Қазақстанның 2030 жылға дейінгі Даму стратегиясын іске асыру мақсатында қаулы етемін:
1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003-2006 жылдарға арналған бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) бекітілсін.
2. Қазақстан Республикасының Үкіметі:
1) бір ай мерзімде Бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарын әзірлесін және бекітсін;
2) тоқсан сайын Мемлекет басшысына Бағдарламаның орындалу барысы туралы ақпарат ұсынсын.
3. Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін мемлекеттік органдар Бағдарламаны іске асыру жөніндегі шараларды қабылдасын.
4. Қазақстан Республикасы Президентінің "Қазақстанның 2030 жылға дейінгі Даму стратегиясын іске асыру жөніндегі одан арғы шаралар туралы" 2002 жылғы 28 наурыздағы N 827 Жарлығының (Қазақстан Республикасының ПҮАЖ-ы, 2002 ж., N 9, 65-құжат) күші жойылды деп танылсын.
5. Осы Жарлықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігіне жүктелсін.
6. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап күшіне енеді.
Қазақстан Республикасының
Президенті
Қазақстан Республикасы
Президентінің
2003 жылғы 15 тамыздағы
N 1165 Жарлығымен
бекітілген
Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2003-2006 жылдарға арналған
Бағдарламасы
Бағдарлама паспорты
Атауы Қазақстан Республикасы Үкiметiнің 2003-2006
жылдарға арналған бағдарламасы
Әзiрлеу үшін Қазақстанның 2030 жылға дейiнгi Даму
негiздеме стратегиясын iске асыру мақсатында
Негiзгi әзiрлеуші Қазақстан Республикасының Үкiметi
Мақсаты Қоғамдық-саяси тұрақтылық, орнықты
әлеуметтiк-экономикалық даму, экономикалық
және экологиялық қауiпсiздiктi нығайту,
жүйелi қатерлердi азайту, халықаралық
ынтымақтастықты дамыту негiзінде барлық
өңiрде халықтың тұрмыс деңгейiн көтеру
Yкiмет іс-қимылының Әлеуметтік-экономикалық дамудың
басым бағыттары 2003-2006 жылдарға арналған басым бағыттары:
ел өңiрлерiнің әлеуметтiк-экономикалық даму
деңгейіндегi айырмашылықты, кедейшілік пен
жұмыссыздықты азайту;
Мемлекеттiк аграрлық азық-түлiк
бағдарламасын қамтамасыз ету және ауылдағы
(селодағы) тұрмыс жағдайын сапалы түрде
жақсарту;
Елдің индустриялық-инновациялық даму
стратегиясын iске асыру;
қоршаған орта сапасын тұрақтандыру;
ғылымды, білiм берудi мәдениет пен халықтың
кәсiби біліктілiгiн арттыруды дамытудың
қазiргi заманғы әрi тиiмдi жүйесiн құру;
шағын және орта кәсіпкерлiктi дамыту;
өндiрiстiк және әлеуметтiк инфрақұрылымды
дамыту;
халықты зейнетақымен және әлеуметтiк
қамсыздандыруды одан әрi жетілдiру;
мемлекеттiк қызметшiлер мен бюджеттiк
ұйымдар қызметкерлерінің жалақысын көбейту;
астананы одан әрi дамыту болып белгіленді.
Міндеттер Мақсаттар мен орта мерзiмдi басымдықтарға
қол жеткiзу мыналарға:
елдің қаржы және бюджет жүйесінің
макроэкономикалық теңдестігі мен
тұрақтылығына;
валюта және сауда режимдерін ырықтандыруға;
халықтың тұрмыс деңгейiн көтеру, кедейлiкпен
және жұмыссыздықпен күрес есебiнен iшкi
сұранысты арттыруға;
инвестициялық ахуалды жетілдiруге;
тұтас алғанда өңдеушi өнеркәсiптегi,
сондай-ақ ғылыми жетiстiктер мен инновациялық
әзiрлемелердi енгiзу есебiнен еңбек
өнiмдiлiгін арттыруға;
шаруашылық қызметтің қоршаған ортаға әсерiн
азайтуға және оны қорғауды оңтайландыруға;
ауыл шаруашылығының өнімдiлiгiн арттыруға
және ауыл шаруашылығы өнiмдерiн қайта өңдейтін
бәсекеге қабілеттi өндiрiстердi дамытуға;
қазiргi заманғы құрылыс кешенi мен құрылыс
материалдары өнеркәсiбiн дамыту есебiнен
тұрғын үй салуды және өндiрiстiк құрылысты
жандандыру үшiн ынталандыру жасауға;
салық салынатын базаны кеңейту есебiнен салық
жүктемесi азаюы кезiнде мемлекеттiк
кірiстердi ұлғайтуға;
бiлiм берудi, ғылымды және инновациялық
қызметтi басым дамытуға;
экономиканың барлық деңгейi үшiн жаңа сападағы
ғылыми, басқару, инженерлiк-техникалық және
жұмысшы кадрларын даярлауға;
экономикаға тiкелей инвестициялар ағынын
ынталандыруға;
экономиканың инфрақұрылымын дамытуға және
оның өндiрiстiк құрылымын жетілдiруге
бағытталатын мемлекеттiк ресурстарды тиiмдi
пайдалануға;
өндiрiстiк күштердi ұтымды орналастыруға
жағдай жасауға;
ТМД, ЕурАзЭҚ, ОАЫ, ШЫҰ шеңберiнде
экономикалық ықпалдастықты тереңдетуге
әрi кеңейтуге және Өңiрлiк ықпалдастық
ұйымының мақсаттарын практикада iске
асыруға бағытталған мiндеттердi шешудi
талап етедi.
Iске асыру мерзiмi 2003-2006 жылдар
Қаржыландыру Мемлекеттiк бюджеттің қаражаты, заем қаражаты,
көздерi мен қажеттi тiкелей инвестициялар, гранттар, қорлар мен
ресурстар басқа да қаржы институттарының қаражаты
Күтiлетiн нәтижелер Бағдарламаны iске асыру:
жалпы iшкi өнімнің орташа жылдық нақты
өсуiн 7-7,5% мөлшерiне жеткiзуге;
жалпы ішкі өнімнің жан басына шаққандағы
деңгейін 2006 жылы 2600 АҚШ долларына баламалы
сомаға дейін жеткізуге;
орташа жылдық инфляция деңгейiн
4,5 - 5,5%-дан асырмауға;
өнеркәсiп өнiмiнің орташа жылдық өсуiн
9 - 9,5% деңгейiнде ұстап тұруды;
ең төменгi күнкөрiс деңгейінен табысы аз
халықтың үлесiн 20%-ға дейiн азайтуды
қамтамасыз етуге мүмкiндiк береді.
Кіріспе
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003-2006 жылдарға арналған бағдарламасы Қазақстан Республикасын дамытудың 2010 жылға дейiнгi кезеңге арналған стратегиялық жоспарының негiзiнде әзiрлендi және Қазақстанның 2030 жылға дейiнгi Даму стратегиясын одан әрi iске асыруға бағытталған.
Таяу кезеңге арналған бiрiншi кезектегi мiндеттер мен басымдықтар Президенттiң Қазақстан халқына "Iшкi және сыртқы саясаттың 2004 жылға арналған негiзгi бағыттары" Жолдауында Үкiметке Мемлекет басшысы берген тапсырмалардан туындайды.
Экономикалық өсу қарқыны, макроэкономикалық көрсеткiштердiң теңдестiгi, қаржы ресурстарының берiк қоры болуы, мемлекеттік бюджеттің атқарылуы бөлiгiндегi экономиканың жай-күйi Үкiметке ағымдағы кезеңдегi проблемаларды шешудi ескере отырып, мақсаттар мен мiндеттер қоюды ғана емес, сонымен бiрге ұзақ мерзiмдi міндеттерді орындау жөнiндегi жұмысты жүргiзуге мүмкiндiк бередi.
Бағдарлама аясында Үкiмет таяудағы үш жылда Мемлекет басшысы қабылдаған стратегиялық бағдарламалық құжаттарды iске асыру жөнiндегi жұмысты ұйымдастырады. Сонымен бiр мезгілде, олардан таяу уақытта экономикалық және әлеуметтiк нәтиже алынатын мiндеттер шешiледi.
Осыған байланысты Үкiмет өз алдына өз қызметiнiң барлық бағытындағы жұмысты сапалы түрде жақсартуды қамтамасыз ету мiндетiн қояды.
Ел экономикасының даму серпiнi мен орта мерзiмдi және ұзақ мерзiмдi перспективадағы халықтың әл-ауқатының деңгейi, көбiнесе орталық және жергiлiктi басқару органдары жұмысының қалай ұйымдастырылғанына, Қазақстанның экономикалық әлеуетiне осы Үкiмет құрамы қандай сапалық өзгерiстер енгiзетiнiне байланысты болады.
Дүниежүзiлiк қоғамдастықта Қазақстан экономикалық даму үшiн жақсы әлеуетi бар мемлекет ретiнде орнықты. Осы әлеуеттi неғұрлым тиiмдi түрде iске қосып әрi экономиканың дамуының жоғары қарқыны негiзiнде халықтың неғұрлым қалың тобының әл-ауқатының артуын қамтамасыз ету мiндетi алда тұр.
Қазақстанның экономикасы көбiнесе бағасы едәуiр ауытқымалы шикiзат экспортына тәуелдi. Бұл жағдаят елдiң ұлттық және экономикалық қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге бағытталған бiрқатар мiндеттердi шешудi талап етедi.
Осыған байланысты Үкiмет Бағдарламаны дайындау кезiнде экономикалық өсудi қамтамасыз ету үшiн сыртқы факторлардың өзгеруіне және iшкi өндiрiстiк әлеуеттi пайдалану деңгейiн арттыруға барабар ден қою шараларына ерекше назар аударды.
Үкiмет елдiң егемендiгiн, тәуелсiздiгiн, аумақтық тұтастығын және ұлттық қауiпсiздiгін нығайту жөнiндегi жұмысты жалғастырады.
Бiздiң мемлекеттiң ықпалдастық бастамалары экономикалық өсудiң жеделдеуiне ықпал етедi.
Үкiмет Қазақстанның халықаралық беделiн нығайтуға, әлемдегi жетекшi елдермен, сондай-ақ халықаралық ұйымдармен өзара тиiмдi ынтымақтастықты тереңдетуге әрi кеңейтуге бағытталған жұмысты жүзеге асырады. Сыртқы саяси мақсаттарды одан әрi алға бастыруға, республиканың геосаяси және экономикалық мүдделерiн қорғауға ерекше назар аударылады.
Орталық Азияда терроризмнiң, дiни экстремизмнiң, есiрткi құралдары заңсыз айналымының, заңсыз көшi-қонның таралуына қарсы тұру мақсатында Үкiмет Ұжымдық қауiпсiздiк туралы шарт ұйымы, Шанхай ынтымақтастық ұйымы (ШЫҰ), "Орталық Азиядағы ынтымақтастық" ұйымы (ОАЫ) аясындағы белсендi жұмысты жалғастырады.
Үкiмет Азиядағы өзара iс-қимыл және сенiм шаралары жөнiндегi кеңестiң (АӨІСШК) процесiн одан әрi дамыту және оның институттарын қалыптастыру жөнiндегi белсендi жұмысты жалғастырады.
ТМД-ның Терроризмге қарсы орталығының және штаб-пәтерi Бішкек қаласында құрылатын ШЫҰ-ның Терроризмге қарсы құрылымының (РАТС) қызметiне ұдайы назар аударылады.
Ішкi даму басымдықтарымен байланыстыру әрi ықпалдастық процестерiнiң тиiмділiгiн арттыру көзқарасы тұрғысынан аталған ұйымдардың қызметiне Қазақстанның қатысуы жандандырылады.
1. Қазақстан Республикасындағы әлеуметтiк-экономикалық
дамуын талдау
1999 жылдан бастан Қазақстанның экономикасы салыстырмалы түрде макроэкономикалық тұрақтандыруға және өсудiң жоғары қарқынына қол жеткiзумен сипатталатын даму сатысында тұр.
1999-2002 жылдары республикада жалпы iшкi өнiмнiң жиынтық өсуi - 40,1%, өнеркәсiп өндiрiсi - 48,2%, ауыл шаруашылығы өнiмi 47,7%, құрылыс - 87,1% құрады. 1993-2002 жылдары республикадағы тікелей шетелдiк инвестициялардың жалпы көлемi 21 млрд. АҚШ долларынан асты.
Соңғы жылдары инфляция деңгейі: 1999 жылы 17,8 %-дан, 2002 жылы 6,6%-ға дейiн едәуiр азайды. Қайта қаржыландыру ставкасы ТМД елдерi iшiндегi ең төменгiлердiң бiрi (7 %).
Экономиканы монетарландыру деңгейi 1999 жылдың аяғындағы 13,6%-дан 2002 жылдың аяғында 20,4 %-ға дейiн ұлғайды. Бұл ретте 2000 жылдың басынан бастап халықтың депозиттерi (резидент еместердi ескере отырып) 286,9 млрд. теңгеге дейiн 5,2 есе ұлғайды, ал банктердiң, экономикаға кредиттерiнiң көлемi 770,2 млрд. теңгеге дейiн 5 есе өстi.
Ұлттық Банктiң халықаралық резервтерi және елдiң Ұлттық қорының қаражаты 2003 жылдың маусымына қарай 7 млрд. АҚШ долларына дейiн өстi.
Еуропалық экономикалық Одақ пен АҚШ конгресі Қазақстанды нарықтық экономикадағы ел деп таныды. 2002 жылдың қыркүйегiнде "Moody's Iпvestors Service" жетекшi халықаралық рейтинг агенттiктерiнiң бiрi Қазақстанға инвестициялық санатқа жататын Ваа3 кредиттiк рейтингiн белгiледi. 2003 жылғы мамырда "Standard & Poor's Rating Services" агенттiгi Қазақстан Республикасының шетелдiк валютадағы мiндеттемелерi бойынша ұзақ мерзiмдi кредиттiк рейтингтерiн "ВВ"-дан "ВВ+"-ға дейiн көтердi және ұлттық валютадағы мiндеттемелер бойынша кредиттiк рейтингтерiн "ВВ+/0ң/В"-дан "ВВВ-/Тұрақты/А-3"-ке дейiн көтердi, мұның өзi Қазақстан экономикасының әлеуеттiк мүмкiндiктерi орнықты түрде бекуде екенiн көрсетедi.
Халықтың жан басына шаққандағы номиналды орташа ақшалай табысы 2002 жылы 2001 жылмен салыстырғанда 13,7%-ға артты және 100 мың теңгенi құрады. Осы кезең iшiнде нақты ақшалай табыс 7,4%-ға өстi. 2002 жылы нақты орташа айлық жалақы 2001 жылмен салыстырғанда 10,1 %-ға өстi. Орташа айлық зейнетақының нақты өсуi - 11,4 %-ды, мемлекеттiк әлеуметтiк жәрдемақылардың өсуi - 6%-ды құрады.
1999-2002 жылдары экономикалық белсендiлiктiң артуына оң әсер еткен негiзгi факторлар: республикадағы тұрақты саяси жағдай; жекелеген тауар рыноктарындағы қолайлы конъюнктура; кәсiпкерлiктiң дамуы; халықтың тұрмыс деңгейiнің жақсаруы нәтижесінде iшкi сұраныстың артуы; қолайлы инвестициялық ахуал; экспортқа бағдарланған өндiрiстердi қалыптастырумен бiр мезгiлде жүргiзiлген импорт алмастыру саясаты; ТМД елдерiндегi дамудың жоғары қарқыны.
Қазiргi уақытта елдегi макроэкономикалық ахуал тұрақты. 2003 жылғы бiрiншi жарты жылдықта жалпы iшкi өнiмнiң өндiрiлуi өткен жылғы осындай кезеңмен салыстырғандағы бағалау бойынша 10,4%-ға өседi. Өнеркәсiптегi өндiрiс көлемi ағымдағы жылғы қаңтар-маусымда 9,6%-ға, ауыл шаруашылығы 5,2%-ға, негiзгi капиталға инвестициялар - 12,9 %-ғa, көлiктiң барлық түрiмен жүк тасымалдау - 9,6%-ға, байланыс қызметiн көрсету - 23,6 %-ға ұлғайды.
2003 жылғы маусымда тұтыну бағаларының индексі 2002 жылғы желтоқсанмен салыстырғанда 102,3 % құрады.
2003 жылғы қаңтар-мамырда Қазақстан Республикасы Статистика жөнiндегi агенттiгiнiң деректерi бойынша экспорт 4954,2 млн. АҚШ долларын (2002 жылғы осындай кезеңмен салыстырғанда 46 %-ға өсу), импорт - 3071,1 млн. АҚШ долларын (23 %-ға ұлғаю) құрады.
2003 жылғы бiрiншi жарты жылдықта номиналды жалақының өсуi 113,7%-ды құрады, нақты жалақы 6,4%-ға ұлғайды. Жылдың басынан бастап халықтың нақты ақшалай табысы 5,4 %-ға өстi.
Республика экономикасында ағымдағы жылғы маусымда 6,9 млн. адам жұмыспен қамтылған, жұмыссыздық деңгейi 8,5%-ды құрады.
2. Үкiмет бағдарламасының мақсаты мен басым бағыттары
Үкiмет сабақтастықты қуаттай отырып, 2003-2006 жылдарда басты мақсат ретiнде қоғамдық-саяси тұрақтылық, орнықты әлеуметтiк-экономикалық даму, экономикалық және экологиялық қауiпсiздiктi нығайту, жүйелi қатерлердi азайту, халықаралық ынтымақтастықты дамыту негiзiнде барлық өңiрдегi халықтың тұрмыс деңгейiн арттыру деп айқындайды.
Үкiмет қоғамды одан әрi демократияландыру, заңдылық пен құқық тәртiбiн нығайту, азаматтардың конституциялық құқықтары мен бостандықтарын сақталуы мәселелерiне баса назар аударатын болады.
2003-2006 жылдарға арналған әлеуметтiк-экономикалық дамудың басым бағыттары:
eл өңiрлерiнің әлеуметтiк-экономикалық дамуы деңгейiндегi әркелкiлiктi, кедейшiлiк пен жұмыссыздықты азайту;
Мемлекеттiк аграрлық азық-түлiк бағдарламасын қамтамасыз ету және ауылдағы (селодағы) тұрмыс жағдайларын сапалы түрде жақсарту;
елдiң Индустриялық-инновациялық дамуы стратегиясын іске асыру;
қоршаған орта сапасын тұрақтандыру;
ғылымды, бiлiм беру мен халықтың кәсiби бiлiктiлiгiн арттырудың қазiргi заманғы әрi тиiмдi жүйесiн құру;
шағын және орта кәсiпкерлiктi дамыту;
өндiрiстiк және әлеуметтiк инфрақұрылымды дамыту;
халықты зейнетақымен және әлеуметтiк қамтамасыз етудi одан әрi жетiлдiру;
мемлекеттiк қызметшiлермен бюджеттiк ұйымдар қызметкерлерiнiң жалақысын көтеру;
астананы одан әрi дамыту.
Мақсаттарға және орташа мерзiмдегi басымдықтарға қол жеткiзу Үкiметтен мыналарды:
елдiң қаржы және бюджет жүйесiнiң макроэкономикалық теңдестiгi мен тұрақтылығын;
валюта және сауда режимдерiн ырықтандыруды;
халықтың тұрмыс деңгейiн көтеру, кедейшiлiкпен және жұмыссыздықпен күрес есебiнен iшкі сұранысты арттыруды;
инвестициялық ахуалды жетілдiрудi;
шаруашылық қызметтiң қоршаған ортаға әсерiн азайту мен оны қорғауды оңтайландыруды;
тұтас алғанда, өңдеушi өнеркәсiпте, сондай-ақ ғылыми жетiстiктер мен инновациялық әзiрлемелердi енгiзу есебiнен еңбек өнiмділiгiн арттыруды;
ауыл шаруашылығы өнiмдiлiгiн арттыруды және ауыл шаруашылығы өнiмiн қайта өңдейтiн бәсекеге қабiлеттi өндiрiстердi дамытуды;
қазiргi заманғы құрылыс кешенi мен құрылыс материалдары өнеркәсiбiн дамыту есебiнен тұрғын үй салуды және өндiрiстiк құрылысты жандандыру үшiн ынталандыруды жасауды;
салық салынатын базаны кеңейту есебiнен салық жүктемесiнің азаюы кезiнде мемлекеттiк кiрiстердi ұлғайтуды;
бiлiм берудi, ғылым мен инновациялық қызметті басым дамытуды;
экономиканың барлық деңгейi үшiн сапалы жаңа ғылыми, басқару, инженерлiк-техникалық және жұмысшы кадрларды даярлауды;
экономикаға тiкелей инвестициялар ағынын ынталандыруды;
экономиканың инфрақұрылымын дамытуға және оның өндiрiстiк құрылымын жетілдiруге жұмсалатын мемлекеттiк ресурстарды тиiмдi пайдалануды;
өндiрiстiк күштердi ұтымды орналастыру үшiн жағдай жасауды;
ТМД, ЕурАзЭҚ, OAЫ, ШЫҰ аясында экономикалық ықпалдастықты тереңдету әрi кеңейту және Өңiрлiк ықпалдастық ұйымының мақсаттарын практикалық iске асыру болып белгiлендi.
Үкiмет 2003-2006 жылдары:
жалпы iшкi өнiмнiң нақты орташа жылдық өсуiн 7-7,5% мөлшерде;
жалпы iшкi өнiмнiң халықтың жан басына шаққандағы деңгейiн 2006 жылы 2600 АҚШ долларына баламалы сомаға дейiн көтерудi;
инфляцияның орташа жылдық деңгейiн 4,5 - 5,5%-дан асырмауды;
өнеркәсiптiк өндiрiстiң орташа жылдық өсуiн 9-9,5% деңгейiнде ұстауды;
табысы ең төменгі күнкөрiс деңгейінен аз халықтың үлесiн 20%-ға дейiн азайтуды қамтамасыз етудi жоспарлауда.
3ейнетақының, мемлекеттiк жәрдемақылардың, бюджеттiк саладағы қызметкерлер жалақысының мөлшерiн нақты ұлғайту жөнiндегi жұмыс жалғастырылады. Мұның өзi елдегi iшкi тұтынушылық сұранысты ұлғайтуға әрі елдiң шағын және орта кәсіпорындарындағы тұтыну тауарлары мен қызметтер көрсету өндiрiсiн дамытуды көтермелеуге мүмкiндiк бередi.
3. Өңiрлiк саясат
3.1. Өңiрлiк даму
Қазақстан Республикасы өңiрлiк саясатының 2002-2006 жылдарға арналған тұжырымдамасы қабылданды. Өңiрлер экономикасының тиiмділiгiн арттыруға бағытталған iс-шаралар iске асырылуда.
Сонымен бiрге, тұтас алғанда ел экономикасының өсуiне қарамастан, республикада өңiрлердiң, соның iшiнде шағын қалалардың, ауылдық аумақтардың әлеуметтiк-экономикалық даму деңгейiнде едәуiр алшақтық байқалады. Жан басына шаққанда халықтың орташа ақшалай табыс деңгейi бойынша өңiрлер арасындағы алшақтық үш ретке жетедi.
Өңірлер арасында ғана емес, сонымен қатар олардың өз ішінде де ақшалай табыстардың едәуiр айырмашылығы сақталуда. Көптеген шағын қалалардағы жан басына шаққанда халықтың орташа ақшалай табысы тиiстi облыстардың орташа деңгейiнiң 30-80%-ын ғана құрайды. Ауыл тұрғындарының номиналды ақшалай табысы қала тұрғындарымен салыстырғанда екi есе төмен.
Мақсаттары
Инфрақұрылымның нығаюына, проблемалық аумақтарды атаулы қолдау саясатымен ұштастырып, халықты әлеуметтiк қамтамасыз етудiң кепілдiк берілген көлемiне қол жеткiзуге жәрдемдесетiн басым инвестициялық жобаларды жүзеге асыру жолымен өңірлердiң әлеуметтiк-экономикалық даму деңгейлерi арасындағы алшақтықты азайту.
Шешу жолдары
Алдағы кезеңде өңiрлердің қарқынды әлеуметтiк-экономикалық дамуын қамтамасыз етуге бағытталған шаралар кешенi iске асырылады.
2004 жылдан бастап ресурстарды экономикалық перспективалы жерлерде шоғырландыруға мүмкіндiк беретiн әрi ауыл халқының жеткiлiктi табыс деңгейiн қамтамасыз ететiн ауылдық аумақтарды тиiмдi дамыту мен қоныстандырудың оңтайлы схемаларын қалыптастыру жөнiндегі шараларды көздейтiн, Қазақстан Республикасының Ауылдық аумақтарын дамытудың 2004-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын iске асыру басталады.
2004 жылы ел өңірлерінің әрқайсысының әлеуетiн ұтымды пайдалану ескерілетiн, тиiмдi әрi теңдестіре дамытуға бағытталған Қазақстан Республикасының Аумақты дамытудың 2015 жылға дейiнгi бағдарламасы қабылданады. Ол адамдарды қоныстандыру және өндiрістiк, энергетикалық, көлiк, коммуникациялық, су шаруашылығы, әлеуметтiк және рекреациялық инфрақұрылымды орналастыру кезінде ұтымды iс-қимыл жүйесiн қамтамасыз ету жөнiндегi басқару органдарының өзара iс-қимылына негіз болады.
2003 жылы шағын қалалардың функционалдық типологиясына сәйкес дамытудың негізгі бағыттарын олардың нарық негіздерінде өзiн-өзi дамытуына көшуге ықпал ететін әкiмшiлiк-құқықтық және экономикалық сипаттағы шараларын айқындайтын Шағын қалаларды дамытудың 2004-2006 жылдарға арналған бағдарламасы қабылданады.
Мынадай мемлекеттiк бағдарламаларды iске асыру жалғастырылады:
әкімшiлiк және iскерлiк функцияларды жүзеге асырумен қатар, өңiраралық ықпалдастық байланыстарын нығайту арқылы елдiң барлық өңiрлерiн дамытуды қамтамасыз етуге мүмкіндiк беретiн, Астанада елорда ортасын үйлесiмдi дамытуды қалыптастыруға бағытталған "Астананың гүлденуi - Қазақстанның гүлденуi" Астана қаласын әлеуметтік-экономикалық дамытудың 2005 жылға дейiнгi бағдарламасы";
Алматының республиканың қаржы, ғылым, бiлiм, мәдени және туристік орталығы ретiнде қалыптасуын қамтамасыз етуге бағытталған "Алматы қаласын дамытудың 2003-2010 жылдарға арналған бағдарламасы".
Мемлекеттік басқару деңгейлерi арасындағы функциялар мен өкiлеттіктердi ажырату жөнiндегi жұмыс шеңберiнде республикалық және жергiлiктi басқару деңгейлерi арасындағы қазіргі қатынастар жүйесi жетiлдiріледi, мұның өзi өңiрлер мүдделерiнің ерекшелiгін ескеруге және олардың экономикалық өсуi мен халықтың тұрмыс деңгейiн әрi сапасын арттыруға ресурстық әлеуетiн тиiмдi пайдалануға мүмкiндiк бередi.
Осы мақсатпен 2004 жылдан бастап:
басқарудың ауылдық, кенттік және қалалық (аудандық маңызы бap) деңгейлерiне бекiтiлетiн функциялардың тiзбесiн кеңейту;
оларға заңды тұлға мәртебесiн берiп, ауылдар, кенттер, аудандық маңызы бар қалалар әкiмдерiнің аппараттарын қалыптастыру көзделедi.
Сонымен бiр мезгiлде, әкiмдердiң өз шығыстарын жоспарлау мен атқарудағы дербестігін кеңейту үшін басқарудың осы деңгейін қаржыландыру тетiгi жетілдiредi.
3.2. Тұрғын үй-коммуналдық сала
Тұрғын үй-коммуналдық саланы реформалау барысында тұрғын үй секторы нарықтық қатынастарға көштi, тұрғын үй қорының 96 пайыздан астамы жеке меншiкте.
Коммуналдық қызметтер көрсету рыногында бәсекелестiктi дамыту үшiн жағдайлар жасалды. Есептеу жолымен белгiленетiн коммуналдық қызметтер көрсетудi тұтынудың орташа нормаларынан iс жүзiнде пайдаланылған қызметтер көрсету көлемiне ақы төлеуге көшу жүредi.
Сонымен бiрге, тұрғын үй қорын пайдалану және күтіп-ұстау мәселелерi проблема болып қалуда. Тозған және авариялық тұрғын үйлер көлемi ұлғаюда.
Мақсаттары
Азаматтардың тұрғын үйлерде сапалы әрi қауiпсiз тұруы үшiн жағдайлар жасау және көрсетiлетiн коммуналдық қызметтердi жақсарту.
Шешу жолдары
Тұрғын-үй-коммуналдық саланы реформалау жалғасатын болады.
Тозған және авариялық тұрғын үйлердi бұзу жөнiндегi өңiрлiк бағдарламаларды әзiрлеудi және бекiтудi жеделдету қажет. Тұрғын үйлердi күрделi жөндеу жөнiндегi жұмыстарды қаржыландыру тетіктерi әзiрленуi және осы қаражатты жұмсаудың ашықтығы қамтамасыз етiлуi тиiс.
4. Индустриялық-инновациялық саясат
Шикiзат ресурстарының өндiрiсi мен экспортын үдемелi дамыту ұлттық экономиканың дағдарысты еңсеруіне және соңғы үш жылда экономикалық өсудің жоғары қарқынын қамтамасыз етуге мүмкiндiк бердi.
Өнеркәсiп салаларын теңдестiре дамыту мақсатында Қазақстанның индустриялық-инновациялық дамуының 2003-2015 жылдарға арналған стратегиясы мен Каспий теңiзiнің қазақстандық секторын игерудің 2003-2015 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы әзiрлендi.
Өнеркәсіп көлемiнің өсуiне қарамастан, мынадай проблемалар: шикiзатқа бағытталушылық, өңдеушi өнеркәсiп өнімділігiнің төмендiгi, әлемдiк экономикамен ықпалдасудың мардымсыздығы, ел iшіндегi салааралық және өңiраралық экономикалық ықпалдасудың нашарлығы, iшкі рыноктағы тауарларға және қызметтер көрсетуге тұтынушы сұранысының (шағын экономика) төмендiгi, өндiрiстiк және әлеуметтiк инфрақұрылымның дамымауы, кәсiпорындардың жалпы техникалық және технологиялық артта қалушылығы, ғылымның өндiрiспен пәрмендi байланысының болмауы, ғылыми-зерттеу және тәжiрибелiк-конструкторлық жұмыстарға арналған шығыстардың аз болуы, менеджменттің экономиканың жаhандану процестерiне бейімделу және сервистiк-технологиялық экономикаға көшу мiндеттерiне сай келмеуі шешілмей қалып отыр.
Мақсаттары
Шикiзатқа бағытталудан арылуға ықпал ететiн экономика салаларын әртараптандыру жолымен елдің орнықты дамуына қол жеткізу, сервистiк-технологиялық экономикаға ұзақ мерзiмдi жоспарлы түрде көшуге жағдай жасау.
Өңдеушi өнеркәсiпте және қызметтер көрсету саласында бәсекеге қабiлеттi әрi экспортқа бағдарланған тауарларды, жұмыстар мен қызметтер көрсетудi өндiру, сондай-ақ өндiрiлетiн өнiмге халықаралық сапа стандарттарын енгiзу.
Шешу жолдары
Қазақстанның Индустриялық-инновациялық дамуының 2003-2015 жылдарға арналған стратегиясы мен Каспий теңiзiнiң қазақстандық секторын игерудiң 2003-2015 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасын тиiмдi iске асыру.
2003 жылы Қазақстан Республикасының Индустриялық-инновациялық дамуының 2003-2015 жылдарға арналған стратегиясын iске асыру жөнiндегi 2003-2005 жылдарға арналған iс-шаралар жоспары қабылданады.
Осы жоспардың аясында қолданыстағы және әзірленетін бағдарламалардың Индустриялық-инновациялық даму стратегиясының мақсаттары мен міндеттерiне сәйкес келуi мәнiнде оларды талдау жүргiзiледi, сондай-ақ инвестициялық әрi инновациялық әлеуетi көзқарасы тұрғысынан экономиканың басым салаларын iрiктеу жөнiнде зерттеулер жүргiзiледi.
Экономиканың шикiзат секторын дамыту Үкіметтің тиiстi салалық және секторалдық бағдарламалары бойынша жүзеге асырылатын болады.
Yкіметтiң iс-қимыл кәсiпкерлік ахуалды орнатуға, жеке секторды ынталандыратын және бәсекелi басымдықты жетілдiретін, неғұрлым қосылған құнға қол жеткiзе отырып, нақты өндiрiстерде қосылған құн тiзбегіндегi элементтердi игеретiн қоғамдық институттарды қамту мен олардың құрылымын құруға, сондай-ақ елдегi ғылым мен инновациялық қызметтi ынталандыруға бағытталған белсендi мемлекеттiк ғылыми және инновациялық саясатты жүзеге асыруға бағдарланатын болады.
2003-2006 жылдар iшiнде нарықтық экономика қағидаттарына негiзделетiн және халықаралық практикаға сай келетiн техникалық реттеу жүйесiн құрудың нормативтiк құқықтық базасы әзiрленетiн болады.
Республика кәсiпорындарында 9000 және 14000 сериялы ИСО халықаралық стандарттарының талаптарына сай келетiн сапа мен экологиялық менеджмент жүйелерiн әзiрлеу мен енгiзу жалғасатын болады.
Өңдеушi өнеркәсіпке тiкелей инвестицияларды тарту жөнiндегi жұмысты жандандыру, қосылған құны жоғары өндiрiстi дамыту, жоғары технологиялы және экспортқа бағдарланған жаңа өндiрістердi құру мақсатында ағымдағы жылы құрылған мынадай даму институттары iске қосылатын болады:
капиталға үлестiк бақылаусыз қатысу арқылы қосылған құны жоғары тауарларды өндiретiн қазақстандық компанияларды құруға жәрдемдесетiн Қазақстанның Инвестициялық қоры;
негiзгi мақсаттары - инновациялық инфрақұрылымды құру, венчурлік қаржыландыруды дамытуды көтермелеу, ғылыми зерттеулер мен инновациялық жобаларды қаржыландыру болатын Ұлттық инновациялық қор;
саяси және жүйелі тәуекелдерді сақтандыру және қайта сақтандыру жолымен қазақстандық өндiрушiлердiң тауарлары мен қызметтер көрсетуi экспортына жәрдемдесу үшiн Экспорттық кредиттердi және инвестицияларды сақтандыру жөнiндегi мемлекеттiк сақтандыру корпорациясы.
Алдағы кезеңде осы даму институттарын қалыптастырудың дайындық сатысы, олардың пилоттық жобаларды жүзеге асыруына қолдау көрсетілетін жұмыс істеу тетіктерін және өлшемдерін әзірлеу, жүргiзiлетiн болады. Олардың қалыптасуына қарай экономиканың барлық саласында Стратегияның iс-шараларын белсендi түрде iске асыру басталады.
Шикiзаттық емес секторда жұмыс iстейтiн отандық кәсiпорындарды кредиттеу көлемiн ұлғайту, өңдеушi өнеркәсiптi және өндiрiстiк инфрақұрылымды одан әрi дамыту мақсатында Даму банкiнiң жарғылық капиталы ұлғайтылды, ал экономикаға кредит беру құнын төмендету мақсатында оған бюджет ресурстары берiледi.
Шағын бизнестегi инновациялық және ғылымды қажет ететiн өндiрiстердi, оның iшінде лизинг бойынша жабдықтар мен технологиялар сатып алу және франчайзингтiк қатынастарды кеңiнен тарату есебiнен дамыту үшiн жағдайлар жасалады.
4.1 Минералдық шикiзат кешенi
Мұнай-газ өнеркәсiбi мен тау-кен өндіру кешенi өнеркәсiптiң неғұрлым iрi және серпiндi дамып келе жатқан салалары болып табылады.
Мұнай-газ саласында мұнай өндiру өсiмi тұрақты қамтамасыз етiлуде. Теңiз-Новороссийск экспорттық мұнай құбыры (КТК) және Кеңқияқ-Атыраудың мұнай құбырының бiрiншi кезегi пайдалануға берілдi. Каспий теңізінің қазақстандық секторында көмiрсутегi шикiзатының едәуiр қоры бар мұнай-газ кен орындары ашылды.
Газ саласын дамытудың 2015 жылға дейінгi даму тұжырымдамасы және Елдің минералдық-шикізат кешенiнiң ресурстық базасын дамытудың 2003-2010 жылдарға арналған бағдарламасы қабылданды.
Алайда, соңғы жылдары республиканың минералдық-шикiзат кешенi жай-күйiнің серпiнінде пайдаланылатын қорлардың таусылу үрдiсi байқалды әрi үдеп келедi.
Пайдалы қазбалардың көптеген түрлерiнiң қорын пайдалану деңгейi олардың өсiмiнен асып түседi, тау-кен кешенiнің көптеген кәсiпорындары сапалы кен жетiспеушiлiгін сезiнуде.
Өндiрiс көлемiнің төмендеуi немесе оның тоқтатылуы шағын қалалар мен кенттердің әлеуметтiк-экономикалық жағдайының нашарлауына әкеп соғады. Өздiгiнен құйылатын мұнай және гидрогеологиялық ұңғымалар экономикаға үлкен зиян шектiредi.
Мақсаттары
Қазақстан Республикасының пайдалы қазбаларының барланған қорларын толықтыруды және олардың тиiмдi пайдаланылуын арттыруды, минералдық-шикiзат саласының табыстылығын арттыруды, мұнай мен газды тасымалдаудың магистралдық құбырын дамыту және жаңғыртуды қамтамасыз ететiн минералдық-шикiзат ресурстарын мемлекеттiк басқару жүйесiн жетілдiру.
Шешу жолдары
Геологияда және жер қойнауын пайдалануда. Алдағы кезеңде ресурстық базаның озық дамуын қамтамасыз ететiн жер қойнауын мемлекеттік геологиялық зерделеу және геологиялық барлау жұмыстарын жүргiзу кеңейтiлетiн болады. Пайдалы қазбалардың толық шығарылуын және жер қойнауының қорғалуын, қорлардың пайдалануға дайындалуын, жер қойнауын пайдаланушылар міндеттемелерiнің орындалуын, жаңа технологиялардың енгiзілуiн бақылау күшейтiлетiн болады. Елдің минералдық-шикiзат кешенiнің ресурстық базасын дамытудың 2003-2010 жылдарға арналған бағдарламасын iске асыру жалғасуда. Мұнай және өздiгiнен құйылатын гидрогеологиялық ұңғымаларды уақытша тұмшалау және жою жөнінде шаралар әзiрленетiн болады.
Тау-кен өндiру кешендерi қала құраушы болып табылатын шағын қалаларды дамыту үшін минералдық шикiзаттың дәстүрлi емес және баламалы түрлерiн iздеу жөніндегі шаралар әзiрленедi.
Лицензиялық-келiсiм-шарт ережелерiн орындау мониторингiнiң бiрыңғай ақпараттық жүйесiн құру негiзiнде жер қойнауын пайдалануды басқару жүйесiн жетiлдiру жалғасады.
Мұнай-газ саласында. Каспий теңiзiнiң қазақстандық секторын игеру мемлекеттік бағдарламасының бiрiншi сатысын iске асыру басталады, оның негiзгi мақсаттары көмiрсутектердің барланған қорларының өсуiн қамтамасыз ету және өңдеу көлемін тұрақты жоғары деңгейге жеткiзу, көмiрсутектердi тасымалдаудың мультимодальдiк жүйесiн дамыту, теңiз флоты мен теңiз порттарын дамыту, жекеменшiктегі ғылыми-технологиялық базаны қалыптастыру, қазақстандық мамандарды даярлау және оқыту, теңiздегі мұнай операцияларын басқару тиімдiлiгiн арттыру, төтенше жағдайлардың алдын алу және олардың зардаптарын жоюға дайындықты қамтамасыз ету, мұнай-химия өндiрiстерiн дамыту, өндірiлетін газды кешендi кәдеге жарату, Қазақстан Республикасының заңнаманы жетілдіру болып табылады.
Қарашығанақ, Теңiз және басқа да кен орындарын игеру негiзінде көмiрсутек шикiзатын өңдеу көлемi артатын болады.
Каспий қайраңының құрылымдарында мұнай мен газға барлау жұмыстары жүргiзiлетiн болады.
Баку-Тбилиси-Жейхан, Қазақстан-Түрiкменстан-Иран және басқа бағыттарды қарауды қоса алғанда, көмiрсутектi шикiзатты тасымалдау перспективалы бағыттарын зерделеу жөнiндегi жұмыстар жалғасады.
2004 жылы Атасу-Аланшанкөл бағыты бойынша мұнай құбырын салудың орындылығы қаралатын болады. Газ саласын дамыту бағдарламасын iске асыру басталады.
Жамбыл облысының газ кеніші орындарының Амангелдi тобын игеру жалғасады.
Арал теңiзi ауданындағы мұнай мен газ бойынша геологиялық барлау жұмыстарын жандандыру алда тұр.
2006 жылдың соңына дейiн Атырау мұнай өңдеу зауытын қайта жаңғырртуды аяқтау жоспарланып отыр.
Тау-кен өндіру кешенi. 2003-2006 жылдары металлургия, химия және атом өнеркәсiбiнің шикiзат базасын озық дамыту қамтамасыз етiлетін болады.
Мыс және қорғасын-мырыш салаларында кен өндiретiн жаңа кәсiпорындарды iске қосу және жұмыс iстеп тұрғандарын жаңғырту жөнiндегi жұмыстар жалғасады.
Жұмыс iстеп тұрған кен орындары мен кенiштердi ұтымды әзiрлеу, сондай-ақ кенi таусылған уран кен орындарын бiр мезгілде тоқтатып әрi жойып, республика аумағындағы радиациялық жағдайды зерделеп, радиоактивтi қалдықтарды өңдеу жөніндегі мамандандырылған комбинатты салу үшiн жобалау-сметалық құжаттаманы дайындай отырып, жаңа жоғары технологиялы өнiмдермен әлемдік рынокқа шығып, атом өнеркәсiбi кәсiпорындарындағы қуаттарды арттыру жүзеге асырылады.
4.2 Электр энергетикасы мен көмiр өнеркәсiбi
Электр энергетикасында тұтынушыларды энергиямен тұрақты жабдықтау қамтамасыз eтілдi. Ресей Федерациясы мен Орталық Азияның энергетикалық жүйелерiмен жүйелi байланыстар қалпына келтiрілдi.
Көмiр өнеркәсiбiнде көмiр өндiретiн кәсiпорындарды жекешелендiру мен карьер және шахта қорын оңтайландыру жөнiндегi жұмыстар аяқталды.
Генерациялаушы және электр желiлiк активтердiң табиғи тозуының дағдарысты күйге жету деңгейi; Қазақстанның оңтүстiгi мен батысындағы генерациялаушы қуаттардың тапшылығы; жалпы iшкi өнiмнiң энергияны қажетсiнудегi жоғары үлесi саланың проблемалық мәселелерi болып табылады.
Мақсаттары
Елдің энергетикалық тәуелсiздiгiне қол жеткiзу, экономиканың және халықтың электр энергиясы мен көмiрге деген өспелі мұқтажын сенімдi қамтамасыз ету, электр энергиясының көтерме рыногын дамыту және электр энергиясын өндiрудi әртараптандыру, электр энергетикасының транзиттiк әлеуетiн пайдалану үшiн жағдайлар жасау.
Шешу жолдары
Электр энергетикасы жүйесiн одан әрi реформалау және дамыту, өңiрлiк бөлiнiстегi тарифтiк саясатты жетiлдiру жөнiндегi жұмыс жалғасады.
Елдің біртұтас электр энергетикалық жүйесiн дамыту жөнiндегi шаралар және Энергия сақтау бағдарламасы әзiрленетiн болады.
Iлеспе газбен жұмыс iстейтiн газ-турбина электр станцияларының, "Солтүстiк-Оңтүстік" транзитiнің екiншi электр тарту желiсiнiң құрылысы жалғастырылады.
Ресей Федерациясының электр желiлерi арқылы электр энергиясын алмастыру мен транзиттеу схемасы жүзеге асырылатын болады.
Жұмыс iстеп тұрған шахталарды техникалық қайта жарақтандыру және Екібастұз көмiр кенішін орнын тиімдi өңдеудiң кешендi жоспары, Қарағанды көмiр бассейнiндегi рентабельдi емес шахталарды жою есебiнен көмiр өндiру өсiмiн қамтамасыз ету жөнiнде шаралар қабылданатын болады.
Энергияның: атом, жел және басқа да балама көздерiн, оның iшiнде құрылу үстiндегi Қазақстанның Тоқамақ термоядролық реакторын тарта отырып, пайдалану жөнiндегi iргелi және қолданбалы ғылыми зерттеулер жүргiзiлетiн болады.
4.3 Өңдеушi өнеркәсiп
2000-2002 жылдары елдің өңдеу өнеркәсiбi өнiмi өндiрiсiнің тұрақты өсуіне қол жеткiзілдi.
Отандық машина жасау кәсіпорындарының импорт алмастыру бойынша жүргiзiлетiн жұмыстар шеңберiнде, iрi мұнай-газ, оның iшiнде Каспий теңiзiнiң Қазақстандық секторын игеру жөнiндегi жобаларға қатысуы iрi ұлттық және шетелдiк компаниялардың отандық тауар өндiрушілер өнiмін сатып алу көлемiн ұлғайтуға мүмкiндiк бердi.
Сонымен бiр уақытта, өңдеушi өнеркәсiпте металлургия саласы және тамақ өнеркәсiбінiң кейбiр өнiмдерi ғана iшкi рыноктағы осыған ұқсас шетелдік өнiмдермен бәсекеге түсе алады.
Кәсiпорындардың жалпы техникалық артта қалуы, төмен өнімділік, кәсiпорындар менеджментi дамуының қазiргi заман мiндеттерiне сай келмеуi; инвесторлардың қосылған құны жоғары өнiмдер шығаруға мүдде білдiрмеуi; мамандар мен жұмысшы кадрларды даярлау мен қайта даярлаудың қазiргi заманғы жүйесінің болмауы; минералдық шикiзатты өндiру бойынша шығып қалған қуаттардың орнын толтыру және жаңаларын дамыту жөніндегi геологиялық-барлау жұмыстарын жеткiлiксiз жүргiзу; iшкi рыноктың тарлығы сала проблемалары болып табылады.
Мақсаттары
ЖIӨ-дегi өңдеушi өнеркәсiптің үлесiн ұлғайту, сондай-ақ тауарларды экспорттау құрылымында өңдеушi өнеркәсіп кәсіпорындары өнiмiнің үлесін ұлғайту, бұл ретте саланың орташа жылдық өсу қарқыны 8-8,4% мөлшерiнде қамтамасыз етiлетiн болады.
Шешу жолдары
Экономиканың басым салаларын айқындау жөнiнде жүргiзiлген зерттеудiң нәтижелерiн ескере отырып, 2004-2005 жылдары өңдеушi өнеркәсiп салаларын дамытудың бiрқатар бағдарламалары әзiрленетiн болады.
Өнеркәсiптің техникалық-технологиялық деңгейiн көтеруге бағытталатын инвестициялар ағынын арттыру үшін жағдайлар жасалады. Ғылымды көп қажет ететiн жаңа және жоғары технологиялық өндiрiстердi құру көзделедi, экспортқа бағдарланған жаңа өнiм түрлерiн шығаруды игеру басталады.
Өнеркәсiптің шикiзаттық емес салаларын дамыту үшiн отын-энергетикалық кешеннің және экономиканың басқа да базалық салаларының инвестициялық және өндiрiстiк әлеуетi пайдаланылатын болады.
Өнiм сапасының және сапаны басқарудың халықаралық стандарттарына көшу процесi басталады.
Салалық талдау жүргiзу, перспективалы өткiзу рыноктарын iздеу және өнеркәсiп салаларын одан әрi дамыту жөнiнде ұсыныстар әзiрлеу үшiн Маркетингтiк-талдау зерттеулері орталығын құру көзделуде.
Машина жасауда қосылған құны жоғары өнiмдер өндiрiсiн ұйымдастыруға бағытталған шаралар жүзеге асырылатын болады. 2004 жылы мұнай-газ және ауыл шаруашылығы бағыттарын басым дамытуды ескере отырып, машина жасау саласын қолдау мен дамыту шараларын айқындайтын Қазақстан Республикасының машина жасау кешенiн дамытудың 2005-2007 жылдарға арналған бағдарламасы әзiрленедi.
Жеңiл, тамақ және ағаш өңдеу өнеркәсiбiнде тұтыну тауарларының бәсекеге қабiлеттiлiгiн арттыру, номенклатурасын және оларды өндiру көлемдерін кеңейту негiзгi даму бағыттары болмақ. Орта және шағын бизнес субъектiлерiнің қатысуымен бәсекеге қабiлеттi жаңа өндiрiстердi құру жөнiндегi жұмыс жалғасатын болады.
Мұнай-химия саласында көмiрсутегi шикiзатын кешендi қайта өңдеуге бағытталған мұнай-химия өндірістерін салудың инвестициялық жобаларын iске асыру жөніндегі жұмыс жалғасады, бұл мұнай-химия кәсiпорындары үшiн шикiзат ресурстарының отандық базасын жасауды қамтамасыз етедi.
Тұтыну рыногына жұмыс iстейтiн химия өндiрiстерiн дамыту және минералдық тыңайтқыштардың, тұрмыстық химия құралдарының, өсімдіктерді қорғау химиялық құралдарының түр-түрiн кеңейту көзделіп отыр.
Металлургияда қосылған құны жоғары тауарлар, оның iшінде сұрыптау прокаты құбырларын, бастапқы алюминий және одан жасалатын бұйымдарды, ферроқорытпалардың жаңа түр-түрiн, сапалы және легирленген болат, титан, бериллий, тантал, уран және басқа да өнiмдер өндiрудi қамтамасыз ететiн неғұрлым жоғары технологиялық бөліністi бәсекеге қабiлеттi кәсіпорындардың жұмыс iстеп тұрғандарын қайта жаңарту және жаңаларын салу жоспарлануда.
4.4 Құрылыс
Қала құрылысы саласында облыс орталықтарының және облыстық маңызы бар қалалардың бас жоспарлары әзiрленуде. Үкiмет Астана, Алматы, Атырау қалаларының бас жоспарларын бекiттi.
Құрылыс саласындағы нормативтiк-техникалық база жетілдiрiліп, жаңартылады. Мемлекеттік тұрғын үй саясатын iске асыру үшiн нормативтiк құқықтық база жасалады. Тұрғын үй рыногы iс жүзiнде қалыптасты. 2002 жылы жалпы алаңы 1,55 млн. шаршы метр тұрғын үйлер пайдалануға берiлдi. Құрылыс материалдарының өндiрiсi кеңеюде.
Әйтсе де, құрылыс сапасы тиiстi деңгейде болмай отыр, табысы төмен және орташа азаматтардың тұрғын үйге қол жеткiзе алмау, импорттық құрылыс материалдарымен бұйымдарының жоғары үлесi проблемалары бар.
Мақсаттары
Құрылыс саласын серпiндi дамыту үшiн жағдайлар жасау және халықтың қалың қауымы, бiрiншi кезекте - әлеуметтік қорғалатын жіктерi үшiн тұрғын үй құрылысы қарқынын арттыру.
Шешу жолдары
Тұрғын үй проблемаларын неғұрлым белсендi шешу үшiн олардың құрылысының құнын азайтумен және табыс деңгейi төмен азаматтар үшiн тұрғын үйге қол жетiмдiлiктi қамтамасыз етумен бiрге оны кешендi түрде пайдалануға беру көлемдерiн арттыру қажет. Тұрғын үй құрылысын дамыту бағдарламасы әзiрленетiн болады.
Тұрғын үй құрылысын одан әрi дамыту мақсатында ипотекалық кредит беру мен құрылыс жинақ ақшалары жүйелерi жетілдiрiледi.
Тұрғын үйдің де, өнеркәсiп құрылысының қажеттілiктерiн сапалы, үнемдi, экологиялық таза, құрылыс өнімдерінің қазiргi заманғы түрлерiмен және материалдармен қамтамасыз ету үшiн құрылыс индустриясы кәсiпорындарын қайта жаңартуды жалғастыруға жағдайлар жасау қажет.
Халықаралық стандарттардың талаптарымен бiрiздi жаңа стандарттарға көшу үшiн құрылыс материалдарының, бұйымдар мен құрастырмалардың жаңа түрлерi бойынша нормативтiк-техникалық құжаттар әзiрленедi. Құрылыста iрiленген сметалық нормалар әзiрлеу басталды.
Сейсмологиялық төзiмдi құрылыс саласындағы ғылыми зерттеулердi кеңейту көзделедi, соның негiзінде сейсмологиялық қауіптi аумақтардың өңiрлiк ерекшелiктерi ескерiле отырып, мемлекеттiк нормативтер жетiлдiрiледi.
Азаматтардың қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету мақсатында құрылыс өнімінің сапасына талап қатайтылады, сондай-ақ объектілердi жобалау мен салу сапасын бақылау күшейтiледi.
Тұрғын үйдi сақтандыру жүйесi одан әрi дамитын болады.
4.5 Шағын және орта бизнес
Үкiмет шағын кәсіпкерлiктi тұрақты әрi серпiндi дамыту үшiн қолайлы жағдайлар жасады, бұл экономиканың одан әрi өсудің едәуiр резервi бар маңызды факторы ретiнде отандық шағын бизнестiң қалыптасуына ықпал еттi.
Алайда лицензиялау, мүлiктi тiркеу, өнiмдердiң (жұмыстардың, қызметтер көрсетудің) сапасын бақылау т.б. мәселелерде мемлекет тарапынан шағын кәсiпкерлiк субъектілерiнiң қызметiн реттеудің жоғары деңгейi шағын кәсiпкерлiктi дамытуға керi әсерін тигiзуде.
Мақсаты
Әсiресе, жаңа технологиялық өндiрiстерге, жаңа жұмыс орындарын құруға бағдарланған шағын кәсiпкерлiктi дамыту есебiнен "орташа тапты" қалыптастыруға бағытталған институционалдық жағдайларды жетілдiру.
Шешу жолдары
2003 жылы Қазақстан Республикасында шағын кәсіпкерлiктi дамыту мен қолдаудың мемлекеттiк бағдарламасы бекiтіледi, ол шағын бизнестi мемлекеттiк қолдаудың нысандары мен әдiстерiн жетілдiру жөнiндегі белсенді жұмысты одан әрi жүргізудi көздейдi. Салық салу, шағын бизнестi қаржылай қолдау жүйесiн одан әрi жетілдiруге, шағын бизнестің жария экономика шеңберiнде дамуын ынталандыруға, кәсiпкерлiк кадрларын даярлау мен қайта даярлауға бағытталған шаралар жүйесi әзiрленедi.
Тоқтап қалған кәсiпорындарды шағын және орта бизнес субъектiлерiне беру мақсатында оларды сегменттеу және қайта құрылымдау жөнiндегi жұмыс жалғасады.
Рұқсат беру рәсімдерi жүйесiн реформалау есебiнен кәсiпкерлiк қызметтi мемлекеттiк реттеудi оңтайландыру жөнiндегi жұмыс жалғастырылады.
2003 жылы лицензиялау және тiркеу жүйесiн реформалау шеңберiнде лицензиялауға жататын кәсiпкерлiк қызмет түрлерiнің тізбесi оңтайландырылады, лицензиялау мен тіркеу мәселелерiнде орталық және жергілiктi атқарушы органдардың рәсiмдерi мен өкілеттiктерi нақтыланатын болады.
Кәсiпкерлердiң қоғамдық бiрлестiктерiнің рөлі жандандырылады және оларды топтастыру мен нығайту үшiн жағдайлар жасалады.
Өңiрлерде практикада өзiн жақсы көрсеткен шағын бизнестi дамытудың үлгi схемаларының таралымын көбейтудi және кеңiнен қолдануды бастау қажет.
4.6 Ғылыми-технологиялық және инновациялық саясат
Қазiргi уақытта ғылыми-техникалық прогресс экономикасы дамыған елдерде экономикалық өсудің 90%-дан астамын қамтамасыз ететiн әлеуметтiк-экономикалық дамудың басты факторы болып табылады.
Қазақстан бұл үшiн әлеуеттi мүмкiндiктерге ие. Республикада қазiргi уақытта үш жүзге жуық ғылыми ұйымдар бар, машина жасауда, биотехнологияда, атом энергетикасында, ауыл шаруашылығы өнімдерiн қайта өңдеу мен сақтау, ауыл шаруашылығы өсiмдіктерiнің, жануарлар мен микроорганизмдердiң тектiк қорын сақтау мен дамыту, фитопрепараттар өндiру жөніндегі радиоэлектроника мен байланыста және басқаларында мақсатты ғылыми-техникалық бағдарламалар жасалып, iске асырылуда.
Алайда, қазiргі уақытта республикада ғылымға арналған шығыстар ЖIӨ-ге шаққанда 0,13%-ды құрайды, бұл өте жеткiлiксiз болып табылады.
Мақсаттары
Ғылым мен техника жетiстiктерін пайдалану негiзінде ел экономикасын дамыту үшiн қажеттi жағдайлар мен қолайлы орта жасау, теңдес инновациялық-өндiрiстiк инфрақұрылымды қалыптастыру және елдің жалпы ұлттық өнімiнде шикiзатты құрайтын бөлігiн жоғары технологиялық экспорттық өнімге кезең-кезеңімен алмастыру.
Шешу жолдары
Ғылыми-технологиялық және инновациялық саясатты iске асыру мыналарды көздейдi:
отандық ғылым мен технологияларды дамытудың басым бағыттарының мониторингi;
ғылыми зерттеулерге арналған бюджеттiк қаржыландыруды ұлғайту;
ғылыми, ғылыми-техникалық және инновациялық қызметтi мемлекеттiк қолдау жөніндегi нормативтік құқықтық базаны жетілдiру;
ғылымды қажет ететiн, ресурс үнемдейтiн және экологиялық таза технологияларды әзiрлеуге бағытталған зерттеулердi дамыту;
ұлттық инновациялық жүйенi қалыптастыру;
ғылыми-зерттеу ұйымдарының материалдық базасын нығайту;
тәуелсiз ғылыми сараптама нәтижелерi бойынша грант негiзде ғылыми-техникалық әзiрлемелердi қаржыландыру тетіктерiн әзiрлеу және жетілдіру;
отандық және шетелдiк қаржы институттарымен бiрлесiп, венчурлік қорлар құру, инновациялық жобаларды венчурлік қаржыландыру тетiктерiн әзiрлеу және iске асыру;
ғылыми және инновациялық инфрақұрылымның қазiргi заманғы элементтерiнің (технопарктердің, технополистердің технологиялық инкубаторлардың, ғылыми-технологиялық аймақтардың және c.c.) қызметiн құру және қолдау;
зияткерлiк меншiктi бағалау жүйесiн қалыптастыру;
ғылыми-технологиялық дамудың басым бағыттары бойынша кадр әлеуетін дамыту, жоғары бiлiктi ғылыми кадрларды даярлау және аттестаттау;
жоғары технологиялы және инновациялық өндiрiстер үшiн инженерлік-техникалық кадрларды даярлау мен инженерлік-техникалық және басқарушы қызметкерлердің біліктілігін арттыру;
ғылым мен шағын ғылыми-техникалық және инновациялық кәсiпорындардың мемлекеттік емес секторын дамыту үшiн қолайлы экономикалық орта жасау;
шетелдiк озық технологияларды тарту жүйесiн құру;
жас талантты ғалымдарды қолдау.
5. Аграрлық саясат
Соңғы жылдары ауыл шаруашылығы өндiрiсiнiң елдiң ЖIӨ көлемiндегi үлесi 8,0% деңгейінде тұрақтандырылды. Жыл сайын 1999 жылдан бастап, ауыл шаруашылығының жалпы өнімі өндірісінің көлемi орташа есеппен 4,2%-ға артуда.
2003-2005 жылдарға арналған Мемлекеттiк аграрлық азық-түлiк бағдарламасы бекітілді.
Жерде шаруашылық жүргізудiң мемлекеттік емес нысандарына 97% ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер бекiтiлдi, сол арқылы жер рыногын дамыту үшiн алғышарттар жасалды.
Жер қатынастарын одан әрi жетілдіру мақсатында Қазақстан Республикасының Жер кодексi қабылданды.
Соған қарамастан, ауыл экономикасының инФрақұрылымы кешеуілдеп дамуы артта қалуда. Ауыл шаруашылығы өндiрiсінің нашар материалдық-техникалық базасы, қазiргi заманғы агросервистiк құрылымдардың, ұсақ тауарды өндіріс жағдайында өсірілген өнімді сатып алу, тасымалдау, сақтау мен қайта өңдеу жүйесiнiң iс жүзiнде болмауы атап өтiледі.
Мұның бәрi ауылдағы өндiрiс көлемiнің ұлғаюын және шығындарды азайтуды тежейтін басты факторлар болып табылады. Агротехнологиялардың төмен деңгейi топырақ құнарлылығының төмендеуіне әкеп соғады.
Мақсаттары
Агроөнеркәсiп кешенiнің тиiмдi жүйесiн қалыптастыру, ауыл шаруашылығы өнімiн және оның қайта өңделген өнiмдерiн сату көлемiн ұлғайту, ауыл шаруашылығы өндiрiсiн мемлекеттік қолдау шараларын ұтымды ету негiзiнде елдің азық-түлiк қауіпсiздiгін қамтамасыз ету, жер және су қатынастарын жетілдiру.
Шешу жолдары
2003-2005 жылдарға арналған Мемлекеттiк аграрлық азық-түлік бағдарламасын iске асыру жөнiндегi шаралар кешенiн жүзеге асыру.
Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерге жеке меншік институтын енгiзу үшiн жағдайлар жасалады, жер рыногын қалыптастыру жүргізіледi, жердi ұтымды пайдалану жөніндегi бағдарлама әзiрленедi және жердi бағалау әрi түгендеу жөнінде жұмыс жүргiзіледі.
Ауыл шаруашылығында суды пайдаланудың ұтымды жүйесiн қалыптасады, ауыл шаруашылығында су пайдаланушылардың бiрлестiктерiн құру және ауыл шаруашылығы алқаптарының мелиоративтiк жай-күйiн бағалау мақсатында Қазақстан Республикасының Су кодексi қабылданды.
Ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерiнің мүлiктiк мүдделерiн қолайсыз ауа райы жағдайларынан қорғау мақсатында "Өсiмдiк шаруашылығындағы мiндеттi сақтандыру туралы" Заң қабылданады.
Егiс алаңдарының құрылымын оңтайландыру жолымен агротехнологиялар тиiмділігiн арттыру, ғылыми негiзделген егiс айналымын және жаңа прогрессивтiк технологияларды енгiзу; су үнемдейтiн технологияларды енгiзу; тұқым шаруашылығы базасын жаңартуды ынталандыру және минералдық тыңайтқыштарды, улағыштар мен гербицидтердi өндiру және пайдалану; ауыл шаруашылығы өндiрiсiнің машина-трактор паркiн жаңарту; лизингтiк бағдарламаларды кеңейту және машина-технологиялық станциялар жүйесiн құру жөнінде шаралар қабылданады.
Ауыл шаруашылығы алқаптарының зиянкестер мен ауруларға шалдығуының мониторингi жалғастырылады, өсiмдіктер карантинiнiң тиімдi шекаралық және ішкі қызметi қалыптастырылады.
Мал шаруашылығында өнеркәсiптiк негiзде мал шаруашылығы өнiмдерiнiң мамандандырылған орта және iрi тауарлық өндiрiсiн қалыптастыру, селекциялық-тұқымдық жұмысты үдете жүргiзу негiзiнде мал мен құстың тұқымдық әлеуетiн жақсарту, ұлттық ветеринария жүйесiнің сапалы жаңа сатысына көшу үшiн жағдайлар жасалатын болады.
2003 жылы iшкi тауар рыногында импорт алмастыруға, лизингтiк негiзде қайта өңдеу кәсiпорындарының технологиялық жабдықтарын жаңартуға және жаңғыртуға, ауыл шаруашылығы өнімдерiнiң мейлінше қайта өңдеу өнiмдерiн өндiру жөніндегi жаңа технологияларды енгiзуге, өнiмдер сапасы стандарттарын халықаралық талаптармен үйлестiруге бағытталған ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу жөніндегi шаралар әзiрленетiн болады.
Алдағы жылдары өндiру мен қайта өңдеудiң тiкелей кiрiктiрiлген жүйелерi, мал сою және дайындау пункттерінiң, көтерме базарлар және биржалық сауданың негiзiнде, оның iшiнде қайта өңдеу кәсiпорындарының, жеке ауыл шаруашылығы тауарларын өндiрушiлердің мемлекеттiк ақпарат-маркетинг жүйесіне қол жетімдiлiгiн қамтамасыз ету, ауыл шаруашылығы өнімдерiн және тамақ өнiмдерiн сатуға электрондық сауданы енгiзу арқылы ауыл шаруашылығы өнiмдерiн көтерме сатып алу жүйесi дамытылады.
2003-2006 жылдары ауылдық кредит серiктестiктерi жүйесi, жеңілдiктi маусымдық кредит беру және кепiл құралдарын (астық қолхаттарын) қолдануды кеңейту мен аграрлық азық-түлiк секторының қаржылық тәуекелдерiн азайту негiзiнде, сақтандыру жүйесі арқылы ауыл шаруашылығы өндірiсiне кредит берудің көп арналы жүйесiн қалыптастыру жөніндегi шаралар жалғастырылатын болады.
6. Инфрақұрылымдық саясат
Қазақстан Республикасының көлiк-коммуникация кешенi тұрақты жұмыс істеумен және негiзгi көрсеткіштердің өсуiмен сипатталады. Тұтас алғанда, азаматтық авиация, темiр жол көлiгі, автомобиль жолдары, сауда мақсатында теңiзде жүзу саласындағы қызметтi peттеу жөнiндегi заңнамалық базаны қалыптастыру аяқталды. Салаларды дамытудың орта мерзiмдi кезеңге арналған бағдарламалары әзiрленіп, қабылданды.
Республикалық бюджеттің қаржылық қаражатының, оның ішінде автомобиль жолдарын дамытуға халықаралық қаржы институттарынан тартылатын заемдар көлемi жыл сайын ұлғаюда, жаңа прогрессивтiк pecуpc үнемдейтін технологиялар енгiзiлуде.
Тәуелсiз операторлардың инфрақұрылымына енуге жол ашқан темiр жол көлiгiн қайта құрылымдау процесi басталды.
Электрондық Үкiмет негiздерi қалыптастырылуда, оның веб-порталы және ведомствоаралық ақпараттық жүйелер құрылуда.
Телекоммуникациялар саласын ырықтандыруды бастаудың және почта байланысын дамытудың тұжырымдамалық бағыттары әзiрлендi.
Сонымен бiрге, жылжымалы құрамның, кемелер мен жабдықтардың едәуiр тозуы, инфрақұрылымның дамымауы, бiлiктi кадрлардың жетiспеушілiгi кешеннің тиімді дамуын тежейтiн елеулi кедергi болып табылады.
Мақсаттары
Сыртқы рыноктарға шығуды қамтамасыз ететін транзиттiк дәлiздердi дамыту және коммуникациялардың ұтымды желiсiн қалыптастыру, жұмыс iстеп тұрған темiр және автомобиль жолдарының, су жолдарының, порттардың, әуежайлардың, аэронавигациялық кешендердің техникалық жай-күйiн жақсарту, көлiктің барлық түрлерiнің жылжымалы құрамының отандық өндiрiстiк және жөндеу базасын дамыту, почта байланысын жаңғырту және почта-жинақ жүйесiн құру, ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымды дамыту.
Шешу жолдары
Автомобиль жолдары саласында Қазақстан Республикасының автомобиль жолы саласын дамытудың 2001-2005 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасын iске асыру жалғастырылады.
Халықаралық тасымалдарды қамтамасыз ететiн, халықаралық көлiк желiсіне ықпалдасуға жәрдемдесетiн бағыттар басым дамытылады, республиканың автомобиль жолдары желiсiн жаңғырту және дамыту, сервис объектілерiн ұйымдастыру жөніндегi жұмыс жалғастырылады.
2003 жылы Алматы-Астана автомобиль жолын оңалтуды, Астана-Бурабай автомобиль жолын қайта жаңғыртуды аяқтау, Сырдария өзенi арқылы өтетiн көпiр өткелiн салу жоспарланып отыр, Батыс Қазақстанның жолдарын және Алматы-Бішкек, Қызылорда-Жезқазған, Үшарал-Достық автомобиль жолдарын қалпына келтiру жөнiндегi iрi жобаларды iске асыру басталды, Бейнеу-Ақжігiт-Өзбекстан шекарасы автожолын қайта жаңарту және Риддер-Ресей Федерациясының шекарасы жолын салу жалғастырылады.
Бейнеу-Ақжігiт-Өзбекстан шекарасы учаскесiн қоса алғанда, Алматы-Астана-Петропавл, Ақтау-Атырау халықаралық дәлiздерiн, Омбы-Майқапшағай, Самара-Шымкент, Астана-Қостанай-Челябинск дәлiздерiнің неғұрлым бүлiнген учаскелерін қалпына келтiру, авариялық көпiрлер мен жол өткелдерiн жөндеудi жүргiзу көзделуде.
2006 жылдан бастап автомобиль жолдарын күрделi, орташа, ағымдағы жөндеудi қаржыландыру көлемiн бекітілген нормативтерге сәйкес деңгейге дейін жеткiзу жоспарлануда.
Алдағы кезеңде саланың iрi жобаларын белгiленген мерзiмдерде iске асыруды қамтамасыз ету үшiн инженерлiк-консультациялық ұйымдарды тартуды практикаға енгiзу көзделiп отыр.
Барлық халықаралық дәлiздердiң автомобиль жолдарын басқарудың желiлiк-магистральдық қағидатына көшу күтiлуде, бұл қызмет көрсетудi және қаражаттың мақсатты пайдаланылуын неғұрлым тиімдi бақылауды қамтамасыз етуге мүмкіндiк бередi.
Қазақстанның климат жағдайларын ескере отырып, автомобиль жолдарын салу мен ұстаудың халықаралық стандарттарына көшу жөнiндегi жұмысты жүргiзу жоспарлануда.
Автомобиль көлiгi саласында жоспарланған кезеңде Қазақстан Республикасының автомобиль көлiгi саласындағы қолданыстағы және отандық тасымалдаушы үшiн мүдделi халықаралық келiсiмдер мен конвенцияларға қосылуы жөнiндегi рәсiмдердi аяқтау көзделген.
Автокөлiк құралдарына, қозғалыс қауіпсiздігіне, автомобиль көлігі қызметкерлердiң еңбегi мен қоршаған ортаны қорғауға қойылатын техникалық талаптар саласындағы нормативтік құқықтық базаны жетiлдiру жөнiндегi жұмыстар жалғастырылады.
Темiр жол көлiгi саласында Темiр жол көлiгiн қайта құрылымдау бағдарламасының екiншi кезеңiн iске асыру көзделуде.
2003-2006 жылдары жұмыс iстеп тұрған темiр жол көлiгiнің инфрақұрылымын жаңғырту мен дамыту және мемлекеттiң транзиттiк дәлiздерiн одан әрi дамыту жөнiндегi жұмыстар жалғастырылады. 2003 жылы Алматы-Астана желiсi бойынша жолаушылар поездарының жүрдек қозғалысы ұйымдастырылатын болады. 2004 жылы негiзiнен Хромтау-Алтынсарин жаңа темiр жол желiсiн салу аяқталады және поездардың жұмыс қозғалысы ашылатын болады.
2003-2006 жылдары Екiбастұз-Павлодар темiр жол учаскесiн электрлендiру көзделіп отыр, қазiргi заманғы жол техникасын қолдана отырып Астана-Алматы, Ақтоғай-Саяқ-Мойынты, Бейнеу-Маңғышлақ учаскелерiнiң қазiргi инфрақұрылымын жаңғырту мен дамыту жөніндегі жұмыстар жалғастырылады.
2004-2006 жылдары жылжымалы құрамды қалпына келтiру мен жаңарту, зауытта жөндеудiң отандық базасын, жылжымалы құрамды кейiннен қалпына келтіру мен жаңарту үшін локомотив пен вагон жасау және импорт алмастыратын өндiрiстердiң отандық базасын құру жөнiндегі шаралар жүзеге асырылатын болады.
Тасымалдаудың қазiргі заманғы технологиясына көшу мақсатында темір жолдарды қайта техникалық жарақтандыру, басқарудың үдемелi ақпараттық жүйелерін енгізу, pecуpc өңдейтін жаңа технологияларды дамыту жалғастырылады. Автоматтандырылған ақпараттық желiлердi одан әрі дамыту және оларды халықаралық ақпараттық көлік желiсiне кiрiктiру көзделедi.
Азаматтық авиация саласында Азаматтық авиацияны дамытудың 2003-2005 жылдарға арналған бағдарламасын iске асыру жалғастырылады, оның шеңберiнде Қазақстан Республикасы Әуе кодексінiң жобасы әзiрленетiн болады.
Авиатасымалдаушыларға көтеріңкі талаптар қойылады, авиация қауiпсiздiгi мен ұшулардың қауiпсiздiгiн мемлекеттiк қадағалау қатайтылады, саланың нормативтiк базасын жетiлдiру жөніндегі жұмыс жалғастырылады.
2004-2005 жылдары халықаралық әуежайларды халықаралық инфрақұрылым стандарттарына сәйкес келтіру жөніндегi жұмыс жалғастырылады, Астана қаласы халықаралық әуежайының құрылысын аяқтау жоспарлануда. Әуе қозғалысын басқару мен бақылау жөніндегi негізгі өндiрiстiк қуаттар одан әрi дамытылады.
Қызметтер көрсету саласын кеңейту және жаңа рыноктарды игеру үшiн мемлекеттік лизинг жүйесi негiзiнде ұшақ паркiн жаңарту жөнiндегi шаралар кешенiн iске асыру көзделедi.
Су көлiгi саласында 2003 жылы "Iшкі су көлiгі туралы" Заңның жобасы әзiрленетiн болады.
Елдiң теңiз сыртқы сауда жүк тасымалдарына қажеттілігін қамтамасыз ететiн ұлттық теңiз сауда флотын құру, Ақтау теңiз портының инфрақұрылымын дамыту және тиiмділігін арттыру көзделуде.
2004 жылы Ертiсте толассыз кеме жүрiсiн ашуға және жүктердi өзен көлiгiмен тасымалдаудың көлемiн едәуір арттыруға мүмкiндiк беретiн Шульба кеме жүретiн шлюз құрылысы аяқталады.
2004-2006 жылдары мемлекеттiк техникалық өзен флотын жаңарту мен жаңғырту және Жайық-Каспий арнасын қайта жаңарту жөнiндегi шаралар кешенi iске асырылатын болады, бұл "өзен-теңiз" үлгісіндегi кемелердің Атырау портына кіруі үшiн жағдай жасауға және Атырау мен Каспий теңiзi бассейнi порттары арасындағы жаңа жүк бағыттарын ашуды қамтамасыз етуге, сондай-ақ iшкi су жолдарында кеме жүру қауіпсiздiгiн арттыруға мүмкіндiк бередi.
Аэроғарыш қызметi саласында 2004 жылы "Қазақстан Республикасындағы ғарыш қызметi туралы" Заңның жобасы әзiрленетiн болады.
Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясының ғарыш кеңiстiк зерттеу және пайдалану жөнiндегi бiрлескен жұмыстардың 2000-2005 жылдарға арналған бағдарламасына сәйкес бiрқатар іс-шараларды iске асыру ұйғарылады.
Қоршаған кеңiстiктi жүйелi зерттеуге байланысты салалардағы табиғи ресурстарды тиімдi зерттеу мақсатында, ғылым мен шаруашылық қызмет мүддесiнде ғарыштан қашықтықтан зондтау саласындағы жетiстiктер пайдаланылатын болады.
Ақпараттандыру мен байланыс саласында Қазақстан Республикасының ұлттық ақпараттық инфрақұрылымын қалыптастыру мен дамытудың мемлекеттiк бағдарламасын, телекоммуникациялар саласын дамыту, почта саласын дамыту және почта-жинақ жүйесiн қалыптастыру бағдарламаларын iске асыру жалғасады.
2004-2006 жылдары кезең-кезеңiмен ырықтандыру жоспарланып отыр, оның негiзгi мақсаты бәсекелестiктi дамыту және операторлар санын өсiру мен одан кейін халықаралық және қалааралық байланысқа арналған тарифтердi төмендету, жаңаша қызметтердi дамыту және ұсынылатын қызметтер көрсетудiң сапасын арттыру болып табылады; 2005 жылдың аяғында Ұлттық ақпараттық супермагистральдiң, телекоммуникациялық дәліздің iшкi және сыртқы транзитiне мұқтаждықты қамтамасыз ететiн талшықтық-оптикалық байланыс желiсiнің құрылысы аяқталады. 200 адамнан астам халқы бар селоларға және ауылдарға телефон орнатуды жүзеге асыру, жергiлiктi байланыс желiлерiн цифрландыру деңгейiн 60%-ға дейiн жеткiзу, жергiлiктi телефонға қосулардың құнын уақыт бойынша есепке алуды енгiзу жоспарланып отыр.
2005 жылы мемлекеттiк органдардың бiрыңғай электрондық құжат айналымы жүйесiн құру жоспарланып отыр.
Транзиттiк әлеуеттi дамыту
Қазақстан Республикасының халықаралық көлiк дәлiздерiне, әсiресе, Солтүстiк-Оңтүстiк және TPACEKA дәлiздерiне толыққанды қатысуын қамтамасыз ету және оның рөлiн күшейту жөнiндегi жұмыс жалғасады.
2003 жылы Қазақстан Республикасының Транзиттік-көлiк әлеуетiн дамытудың орта мерзiмдi бағдарламасын әзiрлеу жөнiндегi жұмыс аяқталады.
2004 жылы "Тiкелей аралас жүк тасымалдары туралы" Заңның жобасы әзiрленетiн болады.
Трансазия темiр жол магистралiнің Солтүстiк дәлiзi бойынша тұрақты контейнер поезының және Алматы-Тегеран-Ыстамбұл жолаушылар поезының қозғалысын ұйымдастыру жөнiндегі жұмыс жалғастырылатын болады.
7. Сауда саясаты
7.1. Сыртқы сауда
Қазақстанның экономикасы ашықтықтың жоғары деңгейiне қол жеткiздi, бұл, бiріншiден, халықаралық еңбек бөлiнiсiне қатысу деңгейiмен, екiншіден, сыртқы экономикалық қызметтi кеңiнен ырықтандыруымен айқындалды. Қазақстанда байқалып отырған экономикалық даму соңғы жылдары сыртқы сауда көлемiнің бір уақытта ұлғаюына әкелдi.
Қазiргi уақытта Қазақстан әлемнің 177 елiмен экспорттық-импорттық операцияларды жүзеге асырады. 60-тан астам елмен сауда-экономикалық келiсiмдер жасалды, олардың көпшiлiгiмен сауда неғұрлым қолайлылық режим негізiнде жүзеге асырылады. ТМД елдерiмен еркiн сауда режимi орнатылды, ал Ресеймен, Беларусьпен және Украинамен Бiрыңғай экономикалық кеңiстiкті (БЭК) қалыптастыру жөнiнде жұмыс басталды. Еуропалық экономикалық қоғамдастық шеңберiнде Кеден одағын құру және Ортақ кеден тарифiн қалыптастыру жөнiндегі жұмыс жалғастырылуда.
Yкiмет Қазақстанның ДСҰ-ға кiруi жөнiндегi келiссөз процесiн жандандырды.
Сонымен біргe, Қазақстан экспортының шикізатқа бағытталуына, жекелеген сауда серіктестерi тарапынан кедергілерге, өнеркәсiптiң өңдеушi салалары өнiмiнің төмен үлесiне, тауарлар экспортын жылжыту мен көтермелеу жүйесiнiң болмауына және сыртқы сауда әлеуетi бар кәсiпорындардағы менеджменттің нашарлығына байланысты проблемалар сол күйiнде қалып отыр.
Мақсаттары
Сыртқы сауда режимiн ұрықтандыруды қамтамасыз ету, өзара саудадағы кедергiлердi алу, қазақстандық экспорттаушылардың шетелдiк рыноктарға енуi үшiн оңтайлы жағдайлар жасау. Қазақстанның ДСҰ-ға кiруi процесін аяқтау.
Шешу жолдары
Қазақстан тауарларын сыртқы рыноктарға жылжыту процесiн жандандыру мақсатында кеден-тариф саясаты қосылған құны жоғары тауарлардың өндiрiсiн дамыту үшiн қолайлы жағдайлар жасауға бағытталатын болады.
Экспорттық кредиттер мен инвестицияларды сақтандыру жөнiндегi мемлекеттiк корпорация экспорттық кредиттердi сақтандыру, ықтимал өткiзу рыноктарын зерделеу және экспортты жылжыту жөнінде кешендi шараларды әзiрлеу мәселелерiн шешетiн болады.
Өңiрлiк ықпалдасу бiрлестiктерi (ТМД, ЕурАзЭҚ, ШЫҰ, ОАЫ және басқалары) аясында қолда бар құралдарды одан әрi дамыту және тиiмдi пайдалану жөнiндегi жұмыс жалғасады.
Сауда-экономикалық қатынастарды одан әрi ырықтандыру мақсатында БЭК-тiң мiндеттерiн кезең-кезеңiмен iске асыру басым бағыттардың бiрi болмақ. БЭК-тi қалыптастыру мақсаттарына қол жеткiзу қатысушы мемлекеттердiң үшiншi елдерге қатысты сауда режимдерiн бiрiздендiру және БЭК шеңберінде тауарлар, қызметтер көрсету, капитал мен жұмыс күшi рыноктарына енуi режимдерiн ырықтандыру жолымен жүзеге асырылатын болады.
Ресей Федерациясымен сауда-экономикалық ынтымақтастық сыртқы экономикалық саясатта аса маңызды басымдық болып қалады. Қазақстанның Ресейдегi жылы (2003 жыл) және Ресейдiң Қазақстандағы жылы (2004 жыл) шеңберiнде өзара саудадағы кедергiлерді жою, өзара сауда көлемін ұлғайту және экономиканың әртүрлi салаларында бiрлескен жобаларды жасау мен iске асыруды жандандыру жоспарланып отыр.
Қазақстанның ДСҰ-ға кiруi процесiн қарқынды жүргiзу мақсатында тұрақты негiзде Қазақстанның ДСҰ-ға кiруi жөнiндегi жұмыс тобына мүше елдермен екi жақты және көп жақты келiссөздер; ЕурАзЭҚ-қа мүше елдермен келiссөз процесiн үйлесiмдi ету жөнiнде консультациялар жүргiзу; отандық бизнес өкілдерiмен Қазақстанның ДСҰ-ға кiруi шарттарын талқылау жөнiнде кездесулер, конференциялар өткiзу; Қазақстанның ДСҰ-ға кiруiнің салдарларын бағалау жөнiнде ғылыми-зерттеулер жүргiзу жөнiндегi жұмыстар жалғастырылатын болады.
Отандық кәсiпорындар өндiретiн тауарлардың экспортын ынталандыру, оның iшiнде экспортты дамыту жөніндегi өңiрлiк қызметтердi құру, сауда көрмелерi, өңiрлердің экспорттық әлеуетi және т.б. туралы жарнамалық-ақпараттық жұмыстар жүргiзу бойынша қолайлы жағдайлар жасалады; экспорттық бақылаудың іске қосылған автоматтандырылған жүйесi жетiлдiрiлетiн болады.
7.2. Iшкi сауда
Қазақстан экономикасының серпiндi дамып келе жатқан салаларының бiрi iшкi сауда болып табылады. Iшкi сауда саласында жоғары кәсiпкерлік белсенділік қалыптасты, сауда саласында сапаға талаптар артты, рыноктардағы сауда ережесiн жетілдіру, көтерме сауданың қазiргi заманғы жүйесiн құруды ынталандыру жөнiндегi шаралар күшейтiлдi. Жергiлiктi атқарушы органдар коммуналдық сауда рыноктарын құру жөнiндегi жұмысты бастады.
Сонымен бiрге, республикадағы сауда қызметiн реттейтiн заңнамалық акт жоқ. Рынокта сатылатын тауарлардың сапасы мен қауiпсiздiгiн бақылау жүйесi жетілдірудi талап етедi.
Мақсаттары
Сатып алушыларға жоғары сапалы қызмет көрсететiн дамыған caудa инфрақұрылым құру.
Шешу жолдары
Сауданың тиiмді нысандарын құру, заң шығару жүйесiн дамыту және сауда қызметтерінің сапасын жақсарту мақсатында сауда қызметiн реттейтiн Қазақстан Республикасының Заңы қабылданады.
Аса маңызды тұтыну тауарларына бағалардың және сатылатын тауарлар мен қызметтер көрсетулердің түр-түрi жай-күйiнің мониторингi негiзінде сауда рыноктары арасындағы бәсекелестіктi дамыту, жергiлiктi атқарушы органдардың сауда инфрақұрылымы мен өңiраралық (облысаралық) байланыстарды дамытуда рөлiн арттыру жолымен бұл тауарларға бағаның негiзсiз өсуiне жол бермеу жөнiндегi жұмыс жалғастырылатын болады.
Сатып алушыларға ақшасыз есеп айырысу нысанда қызмет көрсету жүйесiн дамыту, электрондық сауда-саттықты енгiзу және дамыту жөнiндегi тетiктердi жасау, сауда-өнеркәсіп палаталарының қызметiн жетілдіру мәселелерiне ерекше назар аударылатын болады.
Тұтыну рыногында сатылатын тауарлардың сапасы мен қауiпсiздiгiн бақылау жөніндегі шаралар күшейтiледi. Отандық тауар өндiрушiлердің өнiмiн өткiзудi жақсарту мақсатында көтерме сауданың қазiргi заманғы жүйесiн құру ынталандырылады.
8. Әлеуметтiк саясат
8.1. Бiлiм беру
Бiлiм адам дамуы көрсеткішінің бөлiктерiнiң бiрi болып табылады. Орнықты экономикалық дамуды қамтамасыз ету үшін халыққа бiлім беру деңгейін арттыру өте маңызды.
"Бiлiм туралы" Заң , "Бiлiм" мемлекеттiк бағдарламасы iске асырылуда. "Қазақстан Республикасында бала құқықтары туралы" , "Отбасылық үлгісіндегi балалар ауылы және жасөспiрімдер үйлерi туралы" , "Кемтар балаларды әлеуметтiк және медициналық-педагогикалық түзеу арқылы қолдау туралы" заңдар, ауыл мектебi проблемаларын шешу үшiн "Ауыл мектебi" салалық бағдарламасы қабылданды. Бiлім берудің мазмұнын жетілдiру мақсатында бiлiм берудiң жалпыға бiрдей міндеттi мемлекеттік стандарттарын, жаңа буын оқулықтарын және оқу-әдiстемелiк құралдарын әзiрлеу мен енгiзу жүргiзiлуде.
Сонымен бiрге, әсiресе ауылдық жерлердегi бiлiм беру қызметтеріне қол жеткізу мен олардың сапасы проблемалары сақталуда, бұл бiлiм беру ұйымдарының материалдық-техникалық базасы нашарлығының, бiлiктi кадрлар жетiспеуiнің салдары болып табылады. Мемлекеттiк тілде оқытудың сапасын жақсарту талап етiлуде.
Мақсаттары
Әлемдік бiлiм кеңiстiгiне кiрiктiрiлген және әлемдiк еңбек рыногында бәсекеге қабілеттi мамандар даярлауды қамтамасыз ететiн бiлiм берудiң ұлттық моделiн қалыптастыру.
Шешу жолдары
Қазақстанның бiлiм беру жүйесiн халықаралық бiлiм кеңiстiгiне одан әрi кiрiктiру мақсатында:
2003 жылдың аяғына дейiн Қазақстан Республикасының бiлiм бepу жүйесiн дамытудың 2015 жылға дейiнгi тұжырымдамасы әзiрленедi;
2003-2004 жылдары "Бiлiм туралы" Қазақстан Республикасының Заңына және "Бiлiм" мемлекеттiк бағдарламасына өзгерiстер мен толықтырулар енгiзiледi.
Бiлiм беру сапасын арттыру мақсатында:
2003-2005 жылдары бiлiм беру сапасын бағалаудың ұлттық жүйесi әзiрленедi және енгiзiледi;
барлық деңгейдегi бiлiм беру ұйымдарының стандарттар жүйесiн енгiзу жолымен бiлiм беру процесiн сапалы басқарудың нормалары енгiзiледi;
барлық деңгейдегi жалпыға бiрдей міндеттi мемлекеттiк бiлiм беру стандарттары жетiлдiрiледi.
Бiрыңғай ақпараттық-білім беру кеңiстiгiн құру мақсатында:
бiлiм беру жүйесiн ақпараттандыру, еңбек рыногында бәсекеге қабiлеттi бiлiктi жұмысшылар мен мамандарды оқытудың әрi даярлаудың жаңа ақпараттық және педагогикалық технологияларын оқу процесiне енгiзу бойынша iс-шараларды жүзеге асыру жөніндегi жұмыс жалғастырылады.
2004 жылға қарай кәсiби кадрларды даярлауды жетiлдiру мақсатында бiлiктi кадрларды даярлау және республика экономикасы салаларын олармен қамтамасыз ету қажеттiлiгi мониторингiнің, оларды болжаудың және реттеудің мемлекеттiк тетiгi әзiрленеді.
Барлық бiлiм беру деңгейлерi үшiн отандық оқулықтарды кезең-кезеңімен әзiрлеу және енгiзу жалғасатын болады.
Мектепке дейiнгi тәрбие мен оқу саласында:
мектепке дейінгi ұйымдар желiсiн сақтау әрi кеңейту, балаларды мектеп алдында даярлауды одан әрi дамыту;
мектепке дейiнгi білім беру ұйымдарының материалдық-техникалық, оқу-әдiстемелер және кадрлық әлеуетiн нығайту жөнiнде шаралар қабылданады.
Жалпы орта білім беру саласында:
2003-2005 жылдары мектептiң әрбiр сатысын (4, 9, 11-сыныптар) аяқталғаннан кейiн оқушылардың білiмiн тәуелсiз бағалау әзiрленіп, кезең-кезеңiмен енгiзіледi;
Ауылдық аумақтарды дамытудың мемлекеттiк бағдарламасына сәйкес ауылдық, соның iшiнде шағын жинақталған мектептер, интернат мекемелерiнің, мүмкіндiктерi шектеулi балаларға арналған арнаулы түзету ұйымдарының теңдестiрілген желiсi одан әрi дамытылады, олардың оқу-материалдық базасы нығайтылады, мұғалім кадрларын әлеуметтік қорғау әрi ауылда орнықтыру үшiн шаралар қабылданады.
2003-2006 жылдары ауылдық жерлерде мектептер салу жөнiндегi инвестициялық жобалар iске асырылады.
Бастауыш және орта кәсiптiк бiлiм беру саласында халықтың барлық жiктерi үшiн кәсiби білiм беруге қол жетiмдiлiкті қамтамасыз ету мақсатында бастауыш кәсіптiк бiлiм беру ұйымдары желiсiнiң кепiлдік берiлген мемлекеттік нормативі әзiрленедi.
Жоғары кәсiптiк білім беру саласында:
2003-2006 жылдары:
экономика салалары мен өңiрлердiң қажеттіліктеріне сәйкес жоғары оқу орындарының желiсi мен құрылымы ретке келтiріледi, таңдаулы университеттер құру жөнiнде ұсыныстар енгізіледі; жоғары оқу орындарына қабылдау кезiнде бiрыңғай ұлттық тестiлеу жүргізу енгізiледi;
бiлiм беру ұйымдарын лицензиялаудың, аттестаттау мен мемлекеттік аккредиттеудiң нормативтiк құқықтық базасы мен технологиясы жетілдiрiледi;
жоғары кәсiптiк бiлiмi бар мамандар даярлауда, оқытушылардың бiлiктілiгiн арттыруда әрi қайта даярлауда, бiрлескен ғылыми зерттеулер жүргiзуде халықаралық ынтымақтастық кеңейтіледі.
Қазақстан Республикасының Индустриялық-инновациялық дамуының 2003-2015 жылдарға арналған стратегиясын iске асыру мақсатында:
инновациялық қызметтi дамыту үшiн қажеттi мамандықтар бойынша мамандар даярлау жүзеге асырылатын болады;
жоғары оқу орындарында ғылыми зерттеулердiң тиiмділiгін арттыру, инвестициялық-инновациялық қызметті жетілдiру үшiн республиканың жетекші жоғары оқу орындарында инновациялық орталықтар құрылатын болады.
8.2. Денсаулық сақтау
Денсаулық сақтау саласы медициналық көмекті ұйымдастыру жүйесiн жоспарлы түрде нығайтумен, халықтың ауруы мен өлiмi, оның ішiнде туберкулез сияқты әлеуметтiк мәнi бар ауру бойынша көрсеткіштердiң тұрақтандырылуымен сипатталады.
2002 жылға қарай республиканың ауыл халқына алғашқы медициналық-санитарлық көмек көрсету желiсi қалпына келтірілдi. Санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылықты, дәрілік заттардың сапасы мен қауiпсiздiгiн бақылау күшейтiлдi.
Сонымен қатар, халыққа, бiрiншi кезекте ауыл халқына медициналық көмектiң уақтылы көрсетілуі мен сапасы проблемалары сақталуда, бұл денсаулық сақтау ұйымдарының нашар материалдық-техникалық базасына, бiлiктi мамандардың жетiспеуіне байланысты орын алып отыр.
Отандық фармацевтикалық өнiмдердiң бәсеке қабiлеттілiгi төмен күйiнде қалып отыр. Санитарлық-эпидемиологиялық және фармацевтикалық бақылау шараларының тиiмдiлiгiн одан әрi арттыру талап етiледі.
Мақсаттары
Медициналық көмектің сапасы мен қол жетiмдiлiгiн арттыру арқылы халықтың денсаулығын жақсарту.
Шешу жолдары
Кепілдiк берiлген тегiн медициналық көмек көрсетуге арналған қаражаттың тапшылығын жабу үшiн 2003-2005 жылдары 40 млрд. теңге мөлшерiнде қосымша бюджеттiк қаржы бөлу көзделедi. 2005 жылдан бастап мiндеттi медициналық сақтандыруды енгiзу, ал одан әрi медициналық қызметтер көрсету және ерiктi медициналық сақтандыру саласында бәсекелестік ортаны дамыту үшін жағдайлар жасау ұйғарылып отыр.
2003-2005 жылдары ауылдық денсаулық сақтауда перзентханалар, туберкулезге қарсы және орталық аудандық ауруханалар салу жөнiндегi республикалық инвестициялық жобаларды iске асыру көзделедi, сондай-ақ республиканың бiрқатар перспективалы және орнықты аудандарында ұтқыр телемедицина құру мүмкiндiгi қарастырылатын болады.
Ана мен бала денсаулығын қорғау қызметiн жетілдіру, халық арасында салауатты өмiр салтын қалыптастыру жұмысы жалғаса бередi. 2003 жылы туберкулезге қарсы күрестi күшейту жөнiндегi салалық бағдарлама әзiрленетiн болады.
2004 жылы аурулар диагностикасы мен оларды емдеу хаттамаларын және стандарттарын енгiзу, олардың негiзінде медициналық көмектiң сапасы мен уақытында көрсетілуін жетілдіру көзделедi. 2005 жылдан бастап дәрілiк заттарды өндiру мен олардың айналымы кезінде халықаралық сапа стандарттарын кезең-кезеңмен енгiзу ұйғарылып отыр.
Денсаулық сақтаудың неғұрлым проблемалы бағыттары бойынша (нейрохирургия, кардиохирургия, онкология және т.б.) aуpулap диагностикасы мен оларды емдеуде инновациялық технологиялар дамытылады және практикалық денсаулық сақтауға енгiзіледi.
2003 жылы медицина қызметкерлерiн даярлау жүйесiн тиiсiнше реформалай отырып, көп деңгейлi медициналық бiлiм берудің жаңа стандарттары енгiзiлетін болады.
Халықтың вакцина егумен жазылатын инфекциялармен ауруын азайту жөніндегi жұмыс одан әрi жалғастырылатын болады, 2005 жылға қарай қызылшаны түбегейлi жою мiндетi қойылады.
Республика аумағына карантиндiк және аса қауiптi инфекцияларды, сапасыз әрi халық денсаулығы үшiн ықтимал қауiптi радиациялық уланған өнiмдердi әкелу мен таратуды болдырмау мақсатында санитарлық-эпидемиологиялық бақылау күшейтiлетiн болады.
8.3. Жұмыспен қамту және еңбек
Соңғы жылдары экономикадағы жүйелi шаралар жұмыспен қамтудың ұлғаюымен және жұмыссыздық деңгейiнiң төмендеуiмен қатар жүрдi. Жұмыспен қамтуға жәрдемдесу шаралары жаңа жұмыс орындарын құру, жұмысқа орналастыру, шағын кредит беру, жұмыссыздарды қайта оқыту, қоғамдық жұмыстарды дамыту жолымен бiрте-бiрте белсендi сипат алуда. Еңбек рыногының мониторингi жүзеге асырылуда.
Еңбек заңнамасы жетiлдiрiлуде. Еңбекақы төлеу саласындағы ахуал тұрақтандырылуда. Ең төменгi және орташа жалақының өсуi байқалуда. Бюджеттiк сала қызметкерлерінің еңбекақысын реттеу үшiн бiрыңғай тұжырымдамалық негiз жасалды.
Сонымен бiрге, бұл салада жасырын жұмыссыздық, заңсыз еңбек көшi-қоны проблемалары орын алуда. Оқу орындарында мамандар даярлау, жұмыссыздарды оқыту мен қайта оқыту нақты экономиканың сұранысынан кейін қалып отыр. Жұмысқа орналаспаған азаматтардың кәсiби бiлiктiлiгiнiң төмендігі еңбек рыногының қажеттіліктерiне сай келмеуде.
Кәсiпорындардағы еңбектi қорғау тиiстi деңгейге қойылған, нәтижесiнде өндiрiсте зардап шегушілер саны едәуiр күйiнде қалып отыр. Экономиканың жекелеген салаларындағы жалақы деңгейi төмен күйінде қалуда.
Мақсаттары
Жұмыспен қамту саласында елдiң экономикалық даму қарқынына сай белсендi саясат жүргiзу. Жұмыс орындарын сақтау және жаңа жұмыс орындарын құру, еңбек рыногының қажеттiлiктерiне сай жұмыссыздарды кәсiби даярлау және қайта даярлау сапасын жақсарту, еңбек қатынастарын одан әрi заңдастыру, еңбек қауiпсiздiгiн арттыру, өнеркәсіптік өндiрiстiң инновациялық даму проблемаларына барабар ден қоя алатын жоғары біліктi кәсiби кадрлармен қамтамасыз ету.
Шешу жолдары
Жұмыссыздықтың өсуiнің алдын алу, жұмысқа орналасуға жәрдемдесу және өнеркәсіптік өндiрiстiң, аграрлық сектордың инновациялық дамуына жоғары бiлiктi кадрлардың қажеттілiгiн қамтамасыз ету мақсатында 2004 жылы жұмыспен қамтудың кешендi бағдарламасы әзiрленедi.
2006 жылға дейiнгi кезеңде елдiң еңбек ресурстарының кәсiби даярлығы жүйесiн сапалы жетілдiру, тиiмдi пайдалану, iшкi еңбек рыногын қорғау және еңбек көші-қоны ағынын реттеу жөнiндегi шаралар қабылданатын болады.
Қызметкерлердің еңбек және әлеуметтiк құқықтарын қорғау, жұмыс берушілердің мүдделерiн ескеру, еңбек жағдайларын жақсарту мақсатында 2005 жылы Еңбек кодексi, 2004 жылы Еңбек қауіпсiздiгiн және оны қорғауды қамтамасыз ету бағдарламасы, еңбек қауiпсiздiгiн және оны қорғау жөніндегi салалық нормативтік құқықтық актілер қабылданады, еңбек заңнамасы жетiлдiрiледi.
Жұмыс күшiнің сапалық әлеуетiн арттыру үшiн негiз ретiнде жалақыны өсiруге бағытталған саясат жалғастырылады, бюджеттік сала қызметкерлерiне еңбекақы төлеу жүйесi жетілдiрiледi.
Жұмыс берушiлер мен қызметкерлердiң республикалық бiрлестiктерi, басқа да қоғамдық ұйымдар өкілдерiнiң жұмыспен қамту саласындағы еңбек қатынастарын реттеуге, мемлекеттiк саясатты әзiрлеуге және iске асыруға қатысуы жалғастырылады.
8.4. Халықты әлеуметтiк қорғау
Қазақстандықтардың соңғы жылдардағы тұрмыс деңгейі экономикалық өсудің оң әсерін көрсетедi.
Зейнетақымен қамтамасыз ету саласында ең төменгi және орташа зейнетақы мөлшерлерінің өскенi байқалады. Зейнеткерлердің еңбек үлесiне қарай зейнетақыларды саралап арттыру аяқталды. 2003 жылғы 1 шiлдеден бастап зейнетақы арттыру бiр миллионнан астам зейнеткерге қатысты болды.
Жинақтаушы зейнетақы жүйесi дамуда. Мiндеттi зейнетақы жарналарын жинап алуды бақылауды қатайту мен жетілдiру жөнiнде шаралар қабылдануда. Зейнеткерлер туралы деректердiң орталықтандырылған банкi құрылды және зейнеткерлiк iстердiң электронды мұрағатын құру жөнiнде жұмыс жүргiзiлуде.
Халықты әлеуметтiк қорғау атаулы сипат алуда. Атаулы әлеуметтiк көмек тағайындаудың автоматтандырылған жүйесi әзiрлендi әрi енгiзілдi және тұрмысы төмен отбасылар жөнiндегi дерекқор құрылды. Қазақстан Республикасында кедейлiктi азайту жөнiндегi 2003-2005 жылдарға арналған бағдарлама қабылданды.
Мүгедектердi оңалту мен қоғамға кiрiктiру жөнiнде мақсатты жұмыс жүргiзiлуде.
Еңбек ету қабiлетiнен айырылған, асыраушысынан айрылған және жұмыстан айырылған жағдайда туындайтын әлеуметтiк сақтандыру жүйесiн 2005 жылдан бастап енгiзу үшiн заңнамалық база дайындалды.
Дегенмен, қазiргi орын алып отырған халықтың бiр бөлiгiнiң тұрмыс деңгейiнің төмендiгi, әлеуметтік төлемдер мен жалақы мөлшердегi алшақтық проблемалары таяу жылдары шешудi талап етедi.
Мақсаттары
Халықтың әлеуметтiк осал топтарын қолдауды қамтамасыз ететiн халықты әлеуметтiк қорғау жүйесiн одан әрi жетілдiру, азаматтардың тұрмыс деңгейiн жақсарту.
Шешу жолдары
2004-2006 жылдары әлеуметтiк қамтамасыз ету және әлеуметтiк қызмет көрсету нормативтерi әзiрленiп, кезең-кезеңiмен енгiзiледi.
Үкiмет азаматтарды жұмыспен қамтуға жәрдемдесу, орта жалпы бiлiм беруге және денсаулық сақтау қызметтерiне қол жетiмдiлiгiн жақсарту, әлеуметтiк көмектің атаулылығын арттыру және басқа да шараларды жүзеге асыру жолымен осы проблеманы шешуге кешендi көзқарасты көздейтiн Қазақстан Республикасында кедейлiктi азайту жөнiндегi 2003-2005 жылдарға арналған бағдарламаны iске асыруды қамтамасыз етедi.
Алдағы кезеңде мiндеттi және ерiктi аударымдар есебiнен ортақ зейнетақыдан, жинақтаушы зейнетақы қорларының зейнетақыларынан тұратын зейнетақы жүйесiн жетілдіру жалғастырылады.
2004-2005 жылдары мүгедектердi әлеуметтiк қорғау жөніндегi нормативтiк-құқықтық база жетілдiрiлетiн болады, мүгедектер бойынша деректер банкi құрылады. Медициналық-әлеуметтiк сараптама мен протездiк-ортопедиялық бұйымдарды өндiру жөніндегi отандық индустрия одан әрi дамытылады.
2005 жылы Мемлекеттiк әлеуметтiк сақтандыру қоры құрылады. 2005 жылдан бастап әлеуметтiк сақтандыруды енгiзу ең төменгi мемлекеттi кепілдiктердi, мiндеттi және ерiктi сақтандыруды қамтитын мүгедектердi әлеуметтiк қорғаудың үш деңгейлi жүйесiн құруға әкеледi.
Сонымен қатар, халықтың жекелеген санаттарына әлеуметтiк көмек көрсетудiң қосымша нысандары дамытылады. Осылайша, кедейлiктi еңсеру және әлеуметтiк-демографиялық ахуалды жақсарту үшiн қажеттi жағдайларды жасау мақсатында 2005 жылдан бастап бiр жасқа дейiнгi балаға күтiм көрсету жөнiндегi жәрдемақылар енгiзудi, ал перспективада отбасының табысына қарай балалар жәрдемақыларын төлеудi қоса алғанда, кезең-кезеңiмен балаларды қорғаудың тұтас жүйесiн жасау көзделiп отыр.
8.5. Мәдениет
Мәдениеттi қолдау жылы қол жеткiзiлген оң үрдiстер одан әрi дамытылуда. 250-ден астам жаңа мәдениет және өнер мекемелерi ашылды, кiтапханалардың кiтап қоры ұлғайтылды. Ондаған жаңа кәсіптiк және көркемөнерпаздар ұжымдары құрылды. Тарихи-мәдени мұраны сақтау аса маңызды басымдық болып белгiлендi. Қазақстан үшiн ерекше тарихи құндылығы бap құжаттарды шетелдік мұрағаттар мен ғылыми мекемелерден iздеу және қайтару жөнінде белсендi жұмыс жүргiзiлуде.
Масс-медиа саласын серпiндi дамыту жалғастырылуда.
Мемлекеттiк тiлдi үйрену мен оны қолдануда қазiргi заманғы ақпараттық технологиялар белсендi қолданылады.
Сонымен қатар халықтың, ең алдымен, ауылдық жерлерде мәдени қызметтерге шектеулi қол жетiмділiгi проблемалары сол күйiнде қалып отыр, бiрқатар салалар секторларында материалдық-техникалық база нашар. Шығармашылық кадрларын даярлаудың бiртұтас жүйесi жоқ, халықты мемлекеттiк теле- және радиобағдарламалармен қамту толық емес күйiнде қалып отыр.
Мақсаттары
Бiрыңғай мәдени-ақпараттық кеңiстiктi нығайту арқылы қоғамның рухани әлеуетiн iске асыру, тарихи-мәдени мұраны, әлеуметтiк-мәдени инфрақұрылымды, әсiресе ауылда, сақтау және дамыту, кәсiби өнер мен халық шығармашылығын дамыту жағдайларын қамтамасыз ету.
Шешу жолдары
Бiрiншi кезектi шаралар ретiнде 2003-2004 жылдары мәдениет және бұқаралық ақпарат құралдарының мәселелерi бойынша заң жобаларының пакетi әзiрленетiн болады. Театрлардың, мұражайлардың, кітапханалардың, мемлекеттiк мұрағаттардың желiсiн кеңейту және материалдық-техникалық базасын жаңғырту жөнiнде шаралар қабылданады. 2003 жылы халықтың мәдени мұрасын зерделеудiң тұтас жүйесiн жасау, бiрқатар тарихи-мәдени және сәулет ескерткiштерiн қайта жаңғырту және дүниежүзілік гуманитарлық бiлiмнің толыққанды қорын мемлекеттiк тілде басып шығару үшiн арнайы орта мерзiмдi "Мәдени мұра" бағдарламасы қабылданатын болады.
Астана қаласының мәдени орталығын қалыптастыру үшiн Ұлттық кiтапхана, Мемлекеттiк цирк, Мемлекеттiк археология және этнография мұражайын, Ұлттық мұрағат, қазiргi заманғы телерадиокешен салу көзделiп отыр.
Телерадиохабарлар таратуды дамытудың 2004-2006 жылдарға арналған бағдарламасы қабылданатын болады, оның аясында халықты мемлекеттiк теледидар- және радиохабарлармен барынша қамтуды қамтамасыз ету, аймақта телерадиохабарлар таратуды дамыту жөнiндегi шаралар кешенi iске асырылатын болады.
Мемлекеттiк ақпараттық саясатты жүргiзудi, әлеуметтiк маңызды әдебиет түрлерін басып шығаруды жетілдіру жөніндегі жұмыс жалғасатын болады.
Этносаралық қатынастарды одан әрi үйлестiру, тілдердің дамуы үшiн қолайлы жағдайлар жасау мемлекеттiк ұлттық саясаттың басым бағыттары болып қала бередi. 2003-2004 жылдары қазақ тiлiнің терминологиялық базасын дамытудың және ономастикалық жұмыстың тұжырымдамалық негiздерi әзiрленедi, оны iске асыру жөнiндегi жүйелiк шаралар қабылданды. Шетелдегi қазақ диаспорасының мәдени, рухани және тілдiк қажеттiлiктерiн қамтамасыз ету мақсатында 2003 жылы Отандастарды қолдаудың 2004-2006 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасын әзiрлеу және оны кейiнгi жылдары кезең-кезеңмен iске асыру қамтамасыз етiлетiн болады.
Жастар саясатының 2003-2004 жылдарға арналған бағдарламасын iске асыру жастар әлеуетiн ашып көрсету, олардың әлеуметтiк мәнi бар бастамаларын қолдау үшiн жағдайлар жасауға бағытталатын болады.
8.6. Спорт және туризм
Елде дене шынықтырумен және спортпен айналысатындар саны өсуiнiң, өткiзiлетiн дене шынықтыру-сауықтыру және спорттық iс-шаралар саны өсуiнiң тұрақты үрдiсi байқалуда, бұл "Қазақстан Республикасында дене шынықтыру мен спортты дамытудың 2001-2005 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасын " iске асыру нәтижесi болып табылды.
Алайда, республикадағы дене шынықтыру мен спорттың материалдық-техникалық базасының жай-күйi бүгiнгі таңда халықтың дене жаттығуларымен айналысу қажеттiлiгiн қанағаттандырмайды. Кәсiпорындарда, тұрғылықты жерлер бойынша және жаппай демалыс орындарында дене шынықтыру мамандары жетiспейдi, спорт ғимараттарының жетiспеуi өткір сезілуде.
Қазiргi заманғы талаптарға жауап беретiн Республикалық олимпиадалық даярлық базасының, спортшының ағзасын дайындау, қалпына келтiру және оңалтудың ғылыми негізде әзірленген жүйесiнiң болмауы жоғары санатты спортшылар даярлауды тежеп отыр.
Туризм саласындағы ағымдағы ахуал тұтастай алғанда елге келуші туристер ағынының және ішкі туризмнің көлемiн арттырудың оң үрдiстерімен, туристік рыноктың дамуын мемлекеттік реттеу жүйесiн жасаумен сипатталады.
Мақсаттары
Салауатты өмiр салты қағидаттарын дене шынықтыру және спорт құралдарымен одан әрi орнықтыру.
Туристік саланы экономиканың табыс әкелетiн саласына айналдыру, туризмнің жоғары рентабельдi индустриясын құру, туристiк қызметтердiң халықаралық рыногында бәсекеге қабiлеттi ұлттық туристiк өнiмдердi жылжыту және сату.
Шешу жолдары
Қазақстан Республикасында дене шынықтыру мен спортты дамытудың 2001-2005 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасын iске асыру жөнiнде одан әрi жұмыс жүргiзу.
Балалар-жасөспiрiмдер спорт мектептерi желiсiн одан әрi дамытуды қамтамасыз ету жоспарлануда.
Қазақстан Республикасында туристік саланы дамытудың 2003-2005 жылдарға арналған бағдарламасын , "Ұлы Жiбек жолының тарихи орталықтарын қайта өркендету, түркі тілдес мемлекеттердiң мәдени мұрасын сақтау және сабақтастыра дамыту, туризм инфрақұрылымын құру" мемлекеттiк бағдарламасын , әртүрлi шетелдік мемлекеттермен туризм саласындағы ынтымақтастық туралы халықаралық келiсiмдердi iске асыру жөнiндегi жұмыс жалғастырылады.
Туристік салада шағын және орта кәсiпкерлiктi дамыту, туризм мен қызмет көрсету саласында халықты жұмыспен қамтуды ынталандыру жөніндегі шараларды қамтамасыз ету; шетелдiк туристердің келуiн және оларды тiркеу рәсiмдерiн одан әрi оңайлату жөніндегi жұмысты жүзеге асыру көзделiп отыр.
Дүниежүзілiк туристік ұйыммен ынтымақтастықты кеңейту Қазақстанның осы ұйым өткiзетiн iс-шараларға, туристiк қызметтердiң әлемдiк рыногына ұлттық өнiмдердi жылжыту мақсатында халықаралық туристiк жәрмеңкелерге және шет елдердегi көрмелерге қатысуын қамтамасыз етеді.
8.7. Демография және көші-қон
Экономикалық дамудың тұрақтылығы мен соңғы жылдары азаматтардың әл-ауқатының жақсаруы елдегi демографиялық және көшi-қон ахуалының тұрақтануына ықпал еттi.
Отбасының, әйел мен баланың құқықтарын және мүдделерiн қорғау мәселелерi жөнiндегi заңнаманы жетілдіру жөнінде нысаналы жұмыс жүргiзiлуде. Қазақстан Республикасында әйелдер жағдайын жақсарту жөнiндегi ұлттық iс-қимыл жоспары iске асырылуда. 2003 жылдан бастап туған балаға бiржолғы ақшалай жәрдемақы төлеу басталды.
Сонымен бiр мезгілде сәбилер мен ана өлімi соңғы уақытта төмендеуге үрдiс алғанымен, жеткілікті жоғары күйде қалып отыр.
Адамдардың заңсыз көшi-қоны және трафик проблемалары сақталып отыр.
Мақсаттары
Демографиялық және көшi-қон процестерiндегi теріс үрдiстердi азайтуға бағытталған саясатты жүргiзу, бiрiншi кезекте отбасы мен ананы қолдаудың нақты тетiктерiн жасау, гендерлiк теңдiкке қол жеткiзу жолымен ел халқының санын көбейту үшiн негiз жасау.
Шешу жолдары
Елдегi демографиялық және көшi-қон ахуалын тұрақтандыру мен жақсартуға бағытталған мемлекеттік саясатты әзiрлеу үшiн Қазақстан Республикасының Демографиялық және көшi-қон саясатының 2010 жылға дейiнгi бағдарламасы әзiрленуде.
2003 жылы Қазақстандағы гендерлiк саясаттың негiзгi қағидаттарын, басымдықтарын және міндеттерiн анықтайтын Гендерлiк саясат тұжырымдамасы қабылданатын болады.
Ана мен сәби өлiмiн азайту мақсатында ана мен баланы материалдық қолдау жөнінде шаралар кешенi қабылданатын болады.
Әйелдердің репродуктивтi денсаулығын сақтау мақсатында жүктi және бала емiзетiн әйелдердiң тамақтануын жақсарту жөнінде шаралар қабылданатын болады.
Отбасы институтын, оны жоспарлау, денсаулығын қорғау қағидаттарын қолдауға қоғамдық пiкiрдi қалыптастыруға ерекше назар аударылатын болады.
Үкiмет оралмандарды көшiрудiң негiзделген квотасын белгiлеу жолымен олардың құқықтары мен мүдделерiн қорғау жөнiндегi жұмысты жалғастырады.
Ауылдық аумақтардың халқын ұтымды орналастыру моделi және болашағы жоқ өңiрлерден дамып келе жатқан аумақтарға, аудан орталықтарына және шағын қалаларға ішкі көшi-қонды ынталандыру жөнiнде шаралар әзiрленедi.
Жетiм балаларға арналған дәстүрлi көп орынды балалар үйлерiн отбасылық үлгісіндегi балалар үйлерi етiп одан әрi қайта құру жөніндегі жұмыс жалғасады.
9. Мемлекеттiк реттеу
9.1. Кәсiби Yкiмет
Орталық атқарушы органдардың тиiмдi жұмыс iстеуiн арттыру үшiн алғышарттар жасалды.
Мемлекеттiк басқару органдарының қызметi қысқа, орташа және ұзақ мерзiмдi жоспарлау қағидаттарына негiзделген. "Қазақстан-2030" Стратегиясында айқындалған басымдылықтар бойынша Қазақстан Республикасының 2010 жылға дейiнгi Стратегиялық даму жоспары әзiрлендi. Экономиканың басым бағыттары бойынша дамудың мемлекеттiк және салалық бағдарламалары әзiрлендi. Орталық атқарушы органдардың ашықтығының неғұрлым жоғары деңгейiне қол жеткiзу жөнiнде қадамдар жасалды.
Мемлекеттiк қызметтің жаңа моделi енгiзілдi және жұмыс iстейдi. Қызметке қабылдаудың және қызмет бойынша жылжудың конкурстық-мансаптық негiзiне көшу жүзеге асырылды.
Мемлекеттiк қызметтің заңнамалық базасы жетілдiрiлуде, мемлекеттiк қызметшiлердi әлеуметтiк және құқықтық қорғау жөнінде шаралар қабылданды.
Мемлекеттiк қызмет туралы заңнаманы бұзушылықтарға және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жүргiзу тетiктерi күшейтілдi, мемлекеттiк қызметтер көрсету стандарттарын әзiрлеу жөнiндегi комиссия құрылды.
Сонымен бiрге, мынадай проблемалар көкейтестi болып қалып отыр: мемлекеттiк қызметшілер ұсынатын қызметтердiң сапасын арттыру, оларға еңбекақы төлеудi, әлеуметтiк қамсыздандыруды жетілдіру және арттыру.
Қызмет көрсетулердің төмен сапасының маңызды көрсеткiшi мемлекеттiк органдардағы сыбайлас жемқорлық болып табылады. Сыбайлас жемқорлықтың өсуi белгiлi бiр мөлшерде мемлекеттiк қызметшілердің төмен еңбекақысымен байланысты.
Мемлекеттiк қызметшілердің төмен еңбекақы проблемасы елдiң экономикалық деңгейi өсуіне байланысты ерекше көкейтестi болды. Экономиканың дамуы бiлiктi кадрлардың мемлекеттiк қызметтен жеке секторға кетуіне ықпал етедi. Осы жағдайлар мемлекеттiк қызметтiң ықтимал бәсекеге қабiлетсiз болуына мүмкiндiк туғызады.
Мемлекеттiк қызметшiлердi әлеуметтiк қамсыздандыру мәселелерінің орасан зор маңызы бар. Мемлекеттiк қызметшiлердi тұрғын үймен қамтамасыз ету мәселесi толық көлемде шешiлмеген.
Жаңа ақпараттық технологияларды енгiзу негiзiнде әкiмшiлiк жүргiзудi және iс қағаздарын жүргiзудi оңтайландыру әдiстерi жеткiлiксiз пайдаланылады.
Жекелеген мемлекеттiк және салалық бағдарламаларды тиiмдi iске асыру талаптарға толық сай емес.
Мемлекеттiк қызметтiң кадрларын даярлау, қайта даярлау және бiлiктiлiгiн арттыру жүйесi, оның iшiнде шетелде де, мемлекеттiк басқару органдарының кадрларға нақты қажеттiлiгiмен үйлеспейдi.
Мақсаттары
Мемлекеттiк аппарат қызметiн ұйымдастыруға жүйелi көзқарасты қалыптастыру, оның жұмысына икемділік пен тиiмділік беру, ведомствоаралық өзара iс-қимыл мен үлестiрудi күшейту, әкімшілік мемлекеттiк қызметтің оң тәжiрибесi мемлекеттiк қызметтiң өзге түрлерiне енгiзу.
Мемлекеттiк қызметтің қоғамдағы беделiн арттыру, мемлекеттiк қызметшiлердің лауазымдар жiктемесiн және еңбекақы төлеу жүйесiн жетілдіру, мемлекеттiк қызметтер көрсету стандарттарын әзiрлеу және енгiзу, Мемлекеттiк қызметшiлердiң қызметтiк этика ережесiн сақтау жөніндегі тетiктi iске асыру, әкiмшiлiк сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес, сондай-ақ мемлекеттiк қызметшiлердiң әлеуметтiк жағынан қорғалуын күшейту.
Шешу жолдары
Ел Үкiметiнің жұмысын ұйымдастыру тетiгiн қайта қарау алдымызда тұр. Мемлекеттiк басқару органдары қызметiнiң өлшемдерi нақты бiр басшының жеке басына тәуелдiлiк емес, ал жалпы мемлекеттiк саясат мақсаттарына сәйкес келуi, аппарат жұмысының тұрақтылығы, жолға қойылуы, жауапкершiлiк және тиiмдi нәтижелерi болуы тиiс.
Yкiметтiң құрылымын жетілдіру процесi нақты анықталған, бiрдей әрi теңдестiрiлген функциялары бар, қайталануды және бюрократтық сөзбұйдаға салуды болдырмайтын түпкi көрiнiс табуы тиiс.
Мемлекеттiк басқару органдары аппаратының саны олар орындайтын мемлекеттiк қызмет көрсетулердің саны мен сапасына қарай белгiленетiн болады. Мемлекеттiк аппараттың кадрлық құрамы бiлiктiлiк, құзыреттiлік және тәжiрибе деңгейiне қойылатын жаңа бiлiктілік талаптары ескерiле отырып қалыптастырылатын, сондай-ақ тиiстi материалдық-техникалық және қаржы ресурстарымен қамтамасыз етілетiн болады.
Орталық және жергiлiктi атқарушы органдардың қызметi негiзгi миссияны орындаудың тиiмділiгiн арттыруға бағытталады және бiрiншi кезекте түпкi нәтижелерге бағдарланады.
Халық үшiн мемлекеттiк басқару органдарының қызметi ашық болуын қамтамасыз етуде ақпараттық технологиялар мүмкiндiктерi пайдаланылады.
Мемлекеттiк басқару органдары олардың құзыретiне енетiн мәселелердi бiрлесiп шешу үшін үйлестiрiледi әрi өзара iс-қимыл жасауға жұмылдырылады.
Олардың қызметiн регламенттеу жүйесiн жетілдіру және мемлекеттiк қызметшілердің мемлекеттiк қызметтердi ұсыну стандарттарын әзiрлеу есебiнен мемлекеттік басқару органдары жұмысының ашықтығы мен жұмыс бабындағы асыра пайдалануды болдырмауға қол жеткiзiледi.
Мемлекеттiк қызметшiлерге еңбекақы төлеу жүйесiн одан әрi жетілдiру және мемлекеттiк қызметшілердi әлеуметтiк қорғауды нығайту көзделеді. Мемлекеттiк қызметшiлердiң лауазымдық жалақылары көбейтiледi.
Мемлекеттiк басқару деңгейлерi арасындағы өкiлеттiктердi ажыратудың жүргiзiлiп жатқан саясаты ескерiле отырып, әкімшілік мемлекеттiк қызметшiлер лауазымдарының тiзiлiмi қайта қаралады.
Мемлекеттiк қызмет кадрлары жай-күйінің мониторингiн қамтамасыз ететiн Кадрларды басқарудың ақпараттық жүйесi енгiзiледi.
Үкiмет мыналарды жүзеге асыруды көздейдi:
құжаттарды келiсу тәртiбiн оңайлату, мәжiлiстердің, әр түрлi жұмыс топтарының санын азайту және олардың жұмысының нәтижелілігiн арттыру, жаңа технологияларды енгiзу есебiнен құжат айналымын ретке келтiру әрi қысқарту;
барлық мемлекеттік органдарда, ұлттық компаниялар мен iрi республикалық мемлекеттік кәсiпорындарда орта мерзiмдi жоспарлаудың көп деңгейлi тұтас жүйесiн қалыптастыру;
әлеуметтік-экономикалық саясаттың түйiндi мәселелерi бойынша шешімдердiң жобаларын мүдделi тараптардың кең тобымен (ipi кәсiпорындар, қоғамдық және үкiметтік емес ұйымдар және т.б.) талқылауға шығару практикасын кеңейту;
Парламентпен сындарлы өзара iс-қимылды одан әрi нығайту;
Үкiмет Регламентiнің дәл сақталуына қол жеткiзу, атқарушылық тәртiптiң деңгейiне жауапкершiлiктi арттыру;
iске асырылатын мемлекеттiк және салалық бағдарламалардың тиiмділігін қамтамасыз ету;
біліктілік талаптарын, еңбекақы төлеу жүйесiн жетілдiру, оларды құқықтық және әлеуметтiк қорғауды күшейту, кәсiби даярлық сапасын жақсарту, бiлiктiлiктi арттыру тетiктерiн дамыту негiзiнде мемлекеттік қызметшілердің кадр құрамын нығайту;
Академияның қазiргi заманғы кешенiнiң құрылысын салуды қоса алғанда, Мемлекеттiк қызмет академиясының оқу, ғылыми-әдістемелiк және материалдық-техникалық базасын нығайту;
қазiргi заманғы ақпараттық технологияларды пайдаланумен бiрге, оның ішінде ҚА ЕБЖ ("электронды Үкiмет") енгiзудi жүзеге асыра отырып, Үкiметтiң қызметiн автоматтандыру тетiктерiн енгiзу;
мемлекеттік қызметтегi қызмет этикасын бұзғаны және сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарын жасағаны үшiн жауапкершiлiктi күшейту.
9.2. Мемлекеттiк басқару органдарының функциялары мен өкілеттіктерін айқындау және ажырату
Мемлекеттiк басқару деңгейлерi арасындағы өкiлеттiктердi ажырату және бюджетаралық қатынастарды жетілдіру тұжырымдамасын қабылдаумен бiрге мемлекеттiк басқару жүйесiн оңтайландыру жөнiнде одан әрi жұмыс жүргiзу үшiн негiз жасалды.
Кейбiр заң актiлерiне жергiлiктi мемлекеттік басқару мәселелерi бойынша өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы заң жобалары және Бюджет кодексiнің жобасы дайындалды.
Сонымен бiрге, мемлекеттiк функцияларды бөлу жүйесi және әрбiр мемлекеттiк басқару деңгейiнің құзыретi тиiстi заңнамалық актiлерде түпкiлiктi түрде бекiтiлмегенiн атап өткен жөн.
Жергiлiктi билiк деңгейлерінің әлеуметтiк-экономикалық даму саласында дербестiктің жеткiлiксiздiгi ауылдық, кенттік, қалалық (аудандық маңызы бар) билiк деңгейлерiнде басқарудың нақты тетiктерiнің болмауы проблемалық мәселелер болып қалып отыр.
Мақсаттары
Мемлекеттiк функцияларды iске асырудың тиiмдiлігін арттыру және барлық мемлекеттiк басқару деңгейлерi арасында функцияларды, өкiлеттiктер мен жауапкершiлiктi оңтайлы бөлу есебінен халыққа қоғамдық қызмет көрсету.
Мемлекеттiк басқарудың ауылдық, кенттiк, қалалық (аудандық маңызы бар) деңгейлерiн институционалдық және функционалдық нығайту.
Шешу жолдары
Алдағы кезеңде Тұжырымдамада белгiленген бағыттар бойынша жұмыс жалғасатын болады.
2003 жылдың ішінде қолданыстағы заңнамаға мемлекеттiк басқару деңгейлерi арасындағы өкілеттiктердi ажырату және бюджетаралық қатынастарды жетілдіру мақсатында тексеру жүргiзу ұйғарылады.
2003 жылдың аяғына дейiн "Қазақстан Республикасының кейбiр заң актiлерiне мемлекеттік басқару деңгейлерi арасындағы өкiлеттiктердi ажырату мәселелерi бойынша өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы" Заңның жобасы дайындалатын болады.
Орталықтың жекелеген функциялар мен өкiлеттiктердi, сондай-ақ аумақтық даму мәселелерiн шешудегi жауапкершiліктi, ең алдымен, шаруашылық саласындағы, сондай-ақ шаруашылық қызметтiң жекелеген түрлерiн лицензиялау саласындағы функцияларды жергiлiктi мемлекеттiк басқару деңгейiне беру процесiн жалғастыру жоспарланып отыр.
Бұл ретте, заңнамада аудандық (облыстық маңызы бар қалалық) басқару деңгейi өкiлеттiктерiнің өңiрдi әлеуметтiк-экономикалық дамыту мәселелерiн шешуде дербестiгiн кеңейтуге және нақты бекітуге баса назар аударылатын болады.
Әкiмшiлiк-бюджет реформасының басым бағыты ауылдық округтер, кенттер, аудандық маңызы бар қалалар, қалалардағы аудандар деңгейінде мемлекеттiк басқарудың тиiмділігін ұйымдастыру, ең алдымен, оны институционалдық және функционалдық нығайту болады.
Осы мақсатта 2004 жылдан бастап ауылдар, кенттер, аудандық маңызы бар қалалар, сондай-ақ қалалардағы аудандар әкiмдерiнiң аппараттарын оларға заңды тұлға мәртебесiн бере отырып, қалыптастыруға кiрiсу көзделедi.
Мемлекеттiк басқару деңгейлерi арасындағы функциялар мен өкiлеттiктердi ажырату жөнiндегi жұмыс шеңберiнде 2004 жылдан бастап ауылдық, кенттік, қалалық (аудандық маңызы бар) басқару деңгейлерiне бекiтiлетiн функциялардың тiзбесi кеңейтiлетiн болады.
Сонымен бiр мезгілде, әкiмдердiң дербестігін кеңейту мақсатында басқарудың осы деңгейi қаржыландыру тетiгi жетілдіретiн болады.
Мемлекеттiк басқару секторын функционалдық талдау және басқару деңгейлерi арасындағы мемлекеттiк функцияларды оңтайлы бөлу бойынша одан әрi ұсыныстарды әзiрлеу жөніндегi жұмыс тұрақты негiзге ауыстырылатын болады.
9.3. Мемлекеттiк активтердi басқару
Соңғы жылдары бюджетке акциялардың мемлекеттiк пакеттерiне дивидендтер түсiмдерi, мемлекеттiк кәсiпорындардың таза кiрiсiнің бiр бөлiгiнің түсiмдерi ұлғаюының тұрақты үрдісі байқалды.
2003 жылы мемлекеттiк меншiктi басқару жүйесiн одан әрi жетілдіруге бағытталған шаралар кешенiн көздейтiн Мемлекеттiк мүліктi басқарудың тиімділігін арттырудың және жекешелендiрудің 2003-2005 жылдарға арналған салалық бағдарламасы қабылданды.
Осы бағдарламаның аясында мемлекеттiк кәсіпорындардың, акцияларының пакетi (қатысу үлесi) мемлекеттік меншiктегi акционерлік қоғамдар мен серіктестiктердің қаржы-шаруашылық қызметін, олардың жоспарлы көрсеткіштердi орындауын бақылау жөнiндегi, әкiмшiлiк шығыстарды оңтайландыруды қамтамасыз ету жөнiндегi жұмыс күшейтілді.
Ұлттық компаниялар Қазақстан Республикасының Үкiметi бекітетін орта мерзімдi даму жоспарларын әзiрлеуде.
Сонымен бiрге, мемлекеттік меншiктi басқаруды талдау орталық мемлекеттік органдардың тарапынан мемлекеттiк меншiктi басқару жүйесiн жетiлдiрудiң қажеттiлiгiн және жергiлiктi атқарушы органдар тарапынан басқару мен бақылаудың нашар ұйымдастырылуын анықтады.
Мақсаттары
Мемлекеттiк мүлiктi басқарудың тиiмдiлігiн арттыру, экономиканың стратегиялық маңызы бар салалары кәсiпорындарын қызметiн мемлекет тарапынан бақылауды күшейту, мемлекеттік мүлiктi есепке алу жүйесiн жетілдiру.
Шешу жолдары
2003-2004 жылдары акциялардың мемлекеттiк пакеттерiне дивидендтердің, мемлекеттiк кәсіпорындар таза табысы бiр бөлiгiнің, мемлекеттік меншіктегi мүліктi жалға беруден алынатын түсiмдердiң бюджетке уақтылы есептелуi мен толық аударылуын, бақылау тетiгi жетілдірілетiн болады.
Экономикалық жағынан негiзделген дивиденд саясатын әзiрлеу, әкімшілік шығыстарды қысқарту және инвестициялық бағдарламаларды iске асыру мақсатында акцияларының бақылау пакеттерi мемлекетке (оның iшiнде ұлттық компанияларға) тиесiлi мемлекеттiк кәсiпорындарды, акционерлiк қоғамдарды басқару және олардың қаржы-шаруашылық қызметiн бақылау жүйесiн жетілдіру одан әрi жалғаса бередi.
Корпоративтiк басқарудың халықаралық стандарттары енгiзiлетiн болады.
2004 жылы мемлекеттiк активтер мен мiндеттемелердiң теңгерiмiн жасау әдiстемесi әзiрленедi, ол бүкіл мемлекеттiк мүлiктi толық есепке алуды қамтамасыз етуге мүмкiндiк бередi.
Экономикалық даму процестерiн реттеу әрi болжаудағы мемлекеттің рөлiн күшейту, 2003 жылдың аяғына дейiн меншiк мониторингi нәтижелерiнің бiрыңғай ақпараттық базасын жасау мақсатында "Стратегиялық маңызы бар экономика салаларындағы меншiктің мемлекеттiк мониторингi туралы" Заңды қабылдау жоспарлануда.
Таяу жылдары мемлекет жүйе құрайтын iрi компаниялар құру және оларды әлемдік рыноктарға шығару жолымен экономиканың стратегиялық маңызы бар салаларын дамытудағы өз рөлiн күшейтедi.
2003-2005 жылдар iшiнде коммуналдық меншiк объектiлерiнiң мақсатты және тиiмдi пайдаланылуын бақылау жүйесiн жақсарту жөнiнде шаралар қабылданатын болады.
9.4. Баға және тариф саясаты
Табиғи монополиялар саласында
Қазiргi уақытта орта мерзiмдi тарифтiк реттеу қағидаттарын iске асыруға және жүргiзiлген инвестицияларды ескере отырып, айқындалатын нарықтық пайданы есептеуге мүмкiндiк беретiн тариф белгiлеудің негiзгi әдiстемелерi жасалды және қабылданды.
Бүгiнгi таңда көптеген табиғи монополиялар субъектiлерi үшiн ағымдағы және күрделi жөндеудi ғана емес, сонымен қатар ауыстыруды, кейiннен әрi жаңғыртуды талап ететiн негiзгi қорлар тозуының жоғары деңгейi тән болып отыр.
Бұдан басқа, табиғи монополия субъектiлерi жай-күйiн нақты бағалауды алуға кедергi болып отырған табиғи монополия субъектiлерiнiң қызметiне тәуелсiз техникалық және қаржылық сараптама жасау жоқ екенін атап өту қажет.
Тұтынушылардың жекелеген топтары бойынша табиғи монополия субъектiлерінің қызметтерiне тарифтердiң (бағалардың, алымдар ставкаларының) негiзсiз саралануы байқалуда.
Мақсаттары
Негiзгi қорларды көбейту процесiн қалпына келтiру мақсатында табиғи монополиялар субъектілерiнің инвестицияларды жүзеге асыруы үшiн жағдайлар жасау және тұтынушылар үшiн тарифтердiң өзгеруінің болжамдығына қол жеткізу табиғи монополия саласын реттеудiң негiзгi мақсаты болып табылады.
Шешу жолдары
Республикалық маңызы бар барлық табиғи монополия субъектiлерінің қызметiне техникалық және қаржылық сараптама жүргiзу;
тарифтердiң өсуi әлеуметтiк қорғаудың балама шараларымен бiрге жүретiн болады;
табиғи монополия субъектілерi қызметiнiң мониторингi мен оны талдау үшін ақпараттық дерекқорды құру;
реттелетiн активтер базасына пайда ставкасын есептеу әдістемелерін әзiрлеу және бекiту;
орта мерзiмдi негiзде республикалық тiзiлiмге енгiзiлген табиғи монополия субъектiлерiнің барлық қызметтер көрсету түрлерi бойынша тарифтердің (бағалардың, алым ставкаларының) шектi деңгейiн белгілеу;
тұтынушылардың топтары бойынша табиғи монополия субъектілерінің қызметтер көрсетуiне тарифтердi (бағаларды, алым ставкаларын) негізсіз саралауды қолдану практикасын жою;
жергіліктi маңызы бар табиғи монополиялар субъектiлерiн бақылау және реттеу функцияларын жергiлiктi мемлекеттiк органдарға жүктеп, орталықсыздандыру.
Бәсекелестiктi қорғау саласында
Бүгiнгi таңда республикалық деңгейде де, өңiрлiк деңгейде де тауарлар (жұмыстар, қызметтер көрсету) рыногының көптеген салалары үшiн рынок субъектiсінің өзінің үстем жағдайын терiс пайдалануы, баға белгiлеу кезiнде рынок субъектiлерi арасындағы жең ұшынан жалғасу тәрiздi кiнәратсыз бәсекелестiк қағидаттарын бұзу көрiнiстерi және т.б. тән болып отыр.
Бұдан басқа, мемлекеттiк органдардың, әсiресе жергiлiктi деңгейдегi бiр шаруашылық субъектiлерiнің басқаларына қатысты мәнi жағынан мүмкіндiктерiн шектейтiн iс-қимылдары орын алып отыр.
Бұл ретте мемлекеттiк органдар үшiн бәсекелестiктi қорғау саласындағы өкiлеттiктерiнің және бәсекелестiктi дамыту бөлiгiнде iс-әрекеттер үйлесімділігiнiң жеткіліксiздігі байқалады.
Мақсаттары
Елдің негiзгi тауар рыноктарында бәсекелестiк бостандығына қол жеткiзу және оны қолдау.
Шешу жолдары
Бәсекелестiктi қорғау саласында нормативтiк құқықтық актiлердi және, ең алдымен, "Бәсекелестiк және монополиялық қызметтi шектеу туралы" Қазақстан Республикасының Заңына өзгерiстер мен толықтыруларды әзiрлеу және қабылдау;
рынок субъектiлерінің үстемдiк жағдайын асыра пайдалануының, рынок субъектiлерi арасында монополиялық бағаларды белгiлеу, рыноктан ығыстыру және оған басқа субъектiлердiң кiруiн шектеу бойынша жең ұшынан жалғаудың жолын кесуге мемлекеттiк бақылауды күшейту;
кәсiпкерлiк бостандығы мен тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың қоғамдық жүйесiн нығайту;
өңiрлiк тауарлар (жұмыстар, қызметтер көрсету) рыноктарында бәсекелестiктi қорғау функцияларын жергiлiктi мемлекеттiк органдарға бере отырып, орталықтан алу.
9.5. Қоршаған ортаны қорғау және табиғатты пайдалану
Табиғат қорғау заңнамасын одан әрi жетілдіру жөнiнде шаралар қабылданды, қоршаған ортаны қорғау мәселелерi бойынша конвенцияларға қол қойылды, Қазақстан Республикасының Экологиялық қауiпсiздiгі тұжырымдамасының жобасы әзiрлендi, барлық ластану көздерiнің мемлекеттiк кадастрларын және оларды орналастыру карталарын жасау жөнінде жұмыс жүргiзілуде; қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингiнің бірыңғай мемлекеттік жүйесi құрылуда.
Солай бола тұра бiрқатар өңiрлерде дағдарысты экологиялық ахуал орын алып отыр.
Атмосфералық ауа мен су объектiлерiн ластаудың терiс үрдiстерi сақталуда, қызған газдардың және озонды бұзатын заттардың қалдықтарын қысқартуға немесе азайтуға бағытталған шаралар жүзеге асырылмай отыр, өндiрiс және тұтыну қалдықтарын басқару жүйесi жоқ.
Мақсаттары
Қоршаған орта сапасын тұрақтандыру, қоғам қажеттiлiктерiне сәйкес табиғат пайдалану процесiн реттеу.
Шешу жолдары
Қоршаған ортаны қорғау мен табиғатты пайдалану жүйесiн оңтайландыру мақсатында "Қоршаған ортаны қорғау" бағдарламасы әзiрленетiн болады.
Шаруашылық қызметтің қоршаған ортаға әсерiн азайту үшiн экологиялық талаптар қайта қаралатын және әзiрленетiн, оларды барлық табиғат пайдаланушылардың орындауы жөнінде қатаң шаралар қолданылатын болады.
Шаруашылық қызметтің экологиялық жағынан қауiптi түрлерiн жүзеге асыратын кәсiпорындарды міндетті түрде экологиялық сақтандыру және оларға аудит жүргiзу жүйесi енгiзіледi, сондай-ақ Каспий аймағында жұмыс істейтін кәсiпорындардың қызметіне қойылатын қосымша экологиялық талаптар мен стандарттар әзiрленедi.
Бүгінгi күннің талаптарына жауап беретiн өсiмдіктер мен жануарлар дүниесiн көбейтудi және пайдалануды қорғау саласындағы қатынастарды реттеу мақсатында Қазақстан Республикасының Орман кодексi қабылданды және "Жануарлар дүниесiн қорғау, молықтыру және пайдалану туралы" Қазақстан Республикасының Заңы (жаңа редакциясы) қабылданады, "Қазақстанның ормандары" атты бағдарлама әзiрленедi.
Екiжақты және көпжақты уағдаластықтарға, атап айтқанда, қоршаған ортаны қорғау мен тұрақты даму саласындағы БҰҰ-ның конвенцияларына және жаhандық халықаралық форумдардың шешiмдерiне сәйкес қабылданған Қазақстан Республикасының мiндеттемелерiн және бағдарламаларды орындау жөнiнде шаралар қабылданатын болады.
Мұнай өндiру кезiнде iлеспе газды кәдеге жарату проблемасына айрықша назар аударылады, жер қойнауы мен мұнай операцияларын жүргiзу жөнiнде заңнамаға тиiстi өзгерiстер енгiзiледi.
Халықты сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету мақсатында "Ауыз су" салалық бағдарламасын iске асыру қамтамасыз етіледi, оған сәйкес ауылдық елдi мекендердi ауыз сумен қамтамасыз ету жүйелерi салынады және қайта жаңартылады.
Табиғат қорғау қызметiн, жерүстi суын да, жерасты суын да ұтымды пайдалану мен қорғауды көтермелейтiн экономикалық тетiктер әзiрленеді және енгiзiледi.
Қазiргi және болашақ ұрпақтар үшiн қоршаған ортаның сапасын жақсарту және табиғи ресурстарды сақтау процесiне қоғамды тарту мақсатында айрықша қорғалатын табиғи аумақтар мен экологиялық туризм бағыттарының желiсi дамитын болады.
Шикiзат бағытындағы компанияларда ИСО 14000 серияларындағы халықаралық стандарттар талаптарына сәйкес сапаны басқару жүйесi енгiзiледi.
Қоршаған ортаны қорғау және табиғи ресурстарды пайдалану саласындағы заңнамалық базаны жетілдіруге зор көңіл бөлінедi және заңнаманы одан әрi реформалау оны жүйелеу мен пәрменділігiн арттыруға, сондай-ақ оны Еуропалық одақтың директиваларымен жақындастыруға бағытталатын болады.
Қалдықтарды көмуге және кәдеге жаратуға, сондай-ақ олардың қоршаған ортаға зиянды әсерiн азайтуға мемлекеттік бақылауды күшейту мақсатында:
өндiрiс және тұтыну қалдықтары проблемаларын шешуге бiрыңғай мемлекеттiк көзқарастар белгілеу;
әртүрлi деңгейде қалдықтарды басқару жүйесiн әзiрлеу;
республиканың бүкiл аумағында тұрмыстық қалдықтарды жинау, сақтау және бақылау жасалатындай дәрежеде оларды кәдеге жарату жүйесiн енгiзу;
қалдықтар қоймаларының мониторингi жүйесiн дамыту жөнiнде шаралар әзiрлеу көзделуде.
10. Заң шығару қызметi
Заң шығару қызметi елде жүргiзiлiп жатқан реформаларды құқықтық тұрғыдан қамтамасыз етудiң жақсара түсумен сипатталады.
Қазақстан Республикасының Парламентiмен келiсiлген перспективалы заң жобалау жұмыстарының 2003-2005 жылдарға арналған жоспары бекiтiлдi. Заң жобаларына мiндеттi түрде ғылыми сараптама жүргiзу енгiзiлдi, бұл олардың сапасына игi ықпал етуде. Қолданыстағы заңнаманы жүйелеу жөнiнде, атап айтқанда оны кодтау жөнінде жұмыс жүргiзуде. Осы бағытта одан әрi жұмыс iстеугe бағдар болған Заңнама салаларының бiрыңғай жіктемесі бекiтілдi.
Сонымен бiрге заң базасы көлемдi әрi қайшылықты күйінде қалып отыр. Yкiметтің заң жобалау жұмысында депутаттық корпустың және үкiметтік емес ұйымдардың әлеуетi жеткiлiктi дәрежеде пайдаланылмайды. Қабылданған заңдарды орындау проблемасы тиянақты шешiлмей отыр.
Мақсаттары
Заң шығару қызметiнің тиімдiлiгiн арттыру.
Шешу жолдары
Қолданыстағы заңнаманы жүйелеу, оны ескiрген және қайталайтын нормалардан арылту, қоғамдық қатынастардың кейбiр салаларын құқықтық реттеудегi олқылықтардың орнын толтыру жөнiндегi жұмыс жалғасын табады. 2004 жылы Yкiмет Құқықтық саясат тұжырымдамасын іске асыру және Қазақстан Республикасы заңдарының жиынтығын жасау жөніндегі жұмысты жалғастыратын болады.
Заң жобаларының сапасын қамтамасыз ету үшiн оларды әзiрлеуге қажетті қаржы қаражатын бөлу көзделуде, бұл осы жұмысқа бiлiктiлiгi жоғары мамандарды, оның iшiнде академиктер мен профессорлардың арасынан тартуға мүмкіндік бередi. Заң жобаларының тұжырымдамаларын алдын ала пысықтауға және олардың ғылыми сараптамасына зор көңiл бөлiнетiн болады.
Заң жобалау жұмыстарының перспективалы және жыл сайынғы жоспарлары Парламент Палаталарының ұсыныстарын ескере отырып жасалады.
2004 жылдан бастап дайындау әзiрлеушi-органның құзыретi шегiнен шықпайтын заң жобаларын қоспағанда, Парламенттiң мүдделi депутаттарының және үкіметтік емес ұйымдар өкілдерінің заң жобаларын дайындау жөнiндегi жұмыс топтарына қатысуы қаралатын болады.
Барлық қабылданатын заңдардың тиiмдi түрде iске асырылуын қамтамасыз ету мақсатында оларды қаржымен қамтамасыз етудiң жетiмдiлiгi қағидаты нақты сақталатын болады. Қабылданған заңдарды орындауға бағытталған қосымша заңға тәуелді актілерін қабылдау норма түзу қызметi басымдықтарының бiрi болып қала бередi.
Индустриялық-инновациялық даму стратегиясын және Мемлекеттiк аграрлық азық-түлiк бағдарламасының iске асырылуын, сондай-ақ көлiк-коммуникация және қаржы инфрақұрылымын, әлеуметтiк қамсыздандыру жүйесін және қоғамның тыныс-тiршiлiгiнiң басқа да салаларын дамытуды қамтамасыз ететін нормативтiк құқықтық актілердi қабылдауға басты назар аударылады.
Республиканың ұлттық мүдделерiне сай келмейтiн, eлдің ішкi заңнамасының дамуына кедергi келтiретiн халықаралық шарттардан Қазақстанның белгіленген тәртіппен шығуы мақсатында оларға түгендеу жүргiзу жөнiндегi жұмыс жалғастырылады.
Ұсынылып отырған шараларды iске асыру арқылы осы Бағдарлама белгілеген барлық іс-шараларды нормативтiк-құқықтық тұрғыдан қамтамасыз ету жүзеге асырылады және бiздiң мемлекетiмiзде бұдан былайғы саяси, экономикалық және әлеуметтiк реформалар үшiн құқықтық база жасалады.
11. Қаржы және салық-бюджет саясаты
11.1 Ақша-кредит саясаты
Қазiргi уақытта Қазақстанның қаржы жүйесi басқа ТМД елдерiмен салыстырғанда неғұрлым реформаланған және дамыған жүйе болып табылады. Жеке тұлғалардың депозиттерiне ұжымдық кепілдiк беру (сақтандыру) жүйесi табысты жұмыс iстеуде. Ипотекалық кредит беру және вексельдiк қайта қаржыландыру жүйесi дамып келедi. Почта-жинақ жүйесiн дамыту жөнiнде белсендi жұмыс жүргiзiлуде, екiншi деңгейдегi банктердiң қызметтiң халықаралық стандарттарына көшу бағдарламасын iске асыру аяқталуға жақын.
Ақша-кредит саясаты әлемдiк стандарттарға жақындатуға, валюта режимiн ырықтандыруға бағытталған.
Қаржы рыногын мемлекеттік реттеу жүйесiн реформалауға зор маңыз бөлуде.
Банк секторын дамыту саласында банктерде тәуекелдердi басқару жүйелерiн енгiзу және ағымдағы қадағалау, оның iшiнде топтасып қадағалау әдiстерiн жетiлдiру жөнiндегi жұмысты жандандыра түсу қажет.
Негiзгi қызметi кредит жағдаяттарын жүргiзу және кредиттiк есептер беру болып табылатын кредиттік бюро құру мәселесi көкейкестi сипат алып отыр.
Сақтандыру рыногын дамытуда бiрқатар мәселелер шешiлмеген күйінде қалуда.
Мақсаттары
Нақты сектордың қаржы ресурстарына қажеттiлiктерiн қанағаттандыратын және халықаралық стандарттарға сай тиімді жұмыс iстейтiн қаржы жүйесiн құру.
Шешу жолдары
Қазiргi уақытта Ұлттық Банк Қазақстан Республикасының қаржы секторын дамытудың тұжырымдамалық ережесін әзiрледi, ол қаржы рыногына қатысушылар қызметi негiзгi бағыттарының 2007 жылғы 1 қаңтардан бастап Еуроодақ стандарттарына сай болуын айқындайды.
Осы тұжырымдама шеңберінде:
инфляциялық таргеттеу қағидаттарына көшуге дайындалу;
валюта режимiн одан әрi ырықтандыру;
қаржы рыногын қадағалау жөнiнде дербес бiрыңғай реттеушi орган құру;
банктерде, сақтандыру ұйымдарында, жинақтаушы зейнетақы қорларында ағымдағы қадағалау әдiстерiн жетілдiру және корпоративтiк басқару мен тәуекелдердi басқару жүйелер енгiзу;
кредиттiк бюро құру;
сақтандыру рыногының инфрақұрылымын дамыту және оның кәсiби қатысушыларының (сақтандыру брокерлерiнiң, актуарийлердің және уәкiлеттi аудиторлардың) қызметiн жандандыру;
халықаралық стандарттарды ескере отырып, жеке тұлғалардың салымдарына мiндеттi ұжымдық кепiлдiк беру (сақтандыру) жүйесiн жетілдiру;
төлем карточкаларының ұлттық банкаралық жүйесiн енгiзу; ипотекалық кредиттеу және тұрғын үй-құрылыс салымдары жүйесiн дамыту;
жинақтаушы зейнетақы қорларының қызметiн реттеудiң нормативтiк құқықтық базасын одан әрi жетілдiру көзделуде.
2006 жылдың аяғына қарай инфляция 4,5%-ға дейiн төмендейдi, экономиканы монетарландыру деңгейi 25%-ға дейiн артады, қайта қаржыландыру ставкасы 5,5%-ға дейiн төмендейдi, экономикаға банктер кредиттерінің және резиденттердің банк жүйесіндегi депозиттерiнiң ағымдағы көлемiмен салыстырғанда ол екi еседен астамға ұлғаяды.
11.2. Салық саясаты
2002 жылы Салық кодексiнiң енгiзiлуi қазақстандық салық заңнамасын дамытудың маңызды кезеңi болды, ол салық саласындағы құқықтық тетiктердің тиiмдiлiгiн бiр мезгілде арттыра отырып, алдындағы жылдары құрылған салық жүйесiнiң тұжырымдамалық негіздерін нығайта түсті.
Кеден iсi саласындағы құқықтық нормаларды бiрiктiретiн және жүйелейтiн, қоғамдық қатынастарды реттейтiн, кеден рәсімдерін оңайлатуға және сонымен бiр мезгілде тиімдiлiгiн арттыруға мүмкіндік беретiн халықаралық нормаларды барынша пайдаланатын Қазақстан Республикасының Кеден кодексi қолданысқа енгiзілдi.
Салық кодексiн қолданудың оң нәтижелерiмен қатар елдiң экономикалық өсуi және инвестициялық ахуалды жақсарту үшiн жағдайларды қамтамасыз ету мақсатында салық жүйесiн жетiлдiру проблемасы шешiлмеген күйiнде қалып отыр.
Қолданыстағы салық заңнамасының ережелерi жеке тұлғалардың табыстарын ресми емес айналымнан шығаруға, негiзгi жабдықтарды ұдайы өндiру мен жаңартуға инвестициялар салу үшiн оңтайлы жағдайлар жасауға толық жәрдемдеспей отыр.
Инновациялық қызметтi ынталандырудың пәрмендi тетiктерi жоқ, бұл ғылымды көп қажет ететін және жоғары технологиялы өндiрiстердiң дамуы белгiлi дәрежеде терiс әсер етуде.
Жер қойнауын пайдаланушыларға салық салу жүйесiн одан әрi жетілдіру қажет.
Мақсаттары
Республикада жүргiзiлетін салық саясатының мақсаты экономикаға инвестицияларды одан әрi көтермелеу, инновациялық белсенділікті ынталандыру, төлем қабілетi бар сұранымды арттыру үшiн халықтың қолында бар табысты көбейту болып табылады.
Шешу жолдары
Әлеуметтiк салық бойынша ставкалардың регрессивтi шәкiлiн және жеке табыс салығы бойынша неғұрлым ырықты ставка шәкілін белгілеу;
қосылған құн салығының ставкасын төмендету;
ғылыми және инновациялық қызметтi көтермелеу, оның iшiнде қосылған құн үлесi жоғары өндiрiстердi дамыту үшiн экономикалық жағдайлар жасау;
инвестициялардың өcуін көтермелеу мақсатында амортизациялық саясатты жетілдіру;
мұнай операцияларына салық салуды жетілдіру;
салық әкімшілігін жүргiзудi автоматтандыру процестерiн дамыту;
шағын бизнестi дамыту және ауыл шаруашылығы тауар өндiрушілерi үшін жағдайлар жасау мақсатында арнайы салық режимдерi нормаларының әдiснамасы мен оларға әкімшілік жүргiзудің нормаларын жетілдіру.
Салық жүйесiн жетiлдiру жөнiндегi көзделген шаралар салық салу деңгейiн нақты төмендетуге мүмкiндік береді, бұл экономикалық өсу қарқынын одан әрi арттыруға ынталандырады.
Мемлекеттiк бюджеттің кiрiстерiн ұлғайту, кәсiпкерлiктi дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасау, заңсыз көлеңкелі айналымды қысқарту, салық салынатын базаны кеңейту есебiнен жүргiзiлетiн болады.
11.3. Бюджет саясаты
Орта мерзiмдi бюджеттiк жоспарлау қағидаттарына көшу жүзеге асырылды. 2002 жылдан бастап енгiзілген бюджеттiк бағдарламалардың паспорттары бюджет ақшасын жұмсаудың ашықтығын және олар бойынша бюджеттiк бақылау жүргiзудің тиімділігiн қамтамасыз етедi.
Республикалық бюджет комиссиясы тұрақты негiзде жұмыс iстейдi, бұл республикалық бюджеттi қалыптастыру және нақтылау жөнiндегi ұсыныстарды неғұрлым сапалы деңгейде қарауға мүмкiндiк бередi.
Бюджетаралық қатынастардың жүйесiн жетілдіру орталық пен өңiрлер мүдделерiнiң теңдестiрілуiне қол жеткiзуге, өңiрлердiң экономикалық дамуына мемлекеттiк басқарудың төмен тұрған деңгейлерiнің мүдделілігiн арттыруға және жергiлiктi бюджеттерге түсетiн түсiмдердiң тұрақтылығын қамтамасыз етуге бағытталды.
Алайда, бюджетаралық қатынастар жүйесiнде орта мерзiмдi кезеңде тұрақтылықтың әрi облыстық және аудандық бюджеттер арасындағы кiрiс және шығыс өкiлеттiктерiнiң заң жүзінде бекiтiлген бөлудiң жоқтығы сияқты проблемалар бар.
Мемлекеттiк шығыстарды басқарудың сапалы жаңа деңгейiне көшудi, бюджет қажеттiлiктерiн одан әрi оңтайландыруды, бюджет шығыстарын нормативтiк бағалауға кезең-кезеңiмен көшудi және бюджетаралық қатынастар жүйесiн дамытуды қамтамасыз ететiн Бюджет кодексінiң жобасы әзiрлендi.
Мақсаттары
Бюджет саясатының мақсаты шығыстарды мемлекеттік функцияларды толық көлемде орындау, мемлекеттiк шығыстардың тиiмдiлiгiн арттыру, экономикалық өсудiң тұрақты қарқынын қолдауға жәрдемдесу, сондай-ақ халықтың әл-ауқатының өсуін қамтамасыз етiлетін деңгейде ұстау болып табылады.
Шешу жолдары
2003 жылы бюджеттiк бағдарламалардың тиiмділігiн бағалауды жүргiзудiң әдiстемесi әзiрленедi.
Заңнамалық және нормативтiк актiлердің нормаларын Бюджет кодексiнің нормаларына сәйкес келтiру жөнiндегi жұмыс және Бюджет кодексін iске асыруға бағытталған нормативтiк актiлердi әзiрлеу жалғастырылатын болады.
2003-2004 жылдары бюджет шығыстарын жоспарлаудың нормативтiк әдiсiн енгiзу жалғастырылады.
Бюджеттiк бағдарламалаудың әдiстepін одан әрi енгiзу жалғастырылады.
2003 жылдан бастап Қазақстан Республикасының орта мерзiмді фискальдық саясатын жыл сайын сырғымалы қағидат бойынша қалыптастыру көзделуде, бұл орталық және жергілiктi мемлекеттiк басқару органдарының бюджеттерiн әзiрлеу кезiнде негiздер жасауға, бюджет шығыстарын жоспарлау кезiнде ашықтыққа, айқындылыққа қол жеткiзуге жәрдемдесетін болады. Орта мерзімдi фискальдық саясатты әзiрлеудi практикаға енгiзу мемлекеттiк шығыстар туралы қабылданатын шешiмдердің сапасын арттыруға мүмкiндiк бередi.
Кредит қаражатын тиiмдi пайдалануға, кредиттердi қайтару, бюджет кредиттерiн уақтылы өтеу, қарыз алушылардың бюджет алдындағы мерзiмi өткен берешектерiн азайту жөнiндегi мiндеттемелерін орындауды қамтамасыз етуге қойылатын талаптарды арттыруға ықпал eтeтін бюджет кредитiн беру тетіктерін жетілдіру жалғастырылады.
Ауылдық округтep, ауыл әкімдерi қызметiнің қаржылық тетiктерiн жасау (оның iшiнде олардың аппараттарын құру) көзделедi.
Алғашқыда ауыл әкімі аппаратын бюджеттiк бағдарламалар әкімшiсi етiп белгілеу, перспективада - өз бюджетiн бөлу жолымен ауылдық деңгейде қаржы қаражаттармен қамтамасыз ету тетiгi әзiрленедi.
Ұлттық қор активтерiн басқаруды жетiлдiру жөнiндегi жұмыс жалғастырылады.
ЖIӨ-ге пайыздық қатынаста үкiметтiк борыш деңгейiнен көрiне отырып республикалық бюджет тапшылығының оңтайлы мөлшерiн белгiлеу жөнінде шаралар қабылданады.
Мыналар:
республикалық бюджет тапшылығын қаржыландырудың құрылымында және жалпы көлемiнде сыртқы қарыздардың үлесiн қысқарту және iшкi қарыздардың үлесiн арттыру; Yкіметтiк қарыз алу құнының қол жеткiзiлген деңгейi мен пайдаланылатын қаржылық құралдардың құрылымын ескере отырып, республиканың экономикалық қауiпсiздiгiнің рұқсат етілген мөлшерлерi шегiнде үкiметтiк қарыз алуды ұтымды және тиiмдi жүзеге асыру және сыртқы қарыздар есебiнен инвестициялық жобалар бойынша, консультациялық, әкiмшiлiк және операциялық шығыстарды оңтайландыру жөнiндегi жұмыс жүргiзу көзделуде.
Мемлекеттiк сатып алу бойынша заңнамалық базаны жетілдiру жөнiнде шаралар қабылданады.
11.4. Инвестициялық саясат
Шетелдiк және отандық инвесторлар үшін бiрдей жағдайларды жасауға болады, инвестицияларды мемлекеттiк қолдау жүйесiн жетілдіруге, оның ішінде инвестициялық келiсім-шарттарды жасасу процесiн оңайлатуға және олардың ашықтығын қамтамасыз етуге бағытталған "Инвестициялар туралы" жаңа Заң қабылданды.
Инвестициялық салада осы уақытқа дейiн iске асырылған шаралардың нәтижелерi ретінде мыналарды атап өткен жөн: негiзгi капиталға инвестициялар көлемiнiң жыл сайын ұлғаюы; "Moody's Investors Service" рейтинг агенттiгiнiң Қазақстанға инвестициялық санатқа жатқызылатын Ваа3 кредит рейтингін беруi; мемлекеттiк инвестицияларды жоспарлау және жүзеге асыру жүйесiн ретке келтiру; мемлекеттiк даму институттарын құру.
Сонымен бiрге, инвестициялық саясат саласында мынадай проблемалар сақталып отыр: экономиканың өңдеушi салаларына инвестициялардың төмен деңгейi; елдің орнықты дамуын қамтамасыз ету үшiн экономиканың басым салаларына инвестициялық ресурстарды шоғырландыру және қайта бөлу институттары мен тетiктерiнiң жеткiлiксiз тиiмдiлігi; мемлекеттiк қаржы ресурстарының қатысуымен жүзеге асырылатын инвестициялық жобаларды басқару мен iске асырудың тұтас құрылымдық-институционалдық жүйесiнің болмауы.
Мақсаттары
Инвестициялық ахуалды одан әрi жақсарту, экономикаға инвестициялар тарту мен оларды тиімдi пайдаланудың жоғары деңгейiне қол жеткiзу, экономиканың басым секторларына инвестициялардың көлемдерiн ұлғайту.
Шешу жолдары
Алдағы кезеңде мемлекеттiк инвестициялық саясатты iске асыру Қазақстан Республикасының Индустриялық-инновациялық дамуының 2015 жылға дейiнгi стратегиясына , Қазақстан Республикасының 2003-2005 жылдарға арналған Мемлекеттiк аграрлық азық-түлiк бағдарламасына және салалық бағдарламаларға сәйкес жүзеге асырылатын болады.
Отандық және шетелдiк инвестициялардың қызметтің басым түрлерiне ағылуы көлемдерiн ұлғайту және инвестициялық міндеттемелер мониторингінің тиiмдi жүйесiн құру мақсатында мыналар:
жеке инвестицияларға мемлекеттiк қолдау шараларын көрсету үшiн Қызметтің басым түрлерiн айқындау жөнiндегi кешендi әдiснаманы әзiрлеу;
инвесторлардың келiсiм-шарт міндеттемелерiнің мониторингi бойынша деректердiң электрондық базасын жасау жүзеге асырылады.
2003-2006 жылдарғы кезеңде:
инвестицияларды сақтандыру жүйесiн құруға және дамытуға;
жеке инвестициялық қорларды құруға және дамытуға;
инвестициялық заңнаманы жетілдіруге бағытталған белсендi шаралар қабылданады.
Мемлекеттiк басқару функцияларын тиiмдi iске асыруды қамтамасыз ету, әлеуметтiк секторды, инфрақұрылымды дамытуды, аграрлық секторды дамытуға жәрдемдесу, Астана қаласын дамыту бюджеттiк инвестициялардың басымдықтары болады. Ғылыми және ғылыми-техникалық инфрақұрылымды жаңғыртуға зор назар аударылады.
Бұдан басқа, алдағы кезеңде экономиканы дамытудың салалық және өңiрлік басымдықтарына сәйкес инвестициялық жобаларды сапалы әзiрлеудi көздейтін мемлекеттiк инвестицияларды жоспарлаудың бiртұтас жүйесi құрылатын болады.
12. Мемлекет қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету, құқықтық тәртiпті нығайту және қылмысқа қарсы күрес
Ұлттық және экономикалық қауiпсiздiк, нашақорлық пен есiрткi бизнесiне қарсы күрес стратегиялары, Қарулы Күштердi қолданудың стратегиялық жоспары қабылданды. Әскери құрылыстың мемлекеттік бағдарламалары шеңберінде терроризмге және экстремизм мен сепаратизмнің өзге де көрінiстеріне қарсы күрестің, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жөнiндегi, ақпараттық қауіпсiздіктi қамтамасыз етудiң, қылмыстың алдын алудың және оған қарсы күрестің кешенді шаралары iске асырылады.
Сонымен бiрге шектес мемлекеттерде жағдайдың шиеленiсу, терроризмнің, саяси және діни экстремизмнiң, есiрткi бизнесiнiң таралуы, қару-жарақтың заңсыз айналымының, заңсыз көшi-қон қаупi сақталып отыр.
Мақсаттары
Елдің қауiпсiздiгiн нығайту: елдің қазiргi заманғы Қарулы Күштерiн, IIМ-нің iшкi әскерлерiн және ҰҚК-ның Шекара қызметiн құру, терроризмге, нашақорлыққа, қылмысқа қарсы күрестi күшейту және құқықтық тәртiптi нығайту. Елдiң ақпараттық қауіпсiздiгiн қамтамасыз ету және қылмыстық құқық саласына одан әрi ізгілік сипат беру.
Шешу жолдары
Барлық мүдделі мемлекеттермен, ең алдымен көршi елдермен достастық, тең құқықты және өзара тиiмдi қатынастарды одан әрi дамытуға бағытталған байыпты әрi сындарлы сыртқы саясатты жүргiзу жалғастырылады.
Ұжымдық қауiпсiздiк туралы шарт ұйымы, Азиядағы өзара iс-қимыл және сенiм шаралары жөнiндегi кеңес, Шанхай ынтымақтастық ұйымы аясындағы жұмыс жандандырылады, олардың терроризмге қарсы мәртебесiн күшейтуге жәрдем көрсетілетін болады.
Қазақстанның периметрi бойынша Мемлекеттiк шекараны делимитациялау, Каспий теңiзiнiң мәртебесiн анықтау мәселелері шешілетін болады.
Yкiмет Каспийдегi тұрақтылық пактiсiне қол қою мүмкіндігiн қарау жөнiндегi жұмысты жалғастырады. Каспийдің экологиялық қауiпсiздiгіне зор назар аударылатын болады.
Дүниежүзiлiк қоғамдастықтың басымдықтарын негiзге ала отырып, негiзгi күш-жiгер терроризмнің, саяси және дiни экстремизмнiң, қылмыстық өңiрлік және трансұлттық көрiнiстерiне қарсы күресті ұйымдастыру, әсiресе, есiрткiлердiң, қару-жарақтың заңсыз айналымының жоғары технологиялар саласындағы қылмыстардың, заңсыз көшi-қон, сыбайлас жемқорлықтың таралуының алдын алу мен жолын кесуге шоғырландырылатын болады.
Қазақстан азаматтарының дiни танымын әсiрелендiруге жол бермеу, халықпен белсендi ақпараттық-түсіндiру жұмысын жүргiзу жолымен дiни экстремизмге қарсы насихаттық iс-әрекеттiң тойтара жүргізілуін қамтамасыз ету жөнiндегi жұмыс жалғастырылады.
2003 жылы Қазақстан Республикасында терроризмге және экстремизм мен сепаратизмнің өзге де көрiнiстерiне қарсы күрестiң 2004-2006 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы және Нашақорлыққа және есiрткi бизнесiне қарсы күрестiң 2004-2005 жылдарға арналған бағдарламасы әзiрленетiн болады.
Терроризмге қарсы күрес жөніндегі жұмыстың ажырамас бөлiгi 2003-2004 жылдары стратегиялық маңызы бар объектілердiң (қауiптілiгi жоғары кәсiпорындардың және коммуникациялардың) қауiпсiздiгiн, қарулар мен оқ-дәрілердiң сақталуын қамтамасыз ету мақсатында заңнаманы жетілдіру болады.
Халықты және қоршаған ортаны табиғи және техногендiк сипаттағы төтенше жағдайлардың әсерiнен тиiмдi қорғауды қамтамасыз ету үшiн Төтенше жағдайлардың алдын алу мен оларды жоюдың мемлекеттiк жүйесiн дамыту бағдарламасы әзiрленетiн болады.
Мемлекеттiк материалдық резерв жүйесiн қалыптастыру мен дамытудың нормативтiк құқықтық базасын жетілдіру жөніндегi жұмыстарды аяқтау және мемлекеттік резервтiң материалдық құндылықтарының сапалы әрi саны жағынан сақталуын бақылауды жүзеге асыру көзделедi.
Мемлекеттiк шекараны қалыптастыру мен жайластыру, ҰҚК-ның Шекара қызметiн құру және дамытудың 2004-2006 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы аясында шекараны қорғау, оның iшiнде шекаралық инфрақұрылымды қалыптастыру және теңiз шекарасын нығайту жүйесiн жетiлдiру жалғастырылатын болады.
Қазақстан Республикасында шетел азаматтарының келiп-кетуiн және онда болуын бақылау жөнiндегi бiрыңғай ақпараттық жүйенi құру және пайдалануға беру жөнiндегi жұмыс жалғастырылады.
Қазақстан Республикасының әскери қауiпсiздiгiн кепiлдi қамтамасыз ету мақсатында жарақтандырылған, ұтқырлығы жоғары Қарулы Күштер, ІІМ-нiң әскери құрамаларын және ҰҚК-нiң Шекара қызметiн құру, олардың әскери даярлығын одан әрi арттыру жөніндегi іс-шаралар жүргiзiлетiн болады. Қарулы Күштердiң құрылысы мемлекеттiң экономикалық мүмкіндіктерiн ескере отырып, кезең-кезеңiмен жүргiзіледi.
Мемлекеттің ақпараттық инфрақұрылымының қауiпсiздігі ақпараттық және компьютерлік технологиялар саласындағы құқық бұзушылықтарды анықтаудың, олардың алдын алудың және жолын кесудiң тиiмдi тетiгiн жасау, мемлекеттiк құпиялардың сақталуына жауапкершiлiктi арттыру үшiн 2003-2004 жылдары нормативтік құқықтық базаны жетілдiру жолымен қамтамасыз етiледi.
Қылмыстық құқық саласына одан әрi ізгілендіру барысында өмiр бойы бас бостандығынан айыру түрiндегi жазаның орындалуы туралы ереженi қолданысқа енгiзу үшiн қажеттi жағдайлар жасалады, бұл болашақта өлiм жазасын қолдануға мораторий енгiзуге мүмкіндік бередi.
Үкімет заңсыз көшi-қонға қарсы күрес саласында нақты iс-шараларды iске асыру жөнiндегi жұмысты жалғастырады. Қазақстан Республикасының заңсыз көшi-қон мен трафикке байланысты мәселелердi реттейтiн халықаралық шарттарға қатысуын қамтамасыз ету жөніндегi жұмысты жандандыру көзделуде.
Трафикпен күрес жөнiндегi нақты шаралар олардың құрбандарын қорғау, оңалту және әлеуметтендiру, трафик пен жыныстық пайдалануды ұйымдастырғаны үшiн қылмыстық жазаны қатайту жөніндегі iс-шараларды ескере отырып, әзiрленетін болады.
Нашақорлыққа және есiрткi бизнесiне қарсы күрес саласында Yкiмет өзiнің күш-жігерiн есiрткi ахуалын тұрақтандыру мен жақсартуға, есiрткiге тәуелдi адамдардың санын, есiрткi қылмыстарын азайтуға, есiрткi бизнесiн ұйымдастырушыларды анықтауға және оқшаулауға, есiрткi трафигінің жолын кесуге жұмсайды. Осы мақсатта халықаралық ынтымақтастық кеңейтіледi, нашақорлықтың алдын алу және нашақорларды медициналық емдеу жөнiндегi қосымша шаралар кешенi жүзеге асырылады.
Қазiргi таңдағы болмысты ескере отырып, құқық бұзушылықтардың алдын алудың қоғамдық институттарын барлық жерде өркендету, құқық қорғау бағытындағы қоғамдық құралымдардың желiсiн дамыту жалғастырылады.
Iшкi iстер органдарын халықпен байланыстыратын негiзгi буын болып табылатын учаскелік полиция инспекторларын материалдық-техникалық қамтамасыз ету жөніндегі шаралар кешенiн республикалық және жергілiктi деңгейде қабылдау көзделуде.
2004 жылы Қазақстан Республикасында Құқық бұзушылықтың алдын алу мен қылмысқа қарсы күрестiң 2005-2006 жылдарға арналған бағдарламасы әзiрленедi.
13. Iшкi саяси тұрақтылық және қоғамның топтасуы
Елдің әлеуметтiк-саяси өмiрiнде қазақстандықтардың азаматтық белсендiлiгiнiң артуын айқындаған қоғамдық-саяси қатынастар саласындағы демократиялық өзгерiстер үстем болды. Қазақстандық қоғамға тарихи тән этникааралық және конфессияаралық қатынастардағы төзімділік, қоғамдық бастамаларды дамыту, азаматтық қоғам институттарын қалыптастыру, қоғамның ішкі саяси тұрақтылығы мен оның топтасуын айқындаған факторлар болды.
"Саяси партиялар туралы" Заңды қабылдау нақты көп партиялы жүйенiң қалыптасуын, партиялардың қоғамдық-саяси өмiрдегi рөлiн арттыруды негiздедi. Азаматтық қоғамды одан әрi демократияландыру мен дамыту бойынша ұсыныстарды әзiрлеу жөнiндегi тұрақты жұмыс iстейтiн кеңес беделдi қоғамдық институтқа айналып отыр. Yкіметтік емес ұйымдар секторы қалыптасты. Қазақстан Республикасының үкiметтiк емес ұйымдарын мемлекеттiк қолдаудың 2003-2005 жылдарға арналған бағдарламасы қабылданды.
Алайда, көптеген саяси партиялар халықтың жекелеген жiктерi мен топтарының әлеуметтік және саяси мүдделерiн толық білдiрушiлерге айналған жоқ, қоғамды демократияландыру процестерiне белсендi түрде тартылмаған. Үкіметтiк емес сектордың қызметiн қамтамасыз ету жөніндегi заңнамалық база жеткiлiксiз. Үкiметтiк емес ұйымдардың қызметiн экономикалық қолдау жүйесi жоқ.
Мақсаттары
Қоғамды одан әрi демократияландыру, этникааралық және конфессияаралық келiсiмдi нығайту, орнықты көп партиялық жүйенi қалыптастыру, мемлекеттiк және қоғамдық институттардың әрiптестік қатынастарын нығайту, азаматтық қоғам институттарын дамыту.
Шешу жолдары
Үкiметтің басымдықтарының бiрi ықтимал саяси және әлеуметтік жанжалдарға барабар ден қою, терроризмнің, сепаратизм мен экстремизмнің кез келген көрiнiстерiне қарсы тұру жөнiндегi алдын алу шаралары болуы тиiс.
Осыған байланысты, саяси, конфессияаралық және этникааралық қатынастар процестерiнің мониторингi мен оларды талдау маңызды мiндет болып табылады.
Қоғамды демократияландыру процестерiнде партиялар мен қоғамдық-саяси бiрлестiктердiң сындарлы әлеуетiн арттыру, мемлекеттiң партиялармен жемісті диалогын және өзара iс-қимылын жалғастыру, қоғамды топтастыру мен көп партиялық жүйенi дамытуды қамтамасыз етуге бағытталған партияаралық қатынастарды нығайту жөнiндегi жұмыс жалғастырылады.
Ұлтаралық қатынастарды үйлестiруде, ұлттық-мәдени орталықтарды одан әрi дамытуда Қазақстан халықтары Ассамблеясының рөлін арттыруға көмек көрсетілетін болады. Азаматтық қоғамды одан әрi демократияландыру және дамыту бойынша ұсыныстар әзiрлеу жөнiндегі тұрақты жұмыс iстейтiн кеңестің жұмысы жалғастырылады.
Азаматтық қоғамды құру әлеуметтiк әрiптестiк қатынастар мен үкіметтік емес секторды нығайту, қоғамдық маңызы бар проблемаларды шешуде, әлеуметтік мәнi бар жобаларды жүзеге асыруда үкiметтiк емес ұйымдардың қызметiне мемлекеттiк қолдау көрсету негiзiнде жалғастырылады.
Осы мақсатта 2003 жылы Азаматтық форум - YЕҰ-дың жалпы республикалық съезi өтедi, Парламентке "Үкiметтiк емес ұйымдар туралы" және "Мемлекеттiк әлеуметтiк тапсырыс туралы" заң жобалары енгiзiледi.
Үкiмет кәсiподақтармен және жұмыс берушiлердің бiрлестiктерiмен ынтымақтастықты жалғастырады, үш жақты келiсiмдердi iске асыру жөнiндегi шаралар жүйесiн жүзеге асырады.
***
Бағдарламада көзделген шараларды орындау Мемлекет басшысы Қазақстанның 2030 жылға дейiнгi Даму стратегиясында алға қойған және Қазақстан Республикасының 2010 жылға дейiнгi дамуының стратегиялық жоспарында айқындалған мақсаттарға қол жеткiзуге қарқынды және нысаналы бағытталған сипат бередi.
Мұны негiзге ала отырып, осы Бағдарламада әлеуметтік, экономикалық және экологиялық даму есебiнен экономикалық өсудің тұрақты қарқынын қамтамасыз етуге мүмкiндiк беретiн Үкiметтiң әлеуметтiк-экономикалық саясатының орта мерзiмдi кезеңге арналған нақты бағыттары тұжырымдалды.
Сабақтастықты сақтай отырып, Үкімeт өз қызметiнде мемлекеттiк және салалық бағдарламаларды iске асыру жөніндегi нақты міндеттерді басшылыққа алады.
Үкiмет барлық билiк тармақтарымен өзара қатынастарын сындарлылық негiзінде құрады.
Атқарушы биліктің барлық деңгейлерiн қамтитын Іс-шаралар жоспарын әзiрлеу және кейiннен жүзеге асыру осы Бағдарламаны iске асырудың негiзгi тетiгi болып табылады.
