"Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану және авиция қызметі туралы" Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 15 шілдедегі Заңы 54-бабының 2-2-трамағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:
1. Қоса беріліп отырған Азаматтық авиациядағы ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылғыларын бағалау жөніндегі қағидалар бекітілсін.
2. Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігінің Азаматтық авиация комитеті:
1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;
2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмелерін қағаз тасымалдағышта және электрондық нысанда қазақ және орыс тілдерінде "Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" Шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына ресми жариялау және Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне енгізу үшін жолдауды;
3) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмелерін ресми жариялау үшін мерзімді баспасөз басылымдарына жолдауды;
4) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;
5) осы бұйрық Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде осы тармақтың 1), 2), 3) және 4) тармақшаларына сәйкес, іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігінің Заң департаментіне ұсынуды қамтамасыз етсін.
4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму вице-министріне жүктелсін.
5. Осы бұйрық алғаш ресми жарияланған күннен астап он күтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.
|
Қазақстан Республикасының Инвестициялар және даму министрі |
Ж. Қасымбек |
| Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2017 жылғы 4 шілдедегі № 436 бұйрығымен бекітілген |
Азаматтық авиациядағы ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылғыларын
бағалау жөніндегі қағидалар
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Осы Азаматтық авиациядағы ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылғыларын бағалау жөніндегі қағидалар (бұдан әрі – Қағидалар) "Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі туралы" Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 15 шілдедегі Заңы 54-бабының 2-2-тармағына сәйкес әзірленген және азаматтық авиациядағы ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылғыларын бағалау тәртібін айқындайды.
2. Осы Қағидаларда мынадай терминдер мен анықтамалар қолданылады:
1) авиациялық оқу орталығы (бұдан әрі - АОО) – авиация персоналын даярлауды, қайта даярлауды және кәсіптік деңгейде ұстауды жүзеге асыратын заңды тұлға;
2) азаматтық авиация саласындағы уәкілетті орган (бұдан әрі – уәкілетті орган) – Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану және азаматтық және эксперименттік авиация қызметі саласында басшылықты жүзеге асыратын орталық атқарушы орган;
3) азаматтық авиациядағы ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылғысын бағалау – нақты біліктілік деңгейі үшін белгіленген өлшемшарттарға сәйкестігін анықтау үшін азаматтық авиация саласындағы уәкілетті орган жүргізетін сараптама;
4) барабарлық деңгейі – ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылғысының белгілі бір сипаттамаларының әрқайсысы үшін белгіленген шынайылық деңгейі; 3)
5) біліктілік – белгіленген стандартқа сәйкес белгілі бір міндетті орындау үшін қажетті дағдылардың, білімдердің және іске көзқарастың үйлесімі;
6) біліктілік сынақтары бойынша негізгі нұсқау (ағылшын тілінде MQTG қысқартылған аббревиатурасы (бұдан әрі – MQTG)) – бастапқы біліктілікті бағалау сынақтарының нәтижелерін қамтитын ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылғысын бағалау үшін пайдаланылатын негізгі құжат;
7) біліктілік сынақтары жөніндегі нұсқау (ағылшын тілінде QTG қысқартылған аббревиатурасы (бұдан әрі – QTG)) – сынақтардың нәтижелері, сәйкестігі туралы тұжырымдар сияқты және бағалауды жүргізуге мүмкіндік беретін басқа да ақпаратты қамтитын, тренажерді біліктілік бағалау үшін пайдаланылатын негізгі анықтамалық құжат;
8) валидациялық сынаулар – олардың көмегімен ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылғысының параметрлерін тиісті әуе кемесінің осыған ұқсас техникалық сипаттамаларымен сәйкестендіру мүмкін болатын сынаулар;
9) жаңарту – ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылғысының қазіргі біліктілік деңгейін сақтап қалу мақсатында техникалық мүмкіндіктерін жетілдіру немесе кеңейту;
10) кәсіптік даярлық – авиация персоналын бастапқы даярлау, қайта даярлау және кәсіптік деңгейде ұстау;
11) қабылдау сынақтары – тренажерде белгіленген параметрлердің көмегімен пайдалануға жарамдылығын растайтын тиісті деректерді салыстыруға болатын сынаулар;
12) модификациялау – авиациялық бұйымға типтік конструкциясын өзгертусіз және жөндеу болып табылмайтын өзгерістер енгізу;
13) тренажерді пайдаланушы – азаматтық авиациядағы ұшуды имитацияладың тренажерлік құрылғыларын пайдаланумен айналысатын заңды немесе жеке тұлға;
14) тренажерлік даярлық – авиация персоналын кәсіби даярлау процесі, одан өту кезінде білім алушы азаматтық авиация саласындағы уәкілетті орган бекіткен имитациялаудың құрылығыларының көмегімен практикалық дағдылары мен машықтарын алады, ұстап тұрады және жетілдіреді;
15) ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылғысының біліктілік деңгейі – ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылғысының техникалық мүмкіндіктерінің деңгейі;
16) ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылғысын жаңғырту – ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылғысы деңгейінің біліктілігін арттыру мақсатында техникалық мүмкіндіктерді жетілдіру немесе кеңейту;
17) ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылғысы (ағылшын тілінде FSTD қысқартылған аббревиатурасы (бұдан әрі – FSTD)) – олардың көмегімен жерде ұшудың жағдайлары имитацияланатын келесі үш түрлі құрылғының кез келгені:
механикалық, электрлік, электрондық және басқарудың басқа да борттық жүйелерін, ұшу экипажының мүшелері үшін әдеттегі жағдайды имитациялауға мүмкіндік беретін әуе кемесінің белгілі бір түрінің кабинасын және әуе кемесінің осы түрінің ұш сипаттамаларын дәл көрсетуді қамтамасыз ететін ұшудың жағдайларын имитациялайтын тренажер;
экипаждың кабинасында жағдайды шынайы көрсетуді қамтамасыз ететін және аспаптардың көрсетулерін, механикалық, электрлік және электрондық және басқа да борттық жүйелердің қарапайым функцияларын, сондай-ақ белгілі бір кластағы әуе кемелерінің ұшу-техникалық сипаттамаларын имитациялайтын ұшудың техникасын пысықтауға арналған тренажер;
тиісті аспаптармен жабдықталған және экипаждың кабинасында аспаптар бойынша әуе кемесінің осыған ұқсас ұшу жағдайын имитациялайтын приборлар бойынша ұшуларға негізгі даярлыққа арналған тренажер;
18) ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылғысының сипаттамалары – жалпы және техникалық талаптарды айқындау үшін пайдаланылатын параметрлердің сипаттамасы;
19) ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылығысын пайдалану – тиісті авиация персоналын кәсіби даярлау процестерін және тренажердің пайдалану жарамдылығын қамтамасыз етуге бағытталған тренажерды пайдаланушы қызметінің барлық түрлері.
3. Осы Қағидаларда мынадай қысқартулар пайдаланылады:
1) CS-FSTD – Ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылғыларының сертификаттық спецификациялары;
2) EASA – Еуропалық ұшулар қауіпсіздігі агенттігі;
3) FFS – толық пилотажды тренажер;
4) FTD – ұшу тренажері;
5) FNPT – ұшу-навигациялық рәсім тренажері;
6) BITD – негізгі борттық аспаптарға үйрету құрылғысы;
7) FPTD – рәсімдік тренажерлік құрылғы;
8) TDWS – тренажерлік құрылғылар бойынша жұмыс бағдарламасы.
9) MCC – көпмүшелі экипаждың өзара қарым-қатынасы.
2-тарау. Азаматтық авиациядағы ұшуды имитациялаудың тренажерлік
құрылғыларын бағалау тәртібі
4. Пайдалануға жарамдылығын айқындау үшін азаматтық авиациядағы ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылғыларын бағалау бастапқы, кезеңдік және арнайы бағалау түрінде жүзеге асырылады.
Ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылғыларын бастапқы бағалау тренажерлік құрылғыны пайдаланылатын орында алғаш орнатқан кезде жүргізіледі.
Ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылғыларын кезеңдік бағалау тренажер оның біліктілік деңгейінің сатндартты талаптарына жауап беретінін куәландыру мақсатында жыл сайын жүргізіледі.
Ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылғыларын арнайы бағалау:
тренажердің басқарылу сапасына және онда жүргізілетін ұшу-техникалық сипаттамаларға немесе жүйелерге әсер етуі мүмкін тренажердің аппараттық және (немесе) бағдарламалық қамтамасыз етуі елеулі өзгергенде;
тренажерге бастапқы біліктілік бағалау жүргізу кезінде қойылған стандарттық талаптарға оның жұмысы жауап бермейтінін куәландыратын ахуал анықталғанда;
жоғарырақ біліктілік деңгейін алу үшін тренажерді жаңғырту туралы өтінім алған кезде;
жаңа орынға орын ауыстырғанда;
иесі ауысқанда;
ұзақ мерзім (бір жылдан аса) сөндіріліп тұрғаннан кейін пайдалануға қайта енгізген кезде орындалады.
5. Тренажерді пайдаланушыны бастапқы, кезеңдік және арнайы бағалау жүргізу үшін, уәкілетті органға осы Қағидаларға 1-қосымшаға сәйкес нысан бойынша ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылғысын бағалауды жүргізуге (әрі қарай – өтінім) өтінім жолдайды. Өтінімге мынадай құжаттар қоса беріледі:
1) заңды тұлғаның құрылтай құжаттарының көшірмедері (жарғы, мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы анықтама;
2) ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылғысына қызмет көрсетуді жүзеге асыратын инструкторлық персонал мен мамандар бойынша деректер;
3) ұшақтың тренажері үшін ИКАО 9625 құжатының 1-томы 1-бөлімінің 4-тарауында көрсетілген сәйкес бағаланатын FSTD пайдаланылатын пилоттар куәліктері түрлерінің, олардың біліктілігінің, біліктілік белгілерінің немесе даярлық түрлерінің тізбесі;
4) тікұшақтың тренажері үшін ИКАО 9625 құжатының 2-томы 1-бөлімінің 4-тарауында көрсетілген сәйкес бағаланатын FSTD пайдаланылатын пилоттар куәліктері түрлерінің, олардың біліктілігінің, біліктілік белгілерінің немесе даярлық түрлерінің тізбесі;
5) ұшақ тренажері үшін ИКАО 9625 құжатының 1-томы 5-бөлігіне және 1-бөлігі А толықтыруына сәйкес, даярлық түріне, куәліктің түріне қарай оқу тапсырмаларының матрицасы;
6) тікұшақ тренажері үшін ИКАО 9625 құжатының 2-томы 5-бөлігіне және 2-томы 1-бөлігінің А толықтыруына сәйкес, даярлық түріне, куәліктің түріне қарай оқу тапсырмаларының матрицасы;
7) ұшақ тренажері үшін ИКАО 9625 құжатының 1-томы 1-бөлігінің 6-тарауына сәйкес, FSTD модельдеуші сипаттамалары;
8) тікұшақ тренажері үшін ИКАО 9625 құжатының 2-томы 1-бөлігінің 6-тарауына сәйкес, FSTD модельдеуші сипаттамалары;
9) ұшақ тренажері үшін ИКАО 9625 құжатының 1-томы 1-бөлігінің 7-тарауына сәйкес, модельдеуші сипаттамаларының барабарлығы;
10) тікұшақ тренажері үшін ИКАО 9625 құжатының 2-томы 1-бөлігінің 7-тарауына сәйкес, модельдеуші сипаттамаларының барабарлығы.
Барлық құжаттар мөрмен және тренажерды пайдаланушы немесе ол уәкілеттік берген адамның қолымен куәландырылады.
6. Тренажерді бағалаудың жалпы мерзімі уәкілетті орган өтінімді тіркеген сәттен бастап 42 (қырық екі) жұмыс күнінен аспайды.
7. Уәкілетті орган ұсынылған құжаттарды өтінім тіркелген күннен бастап 21 (жиырма бір) жұмыс күннен аспайтын мерзімде қарайды.
8. Осы Қағидалардың 5-тармағында көрсетілген ұсынылған құжаттардың толық еместігі фактісі анықталған жағдайда, өтінім тіркелген сәттен бастап үш жұмыс күнінен аспайтын мерзімде тренажерды пайдаланушыға қайтару себебін көрсете отырып, қайтаруға жатады.
9. Ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылғылары біліктілік деңгейлерінің түрлері EASA CS-FSTD сертификаттық спецификацияларында көзделген.
10. Уәкілетті орган өтінімді қарағаннан кейін, оны тіркеген сәттен бастап жиырма бес күннен аспайтын мерзімде, тренажерді бағалауды өткізу жөніндегі комиссия (бұдан әрі – комиссия) құрылады.
11. Комиссияның құрамына тренажерлерді бағалау бойынша оқудан өткен мамандар және тренажерге сәйкес ұшақтың немесе тікұшақтың типінде ұшуларды орындауға құқығы бар пилот-инструкторлар енгізіледі.
12. Тренажерлерді бағалаудың барлық түрлері осы Қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес, Авиациялық тренажерлерді бағалау стандарттарына сәйкес жүзеге асырылады.
13. Тренажерді қабылдау сынақтары бағалау процесінде жүргізіледі және осы Қағидаларға Пилотаждық тренажерлерді қабылдау сынауларының кестесі 3-қосымшаға сәйкес пилотажды тренажердың қабылдау сынақтары Кестесінде көрсетілген.
14. Тренажерді сынаудың және бағалаудың барлығы ИКАО 9625 "Ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылғыларын біліктілік бағалау өлшемшарттары жөніндегі нұсқау" құжатында ұсынылған өлшемшарттарға сәйкес жүргізіледі.
15. Тренажерді бағалау аяқталғаннан кейін уәкілетті орган он жұмыс күнінен аспайтын мерзімде, осы Қағидаларға 4-қосымшаға сәйкес нысан бойынша нәтижелер бойынша қорытынды (бұдан әрі - Қорытынды) жасайды.
16. Тренажер қорытындысы екі данада, тұжырымдар мен ұсынымдарды көрсете отырып жасалады және комиссияның барлық мүшелері қол қояды.
17. Тренажердың оң қорытындысының негізінде, уәкілетті орган Қорытындыға қол қойылғаннан кейін 5 (бес) жұмыс күні ішінде тренажердің сәйкестік сертификатын (бұдан әрі – Сертификат) береді.
18. Сертификат 1 жыл мерзімге, осы Қағидаларға 5-қосымшаға сәйкес нысан бойынша беріледі.
19. Теріс қорытындының негізінде уәкілетті орган Қорытындыға қол қойылғаннан кейін 3 (үш) жұмыс күні ішінде бас тартудың себебені негіздей отырып, пайдаланушыға хат жолдайды.
3-тарау. Қорытынды жағдайлар.
20. Пайдаланушының атауы немесе ұйымдастырушылық-құқықтық нысаны өзгерген жағдайда, пайдаланушы осы Қағидалардың 6-тармағында көрсетілген құжаттарды қоса бере отырып, уәкілетті органға Сертификатты ауыстыруға өтінім жолдайды.
Уәкілетті орган пайдаланушы ұсынған құжаттарды 15 (он бес) жұмыс күнінде қарайды, оның қорытындысы бойынша тренажерлік құрылғыларды бағалауды жүргізбей, жаңа Сертификат береді.
Бұл ретте бұрын берілген Сертификат уәкілетті органға қайтаруға және оны жоюдың тәсілін көрсете отырып, еркін нысандағы жою актісіне сәйкес жоюға жатады.
| Азаматтық авиациядағы ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылғыларын бағалау жөніндегі қағидаларға 1-қосымша |
|
| Нысан |
Ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылғыларын бағалауды жүргізуге өтінім
_____________________________________________________________________________
(АОО, ұйымның, құрылымық бөлімшенің атауы)
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
2. Ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылғысын бағалауды жүргізуді сұрайды (мыналарды көрсете отырып).
тренажердің маркалау нөмірі:
модельденетін әуе кемесінің типі және сериясы:
аэродинамикалық деректердің соңғы нұсқасы:
қозғалтқыштың типі және оның деректерінің соңғы нұсқасы:
әуе кемесін басқарудың жүйесі туралы деректердің соңғы нұсқасы:
модификациясы ұшу экипаждарын даярлау және кезеңдік тексеру үшін тренажерді пайдалану мүмкіндіктерінде көрінетін радиоэлектрондық жабдықтың техникалық жүйелерінің маркалау деректері:
тренажердің типі және оны дайындаушы:
тренажердің дайындалған күні:
тренажерде қолданылатын есептеуіштердің маркалануы:
визуализациялау жүйесінің типі және оны дайныдаушы:
қозғалғыштық жүйесінің типі және оны дайындаушы.
3. Ұйым туралы мәліметтер:
1) меншік нысаны
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
2) мемлекеттік тіркеу туралы куәлік
_____________________________________________________________________________
нөмірі, кім және қашан берді)
3) заңдық (почталық) мекенжайы және басқа да реквизиттері
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
4) телефон/факс, электрондық почта
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
4. Қоса берілетін құжаттар
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
"___" _____________ 20 ___жыл.
Азаматтық авиация ұйымының басшысы ______________________
(Т.А.Ә. (егер бар болса) (қолы)
М.О.
| Азаматтық авиациядағы ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылғыларын бағалау жөніндегі қағидаларға 2-қосымша |
Авиациялық тренажерлерді бағалау стандарттары
Авиациялық тренажерлерді бағалау стандарттары | Авиациялық тренажерлердің санаттары | Ескертпе | ||||
Негіздер | C | D | FTD | FNPT II | FNPT II MCC | |
1. Жалпы ережелер |
|
|
|
|
| |
1.2 Желіні қорғау автоматтары, олармен жұмыс экипаждың кабинадағы іс-әрекеттер тәртібінде көзделген және/немесе экипаж көретін сигнализаторларының іске қосылуына әкеледі, дәл ӘК-дей орналасқан және тура сол сияқты жұмыс істейді |
|
|
|
|
|
1.3 Қалыпты ұшуда кездесетін бетпе-бет қарсылық және тарту күшінің түрлі үйлесімдері кезінде аэродинамикалық сипаттамалардың өзгерістерінің әсері шынайы ұшу жағдайларында байқалатын, оның ішінде ӘК-нің кеңістіктегі жағдайлардың өзгерістері әсеріне, тарту күшіне, бетпе бет қарсылығына, биіктікке, темпертураға, ұшу массасына, ауырлық орталығының қалпына және конфигурациясына сәйкес келеді. |
|
|
|
|
|
1.4 Байланыс және навигациялық жабдық, сондай-ақ ескерту және авариялық сигнализация жүйелері тренажерды пайдаланушының ӘК-де орнатылғандарға сәйкес келеді және қолданылатын борттық жабдық үшін көзделген рұқсаттардың шегінде жұмыс істейді |
|
|
|
|
| Сандық мәндер ұсынылады. |
1.5 Ұшу экипажының жұмыс орындарына толықтыру ретінде нұсқаушы/бақылаушыға және регламенттеуші өкілетті органның өкілі инспекторға арналған екі кресло бар. Өкілетті органдар ұшу экипажының сол бір кабинасының әр түрлі нұсқаларын пайдаланудың негізінде осы талапты қанағаттандыратын түрлі мүмкіндіктерді қарастарады. Бұл креслолар пилоттардың аспаптық тақтасын және олардың алдыңғы шыныларын тиісті түрде көрінуін қамтамасыз етуі тиіс. Бақылаушылардың креслолары тиісті ӘК-нің креслоларына дәл ұқсас болуы міндетті емес, бірақ олар ӘК-не ұқсас мәжбүрлі шектеулі құрылғылармен жарақталған болуы тиіс |
|
|
|
|
|
1.6 Тренажердің жүйелері: жердегі сияқты, ұшу кезінде де ӘК-де қолданылатын жұмыстың үлгісін жасауы; қалыпты жағдайларда, ерекше және авариялық ұшу ахуалдарында тиісті пайдалану рәсімдерін орындау үшін тренажерді қолдану кезінде жұмысқа қабілеттілікті сақтауы тиіс |
|
|
|
|
|
1.7 Нұсқаушының жұмыс орнында орналасқан басқару органдары операторға барлық ауыспалы қажетті жүйелерді басқаруға және борттық жүйелерді ерекше немесе авариялық ахуалдағы жұмысқа ауыстыруға мүмкіндік береді |
|
|
|
|
|
Қажет болғанда, оқыту және жаттықтыру процесін жақсарту мақсатында, мынадай опцийлар болуы тиіс: |
1.8 Басқарушы күш-жігер және басқару тетіктерінің орнын ауыстыру үлгісі жасалатын ӘК-гі бар орынға сәйкес келеді. Ұшудың бірдей режимдері кезінде басқарушы күш ӘК-дей болуы тиіс |
|
|
|
|
|
1.9 Пилоттар үшін мәні бар ұшу экипажының кабинасындағы және олардың әрекеттерінен туындаған дыбыстар ӘК-де естілетіндерге сәйкес келеді |
|
|
|
|
|
1.10 Атмосфералық жауын-шашындар, әйнек тазалағыштар шығаратын дыбыстар және әдеттегі ұшуларда пилоттар қабылдайтын басқа да маңызы бар шуылдар елестейді және шектеулерден шығатын параметрлері бар қонудың үлгісін жасаған жағдайда ӘК-нің қирауының дыбыстық картинасы елестейді. |
|
| Сәйкестік туралы мәлімдеме (SOC) және ұшақ немесе оның жүйелері жасайтын шуылдар мен дыбыстарды елестетудің дұрыстығына сынақтар жүргізу талап етіледі. |
1.11 Атмосфералық жауын-шашындар, әйнек тазалағыштар, қозғалтқыш және планер шығаратын дыбыстарды қоса алғанда кабинадағы дыбыстар мен шуылдардың амплитудасы мен жиілігі шынайы елестейді. Көрсетілген дыбыстар үлгісі жасалатын ауа райы жағдайларымен үйлестірілген |
|
| Сәйкестік туралы мәлімдеме (SOC) және сынақтар жүргізу талап етіледі. |
1.12 Басқарушылықты және жерде қозғалу кезінде аэродинамикалық сипаттамаларды бағдарламалау мыналарды ескеруге мүмкіндік береді: |
|
|
|
|
1.13 Желдің жылжу феноменін тану және талап етілетін маневрлерді орындау үшін қажетті спецификалық ұшу даярлығын қамтамасыз ететін желдің жылжу модельдері. Мұндай модельдер авиациялық оқиғаларын зерттеудің нәтижелері бойынша өлшенген немесе әзірленген желдің өзгерістерін елестетуі, бірақ олардың қайталануына кепілдік беретін осы құбылыстың жеңілдетілген түрлерін де қамтуы мүмкін. Мысалы, модель желдің бірнеше тәуелсіз компоненттерінен тұруы мүмкін. Желдің модельдерін ұшудың мынадай күрделі сатылары үшін көздеген жөн: |
|
| Сынаулар жүргізуді талап етеді. |
1.14 Бүйірлік желдердің үлгісін жасау пайдалану жағдайларына сәйкес келеді және нұсқаушыда жылдамдық пен желдің бағытына тапсырмалар бар. |
|
|
|
|
| Сәйкестікке арыз талап етіледі (SOC) |
1.15 ӘК-де алынған деректерге сәйкес, тежеуді басқару және жолды басқару жөніндегі күш шынайы, ең болмағанда ҰКҚЖ келесі жағдайлар үшін жоқ дегенде шынайылыққа сәйкес келеді: |
|
|
a, b және c тармақтарына сәйкестікке объективтік сынаулар талап етіледі. |
1.16 Тежегіштердің және пневматиктердің (антиюздік құрылғылардың істен шығуын қоса алғанда) істен шығу көріністерінің динамикалық сипаттамалары, сондай-ақ тежегіштердің қызуынан тежеу тиімділігінің төмендеуі ӘК-де алынған шынайы деректерге сәйкес келеді. |
|
| Сәйкестікке мәлімдеме талап етіледі (SOC). Тежегіштердің қызуынан тежеу тиімділігінің төмендеуін бағалау үшін сынақтарды өткізу талап етіледі. |
1.17 Тренажердің бағдарламалық және аппараттық қамтамасыз етілуін тез және тиімді тексеру құралдары бар. Ол IQTG көрсетілген сынақтардың ең болмағанда бір бөлігін орындауға қабілетті автоматтандырылған жүйені қамтуы мүмкін. |
|
| Сәйкестікке мәлімдеме талап етіледі (SOC). |
1.18 Тренажер есептеуішінің өнімділігі, дәлдігі, жіберу қабілеті және динамикалық сипаттамалары күтілетін біліктілік деңгейін алу үшін жеткілікті. |
|
|
| Сәйкестікке мәлімдеме талап етіледі (SOC). |
1.19 Басқару рычагтарында күш жұмсауды елестету жүйесінің динамикалық сипаттамалары үлгісі жасалатын ӘК-гі осыған ұқсас сипаттамаларға сәйкес келеді. Басқару рычагтарының еркін қозғалуы ӘК-гі рұқсат етілген шекке сәйкес келеді. Тренажерді бастапқы бағалау және жетілдірілгеннен кейін бағалау кезінде босатылған басқару рычагтарының реакциясы тіркеледі (бағаналар, штурвал және бағыт рулінің педальдары). Өлшеніп алынған реакция ұшақта ұшу, крейсерлік және қону конфигурацияларындағыға сәйкес келуі тиіс. |
|
| Сәйкестікке мәлімдеме талап етіледі (SOC). |
1.20 Визуалды қарау жүйесінің реакциясы ұшу экипажының кабинасындағы аспаптардың реакциясымен және қозғалмалы жүйенің бастапқы реакциясымен жақсы келіседі, бұл қозғалыстың интегралдық сенсорлық қабылдануын қамтамасыз етеді. Көрсетілген жүйелер пилоттың тангаж арналарындағы, креннің және 150 миллисекундтан аспайтын, бірақ сол жағдайларда ӘК-нің өзінің ден қоюынан ерте емес желуіне күрт басқару әрекетіне ден қояды. Индициялық визуалды жағдайда стационарлық келіспеушіліктерден туындаған өзгерістердің кешігуі жүйедегі динамикалық кешігудің 150 миллисекундтық рұқсаты шегінде болады. Бұл ретте өзгерістер келіспеушіліктің әсерінен болған іс-әрекеттен ерте болмайды. Осы талаптарға сәйкестікті бағалау үшін жүргізілетін сынақтарда пилоттың басқару тұтқасының орын ауыстыруының осыған ұқсас сигналын, штрувалды және педальдарды, пилоттардың креслоларына жақын қозғалысты елестету жүйесінің платформасында орнатылған акселерометрдің сигналын, визуалдау жүйесінің экрандық индикаторына (оның осыған ұқсас элементтерінде кешігулерді ескере отырып) және ӘК-нің кеңістіктік қалпы индикаторына берілетін шығу сигналының бір уақытта тіркелуін көздеген жөн. Регламенттеуші өкілетті органдар мақұлдаған эквиваленттік сынақтарды да өткізуге болады. Тренажердің реакциясын тіркейтін сынақтардың нәтижелері ұшу, крейсерлік және қону конфигурацияларында шынайы ӘК-нің реакциясына сәйкес келетін деректермен салыстыра беріледі. Мұның мақсаты – көліктік бөгелулер немесе уақытша кешігулер 150 миллисекундтан аспайтынын және қозғалысты сезіну және визуалдық ахуалды қабылдау ӘК-нің шынайы реакциясына сәйкес келетінін растау. ӘК-нің реакциясының датчигі ретінде айналу осіне сәйкес көлденең әрекет ететін жеделдетуді өлшейтін акселерометрді пайдаланған абзал. Тренажердің жүйесіндегі бөгелу 15 миллисекундтан аспайтынын көрсетудің балалмалы әдісі ретінде мақсаты көліктік бөгелуді өлшеу болып табылатын сынақты пайдалануға болады. Мұндай сынақтардың барысында пилоттың басқару рычагынан жүктеу жүйесінің электрондық жабдығы, олардың дұрыс бірізділігін ескере отырып, тренажердің бағдарламалық қамтамасыз етілуінің барлық модульдерімен бірге қосу аппаратурасы арқылы сатылы сигналдың бірте-бірте өтуі кезінде оның барлық бөгелулері өлшенеді, бұл үшін ақырында, өтудің шығу құрылғысы арқылы қозғалыс және визуалды қарау, сондай-ақ аспаптық тақтайша арқылы байланыс орнату хаттамасы пайдаланылады. Тіркелетін уақытты есептеуді бастау сәті ретінде пилоттың кіру басқарушылық әсер етуі сәтін пайдаланған жөн. Сынақтар режимі есептеулерді орындау үшін қажетті қалыпты уақыт интервалын қамтамасыз етеді және аппараттық және бағдарламалық қамтамасыз етудің жүйесі арқылы ақпараттың ағынын өзгертпейді. Осы жағдайларда жүйенің көліктік бөгелуі – бұл басқарушының кіру сигналын беруі мен құрылғының жекелеген аппараттарының реакциясы арасындағы уақыт. Әрбір ось үшін бөгелуді тек бір рет өлшеу керек. |
|
|
|
|
|
Сәйкестікке мәлімдеме талап етіледі (SOC) |
1.21 Аэродинамикалық сипаттамалардың үлгісін жасау ӘК-н өндірушіден алынған осы ұшу сынақтарының деректері негізінде жүзеге асырылады. 1980 жылдың маусымынан кейінгі типтегі бастапқы сертификат алған ӘК үшін, мұндай үлгіні жасау мынадай әсерлерді елестетуді қамтиды: аз биіктікте көлденең ұшу кезінде жерді, үлкен биіктіктерде ұшу кезінде М сандарын, планердің мұздануын, басқарушы тегіс беттерге қалыпты және реверсивтік тартылу күшін, аэросерпінділікті, сондай-ақ сырғудан болған аэродинамикалық сызықсыздарды елестету. |
|
Сәйкестікке мәлімдеме талап етіледі (SOC) |
1.22 Үлгіні жасау кезінде татылу күші реверсінің аэродинамикалық сипаттамалар мен жер реакциясының күші арқылы жолды басқаруға әсері ескеріледі. |
|
|
Сәйкестікке мәлімдеме талап етіледі (SOC) және мұзданудың әсерін көрсету. |
1.23 Сынау кезінде алынған деректерге оның сипаттамаларының сәйкестігін бағалауға мүмкіндік беретін тренажерді аппараттық және бағдарламалық қамтамасыз етуді өзін-өзі тексеру көзделген. Тексерудің нәтижелері туралы деректерді қамтыған материалда мынадай параметрлер көрсетілуі тиіс: Тренажердің нөмірі, күні, уақыты, жағдайлары, ӘК деректерімен салыстырғанда тиісті тәуелді өзгерістердің өзгеруіне рұқсаттар мен графикалар. Белгіленген шектерден тыс стендтің сипаттамалары шығу кезінде "рұқсаттан тыс" ескерту жалауша сигнализациясының өздігінен қалыптасуы көтермеленеді. |
|
|
Сәйкестікке мәлімдеме (SOC) және сынақтар жүргізу талап етіледі. |
1.24 Тренажер элементтерінің істен шығуы бойынша нұсқамалық материалда баяндалған талаптарға сәйкестікті бағалауға мүмкіндік беретін тренажердің ақауларын диагностикалау нәтижелерінің басып шығарылуын алу көзделген. Мұндай басып шығарулар ақауларды күн сайын тіркеу журналының бөлімі ретінде тренажерді келесі кезеңдік бағалауға дейін сақталады. |
|
Сәйкестікке мәлімдеме (SOC) және сынақтар жүргізу талап етіледі. |
1.25 ӘК-нің әрбір үлгісін жасағаннан кейін тренажердің аппараттық және бағдарламалық қамтамасыз етуін тиісті толықтырып жасау уақтылы жүргізіледі. |
|
|
|
1.26 Күн сайын ұшу алдындағы құжаттама тренажердің жұмысын күн сайын тіркеу журналына енгізіледі немесе қарау үшін оңай қолжетімді орында сақталады. |
|
|
|
|
|
2. Қозғалмалылық жүйелері |
|
|
|
2.2 Қозғалмалылық жүйесі ең болмағанда алты дәрежелі қозғалмалы платформаның негізіндегі синергиялық жүйе тудыратындарға эквивалентті сезімдер алуды қамтамасыз етеді. |
|
|
2.3 ӘК-нің деректерімен салыстыру үшін платформаның қозғалмалылығын тіркеу құралдары көзделген. |
|
|
2.4 Мынадай сезімдерді елестетуге арналған арнайы бағдарламалық қамтамасыз етудің болуы: |
|
|
Сәйкестікке мәлімдеме (SOC) және сынақтар жүргізу талап етіледі. |
2.5 ӘК-нің ұшу жағдайларына байланысты шайқалулардың сипаттамалық түрлерін елестету, олар ұшу экипажының кабинасында сезілуі мүмкін (мысалы, жоғары жылдамдықта, шасссилер шығарылғанда, жабылғанда, рульдеу, құлау кезінде алдыңғы доңғалақтың бұрылуы). Тренажердің бағдарламалық және аппараттық қамтамасыз етуінде ӘК деректерімен оларды салыстыру үшін шайқалудың тән режимдерін тіркеу құралдары көзделуі тиіс. ӘК-нің деректері сондай-ақ экипаждың кабинасында атмосфералық ұйытқуларға реакцияларды анықтау үшін де қажет. Осы мақсатта ұшу сынақтарының нәтижелеріне барынша жақсы жақындауды көрсетуге мүмкіндік беретін кедергілердің жалпы қабылданған модельдері тиімді. Әр түрлі жиіліктерде амплитудалардың ара-қатынасын салыстыруға мүмкіндік беретін нәтижелерді тіркей отырып, сынақтар өткізу талап етіледі. |
|
Сәйкестікке мәлімдеме (SOC) және сынақтар жүргізу талап етіледі. |
3. Визуализация жүйелері |
|
|
|
|
3.2 Пилоттың әрбір креслосында барынша аз коллимациялық шығындармен, шолу 180 градус көлденең секторымен және шолу 40 градус тік секторымен үздіксіз көру алаңы қамтамасыз етіледі. Екі пилоттың да жұмыс орындарында визуализация жүйелерінің бір уақытта жұұмыс істеу мүмкіндігі қамтамасыз етілуі тиіс. |
|
|
|
FNPTIIMCC үшін шолудың көлденең секторы 45 градус және шолудың тік секторы 30 градус. |
3.3 Визуализация жүйесінің ден қою уақытын тіркеу құралдары көзделген. |
|
|
3.4 Жер бетінің көрінетін учаскесін және шешім қабылдау биіктігінде қонуға кіру траекториясындағы нүктеден көрінетін картинаның болуын тексеру жүргізіледі. IQTG-да тиісті есептеулер мен сызуларды енгізген жөн, оларда ӘК-нің қалпын және жер үстінің көрінетін учаскесін анықтау үшін пайдаланылатын қажетті деректер көрсетілген. Бұл деректер жоқ дегенде төменде келтірілген мәліметтерді қамтуы тиіс. |
|
|
3.5 Ұшып-көтерілу және қону кезінде төмендеу жылдамдығын және биіктікті бағалауға мүмкіндік беретін визуалды бағдарлар елестейді. |
|
|
3.6 Тексеру әдістемелері түсті беруге, ҰКҚЖ-да көріну қашықтығын фокустау, айқындылығын, көкжиектің деңгейін және авиакөкжиекте индицияланатын тренажерді салыстырғанда кеңістіктік елестетуге қатысты визуализация жүйесі жұмысының дұрыстығын жылдам растауға мүмкіндік береді. |
|
|
3.7 Көрінетін көкжиекті және жергілікті жердің типтік учаскелерін – дала, жолдар, су бассейндерін айқындауға мүмкіндік беретін ымырттағы жарықтандыру кезінде көрінетін картина елестейді. |
|
|
Сәйкестікке мәлімдеме (SOC) және сынақтар жүргізу талап етіледі. |
3.8 Қараңғылаудың кем дегенде он деңгейі қамтамасыз етіледі. Бұл мүмкіндік визуалдық картинаны елестету жолымен әрбір арнада көрсетіледі. |
|
|
Сәйкестікке мәлімдеме (SOC) және сынақтар жүргізу талап етіледі. |
3.9 Бейненің жазықтықта рұқсат етілген қабілеттілігі пилоттың көзінің деңгейіндегі нүктеден есептелетін көрінетін бұрыштық өлшемдері үш бұрыштық минутты құрайтын объектілерден тұратын тестілік картинаны көрсету жолымен көрсетіледі. Объектілердің бұрыштық өлшемін сәйкестік туралы мәлімдемеде келітірлген есептермен растаған жөн. |
|
| "С" санатындағы тренажерде тек түнгі немесе ымырттық бейнелерді қалыптастыру жүйесі пайдаланылған жағдайларда, осы сынақ жүргізілмейді. |
3.10 Алты бұрыштық минуттан аспауы тиіс жарықтық нүктелердің өлшемі олардың қатарының бірінен тұратын тестілік картинада айқындалады, осы ретте нүктелердің арасындағы ара-қашықтық олар қосылып кеткенге дейін дерлік кішірейеді. 40 оттан тұратын қатардың бұрыштық өлшемі 4 градусқа тең немесе одан кем. |
|
| Осы тармақта баяндалған, жарықтық нүктелердің елестетуінің эквивалентті рұқсат етілген қабілеті үш бұрыштық минутқа тең болуы тиіс. |
3.11 Жарықтық нүктелердің контрастылығы – 1-ге 25-тен кем емес, егер бұрыштық өлшемі бір градусқа тең жарықтық нүктелерден шаршының іргелес фонымен салыстырсақ (яғни жекелеген нүктелер әрең ажыратылады). |
|
|
3.12 Элементтері аэродромды, жергілікті жерді, негізгі аэродром маңындағы бағдарларды тануға және визуалдық қонуды сәтті аяқтауға мүмкіндік беретін күндізгі, ымырттық және түнгі визуалдық жағдайды елестету. Күндізгі визуалдық жағдайды суреттеу жарықтануы кем дегенде бұлыңғыр күнгі жарықтануға сәйкес келетін ұшу экипажының кабинасындағы жалпы жағдайдың бөлігі болуы тиіс. Визуализациялаудың күндізгі жүйесі кем дегенде келесі толық түсті беруді қамтамасыз ететін жүйе ретінде белгіленеді, күндізге картинамен бірдей көрінетін картинаны нақтырақ елестету, 4000 кромкамен немесе 1000 беткі қабатпен құрылған, 4000 жарықтық нүктеден құралған түнгі немесе ымырттық картинамен, жарықтығы 6 фут-ламберт, пилоттың көзінің деңгейінде өлшенген (анағұрлым жарық аймағында), тренажердің қозғалысының үлгісін жасау уақытында көрінетін дискреттілігі және басқа да назар аудартатын визуалдық әсерлері жоқ бейнені қалыптастыру. Пилоттардың кабинасында жарықтандырудың өзгеру динамикасы сыртқы визуалдық жағдайдың индицияланатын картинасына сәйкес келуі тиіс. Күндізгі жағдайды индикациялау кезінде, пилоттардың кабинасындағы жарықтандыру бейнені бұлдыратпайды және пилоттың тізелерінің биіктігінде тұрған аспаптар бойынша қонуға енудің сызбасынан түскен жарық үшін 5 фут-ламберттен төмен түспейді және/немесе пилоттың бетінен түскен сәуленің жарығы үшін 2 фут-ламберттен төмен түспейді. Жарықтыққа және рұқсат етілген қабілетке барлық талаптарды қанағаттандыру жоқ дегенде жыл сайын қайталанатын объективтік сынақтармен расталуы тиіс. Сипаттамалардың жылдам нашарлау белгілері болған кезде сынаулар жиірек жүргізілуі мүмкін. |
|
Сәйкестікке мәлімдеме (SOC) және сынақтар жүргізу талап етіледі. |
| Азаматтық авиациядағы ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылғыларын бағалау жөніндегі қағидаларға 3-қосымша |
Пилотаждық тренажерлерді қабылдау сынауларының кестесі
Сынаулар | Рұқсат | Ұшу режимі | Пилотаждық тренажерлердің санаттары | Ескертулер | ||||
C | D | FTD | FNPT II | FNPT II MCC | ||||
1. Сипаттамалар | ±0,9 (3 фут) немесе ӘК-нің бұрылу радиусы бойынша ±20% | жер/ұшып көтерілу |
|
| Кестеге негізгі доңғалақтардың да, шассидің алдыңғы доңғалағының да бұрылу радиустарын салыңыз. Симмитриялық емес тартымды немесе бұрылуды орындау үшін тежеуді қажет ететін ӘК-ді қоспағанда, тежегіштерді және ең төменгі тартымды пайдаланбау жөніндегі деректерді көрсетіңіз. | |||
Алдыңғы доңғалақты бұруды басқару тұтқасының бұрышына қарай бұрылудың бұрыштық жылдамдығы (NWA) | ±10% немесе бұрылудың бұрыштық жылдамдығы бойынша ±2°/с | жер/ұшып көтерілу |
|
| Кестеге ең болмағанда 5 торап болатын айырмашылықта ең төменгі бұрылу радиусының жылдамдығынан асатын кем дегенде екі жылдамдық салыңыз. |
2) Ұшып көтерілу | ±5% уақыт және дистанция бойынша немесе ±5% уақыт бойынша және ±61м (200 фут) дистанция бойынша | жер/ұшып көтерілу |
|
|
| Үдемелі айдаудың уақыты мен дистанциясын шассидің (Vr) алдыңғы тірегінің көтерілу жылдамдығына дейін тежеуіштерді жіберу сәтінен бастап толық уақыттың кем дегенде 80% үшін тіркеген жөн |
Үдемелі жүрудің ең төменгі эволютивтік жылдамдығы (Vmcg), аэродинамикалық басқару органдарын тек ұшуға жарамдылықтың немесе аз жылдамдықтың қолданылатын талабына байланысты пайдалану, жерде жұмыс істемейтін қозғалтқышы бар ӘК-нің басқарылу сипаттамасы. | ±25% ӘК ең жоғары бүйірлік ауытқуы бойынша немесе ±1,5 м (5 фут) | жер/ұшып көтерілу |
|
| Қозғалтқыш істен шыққан кезде жылдамдық қозғалтқыш істен шыққан кездегі ӘК жылдамдығынан ±1 торап шегінде болуы тиіс. Қозғалтқыш тартымының құлауы сыналатын тренажерге қолданылатын қозғалтқыштың математикалық моделінің деректеріне сәйкес келуі тиіс. Егер қозғалтқыш нұсқасының математикалық моделі ӘК-н өндірушіде ұшу сынауларынан өткен қозғалтқышқа сәйкес келмесе, онда осы ұшу сынауларының негізінде тартым шамасының басқарушы параметрі ретінде пайдалана отырып, осы бастапқы жағдайларда қосымша сынаулар орындалуы мүмкін. Ұшуды басқарудың қайтымды жүйелері бар ӘК-лер үшін сондай-ақ бағыт рулін басқару педальдарына күш жұмсауға тәуелділік құрылуы тиіс ±10% немесе ±2,2 даН (5 фунт). |
Жұлынудың ең төменгі жылдамдығы (Vmu) немесе ӘК-н өндіруші белгілейтін эквивалент. | ±3 ауа жылдамдығы бойынша торап ±1,5° тангаж бойынша | жер/ұшып көтерілу |
|
| Vmu жылдамдық ретінде белгіленеді, бұл кезде шассидің соңғы негізгі тірегі жерден ажырайды. Шассидің негізгі тірегінің бүгілу сигналын немесе ӘК-нің әуеде/жерде екені туралы эквивалентті сигналды тіркеген жөн. Тіркеу кем дегенде шассидің тірегін көтеру басталғанға дейін 10 торап жылдамдықтан орындалуы тиіс. Биіктіктің рульге кіру сигналы ӘК-нің деректеріне дәл сәйкес келуі тиіс. |
Қалыпты ұшып көтерілу. |
±3 торап әуе жылдамдығы бойынша | Жер/ұшып көтерілу |
|
| Тежеуіштерді жіберген сәттен бастап ұшып-көтерілудің бейінін тіркеу, ең болмағанда жердің деңгейінен 61м (200 фут) жоғары. Ұшуды қайтарымды басқару жүйелері бар ӘК-лер үшін сондай-ақ штурвалда бойлық күшке тәуелділік болуы тиіс (+10% немесе 2,2 даН (5 фунт)) . |
Ұшып көтерілуде күрделі қозғалтқыштың істен шығуы. |
±3 әуе жылдамдығы бойынша торап | Жер /ұшып көтерілу және биіктікті алудың бірінші учаскесі |
|
|
Ең болмағанда жердің деңгейінен жоғары 61м (фут) дейін ұшып-көтерілудің бейінін тіркеу, қозғалтқыш істен шыққан кездегі жылдамдық ұшақтың деректерінен +3 торап шегінде болу керек. Ең жоғары сертификатталған ұшып көтерілу массасына жақын масса жағдайында сынауды орындаңыз. Ұшуды қайтарымды басқару жүйелері бар ӘК-лер үшін сондай-ақ штурвалда бойлық күшке тәуелділік болуы тиіс (+10% немесе 2,2 даН (5 фунт)), басқару штурвалындағы күш (+10% немесе ±1,3 даН (3 фунт)), бағыт рулін басқару педальдарындағы күш (+10% немесе 2,2 даН (5 фунт)). |
Бүйірлік желде ұшып көтерілу. |
±3 әуе жылдамдығы бойынша торап ±1,5° тангаж бойынша | Жер /ұшып көтерілу және биіктікті алудың бірінші учаскесі |
|
|
Ең болмағанда жердің деңгейінен жоғары 61м (200 фут) дейін ұшып-көтерілудің бейінін тіркеу. Ең болмағанда 20торап бүйірлік желдің құрамы үшін желдің бейінін қоса алғанда, сынаулардың немесе егер мұндай деректер бар болса, барынша көрсетілген бүйірлік желдің деректері талап етіледі. Ұшуды қайтарымды басқару жүйелері бар ӘК-лер үшін сондай-ақ штурвалда бойлық күшке тәуелділік болуы (+10% немесе 2,2 даН (5 фунт)), басқару штурвалындағы күш (+10% немесе ±1,3 даН (3 фунт)), бағыт рулін басқару педальдарындағы күш (+10% немесе 2,2 даН (5 фунт)). |
Үзілген ұшып көтерілу |
±5% уақыт бойынша немесе ±1,5с | Жер /ұшып көтерілу |
|
|
| Ең жоғары сертификатталған ұшып көтерілу массасына жақын масса мәні жағдайында тіркеу. Тежеудің ең жоғары күші автоматтық немесе қол режиміне сәйкес келеді. Уақыт және дистанциялар параметрлерін тежеуіштерді жіберген сәттен бастап толық тоқтағанға дейін тіркеген жөн. |
Ұшып көтерілуден кейін қозғалтқыштың динамикалық істен шығуы. | ±20% ӘК-нің бүйірлік жылдамықтарынан | Биіктікті алудың бірінші учаскесі |
|
|
|
3) Биіктікті алу |
±3 әуе жылдамдығы бойынша торап | Жылдамдықты бастапқы алу |
|
|
|
|
| Осы ұшу сынаулары үшін дайындаушы фирма белгілеген биіктікті алудың толық градиенті пайдаланылуы мүмкін. Биіктікті алудың номиналдық жылдамдығы және жылдамдықты бастапқы алудың орташа биіктігі жағдайында тіркеуді орындаңыз. Қысқа мерзімді сынаулар орындауы мүмкін. |
Жұмыс істемейтін бір қозғалтқышпен екінші учаскеде биіктікті алу |
±3 әуе жылдамдығы бойынша торап | Биіктікті алудың екінші учаскесі |
|
|
|
|
| Осы ұшу сынаулары үшін өндіруші белгілеген биіктікті алудың толық градиенті пайдаланылуы мүмкін, ал биіктікті алудың тік жылдамдығы ұшуда пайдалану жөніндегі нұсқауда көрсетілген мәндерден кем болмауы тиіс. Сынауларды WAT (салмақ, биіктік және температура) бойынша шектеу жағдайларында орындаңыз. Қысқа мерзімді сынаулар орындалуы мүмкін. |
Жұмыс істемейтін бір қозғалтқышпен бағдар бойынша ұшу кезінде биіктікті алу |
±10% уақыт бойынша | Бағдар бойынша ұшу кезінде биіктікті алу |
|
|
| Қолмен пилоттау режимінде сипаттамалардың мақұлданған деректері пайдаланылуы мүмкін. Сынауларды ең болмағанда 1550 м (5000 фут) учаскеде орындаңыз. |
Егер бұл ӘК-нің ұшуда пайдалану жөніндегі нұсқауында талап етілсе, мұздануды ескере отырып, ӘК-лер үшін жұмыс істемейтін бір қозғалтқышпен қону конфигурациясында биіктікті алу . |
±3 әуе жылдамдығы бойынша торап | Жұмыс істемейтін бір қозғалтқышпен қону конфигурациясында биіктікті алу. |
|
| Осы ұшу сынаулары үшін өндіруші белгілеген биіктікті алудың толық градиенті пайдаланылуы мүмкін. Қысқа мерзімді сынаулар орындауы мүмкін. Сынауды ең жоғары сертификатталған қону массасына жақын масса жағдайында орындаңыз. |
Көлденең ұшудағы үдемелі айдау және тежеу | ±5% уақыт бойынша | Крейсерлік режим |
|
|
| Жылдамдықты ең төменгі өзгерту 50 торап |
4)Крейсерлік режим |
+0,05 қозғалтқышта қысымның көтерілу дәрежесі бойынша ±5% айналымдар бойынша N1 және N2 | Крейсерлік режим |
|
|
| 5 минуттан кем емес интервалмен кем дегенде екі бірізді қысқа мерзімді сынау орындалуы мүмкін. |
5)ӘК толық тотағанға дейін тежеу |
±5% уақыт бойынша | Қону |
|
| Толық тоқтағанға дейін қонудың жалпы уақытынан 80% үшін ең болмағанда уақыт пен дистанцияны тіркеген жөн. Орта, шағын шама және ең жоғары сертификатталған қону массасына жақын шама үшін ӘК массасының мәні талап етіледі. Орта және шағын масса жағдайлары үшін есептік конструктивтік сипаттамалар пайдаланылуы мүмкін. Тежеу жүйесінде қысымды қамтамасыз еткен жөн. |
Тежеу уақыты және дистанциясы, кері кері тартым, доңғалақ тежеуіштерінсіз, құрғақ ҰКҚЖ |
±5% уақыт бойынша және | Қону |
|
| Кері тартым басталғаннан аз газ режимінің тура тартымына дейінгі жалпы уақыттан 80% үшін ең болмағанда уақыт пен дистанцияны тіркеген жөн. Орта, шағын шама және ең жоғары сертификатталған қону массасына жақын шама үшін ӘК массасының мәні талап етіледі. Орта және шағын масса жағдайлары үшін есептік конструктивтік сипаттамалар пайдаланылуы мүмкін. |
Толық тоқтағанға дейін тежеу дистанциясы, доңғалақ тежеуіштері, дымқыл ҰКҚЖ | ±10% немесе±61 м (200 фут) дистанциялар бойынша | Қону |
|
| Болған жағдайда ӘК-н ұшуда пайдалану жөніндегі нұсқауда баяндалған деректер пайдаланылуы тиіс. |
Толық тоқтағанға дейін тежеу дистанциясы, доңғалақ тежеуіштері, мұзданған ҰКҚЖ | ±10% немесе±61 м (200 фут) дистанция бойынша | Қону |
|
| Болған жағдайда ӘК-н ұшуда пайдалану жөніндегі нұсқауда баяндалған деректер пайдаланылуы тиіс. |
6)Қозғалтқыштар |
+10% Т | Қонуға кіру немесе қону |
|
|
|
|
| Tt = Т1 –ден толық уақыт екінші айналымға кету қуаттылығының 90% дейін. Қозғалтқыштың қуаттылығы шамасы ретінде қаралғаны жөн қозғалтқыштың күрделі параметрі (N1, N2, EPR және т.б.). Ұшудың аз газынан ҚҚБ ез ауыстыру кезінде екінші айналымға кету режимінің қуаттылығына дейін қозғалтқыш қуаттылығының өзгеру тәуелділігін құрыңыз. |
Қозғалтқыш айналымының төмендеуі |
±10% Т | Жер /ұшып көтерілу |
|
|
|
|
| Tt = Т1-ден ең жоғары ұшып көтерілу қуаттылығының түсуінің 90% дейін. ҚҚБ ез ауыстыру кезінде ең жоғары ұшып көтерілу қуаттылығына дейін қозғалтқыш қуаттылығының құлау тәуелділігін құрыңыз. |
2. Тұрақтылық және басқырушылық сипаттамалары. |
±0,9 даН (2 фунт) қозғалту күші бойынша | Жер (ұшу деректерімен расталған режим) |
|
|
|
Ақырына дейін үзілмейтін басқаруды ауыстырып қою. Ұзына бойы статикалық тұрақтылық, құлау режимі және т.б. сияқты сынаулардың нәтижесінде алынған ұшу деректерімен расталуы тиіс. Ұшуды басқарудың статикалық және динамикалық сынауларын бірдей шамалық жүктемелерде немесе жылдамдық ағыны жағдайында орындаған жөн. |
Басқару бетінің күші мен қалпына қарай штурвалдың қалпын дәлдендіру |
±0,9 даН (2 фунт) қозғалту күші бойынша | Жер (ұшу деректерімен расталған режим) |
|
|
|
Ақырына дейін үзілмейтін басқаруды ауыстырып қою. Бір қозғалтқышы жұмыс істемейтін ӘК-н теңгеру, бүйірлік сырғудың белгіленген режимі және т.б. сияқты сынаулардың нәтижесінде алынған ұшу деректерімен расталуы тиіс. Ұшуды басқарудың статикалық және динамикалық сынауларын бірдей шамалық жүктемелерде немесе жылдамдық ағыны жағдайында орындаған жөн. |
Басқару бетінің күші мен қалпына қарай рульмен бағытты басқару педальдарының қалпын дәлдендіру |
±2,2 даН (5 фунт) қозғалту күші бойынша | Жер (ұшу деректерімен расталған режим) |
|
|
| Ақырына дейін үзілмейтін басқаруды ауыстырып қою. Бір қозғалтқышы жұмыс істемейтін ӘК-н теңгеру, бүйірлік сырғудың белгіленген режимі және т.б. сияқты сынаулардың нәтижесінде алынған ұшу деректерімен расталуы тиіс. Ұшуды басқарудың статикалық және динамикалық сынауларын бірдей шамалық жүктемелерде немесе жылдамдық ағыны жағдайында орындаған жөн. |
Алдыңғы доңғалақты басқару органының күші мен қалпын дәлдендіру |
±0,9 даН (2 фунт) қозғалту күші бойынша | Жер |
|
|
|
Ақырына дейін үзілмейтін басқаруды ауыстырып қою. |
Бағыт рулінің педальдарын басқаруды дәлдендіру | ±2° алдыңғы доңғалақтың бұрылуын басқару тұтқасының бұрышы бойынша ±0,5° сезбеушілік аймағы бойынша | Жер |
|
|
|
Ақырына дейін үзілмейтін басқаруды ауыстырып қою. |
Тангаж бойынша теңгеруді дәлдендіру: есептелген мәндермен салыстырғанда сілтеменің деректері |
±0,5° компьютер белгілеген теңгеру бұрышы бойынша | Жер және екінші айналымға кету |
|
|
|
|
| Теңгерудің бұрыштық жылдамдығы пилот берген негізгі теңгерудің бұрыштық жылдамдығы болған кезде және автопилотпен немесе екінші айналымға кету режимдерінде теңгерудің пилот берген негізгі бұрыштық жылдамдық тексерілуі тиіс. |
Қозғалтқыштың таңдалған параметрімен салыстыруда ҚҚБ қалпының бұрышын түзету (EPR, N1, айналмалы сәт) |
±5° ҚҚБ бұрыштық қалпы бойынша немесе | Жер |
|
|
|
|
| Барлық қозғалтқыштар үшін бір уақытта тіркеу. 5° рұқсат ӘК деректері мен қозғалтқыштар арасында салыстыруда қолданылады. Қысқа мерзімді сынаулар орындалуы мүмкін. |
Тежеуіш жүйесінде күш пен қысымды саыстыруда тежеуіштерді басқару педальдарының қалпын дәлдендіру |
±2,2 даН (5 фунт) немесе 10% күші бойынша | Ұшып көтерілу, крейсерлік режим және қону |
|
| Екі бағытта басқару рычагтарының әдеттегі ауытқулары үшін деректерді қамтамасыз еткен жөн (толық орын ауыстырудан шашамен 25-50%). Рұқсаттар әрбір кезең үшін абсолюттік шамаларға қолданылады (тәуелсіз қаралады). Жасанды жақсартылған пилотаждық сипаттамалары бар ӘК: егер тренажерде ӘК-н басқару жүйесінің рычагы орнатылса, сынау орындалмайды. |
2) Басқару жүйесінің динамикалық сипаттамаларын тексеру |
| Ұшып көтерілу, крейсерлік режим және қону |
|
| Екі бағытта басқару рычагтарының әдеттегі ауытқулары үшін деректерді қамтамасыз еткен жөн (толық орын ауыстырудан шашамен 25-50%). Рұқсаттар әрбір кезең үшін абсолюттік шамаларға қолданылады (тәуелсіз қаралады). Жасанды жақсартылған пилотаждық сипаттамалары бар ӘК: егер тренажерде ӘК-н басқару жүйесінің рычагы орнатылса, сынау орындалмайды. |
Крен бойынша басқару |
±10% бірінші нөлдік қиылысқа арналған уақыт бойынша және 10% одан кейінгі кезең үшін, | Ұшып көтерілу, крейсерлік режим және қону |
|
|
Екі бағытта басқару рычагтарының әдеттегі ауытқулары үшін деректерді қамтамасыз еткен жөн (толық орын ауыстырудан шашамен 25-50%). |
Желу бойынша басқару |
±10% бірінші нөлдік қиылысқа арналған уақыт бойынша және 10% одан кейінгі кезең үшін, | Ұшып көтерілу, крейсерлік режим және қону |
|
|
Екі бағытта басқару рычагтарының әдеттегі ауытқулары үшін деректерді қамтамасыз еткен жөн (толық орын ауыстырудан шашамен 25-50%). |
Басқару рычагтарының шамалы ауытқуы | ±20% фюзеляждың бұрыштық жылдамдықтары бойынша | Крейсерлік режим және қонуға кіру |
|
| Басқару рычагтарының шамалы ауытқуы ауытқудың толық диапозонынан 5% мөлшерінде айқындалады. |
3) Ұзына бойы қозғалыс |
±3 әуе жылдамдығы бойынша торап | Қонуға кіруден бастап екінші айналымға кеткенге дейін |
|
|
|
|
| Қуаттылықтың өзгеруі алдында ең болмағанда 5 с тең уақытты өсіру үшін басқарылмайтын еркін реакцияның уақыты бойынша тәуелділік, қуаттылықтың өзгеруі аяқталғанға дейін +15 с. Жасанды жақсартылған пилотаждық сипаттамалары бар ӘК: басқару жүйесінің қалыпты және ерекше жағдайларында сынау. |
Жалғас қанаттардың қалпы өзгерген кездегі динамика |
±3 әуе жылдамдығы бойынша торап | Биіктікті алудың екінші учаскесінен үшіншісіне дейін және қонуға кіруден қонғанға дейін |
|
|
|
|
| Реконфигурацияның өзгеруі алдында ең болмағанда 5 с тең уақытты өсіру үшін басқарылмайтын еркін реакцияның уақыты бойынша тәуелділік, +15 с реконфигурацияның өзгеруі аяқталғанға дейін. Ұшып көтерілуден кейін жалғас қанаттарды бастапқы жинаудың үшінші учаскесі. Жасанды жақсартылған пилотаждық сипаттамалары бар ӘК: басқару жүйесінің қалыпты және ерекше жағдайларында сынау. |
Интерцептор/ әуе тежеуіші қалпының өзгеру динамикасы |
±3 әуе жылдамдығы бойынша торап | Крейсерлік режим |
|
|
|
|
| Конфигурацияның өзгеруі алдында ең болмағанда 5 с тең уақытты өсіру үшін басқарылмайтын еркін реакцияның уақыты бойынша тәуелділік, +15 с конфигурацияның өзгеруі аяқталғанға дейін. Нәтижелер мұндай құрылғылардың шығарылған және жинақталған қалыптары үшін талап етіледі. Жасанды жақсартылған пилотаждық сипаттамалары бар ӘК: басқару жүйесінің қалыпты және ерекше жағдайларында сынау. |
Шасси қалпының өзгеру динамикасы |
±3 әуе жылдамдығы бойынша торап | Биіктікті алудың бірінші учаскесінен екіншісіне дейін және қонуға кіруден қонғанға дейін |
|
|
|
|
| Конфигурацияның өзгеруі алдында ең болмағанда 5 с тең уақытты өсіру үшін басқарылмайтын еркін реакцияның уақыты бойынша тәуелділік, +15 с конфигурацияның өзгеруі аяқталғанға дейін. Жасанды жақсартылған пилотаждық сипаттамалары бар ӘК: басқару жүйесінің қалыпты және ерекше жағдайларында сынау. |
Шасси мен жалғас қанаттарды/алғы қанатшаларды шығару/жинау уақыты | ±1 с немесе ±10% уақыт бойынша | Ұшып көтерілу және қонуға кіру (ауа ағының жүктемелерімен) |
|
|
|
|
| Жалғас қанаттарды басқарудың қалыпты және қайталама жүйелері – шығару және жинауға арналған деректер. Шассиді басқарудың қалыпты жүйесі – шығаруға және жинауға арналған деректер. Шассиді басұқарудың қайталама жүйесі – деректер тек шығару үшін. Барлық деректер орын ауыстырудың толық диапозоны үшін ұсынылады (аралық қалыпқа қол жеткізуге арналған уақыт талап етілмейді). Сериялық ӘК-лер үшін кестелік деректер тиімді. |
Бойлық теңгеру |
±1° тангажды басқару бойынша (биіктік рулі және тұрақтандырғыш) | Крейсерлік режим, қонуға кіру және қону |
|
|
|
Қысқа мерзімді сынаулар сериясы орындалуы мүмкін. |
Бойлық маневрлеу тұрақтылығы (қайта жүктеу бойынша басқару тұтқасындағы күш жұмсау градиенті) | ±2,2 даН (5 фунт) немесе ±10% штурвалда бойлық күш жұмсау бойынша немесе эквивалентті бетінен | Крейсерлік режим, қонуға кіру және қону |
|
|
|
| Кренмен сынау қонуға кіру және қону конфигурацияларында шамамен 20° және 30°. Кренмен сынау крейсерлік конфигурацияда шамамен 20°, 30° және 45°. Қысқа мерзімді сынаулар сериясы орындалуы мүмкін. Жасанды жақсартылған пилотаждық сипаттамалары бар ӘК: басқару жүйесінің қалыпты және ерекше жағдайларында сынау. |
Бойлық статикалық тұрақтылық | ±2,2 даН (5 фунт) немесе ±10% штурвалда бойлық күш жұмсау бойынша немесе эквивалентті бетінен | Қонуға кіру |
|
|
|
| Деректер ең болмағанда теңгерімдік жылдамдықтан жылдамдықтың екі мәні үшін жоғары және жылдамдықтың екі мәні үшін төмен. Қысқа мерзімді сынаулар сериясы орындалуы мүмкін. Жасанды жақсартылған пилотаждық сипаттамалары бар ӘК: басқару жүйесінің қалыпты және ерекше жағдайларында сынау. |
Ұшақ штурвалы бағанасының, бафтингінің шайқалу автоматының іске қосылу, аударылу жылдамдығы |
±3 әуе жылдамдығы бойынша торап | Биіктікті алудың екінші учаскесі |
|
|
|
|
| Аударылуға жақындау туралы ескерту сигналын тіркеген жөн және ол аударылу режиміне дәл сәйкес келуі тиіс. Тангаж бойынша бұрыштық қалпын күрт өзгертуді немесе қайта жүктеуді күрт төмендетуді көрсететін ӘК-лер осы сипаттаманы көрсетуі тиіс. Ұшуды басқарудың айналатын жүйелері бар ӘК-лер үшін сондай-ақ штурвал бағанасында бойлық күш түсудің өзгеруіне тәуелдік қалыптасуы тиіс (±10% немесе 2,2 даН(5 фунт)) Жасанды жақсартылған пилотаждық сипаттамалары бар ӘК: басқару жүйесінің қалыпты және ерекше жағдайларында сынау. |
Фугоидтық қозғалыс динамикасы |
±10% кезең бойынша | Крейсерский режим |
|
|
|
|
Сынауға үш толық циклді немесе қайсысы аз болуына қарай амплитуданың екі есе азаю немесе қосарлануы уақытын айқындау үшін қажет санын енгізген жөн. |
Қысқа мерзімді толқулар |
±1,5° тангаж бойынша немесе ±2°/с тангаждың бұрыштық жылдамдығы бойынша | Крейсерлік режим |
|
|
|
| Жасанды жақсартылған пилотаждық сипаттамалары бар ӘК: басқару жүйесінің қалыпты және ерекше жағдайларында сынау. |
4) Бүйірлік қозғалыс | ±3 әуе жылдамдығы бойынша торап | Ұшып көтерілу немесе қону (ӘК үшін қайсысы күрделі болып табылатынына қарай) |
|
|
|
|
| Vmc (әуедегі ең төменгі эволютивтік жылдамдық) немесе Vmcl (қонуға кірудің ең төменгі эволютивтік жылдамдығы) сипаттамалар немесе басқару бойынша шектеумен айқындалуы мүмкін, бұл Vmc немесе Vmcl жылдамдығын әдеттегі тәсілмен көрсетуге кедергі келтіреді. Жасанды жақсартылған пилотаждық сипаттамалары бар ӘК: басқару жүйесінің қалыпты және ерекше жағдайларында сынау. |
Крен бойынша сезімталдылық (бұрыштық жылдамдық) | ±10% немесе ±2°/с креннің бұрыштық жылдамдығы бойынша | Крейсерлік режим және қонуға кіру немесе қону |
|
|
|
|
| Штурвалдың қалыпты ауытқуымен сынау (штурвалдың ең жоғары ауытқуының шамамен 30). Ұшуды қайтарымды басқару жүйелері бар ӘК-лер үшін сондай-ақ штурвалдың бағанасында күшке тәуелділік болуы тиіс (±10% немесе 2,2 даН(5 фунт)) |
Крен бойынша экипаж кабинетінде орнатылған басқару тұтқасынан баспалдақты кіру сигналы | ±10% немесе ±2% крненің бұрыштық жылдамдығы бойынша | Қонуға кіру және қону |
|
|
|
| Жасанды жақсартылған пилотаждық сипаттамалары бар ӘК: басқару жүйесінің қалыпты және ерекше жағдайларында сынау. |
Шиыршықты тұрақтылық | Дұрыс үрдіс және ±2° немесе ±10% крен бойынша 20с бұрын | Крейсерлік режим |
|
|
|
|
| Көп мәртелік сынаулардың негізінде орташаланған ӘКбойынша деректер пайдаланылуы мүмкін. Екі бағытта да сынаулар. Жасанды жақсартылған пилотаждық сипаттамалары бар ӘК: басқару жүйесінің ерекше жағдайында сынау. |
Жұмыс істемейтін қозғалтқышы бар ӘК-н теңгеру |
±1° бағыт рулінің бұрышы бойынша немесе | Биіктікті алудың екінші учаскесі және қонуға кіру немесе қону |
|
|
|
|
|
Қысқа мерзімді сынаулар сериясы орындалуы мүмкін. |
Бағыт рулінің тиімділігі | ±2°/с немесе ±10% желудің бұрыштық жылдамдығы бойынша | Қонуға кіру және қону |
|
|
|
| Сынау қосулы және ажыратылған автотұрақтандыру жүйесімен орындалады. Баспалдақты кіру сигналының әсері жағдайында сынау рульді басқару педальдарының ауытқуы кезінде бағыты толық диапозоннан шамамен 25%. Жасанды жақсартылған пилотаждық сипаттамалары бар ӘК: басқару жүйесінің қалыпты және ерекше жағдайларында сынау. |
"Голландық қадам" түріндегі креннің байланысты тербелуі және желуі (желу демпфер ажыратулы) |
±0,5с немесе ±10% кезең бойынша | Крейсерлік режим және қонуға кіру немесе қону |
|
|
|
| Сынаулар ажыратылған автотұрақтандыру жүйесімен ең болмағанда алты цикл үшін орындалады. Жасанды жақсартылған пилотаждық сипаттамалары бар ӘК: басқару жүйесінің қалыпты және ерекше жағдайларында сынау. |
Тұрақты сырғу |
Бағыт рулінің осы қалпы үшін | Қонуға кіру және қону |
|
|
|
| Ең болмағанда басқару рулінің екі қалпын пайдалана отырып, қысқа мерзімді сынаулар сериясы орындалуы мүмкін (бұрандалы ӘК үшін әрбір бағытта). Ұшуды қайтарымды басқару жүйелері бар ӘК үшін сондай-ақ басқару штурвалында күшке тәуелділік қалыптасуы тиіс (±10% немесе 1,3 даН (3 фунт)) және бағытты рульмен басқару педаіне күш (±10% немесе 2,2 даН(5 фунт)). |
5) Қону |
±3 әуе жылдамдығы бойынша торап | Қалыпты қону |
|
| Сынау жер деңгейінен кемінде 61м (200 фут) биіктікте алдыңғы доңғалақ ҰКҚЖ-ға жанасқанға дейін орындалады. Алдыңғы доңғалақты ҰКҚЖ-ға түсіру шассидің негізгі тіркетері доңғалақтарының ҰКҚЖ-ға жанасу сәтінен бастап жеке учаске ретінде көрсетілуі мүмкін. Орташа, шағын, аз масса және ӘК-нің ең жоғарғы сертификатталған қону массасына жақын масса үшін деректер көрсетілуі тиіс. Ұшуды қайтарымды басқару жүйелері бар ӘК үшін басқару штурвалында күшке бойлық тәуелділік көрсетілуі тиіс (±10% немесе 2,2 даН(5 фунт)). Жасанды жақсартылған пилотаждық сипаттамалары бар ӘК: басқару жүйесінің қалыпты және ерекше жағдайларында сынау. |
Жалғас қанаттарды шығарудың ең төменгі бұрышымен / жиналған жалғас қанаттармен қону |
±3 әуе жылдамдығы бойынша торап | Жалғас қанаттардың ең төменгі сертификатталған қону конфигурациясы |
|
| Сынау жер деңгейінен кемінде 61м (200 фут) биіктікте алдыңғы доңғалақ ҰКҚЖ-ға жанасқанға дейін орындалады. Алдыңғы доңғалақты ҰКҚЖ-ға түсіру шассидің негізгі тіркетері доңғалақтарының ҰКҚЖ-ға жанасу сәтінен бастап жеке учаске ретінде көрсетілуі мүмкін. ӘК-нің ең жоғарғы сертификатталған қону массасына жақын масса үшін деректер көрсетілуі тиіс.. Ұшуды қайтарымды басқару жүйелері бар ӘК үшін басқару штурвалында күшке бойлық тәуелділік көрсетілуі тиіс (±10% немесе 2,2 даН(5 фунт)). |
Бүйірлік жел жағдайында қону |
±3 әуе жылдамдығы бойынша торап | Қону |
|
| Сынау жер деңгейінен кемінде 61м (200 фут) биіктікте шассидің негізгі тіректерінің доңғалақтары ҰКҚЖ-ға жанасу жылдамдығы 50% төмендегенге дейін орындалады. Желдің бейінін қоса алғанда, сынаулардың деректері талап етіледі, бүйірлік желдің құрамы үшін ең болмағанда 20 торап немесе егер мұндай мәліметтер бар болса, барынша көрсетілген бүйірлік жел үшін. Ұшуды қайтарымды басқару жүйелері бар ӘК үшін басқару штурвалында күшке бойлық тәуелділік қалыптасуы тиіс (±10% немесе 1,3 даН(3 фунт)) және бағыт рулін басқару педальдарына күш (±10% немесе 2,2 даН(5 фунт)). |
Жұмыс істемейтін бір қозғалтқышпен қону |
±3 әуе жылдамдығы бойынша торап | Қону |
|
| Сынау жер деңгейінен кемінде 61м (200 фут) биіктікте шассидің негізгі тіректерінің доңғалақтары ҰКҚЖ-ға жанасу жылдамдығы 50% төмендегенге дейін орындалады. |
Өздігінне қону (егер қолданылса) |
±1,5м (5 фут) түзелу биіктігі бойныша | Қону |
|
| Бұл сынау жердің әсерін сынаудың орнына жүргізілмейді. ҰКҚЖ жанасудан бүйірлік ауытқудың тәуелділігін автопилот ажыратылғанға дейін құрыңыз. Т1 – түзелу ұзақтығы. |
Екінші айналымға кету |
±3 әуе жылдамдығы бойынша торап | Екінші айналымға кету |
|
| Жұмыс істемейтін қозғалтқышпен екінші айналымға кету жұмыс істемейтін күрделі қозғалтқышпен (тармен), ең жоғары сертификатталған қону массасына жақын ӘК массасымен орындауды талап етеді. ӘК массасы мәнінің орташа мәндерінде қосулы автопилотпен (егер қолданылса) барлық жұмыс істеп тұрған қозғалтқыштармен екінші айналымға қалыпты кету көрсетілуі тиіс. Жасанды жақсартылған пилотаждық сипаттамалары бар ӘК: басқару жүйесінің қалыпты және ерекше жағдайларында сынау. |
Жолда басқару (бағы рулінің тиімділігі) кері тартыммен (симметриялық және симметриялық емес) |
±5 әуе жылдамдығы бойынша торап | Қону |
|
| ӘК-н сынау деректері талап етіледі. Алайда ең болмағанда анықтамалық деректер үшін ӘК-н өндірушінің тренажерінің техникалық деректері пайдаланылуы мүмкін. Басқару рулінің тиімділігімен байланысты ең төменгі жылдамдықты көрсеткен ӘК -5 торап. Басқа ӘК үшін ӘК-н өндіруші көрсеткен жағдайларға тренажердің сәйкес келуін растау үшін сынауды орындау қажет. |
6) Жердің әсері |
±1° биіктік рулінің қалпы бойынша немесе тұрақтандырғыштың бұрышы бойынша ±5% таза тартым немесе эквивалент бойынша ±1° шабуыл бұрышы бойынша | Ұшып көшерілу немесе қону |
|
| Сынаулардың нәтижелері негіздермен және нәтижелерді түсіндірумен ұынылуы тиіс. |
7) Тежеуіштердің тиімділігінің төмендеуі | Жоқ | Ұшып көтерілу немесе қону |
|
| Сәйкестік туралы мәлімдеме талап етіледі. Сынау ӘК-не қатысты деректерге негізделген тежеуіштердің қызуы салдарынан тежелу тиімділігінің төмендеуін көрсетуі тиіс. |
8) Желдің жылжуы | Жоқ | Ұшып көтерілу немесе қону |
|
| Желдің жылжуы құбылысын тану және одан шығу маневрлерін орындау үшін қажетті белгілі бір шеберлікке қол жеткізу үшін даярлықты қамтамасыз ететін желдің жылжу модельдері талап етіледі. |
9) Ұшу және қауіпсіз маневрлеу режимдері саласында қорғау функциялары |
±5 әуе жылдамдығы бойынша торап | Крейсерлік режим |
|
|
| Бұл тармақтың талаптары тек жасанды жақсартылған пилотаждық сипаттамалары бар ӘК-не қолданылады. Ұшу режимдері саласын қорғау үшін көзделген шектеулер аймағына кіру кезінде басқарушы кіру сигналдарына тренажердің реакцияларына уақыт бойынша тәуелділігінің нәтижелері қажет. Басқару жүйесінің қалыпты және ерекше жағдайлары үшін ұшу сынауларының деректері ұсынылуы тиіс. |
Ең төменгі жылдамдық |
±3 әуе жылдамдығы бойынша торап | Ұшып көтерілу, крейсерлік режим жәе қонуға кіру немесе қону |
|
|
|
Қайта жүктеу | ±0,1g қалыпты қайта жүктеу бойынша | Ұшып көтерілу, крейсерлік режим |
|
|
|
Тангаж бұрышы | ±1,5° тангаж бойынша | Крейсерлік режим, екінші айналымға кету |
|
|
|
Крен бұрышы |
±2° немесе ±10% крен бұрышы бойынша | Қонуға кіру |
|
|
|
Шабуыл бұрышы | ±1,5° шабуыл бұрышы бойынша | Екінші учаске және қонуға кіру немесе қону |
|
|
|
3. Қозғалғыштық жүйесі | Тренажерді біліктілік бағалау үшін тренажерды пайдаланушы анықтағандай | қолданылмайды |
|
|
|
2) Тіреулерді теңгеру | Тренажерді біліктілік бағалау үшін тренажерды пайдаланушы анықтағандай | қолданылмайды |
|
| Тіреулерді теңгеруді көрсету үшін тиісті сынауды орындау талап етіледі. |
3) Қарама қарсы бағытқа бұрылуды тексеру | Тренажерді біліктілік бағалау үшін тренажерды пайдаланушы анықтағандай | қолданылмайды |
|
| Қарама қарсы бағытқа баяу бұрылуды көрсету үшін тиісті сынауды орындау талап етіледі. |
4) Арнайы әсерлер | Жоқ | Ұшып көтерілу |
| Мұндай көрініс тән болып табылатынын айқындау үшін сапалы бағалау. |
ҰКҚЖ бойынша қозғалу кезіндегі шуыл, шассидің тіректерін қысу, жол жылдамдығының және тегіс емес ҰКҚЖ сипаттамасының әсері | жоқ | Ұшып көтерілу |
| Мұндай көрініс тән болып табылатынын айқындау үшін сапалы бағалау. |
ҰКҚЖ бетінен шассидің алдыңғы және негізгі тіректері ажырағанан кейін жұлқулар | Жоқ | Биіктікті алу |
| Мұндай көрініс тән болып табылатынын айқындау үшін сапалы бағалау. |
Шассиді жинау және шығару кезіндегі шайқалулар | Жоқ | Қонуға кіру |
| Мұндай көрініс тән болып табылатынын айқындау үшін сапалы бағалау. |
Жалғас қанаттарды және интерцепторларды/әуе тежегіштерін және аударылуға келу салдарынан ауада шщайқалулар | жоқ | Қону |
| Мұндай көрініс тән болып табылатынын айқындау үшін сапалы бағалау. |
Шассидің негізгі және алдыңғы тіректері үшін жерге қону сигналдары | Жоқ | Қону |
| Мұндай көрініс тән болып табылатынын айқындау үшін сапалы бағалау. |
Интерцепторларды/әуе тежеуіштерін және тартым реверсін шығарудың салдарынан жердегі шайқалулар | Жоқ | Жер |
| Мұндай көрініс тән болып табылатынын айқындау үшін сапалы бағалау. |
Рульді бұру кезінде алдыңғы доңғалақтың бұрылуы | Жоқ | Ұшу |
| Мұндай көрініс тән болып табылатынын айқындау үшін сапалы бағалау. |
Маха үлкен сандарында бафтинг | Жоқ | Ұшу |
| Мұндай көрініс тән болып табылатынын айқындау үшін сапалы бағалау. |
4) Бафтинг кезіндегі тән қозғалыстар | жоқ | Жер және ұшу |
| "С" санатының пилотаждық тренажерлері үшін талап етілмейді. Атмосфералық ұйытқуға сынаулар үшін, ұйытқу модельдерінің жалпы мақсаты ұшу сынауларының жақын көрсетілетін деректері қолайлы болып табылады. Бафтингтің тән типтері үшін сынаулардың тіркелетін нәтижелері салыстырмалы амплитуданы жиілікпен салыстыруды орындауға мүмкіндік беруі тиіс. |
4. Визуализациялау жүйесі |
150мс немесе ӘКреакциясынан кейін аз |
Ұшып көтерілу, крейсерлік режим және қонуға кіру немесе қону |
|
|
|
|
|
Әрбір ось бойынша бір сынауды орындау (тангаждың, креннің және желудің осі бойынша) осыған ұқсас кіру сигналы үшін ӘК-нің деректерімен салыстырылатын үш жағдайдың әрқайсысы үшін талап етіледі. а) толықтыруының ережесі назарға алынбаса, барлығы тоғыз сынауды орындау қажет. |
4) Индикация жүйесін сынау | Демонстрациялық модель | қолданылмайды |
|
|
Визуалдық индикацияның фокусы және ашықтығы | Демонстрациялық модель | қолданылмайды |
|
|
Тренажерде орнатылған кеңістіктегі қалып индикаторының деректерімен салыстырғанда кеңістіктегі визуалдық қалып (авиакөкжиек бойынша тангаж және крен) | Демонстрациялық модель | қолданылмайды |
|
|
Жүйенің әрбір арнасы бойынша қараңғыланудың он деңгейін көрсету | Демонстрациялық модель | қолданылмайды |
|
|
20кд/м2 (6 фут-ламберт) күндізгі жарықта және пилоттың тізесінде орнатылған қонуға кіру планшетінде дисплейдегі 17кд/м2 (5 фут-ламберт) жағдайдың индикация ашықтығы | Демонстрациялық модель | қолданылмайды |
| "С" деңгейінің пилотаждық тренажерлері үшін талап етілмейді |
5:1 контрасты | Демонстрациялық модель | қолданылмайды |
| "С" деңгейінің пилотаждық тренажерлері үшін талап етілмейді |
Беткі қабатпен байланысты рұқсат ету қабілеттілігі үш доғал минутқа тең | Демонстрациялық модель | қолданылмайды |
|
| "С" деңгейіндегі тренажерде түн/ымырт жағдайларын елестету жүйесі қолданылған жағдайларда, осы сынау қолданылмайды. |
Жарық нүктесінің өлшемі –алты доғал минуттан көп емес | Демонстрациялық модель | қолданылмайды |
|
| Бұл үш доғал минутқа тең жарық нүктесі бойынша рұқсат етілген қабілеттің эквивалентіне сәйкес келеді. |
5) Жердің визуалдық учаскесі | ±20% ҰКҚЖ кіру отары егер олар визуалдық учаскеде болса, көрінетін болуы тиіс. ("Ескертулер" бағанындағы мысалға қараңыз) | ӘК қону конфигурациясынлда теңгерілген қону аймағының үстінде шасси доңғалақтарының биіктігі кезінде глиссадада 30м (100 фут) ҰКҚЖ-да көріну қашықтығының мәні 350м (1200 фут) болып белгіленгенде |
|
IQTG құжатында деректердің көзін көрсеткен жөн, яғни ILS жүйесінің глиссадтық антеннасының тұрған жері, пилоттың көзінің есептік орналасуы, экипаж кабинасынан шолудың ең төменгі бұрышы, визуалдық жерүсті учаскесінің параметрлерін есептеуді орындау үшін пайдаланылатын т.б.. |
6) Элементтерді визуалдық тану | Ең төменгі 8 км (5 статустық миля) ҰКҚЖ шегінен | Қонуға кіру |
| Алыстық шамасының ақырғы бейнесінің рұқсат етілген қабілеті шегінде, ол кезде элементтер сынауларды орындау үшін көрініп тұрады, жоғарыда көрсетілген мәндерден аз белгілемеген жөн (1-т.). тренажерды пайдаланушыларға сынау үшін пайдаланылатын жарық күшінің деңгейін көрсеткен жөн. |
ҰКҚЖ осьтік сызығының оттары | Кем дегенде 5км (3 статустық миля) ҰКҚЖ шегінен | Қонуға кіру |
|
ҰКҚЖ кіру оттары және жерге қону аймағындағы оттар | Кем дегенде 3км (2 статустық миля) ҰКҚЖ шегінен | Қонуға кіру |
|
ҰКҚЖ маркалау | Түн/ымырт жағдайларындағы ахуал қону оттарының әрекеті алыстығының шегінде. Шешуші қабілетті талап ететін күндізгі жағдайдағы ахуал үш доғал минутқа тең. | Қонуға кіру |
|
5) Визуалдық жағдайдың типтері | Демонстрациялық модель | Жер және ұшу |
|
| Сынаулар үшін, демонстрациялық модельдер оқыту бағдарламасында пайдаланылатын білгілі бір модельдердің таңдауы немесе аэродромның сипаттық моделі болуы мүмкін. Кем дегенде үш белгілі бір аэродромды пайдалану қажет. |
ҰКҚЖ беті, рульдік жолдар және тұрақ орындары | Демонстрациялық модель | Жер |
|
Пайдаланылатын ҰКҚЖ жарықтық сигнал жабдығы | Демонстрациялық модель | Жер және ұшу |
| Сыналатын ҰКҚЖ жататын барлық оттарды тиісті түстердің дұрыстығына тексерген жөн (мысалы, ҰКҚЖ бүйірлік оттары, ҰКҚЖ осьтік оттары, қону аймағының, визуалдық глиссада индикациясының оттары (VASI), қонуға дәл кіру траекторясының көрсеткіші (PAPI), ҰКҚЖ бүйір кіоудің тану оттары ВПП (REIL)). |
Тұрақ орындары және аэровокзал ғимараттары | Демонстрациялық модель | жер |
|
Ымырт және түн жағдайларында визуалдық ахуалды елестету мүмкіндігі | Демонстрациялық модель | Ұшу |
| Ымырт жағдайын елестету кезінде көірнетін көкжиекті және жердегі жасанды имараттарды тану мүмкіндігін қамтамасызз еткен жөн. |
Жергілікті жердің жалпы сипаттамасы және жер үстіндегі басты бағдарлар | Демонстрациялық модель | Ұшу |
|
Жерде және ауада қауіпті ахуалдарды елестету мүмкіндігі, мысалы қолданыстағы ҰКҚЖ басқа ӘК-мен қиылысу немесе ауада ӘК-нің жақындауы | Демонстрациялық модель | Жер және ұшу |
|
Сипаттық физикалық өзара байланысты көрсететін визуалдық ахуалдың пайдалану түрлерін елестету, олар қысқа ҰКҚЖ қонуды, шығыңқы және кіріңкі беткейлі ҰКҚЖ су бетінде, жердің шығыңқы рельефінде қонуға кіруді, қонуға кірудің траекториясы астында және бірегей топографиялық ерекшеліктерде орындау иллюзияларын қалыптастыратыны белгілі | Демонстрациялық модель | Қонуға кіру және қону |
|
"С" деңгейінің пилотаждық тренажерлеріне талап етілмейді. |
Талаптарға сәйкес келетін аэродромның жарық сигналдық жабдығының түсі мен бағдары | Демонстрациялық модель | Жер және ұшу |
| "С" деңгейінің пилотаждық тренажерлеріне талап етілмейді. |
Бейненің қалыптасуының көрінетін дискреттілігінің болмауы (дискретизацциялау кедергілерінің болмауы) | Демонстрациялық модель | Жер |
|
6) Метеожағдайлардың әсері | жоқ | Ұшу |
|
"С" деңгейінің пилотаждық тренажерлеріне талап етілмейді. |
ҰКҚЖ жарығының сәулесін қоса алғанда, дымқыл және қар жамылған ҰКҚЖ, дымқыл, ішінара қар жамылған отар немесе тиісті баламалы әсерлер жағдайлар кезінде | Демонстрациялық модель | Жер |
| "С" деңгейінің пилотаждық тренажерлеріне талап етілмейді. |
Радиолокациялық ақпарат пилоттардың навигациялық аспаптарында көрсетілетін ӘК-де метеорологиялық РЛС жұмысын елестету.көрсетілген радиолокациялық сигналдарды визуалдық ахуалмен салыстырған жөн | Демонстрациялық модель | ұшу |
| "С" деңгейінің пилотаждық тренажерлеріне талап етілмейді. |
Бұлттардың ауыспалы тығыздығы | Демонстрациялық модель | Қонуға кіру |
| Метеожағдайларды нұсқаушының жұмыс орындағы басқару органдарының көмегімен таңдап алған жөн, мысалы бұлттардың төменгі шеті, бұлттанудың көрінгге әсері (километр/статустық миля) және ҰКҚЖ көріну алыстығы (метрлер/футтар). |
Жерде визуалдық жағдайды ішінара көру: шашыраңқы ажыратылған бұлттардың әсері | Демонстрациялық модель | Қонуға кіру |
|
Бірте-бірте визуалдық ұшуға ауысу | Демонстрациялық модель | Қонуға кіру |
| Көрінудің және бұлттылықтың әсерін 610м (2000 фут) биіктікте және төмен, аэродромның үстінде және радиусы 16км (10 статустық миля) шегінде тексерген жөн |
Біртектес емес тұманда демонстрациялау моделі | Демонстрациялық модель | Қонуға кіоу немесе ұшып көтерілу |
|
Аэродромның жарық-сигналдық жабдығына тұманның әсері | Демонстрациялық модель | Қонуға кіру немесе ұшып көтерілу |
|
7) Ұшу жағдайларымен үйлесімділігі | қолданылмайды | Жер және ұшу |
| Тренажерде кеңстіктегі қалыпта сынаулармен салыстырғанда кеңістіктегі визуалдық жағдайды, өткізгіштік қабілетті, шынайы бөгелуді растау үшін сапалы сынаулар. |
Қонуларды орындау кезінде төмендеудің тік жылдамдығын бағалау және тереңдікті елестетуге арналған визуалдық сигналдар | қолданылмайды | Қонуға кіру және қону |
| Жергілікті жердің, рульдік жолдардың және тұрақ орындарының элементтері және басқа да жасанды имараттар ұшақтың қонуы үшін бағдарларды қамтамасыз ететінін растауға арналған сапалық сынаулар. |
Тренажердің кеңістіктегі қалпына қатысты кабинадан тыс кеңістіктің дәл суреті | қолданылмайды | Ұшу |
|
5. Дыбысты елестететін жүйелер | қолданылмайды | Ұшу және жер |
| Тән дыбыстардың сәйкестігі немесе демонстрациясы туралы мәлімдеме |
2) Атмосфералық жауын-шашындардың түсу дыбысы, әйнек тазалағыштардың жұмысы және ұшуды қалыпты жүргізу кезінде ұшу экипажы елестететін басқа да тән дыбыстар және кеңістікте әдеттегі емес қалыпта қонумен логикалық байланысы бар авария кезіндегі немесе ӘК шассиінің мықтылығы бойынша шектеулерді арттыру кезіндегі дыбыс | қолданылмайды | Жер және ұшу |
| Тән дыбыстардың сәйкестігі немесе демонстрациясы туралы мәлімдеме. ӘК-нің тән дыбыстарының қатарына қозғалтқыш жұмысының, жалғас қанаттарды шығару және жинау, шасси және интерцептерлер мен тартым реверсінің шуылы сияқты деңгейі ӘК-гі осындай шуылдың деңгейімен бірдей шуылдарды жатқызған жөн. |
3) Қозғалтқыштың, фюзеляждың жұмыс істеу дыбыстарын және атмосфералық жауын-шашынның түсуін қоса алғанда, экипаждың кабинасындағы шуылдар мен дыбыстардың нақты амплитудалары мен жиілігі. Дыбыстар визуалдық жағдайды қайта құрастыру кезінде көрсетілетін метеожағдайлармен келісіледі. | Қолданылмайды | Жер және ұшу |
|
"С" деңгейінің пилотаждық тренажерлері үшін талап етілмейді. |
| Азаматтық авиациядағы ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылғыларын бағалау жөніндегі қағидаларға 4-қосымша Нысан |
Тренажерлік құрылғыларды бағалау нәтижелері жөніндегі қорытынды
___________________________________________
(уәкілетті органның атауы)
20__ жылғы "__" _______ № ____ бұйрығына сәйкес
________________________________________________________________________________
(Т.А.Ә. (болған жағдайда) лауазымы)
_________________________________________ тренажерді бағалауды жүргізді
(ұйымның атауы)
Қорытындының мәтіні ________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Тұжырымдар: ___________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Комиссия:
Комиссия төрағасы:
________________________________________________________________________________
(Т.А.Ә. (болған жағдайда, лауазымы) (қолы)
Комиссия мүшелері:
________________________________________________________________________________
(Т.А.Ә. (болған жағдайда, лауазымы) (қолы)
Азаматтық авиация ұйымының басшысы ______________________
(Т.А.Ә. (болған жағдайда, лауазымы) (қолы)
М.О. күні
| Азаматтық авиациядағы ұшуды имитациялаудың тренажерлік құрылғыларын бағалау жөніндегі қағидаларға 5-қосымша Нысан |
Герб
Уәкілетті органның атауы
Уәкілетті органның мекенжайы
Тренажердің сәйкестік сертификаты
№ ________
Заңды тұлғаның тұрғылықты мекенжайы
20__ жылғы "___" _________ берілді.
Осы сертификат _________________________________________________________________
_______________________________________________________________________ тренажері
(АОО, ұйымның, құрылымдық бөлімшенің атауы)
________________________________________________________________________________
___________________________________________ Қазақстан Республикасы белгілеген
талаптарға, ИКАО стандарттарына және ұсынатын практикасына сәйкес келетінін
куәландырады..
Сертификат тренажерді тексерудің нәтижелері жөніндегі қорытындының негізінде 20___жылғы "___" ___________________ берілді.
________________________________________________________________________________
______ (уәкілетті органның атауы) ___________________
Инспекциялық бақылауды
________________________________________________________________________________
(уәкілетті органның атауы)___________________жүзеге асырады.
Сертификаттың жарамдылық мерзімі 20 __жылғы "___" _________дейін
Басшы _____________________________________
(Т.А.Ә. (болған жағдайда, лауазымы) (қолы)