Қазақстан Республикасы Орман
кодексінің
79-бабын іске асыру мақсатында
БҰЙЫРАМЫН:
1. Қоса беріліп отырған Ормандарды молықтыру және орман өсіру үшін тұқымдар мен көшет материалдарын пайдалану, тасымалдау ережесі бекітілсін.
2. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланғаннан кейін он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.
Төраға
Қазақстан Республикасы
Ауыл шаруашылығы министрлігі
Орман және аңшылық
шаруашылығы комитеті төрағасының
2005 жылғы 4 мамырдағы
N 110 бұйрығымен
бекітілген
Ормандарды молықтыру және орман өсіру үшін тұқымдар
мен көшет материалдарын пайдалану, тасымалдау
ЕРЕЖЕСІ
1. Осы Ереже Қазақстан Республикасының Орман кодексіне сәйкес әзірленді және ормандарды молықтыру және орман өсіру үшін орман тұқымдары мен көшет материалдарын пайдалану, тасымалдау тәртібін реттейді және орман иеленушілер немесе орман пайдаланушылар үшін, соның ішінде жекеше орман қоры жерлеріндегі орман иеленушілер немесе орман пайдаланушылар үшін міндетті болып табылады.
2. Орман тұқымдары мен көшет материалдарын пайдалану, сондай-ақ оларды тасымалдау ормандарды жасанды жолмен қалпына келтіру және орман өсіру үшін тұқымдар мен көшет материалын пайдаланудың географиялық және экологиялық таралу аймағы (тасымалдау шекарасы) реттелетін орман тұқымдарын аудандастырумен қатаң сәйкестілікте жүзеге асырылады.
3. Қазақстан Республикасының аумағында отандық және шетелдік тұқымдар мен көшет материалын пайдалану өсімдіктер карантині саласындағы уәкілетті органның карантиндік, фитосанитариялық сертификаттары мен импорттық карантиндік рұқсатнамалары болған жағдайда жүзеге асырылады.
4. Орман егу және көшет материалын өсіру кезінде тек тексерілген және кондициялы тұқымдар ғана пайдаланылады. Шетелдік тұқымдар мен көшет материалы карантиндік объектілермен және бөтен текті түрлермен жасырын залалданудың болуына интродукциялық-карантин питомниктерінде тексерілуге тиіс.
5. Себу үшін пайдалануға жататын тұқымдар олардың жаппай өсіп-өнуін ынталандыру және топырақта өсіп шығуын арттыру мақсатында себу алдындағы өңдеуден өтеді.
6. Тұқымдарды себу алдында өңдеудің мынадай тәсілдері қолданылады: тұқымды стратификациялау (тұқымның өніп шығуын жеңілдету) (тұқымды тоңазыту), тұқымның сыртқы қабаттарына механикалық, жылумен және химиялық әсер ету, тұқымдарды микроэлементтермен және өсу стимуляторларымен өңдеу, дыбыспен, ультрадыбыспен және магнитпен әсер ету, тұқымдарды дәрілеу және улау.
Тұқымдарды тегіне байланысты себу алдында әзірлеу шараларын жүргізу тәсілдерінің ерекшеліктері осы Ереженің 1-қосымшасында келтірілген.
7. Тұқымдарды себуге стратификациялау арнайы үйлерде, тоңазытқыштарда, жертөлелерде, ұраларда немесе траншеяларда жүргізіледі (жылы стратификация тұқымның түріне байланысты +10-нан +35 0 С-қа дейін, салқын стратификация 0-ден +7 0 С-қа (+10 0 С сирек) дейін температурада жүргізіледі).
8. Стратификацияның ұзақтығы тұқымның физиологиялық тыныштығының сипатына, тұқымның өсіп-өнуін тежейтін басқа да факторлардың болуына байланысты.
9. Тұқымды стратификациялауды себуге бір-екі күн қалғанда тоқтатады. Бұл ретте өнген тұқымдарды құрғап қалғанша кептіріп, содан кейін егеді.
10. Орман тұқымдарын тасымалдау (тасу) кезінде олардың бүлінуіне жол бермеу үшін тұқымдарды белгілі бір ылғалдылыққа дейін жеткізіп, кептіреді де, 5-6 қабат қағаз немесе мата қаптарға, ағаш жәшіктерге және басқа ыдысқа тығыздамай салады. Ыдысқа салынған тұқымдардың бір орнының массасы 50 килограмнан аспауға тиіс.
11. Қап-жәшіктің әрбір орыны тұқымның түр атауы, массасы, паспортының нөмірлері мен мерзімі, жөнелтуші мен алушы ұйымдардың атаулары мен мекен-жайлары көрсетілген ішкі және сыртқы заттаңбалармен жабдықталады.
12. Тамыр жүйесі ашық екпе көшеттер, тікпе көшеттер және қысқы (сүректенген) қалемшелер көктемгі және күзгі кезеңдерде ормандарды молықтыру және орман өсіру үшін пайдаланылады.
Тамыр жүйесі жабық екпе көшеттер мен тікпе көшеттерді (топырақ түйнегімен, контейнерлердегі және басқалар) тамыр жүйесі кеуіп қалудан сақталған жағдайда бүкіл жыл бойына отырғызуға болады.
13. Орман иеленуші мен орман пайдаланушы ормандарды жасанды жолмен қалпына келтіру және орман өсіру үшін өсірген немесе сатып алған көшет материалы орман шаруашылығы бойынша техникалық және технологиялық стандарттарға, сондай-ақ 2 және 3-қосымшаларда көрсетілген осы Ереженің талаптарына сай келуге тиіс.
14. Ормандарды қалпына келтіру және орман өсіру кезінде тегіс діңшелері, толық сүректенген өркен ұштары, тыныштық жағдайындағы әбден қалыптасқан бүршіктері, сондай-ақ шашақты тамырларының мөлшері жеткілікті жақсы тармақталған сау тамыр жүйесі бар екпе көшеттер мен тікпе көшеттер пайдаланылады.
15. Ағаштар мен бұталардың барлық тұқымдарының діңшесінің биіктігі 10 сантиметрден 60 сантиметрге дейінгі екпе көшеттері стандартты көшет материалы болып есептеледі. Бұл ретте стандартты көшет материалының тамыр жүйесінің ұзындығы мынадай болады:
топырақ мол ылғалданған жағдайда - 10-20 см;
қалыпты ылғалданған жағдайда - 15-20 см;
жеткіліксіз ылғалданған жағдайда - 20-30 см.
17. Бұталарды қоспағанда, діңшелері қосарланған және басты өркені тармақталған, сондай-ақ әртүрлі зақымдары бар, соның ішінде зиянкестер мен аурулар бүлдірген көшет материалы стандартсыз материал болып есептеледі және ландшафтық-рекреациялық екпелер өсіру кезінде ғана пайдаланылуы мүмкін.
18. Көшет материалын сапасы мен саны бойынша орман иеленушінің (орман пайдаланушының) питомниктерде қабылдап алуды комиссия жүзеге асырады.
19. Көшет материалы топ-тобымен қабылдап алынады. Топ болып бірдей жағдайларда өсірілген және осы Ереженің 4-қосымшасына сәйкес нысан бойынша ресімделген бір тұқымның, жасы мен шығу тегі бір екпе көшеттердің, тікпе көшеттердің кез-келген мөлшері есептеледі.
20. Тасымалдау кезінде көшет материалы орамдарға түйіліп, саңылаулары бар жәшіктерге, қаптарға, себеттерге салынады.
Тамыр жүйесінің кеуіп қалуына жол бермеу мақсатында көшет материалын жеткілікті мөлшерде дымқылдап, оған ағаш үгіндісін, қар себеді, сабанмен немесе қамыспен жауып тастайды.
Ормандарды молықтыру және орман
өсіру үшін тұқымдар мен көшет
материалдарын пайдалану,
тасымалдау ережесіне
1-қосымша
Тұқымдарды тегіне байланысты себу алдында
өңдеудің ерекшеліктері
|
р/с
|
Тегі |
Тұқымды себуге дайындау тәсілдері |
Тұқымдар-
|
|
|
күзгі |
көктемгі |
|||
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
|
1 |
Кәдімгі
|
Тұрақты
|
3-5
0
С температу-
|
Тұқымды тем-
|
|
2 |
Биік
|
Дайындамайды |
2-3 күн бойы
|
|
|
3 |
Бұталы
|
Дайындамайды |
24 сағат бойы
|
|
|
4 |
Қара
|
Дайындамайды |
Марганец қышқылы
|
|
|
5 |
Қотыр
|
Ерте жазда
|
Алдын ала
|
Алдын ала
|
|
6 |
Түкті
|
Қажет емес |
Алдын ала 2
|
Қарға
|
|
7 |
Шығыс
|
Тәулік бойы
|
Тәулік бойы жібітіп алады |
|
|
8 |
Кәдімгі
|
Қыркүйектен
|
80-90 күн бойы
|
Тұқымды
|
|
9 |
Тікенді
|
Сеппейді |
12-24 сағат бойы
|
|
|
10 |
Алқызыл
|
Сеппейді |
Жинап алғаннан
|
|
|
11 |
Бір
|
Жинаған соң 1
|
Сеппейді |
|
|
12 |
Кәдімгі
|
Жиналған
|
Жинаған сәттен бастап 180 күн ішінде (дала шиесі үшін - 120-180 күн)
|
|
|
13 |
Жылтыр шегір-
|
Жинағаннан
|
|
|
|
14 |
Үш
|
Тұқымды жина-
|
Тұқымға тым
|
Ыстық су
|
|
15 |
Кәдімгі
|
Аязға 1,5 ай
|
Алдын ала 2 тәу-
|
Стратифи-
|
|
16 |
Ақ
|
Жинаудан себуге дейін бірден
|
Үйжайларда құм
|
Тұқымды 15
|
|
17 |
Өте әдемі емен |
Дайындамайды |
Қыста траншеяларда немесе құм салынған жәшіктерде сақталған соң дайындықты қажет етпейді |
|
|
18 |
Кәдімгі шырша және сібір шыршасы |
Дайындамайды |
9-12 сағат суға жібітеді |
Жібітілген
|
|
19 |
Шренк
|
Сеппейді |
Алдын ала бір
|
Тұқымды
|
|
20 |
Кәдімгі
|
Дайындауды
|
Қысқы тоңазымай-
|
|
|
21 |
Татар
|
Дайындауды
|
Қысқы суық
|
Себу
|
|
22 |
Кәдімгішәңгіш |
Жаңа жиналған
|
Жинаған соң
|
|
|
23 |
Ағаш
|
Дайындауды
|
Бөлме температу-
|
45 күн
|
|
24 |
Кәдімгі
|
Дайындауды
|
Қысқы тоңазымай-
|
Сақтаудан
|
|
25 |
Жалған
|
Ерте күзде
|
Алдымен үй-жайда
|
Қарда
|
|
26 |
Сүйір
|
Ерте күзде
|
Үй-жайларда
|
Қар араласты-
|
|
27 |
Дала
|
Жиналғаннан
|
Жинағаннан кейін
|
Тұқымды 3
|
|
28 |
Күміс
|
Сеппейді |
Жинаған соң дайындықсыз бірден себіледі
|
Құрғақ ауа
|
|
29 |
Татар
|
Жиналғаннан
|
Күзден бастап
|
Тұқымды
|
|
30 |
Шаған
|
Дайындауды
|
Үй-жай ішінде 30
|
|
|
31 |
Ірі
|
Тұқымды
|
Алдымен жазғы
|
|
|
32 |
Ұсақ
|
Тұқымды жина-
|
Тұқымды жазғы,
|
Тұқымды
|
|
33 |
Сібір
|
Дайындауды
|
9-12 сағат суға
|
Тұқымды 3
|
|
34 |
Жіңішке жапы-
|
Ерте күзде
|
Алдын ала 4
|
Тұқымға ыстық
|
|
35 |
Кәдімгі
|
Дайындауды
|
Үй-жайларда
|
|
|
36 |
Вирги-
|
Топырақтың
|
Үй-жай ішінде
|
Тұқымды 30-50
|
|
37 |
Кәдімгі арша |
Топырақтың
|
Үй-жай ішінде
|
|
|
38 |
Түр-
|
Жаңа жиналған
|
Өткен жылғы
|
|
|
39 |
Жарты
|
Бұл да
|
Бұл да солай |
|
|
40 |
Шыр-
|
Топырақ
|
Үй-жайда 0-5
0
С температурада
|
3 тәулік
|
|
41 |
Грек
|
Дайындамайды |
Үй-жайда құмда
|
Тұқымды
|
|
42 |
Кәдімгі
|
Дайындауды
|
Үй-жайда 0-5
0
С
|
|
|
43 |
Сібір самыр-
|
Дайындауды
|
Алдын-ала жібі-
|
Алдын-ала
|
|
44 |
Жалған
|
Сеппейді |
Тұқымды страти-
|
|
|
45 |
Тюрин-
|
Шала піскен
|
Шала піскен
|
|
|
46 |
Кәдімгі шетен |
Жинап алған-
|
Температурасы
|
Стратифи-
|
|
47 |
Ақ сек-
|
Қыста сепкенде
|
Дайындауды қажет
|
|
|
48 |
Кәдімгі
|
Дайындауды
|
Үй-жайда 0-5
0
С
|
10-15
|
|
49 |
Үй
|
Жазғы траншея-
|
Қысқы тоңазымай-
|
|
|
50 |
Тікенді қара-
|
Ерте жазда,
|
Жинала салысымен
|
|
|
51 |
Алхоры
|
Жинала салысы-
|
Жинала салысымен жазғы траншея-
|
|
|
52 |
Қызыл күрең қарақат |
Жазғы
|
Үй-жайда 90-120
|
Тұқымды бас-
|
|
53 |
Қара
|
Жазғы транше-
|
Үй-жайда 90-120
|
|
|
54 |
Сібір
|
Дайындамайды,
|
Тұқымды алдын-ала
|
Құммен
|
|
55 |
Қырым
|
Себілмейді |
Тұқымды 9-12
|
|
|
56 |
Кәдімгі қарағай |
Дайындауды
|
Тұқымды 9-12
|
Тұқымды жібітіп, өнгенше
|
|
57 |
Ақ
|
Дайындауды
|
|
|
|
58 |
Қара терек |
Дайындауды
|
|
|
|
59 |
Батыс
|
Дайындауды
|
Жібітілген
|
|
|
60 |
Нағыз
|
Себілмейді. |
Тұқымды 12-15 сағат жылы суда
|
Тұқымды 12-15
|
|
61 |
Кәдімгі
|
Дайындауды
|
Үй-жайда 0-5
0
С
|
|
|
62 |
Жабайы
|
|
Суда 2 тәулік
|
Стратифи-
|
|
63 |
Кәдімгі шаған |
Онша толыспа-
|
Үй-жайда алдымен
|
|
Ормандарды молықтыру және орман
өсіру үшін тұқымдар мен көшет
материалдарын пайдалану,
тасымалдау ережесіне
2-қосымша
Ормандарды қалпына келтіру және орман өсіру үшін
пайдаланылатын екпе көшеттерге қойылатын талаптар
|
Тұқымдардың атауы |
Жасы, жыл |
Тамыр
|
|
1. Қылқан жапырақты
|
|
|
|
1.1. Шырша,
|
3-5 |
2,0 |
|
1.2. Қарағай,
|
2-3 |
2,5 |
|
2. Жапырақты
|
1-3 |
3,5 |
|
3. Бұталар |
1-3 |
2,5 |
Ескерту: Бұл талаптар тамыр жүйесі ашық көшеттерге қатысты
Ормандарды молықтыру және орман
өсіру үшін тұқымдар мен көшет
материалдарын пайдалану,
тасымалдау ережесіне
3-қосымша
Ормандарды қалпына келтіру және орман өсіру үшін
пайдаланылатын көшет материалына (қалемшелерге)
қойылатын талаптар
|
р/с N |
Тұқымдардың атауы |
Орман өсе-
|
Жасы, жыл |
сорт |
Тамыр
|
Жердегі бөлі-
|
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
|
1 |
Салпыншақ қайын
|
барлық аймақ |
3-4 |
1 2 |
8 5 |
50 35 |
|
2 |
Кәдімгі қынаағаш
|
таулы аудан-
|
2-3 |
1 2 |
9 6 |
80 60 |
|
3 |
Қарағаш
|
орман-
|
2-3 |
1 2 |
8 6 |
55 40 |
|
4 |
Кәдімгі алмұрт
|
барлық аймақ |
2-3 |
1 2 |
7 5 |
45 30 |
|
5 |
Өте әдемі емен
|
барлық аймақ |
3-4 |
1 2 |
9 6 |
45 30 |
|
6 |
Кәдімгі немесе
|
барлық аймақ |
5-6 |
1 2 |
5 4 |
20 15 |
|
7 |
Сібір шыршасы
|
орман-
|
5-6 |
1 2 |
6 4 |
30 20 |
|
8 |
Шренк шыршасы
|
таулы аудан-
|
5-6 |
1 2 |
6 4 |
25 15 |
|
9 |
Ағаш тәріздес
|
барлық аймақ |
3-4 |
1 2 |
6 4 |
35 25 |
|
10 |
Еуропалық екпе
|
барлық аймақ |
2-3 |
1 2 |
15 10 |
60 45 |
|
11 |
Жалған платанға
|
барлық аймақ |
2-3 |
1 2 |
10 6 |
55 40 |
|
12 |
Сүйір жапырақты
|
барлық аймақ |
3-4 |
1 2 |
8 6 |
35 25 |
|
13 |
Ат талшыны
|
барлық аймақ |
2-3 |
1 2 |
15 10 |
40 25 |
|
14 |
Кіші жапырақты
|
барлық аймақ |
3-4 |
1 2 |
9 5 |
50 30 |
|
15 |
Сібір
|
орман-
|
3-4 |
1 2 |
9 5 |
40 25 |
|
16 |
Шырғанақ
|
барлық аймақ |
3-4 |
1 2 |
9 7 |
35 25 |
|
17 |
Грек жаңғағы
|
барлық аймақ |
3-4 |
1 2 |
20 10 |
60 40 |
|
18 |
Сібір
|
таулы аудан-
|
6-8 |
1 2 |
6 4 |
25 15 |
|
19 |
Шығыс биотасы
|
барлық аймақ |
4 |
1 2 |
12 7 |
60 40 |
|
20 |
Жалған қараған
|
барлық аймақ |
1-2 |
81 12 |
8 6 |
70 50 |
|
21 |
Кәдімгі шетен
|
барлық аймақ |
3-4 |
1 2 |
9 7 |
35 25 |
|
22 |
Сібір самырсыны
|
барлық аймақ |
6-7 |
1 2 |
10 6 |
30 20 |
|
23 |
Кәдімгі қарағай
|
орман-
|
3-4 |
1 2 |
8 5 |
25 20 |
|
24 |
Ақ терек (күміс
|
орман-
|
2-3 |
1 2 |
10 7 |
100 70 |
|
25 |
Қара терек
|
орман-
|
2 |
1 2 |
7 6 |
80 60 |
|
26 |
Орман алмасы
|
барлық аймақ |
2-3 |
1 2 |
8 6 |
45 30 |
|
27 |
Кәдімгі шаған
|
барлық аймақ |
3-4 |
1 2 |
9 7 |
35 25 |
Ескерту: Аумақ жөнінен орман өсетін аймақтарға, қосымша аймақтарға және табиғи өңірлерге енетін әкімшілік аудандар:
1. Орманды дала аймағы:
Солтүстік Қазақстан облысы;
Қостанай облысының солтүстік аудандары;
Павлодар облысының солтүстік-шығыс аудандары.
2. Дала аймағы:
Қостанай облысы (солтүстік аудандардан басқа);
Павлодар облысы (солтүстік-шығыс аудандардан басқа);
Көкшетау, Ақмола, Шығыс-Қазақстан (таулы аудандардан басқа);
Атырау және Ақтөбе облыстары;
Қарағанды облысының солтүстік бөлігі.
3. Таулы аудандар:
Шығыс Қазақстан және Алматы облыстары
Ормандарды молықтыру және орман
өсіру үшін тұқымдар мен көшет
материалдарын пайдалану,
тасымалдау ережесіне
4-қосымша
көшет материалына
N _____ ТӨЛҚҰЖАТ
"__"____________ 200 __ ж.
___________________________________________________________________
(питомник, орман иеленуші, орман пайдаланушы,
___________________________________________________________________
заңдық, пошталық мекен-жайы)
өсірілген _________________________________________________________
(көшет материалының түрі: екпелер, тікекпелер,
___________________________________________________________________
соның ішінде тамыр топырағымен, тұқымы)
1. Сапа көрсеткіштері
|
Партия
|
Екпелердің (тікекпелердің)
|
Жасы |
Сорты |
Мөл-
|
|
|
|
|
|
|
Қазылған уақыты_______Қаттау уақыты_____Жіберілген уақыты__________
Пайдалану мақсаты _________________________________________________
(дербес қажеттілік, өткізу, тасымалдау ауданы)
Өсімдіктер карантині саласындағы уәкілетті органның берген
құжаты_____________________________________________________________
(көшет материалы карантин ауданынан басқа жерге
___________________________________________________________________
әкетілгенде толтырылады)
2. Тұқым материалының шығу тегі
Тұқым жиналған жер_________________________________________________
(облыс, аудан, орман иеленуші, орман пайдаланушы,
___________________________________________________________________
орманшылық, орам)
Тұқымның сапасы туралы куәлік _____________________________________
(N, қашан және кім берген)
Тұқым селекциялық санаты___________________________________________
(сортты, жақсартылған, қалыпты)
3. Өсіру шарттары
Өсіру тәсілі ______________________________________________________
(ашық жер, бақылау жасалатын орта жағдайлары)
Топырақ жағдайлары, қолданылатын субстрат __________________________
Тыңайтқыш шашу, басқа агротехникалық іс-шаралар ____________________
(атауы, доза,
____________________________________________________________________
кезеңділігі, т.б.)
Зиянкестермен, өсімдіктер ауруларымен және арамшөптермен күресу
жөніндегі іс-шаралар_______________________________________________
(препараттың түрі, атауы, өңдеу мерзімі мен
___________________________________________________________________
кезеңділігі)
Орман иеленуші, орман пайдаланушы _________________________________
(қолы, т.а.ж.)
М.О.
___________________________________________________________ тіркелді
(орман қорын күзету, қорғау, пайдалану, ормандарды молықтыру
___________________________________________________________________
және орман өсіру саласындағы аумақтық орган)
N___ "____" _________200 ж.