Қостанай облысы Қостанай қаласының бас жоспары туралы

      Ескерту. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 13.11.2020 № 762 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

      "Қазақстан Республикасындағы сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы" 2001 жылғы 16 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес және Қостанай облысы Қостанай қаласының кешенді дамуын қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

      1. Қоса беріліп отырған Қостанай облыстық және қалалық мәслихаттары мақұлдаған Қостанай облысы Қостанай қаласы бас жоспарының жобасы бекітілсін.

      2. "Қостанай қаласын дамытудың бас жоспары туралы" Қазақ ССР Министрлер Кеңесінің 1986 жылғы 14 сәуірдегі N 144 қаулысының күші жойылды деп танылсын.

      3. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қостанай облысы Қостанай қаласының бас жоспары
1. Бас жоспардың мақсаты

      Қостанай облысының орталығы Қостанай қаласының бас жоспары қала құрылысын кешенді жоспарлауды айқындайтын, аймақтарға бөлуді, аумақтың жоспарлы құрылымы мен функционалдық ұйымдастырылуын, көлік және инженерлік коммуникациялар, көгалдандыру және абаттандыру жүйесін белгілейтін негізгі қала құрылысының құжаты болып табылады.

      Қостанай қаласының бас жоспары "Қазақстан Республикасындағы сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес әзірленді, оған кешенді қала құрылысы сараптамасы өткізілді (Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлігінің Құрылыс және тұрғын-үй коммуналдық шаруашылық істері комитетінің төрағасы бекіткен 2009 жылғы 04 наурыздағы N 01-078/09 жиынтық қорытынды).

      Бас жоспарда мынадай жобалау кезеңдері қабылданған:

      бастапқы жыл - 2007 жыл;

      құрылыстың бірінші кезеңі - 2012 жыл;

      есептік мерзім - 2020 жыл.

      Бас жоспарда табиғи-климаттық жағдайды ескере отырып, әлеуметтік, рекреациялық, өндірістік, көлік және инженерлік инфрақұрылымды, сондай-ақ функционалдық аймаққа бөлуді, резервтегі аумақтар мен табиғи және техногендік құбылыстар мен үдерістердің қауіпті әсерінен қорғау, экологиялық ахуалды жақсарту жөніндегі шараларды қоса алғанда, Қостанай қаласының аумағын дамытудың негізгі бағыттары айқындаған.

2. Қаланың қала құрылысын дамытудың мақсаты

      Қостанай қаласының қала құрылысын дамытудың басты мақсаты - қаланы орнықты дамыту және қазіргі тұрғындар мен болашақ ұрпақ үшін өмір сүрудің қолайлы ортасын қалыптастыру. Осы мақсатқа қол жеткізу былай сипатталады:

      өмір сүру ортасының экологиялық қауіпсіздігі және табиғи кешеннің орнықтылығы;

      қала құрылысы шешімдерінің мәдени сабақтастығы, кеңістік тұтастығы, қаланың эстетикалық көркемдігі, үйлесімі мен ортадағы сан алуандылығы;

      көліктік және инженерлік инфрақұрылымдардың сенімділігі мен қауіпсіздігі, тұрғын үй проблемасын шешудің кешенділігі, тұрғын үй аумақтарын қайта жаңарту мен дамыту және тұрғын үй ортасын қалыптастыру;

      өндірістік аумақтарды пайдаланудың тиімділігі, қоғамдық орталықтар жүйесінің дамуы мен қол жетімділігі.

      Көрсетілген мақсаттарға қол жеткізу Қостанай қаласының аумағын салу, қайта ұйымдастыру және абаттандыру, құрылыс салуды қайта жаңарту, өмір сүру ортасының сапалы сипаттамаларын арттыру жолымен жүзеге асырылуы тиіс.

3. Табиғи-климаттық және инженерлік-геологиялық аспектілері

3.1. Климат

      Қостанай қаласының және оған іргелес жатқан аудандардың климаты үшін айқын көрінетін құрғақшылық және жоғары дәрежелі континенттілік тән.

      Ең ыстық ай - шілде (орташа температура +13,5^оС-тан +20,2^оС-қа дейін), абсолютті барынша жоғары температура + 41^оС. Қаңтардың орташа температурасы -12,9^оС-тан -22,2^оС-қа дейін, ал абсолютті ең төменгі температура - 46^оС. 15 қарашадан бастап 27 наурызға дейін немесе 133 күн тұрақты аяз сақталады, сәуірде ауа температурасы жылына бастайды, ал мамырда температура +10^оС-тан жоғары болады. Аязсыз кезеңнің ұзақтығы 115 - 180 күнге тең. Бір жылдағы ашық күндердің саны 130 - 155, бұлтты күндерінің саны 45 - 55.

3.2. Рельеф

      Қаланың рельефі - Тобыл өзеніне қарай жалпы еңісі бар, аз толқынды жазықтық. Қаланың бүкіл аумағы өзеннің жайылма үстіндегі кемерінде орналасқан.

      Тобыл өзеннің жайылма үстіндегі бірінші кемерін сол жағалау бойымен созылып жатқан мүжілген кемер болып табылатын байырғы жағалау құрайды және қала аумағының оңтүстік-батысында су қимасына өте жақын келеді. Салыстырмалы белгілер 158 - 178 метр шегінде құбылады.

      Тобыл өзеннің жайылма үстіндегі екінші кемері негізінен қаланың шығыс бөлігін алып жатыр, кішкене теңбілдермен орталық бөліктерде де кездеседі және салыстырмалы түрде 146 метрден 157,5 метрге дейін жоғарылайды.

      Тобыл өзенінің жайылма үстіндегі үшінші кемері сол жаға бойынша өзен бойымен енсіз жолақ болып бүкіл қала арқылы созылады, салыстырмалы белгілері 142,7 - 148,0 метр шегінде.

      Және төртіншісі - жайылманың өзі: Тобыл өзенінің қазіргі арнасы.

3.3. Гидрография

      Қаланың және оған іргелес аудандардың басты су артериясы Солтүстік Мұзды мұхиттың бассейніне жататын Ертіс өзенінің соңғы сол жақ ағысы Тобыл өзені болып табылады. Тобыл өзенінің көлді болуы оның бассейніне тән болып табылады.

      Өзеннің арнасы қазіргі құм қабаттарынан қалыптасқан енді жайылмада тұр. Арнаның ені 10-нан 50 - 100 метрге дейін, тереңдігі 4-8 метр. Арна маңындағы аумақта түсірілетін аллювий жер асты суының, эоцен-палеоценнің және бордың есебінен өзеннің жер астында қоректену көлемі де едәуір (10 %-ға жуық).

3.4. Топырақ-өсімдікті жабын

      Қостанай қаласы және оған іргелес жатқан аумақ оңтүстік қара топырақ шағын аймақтары бар қара топырақты жер қалыптасқан аймақта орналасқан. Оңтүстік қара топырақ арасында карбонаттық, сортаңдау, көгал-қара топырақты, көгалды жерлердің ауқымды алқаптары, сондай-ақ далалық сортаң, көгалдық сортаң жиі кездеседі. Тобыл өзені жайылмасының бойында жайылмалық көгалдар, жайылмалық көгал-батпақты қара топырақты жер кең тараған.

      Саяжайларды салу және бақша өсіру үшін игерілген аумақ адамның қызмет ету нәтижесінде топырақ беті аздап бұзылған жерге жатады.

3.5. Сумен қамтамасыз етілу жағдайы

      Қостанай қаласында екі: шаруашылық-ауыз су және өндірістік мақсаттағы су құбыры жүйесі бар. Шаруашылық-ауыз су және өртке қарсы су құбыры жүйесі халықтың және өнеркәсіп кәсіпорындарының шаруашылық-ауыз су қажеттіліктеріне, өнеркәсіп кәсіпорындарының өндірістік қажеттіліктеріне және жасыл екпелерді суаруға су береді. Өндірістік су құбыры жүйесі химиялық талшық зауытының және 1-ші жылу энергетикалық орталықтың өндірістік қажеттіліктеріне су береді.

      Шаруашылық-ауыз сумен қамтамасыз ету көздері ретінде Қостанай су көзінің жер асты суы және Тобыл өзенінің бетіндегі суы (Амангелді су қоймасы) қолданылады.

      Су қоймаларының бар болуы ірі тұтынушылардың маңайында жер асты ауыз суының жасанды қорын жасауға жағдай туғызады. Пайдалануға болатын жасанды қорлар тәулігіне шамамен 100 мың текше метрді құрауы мүмкін.

      Қостанай жер асты су көзі Тобыл өзенінің оң жақ жағалауында қаладан 9 километр жерде орналасқан. Су алудың жобалық өніміділігі тәулігіне 33,5 мың текше метр. Қазіргі уақытта 9 ұңғыма жұмыс істеуге болатын күйде (барлығы 21), 1-2 ұңғыма пайдалынуда. Тазартылған судың сапасы нормативтік талаптарға сай.

      Тобыл өзенінің беткі суы қаланың оңтүстік-шығысына қарай өзен ағысымен жоғары 5 километр жерде орналасқан Амангелді су қоймасынан алынады және қаланы сумен қамтамасыз ету әрі жерді суландыру көзі болып табылады. Қазіргі уақытта су қоймасынан алынатын судың көлемі тәулігіне 58-65 мың текше метрді кұрайды.

      Шаруашылық-ауыз су мақсатындағы жобалық өнімділігі тәулігіне 100 мың текше метр су құбырының тазарту құрылысына беріледі.

      Сүзгіден өткізілгеннен және тұндырылғаннан, тұндырғыштардан кейін қалдық су диаметрі 800 миллиметр, ұзындығы 1,5 километр шойын құбырлардан тұратын коллектор бойынша Қостанай темір-бетон бұйымдары зауытының (бұдан әрі - ҚТББ) тұрғын ауданының аймағында Тобыл өзеніне құйылады.

      Пайдалынатын қоры тәулігіне 23,8 мың текше метр Абай су көзі қаланы сумен қамтамасыз етудің қосымша көзі болып табылады.

      Қаланың оң жақ жағалауындағы ауданы (Затобольск кенті) қаланың оңтүстік шетінен 1 километр қашықтықта орналасқан ұңғымалық сумен қамтамасыз етіледі.

4. Әлеуметтік-экономикалық дамуы

4.1. Демография

      Демографиялық үдерістердің серпіні перспективада қоғамдық дамудың бұрыннан қалыптасқан дәстүрлі факторларының да, сонымен бірге қоғам өміріндегі көбейіп келе жатқан әлеуметтік-экономикалық өзгерістер мен қайта құрулардың барысында қалыптасатын жаңа факторлардың барлық жиынтығының өзара қатынасымен анықталатын болады.

      Қостанай қаласының демографиялық даму сипаты халықтың табиғи және көшіп-қону қозғалысымен анықталады, олардың ауқымы мен бағыты әлеуметтік-экономикалық қайта құрулардың нәтижесіне:

      қаланың экономикалық әлеуетінің дамуына;

      тұрғын үй нарығының дамуына;

      жұмыспен қамту және еңбекақы деңгейіне;

      мемлекеттік және жергілікті әлеуметтік саясатқа және басқа факторларға байланысты болады.

      Перспективадағы халық санын болжау нұсқалары бала тууды кезең-кезеңімен жоғарылату, өлім-жітімді азайту, халықтың өмір сүру ұзақтығы мен көші-қон өсімін арттыру гипотезаларын ескере отырып есептелген.

      2003 жылы көші-қонның оң сальдосына қол жеткізілді және оны болжамды кезеңге дейін сақтау көзделіп отыр.

      Қостанай қаласы тұрғындарының қазіргі саны 2007 жылғы 01 қаңтарда - 208,3 мың адамды; 2008 жылғы 01 қаңтарда - 209,3 мың адамды; 2009 жылғы 01 қаңтарда - 210,6 мың адамды; 2009 жылғы 01 қаңтарда - 212,6 мың адамды құрады.

      Қостанай қаласы халқының болжамды саны тұрақты және инерциялық демографиялық үрдістерімен айқындалады.

      Экономика салалары бойынша халықты жұмыспен қамту құрылымының есептік көрсеткіштерін 2020 жылға қарай 95,8 мың адамға дейін жеткізу көзделіп отыр, бұл экономика салаларында жұмыс істейтіндердің қазіргі санымен салыстырғанда 25,2 мың адамға көп.

      Қаланың әлеуметтік және қала құрылысының дамуының негізгі мақсаты - бұл қаралып отырған аумақта халықтың өмір сүруіне әлеуметтік-психологиялық жайлылық және жоғары деңгей жасау.

      Перспективада қала құрамына Қостанай ауданының бірқатар елді мекендері кіретініне байланысты жаңа шекарадағы Қостанай қаласы халқының саны 2012 жылдың аяғында шамамен 260 мың адамды және 2020 жылдың аяғында шамамен 290 мың адамды құрауға тиіс. Бұл көрсеткіштер осы жобадағы техникалық-экономикалық есептемелер үшін қабылданған. Ұзақ мерзімді болжаудағы (плюс-минус 5 %) қателесуді ескере отырып, Қостанай қаласы халқының саны мынадай диапазонда қабылданады:

      2012 жылға - 255 - 265 мың адам;

      2020 жылға - 275 - 305 мың адам.

4.2. Тұрғын үй құрылысы

      Қостанай қаласының және оның аталмыш бас жоспарда ұсынылатын, жобалық шекарасының шегінде орналасқан қала маңындағы тұрғын үй қоры мына кестедегі деректерде ұсынылған.

      1-кесте. Қостанай қаласының тұрғын үй қоры

      1-кестеде көрсетілгендей, жобалық шекарадағы қаланың тұрғын үй қоры 2007 жылдың басында жалпы алаңы - 5,78 миллион шаршы метрді, оның ішінде Қостанай қаласының тұрғын үй қоры 5,06 миллион шаршы метрді, ал қаланың құрамына кіретін өзге мекендердің тұрғын үй қоры - 0,72 миллион шаршы метрді құрады. Қаланың жобалық шекарасындағы көп пәтерлі үйлердің тұрғын үй қорының жалпы алаңы - 4,16 миллион шаршы метрді немесе 72 пайызды, коттедж құрылысы - 1,62 миллион шаршы метрді немесе 28 пайызды құрады. Қостанай қаласы бойынша жобалық шекарада тұрғын үймен орташа қамтамасыз етілу 1 адамға 24 шаршы метрді, оның ішінде Қостанай қаласы бойынша қазіргі шекарада 1 адамға 24,3 шаршы метрді құрады.

Жаңа тұрғын үй құрылысы көлемінің есептемесі

      Құрылыс салудың үлгілері мен және қабаттылығы бойынша 2020 жылға дейінгі тұрғын үй құрылысының көлемін құрылыстық аймаққа бөлу 2-кестеде көрсетілген.

      1 адамға 24,4 шаршы метр тұрғын үймен орташа қамтамасыз етілген жағдайда құрылыстың бірінші кезегінің соңында қаланың тұрғын үй қоры шамамен 6,33 миллион шаршы метрді құрауы керек. Жобалау түсінігі бойынша және ескіруіне қарай тұрғын үйді бұзу 64,9 мың шаршы метр көлеміне жаңа құрылыс көлемі (6,34-5,78+0,06)=0,62 миллион шаршы метрді құрайды.

      Бір адамға 25 шаршы метр орташа тұрғын жаймен қамтамасыз етілген екінші кезектегі құрылыстың соңында қаланың тұрғын үй қоры шамамен 7,25 миллион шаршы метрді құрау керек. Жобалау түсінігі бойынша және ескірген тұрғын үйді бұзу 66,4 мың шаршы метр көлеміне жаңа құрылыс көлемі (7,25-6,34+0,07)=0,98 миллион шаршы метрді құрайды.

      Осылайша, Қостанай қаласының жобалық шекарасындағы жаңа тұрғын үй құрылысының жиынтық көлемі 2020 жылға дейін шамамен 1,6 миллион шаршы метрді құрауы тиіс.

      Жаңа тұрғын үй құрылысына арналған аумаққа қажеттілік 3-кестеде көрсетілген.

      Жобалық шекарада тұтас қала бойынша Қостанай қаласының тұрғын үй қорының қозғалысы және халықты қоныстандыру 4-кестеде келтірілген.

      2-кесте. Құрылыстық аймаққа бөлу

      3-кесте. 2020 жылға дейін жаңа тұрғын үй құрылысына арналған аумаққа

      қажеттіліктің есептемесі

      4-кесте. Жобалық шекарада тұтас қала бойынша Қостанай қаласының

      тұрғын үй қорының қозғалысы және халықты қоныстандыру

      Құрылыстың 1-кезегі

      құрылыстың 2-кезегі

4.3. Өнеркәсіп

      Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі аумақтық даму стратегиясында Қостанай қаласы осында кластерді қалыптастырудың және кәсіпкерлікті дамытудың катализаторы болып табылатын Солтүстік өңірдің тірек қаласы ретінде белгіленген. Жобалық кезеңде қаланың өнеркәсіптік әлеуетінің өсуі өңдеуші өнеркәсіптің басым салаларында өнім шығаруды ұлғайтумен негізделетін болады. Перспективада мұндайлар ауыл шаруашылығы өнімін қайта өңдеу өндірістері, машина жасау, химия, құрылыс материалдары өнеркәсібінің, целлюлоза-қағаз өнеркәсібі, ағаш өңдеу кәсіпорындары болып табылады.

      Кейбір инвестициялық жобаларды іске асыру қазірдің өзінде жүзеге асырылып жатыр.

      Өнеркәсіптік өнім көлемінің өсуі 2007 жылмен салыстырғанда 2012 жылға қарай - 295 %-ды және 2020 жылға қарай - 591 %-ды құрайды.

      Кәсіпорындардың өнеркәсіптік персоналының саны бастапқы жылмен салыстырғанда өседі және 1 кезеңде - 149 %-ды, ал есептік мерзімге -183 %-ды құрайды.

      Өнім көлемінің және жұмыс орындары санының өсуі жаңа өндірістер құру және жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарды кеңейту есебінен күтіледі.

      Қала түзуші салалар жұмыскерлерінің саны серпінінің болжамы 5-кестеде көрсетілген.

      5-кесте. Негізгі салалардағы жұмыскерлердің саны

4.4. Экономикалық қызмет

      Қостанай қаласының аумағында экономикалық қызметтің салааралық құрылымын қайта ұйымдастыру, оның ішінде: ғылым, білім, мәдениет пен жоғары технологиялық өнеркәсіптің рөлін сақтау; өндірістік, іскерлік және әлеуметтік инфрақұрылымдарды, қызметтер саласын, туризм мен рекреацияны дамытуды ынталандыру; экологиялық қауіпті және ресурстарды қажет ететін өндірістерді тарату, қайта ұйымдастыру ұсынылып отыр.

      Материалдық өндіріс салаларын қайта құрылымдауды жүзеге асыру ғылымды қажет ететін және ресурс үнемдейтін технологиялардың пайдасына ұсынылып отыр.

      Қостанай қаласының облыстық маңызы бар қала мәртебесін сақтау болжанып отыр және ғылыми-техникалық, білім беру, мәдени, әлеуметтік, өндірістік және инфрақұрылымдық әлеуетін, облыстық және республикалық маңызы бар нарықтық инфрақұрылым институттарының желісін қарқынды дамыту көзделіп отыр.

      Экономиканың мемлекеттік және жеке секторларының одан әрі тиімді үйлесімі мен өзара қатынасы, шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту жоспарланып отыр.

      Бас жоспарда өндірістік аумақтарды қайта ұйымдастыру ұсынылып отыр, оның мақсаты олардың экологиялық қауіпсіздігін арттыру және қаланы дамыту мүддесінде қала құрылысы әлеуетін неғұрлым тиімді пайдалану.

5. Қоршаған ортаға әсерін бағалау

5.1. Экологиялық талаптар

      Қостанай қаласының қала құрылысын дамытудың экологиялық талаптарына мыналар жатады:

      тұрақты экологиялық жайсыздық аймақтарында өмір сүру ортасын түбегейлі сауықтыру;

      қолда бар табиғи кешен аумақтарын жағымсыз антропогендік әсерлерден қорғау, қоршаған ортаның шаруашылық қызмет нәтижесінде жойылған қасиеттерін оңалту және қалпына келтіру, сондай-ақ резервтік аумақтарда жаңа жасыл алқаптарды қалыптастыру жөніндегі шараларды іске асыру;

      өмір сүру ортасының жайлылығын, оның ішінде аумақты көгалдандыру және қаланың тұрғын үй, қоғамдық аймақтарында мезоклиматтық және микроклиматтық жағдайларды жақсарту жолымен арттыру.

      Қостанай қаласының қала құрылысын дамытуға қойылатын экологиялық талаптарды орындаудың қажетті шарттары:

      тұрғындар денсаулығының қауіпсіздігіне айтарлықтай қауіп төндіретін экологиялық тәуекел аймақтарын жою;

      күшті техногендік жүктеме түскен аумақтарды (санкциясыз қоқыс үйінділерінің аумақтарын, магистраль маңындағы аумақтардағы газдалған аймақтар мен шу жайсыздығын және т.б.) санкциялау, оңалту, қайта ұйымдастыру жөніндегі шараларды жүзеге асыру;

      жоғары экологиялық қауіп көзі болып табылатын өндірістерді жою;

      қалдығы аз және қалдықсыз таза экологиялық технологияларды, өндірістің ағынсыз циклдарын енгізу, өнеркәсіп, энергетика, қалалық шаруашылық объектілерінің қазіргі заманғы газ тазарту, шаң ұстағыш және су тазарту құрал-жабдығымен жарақтандырылуын 100 пайызға жеткізу;

      ауыз су сапасының стандарттарын сақтауды және өндірістік, коммуналдық-тұрмыстық сарқынды сулар мен беткі ағынды тазартуды қамтамасыз ету;

      үздіксіз қозғалысты автомагистральдар салу;

      өндірістік және қатты тұрмыстық қалдықтарды толық өңдеу және залалсыздандыру болып табылады.

5.2. Көгалдандыру жүйесін дамыту

      Бас жоспарда Қостанай қаласын көгалдандырудың негізгі қағидаттары айқындалған. Жасыл екпе:

      жергілікті табиғи жағдайларды ескере отырып, өзара байланысты біртұтас жүйе түрінде;

      қаланың сәулет-жоспар құрылымына және халыққа қызмет көрсетуді ұйымдастыруға сәйкес жобалануға тиіс.

      Жасыл екпелер тұрғын үй және өнеркәсіп аудандарының қала орталықтары сәулет ансамбльдерінің кеңістік композициясының құрамдас бөлігі болуға тиіс.

      Бұл қағидаттарды ойдағыдай жүзеге асыру көгалдандыру құралдарымен халықтың өмірі үшін қолайлы жағдайлар жасауға мүмкіндік береді.

      Халыққа теріс әсерін тигізетін факторлар қатарына: әуе бассейнінің өнеркәсіптік кәсіпорындар мен автокөліктердің зиянды шығарындыларымен ластануы, қалалық, әсіресе көлік магистралындағы шу, жазғы және қысқы мерзімдердегі ауыр микроклиматтық жағдайлар мен басқалары жатады.

      Атап өтілген жайсыз факторлар қалаларды көгалдандыру жолымен айтарлықтай әлсіреуі мүмкін.

      Этнографиялық парк, ауқымды бағыттағы бульварлар және аллеялар жүйесін, арнайы және шектеулі пайдалану объектілерін: хайуанаттар паркі, ипподром, гольф-парк, дендропарк қалыптастыру ұсынылады.

      Көгалдандырудың басты міндеті қаланың әуе бассейнін жақсарту, микроклиматын жақсарту және оның сыртқы келбетін байыту, халықтың бұқаралық демалуын барынша жақсы ұйымдастыру мақсатында жасыл екпелердің неғұрлым оңтайлы жүйесін құру болып табылады.

6. Аумақты қорғау және қаланың орнықты дамуын қамтамасыз ету
жөніндегі іс-шаралар

      Жобада тұрақты қызмет етуді арттыру және Қостанай қаласының тұрғындарын табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардың әсерінен қорғау мақсатында мынадай қала құрылысының іс-шаралары көзделіп отыр:

      1) қаланың аумағын неғұрлым дәл функционалдық аймақтарға бөлу;

      2) қолда бар өнеркәсіптік аймақтарды одан әрі қалыптастыру және қайта ұйымдастыру;

      3) селитебтік аймақты жасыл екпе жолақтарымен жоспарлау аудандарына мүшелеу және өзеннің су қорғау жолақтарын көгалдандыру;

      4) көше-жол желісін одан әрі дамыту және оның негізінде тұрақты қызмет етудің жалпы қалалық желісін қалыптастыру.

7. Қаланың сәулет-жоспарлау құрылымын дамыту жөніндегі негізгі
ережелер

      Дамудың тарихи ерекшеліктері, табиғи ландшафт жағдайлары және басқа факторлар халықты қоныстандыру тығыздығы салыстырмалы жоғары шағын құрылымның жоспарлы қалыптасуын алдын ала айқындап берді. Қостанай-2 ауданы қоспағанда, қаланың негізгі бөлігін классикалық, желілік-жолақтық функционалдық аймаққа бөлу қалыптасты.

      Халықтың қоныстандыру тығыздығы аз коттедждік құрылыстың көбеюі қаланың едәуір аумақтық кеңеюін талап етеді. Кейде даму қарқынындағы және учаскелерді таңдау кезіндегі басымдықтардағы сипатын ескеруге мүмкіндік беретін қомақты аумақтық резервтерді бөле отырып, қаланы барлық мүмкін болатын нұсқаларда кеңейту ұйғарылып отыр. Мұнда қазіргі заманғы қала құрылысының басты магистральдардың бойынан қала құрылысы жүйелерінің өсуіне байланысты халықаралық тәжірибесі ескерілді, бұл жүйелер осылайша, уақыт пен кеңістікте серпінді, қалалық немесе жоспарлық бағыттарды қалыптастырады.

      Бұрынғы Тобыл өзені жайылмасының бойындағы "солтүстік-шығыс-оңтүстік-батыс" осі бойынша аумақтық дамуға қарағанда, бүгінде қаланың жоспарлық құрылымын "батыс-шығыс" осі бойынша диаметрлік қарама-қарсы дамыту қалыптасып келеді.

      Бұл дамудың негізгі қала құрылысы бағыттарын бөле отырып, қала жоспарының күрделі сәулет-жоспарлау құрылымында айқындайды:

      тарихи қалыптасқан, Тобыл өзенінің жайылмасына қатарлас, қала орталығынан шығатын бағытта: Рудный қаласына (Қонай тұрғын ауданы) автожолдың бойымен аумақтық өсетін оңтүстік-батыс қала құрылысы бағыты. Бұл неғұрлым жайлы, қала орталығымен, өнеркәсіп аймақтармен және өзен жайылмасындағы демалыс орындарымен тығыз байланысты аймақтар. Қазіргі дамып келе жатқан автобазармен көршілес құрылыс және әмбебап базарларын құру ұйғарылып отыр;

      солтүстік-батыс бағыты қазіргі Қостанай-2 кентін (Қостанай-2 тұрғын ауданы) дамыту үшін Челябі трассасының бойындағы селитебтік аймақты қамтиды. Селитебтік аймақпен қатар Таран және Гагарин көшелерінің арасында "Тобыл" индустриялық аймағын (360 гектар) құру көзделуде.

      Индустриялық аймақ әуежай ауданында қалыптасады және мыналарды қамтиды:

      - "Қостанай" халықаралық әуежайының көп функционалдық қоғамдық-көліктік орталығы (бұдан әрі - КҚКО). КҚКО Шекара маңындағы ынтымақтастық орталығы және: аэровокзалды, қонақ үйін, кеңсе ғимараттарының кешенімен бизнес орталығын, конгресстер орталығын, әр түрлі алаңды көрме павильондарымен ЭКСПО-орталығын, сауда, қоғамдық тамақтану, халыққа тұрмыстық қызмет көрсету кәсіпорындарын, демалыс және көңіл көтеру мекемелерін қамтиды. КҚКО сауда, экономикалық және инвестициялық ынтымақтастық кешені болады;

      - авиакарготерминалы бар көліктік-логистикалық орталық;

      - көтерме базар;

      - бизнес-технопаркі;

      - Затобольск пен оңтүстікке қарай (Астана) Мичуринское ауылын дамыта отырып, шығысқа - Шығыс жаңа тұрғын ауданымен Көкшетау бағытына, сондай-ақ солтүстік-шығыс бағытында Петропавл трассасының бойында - Заречный селосын дамытатын Тобыл тұрғын ауданы, жоспарлау бағыттарының жүйесіне қосылған қаланың оң жақ жағалауы басқа да құрылған кенттермен бірге.

      Өнеркәсіптік және коммуналдық-қойма аймақтарының қомақты ішкі аумақтық резервтері, сондай-ақ қазіргі заманғы, техникалық жабдықталған өндірістік және қоғамдық кешендерді дамыту үшін көліктік әлеует бар. Функционалдық аймаққа болу қаланың тыныс-тіршілігінің қауіпсіздігін қамтамасыз ететін қала құрылысының негізін қалаушы принципі болып табылатынын атап өткен жөн. Сондықтан, қалыптасқан өнеркәсіптік аймақты (химиялық талшық зауыты және тағы басқа) дамытуға индустриялық аймақты орналастыру қарастырылуда. Бір жағынан өнеркәсіптік аймақтарды дамытудағы сабақтастық сақталады, ал екінші жағынан - қаланы дамытудағы ең перспективалы бағыттардың бірінде тұрғын ортаны дамыту үшін тамаша перспективалар ашылады.

      Бұдан басқа, Қостанай қаласының алдыңғы бас жоспарларында Узкая колея және Киевский тұрғын кенттерін өндірістік аймақтың аумағынан шығару көзделген, бұл қазіргі бас жоспарда қолданады. Тұрғын үй құрылысын кезең-кезеңімен шығару көзделеді.

      Тұрғын үй құрылысы мен өнеркәсіп және коммуналдық-қойма кәсіпорындары аумақтарының арасында санитарлық-қорғау аймақтарының және қажетті аралықтың болмауы белгілі бір шешімдерді қажет ететін өрескел кемшілік болып табылады. Санитарлық-қорғау аймақтарының болмауы, бір жағынан тарихи қалыптасқан, екінші жағынан жобалау құжаттамасында жеткілікті ескерілмеген және үшіншіден, соңғы уақытта саны аз көгалдандырылған санитарлық-қорғау аймақтарына белсенді құрылыс салу үдерісі жүріп жатыр (Карбышев көшесінде). Өндірістің технологиялық циклына өзгерістер енгізудің декларативтік сипаты бар және қалыптасқан мәселені жеткілікті дәрежеде шеше алмайды, сондықтан жекелеген іс-шаралардың неғұрлым қатаң сипаты бар. Ескірген тұрғын үйлердің біразын бұзу көзделеді.

      Бас жоспарлау бағыттары бойынша бос аумақтарды игеруден басқа, Қостанайдың қала құрылысы жүйесін дамытудағы басым үдерістер қалыптасқан аумақтарды қайта жаңартуға, құрылысты тығыздауға, жер ресурстарын неғұрлым тиімді пайдалануға, жалпы қалалық орталық аймақтарын және оның өзегін одан әрі көріктендіруге байланысты ішкі дамыту үдерістері болып табылады.

      Орталық ортада бұл жалпы қалалық орталықтың шалғай аумақтарын орталық байланыс жүйесіне тартуға байланысты. Осыған байланысты мыналар көзделеді:

      темір жол вокзалы базасында КҚКО құру;

      Жеңіс саябағы ауданында қаланың спорт аймағымен функционалдық және кеңістіктік өз ара байланыс;

      Победа көшесінің бойындағы сауда аймағын қазіргі заманғы қоғамдық-сауда кешеніне тарихи-рекреациялық ортаға айналдыру;

      қаланың өзен бейнесін қалыптастыратын қоғамдық және тұрғын үй кешендерімен сәулет ансамбльдерінің жүйесін құру арқылы Тобыл өзенінің жағалауының кешенді шешімі. Қалалық демалыс аймағымен үйлесімде бұл олардың қала құрылысының жоғары құндылығын және инвестициялардың тартымды болуын қамтамасыз етеді;

      Қаланың орталық аймағында - Абай және Баймағамбетов көшелерінің бойында қаланың ҚТББ және мауыты-шұға комбинаты (МШК) шалғай аймақтарында және қаланың жайылма бөлігінде қоғамдық қызмет көрсету жүйесін дамыту, кешенді қоғамдық орталықтарды құру (Нариман тұрғын ауданы), қалалық мамандандырылған орталықтар жүйесін дамыту (медициналық, оқыту, медиа-, рекреациялық) арқылы құрылымдық қаңқасын бекіту қарастырылуда.

8. Көлік инфрақұрылымын дамыту

      Бас жоспарда сыртқы көлік жүйесін дамыту (әуе, темір жол, өзен, автомобиль және құбыржол) және қалалық көше-жол желісінің объектілері мен құрылыстарын қайта жаңарту және жаңадан салу, көлік айрықтарын, көпір өткелдерін салу және қала көлігін дамыту жөніндегі іс-шаралар көрсетілген. Теміржол вокзалы мен әуежайды қайта жаңарту белгіленіп отыр.

      Жобада қаланың сыртқы көлік байланыстарын одан әрі дамыту ұсынылады. Қаланың қазіргі көше-жол желісін қалыптастыру, Қостанайдың әртүрлі аудандарының арасында сенімді көлік байланысын құру, магистраль желісін тиісті инфрақұрылыммен жарақтандыру.

      Қаланың есептік мерзімге арналған көше-жол желісін дамыту және жетілдіру жөніндегі ұсыныстар Бас жоспардың сәулет-қала құрылысы шешімімен және қаланың қалыптасқан жоспарлы құрылымымен өзара байланыстырылған.

9. Инженерлік инфрақұрылымды дамыту

9.1. Сумен жабдықтау

      Бас жоспарда қаланың сумен жабдықтау жүйесін дамытудың мынадай бағыттары көзделеді:

      Қостанай жер асты су көзінің қорларын қайта бекіту және оларды С₁ санаты бойынша өндірістік санатқа аудару;

      жиынтық су тұтынуды тәулігіне 59,4 мың текше метрден (бастапқы жыл) тәулігіне 103,7 мың текше метрге дейін (есептік мерзім) көбейте отырып, қолданыстағы шаруашылық-ауыз су, өртке қарсы және өндірістік су құбырын сақтау және дамыту;

      қолданыстағы су тартқыштарды қайта жаңарту, қолданыстағы су құбыры желілерін кезең-кезеңімен қайта жаңарту және жаңаларын салу, су құбыры құрылыстарын басқарудың орталықтандырылған автоматтандырылған жүйесін ұйымдастыру және су тазартудың жаңа технологиясына көшу есебінен қаланың сумен жабдықтау жүйесінің сенімділік деңгейін арттыру;

      аз қабатты құрылыс жүргізілетін аудандарда, жаңа қала құрылысын игеру аудандарында сумен жабдықтаудың қолданыстағы жүйесімен байланыстыра отырып, жаңа су құбырларын, магистральдық желілер салу жолымен тұрақты сумен жабдықтауды ұйымдастыру.

      Желідегі ысырапты болдырмау және қолданыстағы құрылыстардың өнімділігін жоғарылату бойынша шаралар қабылдау қажет.

9.2. Кәріз

      Қалалық кәріз жүйесі негізінен қаланың бүкіл абаттандырылған бөлігін және кәсіпорындардың қомақты бөлігін қамтиды. Су бөлу мынадай схема бойынша жүзеге асырылған: өздігінен ағатын коллекторлар, кәріздік сорғы станциялары мен тегеурінді қүбыржолдар жүйесімен шаруашылық-нәжістік және өндірістік ағындылар бас кәріздік сорғы станциясына беріледі.

      Қаланың оң жақ жағалау бөлігіндегі Затобольск кентінің жергілікті тазарту құрылыстары бар, кейбір кәсіпорындарда тұндырғыштар, сүзгі алаңдары бар, қалған кәсіпорындар мен тұрғын үй құрылысы шұңқырларға кәрізденеді, сарқындылар кейіннен арнайы автокөлікпен ассенизация алаңына шығарылады.

      Тазартылған сарқынды суды бұруды, тазартуды және төгуді қамтамасыз ету үшін:

      қолданыстағы құрылыстарды қайта жаңарту және жаңғырту, толық жасанды биологиялық тазарту, терең қайта тазарту есебінен сарқынды су көлемдерін тәулігіне 50 мың текше метрден (бастапқы жыл) тәулігіне 89,7 мың текше метрге (есептік жыл) дейін ұлғайта отырып, кәріз жүйесінің жұмыс істеу сенімділігін арттыру;

      кәріз желілерін дамыту, жаңа магистральдық коллектор салу, тозған қазіргі желілерді кезең-кезеңімен қайта жаңарту, қаланың перспективадағы құрылысын кәріздендіру үшін қайта айдайтын сорғы станцияларын салу;

      зиянды заттардың жол беруге болмайтын шоғырларын қалалық кәрізге жіберуді болдырмау мақсатында кәсіпорындарда технологиялық үрдістерді жетілдіру есебінен сарқынды суды тазарту технологиясы мен сапасын жетілдіру көзделіп отыр.

9.3. Жылумен қамтамасыз ету

      Қазіргі уақытта Қостанай жылу энергия орталығы (ЖЭО) және жеті аудандық (АҚ-2,3) өнеркәсіптік және коммуналдық-тұрмыстық қазандық Қостанай қаласын жылумен қамтамасыз етудің негізгі көзі болып табылады. ЖЭО-дан тұтынушылардың жиынтық жүктемесі сағатына 375 гигакалорийді, жеті ірі аудандық және енеркәсіптік қазандықтырдан сағатына шамамен 100 гигакалорийді (белгіленген қуаты тиісінше сағатына 460 гигакалорий және сағатына 674 гигакалорий) құрайды. Орталықтандырылған жылумен қамтамасыз ету аймағынан тыс тұтынушылар автономдық жылу көздерінен, ал жеке сектордағы тұтынушылар жылыту пештерінен жылумен қамтамасыз етіледі.

      Барлық жылу көздері үшін отынның негізгі түрі табиғи газ болып табылады.

      Жылумен қамтамасыз етудің екі жүйесін дамыту көзделуде:

      жаңғыртуды және қайта жаңартуды талап ететін қолданыстағы көздерді пайдаланып, орталықтандырылған жылумен қамтамасыз ету;

      жылумен қамтамасыз етудің автономды көздерін құрастырып, орталықтандырылмаған жылумен қамтамасыз ету.

9.4. Газбен қамтамасыз ету

      Қазіргі уақытта қаланы газбен қамтамасыз ету табиғи және сұйытылған газды пайдалану базасында жүзеге асырылады.

      "Бұхара-Орал" магистральдық газ құбыры табиғи газдың көзі болып табылады. Қалаға табиғи газ беру екі газ тарату ГТС-1 және ГТС-2 станциялары арқылы бұру бойынша жүргізіледі. Сұйытылған газ қалаға Қостанай бірлескен базасы арқылы жеткізіледі (ҚСГБ).

      Жобада жаңа тұрғын үй құрылысының жылыту және ас дайындау қажеттіліктері үшін газды пайдалану ұсынылып отыр. "Бұхара-Орал" магистральдық газ құбыры газбен қамтамасыз ету көзі болып табылады. Тұрғын үй құрылысының жаңа аумақтарын газбен қамтамасыз ету үшін ГТС-1-ден және ГТС-2-ден өткізілген жоғары және орта қысымдағы газбен қамтамасыз етудің қолданыстағы желілері пайдалынылады. Қаланың орталық аудандарында орталықтандырылған жылумен қамтамасыз ету аймағында 10 қабатқа дейінгілерді қоса алғанда көп қабатты үйлерде газ ас дайындау қажеттіліктеріне ғана пайдаланылады. Қолданыстағы газбен қамтамасыз ету желілері газбен қамтамасыз ету көзі болып табылады. Тұжырымдамада халықтың 100 пайызын табиғи газбен қамтамасыз ету ұсынылады.

9.5. Электрмен қамтамасыз ету

      Қазіргі уақытта қаланы электрмен қамтамасыз ету бірнеше 35-220 кВ кіші электр станциялары арқылы іске асырылады. Орталық және Заречная кіші станциялары 220 кВ бас кіші станциялары болып табылады.

      Қалалық кіші станциялар жабдықтарының бір бөлігі моральдық және табиғи жағынан ескірген, қайта жаңартуды әрі айырбастауды қажет етеді.

      Жобада қаланың жаңа аудандарында бірқатар 110 кВ кіші станцияларын салу, 35-110 кВ желісін қайта жаңарту, 220 кВ кернеуіндегі сыртқы электрмен қамтамасыз ету көздерімен байланысты күшейту, желілердің бір бөлігін перспективалы құрылыс аумағынан шығарып, қаланың айналасында 110 кВ сақина салу көзделуде.

9.6. Телефондандыру

      2006 жылғы 01 қаңтарға Қостанай қаласының телефон желісін 35 телефон станциялары ұсынды. Бірінші кезекте телефон аппараттарының санын тұрғын үйлер аудандары бөлінісінде 99600 бірлікке дейін жеткізу жоспарланып отыр.

      Жобамен жаңа тұрғын үй-азаматтық құрылыс аудандары бағыттарында қосымша кәбілді кәріз орнату және телефон кәбілінің кәрізіне байланыстың әуе желілерін кезең-кезеңімен салу қажеттілігі белгіленеді.

      Ұсынылатын телекоммуникация қызметтерін қанағаттандыру мен кеңейту үшін қолданыстағы телекоммуникация желісін кезең-кезеңімен жаңғырту, бұл ретте бірінші кезекте телефондардың 100 тұрғынға арналған телефон тығыздығының 33-ін қабылдау ұсынылады.

10. Аумақты санитарлық тазарту

      Қазіргі уақытта қалада халықтың және кәсіпорындардың қатты тұрмыстық қалдықтарын жинау үшін жобалық қуаты 1000 мың текше метр "Оңтүстік" және жобалық қуаты 1500 мың текше метр "Солтүстік" полигондары пайдаланылуда.

      Жобада "Оңтүстік" полигонының ауданында қуаты жылына 100 мың тонна қатты тұрмыстық қалдықтарды өңдейтін кешен сала отырып, қала аумағында санитарлық тазарту жүйесін одан әрі дамыту және жетілдіру көзделіп отыр.

11. Аумақты инженерлік дайындау

      Табиғи жағдайларды зерттеу, инженерлік желілердің және аумақты қауіпті табиғи-геологиялық үдерістер мен құбылыстардан қорғау жөніндегі жүйелердің қазіргі жай-күйін талдау нәтижесінде Бас жоспардың жобасында әзірленген Қостанай қаласының аумағын инженерлік дайындау мынадай іс-шараларды қамтиды:

      1. Отыруға қарсы іс-шараларды орындап, беткі сулардың ғимараттардан, көшелердің жүретін бөлігінен жол бетіндегі суды тартып алатын желіге ағызу үшін су рельефін ұйымдастырып, тігінен жоспарлау.

      2. Жабық нөсер кәрізі және ашық су тартып алатын желі (арықтар) жүйесін салу жолымен беткі суды (нөсер және еріген) ағызып жіберуді ұйымдастыру.

      3. Қаралып отырған алаңқайлар мен қалалық құрылысты судың басып қалуынан бір уақытта қорғайтын, ашық таулы-дренаждық жыра салу арқылы көзделген аумақты жоғарыда қалыптастырылатын рельеф бойынша жиналатын нөсердің және еріген судың басып қалуынан қорғау.

      4. Көлденең жабық дренаж жүйесін салу арқылы орындалатын, аумақты аз судың басуынан қорғау. Магистральдық өздігінен ағатын дренаждық коллекторлар Тобыл өзенінің жайылмасында көзделген нөсер суын тазарту құрылғыларына нөсер және дренаждық жиналған суды ағызатын нөсерлік коллекторларымен бірігіп қарастырылған. Су тазартылғаннан кейін өзенге ағызылады.

      5. Қостанай және Амангелді су қоймаларынан су ала отырып, суаратын сумен қамтамасыз ету жүйесін салу.

      6. Қала аумағында орналасқан су тоғындарында өрт сөндіру автомобильдерінің су алуы үшін (пирстар) құрылғылар салу.

Қостанай қаласының бас жоспарының жобасы бойынша негізгі
техникалық-экономикалық көрсеткіштер