Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріндегі, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарындағы әскери-дәрігерлік сараптама ережесін бекіту туралы

      Күші жойылды - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 2009.12.29 № 875 және ҚР Қорғаныс министрінің 2009.12.28 № 497 бірлескен бұйрығымен.

      Қазақстан Республикасының " Жалпыға бірдей әскери міндеттілік және әскери қызмет туралы ", " Келісім-шарт бойынша әскери қызмет туралы ", "Ұлы Отан соғысына қатысушылардың, мүгедектерінің және оларға теңестірілген адамдардың жеңілдіктері және оларды әлеуметтік қорғау туралы" Заңдарына, Қазақстан Республикасы Үкіметінің "Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарында солдаттар, матростар, сержанттар мен старшиналар лауазымдарында келісім-шарт бойынша әскери қызметті өткеру туралы ережені бекіту туралы" 2002 жылғы 31 мамырдағы  N 603 , "Иондаушы сәулелердің әсерінен болатын аурулардың тізбесін және иондаушы сәулелердің әсерінен болатын аурулардың себепті байланысын анықтау ережесін бекіту туралы" 2004 жылғы 13 қаңтардағы N 34  қаулыларына сәйкес  БҰЙЫРАМЫЗ:
      1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріндегі, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарындағы әскери-дәрігерлік сараптама ережесі бекітілсін.
      2. Қазақстан Республикасының Қорғаныс министрлігі:
      1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасының Әділет министрлігіне мемлекеттік тіркеуге жіберсін;
      2) Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркегеннен кейін осы бұйрықтың бұқаралық ақпарат құралдарында ресми жариялануын қамтамасыз етсін;
      3) осы бұйрықты жекелеген ротаға дейін жеткізсін.
      3. Осы бұйрық бұқаралық ақпарат құралдарында ресми жарияланған сәтінен бастап қолданысқа енгізіледі.

      Қазақстан Республикасының
      Денсаулық сақтау министрі

      Қазақстан Республикасының
      Қорғаныс министрі
      армия генералы

Қазақстан Республикасы     
Денсаулық сақтау министрінің  
2005 жылғы 16 наурыздағы N 117 
және Қазақстан Республикасы  
Қорғаныс министрінің     
2005 жылғы 4 наурыздағы    
N 100 біріккен бұйрығымен  
бекітілген        

  Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріндегі,
басқа да әскерлері мен әскери құралымдарындағы
әскери-дәрігерлік сараптама ережесі

МАЗМҰНЫ

         1-тарау. Жалпы ережелер

      1. Осы Ереже Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарында әскери-дәрігерлік сараптама өткізу тәртібін, әскери-дәрігерлік комиссияның (әскери-ұшу комиссиясы) құрылу тәртібін, өкілеттіктері мен функцияларын, сондай-ақ әскери-дәрігерлік комиссияның (әскери-ұшу комиссиясы) қорытындысын ресімдеу, қарау және бекіту тәртібін айқындайды.

      2. Әскери-дәрігерлік сараптама (бұдан әрі - ӘДС) азаматтардың денсаулық жағдайы бойынша әскери қызметке жарамдылық санатын анықтау, әскери қызметті (әскери жиындарды) өткеруімен олардың мертігуінің (жаралануының, жарақаттануының, контузия алуының), ауруларының себепті байланыстарын анықтау мақсатында, сондай-ақ әскери қызметшілерге медициналық-әлеуметтік көмек көрсетуді жүзеге асыру үшін Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарында бейбіт және соғыс уақытында жүргізіледі.

      3. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа да әскерлері мен әскери құралымдары авиациясының ұшу құрамына қатысты ӘДС міндеттерін шешетін дәрігерлік-ұшу сараптамасы (бұдан әрі - ДҰС) ӘДС-ның құрамдас бөлігі болып табылады.

  2-тарау. Әскери-дәрігерлік (дәрігерлік-ұшу)
комиссияларын құру тәртібі, өкілеттіктері мен
функциялары

      4. Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарында ӘДС өткізу үшін штаттық және штаттық емес (тұрақты және уақытша әрекет ететін) әскери-дәрігерлік комиссиялар (бұдан әрі - ӘДК) және дәрігерлік-ұшу комиссиялары (бұдан әрі - ДҰК) құрылады.

      5. ӘДК (ДҰК) өз жұмысында осы Ережені және әскери-дәрігерлік сараптама жөніндегі өзге де құжаттарды басшылыққа алады. Қажет болған жағдайларда ӘДК (ДҰК) жұмысына қатысуға олардың мүшелерінің өкілеттіктерінде Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының бас (жетекші) медицина мамандары, сондай-ақ қолбасшылықтар өкілдері және тиісті командирлердің (бастықтардың) шешімі бойынша әскери мамандар тартылуы мүмкін. Аталған адамдарды штаттық комиссия құрамына тағайындау осы комиссия бастығының (төрағасының) бұйрығымен, ал штаттық емес комиссия құрамына осы комиссияны тағайындаған бастықтың (командирдің) бұйрығымен ресімделеді.

      6. ӘДК (ДҰК) қорытындысы алқа түрінде көпшілік дауыспен қабылданады. Әскери-есептік мамандық бойынша әскери қызметке, қызметке (жұмысқа) жарамдылық жеке бағалау әдісі бойынша айқындалады.

      7. ӘДК (ДҰК) қорытындысы қажет болған жағдайда жоғары тұрған штаттық ӘДК-мен қайта қаралуы, ал осы комиссиялар куәландырған адамдар қайта куәландырылуы немесе бақылау тексеруге және куәландыруға жіберілуі мүмкін.

  1. Штаттық әскери-дәрігерлік комиссиялар

      8. Штаттық ӘДК мыналар болып табылады:
      1) Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің Орталық әскери-дәрігерлік комиссиясы (бұдан әрі - ОӘДК);
      2) Орталық әскери-дәрігерлік комиссия жанындағы дәрігерлік-ұшу комиссиясы (бұдан әрі - ОӘДК жанындағы ДҰК);
      3) Қазақстан Республикасының басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының штаттық әскери-дәрігерлік комиссиялары ведомствоішілік бұйрықтармен айқындалады.

      9. Штаттық ӘДК арнайы мақсаттағы әскери-медициналық мекемелерге жатады, белгіленген үлгідегі елтаңбалық мөрі және бұрыштамалық мөртабаны болады.

      10. Штаттық ӘДК дәрігерлік мамандықтардың бірі (терапия, хирургия, неврология, психиатрия, оториноларингология, офтальмология) бойынша клиникалық даярлығы, әскерлерде және әскери емдеу-алдын алу мекемелерінде жұмыс тәжірибесі бар білікті дәрігерлерден жасақталады.

      11. Штаттық ӘДК өздерінің алдында тұрған міндеттерді шешу кезінде ӘДС-ның барлық органдарымен, Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының медициналық қызметтерімен (бөлімдерімен), әскери емдеу-алдын алу мекемелерімен, Қазақстан Республикасының өзге министрліктері мен ведомстволарының мекемелерімен және ұйымдарымен өзара іс-әрекет етеді.

      12. Штаттық ӘДК-ның мынадай өкілеттіктері бар:
      1) ӘДС бағынысты органдарының қорытындысын қарау және бекіту (бекітпеу) немесе күшін жою;
      2) куәландырылатын және басқа да қажетті жағдайларда қолбасшылық немесе адамдар шағымданғанда өзінің және төмен тұрған органдардың ӘДС қорытындысын қайта қарау;
      3) қорытынды қабылдау, қажет болғанда өзінің және төмен тұрған органдардың ӘДС әскери қызметті (әскери жиындарды) өткеру кезіндегі мертігудің (жаралану, жарақат, контузиялар), аурулардың себепті байланысы туралы қорытындыны қайта қарастыру;
      4) төмен тұрған ӘДС органдарының жұмысын тексеру;
      5) Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарында, әскери емдеу-профилактикалық мекемелерде, әскери бөлімдерде ұйымдастыру және профилактикалық, емдеу-диагностикалық жұмыстарын және куәландырудың ӘДС байланысын тексеру;
      6) нұсқаулар беру, ӘДС мәселелері бойынша төмен тұрған ӘДС-ға түсіндіру;
      7) әскери қызметшілерді, олардың отбасы мүшелерін, әскери міндеттілерді әскери емдеу-алдын алу мекемелерінде стационарлық немесе амбулаторлық тексеруге шақыру, бағыттау;
      8) әскери емдеу-алдын алу мекемелерінен әскери бөлімнен және мекемелерден қорытынды шығаруға ӘДК-ға бағынысты қажетті құжаттарды талап ету.

      13. Штаттық ӘДК-ға мыналар жүктеледі:
      1) ӘДС ұйымдастыру, төмен тұрған ӘДС органдарына басшылық жасау, осы органдардың жұмыстарына бақылау жасау және оларға әдістемелік және практикалық көмек көрсету;
      2) ӘДС мәселесі бойынша түсіндіру;
      3) мерзімді әскери қызметке шақырылған және оларды Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының тектері мен түрлері бойынша, денсаулығы бойынша әскери-есептік мамандығы бойынша дұрыс бөлу мақсатында, азаматтарды куәландыруды ұйымдастыру және жүргізуге бақылау жасау;
      4) әскери қызметке келісім-шарт бойынша түсетін азаматтарды, әскери қызметті келісім-шарт бойынша өткеретін әскери қызметшілер мен олардың отбасы мүшелерін, әскери міндеттілерді куәландыруды ұйымдастыру және жүргізуге бақылау жасау;
      5) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының әскери медициналық мекемелерінде, әскери бөлімдерде (кемелерде), әскери арнайы оқу орындарында, мекемелер мен ұйымдарында емдеу-диагностикалық (емдеу эвакуациялық) жұмысын ұйымдастыруға, жүргізуге және нәтижелеріне ӘДС материалдары бойынша бақылау жасау;
      6) Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріне, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарына лауазымға (жұмысқа) тағайындалатын (қабылданатын) және радиоактивті заттармен, иондаушы сәуле көздерімен, ракета отындарын құрамымен, электрмагниттік өрістермен қызмет (жұмыс) атқаратын, әскери қызметшілерін, жұмысшыларын және қызметкерлерін куәландыруды ұйымдастыру және жүргізуге бақылау жасау;
      7) ӘДС мәселелері бойынша өтініштерді, ұсыныстарды, шағымдарды қарастыру және келушілерді қабылдау;
      8) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының әскери қызметшілерін бас (жетекші) медициналық мамандармен бірлесіп куәландырудың нәтижесін талдау және баға беруді жүргізу;
      9) ӘДС мәселелері бойынша ғылыми жұмыстар ұйымдастыру және онымен ӘДК басшылық жасау;
      10) ӘДС мәселелері бойынша дәрігер кадрларды даярлау және жетілдіру;
      11) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының медициналық қызмет бастықтарына ӘДС жағдайы және оны жақсарту шаралары туралы хабарламалар ұсыну.

  2. Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің
Орталық әскери-дәрігерлік комиссиясы

      14. ОӘДК Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріндегі ӘДС-ның басшы органы болып табылады. ОӘДК-ға ӘДС мәселелері бойынша Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің барлық штаттық және штаттық емес ӘДК-лары бағынысты.

      15. ОӘДК бастығы (төрағасы) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің Әскери-медициналық қамтамасыз ету бас басқармасының бастығына тікелей бағынады.

      16. ӘДС мәселелері бойынша ОӘДК қорытындысы түпкілікті болып табылады.

      17. ОӘДК қорытындысы заңмен белгіленген тәртіпте сотта қайта қаралуы мүмкін.

      18. ОӘДК осы Ереженің 12-тармағында көзделген өкілеттікті пайдаланады және бұдан басқа мыналарға өкілетті:
      1) Осы Ережені, ӘДС бойынша басшылық құжаттарды және ӘДС бойынша басқа мәселелерді Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде іс жүзінде қолдану жөнінде нұсқаулар, түсіндірмелер беру;
      2) қорғаныс істері жөніндегі департаменттерде (бөлімдерде, басқармаларда) шақыру учаскелеріне есепке қойғанда және мерзімді қызметке шақырғанда, келісім-шарт бойынша әскери қызметке түскенде, әскери (арнаулы) оқу орындарына түсетін азаматтарды, әскери міндеттілерді куәландыруды ұйымдастыруды, жағдайын және нәтижелерін тексеруді жүргізу;
      3) қорғаныс істері жөніндегі департаменттерден (бөлімдер, басқармалар) бағынысты ӘДК, әскери-медициналық мекемелерден, әскери бөлімдерден және мекемелерден, әскери (арнайы) оқу орындарынан ӘДС мәселелерін шешу үшін құжаттар (мәліметтер) талап ету;
      4) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің қандай да бір ӘДК (ӘЕК) қорытындыларын бақылауға алу, бекіту (бекітпеу), қайта қарастыру;
      5) әскери-медициналық мекемеге келісім-шарт бойынша әскери қызметке түсетін әскери қызметшілерді, әскери (арнайы) оқу орындарына түсетін азаматтарды, келісім-шарт бойынша әскери қызметті өткеретін әскери қызметшілер, олардың отбасы мүшелері, әскери міндеттілерді шақыру, тексеруге жіберу және куәландыру;
      6) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің Әскери-медициналық қамтамасыз ету бас басқармасының бастығына ӘДС мәселелері бойынша баяндау.

      19. ОӘДК-ға осы Ереженің 13-тармағынан басқа мына міндеттер жүктеледі:
      1) Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде ӘДС ұйымдастыру;
      2) ӘДС мәселелері бойынша нормативтік құжаттар, нұсқаулар, түсіндірмелер әзірлеу;
      3) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің және Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің бас медициналық мамандарымен бірге азаматтарды шақыру учаскесіне есепке қойғанда және мерзімді әскери қызметке шақырғанда куәландыру кезінде денсаулық жағдайына және медициналық зерттеу талаптарын әзірлеу, келісім-шарт бойынша әскери қызметке, әскери (арнайы) оқу орнына түсетіндерге, әскери міндеттілерге, сондай-ақ әскери есептік мамандығы бойынша әскери қызметті өткеру үшін денсаулық жағдайының талаптарын әзірлеу;
      4) Қазақстан Республикасының жекелеген жерлерінде және климаты қолайсыз шетел мемлекеттерінде келісім-шарт бойынша әскери қызметті өткеретін әскери қызметшілер үшін (отбасы мүшелері үшін тұруға) медициналық қарсы көрсеткіштер әзірлеу;
      5) радиоактивті заттармен, иондаушы сәуле көздерімен, ракета отындарының құрамымен, электромагнитті өріс көздерімен қызмет өткеретін әскери қызметшілер үшін (Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің жұмысшылары мен қызметкерлері) медициналық қарсы көрсеткіштер әзірлеу;
      6) куәландыру негізділігін нәтижелерінің дәрігер мамандардың және ӘДК жазбаларын айқындау;
      7) жергілікті мемлекеттік денсаулық сақтау органдарымен және қорғаныс істері жөніндегі департаменттермен бірлесіп жастарды әскери қызметке даярлау, шақыру учаскелеріне есепке қойғанда және мерзімді әскери қызметке шақырғанда азаматтарды куәландыру, әскери (арнайы) оқу орнына түсетін азаматтарды, әскери міндеттілерді медициналық қамтамасыз ету нәтижелерін талдау мен жинақтау және осы жұмысты жақсарту жөніндегі ұсыныстарды әзірлеу.

  3. ОӘДК жанындағы дәрігерлік-ұшу комиссиясы

      20. ОӘДК жанындағы ДҰК Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріндегі, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарындағы ӘҰС басшы орган болып табылады.

      21. ОӘДК жанындағы ДҰК ДҰС мәселелері бойынша Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріндегі, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарындағы барлық штаттық және штаттық емес (тұрақты және уақытша әрекеттегі) ДҰК (ӘДК) бағынады.

      22. ОӘДК жанындағы ДҰК ӘДС мәселелері бойынша осы Ережені басшылыққа алады.

      23. Авиация ұшу құрамының ұшу жұмыстарына және әскери қызметке денсаулығы бойынша жарамдылығы туралы ОӘДК жанындағы ДҰК қорытындысы ОӘДК бекітуіне жатады және қажет жағдайларда қайта қарастырылады.

      24. ОӘДК жанындағы ДҰК-ға мыналар жүктеледі:
      1) Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарында осы Ереженің 12 және 13-тармақтарында көзделген өкілеттіктер мен функцияларға сәйкес ДҰС ұйымдастыру;
      2) авиацияның ұшу құрамдарын даярлау жөнінде авиациялық бөлімдерде және әскери (арнайы) оқу орындарында ӘДС ұйымдастыру;
      3) ұшу құрамының, авиацияның ұшу құрамын даярлау жөніндегі әскери (арнайы) оқу орындарына түсетін азаматтардың, аталған оқу орындары курсанттарының, ұшуларға басшылық жасауды және басқаруды жүзеге асырушылардың; әуе қозғалысы операторларының, әуе кемесінің бортындағы ұшу тапсырмаларын орындайтын әскери қызметшілердің денсаулық жағдайына талаптар әзірлеу;
      4) ДҰС жөніндегі нормативтік құжаттарды әзірлеу;
      5) қажет болғанда өзінің және басқа да ДҰС (ӘДК) әскери қызметке (ұшу жұмыстарына) жарамдылық санаты туралы, авиацияның ұшу құрамының санынан бұрынғы әскери қызметшілердің әскери қызметтен босату сәтіне ауруының, жаралануының, контузия алуы мен мертігуінің себепті байланысы туралы қорытындысын енгізу, қажет болған жағдайда қайта қарау;
      6) авиация ұшу құрамының әскери қызметшілерін (әскери міндеттілерін) уақтылы және сапалы куәландыруға бақылау жасау;
      7) қорғаныс істері жөніндегі департаменттер жанындағы ДҰК ұйымдастыруға және жұмысына бақылау жасау, сондай-ақ оларға практикалық және әдістемелік көмек көрсету;
      8) алдын алу, емдеу диагностикалық жұмыстар жағдайына және әскери емдеу алдын алу мекемелерінде, авиациялық әскери бөлімдерде, әскери (арнайы) оқу орындарында авиацияның ұшу құрамын даярлау жөнінде авиацияның ұшу құрамын куәландыруды ұйымдастыру және жағдайына әскери-ұшу және әскери-дәрігерлік сараптамаға байланысты бақылау жасау.

  4. Штаттық емес тұрақты әрекеттегі
әскери-емдеу (дәрігерлік-ұшу) комиссиясы

      25. Штаттық емес тұрақты әрекеттегі ӘДК-ға (ДҰК) мыналар жатады:
      1) госпитальдық ӘДК;
      2) гарнизондық ӘДК;
      3) ДҰК;
      4) госпитальдық ДҰК;
      5) Аэроұтқыр әскерлерінің ӘДК-сы;
      6) қорғаныс істері жөніндегі департаменттер (бөлімдер, басқармалар) жанындағы әскери-дәрігерлік (дәрігерлік) комиссиялар;
      7) қорғаныс істері жөніндегі департаменттер жанындағы ДҰК;
      8) денсаулық сақтау ұйымдарының жанындағы госпитальдық ӘДК құқықтары бар дәрігерлік комиссиялар.

  5. Госпитальдық әскери-дәрігерлік комиссия

      26. Госпитальдық ӘДК (бұдан әрі - ГӘДК) әскери госпитальда (лазаретте) төрағасы, кемінде екі дәрігер маманы және хатшысы бар құрамымен госпиталь (лазарет) бастығының бұйрығымен тағайындалады.

      27. ГӘДК төрағасы болып госпитальдың медициналық бөлімінің бастығы (бөлімше бастығы) тағайындалады. Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің Бас әскери клиникалық госпиталінде және әскери клиникалық госпиталінде Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің Әскери медициналық қамтамасыз ету бас басқармасы бастығының шешімі бойынша клиникалық бейіні бойынша бірнеше ГӘДК құрылуы мүмкін. Осы комиссиялардың төрағаларымен жетекші дәрігер мамандарды немесе бөлімше бастықтары, төраға орынбасарларымен бір дәрігер - комиссия мүшесі тағайындалады.

      28. ГӘДК төрағасы әскери госпитальдың (лазареттің) бастығына, ал ӘДС мәселелері бойынша штаттық ӘДК бастығының (төрағасының) нұсқауларын басшылыққа алады.

      29. ГӘДК мынадай өкілеттіктерге құқылы:
      1) осы Ережелерге сәйкес қорытынды қабылдау;
      2) ӘДС-ға байланысты әскери госпитальдағы (лазареттегі), қызмет көрсетілетін әскери бөлімдерде (кемелерде), әскери (арнайы) оқу орындарында алдын алу және емдеу диагностикалық жұмыстарды ұйымдастыру және жағдайын тексеру.

      30. ГӘДК қорытындысы қарастырылады, бекітіледі, ал қажет болғанда штаттық ӘДК-мен қайта қаралады.

      31. ГӘДК-ға мыналар жүктеледі:
      1) аталған әскери госпитальда (лазаретте) тексеруде және емделуде жатқан әскери қызметшілерді, олардың отбасы мүшелерін, әскери міндеттілерді медициналық куәландыру;
      2) ӘДС мақсатындағы медициналық құжаттарды рәсімдеудің сапасына бақылау жасау;
      3) емдеу нәтижесін зерттеу;
      4) ӘДС-ға байланысты әскери госпитальдағы (лазареттегі), қызмет көрсетілетін әскери бөлімдерде (кемелерде), әскери (арнайы) оқу орындарында алдын алу және емдеу диагностикалық жұмыстар жағдайын тексеру;
      5) ГӘДК жұмысының нәтижелерін талдау мен жинақтау және штаттық ӘДК-ға мәліметтер ұсыну;
      6) әскери емдеу-алдын алу мекемесінің бастығына және штаттық ӘДК бастығына (төрағасына) осы кемшіліктерді жою мақсатында әскери госпитальдағы (лазареттегі), қызмет көрсетілетін әскери бөлімдерде (кемелерде), әскери (арнайы) оқу орындарында, мекемелерде адамдарды тексеру мен емдеудегі анықталған кемшіліктер тура баяндама беру;
      7) әскери госпитальдың (лазареттің), қызмет көрсететін әскери бөлімдердің (кемелердің), әскери (арнайы) оқу орындарының, мекемелердің дәрігерлерін ӘДС мәселелері бойынша даярлау.

  6. Гарнизондық әскери-дәрігерлік комиссия

      32. Гарнизондық ӘДК гарнизонның әскери емдеу-алдын алу мекемелерінде құрылады. Гарнизондық ӘДК құрамы гарнизон бастығының бұйрығымен құрылады.

      33. Гарнизондық ӘДК осы Ережеге сәйкес қорытынды қабылдауға өкілетті. Гарнизондық ӘДК қорытындысы штаттық ӘДК-мен қарастырылады және бекітіледі.

      34. Гарнизондық ӘДК-ға мыналар жүктеледі:
      1) гарнизонның әскери қызметшілерін, соның ішінде әскери (арнайы) оқу орнына түсетін кандидаттар, келісім-шарт бойынша әскери қызметке түсетін азаматтар, запастағы офицерлер, шақыру бойынша әскери қызметке түсетін шақырылғандар, ауруы бойынша демалыстағы әскери қызметшілер, келісім-шарт бойынша әскери қызметті өткеретін әскери қызметшілердің отбасы мүшелерін медициналық куәландыру;
      2) тексеруді ұйымдастыру және жағдайын ӘДС-ға байланысты бақылау жасау, гарнизонның әскери бөлімдеріне (кемелерге) жаңадан келіп түскен құрамды куәландыру және оларды денсаулық жағдайы және дене дамуына сәйкес әскери бөлімдерге әскери-есептік мамандықтары бойынша бөлу;
      3) гарнизондарда орналасқан алдын алу әскери медициналық мекемелерде, әскери бөлімдерде (кемелерде) және мекемелерде, әскери (арнайы) оқу орындарында ӘДС-ға байланысты бақылау жасау;
      4) гарнизон дәрігерлерін ӘДС мәселелері бойынша даярлау;
      5) гарнизондық ӘДК жұмыстарының нәтижесін талдау және жинақтау.

  7. Штаттық емес тұрақты әрекеттегі
дәрігерлік-ұшу комиссиялары

      35. Штаттық емес тұрақты әрекеттегі ДҰК мыналардан тағайындалады:
      1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің Әуе қорғанысы күштері бас қолбасшысының бұйрығымен авиациялық медицина зертханасының жанында;
      2) оқу орны бастығының бұйрығымен Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері авиациясының ұшу құрамын даярлау жөніндегі әскери (арнайы) оқу орындарында;
      3) әскери госпиталь бастығының бұйрығымен әскери госпитальдардағы ұшу құрамының дәрігерлік сарапшылары бөлімшесінде.

      36. ӘДК ӘДС мәселелері бойынша осы ережелермен басшылыққа алады.

      37. ДҰК төрағасының шешімі бойынша ДҰК отырысына қатысуға авиация бөлімінің медициналық қызмет бастығы (дәрігер) және қолбасшылық өкілі қатысады.

      38. Штаттық емес тұрақты әрекеттегі ДҰК-ға мыналар жүктеледі:
      1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының авиациясындағы, әскери (арнайы) оқу орындарындағы авиация ұшу құрамын даярлау жөніндегі дәрігерлік ұшу сараптамасын ұйымдастыру;
      2) авиация ұшу құрамының әскери қызметшілерін, соның ішінде авиацияның ұшу құрамын даярлау жөніндегі әскери (арнайы) оқу орнының курсанттары мен тыңдаушыларын, ұшуларға басшылық жасау және басқаруды жүзеге асыратын әскери қызметшілерді, әуе қозғалысының операторларын, әуе кемесінің бортында ұшу тапсырмаларын орындаушы әскери қызметшілерді, парашютшілерді куәландыру;
      3) ДҰС-ға байланысты алдын алу, емдеу-диагностикалық жұмыстарды ұйымдастыру мен оның жағдайына және қызмет көрсетілетін авиациялық құрамаларда, әскери бөлімдерде, авиацияның ұшу құрамын даярлау жөніндегі әскери (арнайы) оқу орындарда куәландыруға бақылау жасау;
      4) олардың денсаулығындағы өзгерістерді уақытында айқындау, олардың пайда болуына ықпал ететін себептерін және қажетті емдеу-алдын алу іс-шараларын уақтылы жүргізу мақсатында ұшу жұмыстары факторларының денсаулық жағдайына әсерін және авиация ұшу құрамының (курсанттардың) ұшу жұмысына жарамдылығын зерделеу;
      5) запаста тұратын ұшу құрамын куәландыру;
      6) ұшу құрамын куәландырудың нәтижелерін талдау мен жинақтау және ОӘДК жанындағы ДҰК-ға мәліметтер ұсыну;
      7) ДҰС мәселелері жөнінде авиациялық бөлімдердің, әскери-медициналық мекемелердің дәрігерлеріне кеңес беру.

      39. Штаттық емес тұрақты әрекеттегі ДҰК мыналарға өкілетті:
      1) осы Ережелерге туралы ережесіне сәйкес қорытынды шығару;
      2) ДҰС материалдары бойынша әскери медициналық мекемелерде, авиациялық әскери бөлімдерде, авиация ұшу құрамын даярлау жөніндегі әскери (арнайы) оқу орындарындағы емдеу-диагностикалық жұмыстар жағдайын тексеру.

      40. Әскери госпитальдың ДҰК бұдан басқа, осы Ереженің 29-тармағында көзделген жағдайларға өкілетті.

      41. Әскери госпитальдың ДҰК қорытындысын ОӘДК жанындағы ДҰК бекітеді (бақылайды).

  8. Аэроұтқыр әскерлері құрамаларының
әскери-дәрігерлік комиссиясы

      42. Аэроұтқыр әскерлері құрамасының ӘДК-сы өз қызметінде осы Ережелерді басшылыққа алады.

      43. Аэроұтқыр әскерлері құрамасының ӘДК-сы әскери қызметшілердің Аэроұтқыр әскерлеріндегі қызметке жарамсыздығы (жарамдылығы) туралы, парашюттік секірулерге уақытша жарамсыздығы туралы, әскери қызметшілердің әскери (арнайы) оқу орындарына түсуге жарамсыздығы (жарамдылығы) туралы қорытындылар шығарады. Аэроұтқыр әскерлеріне жарамсыз болып табылған адамдарға бір уақытта әскери қызметке жарамдылығы туралы қорытынды шығарады.

      44. Аэроұтқыр әскерлері құрамасының ӘДК-сы әскери қызметшінің Аэроұтқыр әскерлеріне жарамсыздығы (жарамдылығы) туралы қорытынды шығара алмаған жағдайда, сондай-ақ әскери қызметке жарамдылығы санаты туралы мәселесін шешу қажет болғанда әскери қызметшінің әскери медициналық мекемеге стационарлық (амбулаторлық) тексерілуге (емделуге) бұдан әрі куәландыру қажеттігі туралы қорытынды шығарады.

      45. Аэроұтқыр әскерлері құрамасы ӘДК-сының әскери қызметшінің Аэроұтқыр әскерлеріндегі қызметке жарамдылығы санатын өзгерту туралы қорытындысын ОӘДК бекітеді және қажет болғанда қайта қарастырады.

      46. Аэроұтқыр әскерлері құрамасының ӘДК-сына мыналар жүктеледі:
      1) құрамаларда ӘДС ұйымдастыру және оған басшылық жасау;
      2) әскери қызметшілерді, соның ішінде әскери (арнайы) оқу орындарына түсетін кандидаттарды, құрамаларға жаңадан келгендерді, басқа әскери тектерінен, әскери (арнайы) оқу орындарынан, жетілдіру курстарынан келген әскери қызметшілерді медициналық куәландыру;
      3) ӘДС байланысты алдын алу, емдеу-диагностикалық жұмыстарының жағдайына және құраманың әскери бөлімдерінде куәландыруға бақылау жасау;
      4) құраманың ӘДК жұмыстарының нәтижелерін талдау және жинақтау;
      5) ӘДС мәселелері бойынша құрама дәрігерлерін даярлау.

  9. Қорғаныс істері жөніндегі департаменттердің
(бөлімдердің, басқармалардың) жанындағы әскери-дәрігерлік
(дәрігерлік) комиссиялар

      47. Қорғаныс істері жөніндегі департаменттердің (бөлімдердің, басқармалардың) жанындағы әскери-дәрігерлік (дәрігерлік) комиссиялар жыл сайын қорғаныс істері жөніндегі департаменттің (бөлімнің, басқарманың) тиісті бастығымен тағайындалады.

      48. ӘДС мәселесі жөнінде әскери-дәрігерлік (дәрігерлік) комиссиялар осы Ережелерді басшылыққа алады.

      49. Қорғаныс істері жөніндегі департаменттер жанындағы ӘДК гарнизондық ӘДК-ға өкілетті.

      50. Әскери-дәрігерлік (дәрігерлік) комиссияларға осы Аурулар кестесінің санаттары мен бағандары бойынша көзделген азаматтарды куәландыру жүктеледі (Ережеге 1-қосымша).

      51. Әскери-дәрігерлік (дәрігерлік) комиссиялар қорытындыларын ОӘДК бекітеді және қажет болғанда қайта қарастырады.

  10. Қорғаныс істері жөніндегі департаменттердің
жанындағы дәрігерлік-ұшу комиссиялары

      52. Қорғаныс істері жөніндегі департаменттің жанындағы ДҰК тиісті қорғаныс істері жөніндегі департамент бастығының бұйрығымен жыл сайын тағайындалады.

      53. ДҰК өз қызметінде осы Ережелерді басшылыққа алады.
      54. ДҰК қорытындыларын ОӘДК жанындағы ДҰК бекітеді және қажет болғанда қайта қарастырады.

      55. ДҰК-ға запастағы ұшу құрамын, авиация ұшу құрамын даярлау жөніндегі әскери (арнайы) оқу орындарына, Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің оқу (спорттық) авиациялық ұйымдарына түсетін азаматтарды куәландыру жүктеледі.

  11. Денсаулық сақтау медициналық ұйымдарының
дәрігерлік комиссиясы

      56. Денсаулық сақтау медициналық ұйымдарында (психиатрлық бейіндегі) Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің келісімі бойынша әскери қызметшілерді куәландыру үшін госпитальдық ӘДК өкілеттігімен дәрігерлік комиссия тағайындалады. Комиссия құрамына мыналар кіреді: төраға - емдеу-алдын алу ұйымы бас дәрігерінің (меңгерушісінің) емдеу бөлімі жөніндегі орынбасары немесе басқа бір емдеу бөлімшесінің меңгерушісі; мүшелері: аталған емдеу-алдын алу ұйымының кемінде екі дәрігері, дәрігер - жақын маңдағы әскери гарнизонның медициналық қызмет өкілі және хатшы. Дәрігердің біреуі - дәрігерлік комиссия мүшелері комиссия төрағасының орынбасарымен тағайындалады.

      57. Әскери қызметшілерді куәландыру осы Ережеге және ӘДС жөніндегі басқа да құжаттарға сәйкес әскери бөлім командирінің, мекеме бастығының, штаттық ӘДК жолдамасы негізінде жүргізіледі.

      58. Дәрігерлік комиссия қорытындысын штаттық ӘДК қарастырады, бекітеді және қажет болғанда қайта қарастырады.

  12. Штаттық емес уақытша әрекеттегі (арнайы
мақсаттағы) әскери-дәрігерлік комиссиялар

      59. Штаттық емес уақытша әрекеттегі (арнайы мақсаттағы) ӘДК әскери (арнайы) оқу орындарына түсетін кандидаттарды түпкілікті іріктеуде, келген толықтыруларды әскери бөлімдерге және бөлімшелерге бөлуде және адамдарды әскери-есептік мамандығы бойынша оқуға және қызметті өткерушілерді куәландыру үшін құрылады.

      60. Штаттық емес уақытша әрекеттегі (арнайы мақсаттағы) ӘДК-ға мыналар жатады:
      1) әскери (арнайы) оқу орындарына түсетін кандидаттарды куәландыру үшін ӘДК;
      2) сүңгуірлерді Әскери-теңіз күштерінің куәландыру үшін ӘДК;
      3) танктер мен басқа да машиналарды су астында жүргізуге тартылатын әскери қызметшілерді куәландыру үшін ӘДК;
      4) радиоактивті заттармен, иондаушы сәулелер көздерімен, ракета отыны құрамымен, электромагнитті сәулелер көздерімен әскери қызметті өткеретін әскери қызметшілерді куәландыру үшін ӘДК.

      61. Штаттық емес уақытша әрекеттегі (арнайы мақсаттағы) ӘДК осы Ережелерге сәйкес куәландыруды ұйымдастырады, жүргізеді және қорытынды қабылдайды.

      62. Штаттық емес уақытша әрекеттегі (арнайы мақсаттағы) ӘДК олар құрылған мәселелер бойынша ғана шешім қабылдайды.

      63. Әскери-есептік мамандығы бойынша оқуға (қызметке) жарамсыз деп танылған әскери қызметшілерге қатысты штаттық емес уақытша әрекеттегі ӘДК әскери қызметке "А"-әскери қызметке жарамды, "Б"-әскери қызметке шамалы шектеулермен жарамды деген санаттар бойынша ғана қорытынды шығаруға өкілетті.

      64. ӘДК-ның әскери қызметке жарамдылығы санаты туралы қорытынды шығаруы қиын болған жағдайда, әскери қызметшілер соңынан гарнизондық немесе госпитальдық куәландырумен амбулаторлық немесе стационарлық тексеруге жіберуге жатады.

      65. Штаттық ӘДК штаттық емес уақытша әрекеттегі (арнайы мақсаттағы) ӘДК-ға әдістемелік басшылық жасауды, оларға практикалық көмек көрсетуді және олардың жұмысына бақылау жасауды жүзеге асырады.

      66. Уақытша әрекеттегі (арнайы мақсаттағы) ӘДК төрағасы штаттық ӘДК бастығына (төрағасына) жасалған жұмыстардың нәтижесі туралы хабарламалар ұсынады.

      67. Штаттық емес уақытша әрекеттегі (арнайы мақсаттағы) ӘДК-ға жүктелген міндеттерді орындау Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің Әскери медициналық қамтамасыз ету бас басқармасы бастығының (әскер түрінің, тектерінің медициналық қызмет бастығының) шешімі бойынша олардың жұмысына қажетті дәрігер мамандардың және қолбасшылық өкілінің қатысуымен гарнизондық ӘДК-ға жүктелуі мүмкін.

  3 тарау. Медициналық куәландыруды ұйымдастыру

      68. Азаматтарды куәландыру мыналарды айқындау мақсатында жүргізіледі:
      1) шақыру учаскесіне есепке қою кезінде және мерзімді әскери қызметке шақырғанда әскери қызметке жарамдылығы;
      2) келісім-шарт бойынша әскери қызметке түскенде жарамдылығы;
      3) әскери (арнайы) оқу орындарына түскенде жарамдылығы;
      4) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа әскерлері мен әскери құралымдарының түрі мен тектерінде әскери қызметке (әскери жиындарды өткергенде), әскери-есептік мамандығы бойынша оқуға (қызметке) жарамдылығы;
      5) радиоактивті заттармен, иондаушы сәуле көздерімен, ракета отыны құрамымен, электрмагниттік өріс көздерімен байланысты қызметке (азаматтық қызметкерлердің жұмысқа) жарамдылығы;
      6) қолайсыз климаттық жағдайы бар аумақтарда әскери қызметке жарамдылығы (келісім-шарт бойынша әскери қызметті өткеретін әскери қызметшілердің отбасы мүшелері үшін - тұруға);
      7) климаты қолайсыз шетел мемлекеттерінде әскери қызметті өткеруге (келісім-шарт бойынша әскери қызметті өткеретін әскери қызметшілердің отбасы мүшелері үшін - тұруға);
      8) келісім-шарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілердің отбасы мүшелерін әскери қызметшілердің қызмет өткеретін орнына көлікпен тасымалданатыны немесе көлікпен тасымалдауға жатпайтыны (көлікпен тасымалдауға (қашықтық пен көлік түріне байланыссыз) жатпайтыны туралы қорытындыға тасымалдау салдарынан науқастың жағдайының нашарлауы негіз болады);
      9) келісім-шарт бойынша қызметті өткеретін әскери қызметшілердің отбасы мүшелерінің ұзақ емделу және арнайы медициналық мекемелерде тексерілуіне мұқтаждығы;
      10) көлік құралдарын басқаруға жарамдылығы;
      11) тұрғын-үйді бірінші кезекте алу құқығы;
      12) әскери қызметшілердің, келісім-шарт бойынша әскери қызметті өткеретін әскери қызметшілердің отбасы мүшелерінің емделуді жалғастыру үшін бір медициналық мекемеден басқасына ауыстыру мұқтаждығы;
      13) куәландырылушылардың еріп жүретін адамға (олардың санын көрсете отырып), медициналық мекемеге емделуге жетуіне, ауруы бойынша әскери қызметтен тұрғылықты мекен-жайына жетуіне, көлік түріне мұқтаждығы;
      14) әскери қызметті өткерген азаматтардың әскери қызметтен босатылған сәтіндегі жарамдылық санаты;
      15) әскери қызметті өткеру кезеңінде мертіккен (жараланған, жарақаттанған, контузия алған), аурулары бар әскери қызметшілердің санаторийге оқшаулап емдеу үшін ауыстыруға мұқтаждығы;
      16) азаматтардың кадет корпусына, "Жас ұлан" республикалық мектебіне түсуге жарамдылық санаты;
      17) запаста тұрған азаматтардың әскери қызметке жарамдылық санаты.

      69. Аурулар кестесінің ІІ бағаны (Ережелерге 2, 3-қосымшалар) бойынша одан әрі оқуға жарамсыз деп танылған бітіруші курстарға дейінгі әскери (арнайы) оқу орындарының курсанттарына қатысты (офицерлік атақтары жоқ тыңдаушылар) ӘДК біруақытта әскери қызметке жарамдылығы туралы мәселені шешеді.

      70. "Әскери қызметке уақытша жарамсыз" деген қорытынды шығарғанда ӘДК одан әрі оқуға және босату мерзімі, ауруы бойынша демалысы аяқталуы бойынша әскери қызметке жарамдылығы туралы түпкілікті қорытынды шығарады.

      71. Бітіруші курстардың курсанттарын (офицерлік атақтары жоқ тыңдаушыларды) куәландыруда ӘДК Аурулар кестесінің және азаматтардың денсаулық жағдайына қосымша талаптар кестесінің (бұдан әрі - ҚТК) (Ережелерге 4-қосымша) ІІІ, ІV бағандары бойынша әскери қызметке жарамдылығы туралы мәселені шешеді.

      72. ӘДК-ның әскери (арнайы) оқу орындарында оқитын шетел мемлекеттерінің әскери қызметшілеріне қатысты әскери (арнайы) оқу орнында оқуға жарамдылығы (жарамсыздығы) туралы қорытындысы Аурулар кестесінің және ҚТК ІІІ-ІV бағандарында көзделген денсаулық жағдайына талаптарға сәйкес, әскери (арнайы) оқу орнының, факультетінің, курсының бейініне байланысты шығарылады.

      73. Шетел мемлекеттері әскери қызметшілерінің, халықаралық шарттарға сәйкес, әскери (арнайы) оқу орындарында оқуға жарамдылығы (жарамсыздығы) туралы ӘДК қорытындысы ӘДК отырысының хаттамалар кітабында (Ережелерге 5-қосымша) және анықтамамен (Ережелерге 6-қосымша) рәсімделеді. ӘДК қорытындысы штаттық ӘДК-ның бекітуіне жатпайды.

      74. Жоғары оқу орындарында оқитын және әскери кафедраларда запастағы офицерлерді даярлау бағдарламасы бойынша әскери оқуға тілек білдірген азаматтарды куәландыру оқу басталардың алдында, ал денсаулық жағдайына шағым айтқан азаматтар - оқу процесінде жүргізіледі.

      75. Келісім-шарт бойынша әскери қызметті өткеруші әскери қызметшілердің отбасы мүшелерін куәландыру, оларды әскери қызметшілердің қызмет өткеру жеріне көлікпен тасымалдауға болатындығын (көлікпен тасымалдауға болмайтындығын) айқындау үшін гарнизондық (госпитальдық) ӘДК немесе кадрлар органының өкімі бойынша қорғаныс істері жөніндегі департаменттің (бөлім, басқарма) дәрігерлік комиссиясы шығарады.

      76. Келісім-шарт бойынша әскери қызметтің әскери қызметшілерінің отбасы мүшелеріне тұрақты күтудің қажеттігі куәландырылмайды.

      77. Куәландырушылардың саны бір дәрігер маманға жұмыс күні ішінде бейбіт уақытта - 50 адамнан, соғыс уақытында - 100 адамнан аспауы керек.

  4-тарау. Шақыру учаскесіне тіркеу және мерзімді
әскери қызметке шақыру кезінде азаматтарды куәландыру

      78. Азаматтарды шақыру учаскесіне тіркеуге және мерзімді әскери қызметке шақыруға дейін қорғаныс істері жөніндегі бөлімдер (басқармалар):
      1) психоневрологиялық, наркологиялық, туберкулезге қарсы, тері-венерологиялық диспансерлерден (кабинеттерден) олардың есепте тұратындығы туралы мәліметтерді (анықтамаларды);
      2) басқа медициналық денсаулық сақтау ұйымдарынан созылмалы ауру жағдайымен диспансерлік есепте тұратындығы және соңғы 12 ай ішінде ауырған жұқпалы және паразитарлық аурулармен ауырғандығы туралы мәліметтерді, алдын алу егулер туралы және дәрі-дәрмек заттар мен басқа да заттарды көтере алмайтындығы (аса сезімталдығы) туралы мәліметтерді, сондай-ақ амбулаториялық науқастың медициналық карталары (N 025/у нысаны) және жасөспірімнің медициналық картаға салынатын парағы (N 025-1/у нысаны), стационарлық науқастың ауру тарихынан көшірмелер, рентгенограммалар, арнайы зерттеу әдістерінің хаттамалары және азаматтардың денсаулық жай-күйін сипаттайтын басқа да медициналық құжаттарды.

      79. Тіркеуге және мерзімді әскери қызметке шақыруға жататын барлық азаматтарға куәландыруға дейінгі 30 күн ішінде:
      1) кеудесін флюорографиялық (рентгенологиялық) зерттеу;
      2) қанның жалпы талдауын;
      3) мерезге серологиялық реакциялар;
      4) несептің жалпы талдауы;
      5) куәландырылатын күні - бойы мен дене салмағын өлшеу жүргізіледі.

      80. Мерзімді әскери қызметке шақыруға жататындарға, бұдан басқа, электрокардиографиялық (бұдан әрі - ЭКГ) зерттеу, ал қажет болған жағдайда жоспарлы алдын алу егулері жүргізіледі.

      81. Флюорографиялық, зертханалық және ЭКГ зерттеулерінің нәтижелері, бойы мен дене салмағы, сондай-ақ бұрын алынған барлық алдын алу егулері және дәрі-дәрмек және басқа заттарды көтере алмаушылығы (аса сезімталдығы) туралы мәліметтер әскери қатарына шақырылушы жастың есептік картасына жазылады. Флюорограммалар куәландырылушының жеке іс қағазында оның қызмет ету мерзімі аяқталғанға дейін болады, одан кейін тиісті медициналық ұйымдарға қайтарылады.

      82. Азаматтарды шақыру учаскелеріне тіркеу және және мерзімді әскери қызметке шақыру кезінде куәландыруға тартылатын маман дәрігерлердің жұмысына жетекшілік жасайтын дәрігер:
      1) куәландыру басталғанға дейін:
      Шақыру (жиын) пунктінің жай-күйін, маман дәрігерлер бөлмелерінің медициналық және басқа мүлікпен маман дәрігерлердің бөлмелерін жабдықтау үшін қажетті медициналық және басқа да мүліктің тізбесіне (Ережеге 7-қосымша) сәйкес жабдықталуын тексереді;
      азаматтарды тексеруге (емдеуге) жіберу орнын, уақыты мен тәртібін айқындайды;
      маман дәрігерлермен азаматтарды куәландыруды ұйымдастыру және жүргізу тәртібі жөнінде нұсқамалық-әдістемелік сабақ (Ережеге 8-қосымша) өткізеді, осы Ереженің және ӘДС-ның басқа да басшылық құжаттарын түсіндіреді;
      шақыру учаскесіне тіркеу жөніндегі комиссияның төрағасына, шақыру комиссиясының төрағасына азаматтарды куәландыруға дайындаудағы кемшіліктер туралы баяндайды және оларды жоюға шаралар қолданады;
      2) куәландыру кезеңінде:
      әрбір жұмыс күнінің қарсаңында маман дәрігерлермен бірлесіп медициналық құжаттарды, Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының түрлерінде, әскер тектерінде қызмет ету үшін, әскери-есептік мамандықтар бойынша оқыту үшін азаматтардың денсаулық жай-күйіне қойылатын талаптарды зерделейді;
      маман дәрігерлердің жұмысында өзара іс-қимылды қамтамасыз етеді;
      маман дәрігерлер шығарған қорытындылардың, ресімделу сапасын, негізділігін және олардың Аурулар кестесі мен ҚТК-ға сәйкестігін тексереді;
      азаматтың әскери қызметке жарамдылық санаты және мерзімді әскери қызметті өткеруге арналған тағайындау көрсеткіші туралы соңғы қорытындыны шығарады;
      шақыру учаскесіне тіркеу жөніндегі комиссия, шақыру комиссиясы хаттамалар кітабын жүргізудің дұрыстығын тексереді; азаматтарды тексеруге (емдеуге) жіберудің уақтылылығын тексереді;
      күн сайын қорытынды шығарады, азаматтарды куәландыру нәтижелерін талдайды және оларды комиссия төрағасына баяндайды;
      денсаулық сақтау және медицина ұйымдарын мемлекеттік басқарудың жергілікті органдарымен өзара іс-қимылды ұйымдастырады;
      шақыру учаскелеріне тіркеу және мерзімді әскери қызметке шақыру кезінде азаматтарға куәландыру мәселелері бойынша түсінік береді, азаматтарды куәландыруға байланысты шағымдар мен өтініштерді шешуге қатысады.

      83. Шақыру учаскелеріне тіркеу кезінде тексеруге (емдеуге) мұқтаж деп танылған азаматтарды қорғаныс істері жөніндегі бөлімдер (басқармалар) екі тізімде есепке алады:
      1) N 1 тізім - әскери қызметке уақытша жарамсыздар;
      2) N 2 тізім - әскери қызметке шамалы шектеумен жарамдылар.
      Көрсетілген тізімдерді шақыру жөніндегі комиссиялар жұмысы аяқталғаннан кейін мерзімді әскери қызметке шақыруға жататын азаматтарды медициналық тексеруді (емдеуді) жүргізу үшін денсаулық сақтауды мемлекеттік басқарудың жергілікті органына 10 күннен кешіктірмей жібереді.

      84. Тексерілуге (емдеуге) арналған жолдама куәландырушының қолына оған шақыру жөніндегі комиссияның шешімін жариялаған кезде беріледі. Жолдамада денсаулық сақтау ұйымының (әскери емдеу-алдын алу мекемесінің) атауы, диагнозы, тексеру мақсаты және куәландыруға қайтадан келу мерзімі көрсетіледі. Тексеруге (емдеуге) арналған жолдамаға денсаулық жағдайын зерттеу актісі (Ережеге 9-қосымша), амбулаторлық науқастың медициналық картасы және денсаулық жай-күйін сипаттайтын басқа да медициналық құжаттар қоса беріледі. Тексеру аяқталған соң бас дәрігер мен тексеру жүргізген дәрігер қол қоятын денсаулық жай-күйін зерттеу актісі толтырылады және елтаңбалы мөрмен бекітіледі. Акт әскери қызметке жарамдылық дәрежесі туралы соңғы шешімді шығаратын шақыру жөніндегі комиссияның қарауына ұсынылады.

      85. Маман дәрігер азаматты шақыру учаскесіне тіркеу және мерзімді әскери қызметке шақыру кезінде әскери қызметке жарамдылық санаты туралы қорытындыны мынадай сөздермен шығарады:
      1) "А" - әскери қызметке жарамды.
      Мұндай қорытынды ауруы жоқ немесе соңғы үш жыл ішінде асқынбаған жекелеген аурулары немесе дене кемтарлығы бар, органдары мен жүйелерінің бұзылулары жоқ немесе шамалы бұзылулары бар, денсаулығы үшін зиянсыз әскери қызметтің міндеттерін атқару қабілетін шектемейтін азаматтарға шығарылады. Азаматтардың көрсетілген санатына қатысты әскери қызметке жарамдылық туралы қорытынды Аурулар кестесіне және ҚТК-ге сәйкес шығарылады;
      2) "Б" - әскери қызметке шамалы шектеулермен жарамды.
      Мұндай қорытынды Аурулар кестесіне және ҚТК-ге сәйкес жекелеген әскери-есептік мамандықтар бойынша әскери қызмет міндеттерін атқару қабілетін шектейтін, сирек өршитін созылмалы аурулары немесе органдары мен жүйелерінің қызметі бұзылған дене кемтарлығы бар азаматтарға шығарылады;
      3) "В" - әскери қызметке шектеулі түрде жарамды.
      Мұндай қорытынды ауру немесе зақым салдарынан әскери қызмет міндеттерін орындау мүмкіндіктерін шектейтін денсаулыққа зиянсыз ауру немесе зақым алу салдарынан тіршілік етуінің тұрақты бұзылуы бар азаматтарға шығарылады;
      4) "Г" - әскери қызметке уақытша жарамсыз.
      Қорытынды аурулар мен зақымданулардың салдарынан шектеулі уақыт ішінде мүшелер мен жүйелердің кері қайтарылатын сипаттағы бұзылулармен болатын әскери қызмет міндеттерін орындау мүмкіндіктерін жоғалтқан азаматтарға шығарылады;
      5) "Д" - бейбіт уақытта әскери қызметке жарамсыз, соғыс кезеңінде шектеулі түрде жарамды.
      Қорытынды Аурулар кестесіне сәйкес шығарылады;
      6) "Е" - әскери қызметке әскери есептен шығарумен жарамсыз. Қорытынды аурулар мен зақымданулардың салдарынан тіршілік етуі әскери қызметтің міндеттерін орындау мүмкіндіктерін тұрақты жоғалтуға соқтырған азаматтарға шығарылады.

      86. Дәрігер маман шақырылушының есепке алу картасына және қосымша парағына (ауруы жоқ болғанда "дені сау" деп жазады) диагнозы, әскери қызметке жарамдылығы және әскери қызметті өткеруге арналған көрсеткіштері жазады.
      Әскери қызметке шектеулі түрде жарамды, әскери қызметке уақытша жарамды, әскери қызметке жарамсыз болып танылған, сондай-ақ тексерілуге (емделуге) жіберілген азаматтарға медициналық куәландыру парағы (Ережеге 10-қосымша) толтырылады.

      87. Ұзақ тексерілуді қажет ететін азаматтарға (3 айдан артық), оның әскери қызметке 6-12 ай мерзімге уақытша жарамсыздығы туралы қорытынды шығарылып, содан соң қайтара куәландыру жүргізіледі. Соғыс уақытында әскери қызметке уақытша жарамсыздығы туралы қорытынды 3 ай мерзімге шығарылады. Медициналық көрсеткіштер бойынша осындай қорытынды екінші қайтара шығарылуы мүмкін, бірақ жарамсыздығы туралы жалпы мерзім 12 айдан аспауы керек. Азаматтың әскери қызметке уақытша жарамсыздығы туралы мерзім аяқталғаннан кейін әскери қызметке жарамдылығы туралы ақырғы қорытынды шығарылады.

      88. Әскери қызметке есепке қойылу немесе мерзімді әскери қызметке шақыру кезінде немесе әскери қызметке шамалы шектеулермен жарамды азаматтарға, дәрігер маман әскери қызметке жарамдылығы туралы қорытындыдан кейін ҚТК "1" бөліміне сәйкес әскери қызметті өткеруге сандық көрсеткішті жазады.

      89. Есепке қоюда немесе мерзімді әскери қызметке шақыру кезінде әскери қызметке жарамсыз болып табылған азаматтарға, дәрігер маман әскери қызметке уақытша жарамсыздығы туралы қорытындыны мына сөздермен толықтырады: "___________________айға (мерзімі көрсетілсін), тексерілуге (емделуге) жатады". Есепке қою жөніндегі комиссия немесе азаматы шақыру комиссиясы жұмысының аяқталуына дейін тексеруді аяқтау мүмкіндігінде әскери қызметке уақытша жарамсыздығы туралы қорытынды шығарылмайды. Бұл жағдайда дәрігер маман мына түрде қорытынды шығарады: "Тексерілуге (емдеуге) тиіс, 200__"__"_________ қайта куәландыруға келсін".

      90. Шамалы шектеулермен әскери қызметке жарамды азамат есепке қойылғанда, емдеуді, ауыз қуысын санациялауды, тістерді протездеуді, көздің көруін түзетуді қажет еткен жағдайда, дәрігер маманның қорытындысы тағайындалу көрсеткішінен кейін мына сөздермен толықтырылады: "Емделуді қажет етеді (ауыз қуысын санациялау, тістерді протездеу, көзді түзету)".

      91. Әскери-есептік мамандық бойынша оқытуға жарамдылығы ҚТК "3" бөлімінің талаптарына сәйкес айқындалады, көлік құралдарын басқаруға жарамдылық автокөлік құралдарын басқаруға кедергі келтіретін медициналық қарсы көрсеткіштер тізіміне сәйкес айқындалады. Әскери-есептік мамандыққа оқытуға жарамдылық азаматтың әскери қызметке жарамдылық санаты туралы қорытындыдан кейін мына редакцияда: "________ оқытуға жарамды (жарамсыз)" (әскери-есептік мамандығы көрсетілсін).

      92. Куәландыру нәтижесі бойынша дәрігерлік комиссияның төрағасы шақырылушының есепке алу картасына дәрігер мамандардың жазған барлық жазулардың дұрыстығын тексереді, әскери қызметке жарамдылық санаты, әскери қызметті өткеру туралы тағайындалу көрсеткіші, тексерілуі (емделуі) туралы ақырғы қорытындыны түсіреді, сондай-ақ әскери-есептік мамандық бойынша оқытуға (қызметке) жарамдылығы (жарамсыздығы) туралы қорытындыны түсіреді.

      93. Мерзімді әскери қызметке шақырылған азаматқа медициналық байқаудағы сабақтастықты қамтамасыз ету үшін қорғаныс істері жөніндегі бөлім (басқарма) әскери бөлімге дәрігер мамандардың қорытындыларымен медициналық картаның қосымша парақтарын (N 025-1/у үлгісі) жібереді.

      94. Облыстық (қалалық) шақыру комиссиялары азаматтарды қызмет орнына жөнелту алдында маман дәрігерлер қорытындыларының негізділігін тексеру, азаматтардың әскери қызметке жарамдылық санатын, әскери қызметті өткеру үшін тағайындау көрсеткішін нақтылау және жіберілген кемшіліктерді жою мақсатында бақылау медициналық тексеруін жүргізеді. Егер бақылау медициналық тексеруінің нәтижесінде азамат денсаулық жай-күйінде мерзімді әскери қызметке шақыруға кедергі келтіретін (әскери қызметке жарамдылық санатын өзгертетін) ауытқулар анықталса маман дәрігер медициналық куәландыру парағын ресімдейді, ал облыстық (қалалық) шақыру комиссиясы хаттамалар кітабында ресімделетін және азаматқа жарияланатын өз шешімін шығарады. Әскер қатарына шақырылушының есептік картасы, медициналық куәландыру парағы, облыстық (қалалық) шақыру комиссиясының хаттамалар кітабынан қорғаныс істері жөніндегі департаменттің мөрімен расталған көшірме шешімі қайта қаралған шақыру комиссиясына жіберіледі.

      95. Азаматтарды денсаулық жай-күйі бойынша мерзімді әскери қызметке шақырудан кейінге қалдырудың немесе босатудың негізділігі әскери қызметке шақырудан кейінге қалдырылған немесе босатылған барлық азаматтардың жеке іс-қағазын зерделеу жолымен тексеріледі. Құжаттарды тексерудің нәтижелері бойынша облыстық (қалалық) шақыру комиссиясы әскер қатарына шақырылушы жастың есеп карточкасына аудандық (қалалық) шақыру комиссиясының шешімін бекіту туралы немесе азаматты бақылау куәландыруға жіберу туралы белгі жасайды. Сонымен қатар денсаулық жай-күйі бойынша әскери қызметке жарамдылық санаты туралы аудандық (қалалық) шақыру комиссиясының шешіміне келіспеушілік білдірген азаматтар бақылау куәландыруға жатады.

      96. Бақылау куәландыру өткізу мерзімі, орны және куәландыруға жататын азаматтар туралы облыстық (қалалық) шақыру комиссиясы қарамағындағы шақыру комиссияларын хабардар етеді.

      97. Бақылау куәландыруға азамат жеке іс-қағазымен және белгіленген диагнозды және шығарылған қорытындыны растайтын медициналық құжаттарымен жіберіледі. Егер бақылау куәландыру нәтижесінде азаматтың әскери қызметке жарамдылық санаты өзгерсе, онда маман дәрігер медициналық куәландыру парағын ресімдейді, ал облыстық (қалалық) шақыру комиссиясы қарамағындағы комиссияның шешімін жояды және хаттамалар кітабында ресімделетін өз шешімін шығарады және азаматқа жарияланады. Әскер қатарына шақырылушының есептік картасы, медициналық куәландыру парағы, сондай-ақ қорғаныс істері жөніндегі департаменттің мөрімен расталған облыстық (қалалық) шақыру комиссиясының хаттамалар кітабынан көшірме шешімі қайта қаралған шақыру комиссиясына жіберіледі. Егер бақылау куәландырудың нәтижесінде аудандық (қалалық) шақыру комиссиясының шешімі өзгермесе, онда хаттамалар кітабында және есеп картасында оны бекіту туралы қысқаша жазба жасалады, бұл жағдайда медициналық куәландыру парағы ресімделмейді.

      98. Азаматтар қызмет орнына келуі бойынша медициналық тексеруден өтеді, ал оқу-жаттығу әскери бөлімдеріне келгендер әскери-есептік мамандықтар бойынша оқытуға жарамдылығын анықтау үшін куәландырудан өтеді. Маман дәрігерлердің және ӘДК-ның қорытындылары медициналық кітапқа жазылады, ал әскери-есептік мамандық бойынша оқуға (қызметке) жарамсыз немесе тексеруді (емдеуді) қажет етеді деп танылған адамдарға қатысты ӘДК отырыстарының хаттамалар кітабына да жазылады.

      99. Денсаулық жай-күйі бойынша мерзімді әскери қызметке шақыруға тиіс болмаған әскери қызметшілерді мерзімінен бұрын қызметтен босату стационарлық немесе амбулаторлық тексеруден кейін госпиталь немесе гарнизон ӘДК-сының ауру туралы куәлікпен ресімделген (Ережеге 11-қосымша) және штаттық ӘДК бекіткен қорытындысы негізінде жүргізіледі. Гарнизон ӘДК-сының амбулаторлық куәландыру жүргізуі тек айқын дене кемтарлығы (қолда немесе аяқта саусақтардың болмауы, көздің болмауы, аяқ-қолдың деформациялануы немесе қысқаруының болуы, үлкен тыртықтар, тағы сол сияқтылар болуы) болған жағдайда ғана рұқсат етіледі.

      100. Штаттық ӘДК гарнизондық (госпитальдық) ӘДК-ның бекітілген қорытындысының көшірмесін бекіткеннен кейінгі 5 күн ішінде әскери қызметшінің шақырылу орны бойынша қорғаныс істері жөніндегі департаменттерге жібереді.

      101. Қорғаныс істері жөніндегі департаменттер денсаулық сақтауды мемлекеттік басқарудың жергілікті органдарымен бірлесіп азаматты әскери қызметке денсаулық жай-күйі бойынша негізсіз шақыру себебін зерделейді және негізсіз шақыру себебін зерделеу картасының (Ережеге 12-қосымша) тиісті бөлімдерін толтырғаннан кейін штаттық ӘДК-ге қайтарады.

      102. Штаттық ӘДК-лер, қорғаныс істері жөніндегі департаменттер (бөлімдер, басқармалар) денсаулық сақтауды мемлекеттік басқарудың жергілікті органдарымен, денсаулық сақтау ұйымдарымен бірлесіп азаматтарды әскери қызметке денсаулық жай-күйі бойынша негізсіз шақыру оқиғалары мен себептерінің есебін жүргізеді және мерзімді әскери қызметке шақыруға жататын азаматтарды тексеру мен куәландырудың сапасын жақсартуға шаралар қабылдайды.

  5-тарау. Келісім-шарт бойынша әскери қызметке
қабылданатын азаматтарды куәландыру

      103. Қорғаныс істері жөніндегі бөлім (басқарма) келісім-шарт бойынша әскери қызметке қабылданатын азаматты медициналық куәландыру картасын (Ережеге 13-қосымша) ресімдейді және мыналарды сұратады:
      1) психоневрологиялық, наркологиялық, туберкулезге қарсы, тері-венерологиялық диспансерлерден (кабинеттерден) олардың есепте тұратындығы туралы мәліметтерді (анықтамаларды);
      2) басқа денсаулық сақтау ұйымдарынан созылмалы ауру жағдайымен диспансерлік есепте тұратындығы және соңғы 12 ай ішінде жұқпалы және паразитарлық аурулармен ауырғандығы туралы мәліметтерді, амбулаториялық науқастың медициналық картасы, стационарлық науқастың ауру тарихынан көшірмелер, рентгенограммалар, арнайы зерттеу әдістерінің хаттамалары және азаматтардың денсаулық-жай-күйін сипаттайтын басқа да медициналық құжаттарды.

      104. Алдын ала куәландыру басталғанға дейін:
      1) кеудесін екі проекцияда флюорографиялық (рентгенологиялық) зерттеу (егер ол жүргізілмесе немесе соңғы 6 ай ішінде осындай зерттеу туралы мәлімет медициналық құжаттарда болмаса);
      2) мұрын қосалқы қойнауының рентгенограммасы;
      3) тыныштықтағы және жүктемеден кейінгі ЭКГ зерттеуі;
      4) қанның жалпы талдауы;
      5) мерезге серологиялық реакциясы;
      6) несептің жалпы талдауы жүргізіледі.
      Медициналық көрсеткіштер бойынша алдын алу егулері және басқа да зерттеулер жүргізілуі мүмкін.

      105. Ауру диагнозын нақтылау үшін азамат медициналық денсаулық сақтау ұйымына (әскери емдеу-алдын алу мекемесіне) амбулаторлық немесе стационарлық тексерілуге жіберілуі мүмкін. Бұл ретте маман дәрігер медициналық куәландыру парағын ресімдейді, ал ӘДК "Тексеруге жатады" деген қорытынды шығарады. Тексеруге жолдамаға денсаулық жай-күйін зерттеу актісі, амбулаторлық науқастың картасы және азаматтың денсаулық жай-күйін сипаттайтын басқа да медициналық құжаттар қоса беріледі. Азамат ӘДК тексеруінен бас тартқан жағдайда "Келісім-шарт бойынша әскери қызметке қабылдауға жарамсыз" деген қорытынды шығарылады.

      106. Денсаулық жай-күйі бойынша әскери қызметке жарамды немесе әскери қызметке шамалы шектеулермен жарамды азаматтар келісім-шарт бойынша әскери қызметке қабылдауға жарамды деп танылады. Бұл жағдайларда әскери қызметке жарамдылық санаты туралы ӘДК қорытындысы "келісім-шарт бойынша әскери қызметке қабылдауға жарамды" деген сөздермен толықтырылады.

      107. Келісім-шарт бойынша әскери қызметке қабылдауға жарамды деп танылған азаматтарға қатысты, егер бұл туралы куәландыруға жолдамада көрсетілген болса, ӘДК Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының түрі мен тегінде әскери қызмет өткеру үшін, әскери-есептік мамандық бойынша оқуға (қызмет етуге), климаттық жағдайы қолайсыз жерлерде әскери қызмет өткеруге жарамдылық туралы қорытынды шығарады.

      108. Аурулар кестесінде әскери қызметке жарамдылық санаты жеке бағалануы көзделген аурулар кезінде ӘДК "Әскери қызметке шектеулі түрде жарамды. Келісім-шарт бойынша әскери қызметке қабылдауға жарамсыз" деген қорытынды шығарады.

      109. Егер куәландыру кезінде әскери қызметке ауру немесе жүктілік анықталса, онда бұдан әрі куәландыру тоқтатылады, дәрігер маман медициналық куәландыру парағын ресімдейді және ӘДК "Келісім-шарт бойынша әскери қызметке қабылдауға жарамсыз" деген қорытынды шығарады, бұл жағдайда әскери қызметке жарамдылық санаты туралы қорытынды шығарылмайды. Әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылған адамдарға қатысты да осындай қорытынды шығарылады.

  6-тарау. Әскери (арнаулы) оқу орындарына
қабылданатын азаматтарды куәландыру

      110. Әскери (арнаулы) оқу орындарының күндізгі түріне оқу қабылданатын азаматтар қорғаныс істері жөніндегі бөлімдердің (басқармалардың) ӘДК-лерінде алдын-ала куәландырудан, оқу орындарының ӘДК-лерінде соңғы куәландырудан өтеді.

      111. Кадет корпусын және "Жас ұлан" республикалық мектебін бітірген әскери қызметшілер алдын ала куәландырудан гарнизондық (госпитальдық) ӘДК-лерде, соңғы куәландырудан оқу орындарының ӘДК-лерінде өтеді.

      112. Егер әскери қызмет өткермейтін азаматтар шақыру учаскелеріне тіркеу кезіндегі куәландырудың нәтижелері бойынша әскери қызмет өткеру үшін 4, 5-тағайындау көрсеткіші (шекара және әуе-десанттық училищелерге қабылданушылар үшін - 3, 4, 5) қорытынды куәландыруға жіберіледі, егер өзгесі ҚТК-ның "4" - бөлімінде ескертілмеген болса.

      113. Әскери қызметке шектеулі түрде жарамды офицерлер бейбіт уақытта әскери (арнаулы) оқу орындарының сырттай түріне оқу қабылдауға ғана жарамды.

      114. Куәландыруға жіберудің алдында қорғаныс істері жөніндегі бөлімдерде (басқармаларда) немесе әскери бөлімдерде әскери (арнаулы) оқу орындарына қабылданатын азаматтардың медициналық куәландыру карталары (Ережеге 14-қосымша) ресімделеді және:
      1) кеуде органдарын екі проекцияда флюорографиялық (рентгенологиялық) зерттеу;
      2) мұрын қосалқы қойнауының рентгенограммасы;
      3) тыныштықтағы және жүктемеден кейінгі ЭКГ зерттеуі;
      4) қанның жалпы талдауы;
      5) мерезге серологиялық реакциясы;
      6) несептің жалпы талдауы жүргізіледі.

      115. Алдын ала куәландырудың алдында қорғаныс істері жөніндегі бөлімдер әскери қызмет өткермейтін азаматтарға:
      1) психоневрологиялық, наркологиялық, туберкулезге қарсы, тері-венерологиялық диспансерлерден (кабинеттерден) олардың есепте тұратындығы туралы мәліметтерді (анықтамаларды);
      2) басқа емдеу-алдын алу денсаулық сақтау ұйымдарынан, алдын алу егулер туралы, созылмалы ауру жағдайымен диспансерлік есепте тұратындығы және соңғы 12 ай ішінде ауырған жұқпалы және паразитарлық аурулармен ауырғандығы туралы мәліметтерді, амбулаторлық науқастың медициналық картасын, науқастың ауру тарихынан көшірмелерді, рентгенограммаларды, арнайы зерттеу әдістерінің хаттамаларын және азаматтардың денсаулық-жай-күйін сипаттайтын басқа да медициналық құжаттарды сұратады.

      116. Әскери қызметшілер алдын ала куәландыруға жыл сайынғы тереңдетілген және бақылау медициналық тексерулердің (офицерлер үшін кемінде соңғы үш жылдағы) нәтижелері медициналық көмекке жүгінулері көрсетілуі тиіс медициналық картасымен жіберіледі.

      117. Офицерлердің медициналық кітапшаларында соңғы үш жылдағы жыл сайынғы тереңдетілген және бақылау медициналық тексерулерінің нәтижелері болмаған жағдайда ӘДК алдын ала куәландыру кезінде оларды кейіннен госпиталь ӘДК-сының куәландыруымен стационарлық тексеруге жіберу туралы қорытынды шығарады.

      118. Әскери қызметшінің медициналық кітапшасы болмаған жағдайда куәландыру жүргізілмейді.

      119. Алдын ала немесе соңғы куәландыру процесінде қажет болған жағдайда азаматқа зертханалық, рентгенологиялық және басқа да зерттеулер жүргізілуі мүмкін. ӘДК диагнозын нақтылау үшін ӘДК медицина ұйымына тексеруге жіберуі мүмкін. Әскери (арнаулы) оқу орнына қабылдауға кедергі келтіретін ауру анықталған жағдайда бұдан әрі куәландыру тоқтатылады, маман дәрігер медициналық куәландыру парағын ресімдейді және ӘДК әскери (арнаулы) оқу орнына қабылдауға жарамсыздық туралы қорытынды шығарады.

      120. Азаматты маман дәрігерлердің куәландыру нәтижелері және ӘДК қорытындылары ӘДК отырыстары хаттамаларының кітабына, медициналық куәландыру картасына, ал әскери қызметшіге, бұдан басқа медициналық кітапшасына да жазылады.

      121. Соңғы куәландыру кезінде әскери (арнаулы) оқу орындарына қабылдауға жарамсыз деп танылған азаматтардың медициналық куәландыру карталары куәландыру аяқталғаннан кейін 5 күннен кешіктірілмей қорғаныс істері жөніндегі департаменттерге, гарнизондық, госпитальдық ӘДК-лерге алдын ала куәландырудың сапасын талдау және жақсарту мақсатында жіберіледі.

  7-тарау. Әскери қызметшілерді куәландыру

      122. Куәландыруға:
      1) мерзімді әскери қызметті өткеретін әскери қызметшілерді - әскери бөлімдердің командирлері (мекемелердің бастықтары), гарнизондардың бастықтары, штаттық ӘДК-лердің бастықтары (төрағалары), қорғаныс істері жөніндегі департаменттердің (бөлімдердің, басқармалардың) бастықтары, әскери сот немесе прокуратура, тергеу органы, ал әскери медициналық мекемелерде стационарлық тексеруде және емдеуде жатқандар - осы мекемелердің бастықтары;
      2) келісім-шарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілерді - бөлім командирінен (мекеме бастықтарынан) бастап оларға тең және жоғарылар, әскери сот немесе әскери прокуратура, тергеу органы жіберу жүргізеді.

      123. Куәландыруға жолдамаға әскери бөлім штабының бастығы және одан жоғары немесе кадр органының бастығы (құрама кадрлар бөлімінің бастығынан бастап) тиісті командирдің шешіміне отырып қол қоя алады.

      124. Тексеру немесе емдеу барысында әскери қызметшінің жарақат алу, контузия, мертігу салдарынан пайда болған, әскери қызметке жарамдылық санатын өзгертетін ауру анықталған жағдайда куәландыруға жолдаманы әскери-медициналық мекеменің бастығы беруі мүмкін, бұл туралы ауру тарихында жазба жасалады.

      125. ӘДК-ге куәландыруға жіберілетін әскери қызметшілердің мыналары ұсынылады:
      1) әскери атағы, әскери бөлімнің нөмірі (мекеменің аты) тегі, аты, әкесінің аты, туған жылы, айы және әскер қатарына шақырылған немесе келісім-шарт бойынша әскери қызметке қабылданған жылы, куәландыру мақсаты және алдын ала диагнозы көрсетілген куәландыруға жолдамасы;
      2) медициналық кітапша;
      3) қызметтік және медициналық мінездемелер:
      қызметтік мінездемеде куәландырылушы денсаулық жай-күйінің оның әскери қызмет міндеттерін атқаруға тигізетін әсері туралы мәліметтер, әскери қызметшіні әскери қызметте қалдырудың мақсатқа сәйкестігі туралы пікір көрсетілуі тиіс;
      медициналық мінездемеде әскери қызметшінің денсаулық жай-күйін динамикалық бақылаудың нәтижелері, медициналық көмекке жүгіну мөлшері туралы, және соңғы 2 жыл ішіндегі денсаулық жай-күйі бойынша еңбекке жарамсыз болған күндерінің саны көрсетілуі тиіс;
      медициналық мінездемеде көрсетілген мәліметтер медициналық кітапшадағы деректермен және басқа да медициналық құжаттармен расталуы тиіс;
      4) әскери қызметті (әскери жиындарды) өткеру кезеңінде жарақаттанған, жараланған, контузия алған адамдардың жарақаты туралы анықтамасы (Ережеге 15-қосымша).

      126. Ауруы бойынша демалысқа немесе әскери қызмет міндеттерінен босатуға мұқтаждығы туралы мәселені шешу үшін әскери қызметшіні куәландыру әскери-медициналық мекеме бастығының шешімі бойынша жүргізіледі.

      127. Келісім-шарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілерді келешектегі әскери қызметтен босатылуына байланысты куәландыруды гарнизондық (госпитальдық) ӘДК-лер амбулаторлық немесе стационарлық тексеру басталған күннен бастап екі аптадан кешіктірмей жүргізеді.

      128. Жарақат алу, контузия, мертігу, ауру диагнозының және олардың салдарының айқын болмауына байланысты әскери қызметшіні куәландыруды көрсетілген мерзімде жүргізу мүмкін болмаған жағдайда оны тексеру әскери-медициналық мекеме бастығының шешімімен ұзартылады, бұл туралы әскери қызметшіні куәландыруға жіберген әскери бөлімнің командирі немесе кадрлар органы хабардар етіледі.

      129. ӘДК-ның әскери қызметшіні куәландыру кезінде ол куәландырылып жатқан жарақат алу, контузия, мертігу немесе ауру салдарының әскери қызмет өткеруге байланысты емес деп тануына негізі болса, онда ӘДК азаматтың жеке іс-қағазы мен медициналық куәландыру картасын сұратады.

      130. Әскери (арнаулы) оқу орындарының курсанттарына қатысты ӘДК әскери қызметке жарамдылық санаты және оқуға жарамдылығы туралы қорытынды шығарады.

      131. Әскери қызмет өткеру кезінде жараланған, контузия алған, мертіккен, ауру болған әскери қызметшілерді куәландыру анықталған дәрігерлік-сараптамалық салдары болған (әскери қызметшінің денсаулық жай-күйі оны тексеру және емдеу нәтижесі ӘДК-ға куәландыру кезінде әскери қызметке жарамдылық санаты туралы қорытынды шығаруға негіз болатын және бұдан әрі емдеу жарамдылық санатын өзгертуге соқтырмайтын) жағдайда жүргізіледі.

      132. Әскери қызметшіні бір емдеу мекемесінен екіншісіне ауыстыру қажет болған жағдайда, ауруы бойынша қызметтен босатылған әскери қызметшіні тұрғылықты жеріне ертіп баратын кезде, медициналық көмек пен бөгде адамның қамқорлығына (ілесіп жүретін адамға) мұқтаж болуына қарай оқшаулауды және ілесіп жүретін адамдарды қажет ететін науқас көшіргенде ӘДК ауыстыру қажеттігі туралы мәселені шешеді, ілесіп жүрудің (адамдар санын) және көлік түрінің қажеттілігін белгілейді.

      133. Аурулар кестесінде әскери қызметке уақытша жарамсыздық көзделген жағдайда әскери қызметшінің ауруы бойынша демалысқа немесе әскери қызмет міндеттерін атқарудан босатуға мұқтаждығы туралы қорытынды шығарылады.

      134. Бейбіт уақытта егер стационарлық емдеу мен реабилитация жүргізу (емдеу бөлімшесі, реабилитация орталығы, санаторий) аяқталғаннан кейін әскери қызметші әскери қызметтің міндеттерін атқаруға кірісе алатын мерзім бір айдан асатын болса ӘДК ауруы бойынша демалысқа мұқтаждығы туралы қорытынды шығарады. Қалған жағдайларда ӘДК әскери қызмет міндеттерін атқарудан толық немесе ішінара босатуға мұқтаждығы туралы қорытынды шығарады. ӘДК жараланудың, контузияның, мертігудің, аурудың сипаты мен ауырлығына қарай ауруы бойынша демалыстың ұзақтығын белгілейді.

      135. Әскери қызметшіге бейбіт уақытта ауруы бойынша демалыс 30-дан 60 тәулікке дейінгі мерзімге беріледі.

      136. Мерзімді әскери қызмет өткеретін әскери қызметшінің стационарлық емдеуде, реабилитация жүргізуде ауруы бойынша демалыста үздіксіз болу уақытының жалпы ұзақтығы 4 айдан аспауы тиіс, ол аяқталған соң ӘДК әскери қызметке жарамдылық санатын белгілейді.

      137. Келісім-шарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшіге ауруы бойынша демалыс ұзартылуы мүмкін, бірақ әрбір ретте 30 тәуліктен аспауы тиіс. Стационарлық емдеуде, реабилитация жүргізуде ауруы бойынша демалыста үздіксіз болу уақыты жалпы алғанда 4 айдан, ал туберкулезбен ауыратындар үшін 12 айдан аспауы тиіс. Егер көрсетілген мерзім аяқталғанда келісім-шарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметші денсаулық жағдайы бойынша әскери қызмет міндеттерін атқаруға кірісе алмайтын болса, оның емделуде болу мерзімі құрама командирі және одан жоғары тікелей бастықтың шешімімен әскери-медициналық мекеменің қорытындысы негізінде ұзартылуы мүмкін.

      138. Бұл жағдайда әскери-медициналық мекеменің бастығы әскери қызметші қызмет өткеретін әскери бөлімнің командиріне (мекеменің бастығына) емдеуде болу мерзімін ұзарту туралы қатынас қағазын жібереді, онда диагноз, емдеуде үздіксіз болған мерзімі, емдеуді жалғастыру қажеттігі және оның болжамды мерзімі көрсетіледі. Әскери бөлімнің командирі (мекеменің бастығы) көрсетілген қатынас қағазын ол бойынша өз пікірімен бірге әскери қызметшінің емдеуде үздіксіз болу мерзімін ұзарту туралы шешім қабылдайтын тікелей бастығына ұсынады. Қажет болған жағдайда әскери қызметшінің емдеуде үздіксіз болу мерзімі осындай тәртіппен ұзартылуы мүмкін.

      139. Емдеуде және ауруы бойынша демалыста үздіксіз болудың шекті мерзімі аяқталғанда әскери қызметшілер әскери қызметке жарамдылық санатын анықтау үшін куәландыруға жатады. Оларды ӘДК әскери қызметке жарамсыз деп таныған жағдайда олар әскери-емдеу мекемесінен (денсаулық сақтау ұйымынан) шығарылғанға дейін әскери қызметтен босатуға ұсынылуы мүмкін.

      140. Әскери қызметші-әйелдерге жүктілігі және бала тууы жөніндегі демалысты әскери бөлімнің командирі Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен және мерзімде, медициналық денсаулық сақтау ұйымының жүктілік және бала туу туралы қорытындысына сәйкес ӘДК берген анықтаманың (Ережеге 16-қосымша) негізінде береді.

      141. Соғыс уақытында ауруы бойынша демалысқа мұқтаждығы туралы қорытынды шығарылмайды. Әскери қызметшілерді емдеу әскери-медициналық мекемелерде немесе сауығушылар командаларында аяқталуы тиіс. Әскери-медициналық мекемеде емдеуден кейін әскери қызметшінің әскери қызмет міндеттерін атқаруға кірісуі мүмкін мерзім 3 айдан аспаған жағдайда ӘДК сауығушылар командасына жіберу туралы қорытынды шығарады, ал егер бұл мерзім 3 айдан асатын болса, ӘДК 6-12 айдан кейін қайта куәландырумен әскери қызметке уақытша жарамсыздық туралы қорытынды шығарады.

      142. Ауруы бойынша демалысқа (демалысты ұзартуға) мұқтаждық туралы ӘДК қорытындысы әскери-дәрігерлік комиссия отырыстарының хаттамалар кітабына жазылады және анықтамамен ресімделеді.

      143. Соғыс уақытында ӘДК қорытындысымен әскери қызметшіні сауығушылар командасына жіберу туралы әскери-дәрігерлік комиссия отырыстарының хаттамалар кітабына жазылады және анықтамамен ресімделеді.

      144. 134-тармақта көзделмеген жағдайларда ӘДК әскери қызметшінің әскери қызмет міндеттерін атқарудан 7-ден 15 тәулікке дейін босатуға (бұдан әрі - босату) мұқтаждығы туралы қорытынды шығарады.

      145. ӘДК осындай қорытындыны қайталап шығаруы мүмкін, бірақ жалпы алғандағы босату мерзімі 30 тәуліктен аспауы тиіс.

      146. Мерзімді әскери қызметті өткеретін және денсаулық жай-күйі бойынша әскери қызметтің міндеттерін атқарудан толық босатуды қажет ететін әскери қызметшілер әскери бөлімнің медициналық пунктіне (лазаретіне) емделуге жіберіледі. Егер ӘДК ауруы бойынша ішінара босатуды қажет ететіні туралы қорытынды шығарса, онда қорытындыда оның босатуды қажет ететін сабақтардың, жұмыстардың, нарядтардың түрлері көрсетіледі.

      147. ӘДК-ның ауруы бойынша босатуға (босатуды ұзартуға) мұқтаждық туралы қорытындысы әскери-дәрігерлік комиссия отырыстарының хаттамалар кітабына жазылады және анықтамамен ресімделеді.

      148. Мерзімді әскери қызметті өткеретін әскери қызметшіні, ауруы бойынша демалысы аяқталғанда қорғаныс істері жөніндегі бөлімнің (басқарманың) бастығы немесе гарнизон бастығы ауруы бойынша демалысты ұзарту немесе әскери қызметке жарамдылық санатын анықтау мәселесін шешу үшін демалысты өткізген жеріндегі гарнизондық (госпитальдық) ӘДК-ге жібереді.

      149. Келісім-шарт бойынша әскери қызмет өткеретін және келісім-шарттың жаңа түрін жасасуға немесе әскери қызмет өткеру туралы келісім-шартты ұзартуға тілек білдірген әскери қызметшілерді куәландыруды гарнизондық (госпитальдық) ӘДК жүргізеді.

      150. Аурулар кестесінде әскери қызметке жарамдылық санатын жеке бағалау көзделген аурулар кезінде, келісім-шарт бойынша әскери қызмет өткеретін солдаттарға, матростарға, сержанттарға, старшиналарға қатысты ӘДК "Әскери қызметке шектеулі түрде жарамды. Келісім-шарт бойынша әскери қызметке қабылдауға жарамсыз" деген қорытынды шығарады.

      151. Мерзімді әскери қызмет өткеретін және тәртіптік әскери бөлімде жазасын өтеуге сотталған әскери қызметшілерге қатысты ауруы бойынша демалысқа, әскери қызметтің міндеттерін атқарудан босатуға мұқтаждығы туралы қорытынды шығарылмайды. Оларды емдеу әскери-медициналық мекемеде немесе әскери бөлімнің медициналық пунктінде аяқталуы тиіс.

      152. Тамақтануы төмен мерзімді әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілерге, әскери (арнаулы) оқу орындарының курсанттарына қатысты дене салмағының индексі (бұдан әрі - ДСИ) 18,5 кг/м ² болған кезде (Аурулар кестесінің 13-тармағына арналған түсіндірмелерге сәйкес) ӘДК 3 айдан аспайтын мерзімге оларға арналып көзделген азық-түлік үлесі нормасының жартысы шегінде қосымша тамақ беру туралы қорытынды шығарады.

      153. Бойы 190 см және одан жоғары болатын мерзімді әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілерге, әскери (арнаулы) оқу орындарының курсанттарына, тәрбиеленушілеріне (кадеттер, жас ұландар) қатысты ӘДК көрсеткіштер бойынша оларға 3 айдан аспайтын мерзімге оларға арналып көзделген азық-түлік үлесі нормасының жартысы шегінде қосымша тамақ беру туралы қорытынды шығарады.

      154. Қажет болған жағдайда ӘДК қосымша тамақ беруді ұзарту туралы қорытынды шығаруы мүмкін. Өзін-өзі сезінуінің нашарлауына, қарын ашуын сезінуіне, тамақ қабылдағаннан кейін тойғанын сезудің болмауына шағымдану, сондай-ақ дене салмағының теріс динамикасы көрсетілген қорытындыны шығаруға көрсеткіш болып табылады.

      155. Осы Ереженің 152, 153-тармақтарда көзделген жағдайларда ӘДК мынадай редакцияда қорытынды шығарады: "___ ___ аралығында (мерзімі көрсетілсін) тәуліктік азық-түлік үлесі нормасының жартысы шегінде қосымша тамақ берілсін".

      156. Егер келісім-шарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметші әскери есептен шығарумен әскери қызметке жарамсыз деп танылса және қызметтен босатуды ресімдеу кезінде денсаулық жай-күйі бойынша әскери қызмет міндеттерін атқара алмайтын болса ӘДК оның әскери қызметке жарамсыздығы туралы қорытындымен бір уақытта "Қызметтен босатуды ресімдеу үшін қажетті, бірақ 30 тәуліктен аспайтын мерзімге әскери қызмет міндеттерін атқарудан босатуға жатады" деген, ерекше жағдайларда "Әскери бөлім жеке құрамының тізімінен шығарылған күнге дейінгі мерзімге әскери қызмет міндеттерін атқарудан босатуға жатады" деген қорытынды шығарады.

  8-тарау. Әскери-теңіз күштері әскери
қызметшілерін куәландыру

      157. Әскери-есептік мамандық бойынша қызметке жарамдылығын анықтау үшін мына әскери қызметшілерді куәландыру 12 айда бір рет жүргізіледі:
      1) су үсті кемелерінің жеке құрамын;
      2) тереңге сүңгитін сүңгуірлер, акванавттар, сүңгуір мамандары;
      3) басқарушылар, белгі берушілер, гидроакустиктер, су үсті кемелерінің радиотелеграфистері.

      158. Егер әскери қызметшілер Әскери-теңіз күштерінің қызметке жарамсыз болған жағдайда ӘДК олардың әскери қызметке жарамдылық санаты туралы қорытынды шығарады.

      159. Су үсті кемелерінде гидроакустик және радиотелеграфист болып қызмет өткеретін әскери қызметшілер егер кезекті куәландырудан кейін 6 айдан аса уақыт өтсе ұзақ мерзімді жүзу алдында (2 айдан аса) бейбіт уақытта куәландыруға жатады.

      160. Су үсті кемелеріне іссапарға жіберілген, жүзуге кететін адамдар су үсті кемелеріндегі қызметке жарамдылығын анықтау үшін ӘДК куәландыруына жатады. Жекелеген жағдайларда кемедегі қызметке кедергі келтіретін аурулары бар, бірақ тұрақты теңгерілген, іссапарға жіберілген адамдарға ӘДК мынадай редакцияда қорытынды шығарады: "3 айдан аспайтын мерзімге теңізге шығуға қарсы көрсеткіштері жоқ".

  9-тарау. Аэроұтқыр әскерлердің әскери
қызметшілерін куәландыру

      161. Аэроұтқыр әскерлерде мерзімді әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілерді олардың әскери қызметке жарамдылығын анықтау үшін куәландыру қызмет уақыты ішінде бір рет, келісім-шарт бойынша әскери қызмет өткеретіндерді - 12 айда бір рет жүргізіледі. Бұдан басқа, Аэроұтқыр әскерлерге, әскери қызметке (әскери жиынға) шақырылған азаматтар, әскери қызмет өткеру үшін басқа әскер тектерінен, әскери (арнаулы) оқу орындарынан, жетілдіру курстарынан келген әскери қызметшілер куәландырылады.

      162. Аэроұтқыр әскерлердің әскери қызметшілерін кезектен тыс куәландыру олар әскери емдеу-алдын алу мекемелерінен стационарлық емдеуден кейін қайтып келгенде (егер олар ГӘДК-сымен куәландырылмаған болса), сондай-ақ әскери бөлім командирінің шешімі бойынша әскери бөлім дәрігері, әскери-медициналық мекеме маман дәрігері қорытындысының негізінде жүргізіледі.

      163. Келісім-шарт бойынша әскери қызмет өткеретін және дене салмағы 90 килограммнан асатын әскери қызметшілердің Аэроұтқыр әскерлердегі қызметке жарамдылығы жеке анықталады.

  10-тарау. Радиоактивті заттармен, иондаушы сәулелер
көздерімен, ракета отыны құрамымен, электрмагниттік өріс
көздерімен қызмет (жұмыс) үшін іріктеліп алынған және
қызметті өткеруші (жұмыс істеуші) әскери қызметшілерді,
азаматтық қызметкер адамдарды куәландыру

      164. Радиоактивті заттармен (бұдан әрі - РЗ), иондаушы сәулелер көздерімен (ИСК), ракета отыны құрамымен (бұдан әрі - РОҚ), электрмагниттік өріс көздерімен (бұдан әрі - ЭМӨ көздері) қызмет (жұмыс) үшін іріктеліп алынған және қызметті өткеруші (жұмыс істеуші) әскери қызметшілерді, азаматтық қызметкер адамдарды куәландыру медициналық қызмет бастығымен (дәрігермен) әскери қызмет қолбасшылығы өкілінің қатысуымен жүргізіледі.

      165. РЗ, ИСК, РОҚ, ЭМӨ көздерімен қызмет (жұмыс) үшін іріктеліп алынғандар лауазымға тағайындалар алдында, ал РЗ, ИСК, РОҚ және ЭМӨ көздерімен қызметті өткеруші (жұмыс істеуші) әскери қызметшілерді, азаматтық қызметкерлерді медициналық көрсеткіштер бойынша 2 жылда бір рет куәландыру жүргізіледі.

      166. РЗ, ИСК, РОҚ және ЭМӨ көздерімен қызмет (жұмыс) үшін іріктеліп алынған адамдар куәландыру алдында мыналар жүргізіледі:
      1) кеуде клеткаларының органдарын екі проекциядағы флюорографиялық (рентгенологиялық) зерттеу (егер ол жүргізілмесе немесе соңғы 6 айда медициналық құжатта аталған зерттеу туралы мәлімет болмағанда);
      2) қанның жалпы анализі;
      3) несептің жалпы анализі.

      167. 40 жастан асқан адамдарға ЭКГ зерттеулері, көздің ішкі қысымын өлшеу, қандағы қант құрамының деңгейін анықтау жүргізіледі. Медициналық көрсеткіштер бойынша басқа да зерттеулер жүргізілуі мүмкін.

      168. Куәландыру басталғанға дейін әскери бөлімнің медициналық бөлім бастығы (дәрігер) ӘДК-ға әскери бөлім қолбасшылығымен бекітілген куәландыруға жататын әскери қызметшілер мен азаматтық қызметкерлердің тізімі беріледі. Тізімде куәландыру мақсаты, әскери атағы (әскери қызметшілер үшін), куәландырушының тегі, аты, әкесінің аты, РЗ, ИСК, РОҚ, ЭМӨ көздерімен жұмыс істеген жұмыс өтілі, РЗ, ИСК, РОҚ және ЭМӨ көздерімен қызмет (жұмыс) өткеріп жүрген адамдар үшін бұдан басқа комиссия аралық кезеңде жеке дозиметриялық бақылау мәліметі көрсетіледі.

      169. Куәландырудың алдында әскери бөлім қолбасшылығы өкілінің ӘДК мүшелерін куәландырушылардың қызмет (жұмыс) жағдайымен таныстырады, ал әскери бөлімнің медициналық қызмет бастығы (дәрігер) медициналық бақылау нәтижелері туралы комиссия аралық кезеңінде куәландырушылардың денсаулық жағдайын медициналық бақылаудың нәтижесі туралы таныстырады.

      170. Әскери қызметшілерді, азаматтық қызметкерлерді уақтылы куәландыруға жіберуге әскери бөлімнің командирі жауапты.

      171. РЗ, ИСК, РОҚ және ЭМӨ көздерімен қызмет өткеретін (жұмыс істейтін) әскери қызметшілерді, стационарлық емделуге және куәландыруға жіберген кезде әскери емдеу алдын-алу мекемелеріне еңбек және жұмыс орны жағдайының санитарлық-гигиеналық картасы ұсынылады (Ережеге 17-қосымша).

      172. Стационарлық тексерілу барысында әскери қызметшіде (азаматтық қызметкерде) РЗ, ИСК, РОҚ, ЭМӨ көздерінің организмге әсер ету салдарынан болса және осы ауру бойынша Аурулар кестесінде немесе ҚТК "2" бөлімінде әскери қызметке уақытша жарамсыздық көзделсе - жарамсыздық немесе РЗ, ИСК, РОҚ, ЭМӨ көздерімен қызметке (жұмысқа) жеке бағалау дәрігер-радиолог немесе дәрігер-токсикологтың қатысуымен ғана қорытынды шығарылады. Қорытынды патологиялық процестің өтелу дәрежесі, әскери-есептік мамандықты, жалпы және кәсіби еңбек өтілін, әскери қызмет міндетін орындау мүмкіндігі ескеріліп шығарылады.

      173. Соғыс уақытында жеке бағалау жарамдылығы (ҚТК "2" бөлімі) көзделген ауруларға ӘДК РЗ, ИСК, РОҚ, ЭМӨ көздерімен қызмет өткеруге (жұмысқа) жарамды деген қорытынды шығарады.

      174. Әскери қызметке ІІІ баған бойынша уақытша жарамсыздығы көзделген Аурулар кестесінің баптары бойынша РЗ, ИСК, РОҚ, ЭМӨ көздерімен жұмыс істеуге іріктеліп алынған адамдарға қатысты РЗ, ИСК, РОҚ, ЭМӨ көздерінде қызмет өткеруге (жұмысқа) жарамсыз деген қорытынды шығарылады. Бұл қорытынды әскери қызметшінің (азаматтық тұлғаның) жеке жарамдылығында да шығарылады.

      175. 18 жасқа дейінгі адамдар, жүктілігі белгілі болған және баланы емшек сүтімен асырау кезеңінде әйелдер РЗ, ИСК, РОҚ, ЭМӨ көздерімен жұмыс істеуге жіберілмейді.

      176. Бұрын РЗ, ИСК, РОҚ, ЭМӨ көздерімен қызметке (жұмыс істеуге) уақытша жарамсыз деп табылған, ауруына байланысты демалыстан келгендер, мертігу (жаралану, жарақаттану, контузиялар) салдарынан РЗ, ИСК, РОҚ, ЭМӨ көздерімен қызметке (жұмыс істеуге) жарамсыз болып табылуы мүмкін аурулар әскери қызметшілер (азаматтық қызметкерлер) кезексіз куәландырылуға жатады.

      177. Стационарлық тексерілуге және госпитальдық ӘДК куәландырылуға бұрын уақытша РЗ, ИСК, РОҚ, ЭМӨ көздерімен жұмыс істеуге жарамсыз деп табылған соңғы 3-12 айда қайта куәландырылған адамдар жіберіледі (жүктілігі және бала тууына байланысты демалыс берілген әйелдерден басқалары).

      178. РЗ, ИСК, РОҚ, ЭМӨ көздерімен қызмет өткеруге жарамсыз деп табылған әскери қызметшілерге қатысты олардың әскери қызметке жарамдылығы санаты туралы да мәселе шешіледі.

  11-тарау. Офицерлердің, келісім-шарт бойынша
қызмет өткеруші әскери қызметшілер жайсыз климат
жағдайларындағы аумақта әскери қызметті (отбасы
мүшелері үшін тұруға) өткеру жарамдылығын
айқындау үшін куәландыру

      179. Офицерлердің, келісім-шарт бойынша қызмет өткеруші әскери қызметшілер жайсыз климат жағдайларындағы аумақта, биік таулы жерлерде әскери қызметті (отбасы мүшелері үшін тұруға) өткеру жарамдылығын айқындау үшін куәландыру әскери бөлім командирінің (мекеме басшысының) жолдамасы бойынша жүргізіледі. Жолдама штаб бастығымен (полк штабының бастығы және одан жоғары) немесе кадрлар органы бастығының (құраманың кадрлар бастығы және одан жоғары) тиісті командирдің шешіміне сілтеме жасалып қол қойылады.

      180. Жолдамада нақты жер (аудан, қала, облыс), әскери қызметті өткеруге қайда жіберілді немесе әскери қызметші қайда әскери қызмет өткеруде, куәландыру мақсаты, сондай-ақ аталған жер биік таулы жерлерге немесе жайсыз климат жағдайларындағы аумаққа жататындығы немесе жатпайтындығы көрсетіледі.

      181. Келісім-шарт бойынша қызмет өткеретін әскери қызметшілермен әскери қызметті өткеру үшін медициналық қарсы көрсеткіштер тізбесі (олардың отбасы мүшелері үшін тұруға) - Ережеге 18-қосымшамен айқындалған.

      182. Куәландыруды: хирург, терапевт (15 жасқа дейінгі балаларды - педиатр), невропатолог, көз дәрігері, оториноларинголог, ал әйелдерді - гинеколог маман дәрігерлер жүргізеді. Қажет болған жағдайда басқа маман дәрігерлер тартылады. Куәландыру басталар алдында:
      1) кеуде клеткалары органдарын флюорографиялық зерттеу (15 жастан жоғары);
      2) тромбоциттердің қорытындысымен қанның клиникалық талдауы;
      3) мерезге серологиялық реакция;
      4) несептің жалпы талдауы жүргізіледі.

      183. 40 жастан жоғары адамдарға ЭКГ - зерттеу, көз іші қысымын өлшеу, қандағы қанттың деңгейін анықтау жүргізіледі. 40 және одан да жоғары жастағы әйел әскери қызметшілерге маммологтің тексеруі, онкотексеру - онкоцитологияға жағындылар, көрсеткіштер бойынша биопсия, овариалды-етеккір циклі бұзылғанда гормоналдық тексеру мен эндокринологтың кеңесі жүргізіледі. Медициналық көрсеткіштер бойынша басқа да зерттеулер жүргізілуі мүмкін.

      184. Әскери қызметшілерді биік таулы жерлердегі, қолайсыз климаттық жағдайлары бар жерлердегі қызметке жарамдылығын анықтау үшін куәландыру кезінде ӘДК куәландырылушының әскери қызметке жарамдылық санатын анықтайды, оны әскери қызметке жарамды немесе әскери қызметке шамалы шектеулермен жарамды деп таныған жағдайда жолдамада көрсетілген жерде қызметке жарамдылығы анықталады.

      185. Биік таулы жерлердегі, қолайсыз климаттық жағдайлары бар жерлердегі әскери қызметшілердің отбасы мүшелерін куәландыру кезінде ӘДК-мен:
      1) жолдамада көрсетілген жерлерде тұруға жарамдылығы мен жарамсыздығы;
      2) әскери қызметшілер ауыстырылған немесе ол қызмет өткеретін жерлерде болмайтын медициналық денсаулық сақтаудың мамандандырылған ұйымдарында, арнайы оқу (мектепке дейінгі) ұйымдарында оқуда, тәрбиелеуде ұзақ емдеуді (12 айдан астам) және бақылауды қажет ететіндігі;
      3) мамандандырылған медициналық көмек көрсетілуі мүмкін немесе мамандандырылған мектепке дейінгі (оқу) ұйымдары бар әкімшілік орталықтың санаты;
      4) әскери қызметшінің оның отбасы мүшелерінің ауруына байланысты жаңа қызмет орнына ауыстырылуының шұғылдығы (оқу кезеңінің аяқталуы бойынша 1-3 ай ішінде), олардың тасымалдауға жарамдылығы анықталады.

      186. Әскери қызметшілердің отбасы мүшелері әскери бөлім командирлерімен (мекеме бастықтарымен) денсаулық сақтау емдеу-алдын алу ұйымдарының қорытындысы бойынша ӘДК-ға куәландыруға жіберіледі, ал ол - әскери емдеу-алдын алу мекемелерінің қорытындысы болмағанда олар мамандандырылған медициналық денсаулық сақтау мекемелерінде ұзақ емделу мен бақылауды қажет етеді немесе әскери қызметші ауысып немесе ол әскери қызметін өткеріп жатқан жерде болмағанда арнайы оқу (мектепке дейінгі) ұйымдарда оқуды, тәрбиеленуді қажет етеді.

      187. Әскери қызметшілердің отбасы мүшелерінде әскери қызметші ауысқан жерлерде немесе ол әскери қызмет өткеріп жүрген жерлерде болмайтын мамандандырылған емдеу-алдын алу мекемелерінде ұзақ (12 айдан астам) емделуді немесе қосалқы мектептерде және девианттық мінез-құлықпен арнайы білім беру ұйымдарында оқуды (тәрбиеленуді) талап ететін ауру немесе даму ақауларының болуы, әскери қызметшінің отбасы мүшелерінің бұндай жерлерде тұруына қарсы көрсеткіш болып табылады. Жоғарыда аталған медициналық денсаулық сақтау ұйымдарының, арнайы оқу (мектепке дейінгі) ұйымдардың болуы туралы мәліметті ӘДК Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігінен сұрау салу арқылы алады.

      188. Биік таулы аудандарда, қолайсыз климаттық жағдайы бар жерлерде әскери қызмет өткеретін немесе сол жерлерге әскери қызмет өткеруге жіберілетін әскери қызметшілерді куәландыру кезінде ӘДК әскери қызметке жарамдылығы санаты туралы және осы аудандар мен жерлерде қызмет етуге жарамдылығы туралы мәселені шешеді. Әскери қызметші әскери қызмет өткерудің шекті жасына жетсе, ӘДК оның әскери қызметке жарамдылығының санаты туралы мәселені шешеді.

      189. Әскери қызметшінің онымен бірге немесе одан бөлек тұратын отбасы мүшелерін әскери қызметшіні қызмет өткеру орнына тасымалдауға жарамдылығын (тасымалдауға жарамсыздығын) анықтау үшін немесе әскери қызметшіні жаңа қызмет орнына ауыстыру кезінде куәландыру әскери қызметшінің өтініші бойынша бөлім командирінің (мекеме бастығының) немесе кадр органының жолдамасымен жүргізіледі. 

      190. Куәландырудың нәтижесі бойынша қолайсыз климаттық жағдайы бар аудандарда әскери қызмет өткеруіне (отбасы мүшелері үшін тұруға) медициналық қарсы көрсеткіштер тізбесі негізінде (Ережеге 18-қосымша) ӘДК мына қорытындылардың бірін шығарады: 
      1) әскери қызмет өткеруге (отбасы мүшелері үшін тұруға)
жарамды (жарамсыз) _________________________________;
                    (облыс, қала, аудан көрсетілсін)
      2) __________________________________________________________
     (медициналық денсаулық сақтау ұйымдарының бейіні көрсетілсін)

мамандандырылған медициналық ұйымдарында ұзақ емдеуді (қадағалауды) немесе девианттық мінез-құлықты балалар мен жасөспірімдерге арналған қосалқы мектептерде және арнайы білім беру ұйымдарында оқуды (тәрбиеленуді) және облыстық (республикалық) орталықта тұруды қажет етеді;
      3) отағасын ауыстыру 1-3 ай ішінде (қысқы (жазғы) оқу
кезеңінің аяқталуы бойынша) _____________________ жүргізу орынды;
                            (мерзімі көрсетілсін) 
      4) тасымалдауға жарамсыздығына байланысты
_________________________________________ көшуге жарамайды.
   (облыс, қала, аудан көрсетілсін)

  12-тарау. Климаты қолайсыз шетел
мемлекеттеріне шығатын әскери қызметшілерді,
олардың отбасы мүшелерін куәландыру

      191. Климаты қолайсыз шетел мемлекеттеріне ұзақ мерзімді (3 айдан астам) іссапарларға шығатын келісім-шарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер, оның отбасы мүшелері 182-тармақта көрсетілген мамандардан, сондай-ақ дерматолог пен стоматологтен басқалардан куәландырылады. Куәландырылушы ұзақ мерзімді іссапарға шығу алдында ауыз қуысын толық санациялау жүргізіледі. Әскери қызметшінің отбасы мүшелеріне міндетті тәртіпте психоневрологиялық диспансерден ӘДК-ге анықтама ұсынылады. Аталған анықтамасыз куәландыру жүргізілмейді. Куәландыру басталғанға дейін жалпы қабылданған дәрісханалық зерттеулерден басқа қосымша қандағы қанттың деңгейін зерттеу жүргізіледі, ал әскери қызметшілерде бұдан басқа қан тобы және резус-тиістілігі анықталады. Шығу үшін АҚТБ-инфекциясының жоқтығына сертификат талап ететін мемлекеттерге шығушылар АҚТБ-ға тексеру жүргізіліп, нәтижесі тиісінше сертификатқа енгізіледі.

      192. Климаты қолайсыз шетел мемлекеттеріне ұзақ мерзімді (3 айдан астам) іссапарларға шығатын әскери қызметшілер, оның отбасы мүшелерін куәландыру қолайсыз климаттық жағдайы бар аудандарда әскери қызмет өткеруіне (отбасы мүшелері үшін тұруға) медициналық қарсы көрсеткіштер тізбесі негізінде (Ережеге 19-қосымша) жүргізіледі.

      193. Куәландырудың нәтижесі бойынша ӘДК мына қорытындылардың бірін шығарады:
      1) климаты қолайсыз шетел мемлекеттерінде қызметке (отбасы мүшелері үшін тұруға) жарамды;
      2) климаты қолайсыз шетел мемлекеттерінде қызметке (отбасы мүшелері үшін тұруға) жарамсыз.

      194. ӘДК-нің қорытындысы климаты қолайсыз шетел мемлекеттеріне шығатындардың денсаулығы туралы анықтамамен ресімделеді (Ережеге 20-қосымша). Климаты қолайсыз шетел мемлекеттерінде қызметке (тұруға) жарамды деп танылған адамдарға анықтама 3 данада жасалады, олардың бірінші және екінші данасы куәландыруға жіберген әскери бөлімнің командиріне жіберіледі, үшінші данасы ӘДК-де қалады.

      195. Климаты қолайсыз шетел мемлекеттеріне шығатын адамның климаты қолайсыз шетел мемлекеттерінде қызметке (тұруға) жарамсыздығы туралы ӘДК-нің қорытындысы ӘДК-нің штатында бекітілуге жатады.

      196. Климаты қолайсыз шетел мемлекеттерінде қызметке (тұруға) жарамдылығы туралы ӘДК-нің қорытындысы ол шыққан күннен кейінгі 6 ай ішінде жарамды.

      197. Радиоактивті заттармен, иондаушы сәулелер көздерімен, ракета отынының құрамдас бөліктерімен, электромагниттік өріс көздерімен қызмет (жұмыс істейтін) өткеретін адамдарды куәландыруда ӘДК климаты қолайсыз шетел мемлекеттерінде қызметке (тұруға) жарамдылығы туралы мәселені шешумен қатар РЗ, ИСК, РОҚБ, ЭМӨ көздерімен қызметке (жұмысқа) жарамдылығы (куәландыруға жіберуге тиісті нұсқаулары болғанда) анықталады.

      198. Климаты қолайсыз шетел мемлекеттеріне ұзақ мерзімді (3 айдан астам) іссапарларға балалармен шығатын адамдар ӘДК-ге медициналық денсаулық сақтау ұйымдарынан бақылау орны бойынша шығудың күнтізбелік жылында жүргізілген егулер мен жоспарланған егулер туралы көрсетілуімен алдын алу егулерінің картасын ұсынады. Қазақстан Республикасындағы қолданыстағы егу күнтізбесімен белгіленген мерзімде алдын алу егулері жасалмаған балаларға қатысты, сондай-ақ диспансерлік бақылауда тұрған балаларға қатысты ӘДК климаты қолайсыз шетел мемлекеттерінде тұруға жарамсыздығы туралы қорытынды шығарады. Куәландырылушыда карантиндік ауруларға (тырысқақ, сары ауру қызбасы және тағы басқа) қарсы алдын алу егулерді жүргізу үшін қарсы көрсеткіш болып табылатын аурулар болғанда ӘДК климаты қолайсыз шетел мемлекеттерінде қызмет етуге (тұруға) жарамсыздығы туралы шешім шығарады.

  13-тарау. Запаста тұрған азаматтарды куәландыру

      199. Куәландыру басталғанға дейін қорғаныс істері жөніндегі бөлімнің (басқарманың) бастығы запаста тұрған азаматтың медициналық куәландыру картасын ресімдейді (Ережеге 21-қосымша) және:
      1) психоневрологиялық, наркологиялық, тері-венерологиялық, туберкулезге қарсы диспансерлерден (кабинеттерден) оның есепте тұратындығы туралы мәліметтерді (анықтамаларды);
      2) денсаулық сақтаудың басқа да медициналық денсаулық сақтау ұйымдарынан соңғы 12 ай ішінде жұқпалы және паразиттік аурулармен созылмалы ауруы және бұрын ауырғаны жайында диспансерлік есептің жай-күйі туралы мәліметтерді, амбулаторлық аурудың медициналық картасын, стационарлық аурудың аурулар тарихынан көшірмелерді, рентгенограммаларды, арнайы медициналық зерттеулердің хаттамалары мен азаматтың денсаулық жағдайын сипаттайтын басқа да медициналық құжаттарды сұратады.

      200. Куәландыру басталғанға дейін:
      1) егер ол соңғы 6 айда өткізілмеген болса, кеуде клеткалары органдарының екі проекциядағы флюорографиялық (рентгенологиялық) зерттеуі;
      2) қанның жалпы талдауы;
      3) несептің жалпы талдауы;
      4) 40-тан жоғары адамдарға ЭКГ-зерттеу (тыныштықта және жүктемеден кейін) және көзішілік қысымын өлшеуі жүргізіледі.

      201. Есеп мақсатында немесе әскери қызметтен ауруы бойынша босатылған азаматты әскери жиындарға шақырылу кезінде куәландыруға қорғаныс істері жөніндегі бөлім (басқарма) ӘДК-ге ауруы туралы куәліктің түпнұсқасын (көшірмесін) ұсынады.

      202. Әскери қызметті келісім-шарт бойынша өткеретін азаматтарға және есеп мақсатында немесе әскери жиынға шақырылу кезіндегі куәландырылушыларға қатысты, сондай-ақ запастағы офицерлерге қатысты әскери қызметке шақырылу кезінде Аурулар кестесімен әскери қызметке жарамдылығының жеке бағасы қарастырылатын ауруларда әскери қызметке шектеулі жарамды - "В" санаты бойынша әскери қызметке жарамдылығы туралы қорытынды шығарылады.

      203. Әскери жиындарға шақырылушы азаматтарға қатысты Аурулар кестесімен әскери қызметке уақытша жарамсыздығы қарастырылатын ауруларда ӘДК әскери жиындарға шақырудан босатуға мұқтаждығы туралы қорытынды шығарады.

      204. Соғыс уақытында запаста тұрған азаматтарға қатысты ӘДК 3 айға әскери қызметке уақытша жарамсыздығы туралы қорытынды шығара алады. Медициналық көрсеткіштер бойынша осындай қорытынды қайталанып шығарылуы мүмкін, бірақ жалпы алғанда әскери қызметке уақытша жарамсыздығының мерзімі 12 айдан аспауы керек, мерзімі асқаннан кейін ӘДК әскери қызметке жарамдылығы туралы ақырғы қорытынды шығарады.

      205. Әскери қызметке шақырылған запастағы офицерлер (Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің әскери қызметке шақыру туралы бұйрығы болғанда), бірақ қызмет орнына жіберілмеген және денсаулығына шағым айтушылар қорғаныс істері жөніндегі бөлім (басқарма) бастығының жолдамасы бойынша гарнизондық (госпитальдық) ӘДК-мен куәландырылады. Аурулар кестесінде қарастырылатын аурулар айқындалғанда әскери қызметке жарамдылығы санатын өзгерту, ӘДК қорытындысы ауруы туралы куәлікпен (анықтамамен) ресімделеді және штаттық ӘДК-ның бекітуіне жатады.

      206. Егер әскери қызмет өткерген азамат әскери қызметке жарамдылығы санатын анықтау туралы немесе әскери қызметтен босатылу (босатылудың себебі мен уақытына қарамастан) сәтінде ӘДК қорытындысын қайта қарау туралы мәселе қоятын болса, қорғаныс істері жөніндегі бөлім (басқарма) бастығы штаттық ӘДК-ге оның өтінішін, әскери билетін, қолда бар медициналық құжаттарын жібереді. Психикалық аурулар салдарынан денсаулығы бойынша әскери қызметтен босатылған азаматқа медициналық денсаулық сақтау ұйымы дәрігер-мамандарының бұрын қойылған диагнозды өзгерту немесе алып тастау туралы қорытындысы ұсынылады.

      207. Штаттық ӘДК ұсынылған құжаттарды зерделейді және қажет болған жағдайда әскери қызмет өткеру кезеңінде және запаста тұрғанда азаматтың денсаулығын сипаттайтын басқа да құжаттарды сұратады. Егер өтінішті қанағаттандыруға негіздеме бар екендігі белгіленсе, онда азаматтың әскери қызметке жарамдылығы санатын анықтау мақсатында гарнизондық (госпитальдық) ӘДК-ге қайта куәландыруға жіберіледі. ӘДК қорытындысы мертігудің (жарақат, контузия), аурулардың себепті байланысы анықталмайтын ауруы туралы куәлік ресімделеді. Ауруы туралы куәліктің бірінші және екінші даналары штаттық ӘДК-ге жіберіледі.

      208. Штаттық ӘДК-ге ұсынылған құжаттарды қарастырудың нәтижесі хаттамамен ресімделеді және босатылу сәтінде әскери қызметке жарамдылығы санаты туралы, мертігудің, аурудың себепті байланысы ұсынылған ауруы туралы куәлікке жазылады.

  14-тарау. Кадет корпусына, "Жас ұлан"
республикалық мектебіне түсуші кандидаттар
мен тәрбиеленушілерді куәландыру

      209. Куәландыру Кадет корпусына, "Жас ұлан" республикалық мектебіне түсуші кандидаттардың денсаулығы бойынша және тәрбиеленушілердің оқуын жалғастыруға жарамдылығын анықтау мақсатында жүргізіледі.

      210. Кандидаттар алдын ала және ақырғы куәландырылудан өтеді.
      211. Алдын ала куәландырулар қорғаныс істері жөніндегі бөлімдердің (басқармалардың) дәрігерлік комиссияларында, ақырғы куәландыру оқу орындарының дәрігерлік комиссияларында жүргізіледі.

      212. Алдын ала куәландыру өткізетін дәрігерлік комиссияның құрамына: терапевт (педиатр), хирург, невропатолог, отоларинголог, дерматолог, фтизиатр, психиатр пен стоматолог енгізілуі қажет.

      213. Барлық кандидаттарға куәландыру басталғанға дейін міндетті түрде кеуде клеткалары органдарының рентгенологиялық зерттеуі, қанның жалпы талдауы, несептің жалпы талдауы, сондай-ақ ішек құрты жұмыртқаларына және дизентерия бактерия тасымалдаушылыққа үлкен дәрет зерттеулері жүргізіледі. Қажет жағдайларда және басқа да зерттеулер жүргізіледі.

      214. Зерттеулер нәтижелері, сондай-ақ бұрын қабылдаған егулері туралы мәліметтер оқу орнына түсуші кандидаттың медициналық куәландыру картасына қосымша беріледі.

      215. Куәландыру кезінде кандидаттың денсаулығын бұрын бақылаған құжаттарын - амбулаторлық аурудың медициналық картасы (N 025/у нысаны) мен оған диспансерлік тексерулермен қосымша парақ, оқу мінездемесі, сондай-ақ куәландырылушы мен оның ата-анасының анамнестикалық көрсеткіштерін мұқият зерделеу қажет.

      216. Азаматтар егер медициналық ұйымдардың мәліметтері бойынша оларда осы оқу орындарына түсуге кедергі келтіретін аурулар немесе дене кемшіліктері (ҚТК "4" бөлімі) болған жағдайда алдын ала куәландыруға жіберілмейді.

      217. Куәландырудың нәтижесінде дәрігерлік комиссия мынадай қорытындылардың бірін шығарады (бұл ретте Аурулар кестесінің қорытынды шығаруға негіз болған тармағын көрсету қажет):
      1) ___________________________ түсуге жарамды;
      2) ___________________________ түсуге жарамсыз.

      218. Қорғаныс істері жөніндегі департаменттер алдын ала куәландыруды бақылауды жүзеге асырады және қайта куәландыру жүргізеді.

      219. Түпкілікті куәландыру үшін оқу орны бастығының бұйрығымен дәрігерлік комиссия тағайындалады.

      220. Куәландырылғандардың саны бір жұмыс күні ішінде 40 адамнан аспауы керек.

      221. Аурулар кестесінде көзделген ауру кезінде тәрбиеленушілер куәландыру үшін гарнизондық (госпитальдық) ӘДК-ге жіберіледі.

      222. Куәландырудың нәтижесінде дәрігерлік комиссия мынадай қорытындылардың бірін шығарады (бұл ретте Аурулар кестесінің қорытынды шығаруға негіз болған тармағын көрсету қажет):
      1) ___________________________ оқуға жарамды;
      2) ___________________________ оқуға жарамсыз.

      223. Оқуға жарамсыз деп танылған тәрбиеленушілерге, әскери (арнайы) оқу орындарына түсуге жарамсыз деп танылған бітірушілерге ӘДК қорытындысы ауруы туралы куәлік болып ресімделеді және штаттық ӘДК-нің бекітуіне жатады.

  15-тарау. Әскери жиындарды өткеретін әскери
қызметшілердің, азаматтардың, әскери қызметті
(әскери жиындарды) өткерген азаматтардың
мертігуінің (жарақат, контузия), ауруларының
себепті байланысын анықтау

      224. Мертігудің (жарақат, контузия) (бұдан әрі - мертігу), аурулардың себепті байланысы Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарында әскери қызмет (әскери жиындар) өткеретін азаматтарда (аталған азаматтар тергеуде немесе оған қатысты қылмыстық іс сотқа берілгеннен басқа жағдайда), әскери қызметті (әскери жиындарды) өткерген және денсаулығы бойынша әскери қызметтен босатылған азаматтарда анықталады.

      225. Әскери қызмет (әскери жиындар) өткерген әскери қызметшілер, азаматтарға мертігудің белгілі себепті байланысын анықтау туралы қорытынды азамат әскери қызмет (әскери жиындар) өткерген әскери бөлім командирі (мекеме бастығы) берген жарақат туралы анықтаманың негізінде шығарылады. Анықтамада жарақат алудың себебі көрсетіледі. ӘДК жарақат алудың себептерін көрсететін басқа да құжаттарды қарау негізінде мертігудің себепті байланысы туралы қорытынды шығара алады.

      226. Мертігудің, аурулардың себепті байланысын штаттық ӘДК егер азамат әскери қызмет (әскери жиындар) өткеру кезеңінде жарақат алуымен, ауруымен байланысты емделуде болып табылған және ӘДК-ге куәландыруға жіберілмеген, сондай-ақ әскери қызмет (әскери жиындар) өткеру кезеңінде алған жарақаты, ауруы салдарынан қайтыс болған жағдайда анықтайды.

      227. Жарақат алғаны, ауруы туралы жаңа табылған себептері және олардың әскери қызмет міндеттерін атқарумен байланысы болғанда мертігудің, аурудың себепті байланысы туралы қорытынды сырттай (құжаттар бойынша) қайта қаралуы мүмкін.

      228. Аталған санаттағы азаматтардың жарақат алуы, ауруының себепті байланысын айқындау азаматтардың, халықты әлеуметтік қорғау саласындағы атқарушы органдардың аумақтық бөлімшелері, зейнетақымен қамтамасыз етуді жүзеге асыратын органдардың, қолбасшылықтың, кадрлық органның, сондай-ақ құқық қорғау органдарының өтініші негізінде анықталады.

      229. Ауруы туралы куәлікте, анықтамада және басқа да медициналық құжаттарда жарақаттың, аурудың себепті байланысы туралы ӘДК қорытындылары болмағанда, аталған құжаттарды қате ресімдеуде, азамат мертігудің, аурудың себепті байланысы туралы ӘДК қорытындысымен келіспегенде, сондай-ақ әскери қызмет өткергенін куәландыратын құжаттарда әскери қызметтен "ауруы бойынша" немесе "денсаулығы бойынша" босатылғаны туралы жазбалар болғанда құжаттар штаттық ӘДК-ге қарауға жіберіледі. Құжаттарды қараудың нәтижесі және мертігудің, аурудың себепті байланысы туралы штаттық ӘДК-нің қорытындысы әскери-дәрігерлік комиссия (Ережеге 22-қосымша) отырысының хаттамасымен ресімделеді және қаулы шығарылады.

      230. Әскери қызмет өткерген азаматтың құжаттарында ауру диагнозы көрсетілмей, куәландыру сәтінде қолданыстағы Аурулар кестесінің тармағы көрсетілген жағдайда, штаттық ӘДК мертігудің, аурудың себепті байланысы туралы өзінің қаулысында Аурулар кестесінің көрсетілген тармағымен қарастырылған аурулар атауларын көрсетеді.

      231. Әскери жиындар өткеретін әскери қызметшілерде, азаматтарда әр түрлі себептерден туындаған (алынған) бірнеше аурулар, жарақаттар немесе олардың салдары айқындалса, ӘДК олардың себепті байланысы туралы қорытындыны бөлек шығарады.

      232. Құжатта себепті байланысы туралы қорытынды бұрын шығарылған мертігудің, аурулардың диагнозы дәл қойылмаған жағдайда ӘДК тұжырымын өзгертпей, бастапқы диагнозын көрсетеді, содан кейін мертігудің, аурудың нақты диагнозын көрсетеді және ол бойынша себепті байланысы туралы қорытынды шығарады.

      233. Азаматты куәландырудың нәтижелері туралы құжаттар болмаса немесе оны куәландыру жүргізілмесе, мертігудің, аурудың себепті байланысы туралы қорытынды шығару үшін ауру тарихындағы, медициналық кітапшасындағы, медициналық анықтамасындағы, мұрағаттың анықтамасындағы жазбалар негіздеме болып болып табылады.

      234. Әскери қызмет (әскери жиындар) өткерген әскери қызметшілерге, азаматтарға қатысты егер олар куәландырушыларда әскери қызмет (әскери жиындар) өткеру кезеңінде туындаса, не болмаса әскери қызметке жарамдылық санатын өзгертетін ауырлық деңгейінің белгіленген кезеңіне жеткен болса, сондай-ақ егер аурудың басталуын әскери қызмет (әскери жиындар) өткеру кезеңіне жатқызуға болатын болса, созылмалы ақырын үдеген ауруларда "Әскери қызмет (әскери жиындар) өткерумен байланысты мертігу, ауру" туралы ӘДК қорытындысы шығарылады.

      235. 1986-1990 ж.ж. Чернобыль атом электрстанциясындағы (бұдан әрі - ЧАЭС) апаттың салдарын жою жөніндегі жұмыстарды орындауға тартылған әскери қызметшілерге сәулелендіру мөлшерінің көлеміне немесе сәулелендіру бойынша көрсеткіштердің болмауына, радиоактивті ластанған аймақтарда жұмыстың аяқталуы мен зиянды салдарлардың арасындағы кезеңнің ұзақтығына қарамастан, егер аурулар ЧАЭС апатының салдарынан туындаған қолайсыз факторлар болса, "Жарақат иондаушы сәулелердің әсеріне байланысты әскери қызмет міндеттерін атқару кезінде алынған" деген ӘДК қорытындысы шығарылады.

      236. "Әскери қызмет міндеттерін атқаруда иондаушы сәулелердің әсерімен байланысты алынған жарақат" деген ӘДК қорытындысы бұрынғы КСРО аумағында ядролық қару сынағына қатысқан әскери қызметшілерге шығарылады. Ядролық қару сынағына әскери қызметшілердің тікелей қатысуы фактісі (дайындық, жою жұмыстарына қатысу) Қазақстан Республикасының немесе Ресей Федерациясының Қорғаныс министрліктері орталық мұрағаттарының анықтамаларымен расталуы қажет.

      237. "Әскери қызмет міндеттерін атқаруда иондаушы сәулелердің әсерімен байланысты болған ауру" деген ӘДК қорытындысы радиоактивтік заттармен ластанған аумақтарда әскери қызметін өткерген әскери қызметшілерге шығарылады.

      238. Осы Ереженің 235, 236, 237-тармақтарда көрсетілген азаматтардың санатына мертігудің, аурудың себепті байланысы анықталғанда штаттық ӘДК Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 13 қаңтардағы N 34 қаулысымен айқындалған иондаушы сәулелердің әсеріне байланысты аурулардың тізбесін басшылыққа алады.

      239. "Әскери қызмет өткерумен байланысты мертігу, аурулар" деген ӘДК қорытындысы "Ұлы Отан соғысына қатысушылардың, мүгедектерінің және оларға теңестірілген адамдардың жеңілдіктері және оларды әлеуметтік қорғау туралы" Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 28 сәуірдегі N 2247  Заңында мәртебесі белгіленген бұрынғы әскери қызметшілерге шығарылады.

      240. Осы Ереженің 235, 236, 237-тармақтарында көрсетілген азаматтардың санатына әскери қызмет өткерумен байланысты мертігудің, аурулардың себепті байланысын айқындау үшін штаттық ӘДК-ға қорғаныс істері жөніндегі бөлімнің (басқарманың) бастығы осы Ереженің 239-тармақта көрсетілген әскери қызмет өткергендігін растайтын құжаттар, бұдан басқа әскери қызмет өткеру кезеңінде алған жарақаты, ауруы фактісін растайтын мұрағаттық құжаттар мен әскери қызметтен босатылғаннан кейін ресімделген медициналық құжаттар ұсынады.

      241. Егер ауру куәландырылушыда әскери қызметке шақыруға (келісім-шарт бойынша әскери қызметке түсу) дейін туындаса және әскери қызмет ауруға теріс әсер көрсетпеген жағдайда әскери қызметшіге ӘДК "Әскери қызмет өткерумен байланысты ауру" деген қорытындысын шығарады.

      242. Жаралану, жарақат, контузия әскери қызмет атқарумен байланысты болмаған жағдайда әскери қызметшіге ӘДК "Әскери қызмет міндеттерін атқарумен байланысты емес бақытсыз жағдайлар салдарынан алынған жарақат" деген қорытындысын шығарады.

  16-тарау. Әскери-дәрігерлік комиссияның қорытындысы

      243. Куәландыру нәтижесі бойынша бейбіт және соғыс уақытында ӘДК мынадай қорытындылар шығарады:
      1) азаматтарды шақыру учаскелеріне тіркеу және мерзімді әскери қызметке шақыруға қатысты:
      әскери қызметке жарамды;
      әскери (арнайы) оқу орнына түсуге жарамды;
      әскери қызметке аз ғана шектеулерімен жарамды (ҚТК-ға сәйкес, ауруына және Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері түрлері мен әскер тектеріне, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарына тағайындалуына байланысты);
      кейінгі куәландыруымен стационарлық тексеруді қажет етеді;
      емдеуді (созылмалы ауруларда) қажет етеді;
      әскери қызметке уақытша жарамсыз (қатты немесе созылмалы аурудың өршуі болғанда (емдеу жүргізілгеннен кейінгі жарақаттар, жараланулар);
      әскери қызметке бейбіт уақытта жарамсыз, соғыс уақытында шектеулі түрде жарамды (Арулар кестесінің ___ тармағына сәйкес);
      әскери қызметке әскери есептен шығарумен жарамсыз;
      2) мерзімді әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілерге қатысты:
      әскери қызметке жарамды;
      әскери (арнайы) оқу орнына түсуге жарамды;
      келісім-шарт бойынша әскери қызметке жарамды;
      әскери қызметке уақытша жарамсыз;
      ___________________________ санаториялық емдеуді қажет етеді;
      (санаторийдің түрі көрсетілсін)
      (мерзімді әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілерге қатысты қаулы оларды әскери-емдеу мекемелерінен санаторийге емдеуді жалғастыру үшін жіберген кезде қабылданады);
      демалыс өткізу орны бойынша кейінгі куәландыруымен ____ тәулікке ауруы бойынша демалысты қажет етеді; 
      ____ тәулікке ауруы бойынша демалысты ұзартуды қажет етеді;
      ____ тәулікке әскери қызмет міндеттерін атқарудан толық босатылуды қажет етеді (әскери қызметшілердің аталған санаты босатылған уақытта әскери бөлім медициналық пунктінің лазаретіне жатқызылады);
      ____ тәулікке әскери қызмет міндеттерін атқарудан (жұмыстың, сабақтың, нарядтың және т.б. қандай түрлерінен екені көрсетілсін) ішінара босатылуды қажет етеді;
      әскери қызметке бейбіт уақытта жарамсыз, соғыс уақытында шектеулі түрде жарамды;
      әскери қызметке әскери есептен шығарумен жарамсыз;
      3) келісім-шарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілерге және әскери жиындарды өткеретін офицерлік атағы бар адамдар, азаматтар, запаста тұрған азаматтарға қатысты:
      әскери қызметке жарамды;
      әскери қызметке жарамды, келісім-шарт бойынша әскери қызметке жарамды;
      ____________________________________________________________
                  (әскери (арнайы) оқу орнының атауы,
      ____________________________________________________________
       ал жоғары әскери (арнайы) оқу орны үшін факультеттің атауы
                             көрсетілсін)
      түсуге жарамды;
      әскери қызметке жарамды,
      ____________________________________________________________
                  (әскери (арнайы) оқу орнының атауы,
      ____________________________________________________________
       ал жоғары әскери (арнайы) оқу орны үшін факультеттің атауы
                                көрсетілсін)
      түсуге жарамсыз;

      әскери қызметке шектеулі түрде жарамды;
      ___________________________ санаториялық емдеуді қажет етеді
      (санаторийдің түрі көрсетілсін)
      (қаулы әскери-емдеу мекемелерінен санаторийге емдеуді жалғастыру үшін жіберген кезде қабылданады);
      ____ тәулікке ауруы бойынша демалысты қажет етеді;
      ____ тәулікке ауруы бойынша демалысты ұзартуды қажет етеді;
      ____ тәулікке әскери қызмет міндеттерін атқарудан толық босатылуды қажет етеді;
      ____ тәулікке әскери қызмет міндеттерін атқарудан
      _____________________________________________________________
(жұмыстың, нарядтың және т.б. қандай түрлерінен екені көрсетілсін) 

ішінара босатылуды қажет етеді;
      әскери жиындарға шақырудан босатылуды қажет етеді;
      сауыққандар командасына жіберуге жатады (қорытынды соғыс уақытында шығарылады);
    ______________ 6-12 айдан кейін қайта куәландыруды қажет етеді 
      (мерзімі көрсетілсін)

(қорытынды соғыс уақытында шығарылады);
      әскери қызметке шектеулі түрде жарамды (Аурулар кестесінің тармақтарына сәйкес ауырған қатты аурудан кейін, бұл арнайы құрылыстарда әскери қызмет өткеретін, РЗ, ИСК, РОҚ-мен, ЭМӨ көздерімен қатынасқа түсетін әскери қызметшілерге қатысты 3-6 айдан кейін қайта куәландырылумен);
      әскери қызметке бейбіт уақытта жарамсыз, соғыс уақытында шектеулі түрде жарамды;
      әскери қызметке әскери есептен шығарумен жарамсыз;
      әскери қызметке әскери есептен шығарумен жарамсыз. Әскери қызмет міндеттерін атқарудан босатуды ресімдеу үшін қажетті, бірақ 30 тәуліктен аспайтын мерзімге босатуға жатады;
      әскери қызметке әскери есептен шығарумен жарамсыз. Әскери қызмет міндеттерін атқарудан әскери бөлімнің жеке құрамы тізімінен шығарған күнге дейінгі мерзімде босатуға жатады;
      4) бітіру курсына дейін курсанттарға (офицерлік атағы жоқ тыңдаушыларға) қатысты:
      ____________________________________________________________
                  (әскери (арнайы) оқу орнының атауы,
      ____________________________________________________________
       ал жоғары әскери (арнайы) оқу орны үшін факультеттің атауы
                                көрсетілсін)

түсуге жарамды;
      ____________________________________________________________
                  (әскери (арнайы) оқу орнының атауы,
      ____________________________________________________________
       ал жоғары әскери (арнайы) оқу орны үшін факультеттің атауы
                                көрсетілсін)

түсуге жарамсыз. Әскери қызметке жарамды (жарамсыз);
      5) Әскери-теңіз күштерінің әскери қызметшілеріне қатысты: 
      Әскери-теңіз күштерінің қызметке жарамды;
      Әскери-теңіз күштерінің қызметке жарамсыз__________________;
         (әскери қызметке жарамдылық санаты көрсетілсін)
      _____ айдан кейін _____________________ қайта куәландырумен 
                       (мерзімі көрсетілсін)

Әскери-теңіз күштерінің қызметке уақытша жарамсыз (келісім-шарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілерге қатысты шығарылады);
      кейінгі куәландырумен тексерілуге жатады; 
      теңіз жаяу әскері қызметіне жарамды;
      теңіз жаяу әскері қызметіне жарамсыз _______________________;
                    (әскери қызметке жарамдылық санаты көрсетілсін)
      6) Аэроұтқыр әскерлерінің әскери қызметшілеріне қатысты:
      Аэроұтқыр әскерлерінде қызметке жарамды. 3-12 айдан кейін
______________________ қайта куәландырумен парашюттік секірулерге
  (мерзімі көрсетілсін)

уақытша жарамсыз;
      Аэроұтқыр әскерлерінде қызметке жарамсыз ___________________;
              (әскери қызметке жарамдылық санаты көрсетілсін)

      кейінгі куәландырылумен тексерілуге жатады; 
      7) РЗ, ИСК, РОҚ-мен, ЭМӨ көздерімен қызметке іріктелген және қызмет өткеріп жатқан әскери қызметшілерге қатысты:
      _____________________________ қызметке (жұмысқа) жарамды; 
       (зиянды факторы көрсетілсін)
      ________________________ қызметке (жұмысқа) уақытша жарамсыз;
     (зиянды факторы көрсетілсін)
      ___________ ______ айдан кейін қайта куәландырылуға жатады;
      (мерзімі көрсетілсін)
      куәландыру 3-12 айдан кейін өткізілуі мүмкін;
      қызметке (жұмысқа) жарамсыз (зиянды факторы көрсетілсін), әскери қызметшілер үшін әскери қызметке жарамдылық санаты көрсетілсін;
      кейінгі куәландырылумен тексерілуге жатады;
      8) әскери жиындар өткеріп жатқан әскери қызметшілерге, азаматтарға және танктер мен басқа да машиналарды су астында жүргізуге жарамдылығын анықтау үшін куәландырылушыларға қатысты:
      танктер мен басқа да машиналарды су астында жүргізуге жарамды;
      ______________ 3-12 айдан кейін қайта куәландырылумен танктер
      (мерзімі көрсетілсін)
      мен басқа да машиналарды су астында жүргізуге уақытша жарамсыз;
      кейінгі куәландырылумен тексерілуге жатады;
      танктер мен басқа да машиналарды су астында жүргізуге
жарамсыз ___________________________________________;
          (әскери қызметке жарамдылығы көрсетілсін)
      әскери жиындарға шақырудан босатылуды уақытша қажет етеді;
      9) оқу бөлімдеріне іріктелетін әскери қызметшілерге және оқу бөлімдерінің курсанттарына қатысты:
      оқу бөлімінде оқуға жарамды (ӘДК белгіленген әскери-есептік мамандығы бойынша оқуға жарамдылығы туралы қорытындыны бір мезгілде шығарады);
      кейінгі куәландырылумен тексерілуге жатады;
      оқу бөлімінде оқуға жарамсыз _______________________________;
                  (әскери қызметке жарамдылық санаты көрсетілсін) 
      10) кадеттер, жас ұландарға қатысты: 
      оқуды жалғастыруға жарамды;
      оқуға жарамсыз.

      244. Офицерлерге қатысты әскери қызметке жарамдылық санатын жеке анықтау қарастырылатын Аурулар кестесінің тармақтары бойынша ӘДК мына қорытындылардың бірін шығарады:
      "Б" - әскери қызметке шамалы шектеулерімен жарамды;
      "В" - әскери қызметке шектеулі түрде жарамды.

      245. Әскери қызметте болудың шекті жасына жетпеген адамдарға қатысты егер қызметтік мінездемеде бөлім командирі оның әскери қызмет міндеттерін атқаруына денсаулығы бойынша мүмкін еместігін көрсеткен жағдайда ӘДК "В" - әскери қызметке шектеулі түрде жарамды деген қорытындысын шығарады.

      246. Әскери қызметте болудың шекті жасына жеткен адамдарға қатысты ӘДК "В" - әскери қызметке шектеулі түрде жарамды деген қорытындысын шығарады.

      247. Егер әскери қызметшіде бірін-бірі ауырлататын бірнеше аурулар нақтыланса, ӘДК "Аурулардың бірігуі бойынша әскери қызметке жарамсыз" деген мазмұндағы қорытынды шығарады.

      248. Денсаулығы бойынша бірінші кезекте тұрғын үй алу құқығына ие адамдарға ӘДК "Аурулар тізбесінің негізінде (Ережеге 23-қосымша) бірінші кезекте тұрғын үй алуға құқығы бар" деген қорытындысын шығарады.

  17-тарау. Әскери-дәрігерлік
комиссия қорытындысын ресімдеу

      249. Куәландырылушылар туралы мәліметтер мен ӘДК-нің қорытындысы әскери-дәрігерлік комиссия отырысының хаттамалар кітабына жазылады. Бұдан басқа аталған мәліметтер мен ӘДК қорытындысы:
      1) әскери қызмет өткермейтін және келісім-шарт бойынша әскери қызметке түсетін азаматтарға - келісім-шарт бойынша әскери қызметке түсетін азаматтың медициналық куәландыру картасына;
      2) әскери (арнайы) оқу орындарына түсетін азаматтарға - әскери (арнайы) оқу орындарына түсетін азаматтың медициналық куәландыру картасына, ал әскери қызметшілерге бұдан басқа медициналық кітапшаға;
      3) сырттай оқу факультеттеріне түсетін әскери қызметшілерге - анықтамаға және медициналық кітапшаға;
      4) әскери қызметшілерге - ауруы туралы куәлікке, анықтамаға және медициналық кітапшаға;
      5) запаста болып табылатын азаматтарға - запаста болып табылатын азаматтың медициналық куәландыру картасына;
      6) әскери жиындар өткеріп жатқан азаматтарға - ауруы туралы куәлік немесе анықтамаға;
      7) запаста болып табылатын және куәландыру кезінде есептік мақсатта ӘДК әскери қызметке әскери есептен шығарумен жарамсыз деп таныған офицерлерге - ауруы туралы куәлікке;
      8) әскери қызметке шақырылған (Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің оларды әскери қызметке шақыру туралы бұйрығы болғанда), бірақ әлі әскери бөлімдерге жіберілмеген және әскери қызметке әскери есептен шығарумен жарамсыз, бейбіт уақытта әскери қызметке жарамсыз, соғыс уақытында шектеулі түрде жарамды деп танылған запастағы офицерлерге - ауруы туралы куәлікке, әскери қызметке шамалы шектеулерімен жарамды, әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылғандарға - анықтамаға;
      9) әскери қызметшілердің отбасы мүшелеріне - ауруы туралы куәлікке немесе анықтамаға;
      10) азаматтық қызметкерлерге - анықтамаға, ал РЗ, ИСК, РОҚ, ЭМӨ көздерімен жұмыс істейтіндерге - амбулаторлық карталарына немесе медициналық кітапшаларына;
      11) стационарлық емдеуде (тексеруде) болып табылатын адамдарға - аурулар тарихына жазылады.

      250. Әскери-дәрігерлік комиссия отырысының хаттамалар кітабы барлық ӘДК-де осы комиссиялардың хатшыларымен жүргізіледі. ӘДК отырысының хаттамаларына төраға, ӘДК отырысына қатысқан комиссия мүшелері (екеуден кем емес) және комиссия хатшысы комиссия отырысы болған күні қол қояды.

      251. ӘДК отырысының хаттамалар кітабына куәландырылушының төлқұжаттық деректері (жеке тұлғасын куәландыратын құжаттың негізінде), оның шағымдары және аурудың қысқаша анамнезі, объективті тексерудің негізгі деректері, аурудың белгіленген диагнозын растайтын арнайы зерттеудің нәтижелері мен ӘДК қорытындысы жазылады.

      252. Әскери жиындар өткерген, мертіккен (жараланған, жарақат, контузия алған) әскери қызметшілер, азаматтарды куәландыру кезінде ӘДК отырысының хаттамалар кітабында мертіккен (жараланған, жарақат, контузия алған) себебі осы жағдайды құжатқа (оның нөмірі, күні, кім берген) міндетті түрде сілтеу жасаумен нақты жазылады.

      253. Госпитальдік ӘДК отырысының хаттамалар кітабының "шағымдар мен анамнез" кестесінде куәландырылушының ауруы тарихының нөмірі қосымша көрсетіледі.

      254. ӘДК қорытындысы ауруы туралы куәлікпен ресімделген жағдайда ӘДК отырысының хаттамалар кітабында объективті тексерудің деректері мен арнайы зерттеулердің нәтижелерін жазбауға рұқсат беріледі. Бұл кезде ауруы туралы куәліктің данасы ӘДК отырысының хаттамалар кітабында қосымша ретінде сақталады.

      255. ӘДК отырысының хаттамалар кітабында және ауруы туралы куәліктің аталған данасында күні, хаттаманың нөмірі және штаттық ӘДК қорытындысының мазмұны жазылады.

      256. Штаттық, госпитальдік, гарнизондық (соның ішінде госпитальдік және гарнизондық құқықтарымен) ӘДК отырыстарының хаттамалар кітабы, ауруы туралы куәліктер 50 жыл ішінде сақтауға жатады.

      257. Басқа ӘДК отырыстарының хаттамалар кітаптары 5 жыл ішінде сақтауға жатады.

      258. Кітапты дұрыс жүргізуге, ӘДК қорытындыларын (ауруы туралы куәліктерді, анықтамалар мен басқа да құжаттарды) ресімдеуге, ӘДК шығарған қорытындының негізділігіне жауаптылық ӘДК төрағасына жүктеледі.

      259. ӘДК отырысының хаттамалар кітабын штаттық ӘДК тікелей осы комиссияларда куәландырылушы адамдарға ғана жүргізеді.

      260. Штаттық ӘДК-ге ұсынылған ауруы туралы куәлік, анықтаманы қарау кезінде штаттық ӘДК бекіткен (негізді деп танылған) ауруы туралы куәлік, анықтамалардың екінші данасы ӘДК отырысының хаттамасы болып табылады, қорытындыға төраға, комиссияның отырысына қатысқан комиссия мүшелері (екеуден кем емес) және хатшы қол қояды.

      261. Ауру туралы куәліктер мен анықтамалардың екінші даналары 50 жылға сақтауға жатады.

      262. Штаттық комиссиялар жыл бойына қаралған ауруы туралы куәліктер мен анықтамалардың алфавиттік есебін жүргізеді.

      263. Штаттық ӘДК психикалық ауытқушылықтары, қатерлі жаңадан пайда болулары, венерологиялық аурулармен, ЖҚТБ ауруларымен, сондай-ақ АҚТБ жұқтырған адамдарға жасалған ауруы туралы куәлік пен анықтама даналарының бірінші бетінің жоғары жағында мына мазмұндағы мөртаңба қояды: "Көшірме жасауға, мәліметтерді қолға беруге, жариялауға тыйым салынады".

      264. Құқық қорғау органдарының, медицина ұйымдарының немесе халықты әлеуметтік қорғау саласының орталық атқару органы аумақтық бөлімшесінің, сондай-ақ әскери бөлім командирінің, қорғаныс істері жөніндегі бөлім (басқарма) бастығының бір жолғы жәрдемақы алу мен сақтандыруды қамтамасыз ету құжаттарын ресімдеуге сұрау салу бойынша аталған ауруы туралы куәліктің, анықтаманың көшірмесі түсірілуі мүмкін.

      265. ӘДК қорытындысымен бекітуге немесе бақылауға жататын барлық ауруы туралы куәліктер мен анықтамалар куәландырудан кейін 5 күн ішінде штаттық ӘДК-ге жіберіледі.

      266. Ауруы туралы куәлік немесе қорытындымен бекітілген анықтама бекітілгеннен (штаттық ӘДК-ден алғаннан) кейін 2 күн ішінде куәландырылушы әскери қызмет өткеріп жүрген әскери бөлімнің командиріне немесе оны куәландыруға жіберген бастыққа жіберіледі, ал әскери жиындар өткеріп жүрген әскери қызметші, азамат жұмыстан босатылғанда тікелей әскери-медициналық мекемелерден куәландырылушының тұрғылықты жері бойынша қорғаныс істері жөніндегі бөлімге (басқармаға) жіберіледі.

      267. Ауруы туралы куәлік куәландырылушының қолына берілмейді.
      268. Ауруы бойынша демалысты немесе санаторийде емдеуді қажет ететіні туралы ӘДК қорытындысымен анықтама куәландырылушының қолына беріледі.

      269. Денсаулығы бойынша дұрыс шақырылмаған мерзімді әскери қызметшілерге штаттық ӘДК ауруы туралы куәлікті бекіткеннен кейін 5 күн ішінде шақыру орны бойынша қорғаныс істері жөніндегі департаментке жіберіледі.

      270. Ауруы туралы куәлік бейбіт уақытта:
      1) әскери қызметке әскери есептен шығарумен жарамсыз, әскери қызметке бейбіт уақытта жарамсыз, соғыс уақытында әскери қызметке шектеулі түрде жарамды деп танылған әскери қызметшілерге;
      2) оқуға жарамсыз деп танылған әскери (арнайы) оқу орындарының курсанттарына (офицерлік атағы бар тыңдаушыларға);
      3) Әскери-теңіз күштері жүзу құрамының жүзу құрамында қызметке жарамсыз деп танылған әскери қызметшілеріне;
      4) РЗ, ИСК, РОҚ-мен, ЭМӨ көздерімен арнайы құрылыстарда әскери қызмет өткеріп жүрген және РЗ, ИСК, РОҚ-мен, ЭМӨ көздерімен арнайы құрылыстарда әскери қызметке жарамсыз деп танылған әскери қызметшілерге;
      5) Аэроұтқыр әскерлерінде әскери қызмет өткеріп жүрген және Аэроұтқыр әскерлерінде қызметке жарамсыз деп танылған әскери қызметшілерге;
      6) әскери қызмет өткеріп жүрген және оларды әскери қызметтен босату сәтінде жарамдылық санатын анықтау үшін куәландырылушы азаматтарға;
      7) әскери қызметке әскери есептен шығарумен жарамсыз деп танылған запастағы офицерлерге;
      8) әскери қызметке шақырылған (Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің бұйрығы болғанда), бірақ қызмет орнына әлі жіберілмеген және әскери қызметке әскери есептен шығарумен жарамсыз, бейбіт уақытта әскери қызметке жарамсыз, соғыс уақытында шектеулі түрде жарамды деп танылған запастағы офицерлер;
      9) әскери жиындарға шақырылған және әскери қызметке жарамсыз деп танылған азаматтарға;
      10) келісім-шарт бойынша әскери қызмет өткеріп жүрген, жоғары таулы жерлерде және қолайсыз климаттық жағдайы бар жерлерде әскери қызмет өткеруге жіберілген немесе осы аудандарда (жерлерде) әскери қызмет өткеріп жүрген және аталған аудандарда (жерлерде) әскери қызмет өткеруге жарамсыз деп танылған әскери қызметшілерге;
      11) келісім-шарт бойынша әскери қызмет өткеріп жүрген және қолайсыз климаттық жағдайы бар аудандарда тұруға жарамсыз деп танылған, мамандандырылған медициналық ұйымдарда ұзақ (12 айдан астам) емдеуді, бақылауды, мамандандырылған оқу орындарында оқуды, тәрбиеленуді қажет ететін әскери қызметшілердің отбасы мүшелеріне, сондай-ақ оларды тасымалдау мүмкін болмаған жағдайда жасалады.

      271. Осы Ереженің 270-тармақта қарастырылмаған жағдайда ӘДК қорытындысы анықтамамен ресімделеді.

      272. Әскери қызметке жарамдылық санатын өзгертумен ауруы туралы куәлікпен, анықтамамен ресімделген ӘДК қорытындысы штаттық ӘДК-мен бекітуге жатады.

      273. Ауруы бойынша демалысты қажет ететіндігі туралы ӘДК қорытындысы штаттық ӘДК-мен бақылауға жатады.

      274. РЗ, ИСК, РОҚ-мен, ЭМӨ көздерімен арнайы құрылыстарда қызметке жүктілігіне байланысты жарамсыз деп танылған әскери қызметші-әйелдерге ӘДК қорытындысы анықтамамен ресімделеді және штаттық ӘДК-мен бекітілуге (бақылауға) жатады.

      275. Ауруы туралы куәлік соғыс уақытында:
      1) әскери қызметке жарамсыз, 6-12 айдан кейін қайта куәландырылумен әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылған барлық әскери қызметшілерге;
      2) әскери қызметке жарамсыз деп танылған запастағы офицерлерге жазылады.

      276. Осы Ереженің 275-тармақта көрсетілмеген жағдайда ӘДК қорытындысы анықтамамен ресімделеді.

      277. Соғыс уақытында ауруы туралы куәлікпен ресімделген ӘДК қорытындысы штаттық ӘДК-мен бекітуге, ал анықтамамен ресімделген қорытынды - бақылауға жатады.

      278. Ауруы туралы куәлік денсаулығы бойынша мерзімді әскери қызметке негізсіз шақырылған және куәландыру кезінде әскери қызметке жарамсыз деп танылған әскери қызметшілерге штаттық ӘДК-ге бекітілуге төрт данада жіберіледі.
      Штаттық ӘДК-мен бекітілгеннен кейін ауруы туралы куәліктің бірінші және екінші даналары ауруы туралы куәлікті ресімдеген ӘДК-ге қайтарылады; үшінші данасы бекітілгеннен кейін 5 күн ішінде әскери қызметшінің шақырылу орны бойынша қорғаныс істері жөніндегі департаментке жіберіледі, ал төртінші данасы штаттық ӘДК-де сақталады.
      Әскери бөлімнің командирі, әскери-медициналық мекеменің бастығы (әскери қызметші босатылғанда тікелей әскери-медициналық мекемелерден) ауруы туралы куәліктің бірінші данасын әскери қызметшіні шақыру орны бойынша қорғаныс істері жөніндегі басқармаға (бөлімге), екінші данасы әскери бөлімнің (әскери-медициналық мекеменің) ісінде қалады.

      279. Ауруы туралы куәлік әскери қызметке шақырылған (Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің әскери қызметке оларды шақыру туралы бұйрық болғанда, бірақ қызмет орнына әлі жіберілмегені), куәландыру кезінде әскери қызметке әскери есептен шығарумен жарамсыз, әскери қызметке бейбіт уақытта жарамсыз, әскери қызметке соғыс уақытында шектеулі түрде жарамды деп танылған әскери қызметшілерге, запастағы офицерлерге штаттық ӘДК-ге бекіту үшін үш данада жіберіледі.
      Ауруы туралы куәліктің бірінші және екінші данасын бекіткеннен кейін штаттық ӘДК ресімделген ауруы туралы куәлікті әскери қызметшінің қызмет орны бойынша әскери бөлімге кейінгі жіберуі үшін ӘДК-ге қайтарады, ал үшінші данасы штаттық ӘДК-де сақталады.

      280. Әскери жиындар өткеріп жүрген, куәландыру кезінде әскери қызметке жарамсыз деп танылған азаматтарға штаттық ӘДК-нің ауруы туралы куәліктің бірінші және екінші даналары бекітілгеннен кейін ауруы туралы куәлікті ресімдеген ӘДК-ге қайтарылады, ал үшінші данасы штаттық ӘДК-де сақталады.

      281. Ауруы туралы куәлік штаттық ӘДК-ге бекітілу үшін екі данада жіберіледі:
      1) әскери қызметтен олардың босатылу сәтінде әскери қызметке жарамдылығы санатын анықтау үшін куәландырылушы әскери қызметшілерге, ауруы туралы куәліктің бірінші данасы штаттық ӘДК қорытынды шығарғаннан кейін азаматтың тұрғылықты жері бойынша қорғаныс істері жөніндегі басқармаға (бөлімге) жіберіледі, ал екінші данасы штаттық ӘДК-де сақталады;
      2) есептік мақсатта куәландырылушы запастағы офицерлерге, ауруы туралы куәліктің бірінші данасы штаттық ӘДК-мен ауруы туралы куәлікті ресімдеген ӘДК-ге жіберіледі, ал екінші данасы штаттық ӘДК-де сақталады;
      3) келісім-шарт бойынша әскери қызмет өткеріп жатқан әскери қызметшілердің отбасы мүшелеріне, ауруы туралы куәліктің бірінші данасы штаттық ӘДК-мен ауруы туралы куәлікті ресімдеген ӘДК-ге жіберіледі, ал екінші данасы штаттық ӘДК-де сақталады.

      282. Куәландыру кезінде ауруы бойынша демалысты қажет етеді деп танылған әскери қызметшілерге анықтама үш данада ресімделеді.
      Бірінші және екінші даналары әскери қызметші әскери қызмет өткеріп жүрген орны бойынша әскери бөлімнің командиріне, ал үшіншісі штаттық ӘДК-ге бақылауға жіберіледі.

      283. Мерзімді әскери қызмет өткеріп жүрген әскери қызметші ауруы бойынша демалысқа кеткен кезде анықтаманың бірінші данасы оның қолына беріледі, ал екінші данасы әскери бөлімнің ісінде қалады.

      284. Штаттық ӘДК-нің бекітілмеген қорытындысымен ауруы туралы куәліктің бекітілмеу себебін мазмұндаумен және тиісті нұсқауларымен оны жасаған ӘДК-ге қайтарылады, ал ауруы туралы куәліктің бекітілмеген қорытындысымен бір данасы штаттық ӘДК-де 3 жыл сақталады.

      285. Штаттық ӘДК-мен ауруы туралы куәлік немесе анықтама қорғаныс істері жөніндегі бөлім (басқарма) бастығының, халықты әлеуметтік қорғау саласында орталық атқару органы аумақтық бөлімшесінің, құқық қорғау органдарының, әскери бөлім командирінің немесе кадрлық органның сұрау салуы бойынша беріледі.

                                        Қазақстан Республикасының
                                        Қарулы Күштеріндегі, басқа
                                         да әскерлері мен әскери
                                         құралымдарындағы әскери-
                                           дәрігерлік сараптама
                                            ережесіне 1-қосымша

Қазақстан Республикасының   
Қарулы Күштеріндегі, басқа  
да әскерлері мен әскери   
құралымдарындағы әскери-  
дәрігерлік сараптама    
ережесіне 2-қосымша    

Келісім-шарт бойынша әскери қызметке қабылданатын
азаматтарды, әскери (арнайы) оқу орындарына түсетін
азаматтарды, әскери қызметшілерді, әскери міндеттілерді
шақыру учаскесіне тіркеу, мерзімді әскери қызметке
шақыру кезінде әскери қызметшілердің денсаулығына
қойылатын талаптар

      1. Аурулар кестесінің бағандары мынадай санаттағы денсаулық жағдайларына талаптарды көздейді:
      1) І баған  - шақыру учаскесіне тіркеу кезінде азаматтарды;
      2) ІІ баған - мерзімді әскери қызметке шақыру кезінде азаматтарды, мерзімді әскери қызметті өткеретін әскери қызметшілерді;
      3) ІІІ баған - келісім-шарт бойынша әскери қызметті өткеретін әскери қызметшілерді және офицерлік атағы бар әскери қызметшілерді;
      4) ІV баған - радиоактивті заттармен, ракета отынының құрамдас бөліктерімен және басқа да жоғары уытты заттармен, иондаушы сәуле көздерімен, 3,0 Кгц-тен 300 Ггц-ке дейінгі диапазондағы электромагниттік өріс көздерімен, оптикалық кванттық генераторлармен жұмыс істейтін әскери қызметшілерді.
      2. Аурулар кестесінде әскери қызметке жарамдылықтың мынадай санаттары көрсетілген:
      1) А - әскери қызметке жарамды;
      2) Б - шамалы шектеулермен әскери қызметке жарамды (қосымша талаптар кестесіне (бұдан әрі - ҚТК) сәйкес Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері түрлері мен әскер тектері, басқа да әскерлері мен әскери құралымдары бойынша мерзімді қызметтегі әскери қызметшілер);
      3) В - әскери қызметке шектеулі түрде жарамды (келісім-шарт бойынша әскери қызметті өткеретін және офицерлік атағы бар әскери қызметшілерге қатысты);
      4) Г - әскери қызметке уақытша жарамсыз;
      5) Д - бейбіт уақытта әскери қызметке жарамсыз, соғыс уақытында шектеулі түрде жарамды;
      6) Е - әскери қызметтен шығарумен әскери қызметке жарамсыз.
      3. Аурулар кестесі мен қосымша талаптар кестесінде азаматтардың денсаулық жағдайына мынадай қысқартулар пайдаланылады:
      1) РЗ - радиоактивті заттар;
      2) РОҚ - ракета отынының құрамдас бөліктері;
      3) ИСК - иондалған сәуле көздері;
      4) ЭМӨ - электромагниттік өріс, оптикалық кванттық генераторлар;
      5) ӘТК - Әскери-теңіз күштерінің әскери қызметшілері;
      6) ЖЗ - жекелеген әскери есептік мамандығы бойынша Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері түрлері мен әскер тектеріндегі, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарындағы қызметке, әскери (арнайы) оқу орнына қабылдануға жарамсыз;
      7) ДЕРБ - жекелеген әскери-есептік мамандығы бойынша Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері түрлері мен әскер тектеріндегі, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарындағы әскери (арнайы) оқу орнына қабылдануға жарамдылығы дербес айқындалады.

                        Аурулар кестесі

Қазақстан Республикасының   
Қарулы Күштеріндегі, басқа  
да әскерлері мен әскери   
құралымдарындағы әскери-  
дәрігерлік сараптама     
ережесіне 3-қосымша     

Аурулар кестесінің тармақтарына түсініктеме

      1. "1" тармақша емделуге келмейтін және қиын емделетін жұқпалы аурулардың қайталанатын түрін қарастырады.
      Аурулар кестесінің І бағаны бойынша куәландырылушылар, 12 ай бұрынғы бруцеллездің қатты түрімен ауырған, "2" тармақшасы бойынша науқастың уақытша оңалуының тұрақтануы үшін әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылады. Мерзімді әскери қызметтің әскери  қызметшілері бруцеллездің қатты түрінен кейін әскери қызметке жарамсыз болып танылады.
      Көптеген сүйектік-буындық, нервтік, жүрек-буындық дегенеративті-дистрофиялық және склеротикалық сипатта болатын шақыру бойынша әскери қызметшілерде бруцеллездің қайталануында Аурулар кестесінің "1" тармақшасының І және ІІ бағандары бойынша куәландырылады.
      Азаматтар мерзімді әскери қызметке шақырылғанда мал шаруашылығында жұмыс істейтіндер мен жеке шаруашылығында малы барлар шақырудың алдында міндетті түрде бруцеллезге тексерілуі керек. Бірінші-латентті бруцеллезде (клиникалық пайда болулар болмағанда Райттың жағымды реакциясы) олар шақырудан 6 айға кейінге қалдырылды.
      Созылмалы дизентериямен ауыратын, сондай-ақ сүзектің, қылаудың және сальмонеллездің бактерия таратушылары мерзімді әскери қызметті өткеріп жатқан әскери қызметшілер стационарлық емдеуге жатады. Тұрақты бактерия таратушылықта 3 ай ішінде болған жағдайда олар "1" тармақшасы бойынша әскери қызметке жарамсыз деп танылады, Аурулар кестесінің І бағаны бойынша "2" тармақшасы бойынша куәландырушылар емделу үшін уақытша 6 айға жарамсыз болып танылады. Бұдан әрі сақталынған бактерия таратушылықта олар "1" тармақшасы бойынша куәландырылады.
      Келісім-шарт бойынша әскери қызметті өткеріп жатқан әскери қызметшілердің жарамдылығы санаты, сүзектік-қылаулық, дизентерия және сальмонеллездің қоздырғыштардың созылмалы бөлінуімен ауруларымен "1" тармақшасы бойынша жеке айқындалады.
      Эхинококкозда, альвеококкозда, ішкі мүшелердің актинимикозында зертханалық-аспаптық әдісті зерттеулермен (егулер және одан әрі) расталған септикопимиялық метастаздардың болуымен сепсистің жедел, жеделге таяу және созылмалы түрлерінде, алғашқы ауру ошақтарын жойғанға байланыссыз әскери қызметке жарамдылық санаты Аурулар кестесінің І-ІІ бағаны бойынша куәландырушылар "1" тармақшасы бойынша айқындалады.
      Трихоцефалезде, токсоплазмозда, гемморагиялық қызбаларда және т.б. әскери қызметшілердің әскери қызметке жарамдылығы санаты органдар қызметтерінің және жүйелерінің жағдайына байланыссыз емдеу аяқталғаннан кейін айқындалады.
      Әскери қызметті келісім-шарт бойынша өткеріп жүрген, бруцеллездің асқынған қатты түрімен ауырған немесе созылмалы бруцеллездің қайталанулары бар әскери қызметшілердің әскери қызметке жарамдылығы жеке айқындалады.
      В, С және Д вирусты гепатитпен және бауырдан тыс пайда болулармен созылмалы ағымда ауырған (аутоиммундық тиреоидит, Шегрен синдромы, лимфоцитарлық сиаладенит) мерзімді әскери қызметтің әскери қызметшілері әскери қызметке жарамсыз деп танылады, келісім-шарт бойынша әскери қызмет өткеріп жүрген әскери қызметшілер, азаматтық қызметкерлер - 6 айдан кейін қайта куәландырумен ракеталық отын құрамдарымен жұмыс істеуге және арнаулы ғимараттардағы қызметке уақытша жарамсыз деп танылады. Сонымен қатар тармаққа микст-гепатитпен ауырған мерзімді әскери қызметтің әскери қызметшілерін жатқызу қажет.
      Гепатиттің, құрсақ сүзегінің, қылаудың асқынбаған жеңіл және орта ауыр түрлерімен ауырған аэроұтқыр әскерлерде қызмет өткеретін әскери қызметшілер 6 айдан кейін қайта куәландырумен парашютпен секіруге уақытша жарамсыз деп танылады. Осы мерзім аяқталған соң аталған адамдар бауыр мен асқазан-ішек жолдарының қызметінің бұзылуы болмаған кезде парашютпен секіруге жіберіледі. Вирусты гепатиттің ауыр түрімен немесе созылмалы ағымды гепатитпен ауырған (кемінде 2 ай) аэроұтқыр әскерлерде мерзімді әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер әскери қызметке жарамсыз деп танылады; келісім-шарт бойынша әскери қызметті өткеріп жүрген әскери қызметшілердің аэроұтқыр әскерлері қызметіне жарамдылық санаты жеке айқындалады.
      Вирусты А гепатитпен, сүзек немесе қылаумен (асқынбаған және орта ауыр түрі) ауырған сүңгуірлер 3-6 айдан соң қайта куәландырумен сүңгуір жұмыстарына жарамсыз деп танылады. Бауыр сынамаларының дұрыс көрсеткіштері жағдайында олар 60 метрден аспайтын сүңгуге рұқсат етіледі. Терең су-сүңгуірлері мұндай жағдайларда емделу аяқталған соң кемінде 12 айдан кейін 60 метрден астам тереңдіктегі жұмыстарға жіберіледі. Мерзімді әскери қызметтің әскери қызметшілері сүңгуір жұмыстарына жарамсыз деп танылады.
      Вирусты В, С гепатитпен немесе ауыр түрдегі вирусты А гепатитпен ауырған келісім-шарт бойынша әскери қызметті өткеріп жүрген әскери қызметшілер санынан сүңгуірлер 12 айға мамандығы бойынша жұмысқа жіберілмейді, 12 айдан кейін бауыр және асқазан-ішек жолдарының патологиясы болмаған жағдайда, олар 60 метрге дейінгі тереңдікте сүңгуір жұмыстарына жіберіледі. Аурулар кестесінің І бағаны бойынша куәландырушылар - егер науқастанудан кейін кемінде 12 ай өтсе және бауыр тарапынан өзгерістер болса сүңгуір жұмыстарға жіберілмейді.
      Вирусты В гепатиті үстірт (австралиялық) антигенін таратушылық немесе С гепатитінің вирусына антителаның бар болуы бауырдың жасырын ағымды вирусты ауруларын есептен шығару, мақсатында егжей-тегжейлі тексеруге негіз болып табылады.
      Созылмалы вирусты гепатитпен ауыратын науқастар өршу кезеңдерінде госпитальға жұқпалы бөлімшесіне госпитализациялауға жатады.
      Вирусты гепатитпен, сүзекпен, қылаулармен ауырған әскери қызметшілер, бітірушілер (кадеттер, жасұландықтар), әскери (арнайы) оқу орындарына түсетін азаматтар оларда бауыр мен асқазан-ішек жолдарының атқаратын қызметінің бұзылуы болмағанда, бірақ стационарлық емдеудің аяқталғанына кемінде 6 айдан соң қабылдануға жарамды деп танылады.
      Токсоплазменді антигенді байланысу комплементті және стокплазминді тері ішіндегі аллергиялық сынамаларының реакциясымен дәлелденген клиникалық созылмалы токсоплазмоз белгісімен (субфебрилитет, лимфаденопатия, бауырдың ұлғаюы, көз симптомы, бұлшық еттегі және мидағы кальцификаттар) куәландырылатындарға қатысты қорытынды "1" тармақшасы бойынша шығарылады.
      Жұқпалы-вирусты және паразитарлы аурулардың салдарында нерв жүйелерінің, басқа да мүшелердің және жүйелердің, олардың қызметінің бұзылуымен зақымдануымен болатын Аурулар кестесінің тиісті тармағы бойынша куәландыру жүргізіледі.
      "2" тармақшасына қатты жұқпалы аурулармен ауырғанда уақытша қызметінің бұзылуымен, науқаста стационарлық емдеу аяқталған соң жалпы астенизация, күштерінің төмендеуімен, жеткіліксіз тамақтанудың сақталуымен жағдайлар жатады.
      Ауруы бойынша демалыстың қажеттігі туралы қорытынды тек ауру ағымының ауыр және асқынған ағымында, қалдықты өзгерістердің тұрақтылығын бағалауда және әскери қызмет міндеттерінің мүмкіндіктерін толық қалпына келуінде кемінде бір ай керек болғанда шығарылады. Жұқпалы аурулардың жеңіл және орта ауыр түрімен ауырған әскери қызметшілерге терапевтикалық бөлімше немесе арнаулы бөлінген медициналық пункттің лазаретінде қайта қалпына келу іс-шараларынан өтуге мүмкіндік беріледі.
      Гепатиттің, сүзектің, қылаудың, геморрагиялық тырысулардың ауыр түрлерімен және т.б. ауырған әскери қызметшілер, сондай-ақ аурулардың ауыр асқынуының дамуында айқындалған қатты процестің (ішек перфорацисында, ішектегі қан ағулар, парапневмониялық плевритті пневмония және т.б.) емделуден кейін тұрақты астенизациясы сақталынса, олардың бейбіт уақытта әскери қызметке жарамсыздығы туралы қорытынды шығарылады.
      Вирусты гепатиттің, құрсақ сүзегінің, қылаудың жеңіл түрі себебі бойынша госпитальдық емделген әскери (арнайы) оқу орындарының курсанттары мен тыңдаушылары әскери бөлімге жұмыстардың кейбір түрінен, тәуліктік кезекшіліктен, дене даярлығынан босату туралы ұсыныммен шығарылады.
      Вирусты гепатитпен, құрсақ сүзегімен және қылаумен ауырған азаматтар мерзімді әскери қызметке немесе келісім-шарт бойынша әскери қызметке шақырғанда, әскери қызметке стационарлық емделуден кейін 6 айға әскери қызметке уақытша жарамсыз болып танылады.
      2. "1" тармақшаға бактерияны шығаруы мен ыдырауының болуымен тыныс алу мүшелерінің белсенді туберкулезінің барлық түрі: эмпиемалар, плевриттер; өкпенің қалдықты өзгерістері және көкірек қуысының жылжуымен плевриттер, сондай-ақ ІІ дәрежелі тыныс алу (өкпелік) жетіспеушілігімен хирургиялық емдеудің салдары; бронх фистулезді (жыланкөзді) зақымдануы жатады.
      "2" тармақшаға стационарлық тексеруде белгілі болған тыныс алу мүшелерінің микробактериялар бөлусіз және ыдырауынсыз, жұқа қабырғалы саусақ тәрізді қуысты емдеу процесінде трансферленген (ашық тип бойынша кавернаның жазылуы); өкпенің және плевраның үлкен қалдықты өзгерістері, сондай-ақ І дәрежелі тыныс алу жетіспеушлігімен хирургиялық емдеудің салдары жатады. Үлкен қалдықты өзгерістер болып: көптеген (5-тен артық), майда (1 см-ге дейін), жеке (5-ке дейін), ірі (1 см-ден артық) бірінші туберкулездік кешенінің құрама бөліктері немесе анық бейнеленген ошақтар; кең таралған (1 сегменттен артық) өкпенің фиброзды-цирротикалық өзгерістерсіз; шолу рентгенограммаларды және томограммалармен құжатталған ірі (жуандығы 1 см-ден артық) плевральді қатпарлануы саналады. Емделудің тиімсіздігінде және одан бас тартқанда әскери қызметшілер осы тармақтың "1" және "2" тармақшалары бойынша куәландырылады.
      "3" тармағына ұзақ (кемінде 3 ай) стационарлық емдеу нәтижесінде клиникалық-рентгенологиялық сәттілікте белгіленген: интоксикация белгілерінің жоғалуы, кавернаның жазылуы, өкпедегі инфильтрацияның таралуы және плевра қуысындағы сұйықтықтың сорылуымен, тыныс алу мүшелерінің тынышталған белсенді туберкулезі жатады.
      Экссудативті плевриттің және басқа да туберкулез этиологиясындағы (перикардит, полисерозит) серозиттер диагнозы цитологиялық, иммунологиялық және микробиологиялық зерттеулер әдістерімен, аталған жағдайларда және пункциялы биопсиямен, бронхты-өкпелік зерттеулермен расталуы керек. Құрғақ плевриттің туберкулездік этиологиясында туберкулинді- және иммунодиагностика әдістерімен, сынақ емдеумен және зертханалық зерттеулердің өрісімен дәлелденуі керек.
      Осы тармақ бойынша негізгі емделу курсы аяқталғаннан кейінгі соңғы 3 жыл ішінде өкпе және плеврадағы қалдықты өзгерістердің болуы немесе жоқтығында, сондай-ақ І дәрежелі тыныс алу жетіспеушілігінде хирургиялық емдеу және онсыз шақыру учаскесіне тіркелу, мерзімді әскери қызметке шақырылу кезінде азаматтар куәландырылады. Негізгі емделу курсы кемінде 9-12 ай ұзақтықтағы стационарлық және амбулаториялық емдеу сатысынан тұрады.
      Аурулар кестесінің ІІ бағаны бойынша куәландырушылар сипатына, уақыты мен шығуына қарамастан ақырғы диагнозын қою және процесті тұрақтандырудан кейін 30 күннен аспайтын мерзімде, ал аурулар кестесінің ІІІ және ІV бағаны бойынша куәландырушылар стационарда емдеу аяқталған соң ӘДК-ға жіберіледі.
      Мерзімді әскери қызметті және келісім-шарт бойынша әскери қызметті өткеріп жүрген адамдар үшін емдеудің стационарлық кезеңінен кейін емдеуді жалғастыру үшін санаторлық емдеудің қажеттігі туралы кейінгі 30 күнге куәландырумен және әскери қызметке жарамдылығын анықтаумен қорытынды шығаруға болады. Әскери қызметшілердің аталған санаты арнайы ғимараттарда әскери қызмет өткеруге жарамсыз деп танылады. Тыныс алу мүшелерінің ауруларынан жазылған офицерлік атақтары бар әскери қызметшілердің кәсіби қалпына келуі мақсатында қайта куәландырылуы туберкулездік бөлімшеде стационарлық тексеруден кейін жүргізіледі.
      "4" тармақшасына тыныс алу мүшелерінің туберкулез ауруынан кейін (соның ішінде спонтанды жазылған), клиникалық топта жазылған туберкулездік бақылау аяқталған соң және диспансерлік есептен шығарылған аз және қалдықты өзгерістер жатады. Өкпедегі немесе кеуде ішіндегі лимфа түйіншектерінде жеке майда пертфикаттардың болуы осы тармақты қолдануға негіз болып табылмайды, әскери қызметті өткеруге, әскери (арнайы) оқу орнына түсуге кедергі келтірмейді.
      3. "1" тармақшасына ағымы, ескіруі және аяқталуы сипатына қарамастан түрлі мүшелер мен жүйелерінің зақымдануымен қосылған генерализденген туберкулез; жиналған іріңдікпен немесе жыланкөздермен болатын омыртқаның, түтікше сүйектердің және буындардың белсенді үдемелі туберкулезі; ыдырауы немесе бактерияның шығуымен таралмаған несеп-жыныс және кеудеден тыс басқа мүшелердің туберкулезі; көру қызметінің үдемелі төмендеуімен көздің туберкулезі; тері туберкулезінің кең таралған және көріксіздендіретін түрі; үлпершектің, көк еттің, көк ет ішіндегі лимфа түйіншектерінің, асқазанның, ішектердің, бауырдың, көк бауырдың үдемелі туберкулезі, ЛОР-мүшелерінің, метатуберкулезді нефросклероз, қалдықты өзгерулер және несеп бөлу жүйелері мүшелерінің туберкулезбен ауруы салдары, қалған бүйрек қызметінің бұзылуымен бір бүйректің оны алып тастағаннан кейін болмауы, бүйректерді және несеп бөлу жолдарының созылмалы бүйрек жетіспеушілігі (бұдан әрі - СБЖ) болғандағы немесе бөлу қызметінің шұғыл бұзылуымен басқа хирургиялық емдеудің салдары: қуықтың несеп бөлу қызметінің бұзылуымен тыртықтық өзгеруі, туберкулез бойынша аталық безді екі жақты піштіру жатады.
       "2" тармақшасына кеудеден тыс таралмаған негізгі емделу курсы кезеңінде ісіктер мен жыланкөздерсіз омыртқаның, сүйектердің және буындардың, несеп-жыныс мүшелерінің және басқа да мүшелердің белсенді органикалық туберкулезі; бүйір лимфа түйіншектерінің ыдырауынсыз, жыланкөздерінсіз және бактерияның бөлінуінсіз; қалдықты пайда болулар немесе несеп бөлу жүйелері мүшелерінің туберкулезімен ауруы салдары, бүйрек және несеп шығару қызметінің қалыпты бұзылуымен болатын бүйректің және несеп бөлу жолдарын хирургиялық емдеудің салдары; кеудеден тыс таралмаған олардың қызметінің қалыпты бұзылуымен туберкулезді хирургиялық емдеудің салдары жатады.
      "3" тармақшасына ерекше терапияның негізгі курсы аяқталғаннан кейінгі 3-5 жыл аралығындағы кеудеден тыс мүшелер мен жүйелердің басылған белсенді туберкулезі жатады.
      Мерзімді әскери қызметті өткеріп жүрген әскери қызметшілер, диагностика кезінде оларда туберкулездік процестің қайтарудың түрінде, соңғы диагноз қойылғаннан кейін (кемінде 30 тәулік) осы баптың "1" немесе "2" тармақшасы бойынша куәландырылады.
      Жекелеген жағдайларда, әскери қызметте болудың шекті жасына жетпеген келісім-шарт бойынша әскери қызметті өткеріп жүрген әскери қызметшілер, түрлі мүшелер мен жүйелер қызметінің бұзылуынсыз зақымдануымен қосылған генерализденген туберкулезді емдеудің оң өзгерістерінде әскери қызметтегі шектілікпен әскери қызметке санаторлық-курорттық оңалудан кейін Аурулар кестесінің "3" тармақшасы бойынша жарамды деп танылуы мүмкін.
      "4" тармақшасына кеудеден тыс таралмаған 3 жыл ішінде негізгі емделу курсы аяқталған соң белсенділіктің белгісі жоқ (омыртқа, түтікше сүйектердің және буындардың туберкулезінде - 5 жыл ішінде) және диспансерлік есептен шығарылған туберкулез жатады. Кеудеден тыс таралмаған туберкулезден жазылған офицерлерлік атақтары бар әскери қызметшілерді кәсіби қалпына келтіру мақсатында қайта куәландыру туберкулездік бөлімшедегі стационарлық тексеруден кейін, бірақ негізгі емделу курсы аяқталған соң кемінде 3 жылдан кейін (омыртқаның, түтікше сүйектердің және буындардың туберкулезі үшін - 5 жыл) жүргізіледі.
      Кеудеден тыс таралмаған туберкулезді адамдар үшін ӘДК қорытындысы зақымдалған мүше мен жүйе қызметіне байланысты Аурулар кестесінің тиісті тармақтарының негізінде шығарылады.
      4. Алапес белгілі болған жағдайда әскери қызметшілер әскери қызметке жарамсыз деп танылады. Азаматтарды шақыру учаскелеріне тіркеу және мерзімді әскери қызметке шақыру кезінде, сондай-ақ әскери қызметшілер денсаулық сақтау органдарымен алапес ауруы тіркелген отбасынан болса, әскери қызметке жарамсыз деп танылады. Анамнезінде отбасылық емес жалғасу болған адамдарды стационарлық тексеруге жіберіледі және жұқтыру болмаса әскери қызметке жарамды болып танылады.
      5. Туғаннан және жүре пайда болған сипаттағы иммундық жетіспеушілікте, қан жасаушы және басқа да мүшелерінде патологиялық өзгерістер болатын жағдайда, әскери-есептік мамандығы бойынша әскери қызметке жарамдылық санаты зақымдалған мүшенің немесе жүйенің қызметінің бұзылу дәрежесіне байланысты Аурулар кестесінің тиісті баптары бойынша куәландырылады. Азаматтар шақыру учаскелеріне тіркелу кезінде және мерзімді әскери қызмет әскери қызметшілері осы баптың "1" - тармақшасы бойынша куәландырылады.
      6. Барлық азаматтар шақыру учаскелеріне тіркелгенде, әскери есепке алынғанда, мерзімді әскери қызметке шақырылғанда, сондай-ақ барлық әскери қызметшілер жыныс мүшелері арқылы жұғатын ауруы анықталған жағдайда емделуге жатады. Емделуден кейін олар әскери қызметке жарамды деп танылады. Венерологияық уретриттердің созылмалы немесе асқынған түріндегі азаматтар мерзімді әскери қызметке шақырылғанда немесе келісім-шарт бойынша әскери қызметке қабылданғанда егер емделудің аяқталуына 6 айдан астам мерзім керек болса, әскери қызметке уақытша 6 ай мерзімге жарамсыз деп танылады, сондай-ақ алғашқы, қайтара немесе жасырын мерезде әскери қызметке уақытша 12 айға жарамсыз деп танылады. Соз және мерез ауруының жазылу белгісі болып жыныс мүшелері арқылы жұғатын ауруының клиникалық белгілерінің шешілуі және зертханалық бақылауда үш мәрте теріс нәтиженің болуы саналады. Егер мерезді толыққанды емдеуден кейін 12 айдан соң серологиялық реакция теріс болмаса, куәландыру "2" тармақшасы бойынша жүргізіледі. Ішкі мүшелердің, сүйектердің, буындардың, нерв жүйелерінің зақымдану дәрежесіне байланысты Аурулар кестесінің тиісті тармағы қолданылады.
      7. Микроспория, трихофитиямен ауыратын азаматтар емдеуге жатады. Мерзімді әскери қызметке шақырылғанда және келісім-шарт бойынша әскери қызметке қабылданғанда олар 6 айға әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылады. Дермофитиямен ауыратын әскери қызметшілер емдеуге жатады, аяқталғаннан кейін әскери қызметке жарамды деп танылады. Микоз диагнозы зертханалық зерттеулермен расталуы керек.
      8. "1" тармақшасына сатысына және ісіктерге байланыссыз емдеуден бас тартқандағы таралуына және сатысына қарамастан сүйектердің және буындардың қатерлі жаңа пайда болулары; науқас емделуден ісіктің таралуына және сатысына қарамастан бас тартқан жағдайда басқа да мүшелер мен жүйелердің алыстаған метастазамен немесе радикалды емес хирургиялық емдеуден кейінгі қатерлі жаңа пайда болулар жатады.
      "2" тармақшасына басқа да органдар мен жүйелердің қатерлі жаңа пайда болулары радикалды емдеуден кейінгі жағдай, соның ішінде аймақтық метастаздармен; төменгі ерінде немесе теріде қатерлі жаңа пайда болуларын радикалды емдеуден кейінгі тыртықтар жатады.
      Стационарлық емдеуден кейін ауру аяқталған соң қатерлі жаңа пайда болулар, "2" тармақшасына аталған, ӘДК алдында әскери қызметке жарамдылық санаты, Аурулар кестесінің ІІІ бағаны бойынша "3" тармақшасы бойынша босату немесе ауруы бойынша демалыс беріледі.
      Келісім-шарт бойынша әскери қызметті өткеріп жүрген және әскери қызметте болудың шекті жасына жеткен, сондай-ақ әскери қызметтен басқа да себептермен босатуларға жататын әскери қызметшілер, қатерлі процестің жайылуына, сатысына және тарауына байланыссыз, сондай-ақ аурудың басталу уақытына қарамастан "1" тармақшасы бойынша куәландырылады. Тек төменгі ерін мен тері рагының радикалды жазылуы жағдайларында, аталған куәландырылушылар санатына осы тармақтың "2" тармақшасы қолданылады.
      9. "1" тармақшасына жүргізілген емдеудің тиімділігі жоқта немесе уақытша сипаттағы қанның және қан жасаушы мүшелердің қатерлі аурулары, Ходжкин ауруы, ходжкиндық емес саркома, иммундық пролиферативтік қатерлі аурулар жатады.
      Асқыну жиілігі жылына бір реттен аспайтын және өзінің функционалдық міндеттерін орындау мүмкіндіктері сақталынған баяу үдемелі ағымды, емдеуден ұзақ оң тиімділікті ауруларда "2" тармақшасы бойынша куәландырылады.
      "2" тармақшасына қанның және қан жасаушы мүшелердің қатерлі аурулары жөнінде сәулелік және цитостатикалық терапиядан кейінгі жағдай жатады. Ауруы жөнінде демалыс сәулелік немесе цитостатикалық терапияның тек бірінші курсы жүргізілгеннен кейін қарастырылады.
      10. Қатерсіз жаңа пайда болулар болғанда куәландырылушыларға операция ұсынылады. Осы бап емдеудің қанағаттанарлықсыз нәтижесі немесе одан бас тартқан жағдайда қолданылады.
      "1" тармақшасына терінің, тканьдердің, қан және лимфа тамырларындағы әскери киім нысанын және жабдықтарды киюге кедергі келтіретін жаңа пайда болулар; үдемелі ағымды жұтқыншақ фибромасы, көкірек қуысының едәуір клиникалық пайда болулары (жылжу, қысылу, айналалық және оларға жақын орналасқан мүшелердің бұзылуы); қан түкірумен, бронхостнозбен немесе ателектазбен болатын бронх-өкпе аппаратындағы жаңа пайда болулар, тамақты жұту актілерді және тамақтың өтуін және тамақтанудың төмендеуімен болатын; жабысып тұрған мүшелердің қызметінің бұзылуын тудыратын (жылжу, қысылу); кең таралған немесе айқындалған дизуриялық бұзылулармен қуықтың көптеген папиломмасы немесе қан ағулармен болатын эндокриндік бұзылуларсыз ішкі секреция бездеріндегі жаңа пайда болулар, айтарлықтай қиындататын және ас қорыту мүшелеріндегі жаңа пайда болулар жатады.
      "2" тармақшасына терінің, тканьдердің, қан және лимфа тамырларындағы әскери киім нысанын немесе жабдықтарды киюге кедергі келтіретін жаңа пайда болулар; мүшелердің қызметтерінің бұзылуымен көкірек қуысындағы жаңа пайда болулар; бронхты-өкпе аппаратында қалыпты клиникалық пайда болулары; тамақтанудың нашарлауынсыз асқорыту мүшелеріндегі жаңа пайда болулар; қалыпты дизуриялық бұзылулармен қуықтың папилломасы жатады. Осы тармаққа фонды жағдайлар мен емшек безінің, әйелдің жыныс мүшесінің ісік алдындағы аурулары; 12-апта жүктілікте және одан көпте тиісті өлшемде, анемияға соқтыратын қан ағулармен, сондай-ақ субмукозды және субсерозды түйіншектердің, олардың қанмен жабдықталуының бұзылуының тез өсуімен (жылына тиісті өлшемнің 5-апталық жүктіліктен аса ұлғаюы) емшек безінің, жатырдың миомасының дисплазиясы, атипті гиперплазиясы; безді-кистозды гиперплазия, полипоз, аденоматоз эндотерия; жатыр аденомиотоздың хорирезистентті түрлері, жатыр мойынының эрозиясы және дисплазиясы; цервикаль каналының полиптері, бартолин бездерінің кистасы; вульваның краурозы, қынаптың қызметін бұзатын киста мен фибромасы жатады.
      "3" тармақшасына диспепсиялық бұзылуымен болатын асқорыту органдарындағы жаңа пайда болулар; әйелдің жыныс мүшелеріндегі хирургиялық емдеуді қажет ететін жаңа пайда болулар; клиникалық пайда болуларсыз 11-апталық жүктілік өлшеміне дейінгі жатыр миомасы; консервативті емдегеннен кейін жақсы клиникалық тиімділікті шектес мүшелердің зақымдалуынсыз жатырдың аденомиозы және мойын артындағы эндометроиз; бартолин безінің кистасы, қынаптың симптомсыз кистасы және фибромасы жатады.
      Ауруы жөніндегі демалыс "4" тармағы бойынша кеуде немесе жамбас қуысының қатерсіз жаңа пайда болулары жөніндегі хирургиялық емдеу аяқталған соң әскери қызметке жарамдылық санаты өзгертілмегеннен және қызметінің толық қалпына келуіне кемінде бір ай қажет болғанда беріледі.
      Қатерсіз ісіктер: әскери киімді, аяқ киімді немесе жабдықтарды киюге кедергі келтіретін липоматоз, гемангиомалар, көптеген сүйелді және пигментті невустар, дермоидты кисталар, хондромалар, сондай-ақ қызметінің бұзылуынсыз радикалды хирургиялық емдеу салдарынан жатыр мойынының эрозиялары және дисплазиясы, цервикаль каналының полиптері, бартолин безінің кистасы, қынап кистасы мен фибромасы, - осы тармақты қолдануға негіз болып табылмайды, әскери қызметті өткеруге және әскери (арнайы) оқу орнына түсуге кедергі келтірмейді.
      Бас және жұлын миының қатерсіз жаңа пайда болулары бар адамдар 25-тармақ бойынша, бүйір нерв жүйесі Аурулар кестесінің 26-тармағы бойынша куәландырылады.
      11. "1" тармақшасына гипо- немесе апластикалық анемиялар, қан кетулермен, қан ағулармен болатын тромбоцитопатияның, гемофилияның, коагулопатияның, тұқым қуалаушы түрлері, сондай-ақ жүре келе пайда болған немесе туғаннан болған тұрақты иммуножетіспеушілікті жағдай (АҚТҚ-дан болған аурулардан басқа), жиі қайталанулармен және жұқпалы аурулармен болатын арнаулы бөлімшелерде белгіленген тексерулер жатады.
      Мерзімді әскери қызметті өткеріп жүрген әскери қызметшілер тек глюкокортикоидты терапиямен ауру бетінің қайтуына жеткенде "3" тармақшасы бойынша, жақсы тиімділіктегі спленэктомиямен ауырған адамдар - ІІ баған бойынша "4" тармақшасы бойынша куәландырылады, ал жүргізілген емдеудің жеткіліксіз тиімділігінде - "1" тармақшасы бойынша куәландырылады.
      Келісім-шарт бойынша әскери қызметті өткеріп жүрген әскери қызметшілер, глюкокортикоидты терапияның немесе спленэктомияның жақсы тиімділікті аутоиммунды тромбоцитопениялық пурпуралармен ауырғандар "4" тармақшасы бойынша куәландырылады. Созылмалы баяу үдемелі ағымдағы қалыпты айқындалған геморрагиялық пайда болуларсыз тромбоцитопенияны және көмекші гормональды терапияны қажет етуде (спленэктомиядан кейінгі немесе онсыз) "3" тармақшасы бойынша, ал спленэктомияның азғана тиімділігінде немесе тиімділіктің жоқтығында - "1" тармақшасы бойынша куәландырылады.
      Виллебрандтың ауруында, қызметінің бұзылуы дәрежесі мен ауру ағымына байланысты куәландыру "1", "2" немесе "3" тармақшасы бойынша куәландырылады.
      12. Куәландырылушыларға хирургиялық емдеу ұсынылады. Жақын жатқан мүшелердің бұзылуын туғызатын немесе әскери киім нысанын киюді қиындататын емдеудің қанағаттанарлықсыз нәтижесінде немесе зоб бойынша операциядан бас тартқан жағдайда куәландыру "1" немесе "2" тармақшасы бойынша жүргізіледі.
      Хирургиялық емдеуден кейін куәландыру Аурулар кестесі 13-тармағының "4" тармағы бойынша, тұрақты эндокринді бұзылулар ретінде жүргізіледі.
      13. Азаматтарды шақыру учаскелеріне тіркеу, мерзімді әскери қызметке шақыру кезінде немесе келісім-шарт бойынша әскери қызметке қабылданғанда, сондай-ақ мерзімді әскери қызметшілерді куәландыру стационарлық тексеруден және арнаулы бөлімшелерде емдеуден кейін жүргізіледі. Келісім-шарт бойынша әскери қызметті өткеріп жүрген әскери қызметшілер амбулаторлық тексеруден кейін куәландырылуы мүмкін.
      "1" тармақшасына түйіншекті және диффузды токсикологиялық зобтың ауыр түрімен негізделген (дене салмағының бастапқы дене салмағынан ауру басталғаннан 50 %-ға кемуі, адинамия, айқындалған экзофтальм, тыныштықтағы ентігу, минутына тамыр соғуы 120 және одан жиі, түрлі висцеральді асқынулар), сондай-ақ қант диабетінің ауыр түрімен (көмірсутегі алмасуына тәулігіне инсулиннің 60 және одан көп бірлігі, ацетонурия, кетоз, анемнезде, тексерушіні бақылаған стационар немесе емхана анықтамамен растаған) тұрақты айтарлықтай айқындалған бұзылулар жатады. Қант диабетінің ауыр түрімен ауыратын адамдарға гипергикемия деңгейіне және ағым сипатына байланысты емес едәуір айқындалған ретинопатия, нефропатия, бүйірлі нефропатия, ангиопатия жатады. Осы топқа ішкі секреция бездерінің ауруы қызметінің шұғыл бұзылуымен және орынбасарлық терапияның тиімділігінің жоқтығымен, сондай-ақ ІV дәрежелі алиментарлы семіздік жатады.
      "2" тармақшасына, эндокриндік бездердің ауруларымен негізделген орта ауырлық дәрежедегі тұрақты қалыпты айқындалған бұзылулар жатады. Орта ауыр дәрежедегі қант диабетінде көмірсутек алмасуының өтелуі дәрі-дәрмекті немесе инсулинді пероральді қолдану тұрақты диетотерапияда тәулігіне 60 бірлікке жетеді. Осы тармақ бойынша қалыпты айқындалған ретинопатияның, нефропатияның, бүйір нервтерінің, ангиопатияның болуымен қант диабетімен ауыратын адамдар куәландырылады. Осы тармаққа ІІІ дәрежелі алиментарлық семіздік жатады.
      Қаталдау, созылмалы аутоиммунды тиреоидитті адамдар қалқанша бездердің қызметіне байланысты "1" немесе "2" тармақшасы бойынша куәландырылады.
      Мерзімді әскери қызметке шақырылған азаматтарда ІІІ дәрежелі алиментарлық семіздік алғаш анықталғанда, "4" тармақшасы бойынша әскери қызметке 6 айға уақытша жарамсыз деп танылады. Қажет болғанда осындай қорытынды қайталап шығарылуы мүмкін, ал семіздікті сәтсіз емдеуде куәландыру "2" тармақшасы бойынша жүргізіледі.
      "3" тармақшасына зобтың диффуздық токсикологиялық жазылатын жеңіл түрі (невроздық тұрпаттағы жеңіл симптоматика, денеге күш түсіргендегі толеранттылықтың төмендеуі, тамырдың 1 минөтте 100 рет соғуы, қалқанша бездің І-ІІ дәрежелі ұлғаюы), сондай-ақ тәулігіне гликемия 8,9 ммоль/литрден (160 миллиграмм-пайыздан) артпайтын және диетамен жеңіл қалпына келетін қант диабетінің түрі жатады.
      "4" тармақшасына қалқанша безге, басқа да эндокринді бездерге оперативті араласудан кейінгі қалып, сондай-ақ қатты тиреодиттерді емдеуден кейінгі қалып жатады.
      Азаматтар мерзімді әскери қызметке шақырылғанда немесе келісім-шарт бойынша әскери қызметке қабылданғанда әскери қызметке 6 ай мерзімге уақытша жарамсыз деп танылады.
      Тамақтанудың нашарлығы және ІІ дәрежелі семіздікпен ауыратын адамдар арнаулы бөлімшелерде мұқият стационарлық тексеруге жатады, бұдан кейін әскери қызметке жарамдылығы жөнінде шешім қабылданады. Тамақтануы нашар мерзімді әскери қызмет әскери қызметшілері стационарлық тексеруге, емдеуге және бұдан кейін куәландырылуға жатқызылады.
      Басқа мүшелер мен жүйелер зақымданғанда, сондай-ақ Аурулар кестесінің тиісті тармақтарымен куәландыру жүргізіледі.
      Гипертрофиясы бар азаматтар мерзімді әскери қызметке шақыру кезінде уақытша 12 ай мерзімге жарамсыз деп танылады.
      Келісім-шарт бойынша әскери қызметті өткеретін әскери қызметшілер І-дәрежелі семіздікпен шектеусіз жарамды.
      Тамақтанудың жағдайын бағалау үшін дене салмағының индексі пайдаланылады (ДСИ), дене салмағы көлемінің (кг) бой ұзындығының квадратына қатынасы бойынша есептеледі:

                 дене салмағы (кг)
      ДСИ = ______________________________
            бой ұзындығының квадраты (м).

      Бой ұзындығы мен дене салмағының нормадағы қатынасы "Нормадағы және тамақтанудың бұзылу кезіндегі бой ұзындығы мен дене салмағының қатынасы" кестесінде көрсетілген.
      Аурулар кестесінің І-ІІ бағаны бойынша куәландырылушылар ІІ дәрежелі және одан жоғары гинекомастия жағдайы бойынша операциядан бас тартқанда немесе қайталаған кезде - әскери қызметке жарамсыз болып танылады.
      14. Жарақаттардың, бас миы ісіктерінің, энцефалиттің, менингиттің, ми мерезінің, сондай-ақ сенильді және пресенильді психоздардың, қан тамырлы, дегенеративті және басқа да органикалық аурулар және бас миының зақымдануымен психоздарды және басқа да психикалық бұзылуларды қарастырады.
      Азаматтарды шақыру учаскелеріне тіркегенде, мерзімді әскери қызметке шақырғанда, келісім-шарт бойынша әскери қызметке түскенде және әскери қызметшілерді куәландыру стационарлық тексеруден кейін жүргізіледі.
      "1" тармақшасына шұғыл айқындалған, созылмалы психиотиялық жағдайлар, сондай-ақ интеллектуалды-амнестикалық бұзылулармен және тұлғаның психоорганикалық типі бойынша тұрақты өзгерісті психикалық бұзылулар жатады.
      "2" тармақшасына қалыпты айқындалған қолайлы ағымды қалыпты психиотиялық жағдайлар, тұрақты пайда болатын сезім-еріктік, нерв жүйесінің органикалық зақымдануымен эндокринді және вегетативті бұзылулармен, сондай-ақ тұрақты астениялық жағдайлармен (церебрастениямен), неврозтұрпатты немесе психопаттық тұрпаттық белгідегі органикалық аурулардан (жарақаттар) кейінгі немесе бас миының зақымданумен психикалық бұзылулар жатады.
      "3" тармақшасына қатты жарақат немесе бас миының қатты органикалық аурулары салдарынан пайда болатын, сауығумен немесе орталық нерв жүйелерінің (бұдан әрі - ОНЖ) органикалық зақымдануы белгісінің жоқтығымен азғана айқындалған астениямен аяқталатын өтпелі, қысқа уақытты психиотиялық емес бұзылулар жатады. Науқасы жөнінде демалыс немесе босатулар аяқталғаннан кейін қажет болғанда, екінші қайтара куәландыру жүргізіледі.
      "4" тармағына ауырсынғыштық белгісі бар тұрақты қалпына келетін (жылына кемінде 1 рет) бас миының қатты ауруы немесе жарақаттануынан кейін психикалық бұзылулар және қызметінің бұзылуынсыз, тек жекелеген шашыраңқы органикалық белгілері бар, ОНЖ органикалық зақымдануының пайда болуы жатады.
      15. Шақыру учаскелеріне тіркегенде, мерзімді әскери қызметке шақырғанда, келісім-шарт бойынша әскери қызметке қабылданғанда азаматтарды және әскери қызметшілерді куәландыру стационарлық тексеруден кейін жүргізіледі.
      Шизофренияның барлық түрі, маниакальды-депрессивті психоздың және циклотимияның жиі қайталанбалы, сирек ұстамаларымен және ұзақ аралықты (бірнеше жыл) толық психологиялық сауығу түрлері қарастырылады.
      16. Жалпы жұқпалар, интоксикациялар, түрлі генезді бала тууының салдарынан болған, климакспен, зат алмасудың бұзылуымен және басқа да себептермен болған психоздар мен басқа да психикалық бұзылулар жатады. Мұнда радиоактивті заттар, иондалған сәулелену көздері, зымыран отынының компоненті, электромагниттік өріс және тағы басқа да (бұдан әрі т.б.) әсер етулермен психикалық бұзылулар жатады.
      Жоғарыда аталған психикалық бұзылулардың анамнезде болуы, ішкі мүшелер мен нервтік-психикалық бұзылулар аясында патологияның болмауында куәландыру осы тармақтың "4" тармақшасы бойынша жүргізіледі. Осы психикалық бұзылулардың қолайлы өзгеруі медициналық мекемедегі тексерумен расталуы керек.
      Тексеру нәтижелері мен куәландыру туралы құжаттарда психикалық бұзылулардың дамуына себепші болған негізгі аурулар көрсетіледі.
      "1" тармақшасына шұғыл айқындалған клиникалық пайда болулармен немесе тұлғаның ұзақ өзгерісімен психикалық жай-күйі жатады.
      "2" тармақшасына органикалық тип бойынша тұлғаның патологиялық өзгеруіне немесе айқындалған тұрақты (3 айдан астам) астениялық жай-күйге соқтыратын, соның ішінде ОНЖ органикалық зақымдалуының пайда болуымен қалыпты айқындалған немесе қайталанған психотикалық және психотикалық емес жай-күй жатады.
      Аурудың қолайлы ағымы жағдайында, аурулы пайда болулардың тұрақты өтелуі болғанда, келісім-шарт бойынша әскери қызметшілер мен офицерлік атағы бар әскери қызметке шектеулі жарамды болып танылады.
      "3" тармағына ОНЖ органикалық зақымдалуынсыз жұқпалы аурулармен ауырғаннан кейінгі айқындалған созылған (кемінде 3 ай) астениялық жай-күй жатады. Ауруы бойынша демалыс аяқталғаннан кейін, қажет болғанда, қайта куәландыру жүргізіледі.
      Алкогольмен немесе наркотикалық (токсикологиялық) заттармен қатты уланған адамдарға ауруы бойынша демалыс берілмейді.
      "4" тармағына қатты ауыру нәтижесінде пайда болған, жеңіл және қысқа уақыт бойына (2-3 апта) астениямен және сауығумен аяқталған психикалық бұзылулар жатады.
      17. Сондай-ақ, психологиялық жарақаттық факторларының салдарынан пайда болған қатты күйзелу реакциясын және бейімделудің бұзылуын қарастырады.
      "1" тармақшасына созылмалы ағымдағы (психогендік параноидты психоз, сананың өзгеруімен есіріктік психоздар, реактивті деперссияға түсу және т.б.), сондай-ақ емдеуге келмейтін шұғыл айқындалған невротикалық бұзылулар жатады.
      "2" тармақшасына жайлы ағымдағы реактивті психоздар, сондай-ақ қалыпты айқындалған, ауырсынғыштықтың пайда болуымен, патогенетикалық емдеуді жүргізгенге қарамастан, тұрақты сақталатын және әскери қызмет міндетін орындауды қиындату дәрежесінде айқындалған ұзақ немесе қайталанған невротикалық бұзылулар жатады. Әскери қызметке шектеулі жарамдылық туралы қорытынды науқасты табыссыз стационарлық емделуден кейін кемінде бір айдан соң шығарылады.
      "3" тармақшасына қалыпты айқындалған қысқа уақытты невротикалық бұзылулар жатады. Осы тармақ бойынша сондай-ақ әскери қызметті келісім-шарт бойынша өткеретін әскери қызметшілер, реактивті психоздармен ауырған қысқа уақытты және қолайлы ағымында немесе қалыпты айқындалған невротикалық бұзылулар, жеңіл астениямен аяқталатын әскери қызметшілер куәландырылады. Науқасы жөнінде немесе босату демалыс аяқталғаннан кейін, қажет болғанда қайта куәландыру жүргізіледі.
      "4" тармағына негізінен сезім-еріктік, вегетативті бұзылулармен сипатталатын, емдеуге жақсы келетін және науқастың жазылуымен аяқталатын күйзелуге қатты реакция, бейімделудің бұзылуы, азғана айқындалған невротикалық бұзылулар жатады.
      18. Психопатияны, тұлғаның патологиялық дамуларын, психикалық инфантилизм (оның барлық түрін) және т.б. қарастырады.
      Тұлғалық бұзылуларды диагностикалауда дұрыс жиналған анамнез, Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі Бас әскери клиникалық госпиталінің (ӘДК гарнизондық құқығы бар психиатрлық диспансерлерде) психиатрлық бөлімшесі жағдайындағы жан-жақты тексерулер қажет. Куәландыру жеке іс-қағазын, қызметтік және медициналық сипаттамаларын зерделегеннен кейін жүргізіледі.
      "1" тармақшасына шұғыл айқындалған, аса терең және тұрақты ауырсынғыштық белгілері бар, ұзақ уақыт әскери қызмет міндеттерін орындау мүмкіндіктерінен айыратын, орнына келмейтін, психопатияның және тұлғаның патологиялық дамуының (параноялық, обессивті-фобиялық және т.б.) ядролық түрлері жатады.
      "2" тармақшасына аффективті кедергілік белгісі болатын, реактивті жай-күйінің жеңіл дамуы, вегетативті нерв жүйесінің анық байыпсыздығы, сондай-ақ тұрақты және анық патологиялық реакцияларға бейім психикалық инфантилизмді, тұлғалық бұзылулардың, қалыпты айқындалған түрлері, психопатияның және тұлғаның патологиялық дамуы жатады.
      "3" тармақшасына психопатия деңгейіне жетпеген, тұрақты (3 жылдан аса) сезім-ерікті және басқа да патологиялық реакциялы қалпына келетін, медициналық ұйымдар, оқу, жұмыс орнынан алынған құжаттармен расталған психикалық инфантилизм және басқа да тұлғалық бұзылулар (транзиторлы, парциалды) жатады.
      Психопатиялық тұрпаттық жағдайындағы адамдар, нақты сыртқы зияндармен (жұқпалармен, интоксикациялармен, жарақаттармен және т.б.) себепті байланысты, еліткішті бұзылулары бар адамдар Аурулар кестесінің нервтік-психикалық патологиялы нозологиялық түрлеріне тиісті көзделген тармақтар бойынша куәландырылады.
      Мінез-құлықтың бекітілген, әдейіленген, тәртіпсіздіктің пайда болуында, адамның патологиялық құрылымынан болмаған жағдайында, тұлғалық бұзылудың белгісі болып табылмайды.
      19. Психикалық бұзылулар, соның ішінде алкогольді, наркотикалық және басқа да токсикологиялық заттарды созылмалы пайдалану салдарынан пайда болатын алкогольдік (металкогольдік) және интоксикациялық психоздарды қарастырады.
      Азаматтарды мерзімді әскери қызметке шақырғанда, келісім-шарт бойынша әскери қызметке қабылданғанда және әскери қызметшілерді куәландыру стационарлық тексеруден кейін жүргізіледі.
      "1" тармақшасына созылмалы түрдегі алкоголизм, соның ішінде созылған немесе қайталанбалы алкогольді (металкогольді) психозды тұлғаның шұғыл айқындалған өзгеруімен, интеллектуалды-мнестикалық бұзылулармен наркомания мен токсикомания жатады.
      "2" тармақшасына қалыпты айқындалған тұлғаның өзгеруімен болатын, өзінің жай-күйін бағалаудың төмендеуімен, емделуге оң белгінің жоқтығы, сондай-ақ табыссыз стационарлық емдеуде созылмалы алкоголизм, наркомания және токсикомания жатады.
      "3" тармақшасына созылмалы алкоголизмнің тұлғалық бұзылуынсыз, өзгерісті реактивтілігінсіз және денелік тәуелділіксіз бастапқы сатысы жатады. Офицерлік атағы бар әскери қызметшілер, емделуге нақты белгілеу болғанда, қолбасшылықтың пікірін есепке ала отырып, әскери қызметке шектелген жарамды деп танылуы мүмкін, ал келісім-шарт бойынша әскери қызметті өткеріп жүрген басқа әскери қызметшілер әскери қызметке жарамсыз деп танылады.
      Алкогольді, есірткі құралдарын немесе токсикологиялық заттарды психологиялық бұзылуларсыз бірлі-жарым немесе кездейсоқ қолдану осы тармақты қолдануға негіз болып табылмайды.
      20. "1" тармақшасына ақыл-ес кемістігінің ауыр және қалыпты түрлері, сондай-ақ шұғыл айқындалған дәрежедегі есуастық жатады. Интеллектінің айқын және анық дефектілерінде әскери қызметке жарамдылығы туралы мәселе Аурулар кестесінің І бағаны бойынша куәландырылушыларға стационарлық тексерусіз шешілуі мүмкін.
      "2" тармақшасына қалыпты және жеңіл дәрежеде айқындалған есуастық жатады. Осы диагнозды қойғанда, дәрігерлік тексерулердің нәтижелері куәландырушының тұрмыстағы, өндірістегі, бөлімшелердегі және т.б. іс-қимылдарын сипаттайтын басқа мәліметтерге сәйкес келмеген жағдайда стационарлық тексеру міндетті түрде жүргізілуі керек.
      21. Эпилепсияны генерализденген немесе парциалды талмалармен, психикалық эквивалентті немесе адамның ерекшелікті өзгерісімен бас миының созылмалы ауру деп қарастырады.
      Симптоматиялық эпилепсия бұл бапқа жатпайды. Бұл жағдайда куәландыру тырысу синдромының дамуына соқтырған ауруы бойынша жүргізіледі.
      Талмалардың бар болуы дәрігерлік бақылаумен расталуы керек. Жекелеген жағдайларда медициналық емес құрамның лауазымды адамдарының қолы қойылған және командирмен (бастықтармен) бекітілген актілері, егер оларда баяндалған тырысулар және тырысудан кейінгі жай-күй оны эпилептикалық деп тануға негіз болғанда назарға алынуы мүмкін. Күмәнді жағдайларда тұрғылықты жайы, оқу, жұмыс орны, әскери қызметі бойынша мәліметтер сұрату керек.
      Жиі талмаларда (жылына 3 рет және одан да көп) немесе тырыспалы талмалардың психикалық эквиваленттілігінде, сондай-ақ психиканың үдемелі бұзылуларында куәландыру Аурулар кестесінің "1" тармақшасы бойынша жүргізіледі.
      Сирек жеке талмаларда (жылына 3 реттен кем), соның ішінде эквивалентсіз тырыспасыз пароксизмдерде және басқа да эпилепсия сипатындағы психикалық өзгерісінде куәландыру "2" тармақшасы бойынша жүргізіледі.
      Егер, медициналық мекеме құжаттарымен бұрынғы эпилептикалық талмалар расталып, бірақ соңғы 5 жылда олар байқалмаса, ал стационарда электроэнцефалограммада тыныштықта немесе функционалдық салмақ түсіргенді тексергенде патологиялық өзгерістер (пароксизмалды тіркелген қатты немесе баяу әртүрлі тербеліс амплитудасы, "қатты-баяу тербелістер" кешені және т.б., шеңбер аралық ассиметрия), осы тармақтың "2" тармақшасы бойынша куәландырылады.
      Бұрынғы түрлі сипаттағы бір қайталанбалы талмаларда (эпилептикалық реакция) немесе баяу айқындалған және пайда болатын сирек кіші талмаларда, тырысуларсыз пароксизмдерде немесе көңіл күйінің ерекшелікті бұзылуларында әскери қызметке жарамдылық санаты тек стационарлық тексеруден кейін шешіледі.
      22. Бірінші және екінші энцефалиттерді және энцефаломиелиттер, менингиттер, метастатикалық немесе түйісуден болған бас және жұлын миының қабыну процестерін (менингококкты менингит, серозды менингит, полимиелит, кене және маса энцефалиті, шашыраңқы склероз және т.с.с.), сондай-ақ туберкулезден, мерезден болған жүйке жүйелерінің зақымдануын қарастырады.
      "1" тармақшасына: терең салдармен және парездермен болатын, айқын паркинсонизммен, жиі эпилептикалық талмалармен, айқындалған кең таралған гиперкинездермен, жиі кожевников және джексон талмаларымен, атакикалық бұзылулармен, айқындалған гидроцефалиямен, айқындалған ликворлық гипертензиямен, көрудің бұзылуымен оптикалық-хиазмальдық арахноидитпен, сондай-ақ сал немесе айқындалған парездермен пайда болған миелиттің салдары және т.б. Осы тармаққа ерте және ескі нейромерезбен зақымдалған нерв жүйесінің ауыр зақымдалуының түрі, нерв жүйесінің паразитарлы зақымдануы жатады.
      "2" тармақшасына: ОНЖ қызметінің бұзылу дәрежесі бойынша әскери қызметті өткеру мүмкіндіктерін шектейтін, бірақ оны толық жоққа шығармайтын (энцефалиттің қалдықты пайда болулары, бұлшық ет күш-қуатының ауруымен бұлшық еттер күшінің төмендеуі түріндегі азғана айқындалған гемипарезді арахноидит; қалыпты гидроцефалия, ликворлы гипертензия) аурулардың қалдықты түрі мен салдары жатады.
      "3" тармақшасына табыссыз емдеуде және созылған, жекелеген органикалық белгілермен, вегетативті-қан тамырлы тұрақсыздықпен және астениялық-невротикалық орталық нерв жүйесі қызметінің азғана бұзылуымен зақымдануының салдары мен қалдықты пайда болулар, қайталанған аурулы бұзылулардың қайта өтелуі жатады. Жай-күйі жақсарғанда және қалпына келгенде әскери қызметке жарамдылық санаты "4" тармақшасы бойынша жүргізіледі.
      Туберкулездік менингитпен ауырған адамдар, орталық нерв жүйесі қызметінің бұзылуы дәрежесіне байланысты "1", "2", "3" және "4" тармақшасы бойынша куәландырылады.
      "4" тармақшасына нерв жүйесінің зақымдануының салдары мен қалдықты пайда болулары, астенизацияның азғана пайда болулары бар, қозғалыстық, сезімталдық, үйлестірудің және басқа да қызметтерінің бұзылуынсыз вегетативті-қан тамырларының тұрақсыздығы және жекелеген тұрақты шашыраңқы органикалық белгілері жатады.
      Осы тармақтағы аталған бұзылулардың болуы медициналық құжаттармен, жұмыс, оқу немесе әскери қызметі орнынан еңбекке жарамдылығына немесе әскери қызмет міндеттерін орындауға аталған бұзылулардың ықпалы туралы мәліметтермен расталуы керек, диагноз киникалық және арнаулы зерттеулердің дұрыс мәліметтерімен расталуы керек. Әскери қызметке жарамдылығы, келісім-шарт бойынша әскери қызметке жарамдылығы туралы қорытынды тек стационарлық тексерулерден кейін шығарылады.
      Бас сүйек гипертензиясы синдромын бағалауда, жұлын миы сұйықтығының қысымы көрсеткіштерінен басқа, аурудың клиникасы, көз түбіндегі іркілген өзгерістердің болуы, пневмоэнцефалограмма және (немесе) компьютерлік томография мәліметтері бойынша ми жүйесі қарыншаларының ұлғаю дәрежесі есепке алынады.
      Сезім-еріктік немесе интеллектуалды-мнестикалық бұзылулармен айқындалған, бас миының органикалық бұзылуы салдарынан пайда болған; жұқпалы аурулар мен интоксикациялар Аурулар кестесінің 14-тармағы бойынша куәландырылады.
      23. Бас және жұлын миының қазіргі және бұрынғы (бұрынғы салдар болып, жарақат алғаннан кейінгі бір немесе одан көп жылдан кейінгі ауру жағдайы айтылады) алған жарақаттары салдарын, орталық нерв жүйесінің жарақаттану зақымдарының асқынулары (бұдан әрі - ОНЖ), сондай-ақ әуе толқынынан және басқа да сыртқы факторлардың әсер ету салдарынан болған жарақаттар салдарын қарастырады.
      "1" тармақшасына алған жарақаттық зақымданудың салдарынан бас және жұлын миы қызметінің ауыр бұзылуы, тұрақты салға немесе терең парездерге, жамбас сүйектері қызметінің бұзылуына және т.б. соқтыруы, сондай-ақ ми заттарының бұзылуынан қабықшалар қызметінің бұзылуына соқтыруы (афазия, агнозия, апраксия және т.б.) жатады. Осы тармаққа жарақаттар салдарынан жарақаттық арахноидиттің дамуы, бас сүйек қысымының көтерілуіне соқтыруы, сондай-ақ жиі эпилептикалық ұстамалар (жылына 3 рет және одан көп) жатады.
      "2" тармақшасына "1" тармақшасында көзделген (парездер, аяқ-қолдың атқаратын қызметін айтарлықтай шектемейтін: жүргенде тұрақсыздық түріндегі мишықтарының қалыпты айтарлықтай бұзылуы, нистагм, сезімталдық бұзылулар; жарақаттық арахноидит, қалыпты айқындалған немесе бас сүйек қысымының азғана көтерілуімен гидроцефалия, сирек (жылына 3 реттен аз) эпилептикалық ұстамалар) ошақтық симптомның және қызметінің бұзылуының айқын дәрежеге жетпеуі, бас және жұлын миы жарақаттануының салдары жатады.
      "3" тармақшасына бас немесе жұлын миының жарақаттық зақымдану салдары, тұрақты астениялық-невротикалық пайда болулармен және вегетативті-қан тамырлы тұрақсыздықпен біріккен шашыраңқы органикалық белгілері (бас сүйек иннервациясының ассиметриясы, анизорефлексия, сезімталдықтың жеңіл бұзылулары және т.б.) пайда болған неврологиялық статуста бас сүйек қысымының көтерілу белгісінсіз жарақаттық арахноидит жатады. Мұнда бас сүйектің қысылған органикалық зақымдануынсыз және атқаратын қызметінің бұзылуынсыз ескі сынықтар жатады. Бастапқы әскери есепке қойылғанда, әскери қызметке шақырылған азаматтар және әскери қызметті шақыру бойынша өткеріп жатқан әскери қызметшілер, тек жүргізілген емдеудің ауыр бұзылуының оң өзгерісінің жоқтығында, сондай-ақ созылған немесе қайталанған өтелуі жағдайында "3" тармақшасы бойынша куәландырылады. Жай-күйі жақсарғанда, әскери қызмет міндетін орындау мүмкіндігін қалпына келтіргенде куәландыру "4" тармақшасы бойынша жүргізіледі.
      "4" тармақшасына жекелеген шашыраңқы белгілері бар, нашар айқындалған вегетативті-қан тамырлы тұрақсыздық және қозғалыстық, сезімталдық, координаторлық және нерв жүйесінің басқа атқаратын қызметінің бұзылуынсыз астенизацияның азғана пайда болуларымен бас және жұлын миының жарақаттарының бұрынғы салдары жатады.
      Бас және жұлын миының жарақаты бойынша емдеу факті, немесе анамнездегі салдары медициналық құжаттарымен, ал еңбекке жарамдылық немесе әскери қызмет міндеттеріне әсер етуі - жұмыс, оқу, әскери қызмет орнынан расталуы керек.
      Жарақат салдарынан болған әскери қызмет міндеттерін орындауды қиындадатын айқындалған сезім-еріктік және интеллектуалды-мнестикалық бұзылулары бар адамдар Аурулар кестесінің 14-тармағы бойынша куәландырылады.
      Сыртқы факторлар салдарынан болған ОНЖ зақымдануының салдары бар адамдар (радиациямен, төмен немесе жоғары температурамен; жарықпен, ауаның жоғары немесе төмен қысымдарымен, басқа да сыртқы себептермен) ОНЖ қызметінің бұзылу дәрежесіне байланысты осы тармақтың "1", "2", "3" және "4" тармақшалары бойынша куәландырылады.
      Бас сүйектің зақымданулары мен ақаулары бар болғанда, осы баптан басқа Аурулар кестесінің 81-тармағының тиісті тармақшалары қолданылады.
      Бас немесе жұлын миының қатты жарақаттарын алған адамдарды куәландыру Аурулар кестесінің 28-тармағы бойынша жүргізіледі.
      24. "1" тармақшасына атқаратын қызметінің бұзылу дәрежесіне байланыссыз қайталанған инсульттар, сондай-ақ ми немесе спинальды қан айналымдағының жедел бұзылуларының салдарынан жүйке жүйесінің тұрақты түсулері, ІІІ дәрежелі дисциркуляторлы энцефалопатия (гемиплегия, терең парездер, тілдің, есте сақтаудың, ойлаудың бұзылуы, паркинсонизмнің пайда болулары, эпилептикалық құлаулар, жамбас ағзаларының атқаратын қызметінің бұзылулары және т.б.) жатады.
      "2" тармақшасына қан айналымынан шығып қалған көптеген артериалдық аневризмдер, эмболизациядан кейінгі артериялық-веноздық аневризмдер, жасанды тромбылану немесе интакрианиальды алып тастаулар, жайлы ағыммен және қалыпты айқындалған ошақты түсулермен бас немесе жұлын миының қан тамырларының зақымданулары жатады. Осы тармаққа церебралды атеросклерозда ІІ сатылы дисциркуляторлы энцефалопатия (жарыместік, бас аурулары, бас айналулар, ұйқының бұзылуы, әскери қызметтің міндеттерін орындау мүмкіндіктерінің төмендеуі, ОНЖ тарапынан тұрақты органикалық белгілердің болуымен эмоционалды-ерік аясының бұзылуы, анық анизорефлексия, көздің жарыққа солғын реакциясы, пирамидты сиптомдар және т.б.), ІІ гипертониялық ауруда ми қан айналымының бұзылуы, сондай-ақ жиі (жылына 3 рет және одан көп) өтпелі ми қан айналымының бұзылуы.
      "3" тармақшасына бас сүйектің ішін клиппирлаудан кейінгі жекелеген артериялды аневризмдер немесе қан айналымынан баллонизациялау көмегімен немесе жасанды тромбылауда, сирек (жылына 2 реттен көп емес) өтпелі ми қан айналымының бұзылуы, ОНЖ тарапынан болатын ошақты симптомдармен шығарып тастаулар (парездер, парстезиялар, тілдің бұзылулары, мишықтардың пайда болулары), бір тәуліктен ұзақ емес сақталынатын және нерв жүйесінің атқаратын қызметінің бұзылуынсыз өтетін немесе орын алған бұзылулардың тереңдеуі жатады. Осы тармаққа ми қан айналымының жетіспеушілігінің және психоневротикалық синдром түріндегі І сатылы дисциркуляторлы энцефалопатия бастапқы пайда болулары (эмоционалдық тұрақсыздық, тітіркенгіштік, есте сақтаудың нашарлауы, бас ауруы, бас айналуы, ұйқының бұзылуы, құлақтағы шу және т.б.), сондай-ақ жиі ұстамалы бас сақинасы (жылына 3 рет және одан да көп), жұлын ми қан айналымының сезімталдық шұғыл емес бұзылулары немесе аяқ-қолдың жеңіл парездері жатады.
      Келісім-шарт бойынша әскери қызметті өткеріп жүрген әскери қызметшілер, ауырған ми қан айналымының өтпелі бұзылумен ОНЖ атқаратын қызметінің толық қалпына келтірумен Аурулар кестесінің 28-тармағына сәйкес ауруы бойынша демалыс берілуі немесе босатылуы мүмкін.
      Аурулар кестесінің І, ІІ бағандары бойынша куәландырылатындар спонтандық (жарақаттану емес) субараноидалды қан кетулерден кейін қорытынды "1" тармақшасы бойынша шығарылады. Аурулар кестесінің ІІІ, ІV бағандары бойынша куәландырылатындардың әскери қызметке жарамдылық санаты бойынша "3" тармақшасы бойынша айқындалады, ал қайталанған субарахноидалды қан кетулерде (этиологиясына байланыссыз) куәландырулар "1" тармақшасы бойынша жүргізіледі.
      Ми қан айналымының бұзылуының себебі болған бас миы қан тамырларының аневризмдерінде және жедел емдеу мүмкін болған жағдайда немесе одан бас тартқанда, ми қан айналымының және нерв жүйесінің атқаратын қызметінің бұзылуында қалдықты пайда болулардың айқын дәрежесіне байланыссыз куәландырулар "1" тармақшасы бойынша жүргізіледі.
      Бас миы қан тамырларының аневризмі жайлы операция жасалған, бас немесе жұлын миының қан тамырларының басқа да зақымданулары бар адамдардың әскери қызметке жарамдылығы санатын бағалау кезінде операция ерекшелігі, оның тиімділігі, бас сүйектің операциядан кейінгі ақауларының көлемі, бұзылған қызметінің қалпына келтіру динамикасы есепке алынады. Аурулар кестесінің І, ІІ бағандары бойынша куәландырушылар хирургиялық емдеуден кейін қорытынды осы тармақтың "1" тармақшасы бойынша, ІІІ, ІV бағандары бойынша куәландырылатындар - "1", "2" немесе "3" тармақшасы бойынша шығарылады. Бас сүйек бөліктерінің ақаулары болғанда Аурулар кестесінің 81-тармағының тиісті тармақшалары шығарылады.
      "4" тармақшасына құжаттармен расталған мидың қатты қан аздығымен пайда болатын (қарапайым және тырыспалы талулар), жиі кризді (айына 1 және одан да көп) вегетативті-қан тамырлар астениясы жатады. Талуы бар адамдар тереңдетілген тексерулер мен емделуге жатады. Вегетативті-қан тамырлар астения диагнозы тек вегетативті нерв жүйесінің бұзылуымен болатын мақсатты бағытталған тексерулер басқа ауруларды таппағанда қойылады. Азаматтарды бастапқы әскери есепке қойғанда, әскери қызметке шақырғанда, келісім-шарт бойынша әскери қызметке түскенде және басқа аурулар немесе бұзылулар (жұқпалар, жарақаттар, интоксикациялар және т.б.) салдарынан талуы бар әскери қызметшілер Аурулар кестесінің тиісті баптары бойынша куәландырылады. Талулары бар адамдар көлік құралдарын басқаруға, биікте жұмыс істеуге, жылжымалы механизмдерге, отпен және сумен жұмыс істеуге жарамсыз.
      25. "1" тармақшасына өз сипатына қарай туғаннан болған ауытқушылықтар (даму кемістіктері) және нерв жүйелерінің аурулары, сондай-ақ тез үдемелі ағыммен немесе атқаратын қызметінің оқыс бұзылуымен жүретін бас немесе жұлын миларының ісіктері, трофиканың оқыс айқын бұзылуымен сирингомиелия, бүйірлі амиотрофикалық склероз, миастения, нервтік амиотрофия, Фридрейхтің арқа астениясы, Пьер-Мари мишық атаксиясы, баланың сал ауруы және т.с.с. жатады.
      "2" тармақшасына ағымы баяу сипатта дамитын (кемінде бір жыл), белгілері өсетін (миопатияның баяу үдемелі түрі, миотонияның ауыр түрі, бұлшық еттердің азғана атрофиялы және сезімталдықтың жеңіл бұзылмалы сиригомиелия, бас сүйек ішіндегі гипертензия белгісі бар краниостеноз және т.б.) аурулар жатады.
      "3" тармақшасына миотонияның жеңіл түрі, сондай-ақ (бұлшық еттердің атрофиясынсыз сезімталдықтың оқыс емес диссоцирлік және трофикалық бұзылмалы сирингомиелия) немесе ауру белгілері ұзақ уақыт сол жағдайда сақталған объективті белгілері азғана дәрежеде айқындалған нерв жүйесінің баяу үдемелі аурулары жатады.
      Бас немесе жұлын миларының қабықты қатерсіз ісікті азаматтар, оларды түпкілікті алып тастағаннан кейін қызметінің бұзылу дәрежесіне байланысты осы тармақтың "1", "2" немесе "3" тармақшалары бойынша куәландырылады.
      26. Краниалды, жұлын нервтерінің, түбіртектердің және ганглийлердің аурулары мен зақымдануы (бас сүйек жүйкелерінің ІІ және VІІ жұптарынан басқа), сондай-ақ олардың интоксикация салдарынан екінші ретті зақымдануы, омыртқадағы, жұмсақ тканьдердегі өзгерістер және т.б.
      "1" тармақшасына полиневриттер салдары (полиневропатия), қабынбалы және интоксикациядан пайда болатын плекситтер, қозғалыстың едәуір айқын бұзылуларымен, сезімталдықпен және трофикамен (Аурулар кестесінің 27-тармағының "1" тармақшасына түсініктерге сәйкес) жүретін бүйір нервтерінің ісіктері жатады. 
      Осы тармақшаға сондай-ақ жиі қайталанбалы (жылына екі рет және одан да көп) және ұзақ ағымдағы радикулиттер, ауыр және тұрақты синдромды қозғалыстағы және вегетативті-трофикалық бұзылмалы ауру белгілері бар, ұзақ стационарлық емдеуді қажет ететін (4-6 ай), сондай-ақ табыссыз емделгендегі плекситтер мен үшкіл нерв невралгиясының ауыр түрі жатады.
      "2" тармақшасына бүйірлі жүйкелер мен өрімделу жүйкелерінің аурулары, негізгі қызметі қалыпты бұзылуы; мимикалық бұлшық еттерінің тұрақты салдануы, қол қызметінің бұзылуы, қолды көтерудің шектелуі және т.с.с. жатады. Осы тармаққа асқыну кезеңіндегі дененің, жүйкелердің ауруы және т.б. және 2-3 ай стационарлық емдеуді қажет ететін созылмалы, қайталанбалы радикулиттер, плекситтер, невропатиялар, невриттер жатады.
      "3" тармақшасына қозғалмалы, сезімталдықтың және трофикалық бұзылмалы сирек асқынбалы өсусіз қайталанбалы бүйір нервтердің және өрімделулердің, сондай-ақ өткен асқынған аурулармен негізделген қол-аяқ қызметінің азғана бұзылмалы оқыс емес қалдықсыз пайда болулары жатады.
      "4" тармақшасына бүйір нервтері қалдықты ауруларының сезімталдықтың азғана бұзылу түрлері, азғана атрофиялану немесе аяқ-қол функциясын бұзбайтын және қалпына келуі мүмкін бұлшық еттер күшінің кемуі түрінде болатын пайда болу жатады.
      Бүйір жүйкелерінің екінші қайтара зақымдануында Аурулар кестесінің тиісті тармақтары қолданылады.
      27. "1" тармақшасына айтарлықтай айқындалған және тұрақты қозғалыстық, сезімталдықтық бұзылулар, трофиканың бұзылуымен жүйке сабақтарының және өрімделуінің жарақаттануы немесе жаралануы (кенет айқындалған бұлшық еттердің бір жақты процесті атрофиясы, иықтың - 3 см жоғары, санның - 4 см жоғары, білектің - 3 см жоғары, санның - 8 см жоғары, жіліншіктің - 6 см жоғары; созылмалы трофикалық жаралар, ойылулар және т.с.с.), сондай-ақ айқындалған ауру синдромымен болатын зақымдану салдары.
      "2" тармақшасына бұлшық еттер топтарынан немесе жекелеген бұлшық еттерден қол-аяқтың негізгі қызметтері қалыпты бұзылуымен нервтер мен өрілімдер зақымдануының салдары жатады. Осы тармаққа бет нервтерінің негізгі сабақтарының немесе ірі тарамдарының зақымдануы салдарынан мимикалық бұлшық еттердің салдануы жатады.
      "3" тармақшасына қызметтері толық қалпына келтірілген, ал қалған қалдықты пайда болулары шамалы айқындалған сезімталдықтық түрі немесе бұлшық еттердің азғана босаңсуы, зақымдалған нервтермен инервацияланған қол-аяқ қызметтерінің шектелмеуі жатады.
      Әскери қызмет міндеттерін орындау мүмкіндіктерін толық қалпына келтіруге кемінде 1 ай мерзім керек болғанда бүйір нервтерінің қатты жарақаттануы кезінде немесе операциямен емдеуден кейін куәландыру Аурулар кестесінің 28-тармағы бойынша жүргізіледі.
      Бүйір нервтерінің жедел жарақатынан немесе операция жасағаннан кейін әскери қызметтің міндетін орындау мүмкіндіктерін толық қалпына келтіруге кемінде 1 ай мерзім керек болғанда Аурулар кестесінің 28-тармағы бойынша куәландыру жүргізіледі.
      28. Осы тармаққа жұқпалы, паразитарлық және басқа да аурулармен қатты ауырғаннан, нерв жүйелерінің интоксикациялық зақымдануы мен жарақаттануынан кейінгі жағдай, сондай-ақ бас және жұлын миы тамырларының қатты аурулары жатады.
      Ауруы бойынша әскери қызметшілерге демалыстың керектігі туралы ӘДК қорытындысы серозды менингитпен, кене энцефалитіне менингиалды түрінен, менингококкты жұқпаның генерализденген түрінің (менингит, менингоэнцефалит, менингококкоцемия), емдеу аяқталғаннан кейінгі астениялық жағдайдың болуы және ликвордың санацияланғаннан кейінгі полирадикулоневриттердің аралас түрі және т.с.с. Ликворды санациялаудың себебі болып цитоздың азаюынан 75 % лимфоциттердің санынан және одан да көп болғанда 50 клеткадан төмен саналады. Жоғарыда аталған ауруға шалдыққан әскери қызметшілер 30 күнге санаторийге оқшауландыруға жіберілуі мүмкін.
      Аталған аурулардың асқынбаған түрінде және олардың толық жазылуынан кейін әскери қызметшілерге босатулар беріледі.
      Әскери қызметшілерге айқындалған клиникалық айқындалулармен бас миының шайқалуынан кейін немесе бас миының мертігулерінде ауруы бойынша демалыс қажеттілігі туралы қорытынды шығарылады. Ауруы бойынша демалыстан кейін, жүзу құрамындағы, Аэроұтқыр әскерлерінде, арнайы ғимараттарда, теңіз жаяу әскерлерінде әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер екінші қайтара куәландыруға жатады.
      Бастапқы әскери есепке қоюда, әскери қызметке шақырғанда, келісім-шарт бойынша әскери қызметке түскен азаматтар менингитпен, менингоэнцефалитпен ауырғанда, егер емдеуден кейін кемінде 6 ай өтсе уақытша әскери қызметке жарамсыз деп танылады. Азаматтарды бастапқы әскери есепке қоюда, әскери қызметке шақырғанда, келісім-шарт бойынша әскери қызметке түскенде қызметтерінің бұзылмай резидуалды пайда болулар болмағанда немесе шашыраңқы органикалық белгілері болғанда Аурулар кестесінің 22-тармағының "4" тармақшасы бойынша куәландырылады.
      Мидың жабық қатты жарақатынан кейін бастапқы әскери есепке қоюда, әскери қызметке шақырылғанда, келісім-шарт бойынша әскери қызметке түскенде қызметтерінің айқын бұзылғандығына байланысты азаматтар әскери қызметке 6 немесе 12 ай мерзімге уақытша жарамсыз деп саналады.
      Аурулар кестесінің ІІІ және ІV бағандары бойынша куәландырылатындарға ми қан айналымының бұзылуымен алғаш ауырған, нерв жүйесінің қалпына келумен аяқталған немесе астениялық жағдайда, ауруы бойынша демалыс беріледі.
      29. Туғаннан және жүре келе пайда болған өзгерістерді немесе жағдай жетіспеушілігі, қабақ, жас арнасының, көз ұясының ауруы және конъюнктивиттерді қарастырады. Әскери қызметке, әскер түріндегі, тектеріндегі қызметке, әскери-есептік мамандығы бойынша қызметке жарамдылығы туралы қорытынды айқындалған анатомиялық өзгерістер дәрежесінде, ауру ағымының ауырлығына, емдеу нәтижелеріне, көз қызметіне байланысты шығарылады.
      "1" тармақшасына қабақтардың өзара немесе көз алмасымен қосылып өсуі, егер олар көз қозғалысын айтарлықтай шектесе немесе көруге кедергі келтірсе: мүйізгек қабығының теріс айналуы, тыртықтық бұзылу немесе қабақ жағдайының жетіспеушілігі (птоздан басқа), мүйізгек қабығының жабылуына кедергі келтіретін: тұрақты лагофтальм жатады.
      "2" тармақшасына оқыс айқындалған тыртықпен қайта туған блефариттік жара және қабақ шетінің қасқалануы; гипертрофиялы созылмалы конъюнктивттер және емдеудің қанағаттанғысыз нәтижесінде шырыш астындағы тканьнің оқыс айқындалған жиі асқынбалы (кемінде 2 жыл) инфильтрациясы, созылмалы трахоматоздық конъюнктиваның зақымдануы, сондай-ақ жас арнасының ауруы мен өтімсіздігі, стационарда бірнеше рет хирургиялық емдеуден кейін емдеуге жатпайтын көз қызметінің үдемелі бұзылуымен жарғақ тәрізді қанаттың қайталануы жатады. Мұнда үстіңгі қабақтағы маңдай бұлшық еттерінде зақымдалу болмағанда бір көздегі көз жанарын жартысынан аса немесе екі көздегі көз жанарын үштен бір бөлігін жабатын туғаннан болған немесе жүре пайда болған птоз; жас арасында лакопротез енгізіп, жөндейтін операциялар жасағаннан кейінгі жағдай жатады.
      Көз қызметінің тұрақты бұзылуымен трахома салдарында, осы бұзушылықтарды қарастырған Аурулар кестесінің тиісті тармақтары бойынша қорытынды шығарылады.
      Жекелеген қатпарлы қарапайым блефарит және қабақ шетінің азғана гиперемиясы, жалғызілікті фолликулдармен фоликулярлы конъюнктивиттер, қабақ бұрышында және конъюнктивиттік күмбездердегі конъюнктиваның барқыт тәрізділігі, конъюнктиваның трахоматозсыз текті жекелеген майда үстіңгі тыртықтары, сондай-ақ конъюнктиваның трахоматоз текті конъюнктиваның, мүйізгектің басқа өзгерісінсіз тегіс тыртықтары және жыл ағымында трахоматозды қайталанусыз процесті, үдемелі емес пайда болуларынсыз жалған және шынайы қанат тәрізді плева осы тармақты қолдануға негіз болып табылмайды, әскери қызметті өткеруге, әскери оқу орнына түсуге кедергі келтірмейді.
      Көктемдік катарада және басқа да аллергиялық зақымдауларында, конъюнктиваларда айқындалу дәрежесіне, ауыр ағымының ауырлығына, асқыну жиілігіне және жүргізілген емдеудің тиімділігіне байланысты "2" немесе "3" тармақшасы бойынша куәландыру жүргізеді.
      Қатты трахома бойынша емдеуден кейін әскери қызметшілерге ауруы бойынша емдеуден кейін әскери қызметшілерге ауруы бойынша демалыс берілмейді. Аурулар кестесінің 36-тармағы бойынша қажеттілікте босатуға қажеттілік туралы қорытынды шығарылады.
      30. Туберкулездік, дегенеративтік, дистрофиялық және басқа да пайда болған созылмалы, қиын жазылатын немесе жазылмайтын ауруларды қарастырады.
      Сирек асқынбалы аяқталған процесті немесе үдемесіз ағымды (жылына 2 реттен кем) жағдайларда, сондай-ақ тканьдерді ауыстырып салғаннан кейін Аурулар кестесінің І, ІІ, ІІІ бағандары бойынша әскери қызметке жарамдылығы санатымен куәландырылатындар көз қызметіне байланысты Аурулар кестесінің тиісті тармақтары бойынша анықталады.
      Көзде жаңа пайда болулар болғанда куәландыру сипатына байланысты Аурулар кестесінің 8 немесе 10-тармақтары бойынша жүргізіледі. Көздің қызметін бұзбайтын қатерсіз жаңа пайда болулар әскери қызметті өткеруге, әскери оқу орынына түсуге, РЗ, ИСК, РОҚ және ЭМӨ көздерімен жұмыс істеуге кедергі келтірмейді.
      "1" тармақшасына көздің көруін үдемелі төмендететін және консервативті немес хирургиялық емдеуге жатпайтын, бір немесе екі көзін керапротездеуден кейінгі жағдай, сондай-ақ көз қызметіне, тапериналды абитрофия аурулары жатады. Көздің тор қабығындағы пигментпен немесе қараңғыға бейімделуінің (гемералопия) бұзылуымен қоса пигменттік дегенерацияның бақылау әдістерін пайдаланып сағаттық адаптометрияны екі мәртеге орындаумен бекітілуі тиіс.
      Белгіленген нүктеден екі көздің 30 градустан төмен деңгейге дейін көру аймағының астыңғы және сыртқы (тік және көлденең меридиан бойынша) тұрақты жіңішкеруінде Аурулар кестесінің барлық бағандары бойынша қорытынды "1" тармақшасы бойынша, бір көзде "2" тармақшасы бойынша, екі көздегі 30-дан 45 градусқа дейін - "2" тармақшасы бойынша, бір көздегі - "3" тармақшасы бойынша шығарылады.
      "2" тармақшасына стационарда белгіленген және көз ішіндегі қысымның жоғарылауымен созылмалы увеиттер мен увеопатиялар, кератоглобус және кератоконус; афакия, бір немесе екі көздегі артифакия; көздің көру қызметтерінің үдемелі төмендеуі кезіндегі көз ұясындағы (көздің тор қабығының шеттік дегенерациясы, көптеген хориоретиналды ошақтары, артқы стафилома және т.б.) дегенеративтік-дистрофиялық өзгерістер; қабыну немесе дистрофиялық өзгерістерінсіз көздің ішіндегі бөтен денелердің болуы жатады.
      Көздің ішінде бөтен заттар болған барлық жағдайларда әскери қызметке жарамдылығы, офицерлердің, прапорщиктердің, мичмандардың әскери-есептік мамандығы бойынша қызметі жараланғаннан кейін кемінде 3 айда шешіледі. Көздің жақсы қызметінде (көру өткірлігі, көру аясы, қараңғыға бейімделу және т.б.) қабынудың пайда болуы және металлоздың белгілері жоқта әскери қызметке шамалы шектеумен, ал танк экипажы, жаяу әскердің жауынгерлік машинасы, бронетранспортерлер құрамындағы, ракеталық бөлімдердің жіберу қондырғыларындағы, көлік құралдарының жүргізушілері, сондай-ақ дене тербелісіне байланысты қызметке жарамсыз.
      Көру жүйкесінің атрофиясында әскери қызметке, әскери-есептік мамандығы бойынша қызметке жарамдылығы көз қызметіне (көру өткірлігі, көру аясы және т.б.) байланысты анықталады.
      Мүйізгекке немесе склераға оптикалық түзету операциясын жасатқан азаматтар әскери қызметке шақырылғанда немесе келісім-шарт бойынша әскери қызметке түскен азаматтар, Аурулар кестесінің 36-тармағы бойынша әскери қызметке уақытша, егер операциядан кейін кемінде 6 ай өтсе, жарамсыз болып танылады. Операциядан кейін олардың әскери қызметке жарамдылығы Аурулар кестесінің тиісті тармақтары бойынша көздің қызметіне және аметропия дәрежесінің операцияға дейінгі құжаттық расталған көз алмасының ультрадыбыстық биометриясы нәтижелерін есепке ала отырып айқындалды.
      Мүйізгекке оптикалық түзету операциясын жасатқан адамдар операциядан кейін кемінде бір жылдан соң, операциядан кейінгі асқынулар және мүйізгекке, көз алмасында дегенеративті-дистрофиялық өзгерістер болмағанда, сондай-ақ операцияға дейін құжаттық расталған аметропия дәрежесі ҚТК "4" бөлімінде көзделгеннен жоғары болмаған жағдайда әскери оқу орнына түсуге жарамды.
      Бір немесе екі көздің афакиясында, артифакиясында офицерлерге, прапорщиктерге, мичмандарға қатысты қорытынды Аурулар кестесінің 35-тармағы бойынша көру өткірлігінің түзетуімен іс жүзіндегі үйлесімдігіне байланысты шығарылады. Олар әскери оқу орнына түсуге, ӘДӘ, жүзу құрамында, теңіз жаяу әскерлерінде, арнаулы ғимараттарда, танк экипаждарының құрамында, жаяу әскер машиналарындағы әскери қызметке, көлік құралдарының жүргізушілігі және дене тербелісімен байланысты жұмыстарға жарамсыз.
      Көз бұршағының таюы мен шала таюы афакия болып бағаланады. Бір көздің афакиясы егер екінші көздің көз бұршағында көру өткірлігін төмендететін 0,4 және одан төмен қарауыту болса, екі жақты болып саналады.
      Қуыстық лампамен зерттегенде ғана анықталатын көз бұршағы вакуоліндегі түстердің құлпыруы, құбылмалылығы, үйінділердің, дәндердің болуы, сондай-ақ көру өткірлігін төмендетпейтін көз бұршағының алдыңғы капсуласындағы туғаннан пигменттердің жиналуы, осы тармақты қолдануға негіз болып табылмайды, әскери қызметті өткеруге, әскери оқу орнына түсуге, РЗ, ИСК, РОҚ, ЭМӨ көздерімен жұмыс істеуге түскенде кедергі келтірмейді.
      РЗ, ИСК, РОҚ, ЭМӨ көздерімен жұмыс істейтін адамдарда биомикроскопияда көз бұршағының (ұзақ бақылағанда олардың санының және көлемінің айтарлықтай ұлғаюы) артқы капсуласындағы қарауыту табылғанда әскери-есептік мамандық бойынша жұмысқа жарамсыз болып танылады.
      Бір немесе екі көздің орталық және параорталықты тұрақты абсолюттік скотомасында әскери қызметке, әскери-есептік мамандық бойынша қызметке жарамдылық санаты Аурулар кестесінің барлық бағандары бойынша куәландырылатындар Аурулар кестесінің және ҚТК сәйкес тармақтарына байланысты айқындалады.
      Мерезден пайда болған паренхиматозды кератитті адамдар Аурулар кестесінің 6-тармағының "2" тармақшасы бойынша куәландырылады.
      31. "1" тармақшасына көз қызметінің үдемелі төмендеуімен екі көздің тор қабығының жарақаттан кейінгі қабатталуын қайталап қанағаттанғысыз хирургиялық емдеуден кейінгі жағдайлар жатады.
      Шектелген жарақаттану салдарынан болған екі көздегі көздің тор қабығының қабатталуы бар офицерлер, прапорщиктер мен мичмандар әскери қызметке жарамды болуы мүмкін жеке бағалау тәртібінде көз қызметінің жақсы жағдайында (көру өткірлігі, көру аясы) және т.б. әскери қызметке жарамды болуы мүмкін. Олар әскери қызметке танк экипажының, жаяу әскер машинасының, бронетранспортерлер құрамына, ракеталық бөлімдер қондырғыларында, көлік құралдарының жүргізушілеріне, сондай-ақ дене тербелісіне байланысты жұмыстарға жарамсыз.
      32. Глаукома диагнозы стационарлық тексеру жағдайында күш салу үлгілерін қолданып бекітілуі керек. Әскери қызметке жарамдылық санаты туралы мәселе емдеуден кейін (дәрі-дәрмекпен немесе хирургиялық) процесті орнықтыру және көру органының қызметі дәрежесін есепке алу (көру өткірлігі, көру аясы, параорталықты скотомалармен, соның ішінде күш салу үлгілерінде, сондай-ақ көру нервтері дискісін экскавациялау және т.б.).
      Осы тармақ бойынша сондай-ақ екінші қайтара глаукомамен ауырғандар куәландырылады.
      33. "1" тармақшасына сондай-ақ көз ұясының көз бұлшық еттерінің зақымдалуымен жарақаттануынан кейінгі тұрақты диплопия жатады. Егер диплопия басқа да бір аурудан болса, қорытынды негізгі ауруы бойынша шығарылады.
      Куәландырушыда көз алмасының жан-жағына және жоғарыға шеткі жылжытуларында қосарлану ғана болса қорытынды "2" тармақшасы бойынша, ал төменге қарағанда - "1" тармақшасы бойынша шығарылады. 
      Егер нистагм нерв жүйесінің зақымдалуының немесе вестибулярлы аппараттың бір белгісі болып табылса, қорытынды негізгі ауруы бойынша шығарылады. Көру өткірлігінің айтарлықтай төмендеуіне Ауру кестелерінің 35-тармағы бойынша шығарылады. Көз алмасын шетке жылжытулар кезінде көздің нистагмоидты тартылуы әскери қызметке, әскери оқу орнына түсуге, радиолокациялық станциясының операторы мамандығы бойынша оқытуға немесе танкке қарсы басқарылатын снарядпен, дисплейлермен және ақпараттарды жариялайтын басқа да блоктармен жұмыс істеуге кедергі келтірмейді.
      Кемінде 15 градус екі көздің қылилығында диагноз бинокулярлы көруді тескеру жолымен расталуы керек. Бинокулярлық көрудің болуы екі көздің қылилығын шығару үшін негіз болып табылады.
      Екі көз жақсы көргендегі өзгерісті қылилықта диплопияның пайда болу мүмкіндігінде хирургиялық емдеуден сақтануы керек.
      Екі көздің қылилығында, диплопиясыз салды қылилықта және бинокулярлық көрудің басқа да бұзылуларында әскери қызметке санаты және әскери-есептік мамандығы бойынша қызметке жарамдылығы көз қызметіне (көру өткірлігі, көру аясы және т.б.) Аурулар кестесінің және ҚТК сәйкес тармақтарына байланысты анықталады.
      Түс танудың төмендеу түрі мен дәрежесін диагностикалауда іс жүзінде медицинада қолдануға рұқсат етілген шектеу кестелеріне түсті көруді зерттеу үшін Әдістемелік нұсқамалармен басшылық жасауы керек.
      34. Рефракция ауытқушылықтарының түрі мен дәрежесі скиаскопия немесе рефрактометрия көмегімен айқындалады.
      Осы тармақтарда аталған рефракция ауытқушылықтары Аурулар кестесінің ІІІ және ІV бағандары бойынша аэроұтқыр әскерлеріндегі, шекара қызметіндегі, теңіз жаяу әскерлеріндегі, арнайы ғимараттардағы қызметтерге жеке жарамдылық бағасы қарастырылған болса, көру өткірлігіне маңызды мағына беріледі.
      Тұрақты спазмда, парезде немесе аккомадация салында невропатологтың, терапевтің, басқа да дәрігер мамандардың қатысуымен тексеруі керек. Егер тұрақты спазм, парез немесе аккомодация салы жүйке жүйесінің, ішкі мүшелерімен негізделсе, негізгі ауруы бойынша қорытынды шығарылады.
      Аккомадация спазмы болып циклоплегиядан пайда болған рефракция, үйлесімді теріс түзететін линзадан циклоплегияға дейінгі күші төмен болғанда қызметтік аурулар табылады.
      Бір немесе екі көздегі аккомадация спазмдарында, парездерінде нәтижесіз стационарлық емдеулерден кейін әскери қызметке жарамдылығы бірнеше рет циклоплегия жасағаннан кейін бастапқы деңгейге қайтып келетін аметропия түзетуімен және дәрежесімен көру өткірлігіне байланысты Аурулар кестесінің 34 немесе 35-тармақтары бойынша айқындалады.
      Бір көздегі аккомадацияның тұрақты салында әскери қызметке, әскери-есептік мамандығы бойынша қызметке жарамдылығы санаты көз қызметіне (түзетумен көру өткірлігі, көру аясы және т.б.) байланысты айқындалады.
      35. Әр көздің көру өткірлігі түрлі шынылармен түзетулермен, соның ішінде құрастырылған, сондай-ақ түйіспелі линзамен (жақсы болған жағдайда - кемінде 20 сағат орнығушылығымен - диплопияның, көздің тітіркенуінің жоқтығында), ал офицерлерде, прапорщиктер мен мичмандарда, бұдан басқа интраокулярлы линзалармен ескеріледі. Түйіспелі линзаларды пайдаланатын адамдарда көру өткірлігі әскери қызметті өткеруге кедергі келтірмейтін кәдімгі көзәйнектері болуы керек.
      Аурулар кестесінің І, ІІ бағандары бойынша куәландырылатын адамдар үшін, әскери қызметті өткеруге кедергі келтірмейтін көру өткірлігі бір көзге түзетумен 0,5 төмен және екінші көзіне 0,06 төмен немесе әр көзіне 0,4 төмен болмауы тиіс. Күмәнді жағдайларда көру өткірлігі зерттеудің бақылау әдістері көмегімен айқындалады.
      Кәдімгі аялық шынылармен түзетуде, сондай-ақ түзетілмеген анзиметропияда Аурулар кестесінің барлық бағандары бойынша куәландырылатындарға көру өткірлігі бинокулярлық түзетумен іс жүзінде орнығушылығы, екі көз үшін шыны күші айырмашылығы кемінде 2 дптр ескеріледі. Астигматизмді түзетудің әр түрлі барлық меридианы бойынша цилиндрлік және құрастырылған шынылармен жүргізілуі тиіс.
      ТДТ "4" бөлімінде көрсетілген рефракция шегінен аспайтын, әскери оқу орнына түсушілердің көру өткірлігі, тек алыстан көрмеушілік және алыстан көрмеушілік астигматизмі, ал көру өткірлігінің басқа себептерінде (соның ішінде алысты көргіштікте немесе аралас астигматизмде) - түзетусіз айқындалады.
      Әскери қызметшінің әр көзінің алыс көруінде 0,3-тен кем түзетусіз көру өткірлігінде жүзу құрамындағы қызметке, шақыру бойынша әскери қызметке қолбасшылығы мен бөлім дәрігерінің пікірі ескеріле отырып жеке айқындалады. Аэроұтқыр әскерлерінің әскери қызметшілері осындай көру өткірлігімен аэроұтқыр әскерлеріне шақыру бойынша әскери қызметке жарамсыз болып табылады. Аурулар кестесінің ІІІ, ІV бағандары бойынша куәландырылатын адамдар аэроұтқыр әскерлеріне қызметке жарамдылық санаты жеке айқындалады.
      Жүзу құрамының әскери қызметшілері келісім-шарт бойынша әскери қызметті өткерушілер және әскери-теңіз оқу орындарының түлектері жүзу құрамына алысты көру үшін түзетулері бір көзге 0,5 және екінші көзге 0,4 төмен болғанда қызметке жарамды болып танылады. Олар үшін бір көздегі алысты көрмеушілік немесе 5,0 дптр артық емес үлкен аметропия меридианынды жақынды көрмеушілік, ал басты меридиандағы 3,0 дптр артық емес әр түрлі айырмашылықты рефракциялы астигматизмге жол беріледі.
      37. Осы тармаққа сыртқы есту жолдарының және құлақтың жарғағы, созылмалы диффуздық сыртқы отит, есту жолдарының экзотозы, жүре пайда болған есту жолдарының жіңішкеруі жатады.
      38. Ортаңғы құлақтың созылмалы ауруында барлық куәландырылушыларға емделу ұсынылады.
      "1" тармақшасына хирургиялық емдеуден кейін ортаңғы құлақтың толық емес эпидермизациясымен созылмалы ауруларының операциялық қуыстарында ірің, грануляция немесе холестеатомдық массалар болған жағдайлар жатады.
      Ортаңғы құлақтағы түбегейлі және өзгерісті-қалпына келтіру операциялардан кейін жақсы нәтижелерімен әскери қызметшілерге босатулар, азаматтарды бастапқы әскери есепке қоюда, әскери қызметке шақырғанда және әскери қызметке 6 айға, егер стационардан шығарғаннан кейін кемінде 3 ай өтсе уақытша жарамсыз болып танылады. Операциядан кейін қуыстың толық эпидермизациясында куәландыру "4" тармақшасы бойынша жүргізіледі.
      Оқыс айқындалған гипертрофиялық ринитпен, созылмалы екі жақты құлақ дабыл перфорациясы немесе кеңсірік қуысының полипозды ауруларымен жүретін куәландырылушыларға қатысты қорытынды Аурулар кестесінің І, ІІ бағандары бойынша "1" және "2" тармақшасы бойынша шығарылады.
      39. "1" тармақшасына стационарлық тексеруден кейін және медициналық құжаттармен расталған шұғыл айқындалған меньертекті аурулар, сондай-ақ органикалық немесе функционалдық сипаттағы ұстамалардың вестибулярлық бұзылуларының басқа да ауыр түрі жатады.
      "2" тармақшасына ұстамалары қысқа уақытта қалыпты айқындалған вестибулярлы-вегетативті бұзылмалы, әскери қызметтің міндеттерін орындауға айтарлықтай қиындықтар келтірмейтін меньер текті аурулардың жағдайлары жатады.
      "3" тармақшасына вестибулярлық бұзылулар белгісі және басқа мүшелерінде аурулар болмағанда шайқалуға оқыс жоғары сезімталдық жағдайлары жатады.
      Шайқалуға жоғары сезімталдықта барлық мүшені вестибулярлық функцияны терең емес жан-жақты зерттеумен шектелуге болмайды, себебі вегетативті рефлекстер тек қана құлақ жарғағынан емес, басқа да мүшелерден шығуы мүмкін.
      Жүзу құрамындағы әскери қызметке жарамдылығы туралы мәселеде шайқалуға үйренуі мүмкін екендігін ескеру керек.
      Шайқалу әскери міндеттерін орындау мүмкіндіктерін жоғалтуға әкеліп соқтырған жағдайларда, жаттығулардың және жорыққа шығуға қатысулардың оң нәтижелерінің жоқтығында, кемінде бір жыл өткенге дейін жүзу құрамындағы қызметке жарамсыздығы туралы қорытынды шығарылады. ӘДК жүзу құрамында жарамсыздығы туралы қорытындыны, тек экспериментальды зерттеулер (айналатын креслода және Хилов әткеншегінде тітіркенуді жиынтықтау (куммуляция) әдісімен, Кориолис үдемесін үздіксіз жиынтықтау үлгісімен үш жазықтықтағы отолитті реакция тәжірибесімен вестибулярлы-вегетативті сезімталдық зерттеулері), қолбасшылық пен бөлім дәрігерінің мәліметтерін ескере отырып қорытынды шығарады.
      Вестибулометрия нәтижелері невропатологпен бірлесіп бағаланады. Аталған вестибулярлық бұзылудың уақытша сипатында жан-жақты тексеру мен емделулер қажет.
      Жүзу құрамына іріктеу кезінде шайқалуға тұрақтылықтың белгісі болып отолитті реакция немесе Кориолис үдемесінің үздіксіз кумуляция үлгісі зерттеулерінің нәтижелері табылады. Осы зерттеулерде ІІІ дәрежелі вестибулярлы реакцияны беретін адамдар жүзу құрамына жарамсыз.
      Вестибулярлы функцияны зерттеу нәтижелерінде үдемелі вегетативті реакцияның жоқтығы ІІІ дәрежелі қорғаныстық қозғалыстар жүзу құрамындағы қызметке жарамсыздығы туралы қорытындыны шығаруға негіз болып табылмайды, себебі вестибулярлы аппаратқа тітіркену реакциясы тұрақты болып табылмайды және тиісті жаттығулар кезінде жоғалып кетеді.
      Ұшу құрамын, жүзу құрамын даярлау бойынша оқу орындарында, әуе-десанттық әскери училищелеріне түсу кезінде азаматтарды куәландыруларда вестибулярлы аппаратты үш мәрте отолитті реакция немесе Кориолис үдемесін үздіксіз кумуляциялау үлгісінде зерттеу қажет.
      40. Аурулар кестесінің І, ІІ-бағандары бойынша куәландырылушылар үшін әскери қызметті өткеруге кедергі келтірмейтін сыбыр сөзді қабылдау (бұдан әрі - СС) бір құлаққа кемінде 1 м және екінші құлаққа 4 м немесе екі құлағына 3 м болуы тиіс.
      Екі құлаққа саңыраулық немесе мылқаулық денсаулық сақтау мекемесі, ұйымдары немесе мылқауларға арналған оқу орындарымен куәландырылуы керек. Саңыраулық деп құлақ жарғағына айқайлауды қабылдаудың жоқтығы саналады.
      Естудің төмендеу дәрежесін айқындауда, кәдуілгі СС зерттеуден басқа, сөйлеу және сыбыр сөзді қайталап арнаулы зерттеулер, камертондар мен құлақтың барофункциясын міндетті түрде айқындаумен шекті тондық аудиометрия қажет. Бір немесе екі құлақтың саңыраулығына күмән келтіргенде саңыраулықты объективті айқындау қолданылады (Барани трещоткасын пайдалану, Говсев, Попов, Штенгер, Хилов және т.б. тәжірибелері).
      Естуді жақсартатын операциялардан кейін Аурулар кестесінің ІІ-бағаны, жекелеген жағдайларда Аурулар кестесінің 41-тармағы бойынша куәландырылушыларға ауруы бойынша демалыс беріледі.
      42. "1" тармақшасына жалпы қан айналымының ІІІ сатылы бұзылуымен қатар жүрек қан тамырлары жүйесінің аурулары жатады:
      жалпы қан айналымының бұзылу сатысына байланысты емес құрастырылған және жүре пайда болған жүрек ақаулары;
      жүректің аорталық ақаулары;
      перикардтың кең жайылған бітелуі;
      ІІ сатылы жалпы қан айналымының және ІІ дәрежелі коронарлық қан айналымының үйлесіп бұзылуы;
      сол жақ атривентикулярлы тесіктің оқшауланған стенозы;
      тоқтап қалған және констриктивті кардиомиопатиясы;
      жалпы қан айналымының жетіспеушілігімен жүректің клапандық аппаратына жасалған операцияның салдары;
      жекелеген тұрақты, емдеуге келмейтін жүректің ырғағы және өткізушілігі (толық АV-блокада, политопты асқазандық экстрасистолия, пароксизмальдық тахикардия) жатады.
      "2" тармақшасына ІІ сатылы жалпы қан айналымының жетіспеушілігімен жүрек аурулары жатады. Жүрек қағысы мен өткізгіштігінің тұрақты бұзылуымен, сондай-ақ әртүрлі жүрек-қан тамырлары жүйесінің ауруымен пароксизмальды тахикардиясы бар адамдар "1", "2" немесе "3" тармақшалары бойынша жалпы және (немесе) коронарлы қан айналымының жетіспеушілік дәрежесіне байланысты куәландырылады.
      Жүректің тұрақты бұзылуына антиаритмиялық терапияны керек етуші және емдеуді тоқтатқаннан кейінгі немесе оған рефракторлы WPW синдромды аритмиялар жатады.
      Өткізгіштің тұрақты бұзылуына тұрақты немесе қозғалысқа ұшыраушы АV-блокаданың І және ІІ дәрежелі түрі, Гис орамы аяқшасының толық блокадасы, синусты түйіншектің нашарлауының белгісі.
      І-дәрежелі (АV-өткізгішті қалыптандыру күш салғанда немесе 0,5-1,0 мл атропин сульфатын көк тамырдың енгізгенде) функционалды (вагусты) АV-блокада, Гис орамының оң аяқшасының толық емес блокадасы, СLС синдромы осы бапты қолдануға негіз болып табылмайды, әскери қызметті өткеруге, әскери (арнайы) оқу орынына түсуге кедергі келтірмейді.
      Аурулар кестесінің І, ІІ бағандары бойынша куәландырылатындар оқшауланған жүре пайда болған жүрек ақаулары (осы тармақтың "1" тармақшасында көзделгендерден басқа) жалпы қан айналымының жетіспеушілігімен немесе онсыз "2" немесе "3" тармақшасымен куәландырылады.
      "3" тармақшасына ревматизмнің қайта соққысы, алғашқы митральды немесе жүрек клапанының пролапсы, миокардиалық кардиосклероз, жүрек ырғағының тұрақты бұзылуымен жүретін және (немесе) І сатылы жалпы қан айналымының жетіспеушілігімен гипертрофиялық кардиомиопатия. Сондықтан осы тармақпен хирургиялық емдеуден кейін туа немесе жүре пайда болған қан айналымының жетіспеушілігінсіз жүрек ақауы бойынша куәландырулар жүргізіледі.
      І сатылы жалпы қан айналымының жетіспеушілігі функционалдық үлгілермен анықталған кардиогемодинамикалық көрсеткіштермен оңдалуы керек.
      Алғашқы белсенді ревматизммен ауырғандар Аурулар кестесінің І бағаны бойынша, Аурулар кестесінің 48-тармағымен куәландырушылар медициналық мекемеден шықаннан кейін әскери қызметке 24 айға уақытша жарамсыз болып табылады. Бұдан кейін жүрек және басқа мүшелердің зақымдалуының белгісі болмағанда және аурудың қайталануында осы баптың "4" тармақшасы бойынша куәландырылады. Алғашқы белсенді ревматизммен ауырғандар Аурулар кестесінің ІІ бағаны бойынша әскери қызметке жарамсыз болып табылады.
      "4" тармақшасына жүрек бұлшық еттерінің тұрақты қалпына келген барыстары, миокардиосклероз, митральды және жүректің басқа да клапандарының қан айналымдары мен ырғақтың және өткізгіштіктің бұзылуының жоқтығы осы тармақты қолдануға негіз болып табылмайды, әскери оқу орындарына түсуге кедергі келтірмейді.
      Ревматикалық емес миокардиттер миокардиосклерозге шықпай, жүрек ырғағының және өткізгіштігі бұзылуының жоқтығы осы бапты қолдануға негіз болып табылмайды, әскери (арнайы) оқу орындарына түсуге кедергі келтірмейді.
      43. "1" тармақшасына ІІІ сатылы гипертониялық аурудың баяу үдемелі түрі мен гипертониялық аурудың тез үдемелі (қатерлі) түрі жатады.
      Гипертониялық аурудың үшінші сатысы артериалдық қысымның тұрақты жоғары, бірінші кезекте диастолиялық (сынап бағанасымен 115 мм және одан жоғары) және систолиялық (сынап бағанасымен 210-230 мм және одан жоғары) көрсеткіштерімен сипатталады. Миокарда инфаркты немесе инсульт алған адамдарда артериальдық қысым көрсеткіштерінің төмендеуі мүмкін. Клиникалық көрсеткіштерде жүрек, ми қан тамырларының атеросклерозымен, бүйректердің және қалпына келмейтін немесе орнына шамалы келетін өзгерістердің дамуымен негізделген мүшелер мен жүйелердің оқыс бұзылуымен қан тамырлардың ауыр бұзылулары басым (асқазандық жетіспеушілік, миокарда инфаркт, инсульт, ангиоретинопатия, бүйрек қан ағуының және орамдық сүзгіштіктің төмендеуі, гематурия, протеинурия).
      Басқа мүшелер мен жүйелер қызметтерінің бұзылуына соқтыратын гипертониялық аурулардың қатты асқынуларында, сондай-ақ Аурулар кестесінің тиісті тармақтары қолданылады.
      "2" тармақшасына артериалдық қысымның тұрақты жоғары көрсеткіштерімен, тұрақты дәрі-дәрмекті терапияны жүргізусіз қалыпты цифрларға жетпейтін ІІ сатылы гипертониялық аурулар жатады. Гипертониялық аурудың екінші сатысы күшті шамадан түсу белгілерімен, гипоксия немесе ишемия белгілерімен сол жақ асқазанша бұлшық еттерінің гипертрофиясымен сипатталады. Клиникалық мәліметтермен анықталған, сондай-ақ құрал-саймандық зерттеулер және дозаланған күш салынған сынамалар жатады. ІІ сатылы гипертониялық аурулардың сипаттамалық белгілері мыналар болып табылады: түпкілікті церебралдық бұзылулармен қатар, мидың қан айналымының динамикалық, вестибулярлы және басқа да бұзылуларымен өзгеретін қозғалыстық, сезгіштік, тілдік, мишықтардың бұзылулары. Мүшелер мен жүйелер қызметтері қалыпты бұзылған.
      "3" тармақшасына диастолиялық сынап бағанасымен 90-нан 99 мм-ге дейін, систолиялық сынап бағанасымен 140-159 мм-ге дейін жоғары артериалдық қысыммен (тыныштықта) сипатталатын І сатылы гипертониялық аурулар жатады. Артериалдық қысым тәулігіне тұрақсыз өзгереді. Артериалдық қысым осы цифрлардан кезеңді өзгеруі мүмкін. Артериалдық қысым оқыс тұрақтануы мүмкін, (ауру демалған уақытында, демалыста болған уақытында) бірақ ол қысқа ғана, баяу болады. Клиникалық көрсеткіштерде әдетте жүректің, бас миының, бүйректің органикалық өзгерулері жоқ. Көз тұңғиығындағы өзгерістер тұрақсыз. Мүшелер мен жүйелердің қызметтері шамалы бұзылған немесе бұзылмаған.
      Аурулар кестесінің І, ІІ бағаны бойынша куәландырылатындардың гипертониялық аурулар диагнозы кемінде 6 айда стационарлық тексерумен және алдыңғы диспансерлік бақылаулардың нәтижелерімен расталуы керек. Жоғарыда аталған артериалдық қысымның көрсеткіштерімен артериалдық гипертензия алғаш анықталғанда және жеткіліксіз бақылау мерзімінде І сатылы гипертониялық аурулар диагнозы арнаулы кардиологиялық бөлімшеде расталуы керек.
      Гипертониялық аурудың әр жағдайында гипертензия белгілерімен дифференциалды диагностика жүргізіледі. Артериалдық гипертензия белгілері бар адамдар негізгі аурулары бойынша куәландырылады.
      44. "1" тармақшасына мыналар жатады:
      ІІІ дәрежелі коронарлық қан айналымының бұзылуы;
      ІІ дәрежелі коронарлық қан айналымы мен ІІ сатылы жалпы қан айналымы бұзылуының үйлесуі.
      Осы тармақшаға (айқындалған дәрежесіне байланыссыз коронарлық жетіспеушілік және қан айналымы) жатады:
      трансмуральды кең жайылу немесе қайталанған инфаркт миокардымен дамыған жүрек аневризмі немесе үлкен ошақты кардиосклероз;
      жүректің ишемиялық аурулары салдарынан болған жүрек ырғағын және өткізгіштігінің бұзылуын емдеуге келмейтін жекелеген тұрақты (толық AV-блокада, пароксизмальды тахиаритмия, политопты қарыншалы экстрасистоля).
      Коронарлық жетіспеушілік дәрежесі жеткілікті объективтендірілуі керек.
      ІІ дәрежелі коронарлық жетіспеушілікте - анамнезімен (өзгермелі ошақты өзгерісті миокарда немесе инфаркт миокардада пайда болатын стенокардия ұстамалыларының жиілеуі), тексеру мәліметтерімен (дене салмағына толеранттылықтың төмендеуі және тұрақты немесе өзгермелі ЭКГ өзгерістер - ишемиялық тегі бойынша ST сегментінің жылжуы, Т тістерінің төмендеуі немесе инверсиясы, жүрек ырғағының және өткізгіштігі бұзылуының пайда болуы). Коронарографияда окклюзия немесе бір ірі коронарлық артерияның айқындалған стенозы (50%-дан артық);
      ІІІ дәрежелі коронарлық жетіспеушілікте - анамнезі (шамалы зорлану ықпалымен стенокардия ұстамасы тәулігіне 10-15 рет болады, сирек емес жағдайда тыныштықта, ұйықтағанда, кейде жүрек демікпесімен болатын), ЭКГ-да миокардтың ырғақ пен өткізгіштің бұзылуымен айқындалған өзгерісі, велоэргометрия кезінде;
      денеге салынған күштің толеранттылығының төмендігі, ЭКГ-да ST сегментінің жылжуы төмен қарай 2 мм және одан артық немесе ST көтерілуі, тістік инверсия Т, қалпына келу кезеңі 10 минуттан артық. Коронарография кезінде - кең жайылған стеноздайтын процесте немесе сол жақ коронарлы артерия діңінің зақымдалуы 75%-дан артық; коронарлық артерияның алдыңғы асқазан аралық тарамының оқшауланған бұзылуы.
      Аурулар кестесінің ІІІ, ІV бағандары бойынша куәландырылатындар ырғаққа жасанды жүргізушіні ауыстырып салғаннан кейін, аорто-коронарлық тамырластырудан кейін, "1" тармақшасы бойынша әскери қызметке жарамсыз болып табылады. Жекелеген оқиғаларда офицерлердің осы жағдайларында, әскери қызметте болудың шекті мерзіміне жетпегендер, әскери қызметтің міндеттерін орындау мүмкіндіктерін сақтауда "2" тармақшасы бойынша куәландырылады. Қатты инфаркт миокардамен ауырған адамдар, емделудің стационарлық кезеңі аяқталғаннан кейін қалпына келтірілуге жергілікті санаторийлерге 30 тәулікке жіберіледі.
      45. Аурулар кестесінің І-ІV бағандарының көрсеткіштері бойынша куәландырылушыларға хирургиялық емдеулер ұсынылады. Емдеудің қанағаттанғысыз нәтижесінде және одан бас тартқанда әскери қызметке жарамдылығы санаты патологиялық процестерге байланысты айқындалады.
      "1" тармақшасына магистралды тамырлардың артериалдық және артериялық-веноздық аневризмдері; бітелген атеросклероз, эндартериит, тромбангит, аортоартериит (гангреналы-некротикалық саты); висцералды тарамдары қуысының жарым-жартылай немесе толық кедергіге ұшырамалы, артерия мүшелерінің және дисталды қан айналымы қызметтерінің күрт бұзылмалы іш қолқасының атросклерозы; қолқа және іші бос көк тамырдың тромбозы; жиі қайталанбалы тромбофлебит, флебтормбоз, ІV-дәрежелі көк тамырлық жетіспеушілікті созылмалы пайда болулармен қол-аяқтың посттромботикалық және варикозды кеңеюі (терең, тері асты және тұрақты ісінулермен коммуникантты көк тамырлар, гиперпигментация мен терінің жұқаруы, индурация, дерматит немесе жаралар); ІV-дәрежелі шораяқтық (лимфодема); ІІІ-сатылы (гангренозды-некротиялық) ангионевроздар; ірі магистралды (қолқа, іш, брахиоцефалды, иірімді немесе қуысты артерияның) және айқындалған қан айналымы сақталған бұзылуларының және аурудың үдемелі ағымында бүйір қан тамырларын қалпына келтіру операцияларының салдары жатады.
      "2" тармақшасына кедергілі эндартериит, тромбангиит, аортоартериит және ІІ сатылы қол-аяқ тамырларының атеросклерозы; созылмалы көк тамырлы ІІІ-дәрежелі жетіспеушілікті посттромбофлебитті немесе варикозды ауру (табан мен балтырдың түнгі демалыстан кейін кетпейтін ісіктері, қышыма, гиперпигментация, терінің жұқаруы); ІІІ-дәрежелі шораяқтық (лимфодема); бұғана астындағы тамыр-нерв шоғырының экстравазальді комрессия ("көкірек шығу" синдромы); қайталанған нәтижесіз стационарлық емдеуде суықта қозғалыстың шырмалушылығымен, саусақтардың көгеруімен созылмалы ауру синдромды ІІ сатылы ангиотрофоневроздар; қан айналымының азғана бұзылуымен магистралды және бүйір қан тамырларына жасалған реконструктивті операциялардың салдары; ІІІ-дәрежелі шәует бауының көк тармырларының варикозды кеңеюі жатады (бау төменгі полюстен, семіп қалған аталық ұрық безінен төмен түседі, тұрақты ауру синдромы бар сперматогенездің бұзылуы, протнеинурия, гематурия). Келісім-шарт бойынша әскери қызметті өткеріп жүрген әскери қызметшілерде шәует бауы көк тармыларының ІІІ-дәрежелі варикозды кеңеюі болғанда "3" тармақшасы бойынша куәландырылады.
      "3" тармақшасына кедергілері бар эндеартериит, тромбангиит, І-сатылы қол-аяқ тамырларының атеросклерозы; ұзақ уақыт жүргеннен кейін немесе көк тамырдың ІІ-дәрежелі созылмалы жетіспеушіліктерінің пайда болуымен (табан мен балтырдың түнгі немесе күндізгі демалыстан кейін жоғалатын кезеңдік ісінулері) варикозды аурулар; егер куәландырушылар одан арғы емдеуден бас тартқанда ІІ-дәрежелі лимфодема; шәует бауы көк тамырларының ІІ-дәрежелі қайталанбалы (қайталанған хирургиялық емдеуден кейін) варикозды кеңеюі жатады. Аурулар кестесінің ІІІ-бағаны бойынша куәландырылушыларға "4" тармақшасы қолданылады. Шәует бауының көк тамыры варикозды кеңеюінің бір мәрте қайталануы "3" тармақшасын қолдануға негіз болып табылады. ІІ-дәрежелі шәует бауының көк тамырының кеңеюінде бау аталық бездің полюсінен төмен түспейді, аталық без атрофиясы жоқ.
      "4" тармақшасына көк тамырдың жетіспеушілігінсіз қол-аяқтың варикозды ауруы, І-дәрежелі лимфодема (табанның ішкі жағының азғана ісінуі, түнгі немесе күндізгі демалыс кезеңінде азаятын немесе жоғалатын); шәует бауы көк тамырының І және ІІ-дәрежелі варикозды кеңеюі; І-сатылы ангиотрофоневроз жатады.
      Қол-аяқтың көк тамырларының жекелеген бөліктерінде көк тамырдың жетіспеушігінсіз цилиндрлі немесе бұратылған эластикалық томпайған кеңеюлері осы бапты қолдануға негіз болып табылмайды, әскери қызметті өткеруге, әскери (арнайы) оқу орнына түсуге кедергі келтірмейді.
      Ірі магистральды артерияның жараланғаннан және басқа да зақымданулардан кейін қан айналымының және қызметінің толық қалпына келуі Аурулар кестесінің І және ІІ-бағандары бойынша куәландырылушыларға "3" тармақшасы, ал ІІІ-ІV-бағандары бойынша "4" тармақшасы қолданылады.
      Тамырлардың аурулары мен зақымдану салдарының диагнозы процесс сатысын және функционалдық дәрежесін көрсетуі керек. Сараптау қорытындысы объективті көрсеткіштерді беретін әдістерді қолданудан кейін шығарылады (нитроглицеринді сынамамен реовазография, ангио-, флебо- және лимфография).
      46. Аурулар кестесінің І-ІІІ-бағандары бойынша куәландырылушыларға көрсеткіштер болса хирургиялық немесе консервативті емдеу ұсынылады. Қанағаттанғысыз емдеу нәтижесінде немесе одан бас тартқанда куәландыру қайталанған анемияның айқындалуы мен асқыну жиілігіне байланысты жүргізіледі.
      Гемморойдың жиі асқынуына, егер куәландырылушы жылына кемінде 5 рет ұзақ уақытты госпитальдау мерзімімен (кемінде 1 ай) қан ағу, тромбоз және гемморойды түйіннің ІІ-ІІІ-дәрежелі қабынулары бойынша стационарлық емдеуде жатса, сондай-ақ стационарлық емдеуді қажет ететін ауру қайталанған қан ағулармен асқынуы жатады.
      47. Нейроциркуляторлы (вегето-тамырлы) астения (бұдан әрі - НЦА, ВТА) үшін артерия қысымының қандай да бір тітіркендіргіштерге бірдей реакциялы вегетативті-тамырлы бұзылу синдромы тән.
      Гипотензивті нейроциркуляторлы астенияны ешқандай шағым тудырмайтын, еңбек ету мүмкіндігін және артериялдық қысымның сынап бағанасымен 90/50-100/60 мм көрсеткіштерінде әскери қызметтің міндеттерін орындау мүмкіндіктерін сақтайтын дені сау адамдардың физиологиялық гипотониясынан айыру керек. Мұндай адамдар әскери қызметке жарамды деп танылады. Барлық жағдайларда эндокриндік жүйелердің ішек-қарын трактісі өкпе және т.б. ауруларға байланысты симптомдық гипотония ескерілмесін.
      Аурулар кестесінің І, ІІ-бағандары бойынша куәландырылушыларға нейроциркуляторлы (вегето-тамырлы) астения диагнозы стационарлық тексеру кезінде невропатологтың, окулист, қажет болғанда басқа мамандықтар дәрігерлерінің қатысуымен бекітілуі керек. Бастапқы әскери есепке қоюда НЦА (ВТА)-ның қандайда бір түрі бар азаматтар Аурулар кестесінің 48-тармағы бойынша әскери қызметке уақытша жарамсыз болып танылады және емдеу тағайындалады.
      "1" тармақшасына НЦА (ВТА)-ның:
      емдеуге келмейтін және еңбек ету мүмкіндігін және әскери қызмет міндеттерін айтарлықтай төмендететін, ұдайы шағымдар мен тұрақты оқыс айқындалған вегетативті-тамырлы бұзылулар бар болғанда артериялық қысымның тұрақсыздығының гипертензивті түрі;
      тұрақты айқын вегетативті-тамырлы бұзылу шағымдары бар жүрек ырғағының тұрақты бұзылуымен, емдеуге келмейтін және еңбек ету мүмкіндігін және әскери қызметтің міндеттерін орындау мүмкіндіктерін айтарлықтай төмендедетін артериалдық қысым сынап бағанасының 100/60 мм төмен гипотензивті түрінің тұрақты бекітілуі;
      айқындалған вегетативті-тамырлы бұзылулармен болатын қайталап емдеу табысты болмағанда жүрек ырғағының тұрақты бұзылуымен, тұрақты кардиалгия болғандағы кардиалды түрі жатады (жүрек ырғағының тұрақты бұзылуының сипаттамасы Аурулар кестесінің 42-тармағының түсініктемесінде беріледі).
      "2" тармақшасына қалыпты айқын пайда болған НЦА (ВТА) кардиалды түрлі, соның ішінде еңбек ету мүмкіндіктерін және әскери қызмет міндеттерін орындау мүмкіндіктерін төмендетпейтін ауыспалы жүрек ырғағының бұзылуы жатады.
      Минутына кемінде 5 экстрасистол бар болғанда стационарлық емдеу қажет.
      Тыныштықтың сирек жекелеген экстрасистолдары және функционалдық сипаттағы қуыс артериясы осы тармақты қолдануға негіз болып табылмайды, әскери қызметті өткеруге, әскери (арнайы) оқу орындарына түсуге кедергі келтірмейді.
      Миокардтың органикалық өзгерістері салдарынан болған (қабыну, дистрофия және т.б. сипаттағы) жүрек ырғағының бұзылуында куәландыру Аурулар кестесінің 42-тармағы бойынша жүргізіледі.
      48. Әскери қызметті шақыру бойынша өткеріп жүрген әскери қызметшілер, ревматитті емес миокардит бойынша стационарлық емдеу аяқталған соң жүректе зақымдалудың тұрақты және объективті белгілері табылмағанда (қан айналымының жетіспеушілігі, жүрек ырғағының және өткізгіштігінің түрлі үлгілері) әскери қызметке уақытша жарамсыз болып танылады.
      Аурулар кестесінің І-бағаны бойынша куәландырылатындар ревматитті емес миокардтпен ауырған соң стационардан кейін 6 айға әскери қызметке уақытша жарамсыз болып танылады.
      Аурулар кестесінің ІІІ-ІV бағандары бойынша куәландырылатындарға ауруы жөнінде (30 күнге санаторийде қалпына келтіруден) демалыстың қажеттілігі туралы қорытынды белсенді ревматизвнен, ревматитті емес миокардиттен, миокард инфарктынан, сондай-ақ жүрекке, коронарлы артерияға, ірі магистральды және бүйір қан тамырларына функцияларының уақытша сипатта бұзылуымен жасалған операциялардан кейін, емдеуден кейін және әскери қызмет міндеттерін орындауға кемінде 1 ай уақыт керек болғанда шығарылады.
      Созылмалы ишемиялық жүрек ауруының өршуінен кейін (стенокардияның ұзаққа созылған ұстамаларында, жүрек жетіспеушілігінің түрі), гипертониялық аурулардың (гипертониялық күрт асқынулардан кейінгі жағдайлар), жүрек ырғағының бұзылуы электроимпульсті терапияда Аурулар кестесінің ІІІ-ІV бағандары бойынша куәландырылатындарға босату қажеттілігі туралы қорытынды шығарылады.
      49. "1" тармақшасына жиі өршулермен ағатын (жылына кемінде екі рет) және еңбек шығынымен және гипертрофиялық немесе атрофиялық өзгерісті мұрынның жалқықты қабығының және мұрын демінің бұзылуымен жүретін созылмалы іріңді немесе полипозды синуситтер жатады.
      Мұрын қуысының созылмалы ірің ауруларының диагнозы риноскопиялық мәліметтермен (іріңді бөлінулер) қуысты екі кескінде түсірілген рентгенография, ал үстіңгі жақ қуысы үшін, бұдан басқа толық тесілумен бекітілуі керек.
      "3" тармақшасына мұрын қуысының үстіңгі тыныс алу жолдары тканьдерінің дистрофиясы және еңбек шығынына байланысты белгілерсіз созылмалы іріңсіз аурулар (катаралды, серозды, вазомоторлы және синуситтердің іріңсіз басқа да түрлері) жатады. Аталған аурулармен ауыратын азаматтарға бастапқы әскери есепке қоюда емдеу тағайындалады.
      Мұрынмен еркін тыныс алғанда кеңсірік сүйегінің қисаюы, үстіңгі тыныс алу жолдарының жалқығында тұрақсыз субатрофиялық пайда болулар, үстіңгі жақ қуысы қабырғасының жалқығының жуандауы, егер диагностикалық пункция жасағанда ірің немесе транссудат алынбаса және үстіңгі жақ қуысы сағасының өткізгіштігі сақталса, сондай-ақ кеңсірік қуысының қалдықты пайда болуларына операция жасағаннан кейін (ауыздың алдындағы өзгермелі қатпарларының сызықты тыртығы, мұрын қусының операция жасалған сағасы немесе рентгенограммада көрсетілген перде) осы бапты қолдануға негіз болып табылмайды, әскери қызметті өткеруге, әскери оқу орындарына түсуге кедергі келтірмейді. Созылмалы декомпенсивті тонзилит деп жиі өршулермен (жылына кемінде 2 рет), тонзиллогенді интоксикация болғанда (субфебрилитет, тез шаршау, әлсіздік, делсалдылық), бадамша без тканнің, аймақтық лимфатүйіншіктерінің қабыну процесіне (паратонзиллярлы абсцесс, аймақтық лимфоденит) кірістірілуі саналады.
      Созылмалы декомпенсирлі тонзилиттің объективті белгілері: бадамша безді шпательмен басқанда немесе оны зондтауда шұңқырдан ірің немесе казесозды тығындардың бөлінуі; таңдай бадамша бездері тыртықтарының болуы; іріңді фолликулдардың эпителий астындағы қатпарларда болуы; кеуде-бұғана-төс бұлшық еттері лимфатүйіншектерінің ұлғаюы.
      Созылмалы тонзилиттің басқа түрі осы бапты қолдануға негіз болмайды, әскери қызметті өткеруге және әскери (арнайы) оқу орындарына түсуге кедергі келтірмейді.
      Созылмалы тонзилиттің басқа түрлі түрлері бар азаматтарға бастапқы әскери есепке қою кезінде емдеу тағайындалады.
      Құлақ барофункциясының тұрақты және оқыс сипаты құлақ манометриясының көмегімен қайталап зерттеу мәліметтері бойынша анықталады. Күмәнді жағдайларда құлаққа үрлеудің көмегімен манометрия жүргізіледі. Ең дұрыс мәліметтер барокамерада жүргізілетін (рекомпрессиялау камерасында) қосымша функционалдық зерттеулерде алынады.
      Сүңгуірлер мамандығына оқыту үшін іріктелетін адамдар, оларда есту трубасының жақсы өткізгіштігі (І және ІІ-дәрежелі барофункция) болғанда, ал ІІІ-дәрежелі тұрақты барофункциялар жарамсыз болып танылады.
      ІІІ-дәрежелі тұрақты барофункцияларда оқитындар мен сүңгуірлердің әскери-есептік мамандықтар бойынша қызмет өткеріп жүргендердің жарамдылығы жеке анықталады, ал ІV-дәрежелі барофункцияда жарамсыз деп танылады.
      Кеңсірік қуысы барофункциясының бұзылуы куәландырылушылардың шағымдарының, кеңсірік қуысының жағдайы, сынаққа дейін және одан кейін кеңсірік қуысын рентгенологиялық зерттеулермен барокамерада қысымның өзгерістеріне шыдау сынақтары, медициналық және қызметтік сипаттамалары негізінде бекітіледі.
      50. Көмей немесе кеңірдектің мойын бөлімінің қанағаттанғысыз емдеу нәтижелерінде немесе одан бас тартқанда зақымдануы салдарынан болған аурулар қарастырылады.
      "1" тармақшасына дауыс түзілуінің, табиғи тыныс алу жолдары арқылы тыныс алудың, бөлу функцияларының тұрақты болмауы жатады.
      "2" тармақшасына обструктивті түр бойынша ІІ-дәрежелі тыныс алу жетіспеушілігімен тыныс алудың аурулары, дауыс түзілуінің тұрақты аурулары (қарлығу, дауыс дыбысының төмендеуі) жатады.
      "3" тармақшасына обструктивті түр бойынша І дәрежелі тыныс алу жетіспеушілігімен тыныс алудың ауырлауы жатады.
      51. "1" тармақшасына бронхты-өкпе аппаратының және плевраның созылмалы аурулары, ІІІ-дәрежелі тыныс алу (өкпелік) жетіспеушілігімен іріңдейтін аурулар жатады.
      "2" тармақшасына ІІ-дәрежелі тыныс алу (өкпелік) жетіспеушілігімен бронхты-өкпе аппаратының созылмалы аурулары жатады. Осы тармақ бойынша алғашқы әскери есепке қойылатын, әскери қызметке шақырылатын, келісім-шарт бойынша әскери қызметке түсетін азаматтар, сондай-ақ мерзімді әскери қызметтің немесе келісім-шарт бойынша әскери қызмет өткеріп жүрген әскери қызметшілер тыныс алу жетіспеушілігінің дәрежесіне байланыссыз ІІ-сатылы созылмалы пневмония және бронхтыэктоздармен азап шегетіндер, сондай-ақ өкпенің кистозды ауруымен (жүре пайда болған) ауыратындар операциядан бас тартқанда куәландырылады.
      Созылмалы пневмонияда, өкпе эмфиземасымен және онсыз созылмалы диффуздық бронхта офицерлердің әскери қызметке жарамдылығы тыныс алу (өкпелік) жетіспеушілікке байланыссыз анықталады.
      Өкпенің саркоидозы және басқа да диссеминациялы аурулармен ауыратын алғашқы әскери есепке қойылатын, әскери қызметке шақырылатын, келісім-шарт бойынша әскери қызметке түсетін азаматтар, сондай-ақ әскери қызметті шақыру немесе келісім-шарт бойынша өткеретін "1" немесе "2" тармақшасы бойынша, ал офицерлер "1", "2" немесе "3" тармақшалары бойынша ауру сатысына, тыныс алу (өкпелік) жетіспеушілігіне байланысты куәландырылады. Ауру диагнозы гистологиялық зерттеулер нәтижелерімен бекітілуі тиіс. Науқас диагностикалық пункциядан бас тартқанда диагноз клиникалық және зертханалық мәліметтермен тағайындалады.
      Тыныс алу (өкпелік) жетіспеушілік дәрежелерінің көрсеткіштері Тыныс алу (өкпелік) жетіспеушілік дәрежелерінің көрсеткіштерінің кестесінде көрсетілген:

     ТЫНЫС АЛУ ЖЕТІСПЕУШІЛІГІ ДӘРЕЖЕЛЕРІНІҢ КӨРСЕТКІШТЕРІ

       52. Бронхиалды демікпенің диагнозы тек стационарлық тексеруден кейін ғана қойылуы керек.
      "1" тармақшасына ауыр және жиі тұншығу ұстамаларымен (апта сайын, асматикалық сирек емес жағдай) ІІ-ІІІ-дәрежелі өкпе-жүрек жетіспеушілігімен бронхиалдық демікпе, қайта стационарлық емдеуді қажет ететін гормондық тәуелді демікпе жатады.
      "2" тармақшасына түрлі бронхты кеңейту құралдарын енгізіп жинақтаталатын, айына бір рет тұншығу ұстамасы бар бронхиалды демікпе, ұстама арасы кемінде І-ІІ-дәрежелі тыныс алу жетіспеушіліктерінің сақталуы жатады.
      "3" тармағына бронхиалды демікпенің бронхты кеңейтетін құралдармен жеңіл жинақталатын және ұстамалар болғанда тыныс алу жетіспеушіліктері болмайтын, жылына созылмайтын тұншығу ұстамаларының 2-3 реттен жиі болмайтын түрі жатады. Аурулар кестесінің І-бағаны бойынша куәландырылатындарда соңғы 5 жылда және одан көп уақыт ұстамалар болмағанда бронхиалды демікпе диагнозы стационарлық жағдайда дәрі-дәрмекті үлгілермен бекітілген бронхтардың өзгерісті реактивтілігімен расталуы керек.
      Бронхоспатикалық синдромды жағдайда (обтурациялық, эндокриндік-гуморальды, неврогенді, токсикациялау және басқа) басқа аурудың асқынулары болып табылғанда әскери қызметке жарамдылық санаты негізгі аурулар ағымына байланысты Аурулар кестесінің тиісті тармақтары бойынша анықталады.
      53. Әскери қызметшілердің ауруы жөніндегі демалыс қажеттілігі туралы қорытынды, бастапқы әскери есепке қойылатын, әскери қызметке шақырылатын азаматтардың әскери қызметке уақытша жарамсыздығы туралы шешім пневмониямен қатты аурудың асқынған ағымы жағдайында ғана (іріңдену, пара- және метапневмоникалық плевриттер, ателактаздар, кең жайылған плевралық басулар, вирусты пневмониядан кейінгі айқындалған астенизация және одан басқа) шығарылады.
      Қатты аурулармен ауырғаннан қалдықты пайда болуларда, өкпенің созылмалы ауруларының асқынуларында әскери қызметшілерді босату туралы қорытынды шығарылады.
      Бронхты-өкпе аппаратына операция жасағаннан кейін 83-тармақты басшылыққа алу керек.
      54. "3" тармақшасы пломбы салынған және жұлынған тістердің  саны 9 көп болса және мұнда кемінде 4 тісте (ұлпа мен периодониттің зақымдануы) түбір арналарына пломба салынған тістерді қоса алғандағы созылмалы қабынулардың клиникалық немесе рентгенологиялық белгілер болғанда қолданылады.
      55. Осы бапты қолдануға куәландырылушыларда пародонтиттің генерализденген түрінің, парадонтоздың жиі өршуімен және абсцестіленудің болуы негіз болып табылады.
      Пародонтит, пародонтоз диагнозы барлық тіс-жақ жүйесін рентгенографияны пайдаланып және ілеспе ауруларды айқындай отырып қойылады. Пародонтоз бен пародонтитте бастапқы әскери есепке қою кезінде азаматтарға емдеу тағайындалады.
      "1" тармақшасына пароданталды қалта тереңдігі 5 мм және одан көп болғанда, түбір ұзындығының 2/3-не тістің сүйек тканін резорбциялау, тіс жылжуының ІІ-ІІІ-дәрежелі жылжулары жатады.
      "2" тармақшасына емдеуге жатпайтын ауыз қуысындағы жалқық қабығының аурулары жатады. Стоматиттер, хейлиттер, гингвиттер, лейкоплакиялар және басқалар, преканцероздар болғанда әскери қызметке бастапқы есепке қойылатын азаматтарға емдеу тағайындалады.
      "3" тармақшасына, тіс қызыл иегі қалтасының тереңдігі 3 мм-ге дейін болғанда, басымырақ тіс арасындағы, тіс арасындағы кедергілерінің бойы 1/3 төмендесе, бірақ тістердің қозғалуы болмаған жеңіл дәрежелі пародонтиттер жатады.
      56. "1" тармақшасына хирургиялық емдеуден кейін трансплантанттармен ауыстырылмаған төменгі бет-жақ сүйектерінің ақаулары, бет-жақ сүйектерінің ақаулары мен деформациялары, сондай-ақ созылмалы жиі асқынбалы (Аурулар кестесінің І, ІІ-бағандары бойынша куәландырылушылар үшін кемінде 2 рет және Аурулар кестесінің ІІІ, ІV-бағандары бойынша куәландырылушылар үшін жылына кемінде 4 рет) жақ сүйектерінің аурулары, сілекей бездері, самай-жақ сүйектерінің буындары, самай-төменгі жақ сүйектері буындарының анкилоздары, емдеу тиімділігі болмағанда (соның ішінде хирургиялық және одан бас тартқанда) төменгі жақ сүйектерінің контрактуралары және жалған буындардың болуы жатады. Осы тармаққа емдеуге келмейтін жақ-беттің актиномикозы жатады.
      Жекелеген жағдайларда, әскери қызмет міндеттерін орындау мүмкіндіктеріне, әскери бөлімнің қолбасшылығы мен дәрігердің пікірлеріне байланысты, жүре пайда болған жақ-беттегі ақаулар мен деформациялары бар офицерлік атақтары бар әскери қызметшілер, ортопедиялық емдеу әдістерінің қанағатты нәтижелерінде "2" немесе "3" тармақшалары бойынша куәландырылуы мүмкін.
      "2" тармақшасына тістеудің кемінде 5 мм сәйкес келмеуімен тістеудің ІІ-ІІІ-дәрежелі аномалиясы немесе Н.А.Агапов бойынша шайнау тиімділігі - 60 пайыз; жиі асқынбалы созылмалы сиалоадениттер, қанағатты емдеу нәтижелерімен жақ-беттегі актиномикоз, секвестрлі қуыстың және секвестрлердің болуымен жақтың созылмалы остеомиелиті жатады. Осы аурулармен ауыратын, бастапқы әскери есепке қойылатын азаматтарға емдеу тағайындалады. Емделгеннен кейін әскери қызметшілер Аурулар кестесінің 61-тармағы бойынша куәландырылады. Хирургиялық емдеуден бас тартқанда немесе операцияның қанағаттанғысыз нәтижесінде куәландырылу "1" немесе "2" тармақшалары бойынша жүргізіледі.
      Егер тістеу аномалиясы бойынша операциядан кейін кемінде 6 ай өтсе, бастапқы әскери есепке қойылған азаматтар, мерзімді әскери қызметке шақырылғанда, келісім-шарт бойынша әскери қызметке түскенде әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылады.
      ІІ-дәрежелі тістеу аномалиясында (тістер қатарының 5 мм-ден 10 мм-ді қоса алғандағы жылжуы) шайнау тиімділігі 60 пайыз және одан артық болса куәландыру осы тармақтың "4" тармақшасы бойынша жүргізіледі.
      Тістеудің І-дәрежелі аномалиясының (тістер қатарының 5 мм-ді қоса алғандағы жылжуы) болуы осы бапты қолдануға негіз болып табылмайды, әскери қызметті өткеруге және әскери (арнайы) оқу орнына түсуге кедергі келтірмейді.
      57. Жара ауруларының диагнозы гипотония және (немесе) эндоскопиялық жағдайда стационарлық жағдайда міндетті рентгенологиялық зерттеулермен расталуы керек.
      "1" тармақшасына асқазан және ұлтабар жарасы перфорациямен, қалтқының стенозымен (асқазандағы контрасты заттардың 24 сағаттан көпке бөгелуі) асқынған, тамақтандырудың төмендеуімен жүретін (дене салмағының индексі (бұдан әрі - ДСИ)* 18,5-19 және одан төмен), хирургиялық емдеуге қарсы көрсеткіштерде немесе одан бас тартқанда; асқазанды резекциялаудың салдары; ас қорыту қызметінің айтарлықтай бұзылуымен асқазан-ішек сағасын салудың тарамды немесе селективті ваготомияның салдары (емдеуге келмейтін демпинг-синдромдар, тұрақты іш өтулер, тамақтанудың төмендеуі - ДСИ 18,5-19 және төмен), тұрақты анастамозиттер, астамоздардың жарасы және т.б., көлемі 2 л аса массивті қайталанған гастродуоденальді қансыраулармен асқынған жара ауруы (қан айналымы көлемінің 30 пайызға дейін төмендеуі) жатады.
      "2" тармақшасына жарамен жиі (жылына кемінде 2 рет) және ұзақ уақыт өршіген (2 айдан көп) асқазан немесе ұлтабардың жарасы: баданның көптеген жарасымен және одан тыс; көшпелі коллезді жаралармен немесе ұзақ уақыт тыртықтанбайтын бадана жарасы және баданадан тыс аймақта, сондай-ақ ұлтабардың үздіксіз қайталанатын жара ауруы. Осы тармақта перфорация немесе қан ағулармен немесе ұлтабар баданының өрескел тыртықтанып бұзылуымен асқынған асқазан немесе ұлтабардың жарасы: тарамды және селективті ваготомия, асқазан-ішек сағасын салу салдары жатады.
      Келісім-шарт бойынша әскери қызметті өткеретін әскери қызметшілер, асқазан немесе ұлтабардың сирек өршімелі (жылына 1 рет және сирек) жарасы, ас қорыту қызметінің ұлтабар баданының шамалы деформациялануында "3" тармақшасы бойынша куәландырылады.
      Стационарлық жағдайда Аурулар кестесінің І-ІІ бағандары бойынша куәландырылушылар ағым сипаты мен жазылу ұзақтығына (тұрақтылығы) байланыссыз асқазан және ұлтабардың жара аурулары диагнозы барлар "1", "2" немесе "3" тармақшалары бойынша куәландырылады.
      Ұлтабар бадана жарасының шын белгілері жазылу фазасында тексеру болып баданның өрескел тыртықты деформациялануы* және (немесе) гастрофиброскопияда жарадан кейінгі тыртықтың болуы, фиброгастроскопияда жарадан кейінгі тыртықтың болуы табылады.
      Асқазан мен ұлтабардың асқынбаған симптомды жараларында әскери қызметке жарамдылық Аурулар кестесінің тиісті тармақтары бойынша негізгі аурудың ағым ауырлығы мен ағымына байланысты айқындалады. Аурулар кестесінің І, ІІ, ІІІ бағандары бойынша асқынған симптомды жараларда әскери қызметке ас қорыту функциясының бұзылуына байланысты осы тармақтың "1", "2" немесе "3" тармақшалары бойынша айқындалады.

            ТАМАҚТАНУ БҰЗЫЛҒАНДА НОРМА БОЙЫНША БОЙЫ
                 МЕН ДЕНЕ САЛМАҒЫНЫҢ ҚАТЫНАСЫ

      18-25 жас аралығында

      26-45 жас аралығында