Қазақстан Республикасы Конституциясының 12 бабына және Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Шетелдiк азаматтардың Қазақстан Республикасындағы құқықтық жағдайы туралы" заң күшi бар Жарлығының 3-бабына сәйкес шет ел азаматтары мен азаматтығы жоқ адамдар Қазақстан Республикасында, егер Конституцияда, заңдар мен халықаралық шарттарда басқаша қарастырылмаған болса, Қазақстан азаматтарына белгiленген құқықтар мен бостандықтарды пайдаланады, сондай-ақ мiндеттердi орындауға тиiс. Шет ел азаматтары мен азаматтығы жоқ адамдарға нотариалдық қызмет көрсету кезiнде нотариус мынадай тәртiптердi сақтауға тиiс:
1. Шет ел азаматтары мен азаматтығы жоқ адамдар қазақстандық азаматтармен бiрдей республиканың мемлекеттiк нотариалдық кеңселерiнiң қызметiн пайдалануға құқылы (Қазақ КСР "Мемлекеттiк нотариат туралы" Заңының 80-бабы).
Олардың өтiнiшi бойынша нотариус республика заңдарында қарастырылған кез-келген нотариалдық әрекеттердi жүзеге асыруға мiндеттi.
Нотариалдық әрекеттердi жүзеге асыру мәселелерi бойынша шет ел азаматтарының өзi немесе олардың өкiлдерi өтiнiш жасай алады.
2. Нотариалдық әрекеттердi жүзеге асыру кезiнде шет ел азаматтары нотариат туралы заңдарда қарастырылған құжаттарды нотариуске тапсыруға мiндеттi.
3. Қазақстан Республикасында тұрақты тұратын шет ел азаматтары мен азаматтығы жоқ адамдардың кiм екендiгiн нотариус iшкi iстер органдары берген Қазақстан Республикасында тұру белгiсi бойынша анықтайды.
Қазақстан Республикасында уақытша жүрген шет ел азаматтары мен азаматтығы жоқ адамдардың кiм екендiгi белгiленген тәртiпте тiркелген шетелдiк төлқұжаттары немесе оларды алмастыратын құжаттары бойынша анықталады.
4. Шет ел азаматының азаматтық әрекет қабiлеттiлiгi өзi азаматы болып табылатын елдiң заңымен анықталады. Азаматтығы жоқ адамдардың азаматтық әрекет қабiлеттiлiгi оның тұрақты мекен-жайы орналасқан елдiң заңымен анықталады.
Алайда бұл адамдардың Қазақстан Республикасында жасайтын мәмiлелерiне қатысты азаматтық әрекет қабiлеттiлiгi Қазақстан заңы бойынша анықталады. (Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексi 17-бабы (Жалпы бөлiм).
5. Шет елдiң заңды тұлғалары республиканың мемлекеттiк нотариалдық кеңселерiнiң қызметiн пайдалануға құқылы ("Мемлекеттiк нотариат туралы" Заңның 30-бабы).
Шет елдiң заңды тұлғалары, негiзiнен, құрылтай құжаттарының көшiрмелерi мен аудармаларының, соның iшiнде жеке алғанда шетелдiк фирмалардың жарғылары көшiрмелерiнiң, сондай-ақ сауда тiзiлiмiнен алынған жазбалардың дәлдiгiн куәландыру үшiн келедi.
6. "Мемлекеттiк нотариат туралы" Заңының 83-бабына сәйкес шет елдiң өкiмет органдарының қатысуымен жасалған немесе олардан шыққан құжаттарды нотариус, егер бұл құжаттар:
1) Қазақстан Республикасының шет елдегi елшiлiгiнде не консулдық мекемесiнде;
2) Шетелдiк мемлекеттiң аумағында Қазақстан Республикасының мұндай мекемелерi болмаған жағдайда, Ресей Федерациясының шет елдегi елшiлiгiнде не консулдық мекемесiнде;
3) Шетелдiк заңды тұлғаның шыққан мемлекетiнiң Қазақстан Республикасындағы елшiлiгiнде не консулдық мекемесiнде ресмилендiрiлiп, содан кейiн құжатқа қол қойған лауазымды адамның қолы мен жоғарыда аталған елшiлiктiң не консулдық мекеменiң мөрiнiң шынайылығы Қазақстан Республикасы Сыртқы iстер министрлiгiнiң Бас Консулдық басқармасында куәландырылған жағдайда қабылдайды.
7. Консулдық ресмилендiру дегенiмiз - құжаттардың сол шет елдiк мемлекеттiң заңдарына сәйкестiлiгiн растау және сол құжаттардағы оларды басқа мемлекеттерде пайдалану мақсатымен қол қойған кiсiлердiң қолдарымен өкiлеттi мемлекеттiк органдардың мөрлерiнiң шынайылығын куәландыру.
Мысалы, шет елдерде шетелдiк өкiмет органдарының қатысуымен жасалған немесе солардың шыққан құжаттарды олардың көшiрмелерiнiң немесе аудармаларының шынайылығын куәландыру үшiн, сондай-ақ мұрагерлiк iстi құжаттау үшiн ұсынылған сенiмхатты және басқа да құжаттарды нотариус бұл құжаттар ресмиленгенде ғана қабылдауға құқылы.
8. Шет елде шетелдiк өкiмет органдарының қатысуымен жасалған немесе олардың шыққан құжаттарды мемлекеттiк нотариалдық кеңселер Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарында және шетелдiк ресми құжаттардың кейбiр түрлерiн ресмилендiрудi талап етпеу туралы өзара келiсiм негiзiндегi Қазақстан Республикасының заңдарымен қарастырылған жағдайда ресмилендiрусiз қабылдайды.
Азаматтық, отбасылық және қылмыстық iстерде құқықтық көмек пен құқықтық байланыс туралы Минск Конвенциясына (13-бап), Қазақстан Республикасы мен Монғолия арасындағы келiсiмге (36-бап), сондай-ақ Азаматтық және қылмыстық iстерде өзара құқықтық көмек туралы Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық Республикасы арасындағы Келiсiмге (28-бап) сәйкес Қытай Халық Республикасы, Монғолия, Армения Республикасы, Беларусь Республикасы, Қырғыз Республикасы, Молдава Республикасы, Ресей Федерациясы, Тәжiкстан Республикасы, Түркменстан, Өзбек Республикасы, Украина мемлекеттерiне дайындалған, арнаулы мекемеде сондай құзыр берiлген өкiлеттi адамдар куәландырған және белгiленген қалыппен жасалған сол мемлекеттердiң гербiлiк мөрiмен бекiтiлген құжаттар Қазақстан Республикасы аумағында ресмилендiрусiз қабылданады.
9. Нотариус шетелдiк заңды тұлғалардың сенiмхаттарын құжаттағанда немесе құжаттардың көшiрмелерi мен аудармаларының дұрыстығын куәландырғанда мемлекеттiк нотариалдық кеңселердiң нотариалдық iстердi жүргiзу тәртiбi туралы Нұсқаулықтың YI, YII, YIII тарауларында талаптарды қатаң сақтауға мiндеттi.
Мысалы, сенiмхатты құжаттағанда (немесе көшiрменi куәландырғанда) iске алынған құжат бiр парақта болып, оның сол жағынан сенiмхаттың (не құжаттың көшiрмесiнiң) шет ел тiлiндегi мәтiнi, ал қазақ не орыс тiлiндегi аудармасы оқ жақта орналасуы керек. Мұндай жағдайда шет ел және орыс (қазақ) тiлдерiндегi мәтiндерiнiң астына куәландыратын ортақ сөздер жазылады.
Аударма сондай-ақ жеке парақта да болуы мүмкiн. Мұндай жағдайда құжаттың мәтiнi толық, яғни, сенiмхаттың мәтiнi мен сенiмхаттың расталғаны жөнiндегi жазбалардың мәтiнi (немесе құжат көшiрмесiнiң мәтiнi мен көшiрменiң дұрыстығы куәландырылғаны туралы жазбаның мәтiнi) аударылады. Аударма мәтiнінiң астына аудармашының қолы шынайы екендiгiн куәландыратын құжаттың жазбасы жазылады.
Жеке парақта жасалған аударма сенiмхатқа немесе құжаттың көшiрмесiне тiркелiп тiгiледi және нотариустың қолымен және мемлекеттiк нотариалдық кеңсенiң мөрiмен бекiтiледi.
10. Нотариус шетелдiк азаматтар, азаматтығы жоқ адамдар және шетелдiк заңды тұлғалар үшiн нотариалдық әрекеттердi жүргiзгенде құпияны және "Мемлекеттiк нотариат туралы" заңда қарастырылған басқа да талаптарды сақтауға мiндеттi.
