына кабель бойынша хабарлау
- туындыларды, фонограммаларды, орындаушылықтарды, қойылымдарды, эфирлiк немесе кабельдiк хабар тарату ұйымдары хабарларын жалпы жұрттың назарына кабель, сым, оптикалық талшықтар арқылы немесе немесе солар сияқты құралдардың көмегiмен хабарлау;
уәкiлдiк берiлген орган
- авторлардың және сабақтас құқықтар иелерiнiң құқықтарын жүзеге асыруға байланысты қатынастарды мемлекеттiк реттеу саласындағы өкiлеттiгiн Қазақстан Республикасының заң актiлерi, Қазақстан Республикасының Президентi, Үкiметi белгiлейтiн мемлекеттiк орган;
фонограмма
- жазылу әдiсiне қарамастан, орындаушылықтардың немесе өзге де дыбыстардың тек қана дыбыстық кез-келген жазбасы;
туындының данасы
- туындының кез-келген материалдық нысанда дайындалған көшiрмесi;
фонограмманың данасы
- фонограммадан тiкелей немесе жанама түрде дайындалған және сол фонограммада жазылған барлық дыбыстарды немесе дыбыстардың бөлiгiн қамтитын кез-келген материалдық жеткiзгiштегi фонограмма көшiрмесi.
3-бап. Қазақстан Республикасының авторлық құқық және
сабақтас құқықтар туралы заңдары
Қазақстан Республикасының авторлық құқық және сабақтас құқықтар туралы заңдары Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексiнен, осы Заңнан және соларға сәйкес шығарылатын басқа да нормативтiк актiлерден тұрады.
Егер Қазақстан Республикасы бекiтетiн халықаралық шартта осы Заңдағыдан өзгеше ережелер белгiленген болса, онда халықаралық шарттың ережелерi қолданылады.
5-бап. Авторлық құқықтың қолданылу аясы
1. Осы Заңға сәйкес авторлық құқық:
1) авторларының немесе олардың құқық мұрагерлерiнiң азаматтығына қарамастан, Қазақстан Республикасының аумағында жарияланған не жарияланбаған, бiрақ қандай болсын объективтi нысандағы туындыларға;
2) жарияланған не жарияланбаған, бiрақ Қазақстан Республикасынан тыс жерлердегi қандай да болсын объективтi нысандағы туындыларға қолданылады және Қазақстан Республикасының азаматтары авторлар және олардың құқық мұрагерлерi деп танылады;
3) жарияланған не жарияланбаған, бiрақ Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде қандай да болсын объективтi нысандағы туындыларға қолданылады және Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарына сәйкес басқа мемлекеттердiң азаматтары авторлар (олардың құқық мұрагерлерi) деп танылады.
2. Егер туынды Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде алғаш жарияланған күннен кейiнгi отыз күн iшiнде Қазақстан Республикасының аумағында жарияланса, ол Қазақстан Республикасында жарияланды деп саналады.
3. Қазақстан Республикасы аумағында туынды халықаралық шарттарға сәйкес қорғалатын болған жағдайда туындының авторы авторлық құқықты алуға негiз болған iс-әрекет немесе мән-жай орын алған мемлекеттiң заңы бойынша анықталады.
6-бап. Авторлық құқық объектiсi. Жалпы ережелер
1. Авторлық құқық мақсатына, мазмұны мен маңызына, сондай-ақ берiлу әдiсi мен нысанына қарамастан, шығармашылық еңбектiң нәтижесi болып табылатын ғылым, әдебиет және өнер туындыларына қолданылады.
2. Авторлық құқық белгiлi бiр объективтi түрге ие болған:
1) жазбаша (қолжазба, машинкаға басылған, нотаға жазылған және сол сияқты);
2) ауызша (көпшiлiк алдында айтушылық, көпшiлiк алдында орындаушылық және сол сияқты);
3) үнжазба немесе бейнежазба (механикалық, сандық, магниттiк, оптикалық және сол сияқты);
4) бейнелеу (сурет, нобай, көркемсурет, жоспар, сызба, кино, телебейне - немесе фотокадрлар және сол сияқты);
5) көлемдi - кеңiстiктi (мүсiн, үлгi, макет, ғимарат, және сол сияқты) түрiндегi жарияланған туындыларға да, жарияланбаған туындыларға да қолданылады.
3. Заңның осы бабының 1-тармағында аталған белгiлерi бар және дербес қолдануға болатын туынды бөлiгi (оның атауымен қоса) авторлық құқық объектiсi болып табылады.
4. Авторлық құқық идеялардың, тұжырымдамалардың, принциптердiң, әдiстердiң, жүйелердiң, процестердiң, жаңалықтардың, фактiлердiң өздерiне қолданылмайды.
5. Туындыға деген авторлық құқық туынды жасалған материалдық объектiнi меншiктену құқығымен байланысты емес.
Материалдық объектiнi меншiктену құқығының немесе материалдық объектiнi иелену құқығының өзгеге берiлуi, осы Заңның 18-бабында көзделген реттердi қоспағанда, сол объектiде көрсетiлген туындыға қандай да болсын авторлық құқықтың ауысуына өздiгiнен әкеп соға алмайды.
7-бап. Авторлық құқық объектiлерi болып табылатын
туындылар
1. Мыналар авторлық құқық объектiлерi болып табылады:
1) әдеби туындылар;
2) драмалық және музыкалық-драмалық туындылар;
3) сценарий туындылары;
4) хореография және пантомима туындылары;
5) мәтiнi бар немесе мәтiнi жоқ музыкалық туындылар;
6) дыбыс-бейнежазу туындылары (кино-, теле- және бейнефильмдер, диафильмдер және басқа кино- және телетуындылар);
7) мүсiндеме, кескiндеме, графика және бейнелеу өнерiнiң басқа да туындылары;
8) қолданбалы өнер туындылары;
9) сәулет, қала құрылысы және бау-саябақ өнерi туындылары;
10) суретке түсiру туындылары және суретке түсiруге орайлас әдiстермен жасалған туындылар;
11) карталар, жоспарлар, нобайлар, безендiрулер және географияға, топография мен басқа ғылымдарға қатысты үш өлшемдi туындылар;
12) ЭЕМ-ге арналған бағдарламалар;
13) өзге де туындылар.
2. ЭЕМ-ге арналған бағдарламаларды қорғау ЭЕМ-ге арналған бағдарламалардың (соның iшiнде операциялық жүйелердiң) бастапқы мәтiн мен объектiлiк кодты қоса алғанда, кез-келген тiлде және кез-келген нысанда жасалуы мүкiн барлық түрiне қолданылады.
3. Авторлық құқық объектiлерiне мыналар да жатады:
1) туынды шығармалар (аудармалар, өңделген дүниелер, аннотациялар, рефераттар, түйiндер, шолулар, инсценировкалар, музыкалық өңдеулер және басқа да ғылым, әдебиет пен өнер шығармаларын өңдеулер);
2) жинақтар (энциклопедиялар, антологиялар, деректер базалары) және материалдарының iрiктелуi және (немесе) орналасуы жағынан шығармашылық еңбектiң нәтижесi болып табылатын басқа да құрама туындылар.
Туынды және құрама шығармалар, өздерiнiң негiзге алынған немесе өздерiне енген туындылардың авторлық құқық объектiлерi болу болмауына қарамастан, авторлық құқықпен қорғалады.
8-бап. Авторлық құқық объектiлерi болмайтын туындылар
Мыналар авторлық құқық объектiлерi болмайды:
1) ресми құжаттар (заңдар, сот шешiмдерi, заң әкiмшiлiк, сот сипатындағы және дипломатиялық сипаттағы өзге де мәтiндер), сондай-ақ олардың ресми аудармалары;
2) мемлекеттiк нышандар мен белгiлер (жалаулар, елтаңбалар, ордендер, ақша белгiлерi және өзге де мемлекеттiк нышандар мен белгiлер);
3) халық шығармашылығы туындылары;
4) оқиғалар мен фактiлер туралы ақпараттық сипаттағы хабарлар.
9-бап. Авторлық құқықтың пайда болуы. Авторлықтың
ақиқаттылығы
1. Ғылым, әдебиет және өнер шығармасына авторлық құқық оның жасалу дерегiне қарай туындайды. Авторлық құқықтың пайда болуы және жүзеге асуы үшiн туындыны тiркеу, өзге де арнайы рәсiмдеу немесе әлдебiр шарттылықтың орындалуы талап етiлмейдi.
Айрықша авторлық құқықтардың иесi өзiнiң құқықтарын хабарлау үшiн авторлық құқық қорғау белгiсiн пайдалануға құқылы, ол белгi туындының әр данасына қойылады және мынадай үш элементтен тұрады:
1) қоршауға алынған латынша "C" әрiп: с;
2) айрықша авторлық құқықтар иесiнiң есiмi (атауы);
3) туындының алғаш жарияланған жылы.
Туындыға авторлық құқықтың немесе қандай да бiр айрықша құқықтың иесi жарияланған немесе жарияланбаған туындыға авторлығын, туындының жариялану фактiсi мен мерзiмiн немесе автордың туындыға құқығына қатысты жасалған шарттарды куәландыру үшiн авторлық құқығы қорғалатын мерзiм iшiнде кез-келген уақытта оны ресми тiзiмдемелерге тiркей алады.
Тiркеудi белгiленген нормативтiк құқықтық актiлерге сәйкес уәкiлдiк берiлген орган жүзеге асырады.
2. Өзге дәлелдер болмаған жағдайда туындының түпнұсқасында немесе данасында автор ретiнде көрсетiлген адам туындының авторы деп саналады.
3. Туынды жасырын немесе бүркеншiк атпен жарияланған жағдайда (автордың бүркеншiк аты оның өзi екенiне күмән туғызбайтын жағдайды қоспағанда), туындыда есiмi немесе атауы көрсетiлген баспагер өзге дәлелдер болмаған кезде осы Заңға сәйкес автордың өкiлi болып табылады және оның өкiл ретiнде автордың құқығын қорғауға, оның жүзеге асырылуын қамтамасыз етуге құқығы бар. Бұл ереже сондай туындының авторы өзiнiң кiм екенiн ашқанша және өзiнiң авторлығын мәлiмдегенше қолданыла бередi.
4. Егер өзiн жарияланбаған туынды қолжазбасының авторымын деп санайтын жеке тұлға оны басқалардың заңсыз пайдалануына немесе иемденiп кетуiне жол бермеу үшiн сақтауға өткiзудi қажет деп тапқан жағдайларда уәкiлдiк берiлген орган қолжазбаны қабылдап алуға мiндеттi, ол туралы қолжазбаны өткiзген адамға оның түскен мерзiмi туралы анықтама берiледi.
1. Екi немесе одан да көп адамның (тең авторлардың) бiрлескен шығармашылық еңбегiмен жасалған туындының авторлық құқығы, мұндай туындының бөлiнбес бiртұтас болуына немесе әрқайсысы өз алдына жеке мәнге ие бөлiмдерден тұратындығына қарамастан, тең авторларға тиесiлi болады.
Егер туындының бiр бөлiгiн осы туындының басқа бөлiктерiне қарамастан пайдалану мүмкiн болса, бұл бөлiгi дербес мәнi бар туынды деп танылады.
Егер тең авторлар арасындағы келiсiмде өзгеше көзделмесе, олардың әрқайсысы туындының дербес мәнi бар өзi жасаған бөлiгiн өз қалауы бойынша пайдалануға құқылы.
2. Тұтас алғанда туындыны пайдалану құқығы тең авторларға ортақ. Тең авторлардың өзара қатынастары олардың арасында жасалған келiсiм арқылы белгiленуi мүмкiн. Егер тең авторлардың туындысы бөлiнбейтiн бiртұтас дүние болса, тең авторлардың бiр де бiрiнiң туындыны пайдалануға жеткiлiктi негiздерi болмайынша тыйым салуға құқығы жоқ.
11-бап. Жинақтар мен басқа да құрамада туындыларды
құрастырушылардың авторлық құқығы
1. Жинақтың және басқа да құрама туындылардың авторына (құрастырушысына) шығармашылық (құрастырушылық) еңбек нәтижесi болып табылатын материалдарды iрiктеудi және (немесе) орналастыруды жүзеге асырғандығы үшiн авторлық құқық берiледi.
Құрастырушының өзi құрама туындыға енгiзiлген әрбiр туынды авторларының құқықтарын сақтаған жағдайда авторлық құқықты пайдаланады. Егер авторлық шартта өзгеше көзделмесе, құрама туындыға енгiзiлген туындылардың авторлары өз туындыларын құрама туындыға қарамастан пайдалана беруге құқылы.
Құрастырушысының авторлық құқығы басқа адамдардың сол материалдарды басқа құрама туындылар жасау үшiн дербес iрiктеуiне және (немесе) орналастыруына кедергi жасамайды.
2. Энциклопедияларды, энциклопедиялық сөздiктердi, мерзiмдi және шығуы жалғаса беретiн ғылыми еңбектер жинақтарын, газеттердi, журналдарды және басқа да мерзiмдi басылымдарды жарыққа шығаратын баспагерге мұндай басымдарды тұтас пайдалануға айрықша құқық берiледi. Баспагер мұндай басылымдарды кез-келген жағдайда пайдаланса да өзiнiң атауын көрсетуге немесе оны көрсетудi талап етуге құқылы.
Мұндай басылымдарға енгiзiлген туындылардың авторлары жалпы басылымға қарамастан өз туындыларын пайдалануға айрықша құқықтарын сақтап қалады.
12-бап. Аудармашылардың және басқа да туынды шығармалар
авторларының авторлық құқығы
1. Аудармашыларға және басқа да туынды шығармалардың авторларына өздерiнiң жасаған аудармасына, қайта жасағанына, музыкалық әуендерден немесе басқа да өңдеуден өткiзгенiне авторлық құқық берiледi.
Аудармашы және басқа да туынды шығарма авторы өзi аударатын, қайта жасайтын, музыкалық әуендейтiн немесе басқа да өңдеуден өткiзетiн туынды авторының авторлық құқығын сақтаған жағдайда өзi жасаған туындыға авторлық құқықты пайдаланады.
2. Аудармашылардың және басқа да туынды шығарма авторларының авторлық құқығы сол туындыларды өзге адамдардың аударуына және өңдеуiне кедергi болмайды.
13-бап. Дыбыс-бейнежазу туындысына авторлық құқық
1. Дыбыс-бейнежазу туындысының авторлары (тең авторлары):
1) сценарий авторы;
2) дыбыс-бейнежазу туындысына арнайы жасалған музыкалық туындының (мәтiнi немесе мәтiнсiз) авторы (сазгер);
3) қоюшы-режиссер;
4) қоюшы-оператор;
5) қоюшы суретшi болып табылады.
Бұрын шығарылған, қайта өңделген немесе дыбыс-бейнежазу туындысының құрамдас бөлiгi ретiнде енгiзiлген туынды авторы да дыбыс-бейнежазу туындысының тең авторы болып саналады.
2. Дыбыс-бейнежазу туындысын жасауға немесе бұрын жасалған туындыға құқық беруге авторлық шарттың жасалуы, осы баптың 3-тармағында көзделген жағдайды қоспағанда, осы туынды авторларының (немесе бұрын жасалған туынды авторларының және өзге де авторлық құқықтар иелерiнiң) дыбыс-бейнежазу туындысын дайындаушыға, егер авторлық шартта өзгеше көзделмесе, дыбыс-бейнежазу туындысын пайдалануға айрықша құқық беруiне әкеп соғады.
Дыбыс-бейнежазу туындысын дайындаушы бұл туынды кез келген жағдайда пайдаланылса да өз есiмiн немесе атауын көрсетуге, не солай көрсетiлуiн талап етуге құқылы.
3. Дыбыс-бейнежазу туындысына арнайы шығарылған музыкалық туындының (мәтiнмен немесе мәтiнсiз) авторы осы музыкалық туындының дыбыс-бейнежазу туындысы ретiнде көпшiлiк алдында әрбiр орындалуы жағдайында оның көпшiлiкке хабарланғаны, сондай-ақ дыбыс-бейнежазу туындысы данасының жалға берiлгенi үшiн сыйақы алу құқығын сақтап қалады.
4. Дыбыс-бейнежазу туындысына құрамдас бөлiк ретiнде енген, бұрыннан бар (сценарий негiзiне алынған роман авторы және басқалар), сондай-ақ жұмыс процесiнде туған (қоюшы-оператор, қоюшы-суретшi және басқалар) туындылар авторларының әрқайсысы өз туындысына авторлық құқықты пайдаланады.
14-бап. Қызметтiк туындыларға авторлық құқық
1. Қызмет бабында мiндеттердi немесе жұмыс берушiнiң қызметтiк тапсырмасын орындау тәртiбi бойынша жасалған туынды авторының мүлiктiк емес жеке құқығын қызметтiк туынды авторы иеленедi.
2. Егер жұмыс берушi мен автор арасындағы шартта көзделсе және өзгеше көзделмесе, қызметтiк туындыны пайдалануға мүлiктiк құқықты жұмыс берушi иелендi.
3. Қызметтiк туынды кез келген жағдайда пайдаланылса, жұмыс берушi өз атауын көрсетуге немесе солай көрсетiлуiн талап етуге құқылы.
4. Туынды табыс етiлген кезден бастап он жыл өткеннен кейiн, ал жұмыс берушi келiскен жағдайда - одан да ертерек, жұмыс берушiмен жасасқан шартқа қарамастан, оның туындыны пайдалануға және авторлық сыйақыны алуға толық көлемде авторлық құқығы болады.
5. Қызмет бабындағы мiндеттердi немесе жұмыс берушiнiң қызметтiк тапсырмаларын орындау тәртiбiмен энциклопедияларды, энциклопедиялық сөздiктердi, ғылыми еңбектердiң мерзiмдi және жалғастырыла беретiн жинақтарын, газеттердi, журналдарды және басқа да мерзiмдi басылымдарды (осы Заңның 11-бабының 2-тармағы) жасауға бұл баптың ережелерi қолданылмайды.
15-бап. Мүлiктiк емес жеке құқықтар
1. Автордың өз туындысына қатысты мынадай мүлiктiк емес жеке құқықтары болады:
1) туындының авторы деп танылу құқығы және оны тануды, соның iшiнде, егер iс жүзiнде мүмкiн болса, туынды кез келген жария пайдаланылған кез келген жағдайда оның даналарына автордың есiмiн тиiстi түрде көрсету арқылы тануды талап ету құқығы (авторлық құқық);
2) туынды пайдаланылған кез келген жағдайда оның даналарына автордың шын есiмiнiң орнына лақап есiмiн (бүркеншiк есiмiн) көрсету және соны талап ету немесе есiмiн көрсетуден бас тарту құқығы, яғни жасырындық (есiмi аталу құқығы);
3) туындының атауымен қоса, оған қол сұғуға жол бермеу, туындыны кез-келген жолмен бүлдiруге, бұрмалауға немесе өзге жолмен өзгертуге, сондай-ақ автордың ар-ожданына яки беделiне нұқсан келтiре алатын басқа кез-келген қол сұғушылыққа қарсы әрекет ету құқығы (автордың беделiн қорғау құқығы).
2. Бұрын қабылданған шешiмнен пайдаланушыға келтiрiлген зиян, соның iшiнде оның айрылып, қалған пайдасы өтелген жағдайда автордың туындыны жариялау туралы ондай шешiмнен бас тартуға құқығы бар (керi қайтарып алу құқығы). Егер туынды жарияланып кеткен болса, автор оны керi қайтарып алатыны туралы жария түрде хабарлауға мiндеттi. Бұл ретте ол туындының бұрын дайындалған даналарын өз есебiнен қайтып алуға құқылы.
Қызметтiк туындыларды жасаған кезде бұл тармақтың ережелерi қолданылмайды.
3. Автордың мүлiктiк құқықтарына қарамастан, оның мүлiктiк емес жеке құқықтары болады және оларды туындыны пайдалану жөнiндегi айрықша құқықтарын бiреуге берген жағдайда да сақтап қалады.
4. Авторды оның осы бапта көзделген мүлiктiк емес жеке құқықтарынан айыруға болмайды.
5. Автор қайтыс болғаннан кейiн оның мүлiктiк емес жеке құқықтары осы Заңның 30-бабында белгiленген тәртiп бойынша жүзеге асырылады.
1. Туынды авторының немесе авторлық құқықтардың өзге иесiнiң сол туындыны кез-келген нысанда және кез-келген әдiспен пайдалануға мүлiктiк (айрықша) құқығы бар.
2. Автордың туындыны пайдалануға айрықша құқықтары төмендегi әрекеттердi жүзеге асыру, рұқсат ету немесе жүзеге асыруға тыйым салу құқығын бiлдiредi:
1) туындыны қайта шығару (қайта шығару құқығы);
2) туындының түпнұсқасын немесе даналарын кез-келген әдiспен тарату; сату, жалға өткiзу, көпшiлiкке уақытша пайдалануға беру және басқалар (тарату құқығы);
3) тарату мақсатында туынды даналары, соның iшiнде автордың немесе авторлық құқықтардың өзге иесiнiң рұқсатымен дайындалған даналарын импорттау (импортқа әкелу құқығы);
4) туындыны жария көрсету (жария көрсету құқығы);
5) туындыны жария орындау (жария орындау құқығы);
6) туындыны жария хабарлау (туындыны жалпы жұрттың назарына арнап хабарлау), соның iшiнде эфирде немесе кабель арқылы хабарлау (жария хабарлау құқығы);
7) жалпы жұрттың назарына арнап эфирде алғашқы және (немесе) кейiнгi хабарлауды қоса алғанда туындыны эфирде хабарлау (эфирде жариялау құқығы);
8) жалпы жұрттың назарына арнап кабель арқылы алғашқы және (немесе) кейiнгi хабарлауды қоса алғанда туындыны кабель арқылы хабарлау (кабель арқылы хабарлау құқығы);
9) туындыны аудару (аудару құқығы);
10) туындыны қайта жасау, музыкалық әуендеу немесе басқаша түрде қайта өңдеу (өңдеу құқығы) құқықтарын бiлдiредi.
3. Егер туындының заңды түрде жарияланған даналары оларды сату арқылы азаматты айналымға түсiрiлсе, онда олардың автордың келiсiмiнсiз және сыйақы төлемей одан әрi таратуға жол берiледi.
Туындының түпнұсқасын немесе даналарын жалға беру (және көпшiлiкке жалға беру) арқылы тарату құқығы, ол даналарға меншiк құқығына қарамастан:
1) ноталық мәтiн түрiндегi музыкалық туындының;
2) фонограммаға түсiрiлген туындының;
3) дыбыс-бейнежазу туындысының;
4) деректер базасының;
5) ЭЕМ бағдарламаларының авторына немесе авторлық құқық иесiне берiледi.
4. Сәулет, қала құрылысы және бау-саябақ жобаларын пайдалануға айрықша құқықтар мұндай жобалардың нақты iске асырылуын да қамтиды.
5. Туындыны пайдаланудың әрбiр түрi үшiн авторлық сыйақының мөлшерi мен есептелу тәртiбi авторлық шартта, сондай-ақ пайдаланушылар мен авторлардың мүлiктiк құқықтарын ұжымдық негiзде басқаратын ұйымдар жасайтын шарттарда белгiленедi.
6. Осы баптың 2-тармағында көзделген мүлiктiк құқықтарды шектеулер, егер мұндай шектеулер туындыны дұрыс пайдалануға орынсыз зиян келтiрмей, автордың заңды мүдделерiне негiзсiз қысым жасамайтын болса, осы Заңның 18-26-баптарымен белгiленедi.
17-бап. Бейнелеу өнерi туындыларын еркiн пайдалану
құқығы. Қадағалау құқығы
1. Бейнелеу өнерi шығармасының авторы туындының меншiк иесiнен өз туындысының көшiрмесiн жасау құқығын жүзеге асыруға мүмкiндiк беруiн талап етуге құқылы (қол жеткiзу құқығы). Бұл орайда туындыны меншiк иесiнен туындыны авторға жеткiзiп берудi талап етуге болмайды.
2. Бейнелеу өнерi туындысының түпнұсқасын жария түрде (аукцион, бейнелеу өнерiнiң галереясы, көркемдiк салоны, дүкен және сол сияқтылар арқылы) қайталап сатқан әрбiр жағдайда мұндай бейнелеу өнерi туындысын меншiктену құқығынан бiрiншi рет айырылғаннан кейiн автордың немесе оның мұрагерлерiнiң сатушыдан қайталап сату бағасының бес процентi мөлшерiнде сыйақы алуға құқығы бар (қадағалау құқығы). Авторды тiрi кезiнде аталған құқықтан айыруға болмайды және ол заң бойынша немесе қалдырған өсиетi бойынша авторлық құқық мерзiмiнде тек қана автордың мұрагерлерiне көшедi.
18-бап. Туындыны жеке мақсатта автордың келiсiмiнсiз
және авторлық сыйақы төлемей көшiрмеле
у
1. Заңды түрде жарияланған туындыны автордың келiсiмiнсiз және авторлық сыйақы төлемей жеке тұлғаның тек өз мақсаты үшiн, осы Заңның 26-бабында көзделген реттердi қоспағанда, жалғыз дана етiп көшiрмелеуiне жол берiледi.
2. Осы баптың 1-тармағының ережесi:
1) үйлер және солар сияқты ғимараттар түрiндегi сәулет өнерi туындыларын көшiрмелеуге;
2) деректер базаларын немесе олардың елеулi бөлiктерiн көшiрмелеуге;
3) осы Заңның 24-бабында көзделгендерден басқа реттердi қоспағанда, ЭЕМ-ге арналған бағдарламаларды көшiрмелеуге;
4) кiтаптарды (толығымен) және нота мәтiндерiн репродукциялауға қолданылмайды.
19-бап. Туындыны автордың келiсiмiнсiз және авторлық
сыйақы төлемей пайдалану
Автордың келiсiмiнсiз және авторлық сыйақы төлемей, бiрақ туындысы пайдалынатын автордың есiмiн және қай деректен алынғаны мiндеттi түрде көрсетiле отырып, шығарманы пайдалануға мынадай жағдайларда жол берiледi:
1) заңды түрде жарияланған туындылардан түпнұсқа күйiнде және аударма түрiнде ғылыми, зерттеу, пiкiрталас, сыни және ақпараттық мақсатта, баспасөзге шолу ретiнде газеттер мен журналдар мақалаларынан алынған үзiндiлерiн қоса алғанда, дәйексөз алу мақсатына сай көлемiнде дәйексөз алу;
2) заңды түрде жарияланған туындыларды және олардан алынған үзiндiлерiн оқыту сипатындағы басылымдарда, радио және телехабарларда, дыбыс-бейнежазуларда алға қойған мақсатқа сай көлемде пайдалану;
3) ағымдағы экономикалық, саяси, әлеуметтiк және дiни мәселелер бойынша газеттерде немесе журналдарда заңды түрде жарияланған мақалаларды немесе эфирге берiлген осындай сипаттағы туындыларды жалпы жұртшылық назарына жеткiзу үшiн, автор тарапынан мұндай көшiрмелеуге, эфирге беруге немесе хабарлауға арнауы тыйым салынбаған жағдайларда, газеттерге көшiрiп басу, эфирге тарату немесе кабель бойынша хабарлау;
4) көпшiлiк алдында сөйленген саяси сөздердi, үндеулердi, баяндамаларды және басқа осы сияқты туындыларды ақпараттық мақсатқа сай көлемде жалпы жұртшылық назарына жеткiзу үшiн газеттерге көшiрiп басу, эфирге тарату немесе кабель бойынша хабарлау. Бұл орайда автордың мұндай туындыларды жинақтарда жариялау құқығы сақталады;
5) ағымдағы оқиғалар барысында көрiнген немесе естiлген ағымдағы оқиғаларды суретке түсiру құралдары, эфирге тарату немесе жалпы жұртшылық назарына жеткiзу үшiн кабель бойынша хабарлау арқылы ақпараттық мақсатқа сай көлемде шолуларда көшiрмелеу немесе көпшiлiк назарына арналған хабар. Бұл орайда автордың мұндай туындыларды жинақтарда жариялау құқығы сақталады;
6) заңды түрде жарияланған туындыларды бедерлi-нүкте жазумен немесе зағип адамдарға арналған басқа да арнайы тәсiлдермен, осылайша көшiрмелеу үшiн арнайы жасалған туындыларды қоспағанда, пайда таппай көшiрмелеу.
20-бап. Туындыларды репродукциялау арқылы пайдалану
Автордың келiсiмiнсiз және сыйақы төлемей, бiрақ туындысы пайдаланылатын автордың есiмi мен қай деректен алынғаны мiндеттi түрде көрсетiле отырып, туындының жалғыз данасын:
1) заңды түрде жарияланған туындыны кiтапханаларда және архивтерде қалпына келтiру, жоғалып кеткен немесе бүлiнген даналарды ауыстыру, өз қорындағы туындыны белгiлi бiр себептермен жоғалтып алған басқа кiтапханаларға туындының даналарын беру үшiн;
2) кiтапханалар мен архивтердiң жинақтарда, газеттерде және басқа мерзiмдi басылымдарда заңды түрде жарияланған жеке мақалалар мен шағын көлемдi туындыларды, заңды түрде жарияланған жазбаша туындылардан қысқаша үзiндiлердi (суретпен немесе суретсiз) жеке тұлғалардың оқып-үйрену және зерттеу мақсатындағы сауалдары бойынша;
3) жинақтарда, газеттерде және басқа да мерзiмдi басылымдарда заңды түрде жарияланған жекелеген мақалалар мен шағын көлемдi туындыларды, заңды түрде жарияланған жазбаша туындылардың қысқаша үзiндiлерiн (суретпен немесе суретсiз) бiлiм беру мекемелерi дәрiсханалардағы сабаққа пайдалану үшiн, пайда алмай репродукциялауына жол берiледi.
21-бап. Еркiн кiрiп көруге ашық орындарға тұрақты
қойылған туындыларды еркiн пайдалану
Туындыны бейнелеу осындай көшiрмелеудiң, эфирге таратудың немесе жалпы жұрттың назарына кабель бойынша хабарлаудың негiзгi объектiсi болатын немесе туындыны бейнелеу коммерциялық мақсат үшiн пайдаланылатын реттердi қоспағанда, еркiн кiрiп көруге ашық орындарға тұрақты қойылған сәулет, суретке түсiру, бейнелеу өнерi туындыларын автордың келiсiмiнсiз және авторлық сыйақы төлемей көшiрмелеуге, эфирге таратуға немесе жалпы жұрт назарына кабель бойынша хабарлауға жол берiледi.
22-бап. Туындыларды ресми және өзге де рәсiмдер
кезiнде көпшiлiк алдында орындау
Заңды түрде жарияланған музыкалық туындыларды ресми және дiни рәсiмдер, сондай-ақ өлiктi жерлеу кезiнде көпшiлiк алдында сол рәсiмдердiң сипатына сәйкес келетiн көлемде автордың немесе авторлық құқықтардың өзге де иесiнiң келiсiмiнсiз және авторлық сыйақы төлемей орындауға жол берiледi.
23-бап. Туындыларды сот және әкiмшiлiк мақсаттар
үшiн көшiрмелеу
Туындыларды сот және әкiмшiлiк iс жүргiзу үшiн осындай мақсатқа белгiленген көлемде автордың немесе авторлық құқықтардың өзге де иесiнiң келiсiмiнсiз және авторлық сыйақы төлемей көшiрмелеуге жол берiледi.
24-бап. ЭЕМ-ге арналған бағдарламаларды және деректер
базасын еркiн көшiрмелеу. ЭЕМ-ге арналған
бағдарламаларды керi жазып шығу
1. ЭЕМ-ге арналған бағдарламаның немесе деректер базасының данасын заңды түрде иеленетiн адам автордың немесе өзге айрықша құқықтар иесiнiң рұқсатын алмай және қосымша сыйақы төлемей туындыны пайдалануға:
1) ЭЕМ-ге арналған бағдарламаға немесе деректер базасына оны пайдаланушының техникалық құралдарында жұмыс iстеу мақсатында ғана жүзеге асырылатын өзгерiстердi енгiзуге, ЭЕМ-ге арналған бағдарламаның немесе деректер базасының жұмыс iстеуiне байланысты оның мақсатына сәйкес кез-келген iс-әрекеттi, соның iшiнде ЭЕМ-нiң (бiр ЭЕМ немесе жүйенi бiр пайдаланушы) зердесiне жазу мен сақтауды, сондай-ақ автормен жасалған шартта өзгеше көзделмесе, көрiнеу қателердi түзетудi жүзеге асыруға;
2) ЭЕМ-ге арналған бағдарламаның немесе деректер базасының көшiрмесiн тек қана архивтiк мақсатқа және ЭЕМ-ге арналған бағдарламаның немесе деректер базасының түпнұсқасы жоғалып, жойылып кеткен немесе пайдалануға жарамай қалған жағдайларда заңды түрде алынған дананы ауыстыру үшiн ғана жасауға құқылы. Бұл орайда ЭЕМ-ге арналған бағдарлама мен деректер базасының көшiрмесiн осы тармақтың 1)-тармақшасында көрсетiлгеннен басқа мақсаттарға пайдалануға болмайды және ЭЕМ-ге арналған бағдарлама мен деректер базасының данасын иелену заңды деп тану тоқтатылған жағдайда ол жойылуға тиiс.
2. ЭЕМ-ге арналған бағдарлама данасын заңды түрде иеленетiн адам автордың немесе өзге де айрықша құқықтар иесiнiң келiсiмiнсiз және қосымша сыйақы төлемей объект кодын көшiруге және бастапқы мәтiнде өзгертуге (ЭЕМ-ге арналған бағдарламаны керi жазып шығуға) немесе, егер олар осы адамның ЭЕМ-ге арнап өз бетiнше жасаған бағдарламасының керi жазылып шыққан бағдарламамен өзара iс-әрекет жасай алатын өзге бағдарламалармен өзара iс-әрекет жасау қабiлетiне жету үшiн қажет болса, мынадай шарттарды сақтаған жағдайда ол бұл iс-әрекеттi жүзеге асыруды өзге адамдарға тапсыруға құқылы:
1) өзара iс-әрекет жасау қабiлетiне жету үшiн қажеттi, бұл адам бұрын басқа деректерден ала алмаған ақпарат;
2) аталған әрекеттер ЭЕМ-ге арналған бағдарламаның керi жазылып шыққан, өзара iс-әрекет қабiлетiне жету үшiн қажеттi бөлiктерi жөнiнде ғана жүзеге асырылады;
3) керi жазып шығу нәтижесiнде алынған ақпаратты ЭЕМ-ге арнап өз бетiнше жасалған бағдарламаның өзге бағдарламалармен өзара iс-әрекет жасау қабiлетiне қол жеткiзу үшiн ғана пайдалануға болады, ЭЕМ-ге арнап өз бетiнше жасалған бағдарламаның басқа бағдарламалармен өзара iс-әрекет жасау қабiлетiне қол жеткiзу үшiн қажет болатын жағдайларды қоспағанда, оны өзге адамдарға беруге болмайды, сондай-ақ оны өзiнiң түрi жағынан ЭЕМ-ге арнап керi жазылып шыққан бағдарламаға едәуiр ұқсайтын ЭЕМ-ге арналған бағдарламаны әзiрлеу үшiн немесе авторлық құқықты бұзатын басқа да кез-келген әрекеттi жүзеге асыру үшiн пайдалануға болмайды.
3. Бұл баптың ережелерiн қолдану ЭЕМ-ге арналған бағдарламаны немесе деректер базасын қалыпты пайдалануға орынсыз залал келтiрмеуге тиiс және автордың немесе ЭЕМ-ге арналған бағдарламаға немесе деректер базасына айрықша құқықтың өзге де иесiнiң заңды мүдделерiне негiзсiз қысым жасамауға тиiс.
25-бап. Туындыларды қысқа мерзiмге пайдалану үшiн эфирге
хабар тарату ұйымдары жүзеге асыратын жазбалар
Эфирге хабар тарату ұйымы автордың немесе авторлық құқықтардың өзге де иесiнiң келiсiмiнсiз және қосымша сыйақы төлемей осы ұйымның эфирге таратуға құқы алған туындыны қысқа уақытқа пайдалану үшiн жазбасын мынадай жағдайларда:
1) жазбаны эфирге хабар тарату ұйымы өз жабдықтарының көмегiмен және өз хабарлары үшiн дайындаған;
2) егер жазылған туынды авторымен неғұрлым ұзақ мерзiмге келiсiлмесе, мұндай жазбаны ол әзiрленгеннен кейiнгi алты ай iшiнде жойылған жағдайларда жазуға болады. Егер жазбаның құжаттық мәнi ерекше болса, мұндай жазба туынды авторының келiсiмiнсiз-ақ ресми мұрағаттарда сақталуы мүмкiн.
26-бап. Туындыны авторлық сыйақысын төлеп, автордың
келiсiмiнсiз жеке мақсатта көшiрмелеу
1. Туынды авторының, орындаушының және фонограмма жасаушының келiсiмiнсiз, бiрақ оларға сыйақы төлеп, дыбыс-бейнежазу туындысын немесе туындының дыбыстық жазбасын жеке мақсатта көшiрмелеуге жол берiледi.
2. Осы баптың 1-тармағында аталған көшiрмелеу үшiн сыйақыны осындай көшiрмелеу үшiн пайдаланылатын жабдықтарды (дыбыс және бейнемагнитофондарды, өзге де жабдықтарды) және материалдық жеткiзгiштердi (дыбыс және (немесе) бейнетаспалармен касеттер, шағын дискiлер, өзге де материалдық жеткiзгiштер) дайындаушылар немесе импорттаушылар төлейдi.
3. Бұл сыйақыны жинау мен бөлудi авторлардың, фонограмма жасаушылардың және орындаушылардың мүлiктiк құқықтарын ұжымдық негiзде басқаратын ұйымдардың бiреуi осы ұйымдар арасындағы келiсiмге сәйкес жүзеге асырады (осы Заңның 43-бабы).
4. Егер бұл келiсiмде өзгеше көзделмесе, аталған сыйақы мынадай шамада бөлiнедi: авторларға - қырық процент, орындаушыларға - отыз процент, фонограмма жасаушыларға - отыз процент.
5. Сыйақының мөлшерi және оны төлеудiң шарттары, бiр жағынан аталған дайындаушылар мен импорттаушылардың және екiншi жағынан авторлардың, фонограмма жазушылардың және орындаушылардың мүлiктiк құқықтарын ұжымдық негiзде басқаратын ұйымдар арасындағы келiсiмде белгiленедi, ал тараптар мұндай келiсiмге келе алмаған жағдайда - Қазақстан Республикасының уәкiлдiк берiлген органы белгiлейдi.
6. Осы баптың 2-тармағында аталған, экспортқа шығаруға болатын жабдықтар мен материалдық жеткiзгiштер, сондай-ақ үй жағдайында пайдалануға арналмаған кәсiптiк жабдықтарға сыйақы төленбейдi.
27-бап. Туындыларды жеке мақсатта шет елге шығару
Шетке шығарылған жағдайда республиканың ұлттық мүдделерiне зиян келтiрiлетiн, тiзбесi белгiленген тәртiп бойынша анықталатын туындыларды қоспағанда, туындының данасын автордың немесе өзге де құқық иесiнiң келiсiмiнсiз және сыйақы төлемей тек қана жеке адамның өз мақсаттары үшiн шет елге шығаруына жол берiледi.
28-бап. Авторлық құқықтың қолданылу мерзiмi
1. Авторлық құқық, осы бапта көзделген жағдайларды қоспағанда, автордың бүкiл ғұмыры бойы және қайтыс болғаннан кейiн елу жыл бойы күшiн сақтайды.
2. Авторлық құқығын, оның есiмнiң құқығын және автордың беделiн қорғау құқығын қорғауға шек қойылмайды.
3. Өсиеттi орындаушы тағайындайтын тәртiп бойынша автор өзi қайтыс болғаннан кейiн өзiнiң авторлық құқығын, есiмінiң құқығын және өзiнiң беделiн сақтау құқығын қорғауды жүктейтiн адамды көрсетуге құқылы. Ол адам өз өкiлеттiгiн өмiр бойы атқарады. Мұндай нұсқаулар болмаған жағдайда автор қайтыс болғаннан кейiн оның авторлық құқығын, есiмнiң құқығын және беделiн қорғау құқығын қорғауды оның мұрагерлерi, егер мұрагерлерi жоқ болса, немесе олардың авторлық құқығы тоқтатылса, Қазақстан Республикасының мұндай қорғауды жүзеге асыратын уәкiлдiк берiлген органы жүзеге асырады.
4. Жасырын немесе бүркеншiк атпен жарияланған туындыға авторлық құқы ол туынды заңды түрде жарияланған күннен кейiн елу жыл бойы күшiн сақтайды. Егер аталған мерзiм iшiнде жасырын немесе бүркеншiк атпен шығарылған туындының авторы өзiнiң шын есiмiн немесе оның кiм екенi ендiгi жерде күмән туғызбаса, осы баптың 1-тармағының ережесi қолданылады.
5. Тең авторлар жасаған туындыға авторлық құқық өмiр бойы және басқа тең авторлардан ұзақ өмiр сүрген ең соңғы автор қайтыс болғаннан кейiн елу жыл бойы күшiн сақтайды.
6. Автор қайтыс болғаннан кейiн отыз жыл iшiнде бiрiншi рет жарыққа шығарылған туындыға авторлық құқық туынды жарыққа шыққаннан кейiнгi жылдың бiрiншi қаңтарынан есептегенде ол жарыққа шыққаннан кейiн елу жыл бойы күшiн сақтайды.
7. Егер автор қуғын-сүргiнге ұшырап, қайтыс болғаннан кейiн ақталса, онда құқық қорғаудың осы бапта көзделген мерзiмi ақталған жылдан кейiнгi жылдың бiрiншi қаңтарынан бастап күшiне енедi.
8. Осы бапта көзделген мерзiм сол мерзiмнiң басталуы үшiн негiз болып табылатын заңды факт болған жылдан кейiнгi жылдың бiрiншi қаңтарынан есептеле бастайды.
29-бап. Туындылардың қоғамдық игiлiкке айналуы
1. Туындыға авторлық құқықтың қолданылу мерзiмiнiң бiтуi олардың қоғамдық игiлiкке айналғандығын бiлдiредi.
2. Қазақстан Республикасының аумағында ешқашан қорғауға алынбаған туындылар да қоғамдық игiлiкке айналған болып саналады.
3. Қоғамдық игiлiкке айналған туындыларды кез-келген адам авторлық сыйақы төлемей еркiн пайдалана алады. Бұл орайда авторлық құқық, автор есiмiнiң құқығы мен оның беделiн қорғау құқығы сақталуға тиiс.
4. Қоғамдық игiлiкке айналған туындыларды пайдаланушылар авторлардың шығармашылық қызметiне ықпал ету, олардың материалдық-тұрмыстық жағдайларын жақсарту мақсатында авторлардың кәсiби қорына немесе авторлардың мүлiктiк құқықтарын ұжымдық негiзде басқаратын ұйымдарға қаржы аударуға ерiктi.
30-бап. Авторлық құқықтың ауысуы
1. Авторлық құқық шарт бойынша және мұра ретiнде берiледi.
2. Авторлық құқық мұрагерлiк тәртiбiмен заң бойынша немесе өсиет бойынша ауысады.
3. Автордың осы Заңның 15-бабында көзделген мүлiктiк емес жеке құқықтары мұрагерлiк бойынша ауыспайды. Автордың мұрагерлерi мүлiктiк емес жеке құқықтарын қорғауды жүзеге асыруға құқылы. Мұрагерлердiң аталған заңды құқықтарының мерзiмi шектелмейдi.
4. Өсиет орындаушыны тағайындайтын тәртiп бойынша автор өзiнiң мүлiктiк емес жеке құқықтарын қорғауды жүктейтiн адамды көрсетуге құқылы. Мұндай адам өз өкiлеттiгiн өмiр бойы атқарады. Автордың мұндай нұсқауы болмаған жағдайда автор қайтыс болғаннан кейiн оның мүлiктiк емес жеке құқықтарын қорғауды оның мұрагерлерi, егер мұрагерлерi болмаса немесе олардың авторлық құқығы тоқтатылған болса, Қазақстан Республикасының мұндай қорғауды жүзеге асыратын уәкiлдiк берiлген органы атқарады.
31-бап. Мүлiктiк құқықтың берiлуi. Авторлық шарт
1. Осы Заңның 16-бабында аталған мүлiктiк құқықтар, осы Заңның 18-26-баптарында көзделген реттердi қоспағанда, тек қана авторлық шарт бойынша берiлуi мүмкiн. Мүлiктiк құқықтар беру айрықша құқықтарды беру туралы авторлық шарт негiзiнде немесе айрықша емес құқықтарды беру туралы авторлық шарт негiзiнде жүзеге асырылуы мүмкiн.
2. Айрықша құқықтарды беру туралы авторлық шарт осы құқықтар берiлген адамға ғана туындыны белгiлi бiр әдiспен және шартта белгiленген шекте пайдалануға рұқсат етедi және мұндай адамға басқа адамдардың туындыны осылайша пайдалануына тыйым салу құқығын бередi. Егер айрықша құқықтар берiлген адам бұл құқықты қорғауды жүзеге асырмаса, басқа адамдарға туындыны пайдалануға тыйым салу құқығын туындының авторы жүзеге асыра алады.
3. Айрықша емес құқықтарды беру туралы авторлық шарт пайдаланушыға осындай құқықты берген айрықша құқық иесiмен және (немесе) осы туындыны сондай әдiспен пайдалануға рұқсат алған басқа адамдармен туындыны тең жағдайда пайдалануға рұқсат етедi.
4. Авторлық шарт бойынша берiлген құқықтар, егер шартта тiкелей өзгеше көзделмесе, айрықша емес құқықтар деп есептеледi.
32-бап. Авторлық шарттың ережелерi. Авторлық шарттың
нысаны. Авторлық шарт бойынша жауапкершiлiк
1. Авторлық шартта:
1) туындыны пайдалану әдiстерi (осы шарт бойынша берiлетiн нақты құқықтар);
2) құқық берiлетiн мерзiм мен аумақ;
3) сыйақы мөлшерi және (немесе) туындыны пайдаланудың әрбiр әдiсi үшiн сыйақы мөлшерiн белгiлеу тәртiбi, оны төлеудiң тәртiбi мен мерзiмi, сондай-ақ тараптар осы шарт үшiн маңызды деп есептейтiн басқа да жағдайлар көзделуге тиiс.
2. Авторлық шартта құқықтың берiлу мерзiмi туралы ереже болмаған жағдайда, егер пайдаланушыға бұл жөнiнде шарттың бұзылуына дейiн алты ай бұрын жазбаша хабарланған болса, автор шартты ол жасалған күннен бастап бес жыл өткен соң бұза алады.
3. Авторлық шартта құқық берiлетiн аумақ туралы ереже болмаған жағдайда шарт бойынша берiлетiн құқықтың қолданылуы Қазақстан Республикасының аумағымен шектеледi.
4. Туындыны пайдалануға авторлық шарт бойынша тiкелей берiлмеген құқықтар берiлмедi деп саналады.
5. Шарт жасалған кезде белгiсiз болған туындыны пайдалану құқықтары авторлық шарт мәселесi бола алмайды.
6. Сыйақы туындыны тиiсiнше пайдалану әдiсiне сәйкес түсетiн табыс процентi түрiнде авторлық шартта немесе, егер мұны туындының сипатынан немесе оны пайдалану ерекшелiктерiне байланысты жүзеге асыру мүмкiн болмаса, шартта көрсетiлген сома түрiнде не басқаша түрде белгiленедi.
7. Авторлық шарт бойынша берiлген құқықтар, егер ол тек шартта тiкелей көзделген болса, басқа адамдарға түгелдей немесе iшiнара берiлуi мүмкiн.
8. Автордың болашақта жасайтын туындыларын пайдалану құқықтары авторлық шарт мәселесi бола алмайды.
9. Автордың болашақта белгiлi бiр тақырыпта немесе белгiлi бiр салада туынды жасауына шек қоятын авторлық шарт ережесi жарамсыз болып табылады.
10. Осы Заң ережелерiне қайшы келетiн авторлық шарт ережелерi жарамсыз болып табылады.
11. Авторлық шарт жазбаша түрде жасалуға тиiс. Туындыны мерзiмдi баспасөзде пайдалану туралы авторлық шарт ауызша түрде жасалуы мүмкiн.
12. ЭЕМ-ге арналған бағдарламалардың және деректер базаларының даналарын сатып, оларды жаппай пайдаланушылардың оған қолы жеткен жағдайда ЭЕМ-ге арналған бағдарламалар мен деректер базаларын пайдалану туралы шарттар жасасудың Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде белгiленетiн ерекше тәртiбiн қолдануға жол берiледi.
13. Авторлық шартта көрсетiлген мiндеттердi орындамаған немесе тиiсiнше орындамаған тарап екiншi тарапқа келтiрiлген залалды, соның iшiнде алынбаған пайдасын өтеуге мiндеттi.
33-бап. Тапсырыстың авторлық шарты
1. Тапсырыстың авторлық шарты бойынша автор шарт ережелерiне сәйкес туынды жасап, оны тапсырысшыға беруге мiндеттенедi.
2. Тапсырыс берушi шартта келiсiлген сыйақы есебiнен авторға аванс төлеуге мiндеттi. Аванстың мөлшерi, төлеу тәртiбi мен мерзiмi тараптардың келiсуiмен шартта белгiленедi.
3. Тапсырыс шартының ережелерiне тапсырыс туындысын табыс етпеген автор тапсырыс берушiге келтiрген нақты зиянды өтеуге мiндеттi.
34-бап. Сабақтас құқықтардың объектiлерi
Сабақтас құқықтар қойылымдарға, орындаушылықтарға, фонограммаларға, эфирлiк және кабельдiк хабар тарату ұйымдарының хабарларына олардың мақсатына, мазмұны мен сапасына, сондай-ақ жеткiзiлу әдiсi мен нысанына қарамастан қолданылады.
35-бап. Сабақтас құқықтардың субъектiлерi
1. Орындаушылар, фонограмма жасаушылар, эфирлiк және кабельдiк хабар тарату ұйымдары сабақтас құқықтардың субъектiлерi болып табылады.
2. Фонограмма жасаушы, хабар таратушы ұйым осы тарауда көзделген құқықтарын орындаушымен және фонограммаға жазылған не эфирде немесе кабель бойынша берiлетiн туындыны орындаушымен және оның авторымен жасалған шарт бойынша алған құқықтары шегiнде жүзеге асырады.
3. Орындаушы осы тарауда көзделген құқықтарын орындалатын туынды авторларының құқықтарын сақтаған жағдайда жүзеге асырады.
4. Сабақтас құқықтардың пайда болуы және жүзеге асырылуы үшiн қандай да болсын формальдылықты сақтау талап етiлмейдi. Фонограмма жасаушы және (немесе) орындаушы өз құқықтары туралы хабарлау үшiн фонограмманың әр данасында және (немесе) оның әрбiр қорбындата көрсетiлетiн және үш элементтен тұратын сабақтас құқықтарды қорғау белгiсiн пайдалануға құқылы, олар:
1) қоршауға алынған латынша Р әрпi: Р;
2) айрықша сабақтас құқықтар иесiнiң есiмi (атауы);
3) фонограмманың алғаш жарияланған жылы.
36-бап. Сабақтас құқықтардың қолданылу аясы
1. Орындаушының құқықтары осы Заңға сәйкес мына жағдайларда, егер:
1) орындаушы Қазақстан Республикасының азаматы болса;
2) орындаушылық, қойылым алғаш рет Қазақстан Республикасының аумағында жүзеге асырылса;
3) орындаушылық, қойылым осы баптың 2-тармағының ережелерiне сәйкес қорғалатын фонограммаға жазылса;
4) фонограммаға жазылмаған орындаушылық, қойылым осы баптың 3-тармағының ережелерiне сәйкес қорғалатын эфирде немесе кабель бойынша берiлетiн хабарға енгiзiлген болса, танылады.
2. Фонограмманы жасаушының құқықтары осы Заңға сәйкес мына жағдайларда, егер:
1) фонограмма жасаушы Қазақстан Республикасының азаматы немесе Қазақстан Республикасының аумағында ресми тұрғылықты жерi бар заңды тұлға болса;
2) фонограмма тұңғыш рет Қазақстан Республикасының аумағында жарық көрсе, танылады. Егер фонограмма Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде жарияланған күннен кейiн отыз күн iшiнде Қазақстан Республикасының аумағында жарияланса, ол да Қазақстан Республикасының аумағында алғаш рет жарияланды деп саналады.
3. Эфирлiк немесе кабельдiк хабар тарату ұйымының құқықтары осы Заңға сәйкес, егер ұйымының Қазақстан Республикасының аумағында ресми тұрғылықты жерi бар болса және хабарларын Қазақстан Республикасының аумағында орналасқан хабар таратқыштар көмегiмен жүзеге асырса, танылады.
4. Шетелдiк өзге орындаушылардың, фонограмма жасаушылардың, эфирлiк немесе кабельдiк хабар тарату ұйымдарының құқықтары Қазақстан Республикасы аумағында Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарына сәйкес қорғалады.
37-бап. Орындаушының құқықтары
1. Осы Заңда көзделген реттердi қоспағанда, орындаушыға мынадай мүлiктiк емес жеке және мүлiктiк құқықтар:
1) есiмiнiң құқығы;
2) орындаушылықты немесе қойылымды кез-келген бұрмалаудан, бүлдiруден немесе орындаушының ар-ожданы мен қадiр-қасиетiне нұқсан келтiре алатын өзге де қол сұғушылықтан қорғау құқығы (беделiн қорғау құқығы);
3) орындаушылықты немесе қойылымды пайдаланудың әрбiр түрi үшiн сыйақы алу құқығын қоса, кез-келген түрде пайдалану құқығы берiледi.
2. Орындаушылықты немесе қойылымды пайдалануға берiлетiн айрықша құқық мынадай әрекеттердi жүзеге асыруға рұқсат етуге немесе тыйым салуға:
1) бұрын жазылмаған орындаушылықты немесе қойылымды жазуға;
2) орындаушылық немесе қойылым жазбасын көшiрмелеуге;
3) орындаушылықты немесе қойылымды, егер бұл орындаушылық немесе қойылым бұрын эфирге берiлмесе немесе жазбасын пайдаланып жүзеге асырылмаса, эфирге таратуға немесе кабель бойынша жалпы жұрттың назарына ұсынуға;
4) егер жазба бастапқыда коммерциялық мақсатпен жасалмаған болса, орындаушылық немесе қойылым жазбасын эфирге немесе кабель бойынша беруге;
5) орындаушы қатысқан орындаушылық немесе қойылым жазылып, коммерциялық мақсатта жарияланған фонограмманы жалға беруге құқық бередi. Орындаушылықты немесе қойылымды фонограммаға түсiруге шарт жасалған кезде бұл құқық фонограмманы жасаушыға ауысады. Бұл орайда мұндай фонограмманың даналарын жалға бергенi үшiн орындаушы сыйақы алу құқығын сақтап қалады (осы Заңның 38-бабы).
3. Орындаушының осы баптың 2-тармағының 2)-тармақшасында көзделген айрықша құқығы мына жағдайларда:
1) орындаушылықтың немесе қойылымның бастапқы жазбасы орындаушының келiсiмiмен жасалған;
2) орындаушылықты немесе қойылымды көшiрмелеу орындаушылықты немесе қойылымды жазу кезiнде орындаушының келiсiмi алынған мақсатпен жасалған;
3) орындаушылықты немесе қойылымды көшiрмелеу осы Заңның 41-бабының ережелерiне сәйкес жазба жүргiзiлген мақсатта жүзеге асырылған жағдайда қолданылмайды.
4. Осы баптың 2-тармағында аталған рұқсатты орындаушы бередi, ал ұжым болып орындаған кезде пайдаланушымен жазбаша шарт жасау арқылы сондай ұжымның жетекшiсi бередi.
5. Егер орындаушының эфирлiк немесе кабельдiк хабар тарату ұйымымен жасасқан шартында көзделсе, орындаушылықты немесе қойылымды кейiннен беруге, мұндай жазбаны беру мен көшiрмелеу үшiн эфирлiк немесе кабельдiк хабар тарату ұйымдарының жазып жүзеге асыруға осы баптағы 2-тармақтың 1), 2) және 3)-тармақшаларында аталған рұқсат алу талап етiлмейдi. Бұлайша пайдаланғаны үшiн орындаушыға берiлетiн сыйақы мөлшерi де осы шартта белгiленедi.
6. Орындаушы мен дыбыс-бейнежазу туындысын дайындаушы арасында жасалған шарт орындаушының осы баптың 2-тармақтың 1), 2), 3), 4)-тармақшаларында аталған құқықтарды беруiне әкеп соғады. Орындаушының мұндай құқықтарды беруi дыбыс-бейнежазу туындысын пайдаланумен шектеледi және, егер шартта өзгеше көзделмесе, дыбыс-бейнежазу туындысына түсiрiлген дыбыс пен бейненi жеке пайдалану құқықтарын қамтымайды.
7. Орындаушының осы баптың 2-тармағында көзделген айрықша құқықтары шарт бойынша басқа адамдарға берiлуi мүмкiн.
38-бап. Фонограмма жасаушының құқықтары
1. Фонограмма жасаушыға өз фонограммасы жөнiнде, осы Заңда көзделгендердi қоспағанда, фонограмманы пайдаланудың әрбiр түрi үшiн сыйақы алу құқығын қоса, фонограмманы кез-келген нысанда пайдалануға айрықша құқықтар берiледi.
2. Фонограмманы пайдалануға айрықша құқық мынадай әрекеттердi жүзеге асыруға немесе жүзеге асыру үшiн рұқсат етуге:
1) фонограмманы көшiрмелеуге;
2) фонограмманы қайта жасауға немесе кез-келген әдiспен өңдеуге;
3) фонограмма даналарын таратуға, яғни оларды сатуға, жалға беруге және сол сияқтыларға;
4) осы фонограмманы жасаушының рұқсатымен дайындалған даналарды қоса, тарату мақсатында фонограмма даналарын, импорттауға құқық берiлетiнiн бiлдiредi.
3. Егер заңды түрде жарияланған фонограмма даналары оларды сату арқылы азаматтық айналымға түсiрiлсе, оларды фонограмма жасаушының келiсiмiнсiз және сыйақы төлемей одан әрi таратуға жол берiледi. Фонограмманың даналарын жалға беру арқылы тарату құқығы сол даналарды меншiктеу құқығына қарамастан фонограмманы жасаушыға берiледi.
4. Фонограмма жасаушының осы баптың 2-тармағында көзделген айрықша құқықтары шарт бойынша басқа адамдарға берiлуi мүмкiн.
39-бап. Коммерциялық мақсатта жарияланған фонограмманы
фонограмма жасаушы мен орындаушының келiсiмiнсiз
пайдалану
1. Коммерциялық мақсатта жарияланған фонограмманы жасаушының және осындай фонограммаға орындауы жазылған орындаушының келiсiмiнсiз, бiрақ сыйақы төлей отырып:
1) фонограмманы көпшiлiк алдында орындауға;
2) фонограмманы эфирге беруге;
3) фонограмманы кабель арқылы жалпы жұртшылық назарына жеткiзу үшiн хабарлауға жол берiледi.
2. Осы баптың 1-тармағында көзделген сыйақы жинау, бөлу және төлеу фонограмманы жасаушылар мен орындаушылардың құқықтарын ұжымдық негiзде басқаратын ұйымдардың бiрi (осы Заңның 43-бабы) осы ұйымдар арасындағы келiсiмге сәйкес жүзеге асырады. Егер бұл келiсiмде өзгеше көзделмесе, аталған сыйақы фонограмма жасаушы мен орындаушы арасында тең бөлiнедi.
3. Сыйақы мөлшерiн және оны төлеу жағдайларын, бiр жағынан, фонограмма пайдаланушылар немесе осындай пайдаланушылар бiрлестiктерi (қауымдастықтары) және, екiншi жағынан, фонограмма жасаушылар мен орындаушылар құқықтарын басқарушы ұйымдар арасында жасалған келiсiм бойынша, ал егер тараптар мұндай келiсiмге келе алмаса - уәкiлдiк берiлген орган белгiлейдi. Сыйақы мөлшерi фонограммаларды пайдаланудың әр түрi үшiн белгiленедi.
4. Фонограммаларды пайдаланушылар осы баптың 2-тармағында аталған ұйымға фонограммалардың пайдаланылу мөлшерi туралы дәл мәлiметтер жазылған бағдарламаларды, сондай-ақ сыйақы жинауға және бөлуге қажеттi өзге де мәлiметтер мен құжаттарды табыс етуге тиiс.
40-бап. Эфирлiк немесе кабельдiк хабар тарату ұйымының
құқықтары
1. Осы Заңда көзделген реттердi қоспағанда, эфирлiк және (немесе) кабельдiк хабар тарату ұйымына оның хабарына қатысты хабарды кез-келген нысанда пайдалануға және, мұндай рұқсат бергенi үшiн сыйақы алу құқығын қоса алғанда, хабарды пайдалануға рұқсат етуге айрықша құқықтар берiледi.
2. Хабарды пайдалануға рұқсат ететiн айрықша құқық эфирлiк және (немесе) кабельдiк хабар тарату ұйымының мынадай әрекеттерiн жүзеге асыруға:
1) оның хабарын эфирлiк және (немесе) кабельдiк хабар таратушы басқа ұйымның эфирге немесе кабель арқылы бiр мезгiлде беруiне;
2) жалпы жұрт назарына жеткiзу үшiн хабарды кабель арқылы хабарлауға немесе хабарды эфирге беруге;
3) хабарды жазып алуға;
4) хабардың жазбасын көшiрмелеуге;
5) жалпы жұрт назарына жеткiзу үшiн хабарды ақы төлеп кiретiн жерлерде хабарлауға құқығын бiлдiредi.
3. Осы баптың 2-тармағының 4)-тармақшасында көзделген эфирлiк және (немесе) кабельдiк хабар тарату ұйымының айрықша құқығы мына жағдайларда:
1) хабар эфирде хабар тарату ұйымының келiсiмiмен жазып алынғанда;
2) осы Заңның 41-бабындағы ережелерге сәйкес хабарды көшiрмелеу ол жазылған мақсатта жүзеге асырылғанда қолданылмайды.
41-бап. Орындаушының, фонограмма жасаушының, эфирлiк
немесе кабельдiк хабар тарату ұйымының
құқықтарын шектеу
1. Орындаушылықты, қойылымды, эфир хабарларын, кабель арқылы берiлетiн хабарларды және олардың жазбаларын орындаушының, фонограмма жасаушының, эфирлiк немесе кабельдiк хабар тарату ұйымының келiсiмiнсiз және сыйақы төлемей пайдалануға, сондай-ақ фонограмманы көшiрмелеуге:
1) орындаушылықтан, қойылымнан, фонограммадан, эфирде немесе кабель арқылы берiлген хабардан шағын үзiндiлердi ағымдағы оқиғалар туралы шолуға қосу үшiн;
2) тек қана оқыту немесе ғылыми зерттеу мақсаттарында;
3) мұндай дәйектеме ақпараттық мақсатта жүзеге асырылатын жағдайда орындаушылықтан, қойылымнан, фонограммадан, эфирге немесе кабель арқылы берiлген хабардан шағын үзiндiлер түрiнде дәйектеме келтiру үшiн жол берiледi. Бұл орайда эфирлiк немесе кабельдiк хабар тарату ұйымының коммерциялық мақсатта жарияланған фонограмма даналарын эфирде немесе кабель арқылы беруге пайдалануының қандайы болса да осы Заңның 39-бабындағы ережелердi сақтағанда ғана мүмкiн болады;
4) осы Заңның 18-26-баптарының ережелерiнде белгiленген әдебиет, ғылым және өнер туындылары авторының мүлiктiк құқықтарын шектеуге қатысты өзге де жағдайларда жол берiледi.
2. Осы Заңның 37-40-баптарының ережелерiнен тыс орындаушының, фонограмма жасаушының, эфирлiк немесе кабельдiк хабар тарату ұйымының келiсiмiнсiз хабарлар мен олардың жазбаларын эфирге немесе кабель арқылы таратуға, сондай-ақ фонограмманы жеке мақсат үшiн көшiруге жол берiледi. Осы Заңның 26-бабына сәйкес сыйақы төленген жағдайда фонограмманы көшiрмелеуге жол берiледi.
3. Егер қысқа мерзiмге пайдаланылатын жазба немесе көшiрме эфирге хабар тарату ұйымының өз жабдықтары көмегiмен және өзiнiң жеке хабары үшiн жүзеге асырылса, орындаушының, фонограмма жасаушының және эфирге хабар тарату ұйымының орындаушылықты, қойылымды немесе хабардар қысқа мерзiмге пайдалануға жазып алуды жүзеге асыруға, мұндай жазбаларды көшiрмелеуге және коммерциялық мақсатта жарияланған фонограммаларды көшiрмелеуге рұқсат алуына қатысты осы Заңның 37, 38, 40-баптарындағы ережелер мынадай жағдайларда:
1) эфирге хабар тарату ұйымы осы тармақ ережелерiне сәйкес қысқа мерзiмде пайдалануға жасалатын жазбаны немесе сондай жазбаның фонограммасын көшiрмелеудi жүзеге асыруға қатысты қойылымның өзiн, орындаушылықты немесе хабарды эфирге беруге алдын-ала рұқсат алғанда;
2) эфирге хабар тарату ұйымы осы Заңның 25-бабының ережелерiне сәйкес әдебиет, ғылым және өнер туындыларының қысқа мерзiмге пайдалануға жасайтын жазбасына қатысты алты ай мерзiм iшiнде, оның тек құжаттық сипатының негiзiнде ресми мұрағаттарда сақталуы мүмкiн жалғыз данасын қоспағанда, оны жойғанда қолданылмайды.
4. Осы бапта көзделген шектеулер фонограмманы, орындаушылықты, қойылымды, эфирде немесе кабель арқылы берiлетiн хабарды және олардың жазбаларын, сондай-ақ соларға енгiзiлген әдебиет, ғылым және өнер туындыларын қалыпты пайдалануға зиянын тигiзбей, сондай-ақ орындаушының, фонограмма жасаушының, эфирлiк немесе кабельдiк хабар тарату ұйымының және аталған туындылар авторларының заңды мүдделерiне нұқсан келтiрмей қолданылады.
42-бап. Сабақтас құқықтардың қолданылу мерзiмi
1. Осы тарауда көзделген орындаушыға қатысты құқықтар алғашқы орындалудан немесе қойылымнан кейiн елу жыл бойы күшiн сақтайды. Осы Заңның 37-бабында белгiленген орындаушының есiмiн, орындаушылықты немесе қойылымды кез-келген бұрмалаудан немесе өзге де қол сұғушылықтан қорғау құқықтарының қорғалуына шек қойылмайды.
2. Осы тарауда көзделген фонограмманы жасаушыға қатысты құқықтар фонограмма алғаш жарияланғаннан кейiнгi елу жыл бойына, егер осы мерзiм iшiнде фонограмма жарияланбаған болса, ол алғаш жазылып алынғаннан кейiнгi елу жыл бойы күшiн сақтайды.
3. Осы тарауда көзделген эфирде хабар тарату ұйымына қатысты құқықтар мұндай ұйым эфирде алғашқы хабар таратуды жүзеге асырғаннан кейiн елу жыл бойы күшiн сақтайды.
4. Осы тарауда көзделген кабельдiк хабар тарату ұйымына қатысты құқықтар мұндай ұйым кабель арқылы алғашқы хабар таратуды жүзеге асырғаннан кейiн елу жыл бойы күшiн сақтайды.
5. Заңды түрде жария болған немесе жасалған кезiнен бастап, егер олар жарияланбаған болса, осы Заң күшiне енген күннен бастап елу жыл мерзiм өтпеген радио және телехабарлар (эфирге хабар тарату) қалған мерзiмде сабақтас құқықтар объектiсi ретiнде қорғалады.
6. Осы баптың 1, 2, 3, 4-тармақтарында көзделген мерзiмдердi есептеу оның басталуына негiз болатын заңды жәйт орын алған жылдан кейiнгi жылдың бiрiншi қаңтарынан басталады.
7. Егер орындаушы қуғын-сүргiнге ұшырап, қайтыс болғаннан кейiн ақталған жағдайда, осы бапта көзделген құқықтарды қорғау мерзiмi ол ақталған жылдан кейiнгi жылдың бiрiншi қаңтарынан бастап күшiне енедi.
8. Осы баптың 1, 2, 3, 4-тармақтарында аталған орындаушылықты, қойылымды, фонограмманы, эфирде немесе кабель арқылы таратылған хабарларды пайдалануға рұқсат ету және мерзiмдердiң қалған бөлiгi шегiнде сыйақы алу құқығы орындаушының, фонограмма жасаушының, эфирлiк немесе кабельдiк хабар тарату ұйымының мұрагерлерiне (заңды тұлғаларға қатысты - құқық мұрагерлерiне) ауысады.
IV ТАРАУ. МҮЛIКТIК ҚҰҚЫҚТАРДЫ ҰЖЫМДЫҚ БАСҚАРУ
43-бап. Мүлiктiк құқықтарды ұжымдық басқарудың
мақсаттары
1. Ғылым, әдебиет және өнер туындыларының авторлары, орындаушылар, фонограмма жасаушылар немесе өзге де авторлық және сабақтас құқықтар иелерi өздерiнiң мүлiктiк құқықтарын iс жүзiне асыру мақсатында олардың мүлiктiк құқықтарын ұжымдық негiзде басқаратын ұйымдар құруға құқылы.
2. Мүлiктiк құқықтарды ұжымдық негiзде басқаратын ұйымның коммерциялық iспен айналысуға, сондай-ақ ұжымдық негiзде басқару үшiн алған туындыларды және сабақтас құқықтар объектiлерiн пайдалануды жүзеге асыруға құқығы жоқ.
3. Әртүрлi құқықтар мен құқық иелерiнiң түрлi санаттары бойынша жекелеген ұйымдар, не құқық иелерiнiң бiр санатының мүдделерiне сай түрлi құқықтарды басқаратын ұйымдар, не құқық иелерiнiң түрлi санаттарының мүдделерiне сай құқықтардың бiр түрiн басқаратын ұйымдар құруға жол берiледi. Мұндай ұйымдарды тiкелей авторлық және сабақтас құқықтар иелерi құрады және олар солардан алған өкiлеттiк шегiнде, жарғы негiзiнде әрекет етедi.
4. Мүлiктiк құқықтарды ұжымдық басқаруға өкiлеттiктi тiкелей авторлық және сабақтас құқықтар иелерi жазбаша шарттар негiзiнде ерiктi түрде, сондай-ақ осындай құқықтарды қарайтын шетелдiк ұйымдармен жасалған тиiстi шарттар бойынша бередi.
5. Мүлiктiк құқықтарды ұжымдық негiзде басқаратын ұйымдардың жарғылары осы Заңның талаптарына сай келетiн ережелерден тұруға тиiс. Авторлардың мүлiктiк құқықтарын ұжымдық негiзде басқаратын ұйымды тiркеуден бас тартуға осы Заңның талаптары, сондай-ақ қоғамдық ұйымдарды тiркеу тәртiбiн белгiлейтiн заңдар бұзылған жағдайда жол берiледi.
6. Аталған ұйымның қызметiне басшылықты мүлiктiк құқықтарын оның өзi басқаратын авторлық және сабақтас құқық иелерi жүзеге асырады. Сыйақының мөлшерiне және пайдаланушылармен лицензиялық шарт жасасу ережелерiне, жиналған сыйақыны бөлу және төлеу әдiсiне және мұндай ұйым қызметiнiң өзге де принциптi мәселелерiне қатысты шешiмдер қабылдауды тек қана авторлық және сабақтас құқық иелерi жалпы жиналыста алқалы түрде жүзеге асырады.
7. Мүлiктiк құқықтарды ұжымдық негiзде басқаратын ұйымдардың қызметiн бақылауды уәкiлдiк берiлген орган жүзеге асырады.
44-бап. Мүлiктiк құқықтарды ұжымдық негiзде басқаратын
ұйымдардың қызметi
1. Кез келген автор, оның мұрагерi немесе осы Заңның III тарауына сәйкес қорғалатын авторлық және сабақтас құқықтардың өзге де иесi өздерiнiң мүлiктiк құқықтарын мүлiктiк құқықтарды ұжымдық негiзде басқаратын ұйымға беруге құқылы, ал ұйым, егер құқықтардың мұндай санатын басқару осы ұйымның жарғылық қызметiне жататын болса, бұл құқықтарды ұжымдық негiзде жүзеге асыруды өз мойнына алуға мiндеттi. Аталған ұйымдардың ұжымдық негiзде басқару үшiн алынған туындыларды және сабақтас құқықтардың объектiлерiн пайдалануға құқығы жоқ.
2. Осы Заңның 43-бабының 3-тармағына сәйкес алынған өкiлеттiк негiзде мүлiктiк құқықтарды ұжымдық негiзде басқаратын ұйым туындыларды және сабақтас құқықтардың объектiлерiн пайдаланудың тиiстi әдiстерiне пайдаланушымен лицензиялық шарт жасасады. Мұндай лицензиялық шарт талаптары бiр санаттағы барлық пайдаланушыларға бiрдей болуға тиiс. Аталған ұйымдардың пайдаланушыға лицензиялық шарт жасасудан жеткiлiктi негiздерсiз бас тартуға құқығы жоқ.
3. Лицензиялық шарт жасасқан барлық пайдаланушылар авторлардың құқықтарын және сабақтас құқықтар иелерiн қорғау жөнiндегi уәкiлдiк берiлген органда белгiленген тәртiп бойынша мемлекеттiк тiркеуден өтуге және тиiстi үлгiдегi мемлекеттiк тiркеу куәлiгiн алуға мiндеттi. Мұндай лицензиялық шарттар оларда көзделген әдiстерiн, осы Заңның 43-бабының 3-тармағына сәйкес ұйымға өкiлеттiлiк бермегендерiн қоса алғанда, барлық туындылар мен сабақтас құқық объектiлерiн пайдалануға рұқсат бередi.
4. Авторлық және сабақтас құқықтар иелерiнiң туындылар мен сабақтас құқықтардың объектiлерiн осындай лицензиялық шарттар бойынша пайдалану мен байланысты пайдаланушыларға қоятын барлық ықтимал мүлiктiк талаптарын лицензиялық шарттар жасасқан ұйым реттеуге тиiс.
5. Мүлiктiк құқықтарды ұжымдық негiзде басқаратын ұйым талап етiлмеген сыйақыны бөлiнетiн сомаға қоса отырып немесе ұйым есепшотына түскен күннен бастап үш жыл өткенше өзi өкiлi болып табылатын авторлық және сабақтас құқықтар иелерiнiң мүдделерiне сай басқа мақсаттарға айналымға сала отырып сақтауға құқылы.
45-бап. Мүлiктiк құқықтарды ұжымдық негiзде басқаратын
ұйымдардың атқаратын қызметтерi
Мүлiктiк құқықтарды ұжымдық негiзде басқаратын ұйым өзi өкiлi болып табылатын авторлық және сабақтас құқықтар иелерiнiң атынан әрi олардан алынған өкiлеттiк негiзiнде мынадай қызметтердi атқаруға:
1) мұндай ұйым басқарып отырған құқықтарды пайдалануға пайдаланушылармен лицензиялық шарттар жасасуға;
2) сыйақы мөлшерiн және лицензиялық шарттар жасалған басқа да жағдайларды пайдаланушылармен келiсуге;
3) бұл ұйым лицензиялық шартын жасаспай, осындай сыйақы жинаумен шұғылданатын жағдайларда сыйақы мөлшерiн пайдаланушылармен келiсуге (осы Заңның 26-бабы және 39-бабының 2, 3-тармақтары);
4) лицензиялық шартта көзделген сыйақыны және (немесе) осы баптың 3-тармағында көзделген сыйақыны жинауға;
5) осы баптың 4-тармағына сәйкес жиналған сыйақыны өзi өкiлi болып табылатын авторлық және сабақтас құқықтар иелерiне бөлуге және төлеуге;
6) осындай ұйым басқаратын құқықтарды қорғауға қажеттi кез-келген заңды әрекеттердi жасауға тиiс.
46-бап. Мүлiктiк құқықтарды ұжымдық негiзде басқаратын
ұйымдардың мiндеттерi
1. Мүлiктiк құқықтарды ұжымдық негiзде басқаратын ұйымның қызметi мұндай ұйым өкiлi болатын авторлық және сабақтас құқықтар иелерiнiң мүддесiне сай жүзеге асырылады. Бұл мақсатта ұйым төмендегi мiндеттерi атқаруға:
1) авторлық және сабақтас құқықтардың иелерiне сыйақы төлеумен бiрге олардың құқықтарын пайдаланғаны туралы мәлiметi бар есептер берiп тұруға;
2) осы Заңның 45-бабындағы 1-тармақтың ережелерiне сәйкес жиналған сыйақыны авторлық және сабақтас құқықтардың иелерiне бөлу және төлеу үшiн пайдалануға тиiс. Бұл орайда ұйым жиналған сыйақыдан өзiнiң мұндай сыйақыны жинауға, бөлуге және төлеуге кеткен нақты шығының өтеуге қажеттi соманы, сондай-ақ өзi өкiлi болып табылатын авторлық және сабақтас құқықтар иелерiнiң келiсiмiмен және солардың мүддесiне сай сол ұйым құрған арнайы қорларға жiберiлетiн соманы ұстап қалуға құқылы;
3) туындыларды және сабақтас құқықтар объектiлерiн нақты пайдалануына қарай осы тармақтың 2)-тармақшасында аталған соманы шегерiп отырып, жиналған сыйақыны бөлуге және ұдайы төлеп отыруға тиiс.
2. Осы Заңның 45-бабының 1-тармағында көзделген сыйақыны ұйымның жинауына өкiлеттiк бермеген авторлық және сабақтас құқықтар иелерi жүргiзiлген бөлуге сәйкес ұйымнан өздерiне тиесiлi сыйақының төленуiн талап етуге, сондай-ақ бұл ұйым пайдаланушыларға берген рұқсаттардан өз туындылары мен сабақтас құқықтар объектiлерiн шығарып тастауға құқылы.
47-бап. Мүлiктiк құқықтарды ұжымдық негiзде басқаратын
ұйымдардың қызметiн бақылау
1. Авторлардың мүлiктiк құқықтарын ұжымдық негiзде басқаратын ұйым өз қызметiне бақылау жасайтын уәкiлдiк берiлген орынға өз қызметi туралы мынадай ақпарат беруге мiндеттi:
1) мұндай ұйымның жарғысына және өзге де құрылтай құжаттарына енгiзiлген өзгерiстер туралы;
2) мұндай ұйымның осыған ұқсас құқықтарды басшылыққа алған шетелдiк мекемелермен жасасқан екiжақты және көпжақты келiсiмдерi туралы;
3) жалпы жиналыстың шешiмдерi туралы;
4) талап етiлмеген сыйақылар туралы мәлiметтердi қоса алғанда, осындай ұйымның жылдық балансы, жылдық есебi және оның қызметiн аудиторлық тексеру туралы;
5) осындай ұйымның атынан уәкiлдiк берiлген адамдардың тектерi туралы.
2. Мүлiктi құқықтарды ұжымдық негiзде басқаратын ұйымдардың жұмысын бақылайтын уәкiлдiк берiлген орган мұндай ұйымнан оның қызметiнiң осы Заңға, қоғамдық бiрлестiктер туралы заңға және өзге де заңдарға, сондай-ақ мұндай ұйымның жарғысына сәйкестiгiн тексеру үшiн қосымша қажеттi ақпарат талап етуге құқылы.
V ТАРАУ. АВТОРЛЫҚ ЖӘНЕ САБАҚТАС ҚҰҚЫҚТАРДЫ ҚОРҒАУ
48-бап. Авторлық және сабақтас құқықтардың бұзылуы
Осы Заңда көзделген авторлық және сабақтас құқықтарды бұзғаны үшiн Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес азаматтық, қылмыстық және әкiмшiлiк жауаптылық туындайды.
49-бап. Авторлық және сабақтас құқықтарды қорғау
1. Авторлық және сабақтас құқықтарды қорғауды сот:
1) құқықтарды тану;
2) құқық бұзылғанға дейiнгi жағдайды қалпына келтiру;
3) құқықты бұзатын немесе оның бұзылуына қауiп төндiретiн әрекеттердi тыю;
4) айырылып қалған пайданы қоса алғанда, шығындардың орнын толтыру;
5) құқық бұзушы авторлық және сабақтас құқықтарды бұзу алдарынан тапқан табысты өндiрiп алу;
6) Қазақстан Республикасының заңдарымен белгiленген, жалақының жиырмадан елу мыңға дейiнгi ең төменгi мөлшерi, ал ЭЕМ-ға арналған бағдарламаның немесе деректер базасы авторларының құқығын бұзғаны кезде жалақының бес жүзден елу мыңға дейiнгi ең төменгi мөлшерi сомасында өтем төлеу арқылы жүзеге асырылады. Зиянның орнын толтырудың немесе табысты өндiрiп алудың орнына өтемақы мөлшерiн сот белгiлейдi;
7) олардың құқықтарын қорғауға байланысты заң актiлерiнде көзделген өзге де шаралар қолдану арқылы жүзеге асырады.
Осы тармақтың 4), 5), 6)-тармақшаларында аталған шаралар авторлық және сабақтас құқықтар иелерiнiң таңдауына қарай қолданылады.
2. Iс қаралғанға дейiн судья туындылар мен фонограммалардың контрафактiлiк деп жорамалданған даналарын жауапкердiң дайындауына, көшiрмелеуiне, сатуына, пайдалануына тыйым салу туралы жеке-дара ұйғарым шығаруға құқылы. Судья туындылар мен фонограммалардың контрафактiлiк деп жорамалданған даналарын, сондай-ақ оларды дайындау мен көшiрмелеуге арналған материалдар мен жабдықтарды пайдалануға тыйым салу және алып қою туралы ұйғарым шығаруға да құқылы.
3. Сот туындының немесе фонограмманың контрафактiлiк даналарын, сондай-ақ оларды көшiрмелеуге пайдаланылатын материалдар мен жабдықтарды тәркiлеу туралы шешiм шығаруға құқылы. Туындының немесе фонограмманың контрафактiлiк даналары оның талап етуi бойынша авторлық немесе сабақтас құқықтардың иесiне берiлуi мүмкiн не соттың шешiмi бойынша жойылуға тиiс.
Оларды көшiрмелеуге пайдаланылған материалдар мен жабдықтар соттың шешiмi бойынша жойылуға не мемлекет кiрiсiне берiлуге тиiс.
Қазақстан Республикасының
Президентi