Ломбардтар үшін қылмыстық жолмен алынған кірістерді заңдастыруға (жылыстатуға) және терроризимді қаржыландыруға қарсы іс-қимыл жасау мақсатында ішкі бақылау қағидаларына қойылатын талаптарды бекіту туралы

      "Қылмыстық жолмен алынған кірістерді заңдастыруға (жылыстатуға) және терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимыл туралы" 2009 жылғы 28 тамыздағы Қазақстан Республикасы Заңының 11-бабының 3-2-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

      1. Қоса беріліп отырған Ломбардтар үшін қылмыстық жолмен алынған кірістерді заңдастыруға (жылыстатуға) және терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимыл жасау мақсатында ішкі бақылау қағидаларына қойылатын талаптар бекітілсін.

      2. Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Қаржы мониторингі комитеті (А.З. Мекебеков) заңнамада белгіленген тәртіппен:

      1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

      2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелген күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде оның қазақ және орыс тілдеріндегі көшірмелерін баспа және электрондық түрде Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне ресми жариялау және қосу үшін "Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жіберуді;

      3) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмелерін мерзімді баспа басылымдарында ресми жариялауға жіберуді;

      4) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің интернет-ресурсына орналастыруды қамтамасыз етсін.

      3. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткеннен соң қолданысқа енгізіледі.

Ломбардтар үшін қылмыстық жолмен алынған кірістерді заңдастыруға (жылыстатуға) және терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимыл жасау мақсатында ішкі бақылау қағидаларына қойылатын талаптар

1-бөлім. Жалпы ережелер

      1. Осы Ломбардтарға арналған қылмыстық жолмен алынған кірістерді заңдастыруға (жылыстатуға) және терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимыл жасау мақсатында ішкі бақылау қағидаларына қойылатын талаптар (бұдан әрі - Талаптар) "Қылмыстық жолмен алынған кірістерді заңдастыруға (жылыстатуға) және терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимыл туралы" 2009 жылғы 28 тамыздағы Қазақстан Республикасының Заңына (бұдан әрі - Заң) сәйкес әзірленген және ломбардтар үшін қылмыстық жолмен алынған кірістерді заңдастыруға (жылыстатуға) және терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимыл жасау мақсатында ішкі бақылау қағидаларына қойылатын шарттарды айқындайды.

      2. Осы Талаптарда мынадай ұғымдар пайдаланылады:

      1) ҚМ-1 нысаны - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 қарашадағы № 1484 қаулысымен бекітілген Қаржы мониторингі субъектілерінің қаржы мониторингіне жататын операциялар туралы мәліметтер мен ақпарат беру қағидаларында және күдікті операцияны айқындау белгілерінде айқындалған қаржы мониторингіне жататын операциялар туралы мәліметтер мен ақпараттар нысаны;

      2) қылмыстық жолмен алынған кірістерді заңдастыру (жылыстату) және терроризмді қаржыландыру тәуекелдері (бұдан әрі - КЖ/ТҚ) - субъект қызметтерін пайдалану арқылы қылмыстық жолмен алынған кірістерді заңдастыру (жылыстату) және терроризмді қаржыландыру ықтималдығы;

      3) КЖ/ТҚ тәуекелдерін басқару - КЖ/ТҚ тәуекелдерін айқындау, мониторингі бойынша субъект қабылдайтын шаралар жиынтығы (қызметтерге, клиенттерге қатысты);

      4) субъект - ломбардтар;

      5) ішкі бақылау - КЖ/ТҚҚ мақсатында субъект қабылдайтын ұйымдастырудың, саясаттың, рәсімдердің және әдістердің жүйесі;

      6) ішкі бақылау қағидасы - субъект әзірлейтін, қабылдайтын және орындайтын, ішкі бақылауды жүзеге асыру бағдарламалары қамтылған, сақталуға және іске асырылуға міндетті құжат (бұдан әрі - ІБҚ).

      Осы Талаптарда пайдаланылатын өзге де ұғымдар Заңға сәйкес қолданылады.

      3. ІБҚ Заңның 11-бабы 3-тармағына сәйкес бағдарламаларды қамтиды.

      4. КЖ/ТҚҚ саласындағы заңнамаға өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізілген жағдайда, субъект олар күшіне енген күннен бастап отыз күнтізбелік күн ішінде ІБҚ-ға тиісті өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізеді.

2-бөлім. КЖ/ТҚҚ мақсатында ішкі бақылауды ұйымдастыру бағдарламасы

      5. КЖ/ТҚҚ мақсатында ішкі бақылауды ұйымдастыру бағдарламасы:

      1) ішкі бақылауды жүзеге асыру кезінде субъект функцияларын сипаттауды қоса алғанда, ішкі бақылауды ұйымдастыру рәсімін;

      2) Заңның 5-бабы 3-тармағының 1), 2), 2-1), 4) және 6) тармақшаларында көзделген шараларды қолдану және ФМ-1 нысаны бойынша тоқтатып қою жөнінде бас тарту және қабылданған шаралар туралы ақпараттар жібере отырып ақшамен және (немесе) өзге де мүлікпен операцияларды тоқтатып қою бойынша шаралар қабылдау мүмкін болмаған жағдайда клиентпен іскерлік қатынастарды орнатудан, сондай-ақ ақшамен және (немесе) өзге де мүлікпен операцияларды жүргізуден бас тарту рәсімін;

      3) зерделеуге жататын күрделі, ерекше ірі және басқа да ерекше операцияларды күдікті ретінде тану рәсімін;

      4) қаржы мониторингіне жататын операциялар туралы, клиентпен іскерлік қатынастарды орнатудан бас тарту, клиентпен іскерлік қатынастарды тоқтату, ақшамен және (немесе) өзге де мүлікпен операцияларды жүргізуден бас тарту фактілері туралы, уәкілетті органға мәліметтерді, ақпаратты және құжаттарды беру үшін қолданылатын автоматтандырылған ақпараттық жүйелер және бағдарламалық қамтамасыз ету нұсқамалары мен регламенттерін қоса алғанда, уәкілетті органға ақшамен және (немесе) өзге де мүлікпен операцияларды тоқтатып қою жөніндегі шаралар туралы мәліметтер мен ақпараттар беру рәсімін;

      5) клиенттің дерекнамасын және онымен хат-хабар алмасуды қоса, клиентті тиісінше тексеру нәтижелері бойынша алынған құжаттар мен мәліметтерді, қаржы мониторингіне жататын операциялар, оның ішінде күдікті операциялар туралы құжаттар мен мәліметтерді, сондай-ақ барлық күрделі, ерекше ірі және басқа да ерекше операцияларды зерделеу нәтижелерін құжаттық тіркеу және сақтау рәсімін қамтиды.

      Қаржы мониторингіне жататын және уәкілетті органға жіберілетін операцияларды құжаттық тіркеу нөмірленген, тігілген, субъектінің қолымен және мөрмен бекітілген қаржы мониторингіне жататын операциялар туралы мәліметтер есебінің журналында жүзеге асырылады.

      Қаржы мониторингіне жататын операциялар туралы мәліметтер есебінің журналында:

      уәкілетті органға ақпаратты беру нөмірі мен күні;

      хабарлама беру негіздемесі;

      уәкілетті органның ФМ-1 нысанын қабылдағаны/қабылдамағаны туралы хабарламаның нөмірі мен күні тіркеледі;

      6) субъект қызметкерлері жол берген КЖ/ТҚҚ туралы заңнаманы, ІБҚ-ны бұзу фактілері өздеріне белгілі болғандығы туралы қызметкерлердің бірінші басшысын хабардар ету рәсімі;

      6. ІБҚ субъектінің қызметкер не ІБҚ-ны сақтау және бағдарламаларды іске асыру бойынша құрылымдық бөлімше белгілеуін көздейді.

      7. Субъект ішкі бақылауды ұйымдастыру бағдарламасы шеңберінде:

      1) ІБҚ-ға өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізуді;

      2) 3аңның 10-бабы 2-тармағына сәйкес уәкілетті органға қаржы мониторингіне жататын операциялар туралы мәліметтер мен ақпарат беруді ұйымдастыруды және бақылауды;

      3) клиент операцияларын күдікті ретінде тану туралы шешімдер қабылдауды;

      4) клиент операцияларын күрделі, ерекше ірі және басқа да ерекше операцияларға жатқызу туралы шешімдер қабылдауды;

      5) клиент операцияларын тоқтату не жүргізуден бас тарту туралы шешімдер қабылдау және қажеттігіне қарай уәкілетті органға операциялар туралы ақпарат жіберуді;

      6) уәкілетті органның күдікті операцияны жүргізуді тоқтату туралы шешімін орындауды;

      7) клиенттермен іскерлік қатынастар орнату, жалғастыру не тоқтату туралы шешімдер қабылдауды;

      8) клиенттің (оның өкілінің) және бенефициарлық меншік иесінің операцияларына қатысты қабылданған шешімдерді құжаттық тіркеуді;

      9) ІБҚ-ны іске асыру нәтижесінде алынған деректер негізінде клиенттің дерекнамасын қалыптастыруды;

      10) тәуекелдерді басқару және ішкі бақылау жүйелерін жетілдіру жөнінде шаралар қабылдауды;

      11) клиенттің дерекнамасын және онымен хат-хабар алмасуды қоса, клиентті тиісінше тексеру нәтижелері бойынша алынған құжаттар мен мәліметтерді, қаржы мониторингіне жататын операциялар, оның ішінде күдікті операциялар туралы құжаттар мен мәліметтерді, сондай-ақ барлық күрделі, ерекше ірі және басқа да ерекше операцияларды зерделеу нәтижелерін клиентпен іскерлік қатынастарды тоқтатқан күннен бастап кем дегенде бес жыл сақтау жөніндегі шараларды қамтамасыз етуді;

      12) өз қызметін жүзеге асыру кезінде алынған ақпараттың құпия сақталуын қамтамасыз етуді;

      13) КЖ/ТҚҚ туралы заңнаманың орындалуына бақылауды жүзеге асыру үшін тиісті мемлекеттік органдарға ақпарат беруді;

      14) 3аңның 10-бабы 3-1-тармағына сәйкес уәкілетті органға оның сұратуы бойынша қажетті ақпаратты, мәліметтер мен құжаттарды ұсынуды жүзеге асырады.

      8. Субъект пен оның жұмыскерлері клиенттер мен өзге де тұлғаларға Заңның 11-бабы 5-тармағына сәйкес осындай клиенттер туралы және олар жасайтын операциялар туралы ақпаратты, мәліметтер мен құжаттарды уәкілетті органға бергені туралы хабарлауға құқылы емес.

3-бөлім. Технологиялық жетістіктерді пайдалану тәуекелін қоса алғанда, клиенттердің тәуекелдерін және қызметтерді қылмыстық мақсаттарда пайдалану тәуекелдерін ескеретін, КЖ/ТҚ тәуекелін басқару бағдарламасы

      9. Технологиялық жетістіктерді пайдалану тәуекелін қоса алғанда, клиенттердің тәуекелдерін және қызметтерді қылмыстық мақсаттарда пайдалану тәуекелдерін ескеретін, КЖ/ТҚ тәуекелін басқару бағдарламасы субъектінің тәуекел дәрежесін бере отырып, клиенттің ҚЖ/ТҚ-мен байланысты ақшамен және (немесе) өзге де мүлікпен операциялар жасау тәуекеліне бағалау жүргізуін көздейді.

      Тәуекел дәрежелері клиент (оның өкілі) және бенефициарлық меншік иесі туралы қолда бар мәліметтер негізінде қалыптастырылады.

      Тәуекелдерді бағалау нәтижелері құжаттық тіркеледі және тиісті мемлекеттік органдардың және субъект мүше болып табылатын коммерциялық емес ұйымдардың талап етуі бойынша беріледі.

      Клиентке берілген тәуекел дәрежелері қажеттілігіне қарай, алайда жылына кемінде бір рет қайта қаралады.

      10. Тәуекелді басқару бағдарламасында КЖ/ТҚ тәуекелінің жоғары дәрежесі беріледі:

      1) мына мемлекеттердегі іскерлік қатынастарға және клиенттермен мәмілелерге:

      Ақшаны жылыстатуға қарсы күрестің қаржылық шараларын әзірлеу тобының (бұдан әрі - ФАТФ) ұсынымдарын орындамайтын және (немесе) жеткілікті орындамайтын;

      сыбайлас жемқорлық немесе өзге де қылмыстық әрекеттерінің жоғары дәрежесімен;

      Біріккен Ұлттар Ұйымы (әрі - БҰҰ) салатын санкцияларға, эмбарго және сол сияқты шараларға ұшыраған;

      белгіленген террористік (экстремистік) ұйымдары бар және террористік (экстремистік) әрекеттерді қаржыландыратын немесе қолдау көрсететін.

      Осындай мемлекеттердің тізбесіне (аумақтардың) сілтемелер уәкілетті органның интернет-ресурсында орналастырылады.

      2) мынадай жағдайларда клиентке:

      клиент шетелдік жария лауазымды тұлға болып табылған;

      клиент жария халықаралық ұйымның лауазымды тұлғасы болып табылған;

      клиент шетелдік жария лауазымды тұлғаның мүддесіне (пайдасына) әрекет ететін тұлға болып табылған;

      клиент шетелдік жария лауазымды тұлғаның зайыбы, жақын туысы болып табылған;

      клиент (оның өкілі) не бенефициарлық меншік иесі не клиенттің операция бойынша контрагенті Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 6058 болып тіркелген "Қылмыстық жолмен алынған кірістерді заңдастыруға (жылыстатуға) және терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимыл туралы" Қазақстан Республикасы Заңының мақсаттары үшін Оффшорлық аймақтар тізбесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің міндетін атқарушының 2010 жылғы 10 ақпандағы № 52 бұйрығымен (бұдан әрі - Бұйрық) бекітілген оффшорлық аймақтар тізбесіне енген мемлекетте (аумақта) тіркелген немесе қызметін жүзеге асырған;

      клиент (оның өкілі), бенефициарлық меншік иесі не операция бойынша клиенттің контрагенті Заңның 12-бабына сәйкес Терроризмді және экстремизмді қаржыландырумен байланысты ұйымдар мен тұлғалардың тізбесіне енген;

      клиент азаматтығы жоқ тұлға болып табылған;

      клиент Қазақстан Республикасында тіркелген немесе келген мекенжайы жоқ, Қазақстан Республикасының азаматы болып табылған;

      клиент бейрезидент болып табылған;

      клиентпен іскерлік қатынас ерекше жағдайларда (мысалы, субъект мен клиенттің арасында өте үлкен түсініксіз географиялық арақашықтық бар) жүзеге асырылған;

      клиент берген мәліметтерді тексеру кезінде субъектіде қиындықтар пайда болған;

      клиент пайдаланылуы субъектінің әдеттегі тәжірибесінен айрықшаланатын, стандартты емес немесе есеп айырысудың әдеттегіден ерекше күрделі схемаларын жүргізуді талап еткен;

      клиент жаңа және дамып келе жатқан технологиялар сияқты жаңа, сондай-ақ іс жүзінде бар өнімдерге берудің жаңа механизмдерін қоса алғанда, жаңа өнімдерді және жаңа іскерлік тәжірибені пайдаланған;

      клиент қаржы мониторингі рәсімдерінен жалтаруға бағытталған әрекет жасаған;

      клиенттің операциялары бұрын күдікті деп танылған;

      клиент субъектіден қарыз алғанда кепілдік мүлікті сақтау шарттары мен орнына аса назар аудармаған;

      клиентті қарызды өтеу ерекшеліктері, оның ішінде қарызды беру кезінде субъектінің пайыздық мөлшерлемесі, өтеу мерзімдері мен қарызды уақытылы төлемеген жағдайда айыппұл санкциялары қызықтырмаған;

      клиенттің қызмет профилі субъектіден қарызды алу үшін ұсынылатын кепілдік мүлікті иеленуге заңды құқығының болуы сәйкес келмеген;

      клиент кепілді кейін сатып алусыз бірнеше рет қарыз алған;

      клиент кепілге немесе сатуға жалған сынама таңба белгісі бар немесе сынама таңба бедерінсіз асыл тастардан жасалған зергерлік бұйымдар мен асыл тастарды тапсырған;

      клиент жүйелі түрде кепілге немесе сатылымға бірнеше зергерлік бұйымдарды және/немесе бір типті зергерлік, оның ішінде тауар белгісі бар бұйымдарды тапсырған;

      КЖ/ТҚ-ның жоғары тәуекелімен байланысты клиент туралы өзге де ақпарат болған.

      3) ақшамен және (немесе) өзге де мүлікпен операциялар:

      қолма-қол есеп айырысуды қоса алғанда, жасырын банк шоттарымен немесе жасырын, ойлап табылған есімдерді пайдаланумен байланысты;

      айқын экономикалық мәні жоқ немесе анық қойылған заңды мақсаты жоқ;

      клиентке тән емес жиілікпен жүргізілген;

      ерекше ірі сомаға жүргізілген;

      КЖ/ТҚ-ның жоғары тәуекел дәрежесі туралы ақпарат болған жағдайда беріледі.

      11. КЖ/ТҚ тәуекелінің жоғары дәрежесі берілген клиенттерге Заңның 5-бабы 7-тармағына сәйкес клиенттерді тиісінше тексерудің күшейтілген шаралары қолданылады.

      Тәуекелдің жоғары дәрежесі берілмеген клиент (оның өкілі) және бенефициарлық меншік иесі туралы қолда бар мәліметтер негізінде клиенттерге тәуекелдің төмен дәрежесі тағайындалады және Заңның 5-бабы 7-тармағына сәйкес клиенттерді тиісінше тексерудің жеңілдетілген шаралары қолданылады.

4-бөлім. Клиенттерді сәйкестендіру бағдарламасы

      12. Клиенттерді сәйкестендіру бағдарламасы субъектінің клиент жүзеге асырған операцияларды қаржыландыру көзі туралы мәліметтерді қоса алғанда, клиенттер (олардың өкілдері) және бенефициарлық меншік иелері туралы бұрын алынған мәліметтерді анықтау, жаңарту бойынша іс-шараларды жүргізу болып табылады.

      Клиенттерді сәйкестендіру бағдарламасы:

      1) Заңның 5-бабының талаптарына сәйкес клиентті (оның өкілін) және бенефициарлық меншік иесін тиісінше тексеру жөніндегі шараларды сақтау қажеттілігін және рәсімін;

      2) Заңның 5-бабы 3-тармағының 6) тармақшасына сәйкес клиент (оның өкілі) және бенефициарлық меншік иесі туралы мәліметтердің анықтығын тексеру қажеттілігін және рәсімін;

      3) Заңның 12-бабына сәйкес клиент (оның өкілі) және бенефициарлық меншік иесі туралы мәліметтердің Терроризмді және экстремизмді қаржыландырумен байланысты ұйымдар мен тұлғалардың тізбесінде болғандығын тексеру қажеттілігін және рәсімін;

      4) Заңның 8-бабының талаптарына сәйкес клиенттің шетелдік жария лауазымды тұлғаға, оның отбасы мүшелеріне және жақын туыстарына жататынын және (немесе) қатыстылығын тексеру қажеттілігін және рәсімін;

      5) сәйкесінше тіркеуі, тұратын жері немесе орналасқан жері бар клиенттерді анықтау қажеттілігін және рәсімін.

      ФАТФ ұсынымдарын орындамайтын және (немесе) жеткілікті орындамайтын не Заңның 4-бабы 4-тармағының 4) тармақшасына сәйкес көрсетілген мемлекетте (көрсетілген аумақта) тіркелген банктегі шоттарды пайдаланушы мемлекетте (аумақта);

      Бұйрықпен бекітілген Оффшорлық аймақтар тізбесінде;

      6) болжалды мақсатты және іскерлік қатынастар сипатын белгілеу қажеттілігін және рәсімін;

      Болжалды мақсатты және іскерлік қатынастар сипатын белгілеу кезінде КЖ/ТҚ тәуекелінің жоғары дәрежесі бар клиент үшін жасалатын операциялардың қызмет түрі мен қаржыландыру көзі туралы қосымша мәліметтер сұратылады.

      КЖ/ТҚ тәуекелінің төмен дәрежесі бар клиент үшін болжалды мақсатты және іскерлік қатынастар сипатын белгілеу клиент операцияларының сипаты негізінде анықталады.

      7) сәйкестендіру нәтижелері бойынша алынған мәліметтерді клиент (оның өкілі) және бенефициарлық меншік иесі туралы сәйкестендіру мәліметтерінің өзгеруіне қарай, алайда сәйкестендіру жылына кемінде бір рет жаңарту қажеттілігін және тәртібін қамтуы тиіс.

      КЖ/ТҚ тәуекелінің жоғары дәрежесі бар клиент (оның өкілі) және бенефициарлық меншік иесі туралы мәліметтерді жаңарту кем дегенде жарты жылда бір рет жүзеге асырылады. КЖ/ТҚ тәуекелінің төмен дәрежесі бар клиент (оның өкілі) және бенефициарлық меншік иесі туралы мәліметтерді жаңарту кем дегенде екі жылда бір рет жүзеге асырылады.

5-бөлім. Клиенттердің күрделі, ерекше ірі және басқа да ерекше операцияларын зерделеуді қоса алғанда, клиенттер операцияларының мониторингі және зерделеу бағдарламасы

      13. Клиенттердің күрделі, ерекше ірі және басқа да ерекше операцияларын зерделеуді қоса алғанда, клиенттер операцияларының мониторингі және оларды зерделеу бағдарламасы Заңның 4-бабы 1, 2, 3 және 4-тармақтарында көрсетілген операцияларды анықтауды қамтиды.

      Клиентке КЖ/ТҚ тәуекелінің жоғары дәрежесін берген жағдайда, субъект жоспарланған немесе жүргізілген операциялардың себептерін анықтау мақсатында клиенттің онда жүргізілген барлық операцияларын қосымша зерделейді және одан әрі тексеруді талап ететін операциялардың сипатын анықтайды. Клиентке КЖ/ТҚ тәуекелінің төмен дәрежесін берген жағдайда субъект клиенттің ағымдағы операциясын зерделейді.

      14. Мониторинг бағдарламасын іске асыру және клиенттердің операцияларын зерделеу шеңберінде алынған мәліметтер құжаттық тіркеледі және клиенттің дерекнамасына енгізіледі.

      15. Заңның 4-бабы 1, 2 және 3-тармақтарында көрсетілген клиент операцияларының мониторингі нәтижесінде анықталғандар туралы мәліметтер мен ақпаратты субъект уәкілетті органға ФМ-1 нысаны бойынша ұсынады.

      16. Міндетті зерделеуге жататын операциялар туралы хабарламаны субъектілер уәкілетті органға осындай операция күдікті деп танылған күннен кейінгі келесі жұмыс күнінен кешіктірмей ұсынады.

6-бөлім. КЖ/ТҚҚ мәселелері бойынша субъект қызметкерлерін даярлау және оқыту бағдарламасы

      17. КЖ/ТҚҚ мәселелері бойынша субъект қызметкерлерін даярлау және оқыту бағдарламасы "Қаржы мониторингі субъектілерін жұмыскерлерді даярлау және оқыту бойынша қойылатын талаптарды бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2014 жылдың 28 қарашасындағы № 533 бұйрығына сәйкес жүзеге асырылады (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде 2014 жылдың 25 желтоқсанында № 10001 тіркелген).