Қазақстан Республикасының Yкiметi  ҚАУЛЫ ЕТЕДI:

      1. Қоса берiлiп отырған 2005-2007 жылдарға арналған "Жасыл ел" бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) бекiтiлсiн.

      2. Бағдарламаны iске асыруға жауапты мемлекеттiк органдар мен мүдделi ұйымдар:
      1) Бағдарламаны iске асыру жөнiнде шаралар қабылдасын;
      2) Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлiгiне Бағдарламаның iске асырылу барысы туралы жыл сайын 10 қаңтарға және 10 шiлдеге ақпарат берiп отырсын.

      3. Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлiгi Қазақстан Республикасының Yкiметiне Бағдарламаның орындалу барысы туралы жыл сайын 1 ақпанға және 1 тамызға жиынтық ақпарат берiлiп тұруын қамтамасыз етсiн.

      4. "2004-2006 жылдарға арналған "Қазақстан ормандары" бағдарламасын бекiту туралы" Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 2004 жылғы 14 мамырдағы N 542  қаулысының  (Қазақстан Республикасының ПҮКЖ-ы, 2004 ж., N 22, 278-құжат) күшi жойылды деп танылсын.

      5. Бағдарламаның орындалуы жөнiндегi бақылау және yйлестiру Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрi А.С.Есiмовке жүктелсiн.
       Ескерту. 5-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2006.09.25.  N 911 қаулысымен.

        6. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгiзiледi.

       Қазақстан Республикасының
      Премьер-Министрі

Қазақстан Республикасы   
Үкіметінің         
2005 жылғы 25 маусымдағы   
N 632 қаулысымен        
бекітілген        

  2005-2007 жылдарға арналған
"Жасыл ел" бағдарламасы

  Мазмұны

1. Бағдарламаның паспорты
2. Кiрiспе
3. Орман шаруашылығының және елдi мекендердi көгалдандырудың қазiргi жай-күйiн және осы бағыттардағы жұмыстарға жастарды тарту мүмкiндiктерiн талдау
3.1. Орман шаруашылығының, елдi мекендердi көгалдандырудың қазiргi жай-күйiн талдау
3.2. Жастар ортасындағы қазiргi ахуалды талдау
4. Бағдарламаның мақсаты мен мiндеттерi
5. Бағдарламаны iске асырудың негiзгi бағыттары мен тетiгi
5.1. Орман шаруашылығы мен ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың, елдi мекендердi көгалдандырудың нормативтiк құқықтық базасын жетiлдiру
5.2. Қоршаған ортаны қорғау және биологиялық алуан түрлiлiктi сақтау жөнiндегi халықаралық мiндеттемелер
5.3. Ормандарды өрттерден және Қазақстан Республикасының орман заңнамасын бұзушылықтан күзету, оларды зиянкестер мен аурулардан қорғау
5.4. Ормандарды молықтыру және орман өсiру, елдi мекендердi көгалдандыру
5.4.1. Ормандарды молықтыру және орман өсiру
5.4.2. Автомобиль және темiр жолдардың бойында қорғаныштық орман екпелерiн құру
5.4.3. Гидрографиялық желi, арналар мен су қоймалары бойында орман екпелерiн құру
5.4.4. Елдi мекендердiң жасыл аймақтарын құру
5.4.5. Елдi мекендердi көгалдандыру
5.4.6. Астана қаласының санитарлық-қорғаныштық жасыл аймағын құру
5.5. Бағдарламаны iске асыруға жастардың қатысуы
5.6. Жеке орман қорын дамыту
5.7. Орман орналастыру және жобалау-iздестiру жұмыстары
5.8. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар
5.9. Орман және бақ-парк шаруашылығы саласында кадрлар даярлау және олардың бiлiктiлiгiн арттыру
5.10. Бағдарламаны ғылыми және ақпараттық қамтамасыз ету
6. Қажеттi ресурстар және Бағдарламаны қаржыландыру көздерi
7. Бағдарламаны iске асырудан күтiлетiн нәтижелер
8. Бағдарламаны iске асыру жөнiндегi iс-шаралар жоспары

                   1. Бағдарламаның паспорты

Атауы                2005-2007 жылдарға арналған "Жасыл ел"
                     бағдарламасы

Бағдарламаны         Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 2005 жылғы
әзiрлеу үшiн         5 наурыздағы N 210  қаулысымен  бекiтiлген
негiздеме            Мемлекет басшысының Қазақстан халқына 2005
                     жылғы 18 ақпандағы Жолдауын iске асыру
                     жөнiндегi жалпыұлттық iс-шаралар жоспарын
                     орындаудың желiлiк кестесiнiң 16.1.2.-тармағы

Бағдарламаның        Қазақстан Республикасы
негiзгi әзiрлеушiсi  Ауыл шаруашылығы министрлiгi

Бағдарламаның        Ормандардың ортаны қорғау және ортаны
мақсаты              қалыптастыру рөлiн арттыру мақсатында кейiннен
                     орман шаруашылығын жүргiзу тиiмдiлiгiн арттыру,
                     ағаш отырғызу көлемiн ұлғайту үшiн ормандарды
                     күзету, қорғау және молықтыру, оларды ұтымды
                     пайдалану және әлеуетiн еселей түсу саласындағы
                     ахуалды тұрақтандыру, елдi мекендердi
                     көгалдандыру мен олардың төңiрегiнде жасыл
                     аймақтар құруға жастарды тарту арқылы осы
                     процестердi iске асыру

Бағдарламаның        Орман шаруашылығы, ерекше қорғалатын табиғи
мiндеттерi           аумақтар және елдi мекендердi көгалдандыру,
                     ормандарды өрттен, заңсыз ағаш кесуден және
                     орман заңнамасын басқа да бұзушылықтан күзету,
                     оларды зиянкестер мен аурулардан қорғау
                     тиiмдiлiгiн арттыру саласындағы нормативтiк
                     құқықтық кесiмдердi әзiрлеу және қабылдау;
                     орман тұқымы және питомник шаруашылығын
                     қалпына келтiру;
                     ормандарды молықтыру және орман өсiру жөнiнде
                     жаңа технологиялар әзiрлеу және енгiзу;
                     жаңа технологиялар негiзiнде орман орналастыру
                     және жобалау-iздестiру жұмыстарының көлемiн
                     ұлғайту;
                     орман орналастыру жобаларының сапасын арттыру;
                     ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды басқару
                     жоспарларын әзiрлеудi қамтамасыз ету;
                     ормандардың ұтымды пайдалануын ұйымдастыру;
                     жеке орман қорын дамыту үшiн жағдайлар жасау;
                     орман және бақ-парк шаруашылығы саласындағы
                     кадрлардың бiлiктiлiгiн арттыру;
                     ормандарды молықтыру және орман өсiру, елдi
                     мекендердi көгалдандыру және көркейту
                     жөнiндегi iс-шараларды жүзеге асыруға
                     жастарды, соның iшiнде мектеп оқушылары мен
                     студенттердi кеңiнен тарту;
                     жастар бастамашылықтарын дамыту.

Бағдарламаны iске    2005-2007 жылдар
асыру мерзiмi

Бағдарламаны         Бағдарламаны iске асыруға мынадай қаржы
қаржыландыру         шығындары көзделуде:
көздерi              республикалық бюджеттен:
                     2005 жылы - 4490,49 млн. теңге, 2006 жылы -
                     5157,35 млн. теңге және 2007 жылы - 9202,54
                     млн. теңге;
                     жергiлiктi бюджеттен:
                     2005 жылы - 4193,88 млн. теңге, 2006 жылы -
                     3640,40 млн. теңге және 2007 жылы - 4698,27
                     млн. теңге;
                     кәсiпорындардың жеке қаражаты:
                     2005 жылы - 36,4 млн. теңге, 2006 жылы - 52,10
                     млн. теңге және 2007 жылы - 56,7 млн, теңге;
                     байланысты гранттар бойынша бөлiнген қаражат:
                     2005 жылы - 70,96 млн. теңге.
                     "Ормандарды сақтау және республика аумағының
                     орманды жерлерiн ұлғайту" жобасы бойынша
                     2006-2007 жылдарға арналған қаражат
                     шығындарының көлемiн жобаның экономикалық
                     сараптамасының оң қорытындысын алғаннан кейiн
                     Республикалық бюджет комиссиясы айқындайтын
                     болады.
                     Республикалық бюджеттен жоспарланып отырған
                     2005 жылдың қаражаты көлемi нақтылауды ескере
                     отырып, "2005 жылға арналған республикалық
                     бюджет туралы" Қазақстан Республикасының Заңына
                     сәйкес келедi.
                     2006 және 2007 жылдарға арналған шығындар
                     көлемi тиiстi жылға арналған "Республикалық
                     бюджет туралы" Қазақстан Республикасының
                     Заңына сәйкес нақтыланатын болады.

Бағдарламаны iске    Ормандардың сақталуын қамтамасыз ету, орман
асырудан күтiлетiн   көмкерген жер алқаптарын бiртiндеп ұлғайту,
нәтиже               ормандарды өрттерден күзетудi, зиянкестер мен
                     аурулардан қорғауды жақсарту, ормандардың жас
                     құрылымын, сапалық құрамын және санитарлық жай-
                     күйiн жақсарту, елдi мекендердегi жасыл
                     желектердiң алқаптарын ұлғайту, олардың
                     төңiрегiнде жасыл аймақтар құру және кеңейту,
                     жастар арасындағы жұмыссыздық деңгейiн 2-3%-ға
                     төмендету, Бағдарламаны орындау жөнiндегi
                     iс-шараларға жыл сайын 16-20 мың дейiн адамнан
                     тұратын жастар еңбек отрядтарын тарту.
                     Ормандарды молықтырудың жалпы көлемi 3 жылда
                     85,92 мың га, соның iшiнде 2005 жылы - 24,12
                     мың га, 2006 жылы - 28,26 мың га және 2007 жылы
                     - 33,53 мың га болады.
                     Астана қаласының санитарлық-жасыл аймағын
                     15,0 мың га, жыл сайын 5 мың га алқапта құру.
                     Қалалар мен елдi мекендерде жасыл екпелер
                     отырғызу 3 жылда - 13,00 млн. дана болады.
       Ескерту. 1-бөлімге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2006.09.25.  N 911 қаулысымен.

  2. Кiрiспе

      Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2005 жылғы 5 наурыздағы
N 210  қаулысымен  бекiтiлген Мемлекет басшысының Қазақстан халқына 2005 жылғы 18 ақпандағы Жолдауын iске асыру жөнiндегi жалпыұлттық iс-шаралар жоспарын орындаудың желiлiк кестесiнiң 16.1.2.-тармағына сәйкес әзiрлендi.
      Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003-2006 жылдарға арналған бағдарламасында белгiленгенiндей, ормандар алқаптарын ұлғайту, өсiмдiктер мен жануарлар дүниесiнiң ресурстарын сақтау және ұтымды пайдалану қоршаған ортаны қорғау және табиғат пайдалану саласындағы негiзгi мiндеттердiң бiрi ретiнде алға қойылып отыр.
      Осыған байланысты елдi көгалдандырудың арнайы бағдарламасы әзiрлендi. Онда ағаш отырғызу жұмыстарын ұлғайту, елдi мекендердi көгалдандыру және түптеп келгенде осы процестерге жастарды тарту арқылы республика аумағының орманды жерлерiн кеңейту жөнiндегi негiзгi мақсаттар мен мiндеттер айқындалған.
      Бағдарламаны әзiрлеудiң көкейкестiлігіне, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Қазақстанның 2030 жылға дейiнгi даму стратегиясын одан әрi iске асыру жөнiндегi шаралар туралы" 2001 жылғы 4 желтоқсандағы N 735  Жарлығымен  бекiтiлген Қазақстан Республикасының 2010 жылға дейiнгi стратегиялық даму жоспары айқындаған басым мiндеттердiң алға қойылуы негiз болды, онда қоршаған ортаны қорғау саласында таяудағы он жылға ормандарды сақтауға қатысты мынадай стратегиялық мiндеттер айқындалған:
      қолданыстағы заңнаманы жетiлдiру;
      табиғат пайдалану және қоршаған ортаны қорғау жүйесiн оңтайландыру;
      экологиялық ағартуды қамтамасыз ету;
      сондай-ақ қоғамдық-саяси ахуалды тұрақтандыру саласындағы қазақстан қоғамын топтастыру сияқты мiндеттер айқындалған.

  3. Орман шаруашылығының, елдi мекендердi көгалдандырудың
қазiргi жай-күйiн және осы бағыттардағы жұмыстарға жастарды тарту мүмкiндiктерiн талдау

  3.1. Орман шаруашылығының, елдi мекендердi көгалдандырудың
қазiргi жай-күйiн талдау

      Барлық ормандар климатты реттеу, орта құру, егiстiк пен топырақ қорғау, су қорғау және санитарлық-гигиеналық функцияларды орындайды.
      Мемлекеттiк орман қорының жалпы алқабы 26464,2 мың га. Орман өскен жерлер 12374,1 мың гектарды құрайды, олардың 896,7 мың гектары - жасанды жолмен құрылған орман екпелерi. Қазақстан аумағының орманды жерлерi 4,5% құрайды.

       Күштi жақтары
      Орман шаруашылығының негiзгi институттары мен инфрақұрылымы сақталды.
      Экономиканың орман секторы үшiн негiзгi заңнамалық кесiм - Қазақстан Республикасының  Орман кодексi  қабылданды. Жаңа  Орман кодексiне  сәйкес нормативтiк құқықтық база жетiлдiрiлуде.
      Орман экожүйелерiн қоса алғанда, табиғи-қорық қорын сақтау мақсатында ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жүйесi кеңейтiлуде.
      Орман шаруашылығы саласында ғылыми зерттеулер жүргiзiлуде.
      Орман шаруашылығы үшiн жоғары және арнаулы орта бiлiмдi кадрлар даярлау жүзеге асырылуда.
      2004 жылдың iшiнде орман шаруашылығын мемлекеттiк басқару жүйесiн реформалау аяқталды, ол атқарушы билiк деңгейлерi арасында функциялар мен жауапкершiлiктi дәлме-дәл шектеумен, ағаш дайындау және сүрек өңдеу функцияларын бәсекелес ортаға берумен, мiндетi орман шаруашылығы iс-шараларының кешенiн жүзеге асыру және мемлекеттiк орман қоры аумағында орман пайдалануды реттеу болып табылатын орман шаруашылығының мемлекеттiк мекемелерiн құрумен тұжырымдалады.
      Ормандарды өрттерден және Қазақстан Республикасының орман заңнамасын бұзушылықтан күзету, оларды зиянкестер мен аурулардан қорғау, ормандарды молықтыру мен орман өсiру, орман пайдалануды реттеу жөнiндегi шаралардың тиiмдiлiгiн арттыру мақсатында оларды орындау жөнiндегi функциялар облыстық атқарушы органдарға жүктелдi. Аталған шараларды жүзеге асыру үшiн олардың қарауына мүлiк кешендерi ретiнде 124 орман мекемесi берілдi. Облыстық атқарушы органдарда ормандар мен жануарлар дүниесiн қорғау жөнiндегі құрылымдық бөлiмшелер жұмыс iстейдi.
      Республикалық деңгейде Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлiгiнiң Орман және аңшылық шаруашылығы комитетi құрылды, ол орман шаруашылығы саласындағы уәкiлеттi орган болып табылады және оның республиканың барлық облыстарында өзiнiң аумақтық органдары бар, сондай-ақ Комитеттiң қарауында республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар және орман шаруашылығына қызмет көрсету жөнiндегi бiрқатар ұйымдар бар.
      Орман шаруашылығын басқарудың құрылған жаңа жүйесi орман шаруашылығын жүргiзуге арналған шығындарды қаржыландырудың үш көзiне - республикалық және жергiлiктi бюджеттерге, сондай-ақ заңды тұлға мәртебесi бар орман мекемелерi мен ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың ақылы қызметтер көрсетуiнен қалыптасатын солардың қаражатына ие болу мүмкiндiгiн бередi.
      Ормандарды сақтау мен молықтыруға бағытталған шараларды күшейту мақсатында соңғы кезде бiрқатар үкiмет шешiмдерi қабылданды. Мәселен, Ертiс өңiрiнiң жалды ормандарында екi мемлекеттiк орман табиғи резерваты құрылды, яғни бұл ормандарға ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мәртебесi берiлдi.
      Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2004 жылғы 24 сәуiрдегi
N 460  қаулысымен  Қазақстан Республикасының мемлекеттік орман қоры учаскелерiндегi қылқан жапырақтылар мен сексеуiл екпелерiнде басты мақсатта пайдалану үшiн ағаш кесуге он жылдық мерзiмге тыйым салынды.
      Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2004 жылғы 19 қаңтардағы
N 53  қаулысымен  мемлекеттiк орман қоры учаскелерiнде ормандарды күзету, қорғау, молайту әрi орман өсiру жөнiндегi нормалар мен нормативтер бекiтiлдi.
      Соңғы екi жыл бойы ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың және ормандар мен жануарлар дүниесiн қорғау жөнiндегі мемлекеттiк мекемелердiң материалдық-техникалық базасы нығайтылуда, республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың инспекторлар құрамының саны нормативтiк мөлшерге жеткiзiлдi. Ормандарды авиациямен қарауылдау да белгiленген нормативтер шегiнде жүргізiлуде.
      Соңғы жылдары мемлекеттiк орман қоры аумағында ормандарды қалпына келтiру көлемi ұлғая түсуде. Мәселен, 2001 жылмен салыстырғанда ол 2 есе ұлғайып, 2004 жылы 20,7 мың га болды. Арал теңiзiнiң қаңсып қалған табанының табиғи түрде жап-жақсы қалпына келiп жатқаны байқалады.
      Ормандарды қалпына келтiрумен қатар республика бойынша республикадағы 121 питомникте орман тұқымдарын жинау мен көшет материалын өсiру ұлғайып келедi. Осы деректердiң барлығы орманды қалпына келтiрудi одан әрi ұлғайтуды болжауға мүмкiндiк бередi.
      Қазақстан Республикасы Президентiнiң тапсырмасына сәйкес 1996 жылы Астана қаласының жасыл аймағын құру басталған болатын.
      Жалпы алғанда, 1997 жылдан 2004 жылға дейiнгi кезеңде 25 мың гектар алқапқа ағаш отырғызылды, оның 8,6 мың гектары коммуналдық меншiкке берiлдi.

       Әлсiз жақтары
      Реформалау мен қайта ұйымдастырудың күрделi кезеңi аралығында республиканың орман шаруашылығында қажеттi орман шаруашылығы шараларын орындаудың жоспарлылығы мен дәйектiлiгi бұзылды, бұл ормандардың жай-күйiнiң нашарлап кетуiне әкеп соқты.
      Орман құрайтын негізгi тұқымдар екпелерiнiң жас топтары бойынша бөлiнуiне жасалған талдау орташа жастағы екпелер - 3029,3 мың га (33%), өсiп-жетiлген және толысып пiскен екпелер - 2886,2 мың га (31%) бәрiнен көп кездесетiнiн көрсеттi. Пiсiп келе жатқан екпелер 2014,1 мың гектарды (22%), ал жас екпелер - 1331,1 мың гектарды (14%) құрайды. Осылай бөлiну тым қатал орман өсiру жағдайлары мен едәуiр мөлшердегi антропогендiк әсер себеп болған ормандардағы табиғи молығу барысының жеткiлiктi дәрежеде ойдағыдай болмай отырғанын, сондай-ақ ағаш отырғызу көлемiнiң жеткілiктi емес екенiн көрсетедi.
      Өткен кезеңде қылқан жапырақты ағаштардың қарқынды пайдаланылуы, сондай-ақ Шығыс Қазақстан, Ақмола, Алматы және Қостанай облыстарында 1996-2002 жылдары болған iрi орман өрттерi сүрек қорларының азайып кетуiне және ормандардың қорғаныштық және су қорғау қасиеттерiнiң едәуiр жоғалуына, олардың санитарлық жай-күйiнiң күрт нашарлап кетуiне әкеп соқты.
      Соңғы он жыл ішінде Шығыс Қазақстан және Павлодар облыстарының Ертiс өңiрiнiң қарағайлы ормандарының орман өскен жерлерi 162,4 мың гектарға қысқарды, сүрек қоры 16,8 млн. текше метрге азайды.
      Республиканың орман өскен жерлерiнiң iс жүзiнде тең жартысын алып жатқан сексеуiл екпелерiн молықтыру жөнiндегі iс-шаралар соңғы он жылда болымсыз көлемде орындалды.
      Сексеуiл ормандары өскен аймақта, радиусы 100 километрге дейiнгi елдi мекендердiң төңiрегiнде пiскен екпелер iс жүзiнде жоқ десе де болады, ал бар жас және орта жастағы екпелер қатты бүлiнген, бұл жергiлiктi халықтың отынға сүректi заңсыз дайындауының салдары болып табылады.
      Өртке қарсы iс-шаралар, соның iшiнде ормандарды күзету жөнiндегi авиациялық жұмыстар көлемiнiң едәуiр азайып кетуi орман өрттерiнен болатын шығындарды сан мәрте көбейтiп жiбердi.
      Астана төңiрегiнде табиғи шоқ ормандардың, сондай-ақ бұдан бұрын жасалған жасанды екпелердiң қатаң орман өсiру жағдайларына байланысты ағаш-бұта тұқымдарының түр-түрi жұтаң, ол қуаңшылыққа шыдамды, тұзға төзiмдi және аязға шыдамды оннан аса қоймайтын түрдi қамтиды.
      Өткен жылдардың жасанды орман екпелерi 896,7 мың гектар алқапқа орналасқан, автомобиль және темiр жолдардың бойындағы қорғаныштық белдеулер 76,1 мың гектарды құрайды.
      Осы орман екпелерiне күтімнiң болмауы (күтiп-баптау мақсатында кесу мен санитарлық кесудiң дер кезiнде жүргізiлмеуi, топыраққа күтiм жасау жұмыстары көлемiнiң қысқаруы) едәуiр алқапта орман дақылдарының құрып кетуiне әкеп соқты, ал сақталып қалғандарының тоз-тозы шыққан. Сол себептi олар халықтың дем алуына онша тартымды емес және өзiнiң рекреациялық мақсатына сәйкес келмейдi.
      Халықтың дем алуына жарамды ең жақын табиғи алқаптар астанадан 100-150 км қашықтықта орналасқан.
      Орман мекемелерiнiң техникалық жарақтануы төмен деңгейде. Қажет 830 трактордың 154-i (18,5%), 285 жүк автомашинасының - 50-i (17,5%), 400 механикаландырылған агрегаттың - 33-i (8,2 %) және екi мыңнан астам тiркеме және аспалы құралдардың небәрi 120-ы (5,5%) ғана бар.
      Саладағы қызметкерлер саны соңғы жылдары күрт қысқарып кеттi, бұл қаржыландырудың азаюымен және жұмыстар көлемiнiң қысқаруымен байланысты болды. Еңбекақы деңгейiнiң төмен болуы кадрлардың көп тұрақтамаушылығын туғызуда. Заңды тұлға мәртебесi бар орман мекемелерiнiң, ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың инженер-техник қызметкерлерiнiң 30% жуығының жоғары бiлiмi жоқ. Техникалық орта бiлiмi бар мамандар жетiспейдi. Республикада қорықшы-орманшылар даярлайтын кәсiптiк-техникалық оқу орындары жоқ.
      Орман өсiрудi жоспарлау жұмыстарын жүргiзу кезiнде ықшамдалған технологияларды қолдану олардың сапасына едәуiр әсер еттi. Орман өсiрудi жоспарлаудың жыл сайынғы көлемдерi де төмендеп кеттi, соның салдарынан орман өсiрудi жоспарлау жобаларының қолданылу мерзiмдерi орман мекемелерiнiң iс жүзiнде тең жартысы үшiн аяқталған.
      Орманды аумақтарды өртке қарсы жасақтау, орман питомниктерi мен екпелер құру жөнiндегi жобалау-iздестiру жұмыстары да жеткiлiктi дәрежеде қаржыландырылмауына байланысты толық көлемiнде орындалған жоқ.
      Ағаш отырғызу жұмыстарын ұлғайту үшiн көшет материалын өсiру көлемiн едәуiр көбейтудi қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлiгi Орман және аңшылық шаруашылығы комитетiнiң мамандары Ресейде, Канадада, Финляндияда, Польшада тамыр жүйесi жабық көшет материалын өсiру тәжiрибесiн зерделедi және оған талдау жасады. Польшаның мемлекеттiк ормандарында жердi микоризациялау саласында неғұрлым мол тәжiрибе жинақталған және елеулi түрде iлгерi басушылық байқалады. Польшада ормандар өсiру жұмысының өрт болып, құлазыған және бүлiнген жерлерде, қалалардың қалпына келтiрiлген жерлерiнде, сондай-ақ орман өспеген ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерде жүргiзiлуi себептi Қазақстан жағдайларына бұл тәжiрибе жақын. Канада мен Ресейде орман өсiру көпшiлiк жағдайда бұдан бұрын орманнан шығып қалған орманды жерлерде жүзеге асырылады.
      Сондықтан Астана қаласының және жалпы Қазақстанның жасыл аймағының жағдайлары үшiн Польшаның мемлекеттiк ормандарында қолданылатын тамыр жүйесi жабық көшет материалын өсiру технологиясы неғұрлым қолайлы технология болып табылады. Осыған байланысты Қазақстанда жаңа технология қолдану жөнiнде Yкiметке ұсыныс енгiзу көзделiп отыр.
      Орман өрттерiн бастапқы кезеңiнде дер кезiнде байқаудың және сөндiрудiң неғұрлым тиiмдi әдiсi авиациямен күзету болып табылады. Бұл жұмыстарды Қазақ ормандарды авиациялық қорғау және орман шаруашылығына қызмет көрсету базасы (Қазавиаорманқорғау) орындайды. Қазiргi кезде ормандарды авиациямен күзету жалға алынған техникамен жүзеге асырылуда.
      Өткен жылы "Қазавиаорманқорғау" қызметтерi орман өрттерiнiң 413 оқиғасын байқады, бұл қорғалатын аумақты өрттердiң жалпы санының 68% құрайды.
      Ресей, Канада және АҚШ секiлдi мемлекеттердiң тәжiрибесi орман өрттерiн байқауда және жоюда меншiктi авиациялық техниканы пайдалану неғұрлым тиiмдi болып табылатынын көрсетедi. Осыған байланысты Орман және аңшылық шаруашылығы комитетiнiң дербес жеңiл моторлы авиация паркiн құру мәселесiн қарау ұсынылады.

  3.2. Жастар ортасындағы қазiргi ахуалды талдау

      Қазақстанның тәуелсiз даму кезеңiнде экономикалық және қоғамдық-саяси даму кезеңiнде түбегейлi өзгерiстер жүзеге асырылып, соның арқасында Қазақстан экономика саласында да, саяси салада да елеулi нәтижелерге қол жеткiздi. Реформалар халықтың iс жүзiнде барлық әлеуметтiк топтарын, соның iшiнде жастарды да қамтыды.
      Бүгiнгi таңда Қазақстан жастары қазақстан қоғамының перспективаларын айқындайтын негiзгi факторлардың бiрi болып табылады. Қазақстан қоғамының тыныс-тiршiлiгiнiң барлық саласының iрi көлемдi реформаларына байланысты орын алып отырған жағдайлар жастардың даму ерекшелiгiн және оның қоғамдық құрылымдағы маңызын айқындап бердi. Өз кезегiнде, осының бәрi жас ұрпақтың сапалық өзге тұрпатының және тұтастай алғанда, жастардың әлеуметтiк келбетiнiң қалыптасуынан көрiнiс табуда. Сонымен бiрге қоғамдық-саяси және экономикалық реформалардың факторлары жастардың қажеттiлiктерiне, мүдделерiне, құндылық бағдарларына және әлеуметтiк мiнез-құлқына тiкелей ықпал етуде.
      Бүгiнде осыдан он бес жыл бұрынғы кеңес жастарын және мемлекеттiң тәуелсiздiгi және демократиялық өзгерiстер жағдайларында қалыптасқан қазiргi жас ұрпақты салыстыруға келмейтiнi айдан анық. Егемен Қазақстанның сапалық жаңа экономикалық және саяси жүйесi жастардың әлеуметтiк-экономикалық жағдайын, дүниетанымын, мәдениетiн, саяси және құндылық бағдарларын түбегейлi түрде өзгерттi.
      Сонымен бiрге сөзсiз жетiстiктермен қатар әлеуметтiк және саяси реформалардың, ең алдымен, қоғамдық құрылыстың және халық өмiрiнiң үйреншiктi қалпының күрт өзгеруiнен туындаған жайсыз әсерi де болды. Осындай жағдайларда мемлекеттiң жастар саясаты саласында, басқа да салалардағы сияқты, бұрын осындай жоғары дәрежедегi көкейкестi сипаты болмаған жаңа проблемалар пайда болды.
      Ең алдымен бұл жастардың жұмыспен қамтылу проблемасы. Мәселен, Қазақстан Республикасы Статистика агенттiгiнiң 2004 жылғы 1 қаңтардағы деректерi бойынша, Қазақстанда жастардың жалпы саны 409310 адамды құрайды. Сөйтiп, қазiргi қазақстан қоғамының құрылымында жас азаматтардың жас санаты 2004 жылы республика халқының 27,3% құрады. Соңғы екi жылда жастардың саны 150 мың адамға дерлiк көбейдi.

                                                      1-кесте

      Қазақстан жастары 2004 жылғы 1 қаңтардағы халық
                      құрылымында

      Кестеден көрiнiп тұрғанындай, жас адамдар санының көбею үрдiсi бар. Бұл ретте жастар санының көбеюiне ауыл жастары санының өсуi негiз болып отыр. Егер 2002 жылдың басында республика ауыл тұрғындарының жалпы санында жас адамдар 29,8 %, ал қала тұрғындары санының - 27,9 % құраса, үстiмiздегi жылдың орта тұсында бұл көрсеткiш ауылда - 30,4 %, ал қалада - 28,2 % болды.
      Жалпы алғанда республика бойынша экономикалық жағынан белсендi жастардың саны 2406775 адам, соның iшiнде 15-24 жастағылар - 1292121 адам, 26-29 жастағылар - 1114654 адам. Солай бола тұра, экономикада небәрi 2112458 адам, соның iшiнде 15-24 жастағы - 110301 адам, 25-29 жастағы - 1009157 адам жұмыс iстейдi.
      Жастар негiзiнен экономиканың мынадай салаларында жұмыспен қамтылған: ауыл шаруашылығы, аңшылық және орман шаруашылығы - 887509 адам; сауда, автомобильдер, тұрмыстық бұйымдар мен жеке пайдаланылатын заттар жөндеу - 337295 адам; бiлiм беру - 147560 адам; өнiм өңдеу өнеркәсiбi - 119236 адам; құрылыс - 106102 адам; көлiк және байланыс - 105512 адам; мемлекеттiк басқару - 92759 адам. Қалған салаларда жұмыс iстейтiн жастардың саны 70000 адамға жетпейдi.
      Жұмыссыз жастардың жалпы саны 294317 адамды немесе 12,2 %, соның iшiнде 15-24 жастағы - 188820 адамды немесе 64,2%, 25-29 жастағы - 105497 адамды немесе 35,2% құрайды.
      Сонымен бiрге көкейкестiлiк дәрежесi бойынша социологиялық сұрау салу барысында бүгiн таңда Қазақстан жастарын толғандырып отырған неғұрлым өзектi проблемалар анықталып, оларға талдау жасалды. Олардың iшiнде: жалақының төмен деңгейi, жұмыссыздық қатерi, тұрғын үй проблемасы, тұрғын үй-коммуналдық қызметтердiң жоғары тарифтерi, медициналық қызмет көрсетудiң нашар сапасы, азық-түлiк өнiмдерi мен бiрiншi қажеттегi тауарлар бағасының өсуi бар.
      Мәселен, жастардың 42 % үшiн жеке проблемалардың iшiндегi ең маңыздысы жалақының, жәрдемақының төмен деңгейi болып табылады. Бiрiншi кезекте ол Қостанай (55,7%), Шығыс Қазақстан (46,1%), Маңғыстау (46 %), Жамбыл (45,9%), Алматы (45,7%) және Ақмола (45,5%) облыстарының жас тұрғындарын толғандырады. Статистика агенттiгiнiң деректерi бойынша, орташа айлық жалақының ең төмен деңгейi 2004 жылдың сәуiрiне Алматы және Жамбыл облыстарында байқалды, ол 10000 теңгеден 15000 теңгеге дейiн болды. Солай бола тұрып, Маңғыстау облысында оның деңгейi 30 000 теңге болды, алайда бұл аймақта азық-түлiк өнiмдерi мен бiрiншi қажеттiлiктегi тауарлардың бағасы едәуiр жоғары.
      Жеке сипаттағы екiншi бiр орын алып отырған проблема жұмысқа орналасу және жұмыссыздық қатерi (31,5 %) болып табылады. Бұл көбiнесе Жамбыл (41,4 %), Алматы (41,2 %), Павлодар (40,6 %), Солтүстiк Қазақстан (38,9 %) облыстарының еңбекке қабiлеттi жас азаматтарына тән. Нақ осы аймақтарда соңғы жылы жұмыссыздықтың неғұрлым жоғары деңгейi байқалды. Атап айтқанда, бұл көрсеткiш Алматы облысында - 10,4 % болса, Жамбыл облысында - 14,2 % тең. Осы аймақтар жас тұрғындарының алаңдаушылығы мiне осымен түсiндiрiледi.
      Маңыздылығы жөнiнен үшiнші проблема тұрғын үй проблемасы болып табылады - 30,5%. Бұл проблема ең алдымен мемлекетiмiздiң елордасы - Астана қаласының (77%), Павлодар (44,2 %), Қарағанды (37,1 %) облыстарының жас тұрғындарын алаңдатады, содан кейiн Алматы қаласы тұр (36,1%). Бұдан әрi азаюы бойынша Ақмола (35,2%), Батыс Қазақстан (35,1%), Ақтөбе (28,7%), Атырау (26,6%) облыстары көрсетiлген. Өткен жылмен салыстырғанда тұрғын үй проблемасының өзiнiң көкейкестiлiгi жөнiнен бесiншi орыннан үшiншi орынға көтерiлгенiн атап өту керек.
      Көкейкестiлiгi жөнiнен төртiншi проблема тұрғын үй-коммуналдық қызметтердiң жоғары тарифтерi болып табылады (26,5%). Бұл бәрiнен көп Маңғыстау (54,0 %), Астана қаласы (50,0%), Павлодар (36,5 %), Ақтөбе (33,0%), Қарағанды (31,2%), Батыс Қазақстан (31,1%) облыстарының жас тұрғындарын алаңдатуда.
      Жоғарыда айтылғандардың негiзiнде "Жасыл ел" республикалық штабының жұмыс iстеуi арқылы көгалдандыру және көркейту жөнiндегi жұмыстарға 2005 жылдың өзiнде-ақ жастардың еңбек отрядтарының 16 мың мүшесi тартылады. 2006 жылы - 18 мың, 2007 жылы - 20 мың. Осы еңбек жасақтары қызметiнiң негiзгi мақсаты ағаш отырғызу және екпелердi күтiп-баптау жұмыстарына тарту есебiнен жаз кезiнде мектеп оқушылары мен студенттердi, сондай-ақ жұмыссыз жастарды бүкiл жыл бойы жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету болып табылады.

  4. Бағдарламаның мақсаты мен мiндеттерi

      Бағдарламаның мақсаты ормандардың ортаны қорғау және ортаны қалыптастыру рөлiн арттыру, ағаш отырғызылған жерлердiң көлемiн ұлғайту, елдi мекендердi көгалдандыру және олардың төңiрегiнде осы процестерге жастарды тарту арқылы жасыл аймақтар құру мақсатында кейiннен орман шаруашылығын жүргiзу тиiмдiлiгiн арттыру, ағаш отырғызылған жерлердiң көлемiн ұлғайту үшiн ормандарды күзету, қорғау, молықтыру және оларды ұтымды пайдалану және әлеуетiн еселей түсу саласындағы ахуалды тұрақтандыру болып табылады.
      Мақсатқа қол жеткiзу үшiн мынадай негiзгi мiндеттердi шешу қажет:
      орман шаруашылығы саласында нормативтiк құқықтық кесiмдер әзiрлеу және қабылдау;
      ормандарды өрттерден және орман тәртiбiн бұзушылықтан күзету тиiмдiлiгiн арттыру, оларды зиянкестер мен аурулардан қорғау;
      орман тұқымы және питомник шаруашылығын қалпына келтiру;
      ормандарды молықтыру және орман өсiру жөнiнде жаңа технологиялар әзiрлеу және енгiзу;
      жаңа технологиялар негiзiнде орман орналастыруды жоспарлау және жобалау-iздестiру жұмыстарының көлемiн ұлғайту;
      орман орналастыру жобаларының сапасын арттыру;
      ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды басқару жоспарларын әзiрлеудi қамтамасыз ету;
      ормандардың ұтымды пайдаланылуын ұйымдастыру;
      жеке орман қорын дамыту үшiн жағдай жасау;
      орман және бақ-парк шаруашылығы саласында кадрлардың бiлiктiлiгiн арттыру;
      ормандарды молықтыру және орман өсiру, елдi мекендердi көгалдандыру және көркейту жөнiндегi iс-шараларды жүзеге асыруға жастарды, соның iшiнде мектеп оқушылары мен студенттердi кеңiнен тарту;
      жастар бастамашылығын дамыту.

  5. Бағдарламаны iске асырудың негiзгi бағыттары мен тетiгi

      Бағдарламаны iске асыру орман шаруашылығын, ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды мемлекеттiк басқаруды және орман шаруашылығы саласындағы нормативтiк құқықтық базаны жетiлдiрудi, ормандарды өрттер мен Қазақстан Республикасының орман заңнамасын бұзушылықтан күзету, оларды зиянкестер мен аурулардан қорғау тиiмдiлiгiн арттыруды, сондай-ақ ормандарды молықтыру мен орман өсiру жүйесi мен әдiстерiн және ормандарды ұтымды пайдалануды ұйымдастыруды жетiлдiрудi көздейдi. Ормандарды молықтыру және орман өсiру орман орналастыру материалдары мен жобалау-сметалық құжаттаманың негiзiнде, орман пайдалану - орман орналастыру материалдарына сәйкес жүзеге асырылатын болады.
      Сондай-ақ Бағдарлама қоршаған ортаны қорғау және биологиялық алуан түрлiлiктi сақтау жөнiндегi халықаралық мiндеттемелердi орындауды көздейдi.
      Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мемлекеттiк табиғи қорық қорын сақтау мен қалпына келтiру үшiн негiзгi база болып табылады және ерекше қорғалатын табиғи аумақтар желiсiн одан әрi дамыту Бағдарламаны iске асырудың негiзгi бағыттарының бiрi болады.
      Астана қаласының санитарлық-қорғаныштық жасыл аймағын құру жайсыз табиғи факторларды жұмсартуға, қала аумағының экологиясын, микроклиматын жақсартуға және халықтың дем алуына кең көлемдi аймақ құруға бағытталған.
      Саланы орман шаруашылығы мамандарымен қажеттi мөлшерде қамтамасыз ету үшiн Бағдарламада орман бақ-парк шаруашылығы кадрларын даярлау және олардың бiлiктiлiгiн арттыру көзделген.

  5.1. Орман шаруашылығы мен ерекше қорғалатын табиғи
аумақтардың, елдi мекендердi көгалдандырудың нормативтiк
құқықтық базасын жетiлдіру

      Қазақстан Республикасының  Орман кодексiн  iске асыру мақсатында мемлекеттiк орман қорын күзету, қорғау, пайдалану, ормандарды молықтыру және орман өсiру жөнiндегi негiзгi талаптарды айқындайтын барлық қажеттi нормативтiк құқықтық кесiмдер бекiтiлдi.
      "Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жаңа редакциясының жобасы әзiрлендi, ол ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құру және басқару, бiрегей және әдеттегi табиғи ландшафтарды, өсiмдiктер мен жануарлар дүниесiнiң объектiлерiн, олардың генетикалық қорын қорғау, осы аумақтарды ғылыми, экологиялық-ағартушылық, рекреациялық, туристiк және әлеуметтiк-экономикалық мақсаттарда пайдалану саласындағы қатынастарды реттейді. Бұл заңды 2005 жылы қабылдау жоспарланып отыр.
      Республика аумағының орманды жерлерiн ұлғайтуды ынталандыру мақсатында жеке орман қорын дамытуға бағытталған нормативтiк құқықтық базаны жетiлдiру жоспарлануда. Атап айтқанда, орман өсiру кезiнде салық жеңiлдiктерi мен преференциялар беру, тегiн көшет материалымен және фермерлердi қажеттi консультациялармен қамтамасыз ету мен т.б. көзделуде.
      Елдi мекендердегi жасыл желектi алқаптарды (скверлер, парктер, жол бойындағы екпелер және басқалар) ұлғайту үшiн оларды құру жөнiндегi техникалық және технологиялық нормалар мен стандарттар қайта қаралатын болады.

  5.2. Қоршаған ортаны қорғау және биологиялық алуан
түрлiлiктi сақтау жөнiндегi халықаралық мiндеттемелер

      Ормандарды мен биологиялық алуан түрлiлiктi сақтау мақсатында бiрқатар халықаралық жобалар iске асырылуда.
      "Батыс Тянь-Шаньнiң биологиялық алуан түрлiлiктi сақтау" туралы Жаһандық Экологиялық Қордың жобасы Оңтүстiк Қазақстан облысында бiрегей биологиялық қоғамдастықтарды күзетудi күшейтудi және ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды кеңейтудi көздейдi.
      Жоба экологиялық жүйе көзқарасын пайдаланып күзетiлетiн аумақтардың бiрiктiрiлген жүйесiн құру арқылы биологиялық алуан түрлiлiктi сақтау саласындағы проблемаларды шешуге бағытталған. Қазақстан бөлiгiнде жобаның қолданылу аймағы учаскелерiне Ақсу-Жабағылы мемлекеттiк табиғи қорығы және Батыс Тянь-Шаньнiң басқа да күзетiлетiн аумақтары жатады.
      Батыс Тянь-Шаньнiң күзетiлетiн аумақтарының тiкелей шегiндегi және одан тысқары жерлердегi құрып кету қаупi төнген (Қызыл кiтапқа енгiзiлген) маңызды, бірегей түрлердiң, қоғамдастықтардың және экологиялық жүйелердiң жай-күйiнiң нашарлап кету көрсеткiшiн төмендету Қазақстанның ұзақ мерзiмдi экономикалық және әлеуметтiк дамуына осы жобаның қосатын үлесi болып табылады. Жоба 2006 жылғы маусымда аяқталады.
      "Республика ормандарын сақтау және оның аумағының орманды алабын ұлғайту" атты толық көлемдi жобаны әзiрлеу үшiн Халықаралық Қайта Құру және Даму Банкi (ХҚДБ) 410,6 мың АҚШ доллары мөлшерiнде грант бөлдi. 2005 жылы оның сараптамасы және мүдделi мемлекеттiк органдарда келiсу рәсiмi жүргізiледi.
      Толық көлемдi жобаны iске асыру 2006 жылдан бастап 7 жылға есептелген. Жоба дүниежүзiлiк Банктiң Қазақстан үшiн 2004-2006 жылдарға арналған елдiк бағдарламасына енгiзiлген.
      Жобаны ХҚДБ қарызы, ҒЭҚ гранты қаражатының және Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң қосымша қаржыландыруының есебiнен қаржыландыру көзделуде. Ұсынылып отырған жобаның мақсаты - орман алқаптарын және iргелес жайылымдық жерлердi қалпына келтiру мен оларды тиiмдi және орнықты басқаруды дамыту. Ертiс өңiрiнiң жалды ормандары, Арал теңiзiнiң қаңсып қалған табаны және Қызылорда облысындағы сексеуiл екпелерi жобалық аумақ болып табылады.

  5.3. Ормандарды өрттерден және Қазақстан Республикасының
орман заңнамасын бұзушылықтан күзету, оларды зиянкестер
мен аурулардан қорғау

      Ормандарды өрттерден және орман заңнамасын бұзушылықтан қорғауды мемлекеттiк орман күзетiнiң қызметкерлерi және ерекше қорғалатын табиғи орман аумақтарының мемлекеттiк инспекторлары жүзеге асырады.
      Жаңа ерекше қорғалатын табиғи аумақтарының құрылуын ескере отырып, сондай-ақ ормандарды жерден күзетудi күшейту үшiн мемлекеттiк инспекторларының штаты ұлғайтылды.
      Орман өрттерiн бастапқы кезеңде байқау және оларды дер кезiнде оқшаулау мақсатында ормандарды авиациямен күзету жүзеге асырылуда.
      Ормандарды өрттерден және Қазақстан Республикасының орман заңнамасын бұзушылықтан күзету, оларды зиянкестер мен аурулардан қорға тиiмділігiн арттырудың негiзi осы бағыттардағы iс-шаралар кешенiн жүзеге асыратын жердегi және авиациялық қызметтердiң пәрмендi жүйесiн ұйымдастыру болып табылады.
      Тиiмдiлікті арттыру мыналардың есебiнен қамтамасыз етiлетiн болады:
      ормандарды жерден күзету қызметтерiнiң материалдық-техникалық базасын нормативтерге сәйкес осы заманғы өртке қарсы техникамен және жабдықтармен, күзет машиналарымен, байланыс құралдарымен, қызмет қаруымен және нысандық киiммен кезең-кезеңмен нығайту;
      мемлекеттiк орман қоры аумағындағы жабылып қалған өртке қарсы объектiлердi (бақылау пункттерi, өрт сөндiретiн су бөгендерi) қалпына келтiру;
      ормандарды өртке қарсы жарақтандыру, соның iшiнде өртке қарсы жолақтар, жыртылған жер жиектерiн тарту және оларға күтiм жасау жөнiнде шаралар өткiзу, орман шаруашылығы және өртке қарсы мақсаттағы жолдарды жөндеу, сондай-ақ негiзiнен биологиялық әдiстердi пайдаланып, ормандарды зиянкестер мен аурулардан қорғаудың белсендi тәсiлдерiн қолдану;
      Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлiгiнiң Орман және аңшылық шаруашылығы комитетi жүйесiнде жеңiл моторлы авиация паркiн қалыптастыру;
      ормандардағы өрт қауiптiлiгiнiң дәрежесiне байланысты авиациямен қарауылдаудың қажеттi жиiлiгiн қамтамасыз ету, өрт сөндiрушi-десантшылар санын көбейту;
      биотехникалық шаралар жүргiзу.
      Материалдық-техникалық базаны нығайту Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 2004 жылғы 19 қаңтардағы N 53  қаулысымен  бекiтiлген нормаларға сәйкес жүзеге асырылатын болады.
      Орман мекемелерi мен ерекше қорғалатын табиғи орманды аумақтардың өртке қарсы жұмыстарды және ормандарды молықтыру мен орман өсiру жөнiндегi iс-шараларды жүргізуi үшiн өрт сөндiру машиналары, күзет машиналары, доңғалақты және шынжыр табанды тракторлар, өртке қарсы техника, тiркеме және аспалы құралдар сатып алынады.
      2005-2007 жылдары кордондарға, өрт сөндiру-химиялық станцияларға және өрт қадағалау мұнараларына жөндеу жұмыстары жүргiзiледi.
      Облыстық атқарушы органдардың қарауындағы мемлекеттiк орман қорының аумағында өртке қарсы жолақтар мен жыртылған жер жиектерi тартылатын болады.
      Темiр, автомобиль жолдары, арналар, магистральды құбыр желiлерi өтетiн және басқа да желiлiк құрылыстар тұрған жерлер жолақтарында орналасқан жалпы көлемi 76,1 мың га қорғаныштық екпелерде өртке қарсы алдын алу iс-шаралары жүзеге асырылатын болады. Жолдар бойындағы минералдандырылған жолақтарға күтiм жасаудың жыл сайынғы көлемi 17,0 мың км болады.
      Қорғаныштық екпелердi күзетудi, қорғауды және пайдалануды олар жерлерiнде орналасқан меншiк иелерi мен жер пайдаланушылар жүзеге асырады.
      Облыстық атқарушы органдардың қарауындағы мемлекеттiк орман қорының аумағында 70 мың га, соның iшiнде 2005 жылы - 23 мың га, 2006 жылы - 21 мың га және 2007 жылы - 26 мың га алқапта, ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда 3,54 мың га, жыл сайын 1,18 мың га алқапта зиянкестермен күрестiң жойқын шаралары жүргiзiлетiн болады.
      Ормандарды өрттерден күзету тиiмдiлiгiн арттыру, оларды жедел байқау және сөндiру үшiн авиациялық жұмыстар Ақмола, Алматы, Шығыс Қазақстан, Қостанай, Павлодар облыстарында өрттерге неғұрлым ұрымтал ормандарда - 5639 мың гектарда жүзеге асырылады, бұл ретте авиациямен қарауылдау ұзақтығы өрт қаупi бар маусымда 6803 сағат болады.
      Облыстық атқарушы органдардың қарауындағы орман мекемелерi мен ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жыл сайын биотехникалық шаралар жүргiзiп тұратын болады.

  5.4. Ормандарды молықтыру және орман өсiру, елдi
мекендердi көгалдандыру

  5.4.1. Ормандарды молықтыру және орман өсiру

      Қазақстанның кең-байтақ аумағын ескере отырып (272,49 млн. км ² ), мемлекеттiң орманды жерлерiн бiр пайызға ғана ұлғайту үшiн 2724,9 мың га алқапқа ағаш отырғызу және екпелер өсiру қажет. Салыстыру үшiн - өткен алпыс жыл iшiнде республика аумағында 1025,9 мың га жасанды екпелер алқабы құрылды.
      Сондықтан ормандарды молықтыру мен орман өсiруге мол шығын жұмсалатынын назарға ала отырып (орташа есеппен 1 га 700 АҚШ долларына жуық), бiрiншi кезекте орман екпелерi мына аумақтарда:
      1) шөлейттену процесiне ұрымтал алқабы басым бұрын орман өскен жерлерде;
      2) ауыл шаруашылығы мақсаттары үшiн қолайсыз жерлердi пайдалана отырып, елдi мекендердiң iшiнде және оларға жақын маңда (жасыл аймақтар, әртүрлi нысаналы мақсаттағы өнеркәсiп плантациялары);
      3) гидрографиялық желi, арналар мен су қоймалары бойында;
      4) автомобиль және темiр жолдар бойында;
      5) жайсыз табиғи факторлардың әсерiн азайту үшiн ауыл шаруашылығы жерлерiнде құрылуға тиiс.
      Ормандарды молықтыру және орман өсiру жөнiндегi iс-шараларды сапасы жақсартылған тұқымның және отырғызу материалының қажетті мөлшерiмен қамтамасыз ету үшiн селекциялық-генетикалық негiзде тұрақты орман дақылдары тұқымы базасын құру, сондай-ақ питомник шаруашылығын дамыту, отырғызу материалын өсiру жөнiндегi озық технологияларды енгізуге кiрiсу қажет.
      Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда облыстық атқарушы органдардың қарауындағы орман мекемелерiнде 65 га алқапта да орман питомниктерiн қалпына келтiрiп, олардың алқабын 2835 га жеткiзу қажет.
      Ормандарды молықтыру орман дақылдарын себу және отырғызу, сондай-ақ ормандарды табиғи жолмен қалпына келтiру үшiн қолайлы жағдайлар жасау арқылы жүзеге асырылатын болады. Ормандарды табиғи жолмен қалпына келтіруге жәрдемдесу тұқымдардың өсiп-өнуiне жағдайлар жасау және ағаш кесiлетiн жерлердi қоршау мақсатында кеспе ағаштарды жоспарлау, жердi өңдеу кезiнде шаруашылық жағынан бағалы тұқымдардың өркендерi мен жас талдарын сақтау арқылы жүргiзiледi.
      Облыстық атқарушы органдардың қарауындағы ормандар мен жануарлар дүниесiн қорғау жөнiндегi мемлекеттiк мекемелердiң аумағында көшет материалын өсiруге арналған питомниктер алқабы 2-кестеде келтiрiлген.

                                                     2-кесте

      Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі Орман және аңшылық шаруашылығы комитетiнiң қарауындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы, мекемелер мен ұйымдардағы питомниктердiң алқабы 3-кестеде келтiрiлген.

                                                      3-кесте

      Көшет материалының қажеттi мөлшерiн өсiру үшiн орман тұқымдарын жинауды ұлғайту қажет болады.
      Мемлекеттiк орман шаруашылығы мекемелерiнде 2004 жылы 53410,6 кг орман тұқымдары, соның iшiнде 2830 кг қылқан жапырақты ағаштардың және 50580,6 кг жапырақты ағаштардың тұқымы дайындалды. 2005 жылы орман тұқымдарын жинауды 60 мың кг, 2006 жылы - 70,0 мың кг, 2007 жылы - 75,0 мың кг жеткiзу қажет.
      Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда орман дақылдарын құру үшiн 2004 жылы 7582,4 кг орман тұқымдары, соның iшiнде 5545,2 кг қылқан жапырақты ағаштардың және 2037,2 кг жапырақты ағаштардың тұқымы дайындалды. Жыл сайын осыншама дайындалатын болады.
      Орман дақылдарын отырғызу ең алдымен өртеңдер мен ағашы кесiлген жерлерде жүзеге асырылатын болады. Осындай алаптардың басым бөлiгi Ертiс өңiрiнiң жалды ормандарында, Қазақтың шағын адырлы қарағайлы ормандарында, сексеуiл ормандары өскен аймақта орналасқан.
      Облыстық атқарушы органдардың қарауындағы мемлекеттiк орман қоры аумағында Бағдарламамен 76,44 мың га алқапта ормандарды молықтыру, соның iшiнде 55,85 мың га алқапта орман дақылдарын отырғызу жұмыстарын жүргiзу көзделген. Облыстық атқарушы органдардың қарауындағы мемлекеттiк орман қоры аумағында ормандарды молықтыру көлемi облыстар бойынша 4-кестеде келтiрiлген.

       Ескерту. 4-кесте жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 2006.09.25.  N 911 қаулысымен.
                                                         4-кесте
                                                       мың га

      Ертiс өңiрiнiң жалды ормандарындағы өртеңдер мен ағашы кесiлген жерлерде ормандарды қалпына келтiру жөнiндегi жұмыстарды "Семей орманы" және "Ертiс орманы" мемлекеттiк табиғи орман резерваттары жүргiзетiн болады.
      Мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер мен мемлекеттiк орман табиғи резерваттарының аумағында ормандарды молықтыру көлемi 5-кестеде келтiрiлген.

                                                       5-кесте
       Ескерту. 5-кестеге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2006.09.25.  N 911 қаулысымен.

      Ормандарды молықтыру проблемасын шешу ормандарды молықтырудың табиғи және жасанды тәсiлдерiнiң ғылыми тұрғыда негiзделген ара-қатынасын белгiлеуден туындауға тиiс. Осы мақсаттарда 2005 жылы басты мақсатта пайдалану үшiн ағаш кесудi өткiзу кезiнде неғұрлым қатаң орман өсiру талаптарын белгiлеу бөлiгiнде оның жаңа ережесi бекiтiлдi.
      Ағаш отырғызу жұмыстарын қажеттi көшет материалымен қамтамасыз ету үшін:
      селекциялық-генетикалық негізде орман тұқым шаруашылығы мен питомник шаруашылығын дамыту;
      тұқым жинау, өңдеу, сақтау, сертификаттау және филиалдарын негiзгi орман өсетiн аудандарда орналастырып, сапасы жақсартылған көшет материалын өсiру жөнiнде республикалық мамандандырылған орман тұқымы кешенiн құру;
      жергілікті орман питомниктерінің желiсiн дамыту;
      көшет материалын, соның iшiнде тамыр жүйесi жабық көшет материалын өсiрудiң жаңа интенсивтi технологияларын енгiзу қажет.
      Көгалдандыру жұмыстарын көшет материалымен қамтамасыз ету бағыттарының бiрi жеке орман питомниктерiн құру болып табылады.
      Селекциялық орман орталықтары орман дақылы өндірісін селекциялық негiзге көшiру және негiзгi орман құрайтын және интродукцияланған тұқымдардың тұрақты орман тұқымы базасын құру жөнiндегi жұмыстар жалғастырылатын болады.
      Орталықтардың ең жақын пеpспективаға негiзгi мiндеттерi:
      олардың аумақтарындағы селекциялық-тұқым шаруашылығы объектiлерiн күзету және күтiп ұстау;
      мұрагерлiк қасиеттерi жақсартылған орман дақылдарын алу үшiн селекциялық-бағалы көшет материалын өcipу;
      жаңа селекциялық-тұқым шаруашылығы объектiлерiн құру болып табылады.
      Алға қойылған мiндеттердi орындау үшiн селекциялық-тұқым және селекциялық-генетикалық мақсаттағы объектiлер құру, сондай-ақ Шренк шыршасының, қарағайдың, қайыңның, сексеуiлдiң, алма ағашының, балқарағайдың, майқарағайдың және басқа тұқымдардың уақытша орман тұқымы учаскелерiнiң негiзiн қалау мен олардың генетикалық pезеpваттарын бөлу жоспарлануда, олардың көлемі 6-кестеде келтірілген.

                                                    6-кесте
       Ескерту. 6-кестеге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2006.09.25.  N 911 қаулысымен.

  5.4.2. Автомобиль және темiр жолдардың бойында
қорғаныштық орман екпелерiн құру

      Автомобиль және темiр жолдар, арналар, магистральды құбыр желiлерi, басқа да желiлiк құрылыстар бойында қорғаныштық екпелер құру:
      көлiк магистральдарын қар көшкiндерiнен, шаң-тозаңнан, құмнан қорғауға, оларды әдемiлеп безендiруге, сондай-ақ автокөлiктен шығатын газдың таралуына тосқауыл болатын және оны жұтатын жасыл желектi қорған ретiнде пайдалануға;
      жүргiзушiлер мен жолаушылардың қысқа мерзiмдi демалуына жағдайлар (орындар) жасауға бағытталған.
      Көлiк және басқа да желiлiк құрылыстар бойында қорғаныштық екпелер құру және оларға күтiм жасау қарауында немесе басқаруында темiр жолдар, автомобиль жолдары және басқа да желiлiк айрылыстар бар ұйымдардың қаражаты есебiнен олардың мамандандырылған бөлiмшелерi жүзеге асырады.
      Орман екпелерiне күтiм жасауды, оларды құруды және қалпына келтiрудi қамтитын автомобиль жолдарын көгалдандыру жұмыстарын қаржыландыруды автомобиль жолы саласына бөлiнетiн қаражат шегiнде республикалық бюджет қаражатының есебiнен Қазақстан Республикасы Көлiк және коммуникация министрлігінiң Көлiк инфрақұрылымын дамыту комитетi жүргiзедi.
      Көлiк инфрақұрылымын дамыту комитетiнiң және "Қазақстан темiр жолы" ҰК" АҚ ведомстволық бағынысындағы ұйымдарда бар питомниктер алқабы 7-кестеде көрсетiлген.

                                                       7-кесте

      Ескерту: Көктал кентiнiң питомнигi Қазақстан Республикасы Көлiк және коммуникация министрлiгi Көлiк инфрақұрылымын дамыту комитетiнiң "Қазавтожол" PMК-сына қарайды, қалған питомниктер "Қазақстан темiр жолы" жүйесiне енедi.
      Екпелер құру және оларға күтiм жасау жөнiндегi жыл сайынғы жұмыстардың көлемi көлiк және басқа да желiлiк құрылыстар салу мен пайдаланудың жобаларында және жоспарларында көзделедi.
      Автомобиль жолдарының бойындағы қорғаныштық орман екпелерi көлiк магистральдарын қар мен құм көшкiндерiнен, топырақ эрозиясынан қорғауға, оларды әдемілеп безендіруге, сондай-ақ автокөліктен шығатын газды жұтатын жасыл желектi тосқауыл ретiнде пайдалануға арналған.
      Қазіргі сәтте үш облыста "Алматы-Астана" автомобиль жолының бойында қорғаныштық белдеулер құруға жобалау-сметалық құжаттама бар:
      - Алматы облысы бойынша жалпы ұзындығы 189 км 98-120, 120-287 км учаскелері;
      - Қарағанды облысы бойынша жалпы ұзындығы 116 км 1002-993, 1027+500-1141, 1023-1026 км учаскелері;
      - Ақмола облысы бойынша жалпы ұзындығы 96,5 км 1278-1353 учаскесі, сондай-ақ 0-21,5 "Астана қаласын айналып өту" учаскесi.
      "Қазавтожол" PMК құрылымында Ақмола, Шығыс Қазақстан, Қарағанды және Павлодар облыстарында 4 орман отырғызу учаскесi (ООУ) бар. Әрбiр ООУ-да 3-тен "Беларусь" тракторы, жер жыртатын соқалар мен бензин аралар бар.
      Көктал кентiнiң орман питомнигiнде көшет материалынан 9 мың қалемше, соның iшiнде 5 мың - қайың, 1,6 мың шетен және 2,4 мың жабайы алма бар. Сонымен бiрге "Қазавтожол" PМК қажет болуына қарай көшет материалын конкурстық негiзде сатып алады.
      9 орман питомнигiнде темiр жол саласының мұқтажы үшiн жыл сайын көшет материалының шығымы ағаштар мен бұталардың 1137,1 мың данасын құрайды.
      Автомобиль жолдарының бойындағы қорғаныштық орман екпелерiнiң алқабы 9331 га-ны құрайды.
      Темiр жолдар бойындағы қорғаныштық орман екпелерiнiң алқабы 62265 га-ны құрайды.
      Таяудағы үш жылда темiр жолдардың бойында мынадай көлемде қорғаныштық орман екпелерiн отырғызу жоспарланған:
      2005 жылы - 153,6 га;
      2006 жылы - 220,05 га;
      2007 жылы - 239,3 га.

  5.4.3. Гидрографиялық желi, арналар мен су қоймалары
бойында орман екпелерiн құру

      Су шаруашылығы объектiлерiн пайдаланудың толып жатқан мысалдары олардың аймақтарында бiрқатар жайсыз құбылыстардың орын алатынына айғақ болады. Су жиналатын алқаптағы эрозиялық процестердiң салдарынан су қоймаларына, арналарға және өзендерге қатты заттардың көп мөлшерi келiп құйылады, шаңды дауылдар пиротехникалық құрылыстарды бүлдiредi және оларға ұсақ топырақ пен шөп-шалаң әкеледi. Ашық су көздерiнде судың көп мөлшерi буланып кетедi, солай бола тұра арналар бойында, су қоймаларына төңiрегiнде сүзгiден өту есебiнен жер асты суының көтерiлуi байқалады, ал ол iргелес жердiң батпақтанып, екiншi қайтара сортаңдануын туғызады. Қазiргi кезде Қазақстан су қоймаларының, арналары мен шағын өзендерiнiң үлкен бөлiгiнiң қорғаныштық екпелерi жоқ десе де болады. Қорғаныштық екпелер мен табиғи ағаш-бұта өсiмдiктерi су қорғау мақсатындағы жерлер алқабының небәрi 0,46 % құрайды.
      Өзендер, жылғалар, көлдер, арналар, коллекторлар, су қоймалары және басқа да су айдындары Қазақстан аумағында 614,3 мың га жердi алып жатыр, олардың төңiрегiнде бөлiнген су қорғау аймағы 195,1 мың га жердi құрайды. Ғылыми ұсыныстарға сәйкес гидрографиялық қор жерiнiң 8,5% орманды болған жағдайда су көздерiн жеткiлiктi дәрежеде қорғау қамтамасыз етiледі. Демек, Қазақстан Республикасы өзендерiнiң, арналары мен су қоймаларының су қорғау аумақтарында қорғаныштық екпелер құру көлемi шамамен 16,5 мың га болуға тиiс. 2005-2007 жылдары гидрографиялық желi бойында 2,87 мың га қорғаныштық екпелер отырғызылатын болады (8-кесте).
      Iрi су қоймалары және олармен байланысты каналдар төңiрегiнде қорғаныштық екпелер құру мен, күтіп ұстауды су шаруашылығы объектiлерiн пайдалануға берiлетiн мемлекеттiк тапсырыс шеңберiнде жүзеге асырған жөн. Ауыл шаруашылығы мақсатында пайдаланылатын жерлер арқылы өтетiн суару құқығы тиесiлi меншiк иелерi немесе жер пайдаланушылар, ал шағын өзендер бойында - орман дақылдарын  отырғызумен бiр мезгiлде орман шаруашылығының мемлекеттiк мекемелерi жүргiзуге тиiс.
      Гидрографиялық желi, каналдар мен су қоймалары төңiрегiндегi қорғаныштық екпелер көлемiнiң құны жергiлiктi бюджеттер қаражатынан 2005 жылы 3,3 млн. теңгенi, 2006 жылы - 16,30 млн. теңгенi және 2007 жылы - 6,62 млн. теңгенi құрайды.
 
         Ескерту. 8-кесте жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 2006.09.25.  N 911 қаулысымен.
                                               8-кесте
                                                  га      

  5.4.4. Елдi мекендердiң жасыл аймақтарын құру

      Жасыл аймақтар - қорғаныштық және санитарлық-гигиеналық функциялар орындайтын және халықтың демалыс орны болып табылатын ормандар мен орман саябақтары орналасқан қала шегiнен тыс аумақ.
      Ауаны оттегімен байытумен, табиғат келбетін әдемілеп безендірумен қатар дұрыс өсiрiлген екпелер аумақтардың желдетiлуiне, тұрғын үйлер мен өндiрiстiк аймақтардан лас ауаны алып кетуге көмектеседi, тiк ауа қабаттарының пайда болуына және ластанған ауаның атмосфераның неғұрлым жоғары қабаттарында сейiлiп кетуiне жәрдемдеседi, сондай-ақ ауаны әртүрлi аэрозольдардан, шаң-тозаңнан, күйеден, майда күлден оларды жұтып қою арқылы тазартады.
      Қазiргi Қазақстанның халық қоныстанған жерлерiнiң жүйесi 86 қаланы, 181 кент пен 7681 ауылды (селоны) қамтиды. Қазақстанда қала халқының саны 8,48 млн. адам.
      17.5.3.01-78 "Қалалардың жасыл аймақтарының құрамы және мөлшерi" мемлекеттiк стандартының нормаларына сәйкес халықтың санын және аумақтың ормандылығын ескере отырып, жасыл аймақтардың жалпы көлемi 248,6 мың гектарды құрауға тиiс.
      Қазiргi кезде мемлекеттiк орман қоры аумағында 155,7 мың га жасыл аймақтар және 45,3 мың га қала ормандары мен орман саябақтары бөлiнген.
      Қазiргi және облыстар, қалалар бойынша құру ұсынылатын жасыл аймақтар 9-кестеде көрсетiлген.

       Ескерту. 9-кесте жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 2006.09.25.  N 911 қаулысымен.
                                                     9-кесте      

  5.4.5. Елдi мекендерді көгалдандыру

      Жасыл желек құрылысы жөнiндегi жұмыстарды дамыту:
      қалаларды және басқа да елді мекендерде жасыл аймақтардың белгiленген нормаларына сәйкес оларды құру және қайта жаңарту жобаларының негiзiнде жалпы жұрт пайдаланатын екпелер құруды;
      өте әдемi және орнықты ағаш тұқымдары мен бұталар қалемшелерiнiң қажеттi мөлшерiн өсiру үшiн мемлекеттiк және жеке орман питомниктерiнiң желiсiн дамытуды;
      олардың аса шығымдылығын, өсiп-өнуi мен дамуын қамтамасыз ететiн тамыр жүйесi жабық қалемшелердi жыл бойы отырғызу технологияларын қолдануды көздейдi.
      Жасыл желек құрылысы жоспарларын iске асыру облыстық, қалалық және аудандық атқарушы органдардың басқаруымен "Жасыл eл" республикалық штабымен бірлесіп жүзеге асырылатын болады.
      Қалалар мен елдi мекендердiң аумағында көгалдандыру жұмыстарын қалемшелер және тамырланған шыбықтар, сондай-ақ iрi көлемдi көшет материалын отырғызу тәсілімен жастар күшімен жүргізіледі, оларды питомниктерi бар орман қорғау мекемелерi, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, сондай-ақ облыс орталықтарында, Астана және Алматы қалаларында бар "Зеленстрой" КМК берiп тұратын болады.
      Барлық облыс орталықтары мен Алматы қаласында "Қазақстан Республикасы Бiрiншi Президентiнiң саябақтары" құрылады.
      Сондай-ақ Астана қаласында ботаникалық бақ отырғызылады.
      Астана және Алматы қалаларын көгалдандыруға жастардың қатысуымен "Зеленстрой" КMК және басқа да кәсiпорындар тартылатын болады.
      "Зеленстрой" КMК питомниктерiнiң алқабы 10-кестеде көрсетiлген.

                                                   10-кесте

      Қолда бар көшет материалына сәйкес елдi мекендерде үш жыл iшiнде 13,00 млн. дана мөлшерде жасыл екпелер отырғызылатын болады.

                                                 11-кесте
                                                  мың дана

  5.4.6. Астана қаласының санитарлық-қорғаныштық жасыл
аймағын құру

      Астана қаласының төңiрегiнде санитарлық-қорғаныштық аймақ құру жөнiндегi жұмыстар одан әрi өрiстей түседi.
      Мынадай iс-шаралар:
      2005 жылдың соңына дейiн қала шекарасында 14,1 мың га алқапта және қала шетiндегi аймақта 10,9 мың га алқапта орманға жарамды учаскелерде екпелер, соның iшiнде 21,2 мың га алқапта жаңа орман отырғызу және 3,8 мың га алқапта өткен жылдардың ормандарын қайта жаңарту;
      2006 жылы 25 мың га алқаптағы, соның iшiнде қала шегiндегi 14,1 мың га және Астана қаласының қала шетiндегi аймағында 10,9 мың алқаптағы екпелерге агротехникалық күтiм жасау;
      ағаш және бұта тұқымдарының аязға шыдамды, тұзға төзiмдi және жылдам өсетiн түрлерi болатын отырғызу материалының түр-түрiн өсiру; 
      жылдам өсетiн ағаш тұқымдарын аудандастыру;
      Астана қаласы шекарасында отырғызылған ағаштарды коммуналдық меншiкке беру көзделуде, ол:
      бiрiншi жолғы әдiспен орман дақылдарын отырғызған кезде - отырғызғаннан кейiнгi үшiншi жылы;
      екiншi жолғы әдiспен отырғызғаннан кейiн үшiншi жылы қылқан жапырақты ағаш тұқымдарын қосып екiншi жолғы әдiспен орман дақылдарын отырғызған кезде жүзеге асырылады;
      "Жасыл аймақ" РМК-ның материалдық-техникалық базасын арнайы орман шаруашылығы техникасымен және жабдықтарымен нығайту көзделуде.
      2005-2007 жылдарға арналған жұмыстар көлемi, сондай-ақ жұмысшы кадрлары мен техникаға қажеттілік 12 және 13-кестелерде келтірілген.

       Ескерту. 12-кестеге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2006.09.25.  N 911 қаулысымен.                                                   12-кесте

                                                   13-кесте

  5.5. Бағдарламаны iске асыруға жастардың қатысуы

      Республика аумағының орманды жерлерiн және көгалдандыру жұмыстарын ұлғайту жөнiндегi мiндеттердi шешу ормандарды молықтыру, орман өсiру және көгалдандыру процесiне жаңа жұмыс орындарын беру, мектеп орманшылықтарын, мектептердiң усадьба жанындағы учаскелерiн құру, орман мен бақ айлықтарын ұйымдастыру, Парктер шерулерiн және басқа да қоғамдық экологиялық акциялар өткізу жолымен елiмiздiң жастарын, қоғамдық ұйымдарын, орта мектептерiнiң оқушыларын, жоғары және орта оқу орындарының студенттерiн тартуды көздейдi.
      Сонымен бiрге:
      әрбiр оқушы жеке ағашын отырғызып, мектептi бiтiргенге дейiн оған күтiм жасап, кейiннен ағашты қорғауға жаңа бiрiншi сынып оқушысына тапсырып кететiн "Менiң атаулы ағашым";
      "Парктер шеруi";
      "Жасыл бақ - таза қала";
      Астана қаласында "Жас Астана" саябағы мен ғашықтар саябағын;
      сондай-ақ орман мен бақ айлықтарын отырғызу сияқты табиғат қорғау акциялары таралуға тиiс.
      Мектеп орманшылықтарын қалпына келтiру жөнiнде шаралар қолданылады және олардың қызметiн ынталандыру мақсатында жыл сайын мектеп орманшылықтары арасында ұлттық конкурстар өткiзiлiп тұрады.
      Шығыс Қазақстан және Павлодар облыстарында өрттерден зардап шеккен жалды ормандарды қалпына келтiруге жастардың белсене қатысатынын атап өту қажет.
      Көгалдандыру және көрiктендiру жұмыстарын қамтамасыз ету үшiн жаз кезiнде арнайы көгалдандыру жасақтары (құрылыс жасақтары) тартылатын болады, соның iшiнде 2005 жылы - 16 мың адам, 2006 жылы - 18 мың адам, 2007 жылы - 20 мың адам тартылады.

  5.6. Жеке орман қорын дамыту

      Жеке орман қорын дамыту республикада орманды жерлердi ұлғайту жолдарының бiрi болып табылады. Жеке орман қорын құру көлемiн айқындау мақсатында орман өсiру үшiн жеке меншiкке немесе ұзақ мерзiмдi жер пайдалануға берiлген жерлерде жеке және мемлекеттiк емес заңды тұлғалардың қаражаты есебiнен құрылған жасанды ормандар, aгpo-орман мелиоративтiк екпелерi, арнайы мақсаттағы плантациялық екпелер көмкерген жерлердi есепке алу жоспарлануда.
      Аудандар мен облыстарда жеке орман қорын құру үшiн жер қоры жерлерiнен немесе мемлекет меншiгiндегi өзге санаттағы жерлерден жер учаскелерiн бөлу мүмкiндiктерi айқындалатын болады.
      Сонымен бiрге жеке орман қорын дамытуды ынталандыру мақсатында жеке және мемлекеттiк емес заңды тұлғаларға жеке орман екпелерiн құру үшiн кредиттiк және өзге де жеңiлдiктер беру мәселелерi бойынша кейбiр заңнамалық актiлерге өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу жөнiнде ұсыныстар әзiрленетiн болады.

  5.7. Орман орналастыру және жобалау-iздестiру жұмыстары

      Орман қорының жай-күйi туралы ақпарат алу 10 жылдық тексеру кезеңiмен орман орналастыру жұмыстарын жүргiзу арқылы жүзеге асырылады. Аталған кезең орман шаруашылығын жоспарлау үшiн оңтайлы кезең болып табылады.
      Орман орналастыру жұмыстарын жүзеге асыру кезiнде ормандарды түгендеудiң қашықтық әдiстерi мен компьютерлiк технологияларды қолдану бөлiгiнде оларды жүргiзу технологиялары жетiлдiрiлетiн болады. Кезең-кезеңмен жүзеге асырылатын ГИС-технологияларды енгiзу үшiн бағдарламалық қамтамасыз етудi сатып алу аса дәлме-дәл және дала жағдайында жұмыс iстеуге ыңғайлы жоспарлау-картографиялық материалын алуға мүмкiндiк бередi.
      Орман өсiруге жарамды алаптарды және сүрек пен бұта тұқымдарының түр-түрiн iрiктеп алу, ормандарды қалпына келтiру және орман өсiру кезiнде орман дақылдарының шығымдылығын арттыру және отқа төзiмдi орман екпелерiн алу мәселелерi, сондай-ақ мемлекеттiк орман қорын өртке қарсы жарақтандыру жобалау-сметалық құжаттаманың негiзiнде жүзеге асырылатын болады.
      Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың ормандарын өртке қарсы жабдықтаудың жұмыс жобаларын, Алматы ОТО аймақтық селекциялық-тұқым шаруашылығы кешенiн ұйымдастыру, Қызылорда облысында көрсетiлген кешеннiң орман питомнигiнiң ұйымдық-шаруашылық жоспары мен оны суландырудың жұмыс жобаларын жасау жөнiндегi жобалау-iздестiру жұмыстарын жүргiзу, ормансыз жерлерге ағаш отырғызудың жұмыс жобасын әзiрлеу және Iле Алатауы МҰТП жабайы жемiс екпелерiн қалпына келтiру көзделуде, сондай-ақ 2006-2007 жылдары Ақмола, Алматы, Жамбыл, Қостанай, Қарағанды, Солтүстік Қазақстан және Оңтүстiк Қазақстан облыстарында жалпы көлемi 371 га орман питомниктерiнiң ұйымдық шаруашылық жоспарлары мен оларды суландырудың жұмыс жобаларын әзiрлеу жұмыстарын жүргізу көзделiп отыр.

  5.8. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар

      Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мемлекеттiк табиғи-қорық қорын сақтау мен қалпына келтiру және оны ғылыми, экологиялық-ағарту, мәдени ағарту, оқу және өзге де мақсаттарда пайдалану үшiн негiзгі база болып табылады.
      Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2000 жылғы 10 қарашадағы
N 1692  қаулысымен  мақұлданған Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтарын дамыту мен орналастырудың 2030 жылға дейiнгi тұжырымдамасына сәйкес ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың желiсiн одан әрi дамыту көзделуде.
      Осы мақсаттарда 2005-2007 жылдары республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды - Баянауыл және Қарқаралы мемлекеттiк ұлттық табиғи парктерiн, Ақсу-Жабағылы және Батыс Алтай мемлекеттiк табиғи қорықтарын кеңейту жұмыстары жүргiзiлетiн болады. Алматы облысында Жоңғар Алатауы және "Көлсай көлдерi", Оңтүстiк Қазақстан облысында Сайрам-Ұғам, Қарағанды облысында "Бұйратау" мемлекеттiк ұлттық табиғи парктерi құрылатын болады.

  5.9. Орман және бақ-парк шаруашылығы саласында кадрлар
даярлау және олардың бiлiктiлiгiн арттыру

      Саланы орман және бақ-парк шаруашылығының жас мамандарымен қамтамасыз ету мақсатында оларды мамандықтар бойынша Қазақ мемлекеттiк ұлттық аграрлық университетi, Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау университетi, Бурабай экология және орман шаруашылығы колледжi, Риддер аграрлық-техникалық колледжi, Есiл ауылшаруашылық колледжi оқытады.
      Студенттердiң оқу-өндiрiстiк практикадан өтуiн "Сандықтау оқу-өндiрiстiк орман шаруашылығы" мемлекеттiк мекемесi қамтамасыз етедi.
      Орман шаруашылығының басшы қызметкерлерi мен мамандарының бiлiктiлiгiн арттыру үшiн жыл сайын оларды қайта даярлау қазiргi осы бағыттағы ғылыми және оқу орындарында мемлекеттiк тапсырыстың негiзiнде жүзеге асырылады.
      Жастарды орман саласына тарту мақсатында орман және бақ-парк шаруашылығы мамандықтарына мемлекеттiк тапсырыс шеңберiнде оқыту, сондай-ақ "Болашақ" бағдарламасы бойынша болашақ орманшыларды Ресей Федерациясының, Беларусь Республикасының және Түркияның оқу орындарында жыл сайын 6 адамнан оқыту қажет.

  5.10. Бағдарламаны ғылыми және ақпараттық қамтамасыз ету

      Белгiленген шараларды ойдағыдай iске асыру мынадай ғылыми-техникалық мiндеттердi шешудi қамтиды:
      Қазақстанның табиғи аймақтары бойынша ағаш және бұта тұқымдарының селекциясы мен интродукциясын дамыту;
      түрлi топырақ үлгiлерiнде ормандарды молықтыру мен орман өсiрудiң тәсiлдерiн, әдiстерiн және технологияларын жетiлдiру;
      суармалы жерлерде немесе ағын суларды сүзу танаптарына және олар жиналатын жерлерге жақын маңда плантациялар ағын сулармен суарылатын плантацияларда орман өсiрудiң ғылыми-техникалық негiздерiн әзiрлеу;
      топырақтың құнарсыздануымен күрес және орман-аграрлық ландшафтар құру жөнiндегi iс-шараларды жүргiзу;
      орман ресурстарын ұтымды және тауыспай пайдалану нормаларын жасау;
      табиғи және антропогендiк факторлардың әсерiнен орман экожүйелерiнiң өзгеруiне болжам жасау;
      орман қоры туралы статистикалық және картографиялық деректердiң банкiн құру;
      көшет материалын өсiру және Қазақстанның табиғи жағдайларына жарамды әртүрлi нысаналы мақсаттағы орман екпелерiн құру жөнiнде дүниежүзiлiк практикада бар озық технологияларды бейiмдеу.
      Ғылыми әзiрлемелердi Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлiгiнiң Ғылыми-өндiрiстiк орман шаруашылығы орталығы, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Бiлiм және ғылым министрлiгiнiң Ботаника институты мен ботаника бақтары жүзеге асыратын болады.
      Мемлекеттiк органдарды, үкiметтiк емес ұйымдарды және халықты орман өсiру және көгалдандыру жөнiндегi ақпараттық қамтамасыз ету:
      сайттар ашу, арнайы газеттер мен журналдар, орман шаруашылығы бағытындағы басқа да баспа басылымдарын шығару;
      дөңгелек үстелдер, тақырыптық бұқаралық iс-шаралар (жастар акциялары мен концерттер) өткiзу, жазғы каникулдар кезiне студенттiк құрылыс жасақтары үшiн жұмыс жөнiндегі қажеттiлiк пен оның көлемiнiң мониторингiн тұрақты негізде жүргiзу;
      көрмелер мен жәрмеңкелер, қоғамдық тыңдаулар өткiзу, мемлекеттiң орманды жерлерiн ұлғайту және елдi мекендердi көгалдандыру проблемаларын бұқаралық ақпарат құралдарында кеңiнен жария ету арқылы жүзеге асырылуға тиiс.

  6. Қажеттi ресурстар және Бағдарламаны қаржыландыру көздерi

      Осы Бағдарламаны қаржымен қамтамасыз ету көздерi республикалық және жергiлiктi бюджеттердiң қаражаты, сондай-ақ гранттар бойынша берiлетiн қаражат болып табылады.
      Бағдарламаны iске асыруға республикалық бюджетте - 18850,38 млн. теңге, жергiлiктi бюджеттерде 12532,55 млн. теңге, кәсiпорындардың жеке қаражаты - 145,2 млн. теңге, байланысты гранттар бойынша бөлiнетiн қаражат - 70,96 млн. теңге мөлшерде көзделуде.
      "Ормандарды сақтау және республика аумағының орманды жерлерiн ұлғайту" жобасы бойынша 2006-2007 жылдарға арналған қаражат шығыстарының көлемдерiн жобаның экономикалық сараптамасының оң қорытындысы алынғаннан кейiн Республикалық бюджет комиссиясы айқындайтын болады.
      2006-2007 жылдарға арналған шығыстар көлемi тиiстi қаржы жылына арналған "Республикалық бюджет туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес нақтыланатын болады.
      Елдi мекендердi көгалдандыруды, жасыл аймақтар құруды және мемлекеттiк орман қоры аумағында ормандарды қалпына келтiрудi қоса алғанда, Бағдарламаны iске асыруға жұмсалатын жергiлiктi бюджеттердiң қаражаты облыстар бойынша 14-кестеде келтiрiлген.

       Ескерту. 6-бөлімге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2006.09.25.  N 911 қаулысымен.
                                                        14-кесте
                                                       млн. теңге

       Ескерту. 14-кесте жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 2006.09.25.  N 911 қаулысымен. 

      Ормандарды өрттен күзету, оларды зиянкестер мен аурулардан қорғау, ормандарды молықтыру және орман өсіру, орман пайдалануды реттеу жөнiнде Бағдарламада көзделген iс-шаралардың негiзгi көлемiн заңды тұлға мәртебесi бар орман мекемелерi мен ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жүзеге асыратын болады. Орман орналастыру, жобалау-iздестiру, орманды авиациямен күзету және өзге де жұмыстарды уәкiлеттi органның мамандандырылған ұйымдары жүргiзедi.
      Бағдарлама шеңберiнде республикалық бюджетте ормандарды авиациямен күзетуге 2106,01 млн. теңге, Астана қаласының санитарлық- қорғаныштық жасыл аймағын құруға - 3887,15 млн. теңге көзделуде.
      Облыстық атқарушы органдардың қарауындағы ормандарды күзетуге, қорғауға, молықтыруға жұмсалатын қаржы шығындарының жалпы көлемi 5931,52 млн. теңгенi, соның iшiнде мемлекеттiк орман күзетiн ұстау - 4495,14 млн. теңгенi құрайды. Облыстық атқарушы органдардың қарауындағы ормандарды күзетуге және молықтыруға қаражат қажеттiлiгi 15-кестеде келтiрiлген.      
                                                      15-кесте
                                                     млн. теңге

       Ескерту. 15-кесте жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 2006.09.25.  N 911 қаулысымен.

      Бағдарламаны техникалық жағынан қамтамасыз ету үшiн жалпы алғанда 4669,15 млн. теңге, соның iшiнде республикалық бюджет қаражаты есебiнен - 3879,10 млн. теңге, оның iшiнде нысаналы трансферттермен жергiлiктi бюджеттерге 1439,50 млн. теңге және жергілiктi бюджеттер есебiнен - 790,05 млн. теңге қажет. Бағдарламаны техникалық жағынан қамтамасыз ету үшiн қаржы қаражатына қажеттiлiк 16-кестеде келтiрiлген.      
                                                 16-кесте
                                                 млн. теңге

       Ескерту. 16-кесте жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 2006.09.25.  N 911 қаулысымен.

  7. Бағдарламаны iске асырудан күтiлетiн нәтижелер

       Бағдарламаны iске асыру ормандарды күзету, қорғау және молықтыру, оларды ұтымды пайдалану саласындағы ахуалды тұрақтандыруға, ормандардың сақталуын және орман өрттерi мен заңсыз ағаш кесуден болатын залалдарды азайтуға және кейiннен орман шаруашылығын жүргiзу тиiмдiлiгiн арттыру үшiн негiз қалауға мүмкiндiк бередi.
      Алдын ала жасалған есептер бойынша Бағдарламаны және оны iске асыру жөнiндегі Іс-шаралар жоспарын орындаудан күтiлетiн нәтижелердiң негiзгi өлшемдерi мыналар болуы мүмкiн:
      орман өрттерi зақымдайтын алқаптарды өрт қаупi бар кезеңде 3,0-5,0 мың гектардан аспайтын көрсеткiшке дейiн азайту;
      ормандарды молықтырудың жалпы көлемi 85,92 мың га, соның iшiнде 2005 жылы - 24,12 мың га, 2006 жылы - 28,26 мың га және 2007 жылы - 33,53 мың га болады;
      15,0 мың га, жыл сайын 5 мың га алқапта Астана қаласының санитарлық-қорғаныштық жасыл аймағын құру;
      екпелердiң жас құрылымын, олардың сапалық құрамын және ормандардың санитарлық жай-күйiн жақсарту;
      1849,1 мың га алқапта, соның iшiнде 2005 жылы 334 мың га, 2006 жылы - 434,8 мың га және 2007 жылы - 1080,3 мың га алқапта орман орналастыру жұмыстарын жүргiзу;
      15 мың га алқапта екпелер отырғызу жобасын және 1279,1 мың га алқапта ормандарды өртке қарсы жабдықтаудың жұмыс жобалар әзiрлеу;
      9058 га алқапта уақытша және тұрақты орман тұқымы учаскелерiн құру;
      3 жыл iшiнде қалалар мен елдi мекендерде 13,00 млн. дана жасыл екпелер отырғызу;
      2005 жылы - 16000, 2006 жылы - 18000 және 2007 жылы - 20000 жастарды тарту;
      орман мекемелерiнiң, ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың және саланың басқа да мамандандырылған ұйымдарының материалдық-техникалық базасын нығайту, олардың қызметкерлерiнiң бiлiктiлiгiн арттыру, бұл алдағы уақытта орман шаруашылығын жүргiзу тиiмдiлiгiн арттыруға, ормандарды молықтыру және орман өсiру жөнiндегi жұмыстарды кеңейтуге, республиканың табиғи-қорық қорын сақтауды қамтамасыз етуге мүмкiндiк бередi.
      Жаңа орман алаптарын құру арқылы өсiп тұрған екпелер, табиғи шоқ тоғайлар, темiр жолдар мен автомобиль жолдары бойындағы қорғаныштық орман жолақтары бiртұтас жүйеге бiрiктiрiлетiн болады.
      Астана қаласын салудың бас жоспарына сәйкес қала шегiндегi негiзгi жасыл желектi дәлiз Есiл өзенiнiң арнасы бойымен өтiп, Вячеслав су қоймасының жағалауларындағы су қорғайтын екпелермен қосылып, қала мен қала шетiндегi аймақ аумағының табиғи көркемдiгiн жақсарта түседi. Қала шетiндегi аймақтың жер бедерi неғұрлым тартымды көрiнiске ие болып, астана халқы үшiн мәдени, сауықтыру және санитарлық-гигиеналық тұрғыдан алғанда аса құнды сипат алады.  
       Ескерту. 7-бөлімге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2006.09.25.  N 911 қаулысымен.

     8. Бағдарламаны iске асыру жөнiндегi iс-шаралар жоспары   

       Ескерту. 8-бөлімге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2006.09.25.  N 911 қаулысымен.

      Ескертпе:

      1. * - "Ормандарды сақтау және республика аумағының орманды жерлерiн ұлғайту" жобасы бойынша 2006-2007 жылдарға арналған қаражат шығыстарының көлемiн жобаның экономикалық сараптамасының оң қорытындысы алынғаннан кейiн Республикалық бюджет комиссиясы айқындайтын болады.
      2. 2006-2007 жылдарға арналған шығыстар көлемi тиiстi қаржы жылына арналған "Республикалық бюджет туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес нақтыланатын болады.

      Қысқартулар:
      ЖРА - Қазақстан Республикасы Жер ресурстарын басқару агенттiгi
      АШМ - Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлiгi
      ИСМ - Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлiгi
      ККМ - Қазақстан Республикасы Көлiк және коммуникация министрлiгi
      МАМ - Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлiгi
      БҒМ - Қазақстан Республикасы Бiлiм және ғылым министрлігі
      Қоршағанортаминi - Қазақстан Республикасы Қоршаған ортаны қорғау министрлiгi
      "ҚТЖ" ҰК" АҚ - "Қазақстан темiр жолы" ұлттық компаниясы" акционерлiк қоғамы

       Ескерту. Ескертпеге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2006.09.25.  N 911 қаулысымен.