Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк қаржы бақылау комитетi 1994 жылы жүргiзген тексерiстер мен тексерулердiң нәтижелерi ақшалай қаражат пен материалдық ресурстарды пайдалануда заңдылық пен құқық тәртiбiн қамтамасыз ету, шаруашылық жүргiзушi субъектiлердiң талан-таражға ұшырауы мен жолсыздықтарын, аукциондарда шетел валютасын мiндеттi түрде сатудан және салық төлемдерi мен жалпы мемлекеттiк арнаулы қорларға аударым жарналарын бюджетке төлеуден әдейi жалтаруын тыю жөнiнде басқару органдары қолданатын шаралардың пәрмендiлiгi төмен екендiгiн көрсеттi.
Дайын өнiм мен шикiзатты республикадан тыс жерлерге әкетудiң Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген шарттары бұзылуда, баспа-бас айырбас мәмiлесi шаруашылыққа зиян келтiре отырып жүргiзiлуде және, әдетте, өндiрiстiк мақсаттар үшiн қажеттi шикiзаттың, материалдардың, жабдық пен босалқы бөлшектердiң, т.б. орнына әсем жеңiл автомобильдерге, телерадио-аппаратураға, жиhазға, халық тұтынатын басқа да қымбат тауарларға айырбастауда, оларды кейiннен көбiнесе шаруашылық жүргiзушi құрылымдардың басшылары мен басқа да лауазымды адамдары иемденiп кетуде.
Ақшалай қаражат, шетел валютасымен қоса қыруар мөлшерде талапайға ұшыратылуда, көбiнесе шетелге қызмет бабындағы мақсатсыз iссапарларға, түрлi делегацияларды қабылдауға, жалпы халықтық тарихи және мәдени мәнi жоқ мерейтойларды, мерекелер мен салтанаттарды өткiзуге ысырап етiлуде.
Мемлекеттiң ақшалай қаражаты мен құндылықтары оларды алдын ала төлеу, несие (қарыз) беру, қайтарусыз көмек көрсету деген желеумен коммерциялық құрылымдарға табыстау жолымен де талапайға ұшыратылуда. Лауазымды адамдар жеке бастың пайдасына алу мақсатымен мемлекеттiк мүлiктi жекешелендiрудiң заңда белгiленген тәртiбiн бұзуда.
Кассаларда ақшалай қаражатты сақтаудың белгiленген лимитiнiң қыруар сомаға асып түсуiне жол берiлуде, мұның өзi жүргiзiлiп жатқан ақша-несие саясатына керi әсер етуде және ақшаның бақылаусыз жұмсалып, ұрлануына жағдай туып отыр.
Ауыл шаруашылық өнiмiн өндiретiн, дайындайтын және ұқсататын кәсiпорындарда қыруар сомада зиян келтiрген елеулi қаржы талан-таражы мен жолсыздықтары орасан көп.
Мұнда астық, мал, ауыл шаруашылық машиналары, автокөлiк құралдары, жанар-жағар материалдары, жүн, терi шикiзаты құрылыс материалдары ұрланған, тегiн таратылған, халық тұтынатын тауарларға (негiзiнен шетелдiк жеңiл автомобильдерге, бейнерадиоаппаратураға, кеңсе жиhазына, тұрғын бөлмелiк жиhаздарға және т.б.) айырбастау үшiн республикадан тыс жерлерге әкетiлген, сондай-ақ болмашы бағаға, көбiнесе ақысы мүлдем төленбестен "жекешелендiрiлген" немесе басшылар мен лауазымды адамдар жеке бастың пайдасы үшiн пайдаланған.
Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлiгiнiң бiрқатар кәсiпорындарында пайдаға салынатын салықтан табыстың едәуiр сомасын жасыру, бюджетке тиесiлi салық төлемдерi мен жалпымемлекеттiк қорларға мiндеттi аударым жарналарының сомасын кемiту жағдайлары да анықталды.
Өткен жылы республиканың Мемлекеттiк қаржы бақылау комитетi көптеген өнеркәсiп орындарында құрылыс кәсiпорындарында, мемлекеттiк шағын кәсiпорындар мен коммерциялық құрылымдарда, банкiлерде, бюджеттiк мекемелер мен мемлекеттiк қорларда да қыруар сомаға зиян келтiрген елеулi жолсыздықтарды анықтады.
Көптеген кәсiпорындар мен ұйымдар қаражатты ұқыпсыз пайдалануға және оны iрi мөлшердегi берешектi өтеудiң орнына қымбат жеңiл автомобильдер сатып алуға, кеңселердi жиhаздауға, банкiлер мен кәсiпорындардың депозиттiк шоттары мен жарғы қорларына аударуға, сондай-ақ коммерциялық құрылымдар мен жеке кәсiпкерлерге қаржы көмегi мен өзгедей көмек көрсетуге жұмсауға жол беруi салдарынан өздерi ғана төлем төлеуге қабiлетсiз болып қоймай, сонымен бiрге шаруашылық жүргiзушi басқа субъектiлерге де қаржы жөнiнен елеулi қиындықтар туғызды.
Олар елеулi қаражатты кейiннен қайта сату үшiн халық тұтынатын тауарлар сатып алуға жұмсады, мұндай қаражат көбiнесе өз қызметкерлерiне және бөгде адамдарға төлеу мерзiмi ұзақ уақытқа ұзартылып үлестiрiлген. Қаражат көп жағдайда қыруар мөлшерде, әсiресе, экспорттық операциялардан түскен ақша республикадан тыс жерлерде ашылған шоттарда жасырылғанына қарамастан, қаржы жоқ деген желеумен борышты әдейi өтемеу жағдайларына жол берген.
Сондай-ақ облыстардың (аудандардың), Алматы қаласының (аудандарының), Ленинск қаласының әкiмдерi жанынан құрылған бюджеттен тыс қорлар қаражаты да құқыққа қарсы шараларға қыруар мөлшерде жұмсалған.
Зейнетақы мен жәрдемақы, бюджет мекемелерiнiң қызметкерлерiне жалақы төлеуге, халықтың табысы аз топтарына әлеуметтiк қолдау көрсетуге қаражат жетпей жатқанда, кейбiр министрлiктер мен ведомстволар бюджеттен бөлiнетiн қаражаттың үнемдi де мақсатты пайдаланылуын қамтамасыз етпейдi, оны орындалу мерзiмi көрiнеу ұзартылған жеткiзiлiмнiң ақысын алдын-ала төлеу деген желеумен басқа мақсатқа жұмсау фактiлерiне жол бередi.
Қаржы тәртiбiнiң бұзылуына, экономикадағы жолсыздықтарға, төлем балансының тұрақсыздануына бiрқатар жағдайда банкiлердiң заңдар бойынша өздерiне жүктелген мiндеттердi толық орындамауы себепшi болып отыр. Коммерциялық банкiлер өз қызметiндегi елеулi кемшiлiктерден бұрынғысынша арыла алмай отыр. Тексерулер нәтижесiнде орталықтандырылған кредит ресурстарын мақсатсыз пайдаланудың және оларды көрiнеу төлем төлеуге қабiлетсiз клиенттерге берудiң, банкiлер жүргiзген төлемдердi клиенттердiң кешiктiруiнiң, жарғы қорларының заңсыз құралуының, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң нормативтiк актiлерiнiң бұзылуының көптеген фактiлерiнiң бетi ашылды. Қыруар сомаға зиян келтiрген басқа да жолсыздықтар орын алып отыр.
Жоғарыда аталған салалар мен қызмет аяларында келеңсiз жағдайдың орын алып отырғанына қарамастан, министрлiктер, ведомстволар, сондай-ақ республиканың Ұлттық Банкi, жергiлiктi әкiмдер, құқық қорғау органдары анықталған бұрмалаушылықтар мен жолсыздықтарға әрқашан да бiрдей тиiстi баға бермейдi, көп реттерде кiнәлiлердi заңда көзделген жауапкершiлiкке тартпайды.
Мәселен, Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлiгi, Мәдениет министрлiгi, Өнеркәсiп және сауда министрлiгi, Шығыс Қазақстан мен Қостанай облыстарының әкiмдерi, республиканың басқа да бiрқатар ведомстволарының басшылары және жергiлiктi әкiмдерi қарамағындағы шаруашылықтардың бiрiншi басшылары мен басқа да лауазымды адамдарының тексерiстер барысында анықталған елеулi жолсыздықтары туралы Қазақстан Республикасы Мемлекеттiк қаржы бақылау комитетiнiң көптеген хаттарына тиiстi дәрежеде назар аудармағаны былай тұрсын, тiптi Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетiнiң тексерiс материалдарын қарау және жасалған жолсыздықтар мен бұрмалаушылықтар үшiн кiнәлiлердi жауапкершiлiкке тарту жөнiндегi тапсырмаларын да тиiстi дәрежеде орындамайды.
Заңдылықты бұзушыларға көрсетiлiп отырған ымырашылдық жалпы жолсыздықтардың да, шаруашылықтарға қыруар зиян келтiрген бiрiншi басшылар, бас бухгалтерлер мен басқа да лауазымды адамдар тарапынан жасалған жолсыздықтардың да саны көбейiп отырғандығының басты себептерiнiң бiрi болып табылады.
Республиканың кәсiпорындары мен ұйымдарында қаржы және материалдық ресурстардың пайдаланылуын тәртiпке келтiру және сақталуын қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинетi қаулы етедi:
1. Министрлерге, комитеттердiң төрағаларына, ведомстволардың және республиканың басқа да шаруашылық басқару органдарының басшыларына тиiстi салалардағы қаржының жай-күйi үшiн жеке жауапкершiлiк жүктелетiн болып белгiленсiн, оларға қарамағындағы кәсiпорындар, ұйымдар мен мекемелер басшыларының есептерiн және қаржы-экономикалық қызметтiң жай-күйi үшiн жауапкершiлiгiн қарау құқығы берiлсiн.
Министрлiктер, ведомстволар, мемлекеттiк компаниялар, холдингтер, мемлекет республикалық деңгейде қатысатын акционерлiк қоғамдар өзiнiң номенклатурасына қарамағындағы құрылымдық бөлiмшелердiң Қазақстан Республикасы Президентiнiң немесе Министрлер Кабинетiнiң номенклатурасына кiрмейтiн бiрiншi басшылар лауазымдарын, сондай-ақ осы кәсiпорындардың бас бухгалтерi қызметiн енгiзсiн, егер бұл кәсiпорындардың жарғыларына қайшы келмесе.<*>
Ескерту. 1-шi тармақтың 2-абзацына толықтыру енгiзiлдi -
ҚРМК-нiң 1995.11.20. N 1569 қаулысымен.
2. Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлiгi, Мәдениет министрлiгi, Қорғаныс министрлiгi, Бiлiм министрлiгi, Мұнай және газ өнеркәсiбi министрлiгi, Өнеркәсiп және сауда министрлiгi, Ауыл шаруашылығы министрлiгi, Халықты әлеуметтiк қорғау министрлiгi, Көлiк және коммуникациялар министрлiгi, Экология және биоресурстар министрлiгi, Энергетика және көмiр өнеркәсiбi министрлiгi, басқа да ведомстволар, облыстардың, Алматы және Ленинск қалаларының әкiмдерi 1994 жылы Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк қаржы бақылау комитетi органдары жүргiзген тексерiстер мен тексерулердiң нәтижелерiн қарап, кiнәлiлердi қатаң жауапкершiлiкке тарту және келтiрiлген материалдық зиянның белгiленген тәртiппен толық қайтарылуы жөнiнде шаралар қолдануға мiндеттелсiн.
Қолданылған шаралар туралы Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинетiне бiр ай мерзiмде хабарласын.
3. Қазақстан Республикасының Экономика министрлiгi, Қаржы министрлiгi, Өнеркәсiп және сауда министрлiгi Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкiмен келiсе отырып, халық шаруашылығында есеп айырысуды жетiлдiру жөнiнде екi апта мерзiмде ұсыныстар енгiзсiн, мұнда ақшасыз операциялардың (баспа-бас айырбастың) жүзеге асырылуын қысқартуға және алдын-ала төлеу деген желеумен жасырын кредит (көмек) беру практикасына тыйым салуға ерекше назар аударылсын.
4. Қазақстан Республикасының Қаржы министрлiгi, тексерiстер мен тексерулер барысында анықталған салық салудан жасырылған табыс, кемiтiлген салық төлемдерi мен жалпы мемлекеттiк арнаулы қорларға аударым жарналары сомасының бюджетке толық өндiрiп алынуын қамтамасыз етсiн.<*>
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкiне бюджет пен қорларға тиесiлi сомаларды, сондай-ақ тәртiп бұзушыларға салынған қаржы санкциясын бiрiншi кезекте даусыз өндiрiп алу жөнiнде Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк қаржы бақылау комитетi органдары шығарған өкiмдердiң орындалуын қамтамасыз ету туралы барлық банкiлерге нұсқау беру ұсынылсын.
ЕСКЕРТУ. 4-тармаққа өзгерiс енгiзiлдi - ҚР Үкіметінiң 1996.08.20. N 1031 қаулысымен.
5. Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрi Ж.С.Кәрiбжановқа, Қазақстан Республикасының Өнеркәсiп және сауда министрi Г.Г.Штойкке, Қазақстан Республикасының Халықты әлеуметтiк қорғау министрi Б.В.Төтеновке өздерi басқарып отырған салаларда мемлекеттiк қаражат пен материалдық құндылықтарды пайдалануда көптеген бұрмалаушылықтар мен жолсыздықтардың орын алып отырғаны ескертiлiп, олардан қарамағындағы шаруашылықтарда тиiстi тәртiптi жолға қою, келтiрiлген зиянның кiнәлi адамдардың есебiнен заңда белгiленген тәртiппен толық өндiрiп алынуын қамтамасыз ету талап етiлсiн.
6. Шығыс Қазақстан, Қостанай облыстарының әкiмдерi, тиiсiнше Серебрянск қаласының әкiмi - Л.Г.Королеваны, Орджоникидзе ауданының әкiмi А.А.Арнольдтi өз өкiлеттiктерiн асыра пайдаланғаны және жiберген жолсыздықтарды үшiн атқарып отырған қызметiнен босату туралы мәселенi қарау ұсынылсын.
7. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік мүлiк жөнiндегi мемлекеттiк комитетi мүдделi министрлiктермен және ведомстволармен бiрлесiп, мемлекеттiк мүлiктiң сақталуын қамтамасыз етпегенi, аса iрi мөлшердегi ақшалай қаражатты мақсатсыз пайдаланғаны және жеке басының жолсыздықтары үшiн:
"Оңтүстiк мұнайгаз" акционерлiк қоғамының президентi Р.А.Қайнабаевты;
Орал қаласындағы "Керамика" акционерлiк қоғамының президентi Ғ.Ғ.Оразалиевтi атқарып отырған қызметтерiнен босату жөнiнде белгiленген тәртiппен шара қолдансын.
8. Қаржы тәртiбiн елеулi түрде бұзғаны және басқа жолсыздықтары үшiн Көкшетау облысындағы "Қазан" кеңшарының директоры И.Курьятаның, Солтүстiк Қазақстан облысындағы XXIII партсъезд атындағы кеңшардың директоры Н.А.Петрушенконың, Шығыс Қазақстан облыстық агроөнеркәсiптехникасының Өскемен материалдық-техникалық жабдықтау жөнiндегi өндiрiстiк бiрлестiгiнiң (қазiр "Кеңдала" мемлекеттiк акционерлiк компаниясы) директоры А.М.Огневтiң, Павлодар облысы Екiбастұз қаласындағы "Энергоотделжилстрой" құрылыс басқармасының бастығы В.Д.Чеканьның, "Нұра астық қабылдау кәсiпорны" акционерлiк қоғамының президентi С.И.Самсоновтың, басқа да шаруашылық жүргiзушi субъектiлердiң бiрқатар басшыларының атқарып отырған қызметтерiнен босатылғаны ескерiлсiн. Тексеру материалдары бойынша олардың үстiнен қылмыстық iс қозғалды.
9. Қазақстан Республикасының Iшкi iстер министрлiгi iшкi iстер органдарына табыс етiлген тексерiс материалдарының уақтылы және сапалы қаралуын қамтамасыз етсiн. Iстердiң қаралуын сөзбұйдаға салған не мүлiктi талан-таражға салушылардың үстiнен қозғалған қылмыстық iстердi тоқтату туралы негiзсiз шешiм шығарған қызметкерлердi жауапкершiлiкке тартсын.
10. Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасының тексерiс материалдарының жылжуын және құқық қорғау органдарында олар жөнiнде шешiмдер қабылдау кезiнде заңдылықтың сақталуын қадағалауды күшейту ұсынылсын.
11. Тексерiстер мен тексерулердi жүзеге асыруда қосарлану мен қайталауды болдырмау, республиканың бақылаушы органдары мен экономикалық институттары (қызметтерi) жүргiзетiн талдамалы және бақылау-тексеру жұмысының сапасын арттыру сондай-ақ зерделенетiн мәселелердiң терең де жан-жақты пысықталуы мақсатында республикалық деңгейде - Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк қаржы бақылау комитетiнiң басшылығымен, жергiлiктi деңгейде - оның облыстардағы, аудандардағы және қалалардағы аумақтық органдарының басшылығымен қаржы бақылауы жөнiндегi үйлестiру кеңестерi құрылсын.
Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк қаржы бақылау комитетi Қаржы бақылаудың үйлестiру кеңесi туралы ереженiң, оның бақылаушы және құқық қорғау органдарының, сондай-ақ экономикалық институттардың (қызметтердiң) басшыларының iшiнен есiмдерi аталған құрамының жобасын бiр ай мерзiмде әзiрлеп, Қазақстан Республикасының Министрлер кабинетiнiң бекiтуiне ұсынсын.
Облыс, аудан және қала деңгейiндегi қаржы бақылау жөнiндегi үйлестiру кеңесiнiң құрамын осындай жергiлiктi органдар мен тиiстi әкiмдер қызметтерiнiң iшiнен бекiтедi.
12. Қазақстан Республикасының Экономика министрлiгi, Қаржы министрлiгi, Әдiлет министрлiгi Iшкi iстер министрлiгiмен және Мемлекеттiк мүлiк жөнiндегi мемлекеттiк комитетiмен бiрлесiп, тауар-материалдық құндылықтардың, валютаның және бағалы қағаздардың талан-таражға салынуынан, кем шығуынан, жоғалуынан немесе бүлiнуiнен келтiрiлген, заңды ұйымдар және жеке адамдардан өндiрiп алынатын зиянды есептеудiң қолданылып жүрген тәртiбi нарықтық қатынастардың талаптарына сай келмейтiнiн, алға қойылған мақсатқа сәйкессiздiгiн ескерiп, аталған терiс әрекеттер үшiн материалдық жауапкершiлiктiң еселенген мөлшерiн көздейтiн тиiстi ұсыныстарды Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинетiне табыс етудi жеделдетсiн.
13. Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгi мен Мемлекеттiк қаржы бақылау комитетi "Қазақстан Республикасындағы мемлекеттiк қаржы бақылауы туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасын әзiрлеп, 1995 жылғы 1 мамырға дейiнгi мерзiмде Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинетiне енгiзсiн.
14. Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк қаржы бақылау комитетi министрлiктерде, ведомстволарда, кәсiпорындар мен ұйымдарда ақшалай қаражат пен материалдық құндылықтардың дұрыс жұмсалуын және сақталуын бақылауды күшейтсiн, бюджеттен бөлiнген қаржының мақсатты және үнемдi пайдаланылуына, ерекше назар аударсын. Лауазымды адамдар тарапынан жасалған жолсыздықтардың анықталған бiрде-бiр фактiсi құқық қорғау органдарына берiлмей және тиiстi жауапкершiлiкке тарту шаралары қолданылмай қалмасын. Экономикалық қылмысқа қарсы күресте барынша табандылық пен iлкiмдiлiк танытсын.<*>
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкiмен келiсе отырып, банк және мемлекеттiк қаржы қадағалауын күшейту шараларын әзiрлесiн, банкiлердiң қызметiне тексерiстер мен тексерулер жүргiзудi тәртiптейтiн нормативтiк негiздi жетiлдiрсiн.
Жүргiзiлетiн тексерiстер мен тексерулердiң нәтижелерi туралы Министрлер Кабинетiне ай сайын шұғыл мәлiметтер табыс етiп тұрсын және тоқсан сайын кемiнде бiр рет Қазақстан Республикасының Президентiне баяндап отырсын.
Ескерту. 14-тармақтан сөздер алынып тасталған - ҚРМК-нiң
1995.08.02. N 1069 қаулысымен.
15. Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетi Аппаратының Басшысы осы қаулының орындалуына бақылау жасасын. Орындалмаған фактiлер туралы Қазақстан Республикасының Премьер-министрiне баяндап отырсын.
Қазақстан Республикасының
Премьер-министрi