"Астананың гүлденуі - Қазақстанның гүлденуі" Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық дамуының 2005 жылға дейінгі кезеңге арналған мемлекеттік бағдарламасы туралы

       Ескерту. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Президентінің 2009.06.18 N 829 Жарлығымен.

      Қазақстан Республикасының Конституциясы 44-бабының 8) тармақшасына сәйкес қаулы етемін:

      1. Қоса беріліп отырған "Астананың гүлденуі - Қазақстанның гүлденуі" Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық дамуының 2005 жылға дейінгі кезеңге арналған мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) бекітілсін.

      2. Қазақстан Республикасының Үкіметі бір ай мерзімде Бағдарламаны іске асыру жөніндегі Іс-шаралар жоспарын әзірлесін және бекітсін.

      3. Астана қаласының әкімі жыл сайын жартыжылдықтың және жылдың қорытындысы бойынша Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігіне және Қазақстан Республикасы Үкіметіне Бағдарламаның іске асырылуы барысы туралы жиынтық талдамалы баяндама ұсынсын.

      4. Бағдарламаның орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің бірінші орынбасары Д.К. Ахметовке жүктелсін.

      5. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап күшіне енеді.

      Қазақстан Республикасының
      Президенті

Қазақстан Республикасы  
Президентінің      
2001 жылғы 19 наурыздағы 
N 574 Жарлығымен     
Бекітілген       

"Астананың гүлденуі - Қазақстанның гүлденуі"
Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық
дамуының 2005 жылға дейінгі кезеңге
арналған мемлекеттік бағдарламасы

Бағдарламаның паспорты

      Атауы           "Астананың гүлденуі - Қазақстанның гүлденуі"
                      Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық
                      дамуының 2005 жылға дейінгі кезеңге арналған
                      мемлекеттік бағдарламасы

      Әзірлеу үшін    Қазақстан Республикасы Президентінің 1999
      негіздеме       жылғы 9 қарашадағы N 4054 тапсырмасы.

      Мақсат          Астана қаласының Қазақстанның
                      әкімшілік-іскерлік орталығы ретінде үйлесімді
                      дамуы бойынша кешенді шаралар әзірлеу,
                      астананың елдің әлеуметтік-экономикалық және
                      рухани өміріндегі топтастырушылық ролін
                      арттыру болып табылады.

      Міндеттер       Қала экономикасы дамуының функционалдық-сала.
                      лық (өндірістік) құрылымы мен басымдықтарын
                      айқындау және негіздеу;

                      қаланың әлеуметтік саласының құрылымы мен
                      қаланың әлеуметтік инфрақұрылымын айқындау
                      және негіздеу;
                      қаланың өндірістік инфрақұрылымы мен
                      тіршілікті қамтамасыз етуші жүйелерін дамыту
                      мен қалыптастырудың бағыттарын айқындау және
                      негіздеу;

                      Астана қаласының перспективалық аймақаралық
                      байланыстарын дамыту мен қалыптастырудың
                      бағыттарын айқындау және негіздеу;

                      Астана қаласы дамуының мультипликативтік
                      нәтиже пайда болуының есебінен елдің
                      әлеуметтік-экономикалық дамуына әсерін
                      негіздеу;

                      Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық
                      дамуының 2005 жылға дейінгі кезеңге
                      арналған негізгі көрсеткіштерін болжау.

      Негізгі         Қаланың қалыптасуы мен дамуының түпкілікті
      қағидаттар      бағыттылығы және кезеңділігі;

                      әлеуметтік-экономикалық жүйенің тиімділігі;
                      ілгерілеушілігі;
                      тауар өндірушілердің жоғары бәсекелестік
                      қабілеті;
                      даму үлгісінің белсенділігі;
                      тауарлар мен қызметтерді өндірудің және
                      тұтынудың экологиялық қауіпсіздігі;
                      Астана қаласының елдің қалалары мен аймақтары
                      жүйесіндегі жетекшілігі.

      Қаржыландыру    Республикалық, жергілікті бюджеттердің және
      көздері         халықтың қаражаты, шетелдік және отандық
                      инвестициялар, халықаралық ұйымдардың
                      гранттары Астана қаласының әлеуметтік-эконо.
                      микалық дамуының 2005 жылға дейінгі
                      мемлекеттік бағдарламасын іске асыру үшін
                      ресурстық база болып табылады.

                      2001-2005 жылдарға арналған бағдарламаны
                      іске асыруға республикалық және жергілікті
                      бюджеттердің қаражатындағы есепті қажеттілік
                      255 млрд. теңге құрайды.*

                      2001-2005 жылдардағы негізгі капиталға
                      тартылатын инвестициялардың жалпы көлемі 452
                      млрд. теңге құрайды.*

      Күтілетін       "Астананың гүлденуі - Қазақстанның гүлденуі"
      нәтижелер       Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық
                      дамуының 2005 жылға дейінгі кезеңге арналған
                      мемлекеттік бағдарламасының шараларын іске
                      асырудың нәтижесінде әкімшілік және іскерлік
                      функцияларын жүзеге асыруды ғана емес,
                      сонымен қатар халықтың тұрмысы мен әл-ауқаты.
                      ның жоғары деңгейіне қол жеткізуді қамтамасыз
                      етуге мүмкіндік беретін, Астананың егемен
                      Қазақстанның астанасы ретінде жедел
                      экономикалық дамуы үшін негіз қаланатын
                      болады, сондай-ақ аймақаралық ықпалдастық
                      байланыстарды нығайту жолымен елдің барлық
                      аймақтарының дамуына және гүлденуіне ықпал
                      ететін болады.

Кіріспе

      "Астананың гүлденуі - Қазақстанның гүлденуі" Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық дамуының 2005 жылға дейінгі кезеңге арналған мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) Қазақстан Республикасы Президентінің 1999 жылғы 9 қарашадағы N 4054 тапсырмасына сәйкес әзірленді.
      Осы Бағдарлама Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2000 жылғы 18 шілдедегі отырысында мақұлданған "Астананың гүлденуі - Қазақстанның гүлденуі" Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық дамуының 2005 жылға дейінгі кезеңге арналған орташа мерзімді бағдарламасы тұжырымдамасының ережелері мен негізгі бағыттарына негізделеді.
      Осы Бағдарламаны әзірлеу Қазақстанның астанасын одан әрі дамыту стратегиясын айқындау қажеттігінен туындады.
      Бағдарламада тәуелсіз және егемен Қазақстанның астанасында экономикалық даму мен тұрмыс сапасының деңгейін арттыруға, іскерлік, ғылыми және мәдени орта құруға бағытталған экономикалық, әлеуметтік, ұйымдық, техникалық, әлеуметтік-мәдени шаралардың және оларды іске асыру тетіктерінің жиынтығы айқындалған.
      Бағдарлама астананың қалыптасуының және әлеуметтік-экономикалық дамуының бастапқы кезеңiнiң проблемаларын шешуге бағытталып қана қоймайды, Астана қаласының келешекте гүлденуiнiң жалпы сұлбасы мен қажеттiлiктерiне сәйкес келетiн негіздерiн де қалайды.

      1. Экономиканың және әлеуметтiк саланың қазiргi жай-күйi

      1.1. Жалпы сипаттама
      Астана қаласы өзен маңындағы жазықта және iшiнара Есiл өзенiнiң аңғарында орналасқан. Климатына тән ерекшелiктер - тұрақты қар жауатын ұзақ та суық қыс, қоңыржай ыстық жаз, ауа температурасының үлкен жылдық және тәулiктiк ауытқулары, бүкiл жыл бойы жел режимінің жоғары белсенділігі.
      Астананың көлемi 71014 га аумағы ластануға бейiм және антропогендік жүктемелерге төзiмдiлiгi нашарлығымен сипатталатын құрғақ дала аймағында орналасқан. Қаланың шегiнде ағаш өсiруге қолайсыз топырақтың - тастақ және балшықты жерлердiң, сорлардың, сортаңдардың, батпақтанған жерлердiң және жер асты сулары терең емес жерлердiң кеңiнен таралуы ағаштар мен бұталардың қалаған түрлерiн өсiрудi қиындатады.
      Аумақтың рельефi елеулi еңiстердiң жоқтығымен сипатталады. Шағын рельефке тән элементтер олардың түбi батпақтанған немесе шағын көлшiктер алып жатқан, басым бөлiгiнiң көлемi 50 метрден 250 метрге дейiнгi табақшалар түрiндегi көптеген ойпаңдар болып табылады. Есiл өзенi аңғарының аумағы су тасқыны кезiнде әртүрлi дәрежеде су басуға ұшырайды.
      Жер асты сулары қала аумағында 0-2 м тереңдiкте жатады. Судың жер бетiндегi ағынын және жер асты суларының дренажын ұйымдастыру бөлiгiнде аумақтың инженерлiк дайындығынсыз қала қалыпты жағдайда құрылыс жүргiзе және жұмыс істей алмайды.
      Жер қабатының көмiртектi болатқа қатысты тот басуы - орташадан өте жоғарыға дейiн, кабельдердiң алюминийлi қабықтарына - жоғары, қорғасынға - төменгiден орташаға дейiн болып келедi.
      Ауаның үлкен көлемдегi қозғалысы құрылыс аумағын үдемелi желдетуге мүмкiндiк туғызады, ауада зиянды заттардың тұрып қалу жағдайлары туындауының ықтималдығын азайтады.
      Энергетикалық кәсiпорындар және автокөлiк, сондай-ақ жайластырылмаған елдi мекендер мен кәсiпорындардың аумағынан ағатын жер бетiндегi сарқынды сулар қаланы ластандыру көздерi болып табылады. ЖЭО-1 және ЖЭО-2 атмосфералық ауаны негiзгi ластаушылар болып табылады. Тұрақты жұмыс істейтiн көздерден зиянды заттардың тастандылары 1998 жылы 41,5 мың тонна, 1999 жылы 47,5 мың тонна құрады.
      Қаланың өнеркәсiптiк аудандары жер асты суларының негiзгi ластану көздерi болып табылады. Бұдан басқа, Қарағанды облысында Нұра өзенi аңғарындағы жерасты суларының мұнай өнiмдерiмен, фенолдармен, стиролдармен ластануы жалғасуда. Нұра өзенiнiң аллювиальды шөгіндiлерiнде жер бетiндегi және жерасты суларының ластануынан, қазiргi уақытта олар Астана қаласының техникалық мұқтаждары үшiн ғана пайдаланылады.
      Қаланың аумағында тұрмыстық және өндiрiстiк қалдықтардың рұқсат етiлген бiр жинаушысы бар. Жобалық есептер бойынша оны пайдалану 2010 жылға дейiн ғана мүмкiн болады.
      Бас қаланың мәртебесiн алғалы Астана қаласында түбегейлi өзгерiстер болып өттi. Қазiргi заманғы ғимараттар мен тұрғын үй кешендерi салынды. Сәбилер Yйiнiң, Темiржолшылар сарайының, Орталық әмбебап дүкеннiң ғимараттары жаңа келбетке ие болды. Ұлттық мұражайдың, Еуразия университетi оқу корпусының, Министрлiктер үйiнiң, "Мирас" мектебiнiң, "Синема-Сити" ойын-сауық кешенiнiң, "Самал", "Қараөткел", "Әл Фараби" тұрғын үй шағын аудандарының құрылысы аяқталды. Бес жұлдызды "Интерконтиненталь" қонақ үйi, мейманханалар, мейрамханалар, "Еуразия" сауда орталығы, Министрлiктер Үйiне қарсы жаңа алаң салынды.
      Қайта жаңартқаннан кейiн Парламенттiң, Yкiметтiң, Конгресс-холлдың, Қазақ және Орыс драма театрларының, республиканың Бас прокуратурасы мен Жоғарғы Соты ғимараттарының келбетi өзгердi. Есiл өзенiнiң көркейген жағасы қалалықтардың серуендейтiн сүйiктi орнына айналды. Шағын парктер салынды, жаңа демалыс аймағы құрылды.
      Есiл өзенiнiң сол жағалауында "Комфорт" мейманханасы, "Президеншиал Плаз" бизнес орталығының зәулiм ғимараты, Қабылдаулар сарайы салынды.

      1.2. Қала бюджеті
      Астана қаласы бюджетiнiң кiрiстерi 1999 жылы нақты көрсеткiштердiң жоспарланғанынан асып түсуiмен сипатталды. Кiрiстер жоспардағы 21031,7 млн. теңгенiң орнына 21276 млн. теңге немесе 101,2% құрады. 1999 жылмен салыстырғанда кірістер 6142,2 млн. теңгеге артты.

      1.3. Инвестициялық қызмет
      1997 жылы бас қаланың Астанаға көшуiне байланысты қаланың дамуына бағытталған инвестициялардың жоғары өсiмi байқалады. Қаржыландыру республикалық бюджеттiң, Арнаулы экономикалық аймақтың Әкiмшiлiк Кеңесi бюджетiнiң, жеке меншiк және мемлекеттiк компаниялардың, халықаралық қаржы ұйымдарының және шетелдiк донор елдердiң есебiнен жүзеге асырылды.
      1999 жылдан бастап оның шеңберiнде жергiлiктi атқарушы органның 150 млн. теңге сомаға қарыз алуы жүзеге асырылған "Тұрғын үй құрылысын ипотекалық несиелендiрудiң қалалық бағдарламасы" Астана қаласының аймақтық инвестициялық бағдарламасы iске асырылуда.
      2000 жылы негiзгi капиталға тартылған инвестициялар 55,9 млрд. теңгеге жеттi, ол 1999 жылғы деңгейден 0,3%-ға жоғары. Күрделі құрылысқа мемлекеттік қаражаттың есебінен тартылатын инвестициялардың көлемі 52,9%-дан 43%-ға дейін төмендеді. Бұл ретте жеке меншік инвестициялардың үлесі 20,5%-дан 37,6%-ға дейін өсті.
      2000 жылы 44,2 млрд. теңге сомаға негізгі қорлар іске қосылды, бұл 1999 жылдың деңгейінен 2,5 есе артық.

      1.4. Сыртқы экономикалық қызмет
      Экспорттың көлемi 1995 жылы 405 мың АҚШ долларын, импорттiкi - 853,7 мың доллар құрады. 2000 жылы олар тиiсiнше 35,5 және 180,8 млн. АҚШ долларына дейiн өстi. 2000 жылдың 1 қарашасына алғанда олардың көлемі тиiсiнше 31,3 және 129,1 млн. АҚШ долларын құрады. Соңғы екi жылда сыртқы экономикалық қызмет импорттың экспорттан асып түсуiмен сипатталды.
      2000 жылы экспорттық жеткiзiлiмдер құрылымында азық-түлiк тауарлары мен оларды өндiруге арналған шикiзат (44,4%), металлургия өнеркәсiбiнiң өнiмдерi (14,8%) негiзгi орын алды. Импорттың көлемiнде ең жоғары үлес салмағы машиналарға, жабдықтар мен көлiк құралдарына (36,4%), химия және онымен байланысты өнеркәсіп салаларының өнімдеріне (19,7%) тидi.

      1.5. Өнеркәсiп
      Астана қаласының өнеркәсiптiк секторында 1995-2000 жылдардағы кезеңде елеулi өзгерiстер болды. Сұраныс жоқ және бәсекеге қабiлетсiз өнiм шығарумен айналысатын, жұмыс iстеуге қабiлетсiз өндiрiстердi қайта құрылымдау және қайта ұйымдастыру жүргiзiлдi. Соның ішiнде, ірi кәсiпорындарды жiктеу есебiнен орта және шағын кәсiпорындардың саны өстi.
      Өнеркәсiп өндiрiсiнiң көлемiнде электр энергиясын, газ бен суды өндiру және тарату жөнiндегi кәсiпорындарға - 37%, ауыл шаруашылығы өнiмін қайта өңдеуге - 35%, металл емес минералдық өнiмдер өндірiсiне - 10%, өңдеуші өнеркәсiптiң өзге салаларына - 18% келедi.
      1999 жылдан бастап өнеркәсiпте өсудiң оң үрдiсi байқалды. 2000 жылы өнеркәсiп өндiрiсiнiң көлемi 1999 жылғы деңгеймен салыстырғанда 10,2%-ға өседi. 2000 жылы өнеркәсiп өндiрісiнiң өсуiн айқындаған негiзгi фактор электр энергиясын, газ бен суды өндіру және тарату жөнiндегi кәсiпорындардың өнiм шығаруды 8,2%-ға, тігін өндірісінікі - 69,9%-ға, көлік жабдықтарын шығаруды - 7,5 есеге арттыруы болып табылады.
      "Агромаш" АҚ тұқым сепкiштердi қайта шығара бастады және өзiнiң техникалық-экономикалық көрсеткiштерi бойынша шетелдiкiнен кем түспейтiн жаткалар өндiрiсiн игердi. Төрт iрi кәсiпорын "Ізденiс" ЖШС, "Ақмола вагон жөндеу зауыты" АҚ, "Целингидромаш" ӨК, "Астана-Технопарк" ААҚ импортты алмастыру жөнiндегi шараларды жүзеге асыру шеңберiнде тапсырыстар алды.
      Өнеркәсiптi дамытудың қалалық бағдарламасы шеңберiнде жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарда жаңа қуаттар іске қосылды: металл кесуге арналған лазерлік кешен, бiр мәрте пайдаланылатын ыдыстар шығару жөнiндегi желiлер, пластикалық бөтелкелерге арналған ПЭТ-преформ, "жылжымалы асхана" трейлерлерi. Еуропалық рецепт бойынша шарап құю жөнiндегi желi іске қосылды. Өнiмнiң 100-ге жуық жаңа түрi игерiлді. Олардың ішiнде құрылыс материалдары, тамақ өнімдері, халық тұтынатын тауарлар бар.
      Сонымен бiр мезгiлде, ауыл шаруашылығы өнiмiн қайта өңдеумен байланысты кәсiпорындарда шикiзаттың жеткiлiксiздігiнен өндiрiстiк қуаттардың толық күшiнде жұмыс істемеуi байқалады, шығарылатын өнiмнiң ассортиментi төмен.

      1.6. Шағын және орташа бизнес
      Шағын бизнес қаланың әлеуметтiк-экономикалық өмiрiнiң барлық саласын қамтиды. Шағын кәсiпкерлiк саласында жұмыспен қамтылғандардың саны 1997 жылы 13,5 мың адамды құрады, бүгiнгi күнге олардың саны 35 мың адамнан асады. Өнiм (жұмыс, қызмет көрсетулер) өндiрудiң көлемi 1997 жылғы 7,9 млрд. теңгеден 2000 жылы 25,8 млрд. теңгеге дейiн өстi. 1997 жылдан бастап бюджетке төленетiн төлемдер 2,1 есе артты (907 млн. теңгеден 2000 жылы 1943,7 млн. теңгеге дейiн) 2000 жылдың 1 қарашасына алғанда олар 1617,7 млн. теңге құрады, ол бүкiл 1999 жылғыдан 19,7%-ға артық.
      Шағын бизнес субъектілерінің өнім (жұмыстар, қызмет көрсетулер) өндірудің салалық құрылымында негізгі бөлігін сауда алады - 57,6%. Өнеркәсіп өндірісіне - 16,2%, құрылысқа - 8,6% тиеді.
      Бас қаланың қызмет көрсетулер мен сауда саласы негiзiнен шағын бизнестiң күшiмен қалыптасуда. 3 жылда қалада шамамен 400-ге жуық дүкен, соның ішiнде 394-і - тұрғын үйлердiң бiрiншi қабаттарында, 72 қоғамдық тамақтандыру кәсiпорны, 125 қызмет көрсету саланың объектiсі, 63 дәрiхана ашылды.

      1.7. Азық-түлiкпен қамтамасыз ету және тұтыну рыногы
      Қаланы азық-түлiкпен қамтамасыз ету Астана қаласы мен Ақмола облысының iшкi ресурстарының да, сондай-ақ ауыл шаруашылығы шикiзаты мен дайын өнiмдердi Қазақстанның басқа аймақтары мен шетелден әкелудiң де есебiнен жүзеге асырылады. 1999 жылдан бастап импорттың құрылымында азық-түлiк үлесiнiң төмендеу үрдiсi байқалды. Тұрғын халықтың жалпы шығыстарында азық-түлiк тауарларын сатып алуға жұмсалған қаражаттың үлесiнен 1999 жылдың қарашасындағы - 25,5%-ға қарағанда 2000 жылдың қарашасында 28,8%-ы ет және ет өнiмдерiн сатып алуға жұмсалды. Тұрғындардың мал майы мен май сатып алуға жұмсалған шығындары баға 28,5%-ға жоғарылағанда 12,6%-ға өстi. Тұрғындардың көкөнiс пен жемiстерге жұмсалатын шығындары олардың бағасы 13,7%-ға артуы кезiнде 1,6 есе артты. Сүт және сүт өнiмдерiн сату салыстырмалы бағалармен алғанда 1,8 есе ұлғайды.
      2000 жылы 1999 жылмен салыстырғанда қала рыноктарында ауыл шаруашылығы өнiмдерiн сатудың көлемi 1,4 есе өстi.
      Азық-түлiктiң едәуiр бөлiгiнiң әлi де импорт арқылы түсуi жалғасуда. Мәселен, 2000 жылы тұтынылған еттiң жалпы көлемінiң 16%-ы, тиiсiнше сүт өнімдерінің 26%-ы, мал майының 12%-ы импорт бойынша жеткiзiлдi.

      1.8. Өндiрiстiк инфрақұрылым

      1.8.1. Көлiк және байланыс
      Ақмола темiр жол станциясы Көкшетау-Қарағанды және Тобыл-Есiл-Ерейментау-Барнаул магистральдарының қиылысында орналасқан. Тораптың жүк тасқынының 95%-дан астамын транзиттi жүк тасқыны құрайды. Астана қаласынан Қарағанды, Павлодар, Қостанай және Солтүстік Қазақстан облыстарына асфальт төселген автомобиль жолдары шығады.
      Қаланың ұзындығы 536 км көше-жол желiсінен асфальтталған және көркейтiлген бөлiгi 216 км ғана құрайды. Қазiргi уақытта, қалада 17 км шамасында негiзiнен қаланың ескi бөлiгiнде орналасқан жабық үлгiдегi ақпа кәрiз жүйесi жұмыс істейдi.
      Жолаушылар тасымалының негiзгi көлемiн 6 автобус, 11 таксомотор кәсiпорыны мен "Ақмолақалаэлектркөлiгi" АҚ орындайды. 2000 жылы автомобиль көлiгi кәсiпорындары 68,1 млн. жолаушы тасымалдады. Автобустармен және маршруттік таксилермен тасымалдаудың үлесi 88%, троллейбустармен - 12% құрайды.
      2000 жылы көлiктiң барлық түрлерiмен 7,4 млн. тонна жүк тасылды, бұл 1999 жылғыдан 31,6%-ға артық. Өсуге темір жол көлігі арқылы жүк тасымалдауды 1,3 есе арттыру есебінен қол жеткізілді. Жүк тасымалдарын қалада 12 автокөлік кәсіпорны жүзеге асырды.
      Бас қаланың әуежайы II-В сыныбына жатады. Әуежайдың өткiзу қабілеті - сағатына 400 жолаушыға тең. Әуе көлiгiмен жүк тасымалдау бұрынғыдай шамалы ғана және 2000 жылы 0,1 мың тонна құрады. Қалада байланыс қызметiн "Астанателеком" ААҚ жүзеге асырады. Қалалық телефон станциясы желiсiнiң жалпы сыйымдылығы 74,9 мың нөмір құрайды, олардан 65,4 мың нөмiр iске қосылған. Халықтың телефон байланысы қызметiмен қамтамасыз етiлуi 100 тұрғынға алғанда 19,7 бірлiктi құрайды. Байланыстың ұялы, транкiлi және басқа да жаңа түрлерi дамытылуда. Қалада теледидар хабарларының жалпыға бiрдей қол жетерлiк жетi бағдарламасы жұмыс iстейдi.

      1.8.2. Электр және жылу энергияларын, газ бен суды өндiру
             және тарату
      Астана қаласын электрмен жабдықтау көздерi ЖЭО-1 және ЖЭО-2-ның белгiленген жиынтық қуаты 256 Мвт құрайды. Стансалар Қазақстанның энергетика жүйесiмен қосарлана жұмыс iстейдi. Жылу және электр жүктемелерiне сұранысты қанағаттандыру үшiн жұмыс істеп тұрған электр және жылу желiлерi қайта жаңартуды және кеңейтудi талап етедi. Қалада қажеттi инженерлiк коммуникациялардың болмауынан немесе дайын еместігінен, электрмен жабдықтау және жылумен жабдықтау көздеріне қосыла алмайтын объектiлер жиi салынуда.
      Қаланы жылумен жабдықтауды екі ЖЭО қамтамасыз етеді. Жабдықтардың жай-күйi қанағаттанарлық, бiрақ жаз кезеңiнде градирлердiң жеткiлiксiздiгiнен электр энергиясын өндірудiң төмендеуiне жол берiледi. Қолайсыз топырақ және жер асты суларының жоғары деңгейi жылу құбырларының көпшiлiк бөлiгiнiң жер үстiнде орналасуын талап етедi. Қаланың орталығында салынған жылу коммуникациялары ебедейсiз және астананың сыртқы келбетiн бұзып тұр.
      Бас қаланы сумен жабдықтаудың негiзгi көзi жобалық көлемі 410 млн. текше метр Вячеслав су қоймасы болып табылады. Су қалаға екi суағармен берiледi.
      Жалпы шаруашылық ауыз су мен техникалық суды тұтыну мынадай көздерден қамтамасыз етiледi: Вячеслав су қоймасының суы - 123,2 мың текше м/тәул. (75%); Есiл өзенiнiң суы - 39,6 мың текше м/тәул. (24%) және жер асты сулары - 1,2 мың текше м/тәул. (1%).
      Астанадағы су тапшылығы оны суландыруға жұмсауды қысқартудың есебiнен жабылуда. Нұра бассейніндегi жер бетiндегi және жерасты суларының үдемелi ластануына байланысты Нұра және Есiл өзендерiнiң бассейндерiнде қаланы сумен қамтамасыз етудiң тұрақты жүйесiн жасау қажеттiгi туындайды.
      Сарқынды сулар 100 мың текше м/тәул. дейiнгi мөлшерде механикалық және толық биологиялық тазарту кешенiн қамтитын тазарту ғимаратына жiберiледi және одан әрi сыйымдылығы 65,6 млн. текше метр сарқынды сулар жинаушы Талдыкөлге ағызылады. Ұзақ пайдаланылған тазарту ғимараттары қайта жаңартуды талап етедi.
      2000 жылы "Астана су арнасы" МК-ы су ресурстарын қорғауға және ұтымды пайдалануға 47 млн. теңге жұмсады: магистральдық желiлердi, қайталама тұндырғыштарды, тұнба алаңдарын қайта жаңарту сүзгiлiк материалды ауыстыру жүргiзiлдi.

      1.9. Әлеуметтiк даму

      1.9.1. Халқы
      1995 жылдан бастап 2000 жылды қоса алғанда, Астана қаласының халқы 40,1 мың адамға, соның iшiнде 10 мың адамға қала шекарасының өзгеруіне байланысты өстi және 2000 жылдың 1 қаңтарына 323,9 мың адам құрады. Жалпы санының 64,4%-ы еңбекке қабiлеттi жастағы және 10,2%-ы еңбекке қабiлеттi жастан асқан тұрғындарды құрайды. Әйелдердiң үлесi - 53,5%.
      Халықтың өсуi негiзiнен, соңғы екi жылда 18 мыңнан астам адамды құраған облысаралық қоныс аударудың есебiнен жүрдi.
      Экономиканың салаларында жұмыспен қамтылғандардың саны 1999 жылға 148,9 мың адам құрады және 1995 жылға қарағанда 24,1%-ға өстi. Жұмыспен қамту өнеркәсiпте - 10,8%, әлеуметтiк инфрақұрылым мен қызмет көрсетулер саласында - 27,2%; құрылыста - 9,2%, көлiк пен байланыста - 9,6%, мемлекеттiк басқаруда - 10,0% болды. Еңбекке қабiлеттi халықтың қалған бөлiгi өздiгiнен жұмыспен қамтылғандарға жатады. Соңғы бес жылда қызмет көрсету салаларына ауысу арқылы өндiрiстегi жұмыспен қамтылғандардың саны 32%-ға қысқарды.

      1.9.2. Тұрмыс деңгейi
      Орташа есеппен жан басына шаққанда халықтың ақшалай кiрiстерi 1999 жылдың осы күнiне алғандағы 6050 теңгеге қарағанда, 2000 жылдың қарашасында 6729 теңге құрады. Орташа есеппен жан басына шаққанда ақшалай кiрiс ең төменгi күнкөрiс деңгейiнiң көлемiнен 1,7 есе асып түстi.
      Орташа айлық жалақының өсуi байқалады, ол 1995 жылмен салыстырғанда 2,6 есе өстi және 2000 жылдың қарашасында 18791 теңге құрады. Ең жоғары орташа айлық жалақы қаржы қызметi саласы, көлiк пен байланыс және қызмет түрлері аясындағы қызметкерлерде сақталуда.
      Халықтың ақшалай шығыстары 1999 жылдың қарашасындағы 6025 теңгеге қарағанда, 2000 жылдың қарашасында 6725 теңге құрады. Азық-түлiктiк емес тауарларды сатып алуға арналған шығыстардың үлес салмағының жалпы төмендеуi жағдайында қызмет көрсетулерге ақы төлеу және тамақ өнiмдерін сатып алуға байланысты шығындар үлесiнiң 3,8%-ға артуы жүруде, ол тұтасымен алғанда Астана қаласында тұрмыс құнының жоғарылағанын сипаттайды.
      Кедейлiк шегiнен төмен тұратын адамдардың саны өстi. 1999 жылмен салыстырғанда, ол 1,3 мың адамға артты және 12,2 мың адамды құрады. Оларға орташа мөлшерi 1012 теңге құрайтын атаулы әлеуметтiк көмек және 1365 теңге сомасында тұрғын үй көмегi көрсетiледi.
      Қалада, қазiргi уақытта 32,0 мың адам жасына байланысты зейнетақы, 10,3 мың адам мемлекеттiк әлеуметтiк жәрдемақы, 15,1 мың адам арнаулы мемлекеттiк жәрдемақы және 10 мың адамнан астам балалар және тұрғын үй жәрдемақысын алады.

      1.9.3. Бiлiм беру және ғылым
      Бiлiм беру жүйесiн қайта құрылымдаудың нәтижесiнде мектепке дейiнгi тұрақты мекемелердiң саны 1995 жылдан 1999 жылды қоса алғанда 69-дан 42-ге дейiн, ал олардағы балалар құрамы 9919-дан 7559-ға дейiн қысқарды. Қолда бар барлық бақшалар толық, алайда мектеп жасына дейiнгi балалардың қамтылуы 47% ғана құрайды.
      Орта мектептер 16 мың оқушыны сыйымдылық нормасынан артық қабылдаған және екi-үш ауысымда жұмыс істейдi. Жекелеген мектептерде сыныптардың толықтырылуы 35-38 балаға жетiп отыр.
      2000 жылы жетiм балалар үшiн "SOS Киндердорф" балалар ауылы пайдалануға берiлдi. Қалада орта және жалпы бiлiм беретiн 10 мемлекеттiк емес ұйым жұмыс iстейдi, оларда 790 бала оқиды.
      Мемлекеттiк кәсiптiк-техникалық мектептердiң саны 5, ондағы оқушылар құрамы - 1870. Қалада 6 мемлекеттiк және 12 мемлекеттiк емес колледждер бар. 2000 жылы олардағы оқушылар құрамы 3,5 мыңнан астам оқушыны құрады.

      1.9.4. Денсаулық сақтау
      Медициналық қызмет көрсету саласында соңғы екi жылда оңтайландырудың нәтижесiнде емдеу мекемелерi санының өзгеруiнсiз аурухана төсектерiнiң саны 4,5 мыңнан 4,0 мыңға дейiн қысқарды. Астана қаласы бойынша кепiлдендiрiлген медициналық көмектiң көлемi 1999 жылы республикалық және ведомстволық құрылымдарды қоса алғанда, 1331,7 млн. теңге құрады, 2000 жылы ол 1821,2 млн. теңге құрайды. Олардың көлемi тұтасымен алғанда, қала бойынша 200 млн. теңгеге жуық құрайтын халыққа ақылы қызметтер көрсету саласын кеңейту жөніндегі жұмыс жалғастырылуда.

      1.9.5. Тұрғын үй құрылысы және тұрғын үй рыногы
      Соңғы жылдарда тұрғын үй құрылысына тартылатын инвестициялардың көлемі едәуір өсті. Егер 1995 жылы тұрғын үй құрылысына 862,3 млн. теңге жұмсалса және бұл ретте 43,9 мың шаршы метр жалпы тұрғын үй көлемі іске қосылған болса, ал 1999 жылы тұрғын үй құрылысына 10311,3 млн. теңге жұмсалды және 139,2 мың шаршы метр тұрғын үй пайдалануға берiлді. Бұл ретте, тұрғын үй құрылысының қарқыны халықтың өсiмінен артта қалып отыр.
      Салынып жатқан тұрғын үйлердiң негiзгi көлемiн (75,6%) мемлекеттiк ұйымдар пайдалануға беруде. Халықтың тұрғын үй құрылысына тартылған инвестициялары төмен деңгейде қалуда және пайдалануға берiлген жалпы тұрғын үй көлемiнiң шамамен 14%-ын құрайды.

      1.9.6. Мәдениет және спорт
      Қаланың мәдениет мекемелерiнiң желiсi 3 театрдан, 3 сарайдан - Конгресс-холл, "Жастар сарайы", Салт-дәстүрлер сарайы, 3 мұражайдан, 19 кiтапханадан, кинотеатр мен кино қондырғыларының желiсiнен тұрады.
      Спорт объектiлерi олардың санын одан әрi кеңейтудi және сапасын арттыруды қажет ететiн 2 стадионнан, 8 спорт кешенінен және спорт залдары мен алаңдарынан тұрады.

      1.9.7. Туризм
      1997 жылдан бастап Астана қаласында қызмет көрсетiлген туристер санының екi есе артуынан және көрсетiлген туристiк қызметтер көлемiнiң он есе дерлік ұлғаюынан көрiнетiн келушi және iшкi туризмнiң едәуiр өсуi байқалды.
      Осы кезеңде Астанада 27 туристiк фирма жұмыс істейдi.
      Қала туризмнiң дамыған инфрақұрылымына ие: жайлылығы әртүрлi 16 мейманхана, мәдениет объектiлерi, ойын-сауық кешендерi қызмет көрсетедi. Тамақтандыру кәсiпорындарының, соның iшiнде 200-ге жуық дәмханалар мен мейрамханалар, қызмет көрсету салаларының - шаштараздар, сауналар, дәрiханалар және т.с.с. кең желiсi жұмыс iстейдi.
      Аймақ халқы үшiн негiзгi демалыс орны Щучинск-Бурабай курорттық аймағы болып табылады. Мұнда 1700 орындық 9 ірi санаторий мен демалыс үйi, 300 орындық 10 маусымдық демалыс базасы және 150 орындық коттедж үлгiсiндегi үйлер орналасқан. 500 орындық жазғы балалар сауықтыру лагерi бар.

      1.10. АЙмақаралық байланыстар
      Қазiргi уақытта, Астана қаласында iс жүзiнде Қазақстанның барлық аймағынан 95 ірi және орташа, сондай-ақ 300-ден астам шағын құрылыс ұйымы жұмыс істейдi. Жұмыс істейтiн құрылыс фирмалары мен компанияларының ең көбi Алматы қаласы мен Алматы, Қарағанды, Қостанай, Павлодар және Ақмола облыстарынан.
      Ауқымды құрылыс өз кезегiнде цемент, кiрпiш, металл конструкцияларын, ағаш шеберлiгi бұйымдарын, басқа құрылыс материалдары мен конструкцияларын, электротехникалық және кабельдiк өнiмдердi шығаратын республиканың құрылыс индустриясы кәсiпорындарының жандануына және толық қуатымен жұмыс iстеулерiне әкелген материалдық-техникалық ресурстар мен жинақтаушы материалдардың едәуiр көлемiн жеткізуді талап етті.
      Мәселен, Астана қаласы тапсырыстарының арқасында "Миллениум" галереясы, Шағын бизнестiң сервис орталығы, Эллинг, судан құтқару стансасы және жабық рынок сияқты объектiлерге негiзгi конструкцияларды жеткiзген Темiртау қаласындағы "Техол" зауытында өндiрiс жанданды.

      2. Бағдарламаның мақсаттары мен мiндеттерi

      Осы бағдарламаның негiзгi мақсаты Астана қаласының Қазақстанның әкiмшiлiк-іскерлiк орталығы ретінде үйлесiмдi дамуы жөнiнде шаралар әзiрлеу, бас қаланың елдiң әлеуметтiк-экономикалық және рухани өмiріндегi топтастырушылық ролiн арттыру болып табылады.
      Астана қаласының - Қазақстан Республикасы бас қаласының гүлденуі:
      инновация және бәсекелестiк қабiлеттi арттыру саласында жеке меншiк сектордың қызметiне қолайлы жағдай жасайтын іскерлік ахуал туғызуға;
      ең жаңа технологиялар жасауды көтермелеуге;
      мәдениеттің, білім берудің, денсаулық сақтаудың, ғылымның, қала құрылысының тек астанада ғана емес, сонымен бірге елде қолданысқа ие болатын жаңа стандарттарын қалыптастыруға;
      өнеркәсiптi қолдау үшiн қажеттi инфрақұрылымды дамытуға;
      бiлiмге және ақпаратқа негiзделген қазiргi заманғы жылдам өзгеретін экономикада табысты жұмыс істеуге қабiлеттi жұмыс күшiн қалыптастыруға бағытталған жаңа экономикалық саясатты дәйектi және батыл жүргiзуді көздейді.
      Ұзақ мерзiмдi экономикалық өсудi қамтамасыз ету оған тек қаланың ғана емес, бүкiл елдiң де орасан зор қаржылық, материалдық және адами ресурстарын, экономикалық, ғылыми-техникалық және кадрлар әлеуетiн ұтымды пайдалану арқылы қаланың бiрыңғай басты жоспары мен әлеуметтiк-экономикалық дамуының ұзақ мерзiмдi бағдарламасының негiзiнде бүкiл функционалдық және қаланы құрау құрылымын, тiршiліктi қамтамасыз ету жүйесiн түбегейлi қайта құрғанда ғана мүмкiн болады.
      Астана қаласының функционалдық және қаланы құрау құрылымдары, тiршiлiктi қамтамасыз ету жүйесiнiң деңгейi қазiргi заманғы астаналық қалалардың әлемдiк стандарттарына сай болуы және тiршiлiк ету мен өндiрiс үшiн жақсы жағдайларды қамтамасыз етуi тиiс. Қала тiршілiгiн қамтамасыз ету жүйесiнiң тозған материалдық-техникалық базасы толығымен ауыстыруға және қаланың басты жоспарына сәйкес мүлде өзгеше техникалық, экономикалық, экологиялық, сәулеттік, ұйымдық шешiмдердің негiзiнде жаңадан жоспарлануы тиiс. Мұндай iрi ауқымды және ресурсты қажетсiнетiн проблема кешендi ұзақ мерзiмдi бағдарламалық-мақсатты шешiмді қажетсiнедi, оның бастапқы кезеңдерi осы Бағдарламада негiзделген.
      Бесжылдық бағдарламада қаланың болашақ сыртқы келбетi мен бейнесiн, оның перспективалық функционалдық және қала құрау құрылымын ескере отырып әлеуметтiк-экономикалық даму бөлiгiнде бүкiл көпқырлы, күрделi және кең ауқымды жұмыстың негiзiн қалау көзделедi.
      Осы Бағдарлама Астана қаласы басты жоспарының әкiмшiлiк, iскерлік, ғылыми-бiлiмдiк, әлеуметтiк-мәдени және бизнес орталықтары сияқты қала құраушы құрылымдарды қамтитындығын ескередi. Мiндет Қазақстан астанасының қабылданған функционалдық-салалық құрылымына сәйкес оларды әлеуметтiк-экономикалық мазмұнмен толықтыруда болып отыр.
      Бағдарлама Астана қаласының сол бiр болашақтағы кеңінен әртараптандырылған, тиiмдi жұмыс iстейтiн және жылдам өзгеретін әлеуметтiк-экономикалық жүйесiнiң іргетасын қалауды көздейді. Бұл ретте қаланың функционалдық-салалық құрылымымен өндiрістiк-әлеуметтiк инфрақұрылымы, тіршілікті қамтамасыз ету жүйелері сыртқы бейнесімен, барлық атрибуттарымен, қала құрау құрылымымен және сәулеттiк-техникалық шешiмдердiң деңгейiмен қатаң үйлеседi.
      Бұл оның іске асырылуы кемiнде 30-40 жылды талап ететiн, қазақстандық бас қаланың әлеуметтiк-экономикалық жүйесiн дамытудың және қалыптастырудың түпкiлiктi мақсатына жетудiң бірiнші кезеңi.
      Негiзгi мiндеттер Бағдарламаның ерекшелiгiнен және мақсатының мазмұнынан туындайды және осы мақсатқа жету үшiн қажеттi экономикалық, әлеуметтiк, саяси, экологиялық, ұйымдық, ғылыми-бiлiмдiк және әлеуметтiк-мәдени шаралардың кешенiн әзiрлеудi және іске асыруды көздейдi.
      Осы Бағдарламаның негiзгi мiндеттерi мыналар болып табылады:
      қала экономикасының функционалдық-салалық (өндiрiстiк) құрылымы мен басымдықтарын айқындау және негiздеу;
      қаланың әлеуметтiк саласының құрылымы мен әлеуметтiк инфрақұрылымын айқындау және негiздеу;
      қаланың өндiрiстiк инфрақұрылымы мен тiршiлiктi қамтамасыз ету жүйелерiн дамыту мен қалыптастырудың бағыттарын айқындау және негiздеу;
      Астана қаласының перспективалық аймақаралық байланыстарын дамыту мен қалыптастырудың бағыттарын айқындау және негiздеу;
      мультипликативтiк нәтиже пайда болуының есебiнен Астана қаласын дамытудың елдiң әлеуметтiк-экономикалық дамуына ықпалын негiздеу;
      Астана қаласының әлеуметтiк-экономикалық дамуының 2005 жылға дейiнгi кезеңге арналған негiзгi көрсеткiштерiн болжау.
      Осы мiндеттердi шешу үшiн Бағдарламада ағымдағы мiндеттердi iске асыру үшiн де, сондай-ақ қаланың перспективасы үшiн де маңызы бар шаралар қарастырылған.

      3. Астана қаласының әлеуметтiк-экономикалық дамуының негiзгi
         бағыттары

      3.1. Қала құрылысы саясатының аспектілері
      Қала құру құрылымы. Орташа мерзiмді перспективада Астана қаласын жоспарлаудың және салудың Бас жоспарына сәйкес оның аумағында дамыған елдер астаналарының стандарттарына сай келетiн, астаналық орта құруға мүмкiндiк беретiн әкiмшiлiк, іскерлiк, әлеуметтiк-мәдени, ғылым-бiлiмдiк және бизнес орталықтары салынатын болады.
      Әкiмшiлiк орталық аймағында Қазақстан Республикасы Президентiнiң Резиденциясы, ел Парламентi мен Yкiметiнiң ғимараттары орналастырылатын болады.
      Iскерлiк орталықта компаниялардың, қаржы институттарының кеңселерi, сауда орталықтары, мейманханалар, қонақ үйлер, көрме, жәрмеңке залдары және басқалары орналастырылады.
      Әлеуметтiк-мәдени орталық театрлар, мұражайлар, демалыс аймақтары, спорт және ойын-сауық ғимараттарының жүйесiн қамтитын болады.
      Ғылым-бiлiмдік орталығын университеттер, институттар, колледждер, мамандандырылған лицейлер мен кәсiптiк мектептер құрайды.
      Бизнес-орталықта өздерiнiң сауда, қызмет көрсету салаларының объектiлерiмен және көрме, жәрмеңке және өзге де залдарымен шағын және орташа кәсiпкерлiктiң субъектiлерi таныстырылатын болады.
      Өнеркәсiптiк белдеу қаланың шетiнде, сондай-ақ көбiнесе қала маңында орналасады.
      Азық-түлiк белдеуi қала маңындағы ауыл шаруашылығы аудандары мен қала шегiнде орналасатын тамақ өнеркәсiбiнiң кәсiпорындарын қамтитын болады.
      Рекреациялық аймақ қала маңындағы аймақта және Щучинск-Бурабай аймағында тығыз орналасады.
      Астана қаласын бiрнеше миллион халқы бар көп профильдi үлкен қалаға айналдыруға тырысудың қажеттiгi жоқ. Астана қаласы үшiн бұл барлық тұрғыдан: жұмыспен қамту, тұрғын үймен, өмiрлiк маңызы бар ресурстармен қамтамасыз ету, экология және т.с.с. тиiмдi емес.
      Қазақстан астанасының халқы ұзақ мерзiмдi перспективада 500-700 мың адамнан аспауға тиiс, бұл республиканың болашақ халқының 3-4%-ын, орта мерзiмдi перспективада, яғни 2005 жылға дейiн - 380-390 мың адам құрайды.
      Өнеркәсiптi көбiнесе шағын және орташа кәсiпорындар, соның ішiнде ғылымды қажетсiнетiн салалар, жоғары технологияның салалары құрайтын болады. Қалада өндiрiстi нүктелiк шоғырландыруға жол берілмейдi, өндірiстi аумақтық шоғырландыру ынталандырылады. Өнеркәсiптi дамытудың осындай стратегиясы астананың әкiмшiлік-iскерлiк функцияларына қайшы келмейдi.
      Қалалық ортаны экологиялық сауықтыру. Қаланың қордаланған экологиялық проблемаларын шешудi жылу жүйесін, ыстық сумен жабдықтауды және тамақ дайындауды энергияның экологиялық таза көздерiн пайдалануға көшiрудiң есебiнен жүзеге асыру көзделедi.
      Көлiк құралдарының қоршаған ортаға зиянды ықпалын азайту жол қозғалысының жағдайларын жақсартуға, экологиялық қауiпсiз автокөлiктiң санын арттыруға, халықтың арасында экологиялық бiлiмдердi насихаттауға, көлiкке қызмет көрсету жөнiндегi қызметтер саласын дамытуға негізделетiн болады. Әуежаймен қатынасты қоса алғанда, қаланың негізгi магистралдық күре тамырлары бойынша шапшаңдатылған трамвай жолдарын салу, Астана қаласының айналасында айналма жол салуды аяқтау жобалануда.
      Жұмыс iстеп тұрған тазалаушы ғимараттарды кеңейту және қайта жаңарту суағарларды толық биологиялық тазартуды, оларды тереңiнен толық тазартуды, суағарларды пайдаланудың және бұрудың мәселелерiн шешудi қамтамасыз етедi. Оның қала аумағы құрылысының аймағына енгiзiлуiне байланысты Талдыкөл жинаушы-бөгеті жойылуға жатады. Қаланың аумағын кешендi экологиялық-геохимиялық зерттеу жөнiндегi айтарлықтай жұмыстарды жүзеге асыру қажет.
      Көлемдi орман паркi аймағын құру қатал қысқы желдер мен жазғы шаң борандары сияқты қолайсыз табиғи факторларды әлдеқайда жұмсартуға мүмкiндiк бередi. Шамамен 25 мың га аумаққа ағаш отырғызу көзделедi.
      Астананы көгалдандыру үшiн ағаштардың аудандастырылған жылдам өсетiн тұқымдары қолданылатын болады, қаланың көшелерi мен бос жатқан аумақтарында гүлзарлардың алаңдарын одан әрi кеңейту көзделуде.
      Есiл өзенi аймағындағы кеңiстiктердi көркейту мен көгалдандыру экологияны, жапсарлас аумақтың микроклиматын жақсартуға ықпал ететін болады және тұрғындардың демалысы үшiн көлемдi аймақ құрайды. Есiл өзенінің арнасын тазарту және түбін тереңдету жөніндегі жұмыстар жүргiзiлетiн, оның арнасы бойынша санитарлық аймақ құрылатын болады.
      Қаланың сол жағалауындағы құрылыстарды егжей-тегжейлі жоспарлаудың жобаларын әзiрлегенде және іске асырғанда аумақтарды су басудан қорғау жөнiндегi шаралар көзделетiн болады.

      3.2. Астана қаласының әлеуметтiк-экономикалық жүйесiн
           қалыптастырудың және дамытудың негiзгi принциптерi
      Егемен Қазақстанның жаңа астанасының әлеуметтiк-экономикалық жүйесiн қалыптастыру және дамыту мынадай негiзге алынатын принциптердiң негiзiнде жүзеге асырылуы тиiс:
      қаланың қалыптасуы мен дамуының түпкiлiктi мақсатқа бағыттылығы және кезеңдiлiгi;
      әлеуметтiк-экономикалық жүйенiң тиiмдiлiгi;
      прогресшiлдiк;
      тауар өндiрушiлердiң iшкi және сыртқы рыноктардағы жоғары бәсекелестiк қабiлетi;
      даму үлгiсiнің белсенділігі;
      өндірістердің және тауарларды тұтынудың экологиялық қауіпсіздігі, қоршаған ортаның ластанудан қорғалуы;
      елдiң қалалары мен аймақтары жүйесiндегi жетекшiлiгi.

      Бұл принциптердiң мәнi мынада:
      Түпкiлiктi мақсатқа бағыттылығы және қалыптасу мен дамудың кезеңдiлiгi. Астананың дамуы және түпкiлiктi қалыптасуы ұзақ мерзiмдiк процесс болып табылады және ол тек кезең-кезеңiмен жүзеге асырылады, өйткенi бұл мiндеттi бір актiлi іс-қимылмен шешу мүмкiн емес. Осыған байланысты астананың дамуы мен қалыптасуының әрбiр кезеңi Астана қаласының әлеуметтiк-экономикалық жүйесiнiң түпкiлiктi шегi мен құрылымдарына бағытталуы тиiс.
      Әлеуметтiк-экономикалық жүйенiң тиiмдiлiгi. Бүкiл әлеуметтiк-экономикалық жүйе пайдамен жұмыс істеуі, ол қосылған құны жоғары салалар мен өндiрiстерден тұруы тиiс. Қала бюджетiнiң тапшылығы төмен болады, кiрiстер қаланың қазiргi заманғы үлгiдегi астана ретiндегi даму бағдарламасынан туындайтын қажеттiлiктерін жабатын болады.
      Прогресшiлдiк. 2005 жылға дейiнгi кезеңде төлеуге қабiлеттi сұраныстың әлсiздiгiне, елде әлi экономиканың тұрақты өсуiнiң болмауына байланысты негiзiнен республика iшiндегi рыноктың қажеттiлiктерiн ескере отырып, оларды қайта бейiмдеу арқылы қалада жұмыс iстейтiн өндiрiстiк қуаттарды тиiмді пайдалануға және сауықтыруға бағытталған шаралар белгiленуде.
      Сол бiр мезгiлде осы принципке сәйкес экономиканың құрылымы шағын және орташа кәсiпорындардың шеңберiнде түпкiлiктi ғылымды қажетсiнетiн, жоғары технологиялы өнiм шығаратын өндiрiстердiң үлесiн өсiредi, қалада iрi тоннажды және iрi габариттi өнiмдер, экологиялық жағынан "лас" өнiмдердi өндiруге рұқсат етілмейдi. Әлеуметтiк-өндiрiстiк инфрақұрылым, қаланың тiршiлікті қамтамасыз ету жүйесi озық техника мен прогресшiл технологияларға, алдыңғы қатарлы ғылыми-техникалық идеяларды тудыруға көбiрек негiзделуде.
      Әлеуметтiк жүйе барған сайын денсаулық сақтаудың қазiргi заманғы жүйесiмен республиканың қазiргi заманғы ғылыми-бiлiмдiк, мәдени орталығына айналатын болады.
      Тауар өндiрушiлердiң жоғары бәсекелестiк қабiлетi. Экономиканың ғаламдану және халықаралық экономикалық бәсекелестіктiң өсуi, ұлттық экономиканың ашықтығы және мемлекеттiң сыртқы экономикалық қызметiнiң жоғары ырықтандырылуы жағдайында астаналық тауар өндiрушiлер iшкі рынокта да, сол сияқты сыртқы рынокта да жоғары бәсекелес болулары тиіс. Бұл үшiн олар жекелеген бәсекелес тауарлар шығарудың өсуіне емес, оларда бағдарламалық ақпараттық элементтердің жоғары үлес салмағымен бір технологиялардан басқаларына кірісу мүмкіндігін жасауға бағдарланады.
      Даму үлгiсiнiң белсенділiгi. Қаланың тауар өндiрушiлерi мен ғылыми- техникалық құрылымдар ғылыми-техникалық және технологиялық әзірлеме мен олардың нәтижелерiн жедел пайдалану саласында белсендi саясат жүргiзуде. Олар тек озық идеялар мен ғылыми-техникалық зерттемелерге, яғни дамудың инновациялық үлгiсiнiң басымдығын сипаттайтын экономиканы жоғары технологиялық жаңғыртуға бағдарланады.
      Бұл үшiн қажеттi жағдайлар мен ресурстар ендi бүгiн туындауда, ал болашақта ұлғаяды. Бiрiншiден, ел экономикасы экономикалық өсу жолына түстi, ол отандық тауар өндiрушiлердiң өздерiнiң материалдары мен шикiзатын кеңiнен пайдалану үшiн үлкен қаржылық және материалдық мүмкіндіктер, қолайлы жағдайлар жасайды.
      Екiншiден, ендi дүниежүзiнiң ең дамыған елдерiнiң алдыңғы қатарлы оқу орындарында оқыған жоғары бiлiмдi және жоғары бiлiктi жас кадрлар бар. Бұдан басқа, дүниежүзiнiң алдыңғы қатарлы университеттерiнiң үлгiсi бойынша ендi өз оқу орындарын ұйымдастыру үшiн де - ең алдымен Астана қаласында жағдайлар жасалған.
      Yшiншiден, астаналық қаланың мәртебесi және оның дамуында мемлекет қолданатын қолдампаздық жас, бiлiмдi, жоғары бiлiктi адамдарды атақ құмарлық мақсаттармен Астана қаласына үлкен мөлшерде сөзсіз тартады.
      Төртiншiден, құрлығы мен орналасқан жерiне қарамастан барлық компьютерлендiрiлген жұмыс орындарын бiрiктiруге мүмкiндiк беретiн, жаңа компьютерлiк техникаға, технологиялар мен бағдарламалық құралдарға негiзделген ғаламдық ақпараттық жүйе (Интернет) шағын бизнестi қоса алғанда, кез келген бизнес үшiн кез келген идеялар мен ғылыми жетiстiктердi, инновациялық жобалар мен өнiмдерді кеңiнен қол жетерлiк етедi.
      Астана қаласын дүниежүзiнiң дамыған астаналарының қатарына тек экономиканы белсенді дамыту үлгiсi ғана шығарады.
      Өндiрiстiң және тауарлар мен қызметтердi тұтынудың экологиялық қауіпсіздігі. Бұл принцип қалада экологиялық жағынан жеткiлiктi таза өндiрiстердi дамыту, экологиялық жағынан жеткiлiктi таза өнiмдер шығару жолымен iске асырылады. Ұсынылып отырған жоғары технологиялы, ғылымды қажетсiнетiн өндiрiстер, қалада iрi кәсiпорындарды және өнеркәсiп алыптарын орналастырудан бас тарту осы талапқа ең үлкен мөлшерде жауап бередi.
      Қазiр қалада қоршаған ортаның ластану көздерi болып табылатын салаларда шикiзаттың, материалдар мен технологиялардың жаңа түрлерi пайдаланылады. Қала қоқысын жинаудың және шығарудың, қала көшелерiн тазалаудың жаңа тәсілдерi мен құралдары қолданылады.
      Қаланы көгалдандыру және оның айналасына ағаштар отырғызу жөнiндегi жұмыс жалғастырылады.
      Астана қаласының елдiң қалалары мен аймақтары жүйесiнде жетекшiлiгi. Астана әлеуметтiк-экономикалық дамуда, жоғары технологиялық, ғылымды қажетсiнетiн салалар мен өндiрiстердi, жаңа "сілкініс" идеяларын игеруде және дамытуда көш басшылықты жеңiп алуда.
      Астана қаласы таяу болашақта жаңа индустриалдық (индустриалданудан кейінгi) режимде жұмыс iстейтiн және дамитын және өсу полюсi болады.

      3.3. Бюджет саясаты
      Бюджет саясаты республика астанасының экономикалық және саяси дамуының негiзгi факторларының бiрi болады. Ол қала экономикасына мемлекеттiк ықпал етудiң аса маңызды құралы болып есептеледi.
      Қаланың салық бюджет саясаты саласында:
      салық салынатын базаны кеңейтудiң, сол сияқты салықтық әкімшілік етуді жақсарту мен көлеңкелі экономиканың деңгейін төмендетудің есебiнен қала бюджетiне түсiмдер сомасын тұрақты ұлғайту;
      қала бюджетiнiң кiрiс бөлiгiнiң 2005 жылға 2000 жылмен салыстырғанда 1,5 есе нақты ұлғаюын қамтамасыз ету;
      қалалық бюджеттен қалалық билiк органдары жүргiзетiн іс-әрекетке тиесiлi шығыстарды ғана қаржыландыру;
      өндiрiстiк және әлеуметтiк инфрақұрылым саласындағы басымдықты салалар мен өндiрiстерде тек инвестициялық жобалар үшiн муниципальдық облигациялар шығару;
      бюджеттiк бағдарламаларды қаржыландыру үшін қарыз алудың мөлшерiн оларға қызмет көрсетуге арналған шығыстардың бюджет шығыстарының 15%-дан артық емес лимитiнде бюджеттiң жылдық кірiстерiнiң 20%-ынан аспайтын жиынтық борышпен шектеу;
      бюджеттiк қаражатты қалыптастырудың және пайдаланудың ашықтығын қамтамасыз ету;
      қарыз алушылардың бюджеттiк қаражатты қайтаруын және олардың пайдаланылу тиiмдiлiгiн бақылауды қамтамасыз ету жоспарлануда.
      Қалалық бюджеттен бөлiнетiн инвестициялардың жалпы мөлшерi 2005 жылға 1,8 есе өсуi және барлық шығыстардың 44%-ын құрауы тиiс.

      3.4. Инвестициялық қызмет
      Экономикалық өсудiң негiзгi факторы нақты экономикаға тартылатын инвестициялар болып табылады.
      Инвестициялық саясаттың негiзгi мiндеттерi:
      өздерiнiң өкiлеттiгi шегiнде қалада iскерлiк және инвестициялық климатты жақсарту жөнiндегi шаралар кешенiн әзiрлеу және қабылдау, отандық және шетелдiк инвесторлар үшiн Тартымды жағдайлар жасау;
      жеке меншiк инвестицияларды, соның iшiнде қала экономикасының басым салаларына тiкелей шетелдiк инвестициялар тартуды ынталандыру;
      мемлекеттiң қаланың инфрақұрылымын қаржыландыруға қатысуы болып табылады.

      Қалада қолайлы iскерлiк және инвестициялық климат:
      қалада әлеуметтiк-саяси тұрақтылықты сақтау;
      қалада экономиканың жұмыс істеу режимдерiн ырықтандырудың ашықтығын және оны тереңдетудi қамтамасыз ету;
      заңдарды қатаң сақтау және мүлтіксіз орындау;
      қаланың өндiрiстiк және әлеуметтiк инфрақұрылымын дамыту;
      сыбайлас жемқорлыққа және ұйымдасқан қылмысқа қарсы күрестi күшейту;
      бәсекелестiктi қолдау және бәсекелестiк ортаны құру;
      қала аумағында инвестицияларды қорғау және кепілдендіру туралы халықаралық шарттарды мүлтiксіз сақтау;
      тапшылықсыз бюджет саясатын, берешектерге уақытылы қызмет көрсетудi жүзеге асыру;
      басымдықты салалар мен өндiрiстер құруға жер учаскелерiн жеңiлдiктi шарттармен беру;
      инвестициялық қатердi азайту және сақтандыру жолымен қалыптастырылатын болады.
      Осы шаралар капиталды шетелге шығарғаннан гөрi, оның қала экономикасына жұмсалымдарды тиiмдi етедi.
      Қала әкiмi дәстүрлi инвестициялар көздерiн кеңейту және жаңаларын тарту мақсатында:
      акционерлiк капиталды тартуға және бағалы қағаздар рыногын дамытуға;
      аймақтық инвестициялық жобаларды қаржыландыруға байланысты жергiлiктi атқарушы органның облигацияларын шығаруға;
      жылжымайтын мүлiк, әсiресе жер учаскелерiн сату рыногын қалыптастыруға және дамытуға;
      шағын кәсiпорындардың қызметiн инвестициялау үшiн жалпы қосылған құнның (ЖҚҚ) 3%-ы мөлшерiнде барлық қаржыландыру көздерінен қаражат бағыттауға;
      қалада шетелдiк капиталдың қатысуымен ғылымды қажетсiнетiн және жоғары технологиялар салаларында бiрлескен кәсiпорындар құруды және дамытуды ынталандыруға;
      қаланың өндiрiстiк және әлеуметтiк инфрақұрылымын дамыту үшiн тiкелей шетелдiк инвестицияларды ынталандыруға, халықаралық қаржы институттары мен ұйымдарының, шетелдiк мемлекеттердiң заемдары мен несиелерiн тартуға мүмкiндiк туғызатын болады.
      Тұтасымен алғанда мемлекет капиталды қажетсiнетiн және жеке меншiк инвесторлар үшiн тартымды емес өндiрiстiк және әлеуметтiк инфрақұрылымның объектiлерiн өзiне алады, "тiршiлiктi қамтамасыз ететiн" салалар мен өндiрiстердi инвестициялау мен қолдауда, мемлекеттiк кепiлдiктер беруде тiкелей үлестiк қатысуды пайдаланады. Бұл шаралар қатерлердi төмендетуге және капитал жұмсау тиiмдiлiгiн арттыруға мүмкiндiк туғызады.
      Бұл ретте республикалық және қалалық билiк органдарының арасында инвестициялық өкiлеттiктерге айқын шек қою: республикалық органдар жалпы мемлекеттiк, республикалық маңызы бар объектiлердi, ал қалалық органдар - қалалық маңызы бар объектiлердi инвестициялайды.
      2001-2005 жылдардағы кезеңге негiзгi капиталға тартылатын инвестициялар 2001 жылы 68 млрд. теңгеден 2005 жылы 113 млрд. теңгеге дейiн өседi. Бұл ретте, шетелдiк инвестициялардың мөлшері 2005 жылға 2 есе өседi және олардың жыл сайынғы көлемi 150 млн. АҚШ долларына дейiнгi мөлшердi құрайды. Олар негiзiнен қызмет көрсету саласына, мейманхана және мейрамхана бизнестерiне, сондай-ақ жылжымайтын мүлiкпен жасалатын операцияларға бағытталатын болады.

      3.5. Сыртқы экономикалық қызмет
      Сыртқы экономикалық қызмет меншiктi өнiмнiң экспортын 2005 жылы 2000 жылмен салыстырғанда 39,9%-ға арттыруға бағытталатын болады. Экспорттың негізгi өнiмi бұрынғыша астық дақылдары және оларды өңдеуден алынған өнiмдер болып қала береді. Қара және түстi металдар (металл сынықтары) экспортын 1999 жылғы деңгейде сақтау жөнiнде шаралар қолданылатын болады.

      Астана қаласының экономикалық даму бағдарламасына сәйкес экспорттық тауарлардың номенклатурасы:
      машина жасаудың өнiмдерi (жартылай вагондар мен платформалар, ауыл шаруашылығы техникасы);
      ұлттық өнiмдердi қоса алғанда, тамақ өнеркәсiбiнiң өнiмдерi;
      тұрмыстық электр техникасы;
      тігін өнеркәсібінің өнімдері, соның ішінде ұлттық және спорттық киімдер;
      құрылыс индустриясының өнімдері;
      кәдесый бұйымдары есебінен кеңейтіледі.
      Неғұрлым ықтимал өткізу рыноктары Ресей және Орталық Азия елдері болады.
      Бизнес-орталықтың, ал кейіннен технопарктің жандануы нәтижесінде жаңа технологиялар мен тауарлар экспортының, соның ішінде алыс шетел елдеріне де, мүмкіндігі пайда болады.
      Импорттық жеткізілімдер негізінен мұнай өңдеу өнімдері, отандық өнеркәсіп өндірмейтін машиналар мен жабдықтар түрінде болады.

      3.6. Өнеркәсіп
      Өнеркәсіптің 2005 жылға дейінгі кезеңде дамуы көбінесе астананың қажеттіліктерін қамтамасыз етуге байланысты салаларға бағдарланған күйінде қалады. Оларға бірінші кезекте, ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу және құрылыс материалдары мен конструкциялары өнеркәсібі жатады.
      Алайда 2001 жылдан бастап, Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық жүйесін дамытудың және қалыптастырудың баяндалған негізгі принциптеріне сәйкес, оның тиімділігін арттыруға, өнімнің ішкі және сыртқы рыноктардағы бәсекелестік қабілетін арттыруға бағытталған, қаланың өнеркәсіп өндірісін құрылымдық қайта құрулар басталуы тиіс. Бұл ретте, өнеркәсіптің дамуы көбінесе неғұрлым ұтқыр және қайта бағдарлауға ыңғайлы шағын және орташа кәсіпорындарға бағдарлауды көздейді, ол үшін жұмыс істеп тұрған өндірістерді саралау және жаңа өндірістер құру талап етіледі.

      Тамақ өнеркәсібі
      Тамақ өнеркәсібінің негізгі міндеті Астана қаласы халқының тамақ өнімдеріне қажеттіліктерін неғұрлым толық қанағаттандыру, қала ішінде тұтыну, аймақаралық айырбас және экспорт үшін бәсекеге қабілетті ақырғы өнім өндірудің ассортименті мен көлемін кеңейту болып табылады.
      Күнделікті сұраныстың немесе тұтынуға әзірлік дәрежесі жоғары өнімдер, сондай-ақ аймақаралық айырбас пен экспорт үшін сақталу мерзімі ұзартылған тасымалдауға ыңғайлы ақырғы өнімдер өндіру жөніндегі кәсіпорындарды дамытуға басымдық беріледі. Ауыл шаруашылығы шикізатын алғашқы қайта өңдеу шикізат өндірілетін орындарға жақындату арқылы ұйымдастырылады.
      Бірінші кезекте, қала маңындағы аймақта және Ақмола облысының аумағында ет пен сүтті, басқа ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіруді арттыру есебінен сенімді шикізат базасы құрылатын болады.
      Бәсекеге қабілетті тамақ өнімдері өндірісін ұлғайту, оның ассортиментін кеңейту және сапасын арттыру, аймақаралық айырбас және экспорт үшін:
      халықтың шоғырланған жерлеріне жақындатылған, өз өнімдерін өткізетін шағын наубайханалар мен кондитер өндірістерінің желісін дамыту;
      әзірлігі жоғары, жоғары сапалы ет, сүт және балық өнімдерін - тоңазытылған тартылған ет, тауық етінен жасалған филе, туралған шұжық және герметикалық ораудағы және ұсақ көлемде өлшенген басқа өнiмдердi, жартылай фабрикаттарды, кулинария өнiмдерiн өндiрудi кеңейту;
      оралған және таңбаланған өнiмдердiң - нан және ұннан пiсiрiлген тағамдар, кондитер өнiмдерi, сүт өнiмдерi, шұжық және еттен жасалған жартылай фабрикаттар және басқаларының үлес салмағын арттыру;
      консервiлеу мен ораудың жаңа технологияларын пайдалану арқылы ұлттық жеңсiк тағамдарды (қазы, шұжық, құрт, iрiмшiк, кондитер өнiмдерi және басқалары), сондай-ақ сақталу мерзiмi ұзартылған, ұлттық және астаналық символикалармен қазiргi заманғы тоғанақта сусындар (қымыз) өндiрудi кеңейту;
      астықтың негiзiнде әзiрленуi жоғары өнiмдер - тез әзiрленетiн және порцияланған өнiмдер (порцияланған тез пiсiрiлетiн ботқалар, құрғақ таңертеңгiлiк ас, қауыздар, үй жағдайында өндiрiлетiн торттар, кекстер, тәтті күлшелер, құймақтар және т.с.с. жартылай фабрикаттар), соның ішiнде франчайзингтi пайдалану арқылы өндiрудi игеру;
      қала халқының қажеттiлiгiн және құрылымын негiзге ала отырып өз технологиялары мен рецептураларын әзiрлеу немесе франчайзинг негiзiнде диеталық тамақ өнiмдерi мен балалар тағамы үшiн өнiмдер кешенiн өндiруді игеру (қантты, тұзды алмастырғыштарды пайдалану арқылы құрамында көміртегі аз, уатылған дән қосылған, йод құрамы жоғары нан және ұннан пiсiрiлген өнiмдер, қантты алмастырғышты, алма пектинiн, крекерлердi қолдану арқылы кондитер өнiмдерiн, калориясы төмен астық қоспаларынан жасалған қытырлақ нан, пахта пайдаланылған сүт өнiмдерi, диеталық ірiмшiк және бiрқатар басқалары);
      қала халқын тамақ өнiмдерiмен, ең алдымен тез тоңазытылған өнiмдер өндiрудiң, вакуумдiк орамаларды пайдаланудың есебiнен көкөніс пен жемістермен қамтамасыз етуде маусымдық факторды төмендету;
      алкоголь ішімдіктерін шығаратын шағын бизнес субъектілерін алкоголі бәсең, алкоголсыз сусындар мен тазартылған асханалық су өндiрісіне көшiруге ықпал ету;
      өз брэндлерiн әзiрлеу (өз технологиясы бойынша шығарылған, патенттелген жаңа тауарлар) және оларды жылжыту;
      Астана қаласының символикасы бейнеленген тамақ өнiмдерiн өндiрудi кеңейту;
      мал шаруашылығының, құс шаруашылығының, тоғандық балық өсiру шаруашылығының қажеттіліктерiн ескере отырып құрама жем өндiрудiң номенклатурасы мен көлемiн кеңейту;
      қазiргi заманғы ыдыстар мен орамадағы өнiм өндiрудi кеңейту, сатып алушылардың оны қалталау жөнiндегi сұранымдарын ескеру;
      қалалық өндiрушiлер өнiмiнiң көрме-жәрмеңкесiн өткiзу, жарнамалауды жақсарту көзделедi.

      Жеңiл өнеркәсiп
      Астана қаласының жеңiл өнеркәсiбiн дамытудың негiзгi бағыты бәсекеге қабiлеттi өнiм өндіре алатын, шағын сериялы жедел қайта құрыла алатын шағын және орташа өндiрiстердi, тұрғындардың жеке тапсырыстарын орындау жөнiндегi кәсiпорындарды құру болып табылады.
      Осыған байланысты:
      бәсекеге қабiлеттi өнiм өндiре алатын өндiрiстердi бөлiп көрсете отырып, жұмыс істеп тұрған ірi кәсiпорындарды саралау, қайта құрылымдау және қайта бейiмдеу;
      шағын кәсіпкерлікпен ынтымақтастықтың негізінде ірі кәсіпорындардың жанынан тоқыма және тігін бұйымдарының үлгілерін жасау жөніндегі бөлімшелер құру;
      импортты алмастыру бағдарламасын іске асыру негізінде жұмыс істеп тұрған өндірістерді қайта құру мен жаңғырту және жаңаларын құру;
      ұлттық символика бейнеленген тігін, тоқыма бұйымдарының, киізден үйде киетін аяқ киім және басқаларының, қаланың, Щучинск-Бурабай және басқа курорттық аймақтардың қонақтары үшін кәдесый бұйымдарының өндірісін игеру;
      жетекші трансұлттық компанияларға, сондай-ақ белгілі шетелдік фирмаларға және қаланың жеңіл өнеркәсібінде экспортқа бағдарланған бірлескен және шетелдік кәсіпорындар құруға бағдарлау арқылы франчайзингті пайдалану көзделеді.
      Аяқ киім және былғарыдан басқа да бұйымдар өндіру тұрғындардың тапсырыстары бойынша жеке адамдарға арнап тігетін (дайындайтын) шағын кәсіпорындарының желісін кеңейту есебінен дамытылатын болады.

      Химия өнеркәсібі
      Қала халқының, сауданың, өнеркәсіптің тамақ, басқа да салаларын дамытудың қажеттіліктерін ескере отырып, пластамассадан жасалған аралық және түпкілікті тұтыну бұйымдарын - полистирол, полипропилен, полиэтилен, поливинихлорид, соның ішінде ыдыс орағыш материалдар шығару жөніндегі жеңіл қайта құрыла алатын шағын өндірістер құру көзделеді.
      Ыдыс және үйде пайдаланылатын заттар, спорт құралдары, кеңсе бұйымдары, ойыншықтар, кәдесыйлар, жарық техникасы аппаратурасын, жеңіл өнеркәсіп үшін фурнитуралық бұйымдар, поливинихлоридтен және полиэтилен жасалған құбырлар, санитарлық-техникалық бөлшектер және пластмассадан жасалған бұйымдар, машина жасау мен құрылыс үшін синтетикалық материалдардан жасалған бөлшектер мен жинақтаушы бұйымдар шығару игеру үшін перспективалы бағыттар болып табылады.

      Құрылыс материалдарының өнеркәсібі
      Астана қаласында құрылыс жұмыстарының кеңеюін ескере отырып, құрылыс материалдары мен конструкцияларының өнеркәсібі өзінің жетекшілік рөлін, әсіресе темір бетон және бетон бұйымдары мен конструкцияларын, тауарлық бетонды өндіруде және жеткізуде сақтайды.
      Экологиялық талаптарды ескере отырып, басқа құрылыс материалдарын кірпіш, қабырғалық блоктар, құрылыс керамикасы, соның ішінде құбырлар, асфальт бетон өндіру, оларды шикізат көздеріне жақындату арқылы Ақмола облысының басқа елді мекендерінде дамытылатын болады.
      Сол бір мезгілде қаланың өнеркәсіптік аймағында қаланың қажеттілігін қамтамасыз етуге, сол сияқты аймақаралық айырбас пен экспортқа бағдарланған:
      пенобетоннан жасалған, керамзит және өзге де жеңіл заттармен толтырылған бетон және темірбетонның;
      әшекейлеу материалдары - гранит, мрамор, силикат тақталар, ішкі жағын әрлеу үшін пластмассадан жасалған табақтар мен тақталар және т.с.с.;
      ағаштан, алюминийден, пластмассадан, металл пластиктерінен, басқа композиттік материалдардан жасалған құрылыс материалдары мен конструкциялардың;
      құрғақ құрылыстық қоспалардың;
      ЖЭО-ның қалдықтары негiзiнде тиiмдi жылытқыштардың;
      жеңiл желiмделген ағаш конструкцияларының жаңа өндiрiстері дамытылады.
      Қаланың және қала маңындағы аймақтың автомобиль жолдарын салу және қайта жаңарту жөнiндегi белгiленетiн жұмыстар топырақ ерекшелiктерiн ескере отырып, асбест және резина ұнтақтарын, сұр бетонды, жылу энергетика орталықтарының күлiн, фосфор шлактарын және т.с.с, қолдану арқылы жамылғылардың экологиялық қауiпсiз, орнықты және үнемдi жаңа түрлерiн пайдаланып салынатын жол учаскелерiнiң құрылыс тәжiрибесiн зерттеуді қажет етедi.

      Машина жасау және металл өңдеу
      Саланың орташа мерзiмдi және ұзақ мерзiмдi перспективасында өндiрiс қуаттарын неғұрлым толық жүктемемен қамтамасыз етудiң, жаңа технологияларды игеру мен iшкi және сыртқы рыноктар үшiн бәсекеге қабiлеттi өнiм шығарудың есебiнен:
      Павлодар трактор зауытының жаңа қазақстандық тракторы үшiн техникалар шлейфiне кiретiн машиналар мен жабдықтардың - нүктелi себу тұқым сепкiштерi және т.с.с. өндiрiсiн ұйымдастыру;
      деңгейлес технологиялық интеграциялау мен кооперациялаудың артықшылықтарын пайдалана отырып құрастырушы өндiрiстердi бәсекеге қабiлеттi өнiмнiң жаңа буынын шығаруға қайта бағдарлау;
      бәсекеге қабiлеттi жоғары технологиялы және ғылымды қажетсiнетiн өнiмдер шығару жөнiндегi шағын және орташа кәсiпорындардың жұмыс iстеп тұрғандарын қайта бейiмдеу және жаңаларын құру - орталықтан тепкiш насостардың, электротехникалық бұйымдардың, тұрмыс техникасының жаңа буындарын - электр кофеүккiштер, шырын ағызғыштар, электр шәйнектер, кофе қайнатқыштар, үтiктер және т.с.с. соның iшiнде белгiлi шетелдiк компанияларды тарту арқылы құрастыру өндiрiстерiнiң бiрiншi кезеңiнде ұйымдастыру;
      металдардан жасалатын алуан түрлi бұйымдар шығаруды игерудi ұйымдастыру (есiк, торлар, тұрмыс құралдары, бау-бақша құралдары, спорттық тренажерлер және т.с.с.);
      вагон жөндеу зауытында темiр жол платформалары мен жартылай жүк вагондары өндiрiсiн Ресейге және Орталық Азия елдерiне одан әрi экспортқа шығару арқылы қолда бар өндірістік әлеуеттің қолданылу тиімділігін көтеру көзделедi.
      Шағын бизнес кәсiпорындарында iрi және орташа кәсiпорындармен өзара iс-қимыл негiзiнде стандартталмаған жабдықтар, қосалқы бөлшектер мен бөлшектер өндiрiстерi ұйымдастырылатын болады.
      "Астанатехнопарк" ААҚ негiзiнде ауыл шаруашылығы техникасын шығару, жаңа инвестициялық жобаларды iске асыру көзделеді.
      Экологиялық қауiпті құю өндірістерінде тазартқыш құрылымдарды қалпына келтiру, құйма бөлшектер мен бұйымдарды республиканың басқа аймақтарында сатып алуға бiрте-бiрте көшу көзделедi.
      Қаладағы өңдеу өнеркәсiбiнiң басқа салалары қаланың және тұтасымен елдің қажеттіліктерiн ескере отырып шағын бизнес кәсiпорындарының негiзiнде дамытылатын болады.
      Ғылымды қажетсінетін және жоғары технологиялы өндірістерді дамыту үшін:
      мемлекеттік немесе аралас қаржыландырудың есебінен жеке меншік инвесторлардың күші келмейтін ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар орталықтарын құру;
      өз құзыретінің шегінде тікелей инвестициялар тартуды қолдау, өнеркәсіптік-қаржылық топтар құру, өндірістік интеграцияның, соның ішінде шетелдердің қатысуымен басқа нысандарын енгізу жөніндегі шаралар жүйесін пайдалану;
      қалалық бюджет қаражатының, тікелей мемлекеттік инвестициялардың есебінен қала үшін басым жобаларды іске асыруға қаржылай қолдау көрсету көзделеді.
      Өнеркәсіпті дамыту жөніндегі белгіленген шараларды іске асыру 2005 жылға өнеркәсіп өнімін өндірудің көлемін 2000 жылмен салыстырғанда - 75%-ға, соның ішінде ауыл шаруашылығы азық-түліктерін қайта өңдеудің өнімдерін - 91%-ға, құрылыс материалдарын - 58%-ға, машина жасауды - 41-45%-ға арттыруға мүмкіндік береді. Өнеркәсіп өнімін өндіруде шағын бизнестің үлесі 2005 жылға 30-35%-ға жетеді.

      Технологиялық парк құру
      Еліміздің бас қаласы Астана қаласында дүние жүзінің дамыған елордалары сияқты идеялар тудыруды, жобалауды және ғылымды қажетсінетін әрі интеллектуальдық еңбектің үлесі үлкен, жоғары технологияларды енгізуді жүзеге асыратын инновациялық орталықтардың ұлттық кешені болуы тиіс. Сапалы білім алған жоғары білімді жас мамандардың айтарлықтай контингентінің Астана қаласында шоғырлануы "Астана-Технопарк" ААҚ негізінде "технологиялық парк" немесе "технополис" нысанында "ғылым және жоғары технологиялар орталығын" құру жолымен жоғары технологиялы тауарлардың дүниежүзілік рынокқа инновациялық бұзып өтуі үшін қажетті "интеллектуалдардың сыни жиынтығын" қалыптастыруға мүмкіндік береді.
      Технопарк құрудың негізгі мақсаты жаңа жоғары технологиялы өндірістерді дамыту, шағын және орта бизнеске жататын кәсіпорындарға алуан түрлі қызмет көрсету жолымен "Астана-Технопарк" ААҚ аумағында лизингтік-франчайзингтік және өнеркәсіптік (индустриалдық) аймақ ұйымдастыру болып табылады.
      Технопарктің міндеттері қазіргі уақытта республикада теңдесі жоқ инновациялық өнімдер әзірлеу, "Астана-Технопарк" ААҚ-ның жанынан тиісті ғылыми, жобалау және тәжірибелік-конструкторлық бөлімшелер құру арқылы экономиканың түрлі салаларында қазіргі заманғы технологияларды енгізу болып табылады.
      Информатиканы және ақпараттық технологияларды дамыту мақсатында технопарктің негізінде дайын бағдарламалық өнім шығарумен, сондай-ақ ғаламдық ақпараттық ресурстарды пайдалануға байланысты қызметтерді Қазақстан рыногына жылжытумен айналысатын шағын инновациялық кәсіпорындар құрылатын болады.
      Технопарк құру инновациялық, мультипликативтік толқындардың таралу процесін жеделдетуге мүмкіндік береді, ол тұтасымен алғанда Қазақстан экономикасының барлық саласында ғылыми-техникалық прогреске қуатты серпіліс жасайды және елді дүниежүзінің орташа дамыған елдерінің деңгейіне шығаруға мүмкіндік туғызатын болады.

      3.7. Шағын және орташа бизнес
      Астана қаласының әлеуметтiк-экономикалық дамуында шағын бизнес маңызды рөл атқаратын болады. Оның негiзгi мақсаты iшкi рынокты импортты алмастырушы тауарлармен және қызметтермен молықтыру, сондай-ақ жұмыспен қамтылғандардың санын арттыру болмақ.
      Шағын кәсiпкерлiк өңдеушi өнеркәсiптiң жекелеген салаларында, мәдени-тұрмыстық мақсаттағы тауарлар мен құрылыс материалдары өндiрiсiнде, қолданбалы қолөнер өндiрiсiнде, қызмет көрсетулер саласында, ғылымды қажетсiнетiн және инновациялық (венчурлiк) өндiрiстердi дамытуда ең жоғары дамуға ие болады.
      Шағын кәсiпкерлiктi дамыту мiндеттерiн шешу үшiн:
      ауыл шаруашылығы шикiзатын өндірушілердің тiгiнен интеграцияланған құрылымдары, қайта өңдеушi кәсiпорындар мен сауда ұйымдарының түрлi нысандарын қалыптастыруға;
      азық-түлiк тауарларын шығару жөнiндегi дайындау ұйымдарын, шағын қайта өңдеушi кәсiпорындарды, фирмалық дүкендер желiсiн құруға;
      шағын өндірістер құру үшін тұрғын үй ғимараттарының және коммуналдық меншiктiң басқа да объектiлерiнiң бiрiншi және техникалық қабаттарынан жеңiлдiктi шарттармен үй-жайлар бөлуге;
      кәсiпкерлiктi қолдау үшiн консультациялық орталықтарды, консальтингтiк және лизингтiк фирмаларды, сервистi, бизнес-орталықтарды және нарықтық инфрақұрылым объектiлерiн дамытуға жәрдемдесуге;
      өндiрiстiк алаңдарды кәсiпкерлерге жалға өткiзу үшiн инфрақұрылымдық қамтамасыз ету арқылы бизнес-парктер, өнеркәсiптiк парктер, қолөнер аулаларын құруға жәрдем көрсетiлетiн болады.
      Бәсекеге қабiлетті өнеркәсiптiк тауарлар өндiрудi реттеу үшiн оларды қаржыландыру ішiнара қалалық бюджеттен жүзеге асырылатын бизнес-орталықтар мен бизнес-инкубаторлар құрылатын болады. Бизнес-инкубаторлардың мүшелерiне техника мен жабдықтарды, сондай-ақ көлiк құралдарын лизингтiк негiзде беру көзделедi.
      Бас қалада қолөнер өндiрiсiн кеңiнен дамыту және халықтық кәсiптердi жаңғырту мақсатында мамандандырылған бизнес-орталық құрылатын болады. Ол үш негiзгi кешендi: өндiрiстiк, көрмелiк және сауда кешенін қамтитын болады. Осы орталықтың құрылуы тек кәдесыйлық және басқа бұйымдардың шағын сериялы өндiрiсiн ғана емес, сондай-ақ сатып алушының тiлегi бойынша жеке тапсырыстарды жедел орындауды жүзеге асыруды ұйымдастыруға мүмкiндiк бередi.
      Сауда және қызмет көрсету саласының кәсiпорындарын дамыту үшiн кәсiпкерлерге қажеттi өндiрiстiк және кеңселiк үй-жайларды бөлу көзделедi.
      Қызмет көрсету мен сауда саласында шағын кәсiпорындардың өсуi күтiледi:
      жеке қызмет көрсету мен коммуналдық қызметтер;
      бiлiм беру және медициналық қызметтер;
      автомобильдер мен үй жағдайында пайдаланылатын бұйымдарды жөндеу;
      құрылыс-жөндеу жұмыстары;
      бөлшек сауда;
      ақпараттық-консальтингтiк қызметтер;
      салық-салу, несиелендіру, сертификаттау, стандарттау, маркетингтік зерттеулер жүргізу, жарнама, дизайнерлік қызмет және т.с.с салалардағы қызметтер.
      Шағын бизнесте оларды қолдану республикада халықаралық рыноктарда бәсекеге қабілетті өнімдер шығаруды жолға қоюға мүмкіндік беретін ғылымды қажетсінетін, инновациялық және венчурлік өндірістерді дамыту технологиялық парктердің негізінде жүзеге асырылатын болады. Осы құрылымдардың негізінде шағын инновациялық фирмалар оларды кейіннен сериялық өндіріске енгізу үшін перспективалық ғылыми зерттемелермен айналысатын болады.
      Астана қаласында шағын бизнесті дамыту бағдарламасының негізгі бағыттарын іске асыру: шағын бизнес субъектілерінің өндірген өнімдерінің (жұмыстардың, қызметтердің) көлемін 2005 жылы - 25%-ға ұлғайтуға; шағын кәсіпкерлік субъектілерінің саны 14200-ге дейін жеткізуге мүмкіндік береді. 2005 жылға 10 мың тұрғынға келетін шағын кәсіпорындар саны 100 бірлікке жетеді. Бұдан әрі бұл көрсеткішті Шығыс Еуропаның орташа дамыған елдерінің деңгейіне - 300-350 бірлікке жеткізу көзделеді.

      3.8. Азық-түлікпен жабдықтау және тұтыну рыногы

      3.8.1. Бас қаланы азық-түлікпен қамтамасыз ету
      Қаланы азық-түлікпен сенімді қамтамасыз ету мақсатында жергілікті шикізаттан сапалы, бәсекеге қабілетті тамақ өнімдерін өндіретін кәсіпорындар да, қала базарларына экологиялық таза, жас өнімдер жеткізетін ауыл шаруашылығы өндірушілері де қолдауға ие болады. Бағаларды төмендету мақсатында азық-түлікті тендерлік сатып алу жүргізілетін болады, ол бас қаланың азық-түлік рыногында бәсекелестік орта туғызады.
      Тұрғындардың азық-түлікке қажеттілігін қанағаттандыру:
      ауыл шаруашылығы өнімдерінің оларды өндіру үшін облыста тиісті табиғи-климаттық жағдайлар бар түрлерін пайдаланудың (жармалардың барлық түрін дерлік қоса алғанда, нан тағамдары, майлы дақылдар тұқымдары, картоп, тамыр жемісті және пияз текті көкөністер, капуста, кәді, асқабақ, ет, сүт, жұмыртқа);
      ауыл шаруашылығы өнімінің бір бөлігін республиканың басқа аймақтарынан сатып алу (ет, картоп, көкөніс, бақша дақылдары, жемістер) бәсекелестік орта құруды қамтамасыз етеді;
      азық-түлікті жақын және алыс шетелден (шай, кофе, қант, жемістер және басқалары) сатып алудың есебінен жүзеге асырылатын болады.
      Астана қаласының халқын азық-түлікпен жабдықтауды қамтамасыз етуді жақсарту үшін:
      жақын орналасқан облыстардың аймақтары бойынша ауыл шаруашылығы өнімін өндірудің тұрақты мониторингін жүзеге асыру, қайта өңдеуші кәсіпорындарға ауыл шаруашылығы шикізатын әлеуетті жеткізушілердің деректер базасын құру;
      азық-түлiк өндiрудiң тұйық циклiн және демек, шығындар мен өткiзу бағасын төмендетудi қамтамасыз ететін ауыл шаруашылығы өндiрушiлерiнiң, банктердiң, қайта өңдеушi кәсiпорындардың, сауданың, көлiктiң тiгiнен интеграцияланған бiрлестiктерiн құруға жәрдем көрсету;
      қаланың әр түрлi аудандарында ауыл шаруашылығы өнiмдерiн сату бойынша маусымдық жәрмеңкелер өткiзу;
      бас қалада сатылатын азық-түлiк тауарларының сапасын сертификаттауды жүзеге асыру көзделедi.
      Бас қаланың азық-түлiктiк қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету үшiн елдiң агроэкономикалық әлеуетiн пайдалануды күшейтумен, ауыл шаруашылығы өнiмдерiн өнеркәсiптiк қайта өңдеу көлемiн ұлғайтумен, бас қаланың азық- түлiктiк белдеуiн құрумен қатар, оны тұтынудың жалпы көлемiнiң 30%-на дейiнгi шегiнде ассортименттiң алуан түрлiлiгiн және бәсекелес орта құру мақсатында бас қалаға импорттық азық-түлiк жеткiзу көзделедi, бұл азық-түлiк тәуелсіздiгі өлшемiне сәйкес келедi.

      3.8.2. Тұтыну рыногы
      Орта есеппен жан басына шаққанда ақшалай кiрiстердiң және тиiсiнше тұтыну шығыстарының көлемi бойынша Астана қаласы республикалық орташа деңгейден 1,6 еседен астам асып түседi және бұл үрдiс осы Бағдарламаны iске асыру барысында нығая түседi.
      Тұтыну нарығының тиiмдi жұмыс істеуiн қамтамасыз ету үшiн:
      коммерциялық ақпарат орталықтарын, әртүрлi консультативтiк орталықтар; сұранысты және нарық сыңайын, соның iшiнде әлемдiк нарықтың сұранысын және сыңайын зерделеу жөнiнде маркетингтiк орталықтар; жарнамалық агенттiктер; патент және лицензия бюросын; келiсiм-шарттар жасау жөнiнде қызметтер құру;
      сатып алу-өткiзу операцияларының толық кешенiн жүзеге асыратын кәсiпорындар негiзiнде көтерме сауда құру;
      сауда орталықтарын және кешендерiн; ірi әмбебап дүкендерді, әркiм өзiне-өзi қызмет ететiн дүкендерді, сөрелер арқылы тауар сатудың дәстүрлі нысандарындағы дүкендерді; дүкен-қоймаларды; бұл үшін бөлінген арнайы орындарда ұйымдастырылатын көше жәрмеңкелерi және базарларды; көлiк магистральдары бойында сауда қызметін көрсетуді; адам көп жүретiн жерлерде бөлшек сауда үшiн пайдаланылатын автоматтарды қамтитын бөлшек сауда желісін дамыту қажет.
      Бұл ретте:
      отандық тауар өндiрушiлердi қолдау негiзiнде iшкi рынокты қорғау және кеңейту;
      тауар қозғалысының тұрақты жүйесiн қамтамасыз ететін және монополизмнiң пайда болу мүмкіндігінің алдын алатын бәсекелес орта қалыптастыру;
      өткiзiлетiн тауарлардың сапасы, қызмет ету деңгейi, заңнама және тұтынушылардың құқықтарын қорғау нормалары сақталуы тұрғысынан тұтыну нарығын бақылауды күшейту қамтамасыз етiлуге тиiстi.

      3.9. Өндірістік инфрақұрылым

      3.9.1. Көлік және байланыс
      Қала көлігі мен байланысы жұмысының және дамуының мақсаты Астана қаласы тұрғындарының, кәсіпорындарының және ұйымдарының көлік пен байланыстың сапалы қызметіне қажетін қанағаттандыру болып табылады.
      Осыған байланысты қала көлігі мен байланысының негізгі міндеттері:
      қалада, оның төңірегінде және Ақмола облысының жақын аудандарында ұтымды көлік жүйесін қалыптастыру;
      өткінші тасымалдарды қала аумағының сыртына шығару;
      қала автомобиль көлігінің теріс экологиялық әсерін азайту;
      қала көшелерінде қозғалыс қауіпсіздігін арттыру;
      қала жолаушылар көлігін экономикалық қолдау;
      телекоммуникация мен байланыс жүйелерінің қызмет аясын кеңейту болып табылады.
      Қаланың оңтайлы көлік жүйесін қалыптастыру мақсатында:
      Астана - Алматы учаскесіндегі темір жол қатынасын нығайту, байланысты жаңғырту, бұл жолаушылар поезының жолда жүру уақытын 5 сағатқа қысқартады, осы қалалар тұрғындарының жедел барып-қайтуын кеңейтуге мүмкіндік береді.
      Астананың Семеймен, Өскеменмен, Қызылордамен, Атыраумен, Ақтаумен тіке жолаушы темір жол қатынасын орнату;
      Щучье-Бурабай курорт аймағы, Көкшетау, Петропавл, Қарағанды бағыттарында электрпоездармен қала маңына жолаушылар тасымалдауды кеңейту;
      Бурабай курорт аймағына тірелетін Алматы - Қарағанды - Астана - Щучье - Көкшетау автомагистралын қайта жаңартуды аяқтау;
      темір жол вокзалы мен әуежайдың арасында шапшаңдатылған қатынасты ұйымдастыру үшін Есіл өзені арқылы автомобиль көпірін және қала - Есілдің сол жақ жағалау бағытында Есіл өзені арқылы екі көпір салу;
      халықаралық әуежай құрылысын аяқтау;
      шағын авиация және тікұшақтар есебінен жергілікті авиажелілерін кеңейту;
      Өткізу қабілеттілігі 400 жолаушы/сағат қалалық аэровокзал кешенін салу;
      Астана қаласының санитарлық аймағы шекаралары шеңберінде айналма автомобиль жолын жобалауды жүргізу;
      300 км щеңберінде қаланың көше-жол желілерін қайта жаңарту және көріктендіру;
      қаланың төмен учаскелерінде жабық түрдегі нөсерлік кәріз жүйесін кеңейтуді көздеу;
      қала тұрғындарына қосымша сапалы қызмет ету үшін шағын автобустар паркін ұйымдастыру;
      айналып өтетін автожол негізінде қалада және оның сыртында электр көлігінің жаңа бағыттарын зерделеу және салуды бастау көзделеді.
      Қалалық автомобиль көлігінің теріс экологиялық әсерін азайту мақсатында:
      автокөлік кәсіпорындарын қаланың шетіне және оның санитарлық аймағының сыртқы шекараларына орналастыру;
      экологиялық талаптар ескеріле отырып, қала аумағы бойынша автомай құю станцияларын орналастыруды реттестіру және отын мен жағар материалдардың экологиялық таза түрлерін сату жөнінде бақылауды күшейту;
      қала кәсiпорындарының, ұйымдарының және тұрғындарының автомобиль паркiн экологиялық талаптарға сәйкес келтiру;
      қала көшелерi мен алаңдарында, әсiресе, инженерлiк жағынан қамтамасыз етілген iрi сауда орталықтары мен рыноктарының маңында автомобиль тұрақтары жүйесiн реттестіру;
      жаңа троллейбус желiлерiн салу және жұмыс істеп тұрғандарын қайта жаңарту, қала - Есiлдiң сол жақ жағалауы толассыз трамвай желiсiн салу есебiнен қалада жер үстi электр көлiгiн одан әрi дамытуды қамтамасыз ету көзделуде.
      Қала көшелерiндегi қозғалыс қауiпсiздiгi мақсатында қозғалысты автоматты басқарудың "Қала" жүйесi іске асырылатын және АБЖ жобасы құрамында қалалық жолаушылар көлiгiн бақылап отыратын бiртұтас орталық диспетчерлiк пункт құрылатын болады;
      қалаға кiре берiсте шеттен келген және өткiншi автокөлiк үшiн ірi автотұрақтар ұйымдастырылатын және салынатын болады.
      Өткiншi тасымалдарды қала аумағынан шығару мақсатында:
      Солтүстiк және Шығыс өткiншi автомобиль жолы айналма учаскесiн;
      темiр жол айналмасын (24 километр);
      Қырқыншы станциясында жүк терминалын салу көзделуде.
      Қала жолаушылар көлiгiн қолдау және жаңарту үшiн 100 автобус, 100 шағын автобус және 40 троллейбус сатып алуға қаражат қарастыру қажет.

      Телекоммуникация және байланыс жүйелерiнiң сапалы қызмет аясын кеңейту мақсатында:
      қаланың цифрлы телекоммуникация желiлерi деңгейiн 100% дейiн жеткiзу;
      смарт-карточка технологиялы әмбебап таксофондар орнату жөнiндегi жобаны iске асыруды жалғастыру;
      "ДАМА" спутник жүйесi мүмкiндiктерiн кеңейту;
      Халықаралық Коммутация Орталығының (ХКО) құрылысын аяқтау;
      желiнi жаңғырту есебiнен қала тұрғындарын телефондандыру деңгейiн 100 тұрғынға 30 бiрлiкке дейiн жеткiзу;
      монополиясыздандыруды ескере отырып, қала байланысы жүйелерiн дамыту және бәсекелес орта құру үшiн әлеуметтiк пайымды, икемдi тарифтiк және инвестициялық саясат жүргiзу талап етіледі.

      3.9.2. Электр мен жылу энергиясын, газ бен суды өндiру және
            бөлу

      Қаланың қажетiн және экологиялық талаптарды ескере отырып, саланың дамуы:
      бөлгiш жылу және электр желiлерiн дамытуды;
      тiршiлiк әрекетінің барлық саласында энергия үнемдеу іс-шараларын іске асыруды;
      Ишим қаласынан (Ресей) Петропавл, Көкшетау қалалары арқылы Қарағанды қаласын қоса отырып, жаңа газ құбыры құрылысының жобасын iске асыруды көздейді.
      Жылудың құрамдас көздерін пайдалану отын-энергетика ресурстарын пайдалану тиімділігін арттырады, экологиялық зиянды қалдықтарды және қоршаған ортаға түсетiн салмақты азайтуға мүмкiндiк бередi.
      Көмiр кен көзiнiң жақындығы ескерiле отырып, оның одан әрi пайдаланылуы және аймақтың экологиялық проблемаларын шешудiң басымдығы негізге алына отырып, газға көшу мүмкіндігі көзделінеді. Электр қуатын жылыту үшін пайдалануды энергия қуатының осы түрінің құны жоғары болуынан лажсыз шара ретінде қараған жөн. Энергиямен жабдықтаудың сенімділігін қамтамасыз ету мақсатымен жеке, аудандық, махаллалық қазандықтар салынуы мүмкін.
      Инженерлік желілер жергілікті жағдайларды ескере отырып, энергиялық тиімді технологияларды пайдалану (оқшаулау, төсеу әдістері және басқалары), тауар өнімін берудің жоғары сапасын және сенімділігін қамтамасыз ету арқылы дамыту көзделуде.
      Энергия үнемдеуші іс-шараларды іске асырудың негізі ретінде энергия ресурстарын есепке алудың осы заманғы жүйесін енгізу көзделуде.

      Қала экономикасын энергия үнемдеу қалпына көшіру, энергетика саласында осы заманғы технологияларды пайдалану:
      энергияның жұмыс істеп тұрған көздерін барынша тиімді пайдалануға;
      атмосфераға қалдықтар шығаруды қысқартуға;
      қаланың энергетикалық желілерін салуға және пайдалануға қосымша шығыстарды төмендетуге мүмкіндік береді.

      Қаланы сумен жабдықтау саласында:
      Вячеслав су қоймасынан су ағызғының үшінші тармағын салу;
      Ертіс - Қарағанды арнасының суын Есіл өзенінің жоғарғы сағасына жіберу жөніндегі құрылғының құрылысы;
      абоненттердің және тұрғындардың суды тұтынуын толық өлшеп есепке алуды ұйымдастыру;
      қаланың салынған бөлігінде құбырларды орсыз (үңгірлеп) тарту бойынша жаңа технологиялар енгізу;
      сумен жабдықтау және су қашыртқы желілерін қайта жаңарту;
      су айдаудың жұмыс істеп тұрған кәріздік станцияларын қайта жаңарту және жаңғырту;
      қала аэрациясы станциясының лайлы алаңдарының кепкен тұнбасын жарату мәселесін шешу;

      Жинақтаушы-буландырушы Талдыкөлдің суын қала қажетіне: суаруға, көшелерге және жасыл желекке бүркуге, құрылыс индустриясына пайдалануға;
      жердің жоғарғы қабаты суларын (Шерубай-Нұра өзені және Сілеті су қоймасы) және жер асты суларын (Ақмола, Рождественское, Нұра кен көздері және басқалары) бас қаланы сумен қамтамасыз етудің қосалқы көзі ретінде қарау мүмкіндігі көзделуде.

      3.10. Әлеуметтік даму

      3.10.1 Халық
      Ұзақ мерзімді келешекте бас қаланың тұрақты тұрғындарының санын 500 -700 мың адам, ал 2005 жылға дейін - 380-390 мың адам шамасында шектеу көзделуде. Бас қала тұрғындары өсуінің негізгі көздері тұрғындардың табиғи өсімі және республиканың басқа аймақтарынан реттелмелі көші-қон болатыны пайымдалуда. 2005 жылы тұрғындардың туу коэффициенті (халықтың 1000 адамына алғандағы өлім-жітім саны) - 14, өлім-жітім коэффициенті (халықтың 1000 адамына алғандағы өлім-жітім саны) - 9,8, халықтың табиғи өсімі - 4,2 болмақ.
      Тұрғындардың реттелмелі көші-қоны өзге экономикалық және әлеуметтік мағынаға ие болуға тиіс. Бас қаланың өсуі оған республиканың басқа аймақтарынан жақсы оқып үйретілген, жоғарғы кәсіби жастарды тарту есебiнен неғұрлым белсендi тұрғындарды шоғырландыру жолымен қамтамасыз етiлетiн болады.

      3.10.2. Тұрмыс деңгейі
      Бас қаланың әлеуметтiк дамуы тұрғындардың тұрмыс деңгейi мен сапасын арттыру үшiн жағдайлар мен алғы шарттар жасауға бағдарланатын болады, бұл тұрғындардың табыстарының өсуiнен, жұмыссыздықты азайтудан, әлеуметтiк инфрақұрылымға, ақпаратқа қол жеткiзiлуден, адам құқықтарын қамтамасыз етуден, халықты әлеуметтiк қорғау дәрежесiн арттырудан, мәдени, ұлттық және дiни қатынастарды жақсартудан тұрады.
      Шағын және орта кәсiпорындар түрiнде іс жүзiндегi өндiрiстердi кеңейту және жаңаларын ашу, олардың негiзiнде жұмыс iстеушiлер санын өсiру есебiнен экономикалық қызметтiң барлық саласында жұмыс орындары санын арттыру көзделуде. Жұмыс iстеушiлердiң негiзгi үлесi қызмет көрсету саласына келетiн болады. Ресми жұмыссыздық деңгейi 3-4%-дан аспайтын болады.
      Кедейлiк шегiнен төмен тұратын адамдар саны азайтылмақ. Халықтың ақшалай кірістері 1,9 есе өсетiн болады.

      3.10.3. Бiлiм беру және ғылым
      ХХI ғасыр технологияларын игеруге және Қазақстанның болашақ гүлденуiн қамтамасыз етуге қабiлеттi адами ресурстарды қалыптастыратын саласы ретiнде бiлiмнiң жаңа мазмұнын дамыту көзделуде.
      Мектепке дейiнгi және орта жалпы бiлiм беру ұйымдарының саны тұрғындардың өсуiне сәйкес артатын болады және белгiленген нормативтерге жетедi. Мектеп жасындағы балаларды мiндеттi жалпы орта бiлiммен толық қамтуға қол жеткiзiлетiн болады. 5-6 жастағы балалардың мiндеттi мектепке дейінгі дайындығы көзделуде.
      Кемi 5 орта мектеп, сондай-ақ 5 орта мектепке және немiс iзгiлiк-бiлiм беру кешенiне жапсарлас құрылыс салу жоспарлануда. Республиканың дарынды балалары үшiн қазақ тiлi мен әдебиетiн тереңдетiп оқытатын республикалық мектеп-интернаттың филиалын ашу белгiленiп отыр.
      Жетiм балалар және ата-аналарының қарауынсыз қалған балалар үшiн балалар үйiн, дамуында кенжелеп қалған балалар үшiн мектеп-интернат ашу көзделуде. Мектепке дейiнгi және орта жалпы бiлiмнiң, соның iшiнде мемлекеттiк тiлде оқытатын ұйымдар желiсi одан әрi дамытылмақ.
      Оқу орнын және бiлiмдiк бағдарламалар таңдауға азаматтардың еркiндiк құқығын іске асыруға мүмкiндiк беретiн бiлiм берудiң мемлекеттiк емес ұйымдары одан әрi дамитын болады.
      "Бағдар" жалпы орта бiлiмдiк (бейiндi) мектебін кәсiптік мектеп етiп қайта ұйымдастыру, аграрлық техникалық колледжін экономика, технология және тамақ өндiрiсiн стандарттау колледжi етiп қайта бейiмдеу жолымен бастауыш және орта кәсіптiк бiлiм беру мекемелері желiсi сақталатын және одан әрі дамитын болады.
      Қазақ тiлiнде оқытылатын орта кәсiптiк бiлiмi бар бiлiкті жұмысшылар мен мамандар даярлау ұйымдастырылмақ және даярланбақ.
      Қалалық бюджет есебінен кәсіптік мектептерге және колледждерге оқушылар қабылдауды кеңейту көзделуде.
      Ғылым мен өндiрiс арасындағы байланыс нығайтылып, одан әрi даму алады. Осы саясат шеңберiнде дәстүрлi оқу процесiмен және кәсiпкерлiкпен, ғылыми зерттеулермен, жаңалықты қызметпен ұштасатын, оқу ғылыми-өндiрiстiк процесс (университет - технопарк) болып табылатын, ұйымдық құрылым жасалмақ.
      Бас қалада биологиялық және аграрлық бейіндегі ғылыми орталықтар, атап айтқанда, ботаника бауын жасау көзделуде.
      Жаңа ғылыми орталықтар даярлығы жақсы, жоғары білікті ғылыми және педагогикалық кадрлар ағынына ықпал ететін болады.
      Бас қаланың ғылыми-техникалық әлеуетін дамыту үшін қажетті мамандықтар бойынша диссертациялық кеңестер желісі кеңейтілмек.

      3.10.4. Денсаулық сақтау
      Денсаулық сақтау жүйесін дамыту медициналық көмекке қол жеткізу деңгейін сақтауға және жүйелі түрде арттыруға, саланың алдын алушылық бағыттылығын, оның осы заманғы талаптарға және қоғамның нарықтық жағдайларына сәйкестігін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
      Бас қаланың тұрғындарына медициналық қызмет ету жүйесін одан әрі жетілдіру көзделуде, олар денсаулық сақтау мекемелерінің меншік нысандарына қарамастан, сапалы және толық көлемде медициналық көмекпен қамтамасыз етілуге тиісті.
      Бас қаланың денсаулық сақтау жүйесі дамуының басым бағыттары:
      тұрғындарға бастапқы материалдық-санитарлық көмекті қамтамасыз ету;
      жалпы практикалық дәрігерлері, отбасылық дәрігерлер институтын, отбасылық дәрігерлік амбулаторияларды дамыту;
      денсаулық сақтаудың материалдық-техникалық базасын нығайту, алдын ала емдеудің, диагностиканың және емдеудің осы заманғы технологияларын енгізу;
      денсаулық сақтауды қаржыландыруды қымбат тұратын стационарлық көмектен амбулаториялық-емханалық көмекке қайта бағдарлау;
      жұқпалы аурулардың алдын алу және төмендету жөнінде жұмысты күшейту, қаланы әлеуметтік мәнді аурулардан да аумақ ретінде сертификаттау;
      Медицина Академиясы негізінде медициналық білім жүйесін жетілдіру және медицина ғылымын дамыту;
      халықаралық ынтымақтастықты дамыту және денсаулық сақтауға шетел инвестицияларын тарту;
      салауатты өмір салты жүйесін қалыптастыру;
      бас қала тұрғындарының санитарлық-эпидемиологиялық саулығын қамтамасыз ету болмақ.
      Денсаулық сақтауды дамыту бағдарламасы шеңберінде жедел жәрдемнің жаңа қалалық станциясының құрылысы, аз қамтылған азаматтар үшін муниципальдық аурухана, темір жол ауруханасы, республикалық клиникалық аурухана және N 5 балалар емханасы негізінде үш клиникалық-диагностикалық емхана, 50 орындық хоспис, 50 орындық дағдарыс орталығы және медбикелік күтімдегі аурухана ашу жоспарлануда.
      2005 жылы тұрғындарға кепілді медициналық көмек көлемі 2273,7 млн. теңге болады.

      3.10.5 Тұрғын үй құрылысы және тұрғын үй рыногы
      Астананың бас қала ретінде дамуы тек әкімшілік және іскерлік қызметтерді жүзеге асыруды емес, тұрғындар тұрмысының, өмір сүру жағдайының жоғары сапасы мен деңгейіне жетуді көздейді. Осыған сәйкес бас қалада тұрғын үй құрылысы басым дамуға ие болады.
      Қала құрылысы сәулет-қала құрылысы кеңесiнiң ұсынымдарын ескере отырып, дамудың бас жоспарына сәйкес салынатын болады.
      Бас қаладағы тұрғын үй саясатының негiзгi бағыттары:
      халықаралық стандарттарға сәйкес келетiн көркейту деңгейiмен, қаланың климаттық жағдайларын ескере отырып, аса жайлы жаңа тұрғын үйлер құрылысына артықшылық беру;
      тұрғындардың қажетін және әл-ауқатын ескере отырып, оларға ұсынылатын тұрғын үйдiң сан алуандығын (көп қабатты үйлер, коттедждер, дербес салынатын үйлер) арттыру;
      ведомстволық, муниципальдық және жеке меншiк дербес тұрғын үйлердi ұтымды ұштастыру;
      өркениеттi тұрғын үй нарығын қалыптастыру риэлтер бизнесiнің қалыптасуы мен дамуы болмақ.
      Осы заманғы талаптарға сәйкес келмейтiн ескi салынған үйлердi анықтау және бұзу мақсатымен бар тұрғын үй қорын түгендеу көзделуде. Түгендеу нәтижесiнде, қайта жаңартудан кейiн табысы аз, әлеуметтiк әлсiз азаматтар үшiн муниципальдық тұрғын үй ретiнде және күрделi жөндеуге немесе жаңғыртуға жататын, ескi құрылыста салынған тұрғын үйлерден көшiрiлген азаматтардың уақытша тұруы үшiн пайдалануы мүмкiн үйлердi анықтау жөн.
      Жыл сайын кемiнде 130 мың шаршы метр тұрғын үй бере отырып, тұрғын үй құрылысына 2001 жылғы 6,6-дан 2005 жылы 7,2 млрд. теңгеге дейiн жұмсалатын болады.
      Тұрғын үй құрылысын қаржыландыру кезiнде республикалық бюджет қаражатынан кәсiпорындардың және ұйымдардың өз қаражаттарына, тұрғындар қаражатына, шетелдiк инвестицияларға бiртiндеп көшу жүзеге асырылатын болады. Жеңiлдiк жағдайларда дербес тұрғын үй құрылысын ұзақ мерзiмді ипотекалық несиелендiру, сондай-ақ құрылыс жинақтары жүйесi одан әрi дамитын болады. Тұрғын үй құрылысы бағдарламасында ипотекалық несиелендiру тетiгiн жетiлдiру, қосымша инвестициялық қаражат тарту үшiн жағдайлар жасау көзделедi.
      Тұрғын үй құрылысын қаржыландырудың қосымша көздерi:
      тұрғын үйлерді бұзудан кейiнгi босаған жер алаңдарын сатудан;
      арнайы тұрғын үй құрылысына муниципальдық бағалы қағаздар шығарудан алынған қаражат болуы мүмкiн.

      3.10.6. Мәдениет және спорт
      Бас қаланың өзiндiк мәдениетiнiң, қазақ мәдениетiнiң, барлық басқа ұлттық мәдениеттiң жаңаруын және дамуын, Қазақстан халықтарының мәдени-рухани құндылықтарының үздiк жетiстiктерiн насихаттауды және таратуды көрсететiн бiртұтас мәдени-ақпараттық кеңiстiк қалыптастыру көзделуде.
      Талантты жастарды қолдау бағдарламасы жүзеге асырылады. "Шабыт" шығармашылық жастарының дәстүрлі фестиваль-конкурсын өткізу жалғастырылатын болады.
      Мәдени және спорттық ұйымдар желiлерiн құру көзделуде. 2000-2500 орындық орталық залы бар мемлекеттiк филармония, 2500 орындық осы заманғы манежі бар мемлекеттiк цирк, жыл бойы iстейтiн хайуанаттар паркiн, Есiл өзенi жағасында аквапарк, көрме орталығы құрылысы салынбақ. Ботаникалық бақ және дендрарийдiң негiзiн салу, этно-мемориалдық парктi одан әрi дамыту, "Жерұйық" жаңа паркi құрылысы, "Жастар" сарайын, орталық мәдениет және демалыс паркiн қайта жаңарту көзделуде.
      Салауатты және белсенді өмір салтын қалыптастыру мақсатында, қала паркінде футбол алаңдары кешені, ипподром, велосипед жолы, ат спорты кешені, теннис алаңдары, жаттығу жайлары, ескек арнасы, мұз спорты сарайы және шаңғы тебу сүрлеуі салынатын болады.

      3.10.7. Туризм
      Астана қаласының тартымды туристік кейпін жасау бас қаланың бәсекеге қабілетті туристік-рекреациялық саласын қалыптастыру туризмді дамытудың стратегиялық мақсаты болып табылады.
      Астанада үкіметтік мекемелердің және дипломатиялық корпустың, іскерлік және қаржы құрылымдары өкілдерінің шоғырлануы әртүрлі мемлекеттер өкілдерінің қатысуымен бизнес-форумдар, конференциялар және симпозиумдар өткізудің шарты болып табылады, осыған байланысты көрмелік экспозициялық-жәрмеңкелік кешен салу өзекті болып табылады.
      Астана қаласында жыл сайын туристік көрме өткізу, негізгі халықаралық туристік көрмелерге қатысу, жоғары сапалы жарнамалық материалдар, жол көрсеткіштер шығару және шет елдерде тарату, Интернет ғаламдық желісінде бас қаланың және ірі туристік фирмалардың WЕВ-сайтын жасау көзделуде.
      Астана қаласында туристік қызметті дамытудың негізгі бағыттары:
      экологиялық туризм. Туристер тартудың қосымша факторы сафари-туризм, орнитологиялық флористикалық туризм, шетел туристерінің "көшпелі тұрмыс" жағдайларында болуы, аңшылық, балық аулау болуы мүмкін. Шортанды-Бурабай курорт аймағының, "Қорғалжын" қорығының жақындығы экологиялық туризмді дамыту келешегінің шарты, осыған байланысты аңшылық шаруашылығы инфрақұрылымын жасау көзделуде;
      объектілері бас қаланың жаңа сәулетті келбеті, осы заманғы мәдени мекемелер, қаланың әсем табиғи төңірегі болып табылатын ішкі танымдық туризм және демалыс.
      Шортанды-Бурабай курорт аймағында осы заманғы халықаралық стандарттарға сәйкес келетін шипажайлар, демалыс үйлері және балалар сауықтыру лагерьлерінің құрылысы көзделуде.
      Тұрғындардың негізгі бөлігінің төлем қабілетіне сай келетін, орташа сыйымдылықты арзан қонақ үйлер, қала кіре берісінде өткінші жолаушылар үшін қолайлы жол бойғы күту үйлері және кемпингтер желісін қалыптастыру жалғастырылатын болады.
      3 жұлдызды муниципальдық қонақүй, ақпарат орталығы, туристік және қонақ күту бизнесі мамандарын, экскурсия жүргізушілер, аудармашы-жолбасшылар оқыту жөніндегі орталық кіретін, арнайы кешенді туристік орталық құрылысы көзделуде.

      4. Аймақаралық экономикалық байланыстар

      Астана қаласы өнеркәсібін оны азық-түлікпен және осы заманғы құрылыс материалдарымен қамтамасыз етумен байланысты салалардың басым дамуына біртіндеп қайта бағдарлау, сондай-ақ басқа салаларды материал көп жұмсалмайтын жоғары технологияға ауыстыру республиканың басқа аймақтарынан және импорт бойынша шикізат және материалдар жеткізуге тәуелділікті белгілі бір дәрежеде төмендетумен қатар жүретін болады. Қалада және облыста шығарылуы экономикалық жағынан тиімсіз, құрылысқа арналған шикізаттардың және материалдардың Астана қаласына жеткiзiлуi сақталады және өсе түсетiн болады.
      Сонымен бiрге, жаңа өндiрiстердiң дамуы неғұрлым бәсекеге қабiлетті берушiлер және өнiм түрлерiн нарықтық қағидаттарда таңдауға негiзделген жаңа байланыстарды жолға қоюды қажет етедi.
      Астана қаласының дамуы бас қаланың елдiң басқа аймақтарымен шаруашылық-экономикалық байланыстарының белгiлi бiр дәрежеде өзгеруiне және кеңеюiне, экспорт пен импорт географиясының және номенклатурасының өзгеруiне әкеледi.
      Еліміздің бас қаласы Астанада жүзеге асырылып жатқан, қала құрылысы және экономикалық процестердiң әсерімен елдің өндіргiш күштерін оңтайландыру бағытында аймақтық және аймақаралық байланыстардың жаңа мультипликативтiк үрдiстерi және жүйесi қалыптасуда.
      Аймақаралық экономикалық байланыстардың күшеюi бас қаланың ел экономикасына жаңа саяси және экономикалық-географиялық ықпалымен байланыстырылуда. Бұл процестер қаланың сол жақ жағалау бөлiгiндегi құрылыстың үлкен көлемiмен және оның қазiргi бөлiгiн қайта жаңартумен байланысты одан әрi жедел дамитын, сауда-экономикалық өзара қарым-қатынастардың жаңа аймақтық тәсiмдерiн қалыптастырудан, тiкелей байланыстар және жеткізiлiмдер орнатудан көрiнедi.
      Бас қала аумағын кешендi салу жөнiндегi және оның осы заманғы сәулеттiк-көркемдік кейпiн қамтамасыз ету талаптарына сәйкес, Қазақстанның жұмыс iстеп тұрған кәсiпорындары негiзiнде жаңа жоғары сапалы құрылыс материалдары мен бұйымдарын шығарудың көлемiн арттыру, оларды өндіруді игеру қажет:
      Шығыс Қазақстан, Қарағанды және Оңтүстiк Қазақстан облыстары кәсiпорындарында цемент;
      Семей, Қарағанды және Рудный қалаларында жұмыс істеп тұрған зауыттарының қайта жаңарту негiзiнде қаптайтын және әшекейлейтін кiрпiш;
      автомобиль жолдары құрылысы және жолды қайта жаңарту үшiн Павлодар мұнай өңдеу зауытында битумның жаңа жоғары сапалы маркiлерi;
      негiзгi бөлiгi қазiргi уақытта Ресейден әкелiнетiн, құрылыс үшiн қажетті сортты металл қақтамасы және металл материалдарының басқа түрлерi;
      су құбырларын және кәрiз желiлерi құрылысы үшiн үлкен диаметрлi құбырлар;
      Семей, Павлодар және Талдықорған қалалары кәсiпорындарында кабель өнiмiнiң кеңейтiлген ассортименті;
      Степногор және Қарағанды қалаларының линолеум шығаратын жұмыс істемей тұрған зауыттарында жоғары сапалы линолеум және басқа да еден қаптамалары.
      Сонымен бiрге аймақаралық алыс-берiс және экспорт үшiн Астана қаласының, кәсіпорындары мен ұйымдары ұсынатын өнімдердің, жұмыстар мен қызметтердiң көлемi және номенклатурасы кеңейтiлетін болады.
      Астана қаласында құрылыс материалдарының, бөлшектерiнiң және конструкцияларының жаңа озық түрлерiн игеру (алюминийден, пластмассадан, металлпластиктен, ағаштан) республиканың басқа аймақтарына және экспортқа өнiм берудiң номенклатурасын және көлемiн кеңейтуге мүмкiндiк бередi.
      Орта мерзiмдi перспективада Ақтау қаласында әртүрлi мақсаттағы полистирол және Атырау қаласында полипропилен өндiрiстерiн қалпына келтiру көзделуде, бұл Астана қаласында шағын кәсiпкерлiк негiзiнде пластмассадан аралық және түпкiлікті тұтыну өнiмдерi өндірiстерін жедел дамыту үшін мүмкiндiктер туғызады. Мұндай өнiмдердiң артығы республиканың басқа аймақтарына, Ресейге және Орталық Азия елдерiне экспортқа шығарылуы мүмкін.
      Астана қаласында құрылғалы отырған технопарктер және лазерлiк технологиялар орталығы аймақаралық байланыстарды дамыту және экспортты арттыру үшiн ерекше маңызға ие болады. Республиканың бас қаласы соның ішiнде экспортқа ғылымды қажетсінетін және жоғары технологиялар мен өнiмдер таратуға мүмкiндiк алады.
      Белгiленiп отырған iс-шараларды iске асыру инвестициялар, жоғары және ғылымды қажетсінетін технологиялар мен өнімдер өткiзудің орталығы ретiнде бас қаланың жаңа кейпiн жасайды.
      Қаланың дамуы тұтастай ел экономикасына едәуiр әсер етедi және мынадай сатып алу және сату есебiнен ел экономикасында тиiстi мультипликативтiк нәтиже туғызады:
      шикiзаттар, материалдар және жабдықтар;
      ұзақ пайдаланатын тауарлар;
      азық-түлiк, дәрi-дәрмектер және басқа заттар.
      Бұл, өз кезегiнде, жаңа жұмыс орындары санының өсуiне, тұрғындардың жұмыспен қамтылуына, өз өнiмдерiн Астана қаласына жеткізуші отандық кәсiпорындардың пайдасының өсуiне әкеледi.
      Астана қаласы кәсiпорындарының басқа аймақтарға өнiмдер берудi кеңейтуi тұрғындардың сұранысын жақсы қанағаттандыруға және бәсекелестiктi дамытуға әкеледi, соның есебiнен рынокта тауарлар мен қызметтердiң бағасы төмендейтiн болады.

      5. Бағдарламаны iске асыру тетiгi

      Бағдарламаны республикалық деңгейде орындау үшiн оны іске асыру жөнiндегi Iс-шаралар жоспары әзiрленген, онда белгiленген iс-шараларды кезең-кезеңімен орындау көзделген. Iс-шаралардың кешенділiгi өкiмет пен басқарудың республикалық және жергiлiктi органдарының қызметін барынша үйлестiруге және мүмкiндiктерiн шоғырландыруға мүмкiндiк береді. Бағдарламаны iске асыру тетiгiнiң тиімдiлiгi Астана қаласының тұрмыс-тiршiлiк жүйесiнiң барлық бағыты бойынша мақсатты бағытталған және келiсiмдi iс-қимылдармен қамтамасыз етiледi.
      Бұдан басқа, Бағдарламаны iске асырудың нақты шаралары мен тетiктерi Қазақстанның бас қаласын дамытуды көздейтiн республикалық, аймақтық және салалық бағдарламаларда көрiніс табатын болады.

      6. Қажеттi ресурстар және оларды қаржыландыру көздері

      Астана қаласының әлеуметтiк-экономикалық дамуының 2005 жылға дейiнгi мемлекеттiк бағдарламасын iске асыруға республикалық, жергiлiкті бюджеттердiң және халықтың қаражаты, шетелдік және отандық инвестициялар, халықаралық ұйымдардың гранттары және займдары пайдаланылатын болады.
      2001-2005 жылдарға арналған осы бағдарламаны iске асыруға республикалық және жергiлiктi бюджеттер қаражатынан жұмсалатын есептi қажеттiлiк 255 млрд. теңге болады. Республикалық және жергiлiктi бюджеттерден бөлінетін қаражаттың нақты көлемi тиiстi жылға бюджеттер қалыптастыру кезiнде айқындалған мүмкiндiктерге сүйене отырып белгiленетiн болады. 2005 жылға шетелдік инвестициялар көлемi 2001 жылмен салыстырғанда, 2 есе өсуi мүмкiн және олардың жыл сайынғы көлемі 150 млн. АҚШ долларына дейінгі мөлшерде күтілуде. Олар негізінен, қызмет, мейманхана және мейрамхана бизнесіне, сондай-ақ жылжымайтын мүлікпен жүргізілетін операцияларға бағытталатын болады.
      2001-2005 жылдарда шетелдік инвестицияларды, кәсіпорындардың және ұйымдардың, сондай-ақ тұрғындардың қаражатын қоса алғанда, негізгі капиталға тартылатын инвестициялардың жалпы көлемі 452 млрд. теңге болады.

      7. Бағдарламаны іске асырудан күтіліп отырған нәтижелер

      2005 жылға дейінгі кезеңге "Астананың гүлденуі - Қазақстанның гүлденуі" атты Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық дамуының мемлекеттік бағдарламасы шараларын іске асыру нәтижесінде тиісті қызметтік-салалық құрылымымен және өндірістік-әлеуметтік инфрақұрылымымен, тіршілікті қамтамасыз ету жүйесімен, қала салу құрылымымен және сәулеттік-техникалық шешімдердің жоғары деңгейімен егемен Қазақстанның бас қаласы ретінде Астана қаласының жедел әлеуметтік-экономикалық дамуы үшін негіз қаланатын болады.

      Қалада тек әкімшілік және іскерлік қызметтерді жүзеге асыруға емес, халықтың тұрмыс деңгейінің және әл-ауқатының жоғары деңгейіне қол жеткізуді қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін, сондай-ақ аймақаралық интеграциялық байланыстарды нығайту жолымен елдің барлық аймағының дамуына және гүлденуіне ықпал ететін үйлесімді дамыған астаналық орта қалыптасады.

      * Анықтама үшін: 2000 жылы теңгенің АҚШ долларына орта есеппен алғандағы бағамы (бағалау) - 142,4.