Төтенше экологиялық жағдайды жариялау ережесiн бекiту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 5 мамырдағы N 431 Қаулысы. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 2007.07.31. N 653 Қаулысымен.

       Ескерту. Қаулының күші жойылды - ҚР Үкіметінің 2007 жылғы 31 шілдедегі  N 653  (алғаш рет ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Қаулысымен.

      "Қоршаған ортаны қорғау туралы" Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 15 шiлдедегi  Заңына  сәйкес Қазақстан Республикасының Үкiметi  ҚАУЛЫ ЕТЕДI:

      1. Қоса берілiп отырған Төтенше экологиялық жағдайды жариялау ережесi бекiтілсiн.

      2. Осы қаулы алғаш рет ресми жарияланғаннан кейiн он күнтiзбелiк күн өткен соң қолданысқа енгiзіледi.

       Қазақстан Республикасының
      Премьер-Министрі

Қазақстан Республикасы  
Үкіметінің        
2005 жылғы 5 мамырдағы  
N 431 қаулысымен     
бекiтілген        

  Төтенше экологиялық жағдайды жариялау ережесi

  1. Жалпы ережелер

      1. Осы Төтенше экологиялық жағдайды жариялау ережесi (бұдан әрi - Ереже) қоршаған ортаны қорғау туралы" Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 15 шілдедегі  Заңына  сәйкес әзiрлендi және төтенше экологиялық жағдайды (бұдан әрi - ТЭЖ) жариялаудың тәртiбін және оны айқындау өлшемдерiн белгiлейдi.

      2. Осы Ережеде қолданылатын терминдер мен айқындамалар қоршаған ортаны қорғау саласындағы заңнамада қабылданған терминдер мен айқындамаларға сәйкес келедi.

      3. ТЭЖ төтенше экологиялық жағдай мәртебесiн беру көзделетiн аумақтың шекараларын белгілеу мақсатында жарияланады.

      4. ТЭЖ жариялаудың негiзгi мiндеттерi:
      қандай да бiр жұтау дәрежесiне ұшыраған аумақтың шекараларын айқындау;
      ТЭЖ-дiң туындау себептерiн анықтау;
      аумақтың экологиялық жай-күйiн айқындау;
      ТЭЖ-дiң шығынын, ұлғаю және қайталану мүмкiндiктерiн бағалау;
      оны жою жөнiндегi қажетті шараларды айқындау;
      ТЭЖ-дi жою үшiн қажеттi күштер мен құралдарды бағалау;
      ТЭЖ-дiң туындауына себепші болған факторларды бейтараптандыру жөнiндегi iс-шараларды жүргiзу болып табылады.

  2. ТЭЖ жариялау

      5. ТЭЖ болжанатын экологиялық қолайсыз аумақта бұрын жүргiзiлген зерттеулер бойынша қажетті материалдарды қалыптастыру мақсатында жұмыс тобы құрылады.

      6. Жұмыс тобын құруға қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган бастамашылық жасайды. Жұмыс тобының құрамына:
      қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілеттi органның;
      бiлiм және ғылым саласындағы уәкілеттi органның;
      денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті органның;
      индустрия және сауда саласындағы уәкілетті органның;
      энергетика және минералдық ресурстар саласындағы уәкілетті органның;
      ауыл шаруашылығы саласындағы уәкілетті органның;
      төтенше жағдайлар жөнiндегi уәкілетті органның;
      еңбек және халықты әлеуметтік қорғау жөнiндегi уәкілетті органның;
      қаралатын өңiрдiң жергілiкті атқарушы органының;
      үкiметтік емес қоғамдық ұйымдар мен жұртшылықтың;
      басқа да мүдделi мемлекеттiк органдардың, ұйымдардың және мекемелердiң өкілдерi кiредi.

      7. Жұмыс тобы бұрын жүргiзілген зерттеулер бойынша қолда бар материалдарды қалыптастырады.

      8. Жұмыс тобының дайындаған материалдарды қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға беріледi.

      9. Жұмыс тобы ұсынған материалдарды қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілеттi орган мемлекеттік экологиялық сараптамаға жiбередi.

      10. Мемлекеттік экологиялық сараптама ТЭЖ-дi жариялауға негiздеменi басшылыққа ала отырып, экологиялық қолайсыз аумақта ТЭЖ-дi тану немесе танымау туралы көрсетілетін қорытындыны дайындайды.

      11. Экологиялық қолайсыз аумақта ТЭЖ-дi таныған жағдайда Қазақстан Республикасының Үкiметi осы аумақта ТЭЖ жариялайды.

      12. Төтенше экологиялық жағдайды жариялауға негiздеме:
      1) төтенше жағдайлардың шекараларын айқындау осы Ережеге 1-қосымшаға сәйкес жүргiзіледi;
      2) халық денсаулығының жай-күйi қоршаған ортаның: осы ережеге 2-қосымшаға сәйкес атмосфералық ауаның, судың және топырақтың ластануы көрсеткіштерiнiң жиынтығымен бағаланады;
      3) атмосфералық ауаның ластануы дәрежесiн бағалау орта тәулiктiк шоғырланулар бойынша жүзеге асырылады. Әрбiр орта тәулiктiк шоғырлану үшiн осы Ережеге 3-қосымшаға сәйкес шектi жол берілетiн шоғырланудан өсу еселiгi айқындалады.
      Атмосфералық ауаның жиынтық орташа жылдық ластану дәрежесiн кешендi көрсеткiштерi бойынша бағалау осы Ережеге 5-қосымшаға сәйкес жүргiзіледi.
      Бұл ретте егер кешендi көрсеткіште заттардың кез келгенi бiр затқа арналған көрсеткiш шамасынан асатын мәнге ие болса, онда бұл жағдайда ластану дәрежесiн бағалау осы зат бойынша да жүзеге асырылады;
      4) Ауыз су және рекреациялық мақсаттағы су көздерiнiң санитарлық-эпидемиологиялық жай-күйi мен ауыз суының қауiпсiздiгi осы Ережеге 5, 6, 7-қосымшаларға сәйкес көрсеткiштер бойынша бағаланады;
      5) қоныстану аумақтары топырақтарының радиоакитивтi ластануын экологиялық бағалау осы Ережеге 8-қосымшаға сәйкес негiзгi көрсеткiштер бойынша жүргiзiледi;
      6) радиациялық қауіпсiздiкті бағалау осы Ережеге 9-қосымшаға сәйкес көрсеткіштер бойынша жүргiзіледi;
      7) ауа кеңiстiгiнiң ластануын бағалау осы Ережеге 10-қосымшаға сәйкес көрсеткiштер бойынша жүргiзіледi;
      8) Қалыптасып қойған төтенше экологиялық жағдай және экологиялық зілзала аймақтарын анықтау осы Ережеге 11 және 12-қосымшаларға сәйкес химиялық және экологиялық көрсеткіштер бойынша жүзеге асырылады;
      9) су ресурстарының сарқылу дәрежесiн бағалау осы Ережеге 13 қосымшаға сәйкес көрсеткiштер бойынша жүргiзіледi;
      10) теңiз суларының ластану дәрежесiн бағалау осы Ережеге 14 және 15-қосымшаларға сәйкес көрсеткiштер бойынша жүргiзіледi;
      11) шаруашылық объектілерiнiң әсер ету аймақтарының учаскесiндегi жер асты суларының ластануын бағалау осы Ережеге 16-қосымшаға сәйкес негiзгi және қосымша көрсеткiштер бойынша жүргiзiледi;
      12) топырақтың экологиялық жай-күйiн бағалау осы Ережеге 17-қосымшаға сәйкес көрсеткiштер және осы Ережеге 8-қосымшаға сәйкес қосымша көрсеткiштер бойынша жүргiзіледi;
      13) геологиялық ортаның геодинамикалық деформациясын бағалау осы Ережеге 18-қосымшаға сәйкес көрсеткiштер бойынша жүргiзіледi;
      14) экожүйенiң жұтаңдану және табиғи экожүйе жағдайындағы құрылымдық-функционалдық өзгеру дәрежесiн бағалау осы Ережеге 19-қосымшаға сәйкес көрсеткiштер бойынша жүргiзiледi;
      15) өсiмдiктер әлемiнiң жай-күйiн бағалау осы Ережеге 20-қосымшаға сәйкес көрсеткiштер бойынша жүргiзіледi;
      16) жануарлар дүниесінің жай-күйiн бағалау осы Ережеге 21-қосымшаға сәйкес жүргізіледi;
      17) аумақтардың биохимиялық жай-күйiн бағалау осы Ережеге 22-қосымшаға сәйкес көрсеткiштер бойынша жүргiзіледi.

                                       Төтенше экологиялық жағдайды
                                       жариялау ережесiне 1-қосымша

            Төтенше экологиялық жағдайдың шекаралары

Төтенше
экологиялық
жағдайлар

Зардап
шеккендер
(қайтыс
болғандар
және сыр-
қаттан-
ғандар)

Тiрші-
лiк ету
жағдай-
лары
бұзыл-
ғандар

Материалдық
залал (ТЭЖ)
туындаған
күнге ең
төменгi
есептік
көрсеткiш

ТЭЖ аймағы

Объектiлiк

10 адамға
дейiн

100
адамнан
көп емес

<5000

Объекті аума-
ғының шегінен
шықпайды

Жергiліктік
(елдi-мекен,
аудан)

10-50 адам

100-300
адам

5000-50000

Ауданның,
облыстың шегінен
шықпайды

Өңiрлiк
(облыс)

50-500
адам

300-500
адам

50000-500000

Облыстың шегiнен
шықпайды

Республика-
лық (бiрне-
ше облыс-
тар, респуб-
лика)

>500 адам

>500 адам

>500000

Бiрнеше облыс-
тар, республика.

Транс-
шекаралық

Зақымдаушы факторлары Қазақстан Республикасы
шегiнен шығатын ТЭЖ не шетелде болған және
Қазақстан Республикасы аумағын шалатын ТЭЖ

                                       Төтенше экологиялық жағдайды
                                       жариялау ережесiне 2-қосымша

        Аумақтың экологиялық жай-күйiн бағалау кезiнде
     қолданылатын халық денсаулығының жай-күйiн бағалауға
       жариялаған медициналық-демографиялық көрсеткiштер

P/c
N

Көрсеткiш

Өлшем

Экологиялық
зiлзала
аймағы

Төтенше
эколо-
гиялық
жағдай
аймағы

1

2

3

4

Негізгі көрсеткiштер

1

5 жасқа дейінгi балалар өлiмi
құрылымының өсуi және өзгеруi

1,5 есе
және одан
астам

1,3-тен
1,5 есеге
дейін

2

Құрылымның өзгеруi және өсуi
- перинатальдық өлiм

1,5 есе
және одан
астам

1,3-тен
1,5 есеге
дейін

 

- нәресте өлiмi

1,5 одан
есе және
астам

1,3-тен
1,5 есеге
дейін

Медициналық-генетикалық көрсеткiштер:

3

Жаңа туылған сәбилерде туа
бiткен кемiстіктер және iшкi
әсерден болатын түсiктердiң
ұлғаюы

1,5 есе
және
астам

1,3-тен
1,5 есеге
дейін

4

Балалар мен ересектер
сырқаттарының өзгеруi:
жекелеген нозологиялық нысандар
және жас топтары бойынша таралу-
шылықтардың ұлғаюы, сырқаттану-
шылық құрылымының өзгеруi

2 есе және
одан астам

1,5-тен
2 есеге
дейін

5

Онкологиялық аурулар
(сырқаттанушылық және өлiм):
- жекелеген нысандар;

2 есе және
одан астам

1,5-тен
2 есеге
дейін

  

- балалардағы қатерлi iсiктер

2 есе және
одан астам

1,5-тен
2 есеге
дейін

6

Аумақтың ластану сипатымен
этиологиялық байланысты
бейіндік аурулар.

 

Осындай аурулардың болуы

Қосымша көрсеткiштер:

1

Әйелдердiң ұрпақты болу
функциялары бұзылуының ұлғаюы:
- жүктілiктiң өтуiмен нәтиже-
сiнiң қиындауы (оқиғалардың
1000 жүктiге шаққандағы жиынтық
саны) 1,2,3

2 есе және
одан астам

1,5-тен
2 есеге
дейін

  

- босанудың қиындауы
(оқиғалардың 1000 жүктіге
шаққандағы жиынтық саны);

2 есе және
одан астам

1,5-тен
2 есеге
дейін

  

Ай-күнi жетiп туылған нәресте-
лердiң қанағаттанғысыз жай-күйi
(АПГАР бойынша бағалау, ай-күнi
жетіп туған 1000 нәрестеге
шаққандағы оқиғалардың саны)

2 есе және
одан астам

1,5-тен
2 есеге
дейін

2

2500 г дене салмағымен
балалардың туылуы жиiлiгi 2

Өлшемдер негiзгi көрсет-
кiштер өзгерiстерiнiң бiлi-
ну дәрежесi ескеріле оты-
рып, сараптамалық бағалар
бойынша белгiленедi.

3

Жас нәрестелерде дене салма-
ғының, бойының, бас шеңберiнiң
өзгеруi, жыныстық байланыстың
өзгеруi - бақылау аумақтарындағы
ұқсас көрсеткіштерден ауытқуы.

Өлшемдер негiзгi көрсет-
кiштер өзгерiстерiнiң бiлi-
ну дәрежесi ескеріле оты-
рып, сараптамалық бағалар
бойынша белгiленедi.

4

Ерлер мен әйелдердiң өмiр cүpу
ұзақтығы:

E

Ә

Е

Ә

 

- Бақылау аумақтарындағы ұқсас
көрсеткiштерден артта қалу,
жылдармен:

  

  

- 15 жаста;

3,4-тен
астам

2,5-тен
астам

3,4

2,5

  

35 жас

2,5-тен
астам

2,0-тен
астам

2,5

2,4

  

65 жас

2,0-тен
астам

1,7-тен
астам

2,0

1,8

5

Аналар өлiмі:
- бақылау аумақтарымен
салыстырғанда ұлғаюы 4

Өлшемдер негiзгi көрсет-
кiштер өзгерiстерiнiң бiлi-
ну дәрежесi ескеріле оты-
рып, сараптамалық бағалар
бойынша белгiленедi.

6

Балалардың физикалық дамуы:
оларды 7-10 жыл бұрынғы өңiр-
лiк стандарт бойынша бағалау
кезiнде физикалық дамуының
ауытқуы бар балалар үлесiнiң
ұлғаюы 5

50% және
одан да көп

30-дан
50% дейiн

7

Балалардың психикалық дамуы:
психикалық дамуының ауытқуы
бар балалардың үлесi

20% және
одан да көп

10-нан
20% дейiн

8

Генетикалық бұзылу: адам клет-
каларындағы генетикалық бұзы-
лулар жиiлігінiң ұлғаюы (хро-
мосомды аберрациялар, ДНК-ң
үзiлуi және т.б.)

3 есе және
одан да көп

3 eceгe
дейiн

 

Ауадағы, судағы және ортаның
басқа да құрамдас бөлiктерiн-
дегi сынамаларында мутогендiк
жиынтық әсерлердiң деңгейiн
асырған кезде

3 есе және
одан да көп

3 eceгe
дейiн

9

Иммундық мәртебенiң өзгеруi: иммунграммада морфологиялық және гуморальдық көрсеткіштер бойынша білiнетiн ауытқуы бар адамдар санының ұлғаюы

Өлшемдер негiзгi көрсет-
кiштер өзгерiстерiнiң бiлi-
ну дәрежесi ескеріле оты-
рып, сараптамалық бағалар
бойынша белгiленедi.

10

Адамның биосубстраттарында
уытты химиялық заттардың (қан,
зәр, шаш, тiс, слекей, плацента,
ана сүтi және т.б.) болуы, жол
берiлетiн биологиялық деңгейден
асуы.

25-қосымшаға сәйкес

       1  1, 2-тармақтарға: қалалық және ауылдық тұрғындар үшiн
жекелеп алғанда 5 жылғы деректер бойынша 30 мың адамнан кем емес
және 3 жылға 50 мың адамнан кем емес халқы бар аумақтардағы
(фондық) бақылаулықпен салыстырғанда орташа мәннің артуы.
       2  1, 2-тармақтарға: нәрестелер өлiмiнiң әдеттi құрылымының
өзгеруi де ескеріледi.
       3  негiзгi көрсеткiштердiң 1-тармағына: өлi туылған және
туылғаннан кейiн бiрiншi аптада шетiнегендер санының туылғандардың
(тiрi және өлi) жалпы, санына мыңға көбейтiлген қатынасы.
       4  қосымша көрсеткiштердiң 5-тармағына: балалардың физикалық
дамуын бағалауды когорттық және орталық әдiстердi пайдалана отырып
жүргiзу ұсынылады.
       5  6-тармаққа: бұл көрсеткiштi пайдалану кезiнде әсер етiп
тұрған зиянды этитропты фактордың сипаттамасы және сырқаттану
оқиғаларының таралу үрдiсi ескеріледi. Бұл ретте тұрмыстық улану
және басқа да жазатайым жағдайлар ескерiлмейдi.

                                       Төтенше экологиялық жағдайды
                                       жариялау ережесiне 3-қосымша

              Атмосфералық ауаның орташа тәулiктiк
               шоғырлану бойынша ластану дәрежесiн
                 бағалауға арналған көрсеткiштер

Қауіп-
тілік
сыныбы

  

Экологиялық зiлзала

Төтенше экологиялық жағдай

К

тәулiктердің
саны (N) К-мен

К

тәулiктердің
саны (N) К-мен

I

>3

7<N<20 қатарынан

2-3

7<N<20 қатарынан

II

>5

7<N<20 қатарынан

3-5

7<N<20 қатарынан

III

>7,5

>30 қатарынан

5-7,5

>30 қатарынан

IV

>12

>30 қатарынан

8,12

>30 қатарынан

                                       Төтенше экологиялық жағдайды
                                       жариялау ережесiне 4-қосымша

          Атмосфералық ауаның кешендік көрсеткiш
          бойынша орташа жылдық ластануын бағалау

Заттар саны үшін Р

Өлшем

Салыстырмалы
қанағаттан-
дырарлық
жағдай

экологиялық
зiлзала

төтенше
экологиялық
жағдай

1 зат

16-дан астам

8-16

1

2-4 зат

32-ден астам

16-32

2

5-9 зат

48-ден астам

32-48

3

10-16 зат

64-тен астам

48-64

4

16-25 зат

80-нен астам

64-80

5

                                       Төтенше экологиялық жағдайды
                                       жариялау ережесiне 5-қосымша

        Орталықтандырылған сумен жабдықтаудың ауыз
       суымен байланысты санитарлық-эпидемиологиялық
         жағдайды бағалауға арналған көрсеткiштер

Р/с
N

Көрсеткiш

Өлшем

Салыстырмалы
қанағаттан-
дырарлық
жағдай

экологиялық
зiлзала

төтенше
экологиялық
жағдай

1

Жалпы микробтық
сан (1 мл-дегi
бактериялар тiз-
бегiн түзуші сан)

250-ден
астам

50-250

50-ден
аспайтын

2

Жалпы колиформды
бактериялар (100
мл-дегі бактерия-
лар саны) 1

10-нан
астам

бiрлi-
жарым
кездесуi

жоқ

3

Жылуға төзiмдi ко-
лиформды бактерия-
лар (100 мл-дегі
бактериялар саны) 2

10-нан
астам

бiрлi-
жарым
кездесуi

жоқ

4

Колифагтар (100
мл-дегi тостағанша
түзушi бiрлiктер
(ТТБ) саны)

10-нан
астам

10-нан аз

жоқ

5

Сульфитредуциялай-
тын клостридтердің
споралары (20 мл-
дегі споралардың
саны) 3

10-нан
астам

бiрлi-
жарым
кездесуi

жоқ

6

Лямблялардың цист-
тері (50 мл-дегі
цисттер саны) 4

100-ден
астам

1-100

жоқ

       1  Бiр жыл iшiнде зерттелетiн сынамалардың саны 100 ден кем
болмаған кезде, 12 ай iшiнде сыртқы және iшкi су өткiзгiш желілердiң
су айырық нүктелерiне алынатын сынамалардың 95%-да жалпы колиформды
бактериялар бойынша норматив шегiнен шығуға жол берілмейді.
       Жылуға төзiмдi колиформды бактерияларды айқындау кезiнде
iрiктелген сынаманы 100 мл-ден 3 мәрте зерттеу жүргiзіледi.
       3  Сульфитредуциялайтын клостридтер спораларын айқындау су
өңдеу технологиясының тиімдiлігін бағалау кезiнде жүргiзіледi.
       Лямблялардың цисттiн айқындау жер бетi су көздерiнен сумен
жабдықтау құрылыстары суының сынамаларында суды бөлу желiсiне
берердiң алдында ғана жүргізіледі.

                                       Төтенше экологиялық жағдайды
                                       жариялау ережесiне 6-қосымша

              Ауыз судың және ауыз сумен жабдықтау
           көздерiнiң химиялық заттармен ластануының
            санитарлық-эпидемиологиялық қауiптілiгiн
                бағалауға арналған көрсеткiштер 1

Р/с
N

Көрсеткiш

Өлшем

Салыстырмалы
қанағаттан-
дырарлық
жағдай

эколо-
гиялық
зiлзала

төтенше
эколо-
гиялық
жағдай

1

2

3

4

5

1. Негізгi көрсеткiштер:

1.1

Бiріншi қауiптілiк сыны-
бындағы уытты заттар
құрамы (төтенше қауiптi
заттар):
ШЖШ нормативтерiне еселiк бериллий, сынап,
бенз(а)-пирен, линдан,
3, 4, 7, 8 - диоксин 2 ,
дихлорэтилен, сын-апди-
этилi, галлий, қорғасын-
тетраэтилi, қалайы тет-
раэтилi, трихлорбифенил

>3

2-3

гигиеналық
нормативтер
шегiнде
(ШЖШ)

1.2

Екiншi қауiптілiк сыны-
бындағы уытты заттар құ-
рамы (қауiптілiгi жоғары
заттар): - алюминий, ба-
рий, бор, кадмий, молиб-
ден, күшән, нитриттер,
қорғасын, селен, стронций,
цианидтер, ШЖШ-мен

>10

5-10

гигиеналық
нормативтер
шегiнде
(ШЖШ)

2. Қосымша көрсеткiштер:

2.1

Үшіншi және төртiншi қа-
уіптiлiк сыныптарындағы
уытты заттар құрамы (қа-
уiптi және қалыпты қа-
уiптi заттар): аммоний,
никель, нитраттар, хром,
мыс, марганец, мырыш,
фенолдар, мұнай өнiмдерi,
фосфаттар, (ШЖШ-мен)

>15

10-15

гигиеналық
нормативтер
шегiнде

2.2 Физикалық-химиялық қасиеттерi:

2.2.1

рН

<4

4-6

6-9

2.2.2

Фенольды индекс (мг/л)

>0,75

0,75-
0,25

0,25

2.2.3

Беткi-белсендi заттар
(ББЗ), анионды белсен-
ділер (мг/л)

>2,5

2,5-0,5

<0,5

2.2.4

Жалпы минералдану
(құрғақ қалдық, мг/л)

>5000

5000-
1000

<1000

2.2.5

Жалпы қатаңдық
(мг-экв./л)

>21

21-7

<7

2.2.6

Жалпы альфа-радиоак-
тивтiлiк (Бк/л)

>0,5

0,5-0,1

<0,1

  

Жалпы бета-радиоак-
тивтілік (Бк/л)

>5

5-1

<1

2.3 Органолептикалық сипаттамалар:

2.3.1

Иiсi және дәмі, баллдар

>4

4-2

<2

2.3.2

Лайлылық (ЛФМ)

>5

8-2,6

<2,6

  

Лайлылық
(мг/л, каолин бойынша)

>4,5

4,5-1,5

<1,5

2.3.3

Жүзетін қоспалар (үлбiр-
лер, майлы дақтар және
т.б.)

көрі-
нетiн
ауданның
2/3-не
дейiн
бояулы
қабыр-
шақтар

айқын
жолақтар
немесе
күңгiрт
түсті
дақтар

Жоқ

       1  Ауыз сулық мақсаттағы су көздерi ластануының қауiптілiк
дәрежесi заттардың шектi шоғырлануының су бөгендерінің санитарлық
режимiне әсерi және су тазартудың пайдаланылып отырған
технологиялық схемасының кедергiлiк қабiлетi ескерiле отырып
бағаланады.
       2  Диоксиндер үшiн жол берiлетiн деңгей 0,02 нг/л-дi құрайды.
      Түсініктеме: 7-қосымшада көрсетiлмеген заттармен ластану
қауiптілiгiн бағалау, 2004 жылғы 28 маусымдағы N 506
"Орталықтандырылған жер бетi суын ластанудан қорғау жөнiндегi
санитарлық-эпидемиологиялық талаптарға" сәйкес жүргiзiледi.

                                       Төтенше экологиялық жағдайды
                                       жариялау ережесiне 7-қосымша

       Ауыз сулық мақсаттағы су көздерiнiң паразиттiк
     ауруларды қоздырғыштармен ластанған судың сапасымен
      байланысты санитарлық-эпидемиологиялық жағдайды
            бағалауға арналған көрсеткiштер

Р/с
N

Көрсеткiш

Өлшем

Салыстырмалы
қанағаттан-
дырарлық
жағдай

эколо-
гиялық
зiлзала

төтенше
эколо-
гиялық
жағдай

1

2

3

4

5

1. Су көздерінің суы

1.1

Қарапайым зардапты ішек-
тік;
- лямблялардың дизенте-
риялық амебалардың, ба-
лантидалардың, криптоспо-
ридалардың қабынуы

100 1- -
ден
астам

1-100

Жоқ

1.2

Геогельминттер:

  

  

  

  

- аскаридалардың, қылды-
рықбастардың жұмыртқа-
лары, трихостронгилидтер

5-тен
астам

1-5

Жоқ

1.3

Биогельминттер:

  

  

  

  

- тениид жұмыртқалары

10-нан
астам

1-10

Жоқ

1.4

Актиномицеттер КОЕ/дм 3  -
1 дм 3  судағы колониальдi
бiрлiктердiң құрамы

10000-
нан
астам

100-
10000

Жоқ

2. Рекреационды сулар

2.1

Қарапайым зардапты
iшектiк:
- лямблялардың дизенте-
риялық амебалардың, ба-
лантидалардың, криптос-
поридтардың қабынуы 1

100-ден
астам

1-100

Жоқ

2.2

Геогельминттер:
- аскаридалардың, қылды-
рықбастардың жұмыртқа-
лары, трихостронгилидтер

5-тен
астам

1-5

Жоқ

2.3

Биогельминттер:

 

 

 

2.3.1

Описторхидтердің, дифилло-
триидтердiң жұмыртқалары

100-ден
астам

1-100

Жоқ

2.3.2

Тениидтердiң жұмыртқалары

10-ден
астам

1-10

Жоқ

2.3.3

Шистосоматидтердiң жұ-
мыртқалары (циркориоз
қоздырғыштары)

10-ден
астам

1-10

Жоқ

2.4

Актиномицеттер КОЕ/дм 3  -
1 дм 3  судағы колониальдi
бiрлiктердiң құрамы

1000000
астам

1000-
1000000

Жоқ,
бiрлi-жарым
кездесуi

       1 дм 3  судағы қоздырғыштардың саны (цисттер, жұмыртқалар).

                                       Төтенше экологиялық жағдайды
                                       жариялау ережесiне 8-қосымша

              Жергілікті жерлер топырақтарының
           санитарлық-эпидемиологиялық жай-күйiн
               бағалауға арналған көрсеткiштер

Р/с
N

Көрсеткiш

Өлшем

Салыстырмалы
қанағаттан-
дырарлық
жағдай

эколо-
гиялық
зiлзала

төтенше
эколо-
гиялық
жағдай

1

2

3

4

5

1

Радиоактивтi заттармен
ластану көрсеткiшi,
миллиЗиверт - бұдан
әрi мЗв

50-ден
астам

5-50

1-5

2

1 кг топырақтағы гель-
минттер жұмыртқаларының
құрамы

100-ден
астам

11-100

10-нан аз

3

Анаэробтар титрi

0,0001

0,001-
0,0001

0,001-0,1

4

Коли-титр

0,001-
ден аз

0,01-
0,001

0,01-1,0

5

0,25 м 2  учаскедегi шыбын
жұмыртқалары мен қуыр-
шақтарының саны

100-ден
астам

10-100

1-10

6

Экзогендi химиялық зат-
тармен ластану көрсеткiшi
- ШЖШ-ден асу еселiгi

100-ден
астам

10-100

1-10

7

Топырақтың өздігінен
тазару көрсеткiшi -
термофилдер титрi

0,00001-
ден аз

0,00001-
0,00002

0,001-
0,00002

8

Хлебниковтың санитарлық
саны 1

0,7-ден
аз

0,7-0,85

0,85-0,98

       1  "Хлебниковтың санитарлық саны" - топырақтағы белоктық азот
мөлшерінің (мүлдем құрғақ топырақтың 100 грамына милиграммен)
органикалық азоттың мөлшерiне (мүлдем құрғақ топырақтың 100 грамына
миллиграммен).

                                       Төтенше экологиялық жағдайды
                                       жариялау ережесiне 9-қосымша

               Радиациялық қауiпсiздiктi бағалауға
                       арналған көрсеткiштер

Көрсеткiш

Өлшем

Салыстырмалы
қанағаттан-
дырарлық
жағдай

эколо-
гиялық
зiлзала

төтенше
эколо-
гиялық
жағдай

Сәулеленудiң тиiмдi мөлшерi,
мЗв/жыл

10-нан
астам

5-10

5-тен аз

                                      Төтенше экологиялық жағдайды
                                      жариялау ережесiне 10-қосымша

          Атмосфералық ауаның ластануын жер бетiндегi
       өсiмдiктер мен су экожүйелерiне әсерiн тигiзетiн
              заттар бойынша бағалау көрсеткiштерi

Зат

Өлшем

Нормасы

Әсер ету уақыты

эколо-
гиялық
зiлзала

төтенше
эколо-
гиялық
жағдай

Жер бетiндегі өсiмдiктер үшiн ауыспалы деңгейлер

Күкiрт диоксидi

>200

100-200

<20

Орташа жылдық

Азот диоксидi

>300

200-300

<30

Орташа жылдық

Фторлы сутек

>20

10-20

<2-3

Ұзақ уақыттық
әсер

Озон

>1500

1000-1500

<150

1 сағат ішін-
дегi ең көбi

Озон

>600

400-600

<60

3 сағат ішін-
дегі орташасы

Озон

>500

300-500

<50

Жыл сайын 1 сә-
уiр-30 қыркүйек
кезеңіндегі әр-
бiр күннiң 9-16
сағаты аралығын-
дағы орташасы

Орман жәнe су экожүйелері үшін ауыспалы жүктемелер

Күкiрт қосылыс-
тары, жылына г/м 2

>5,0

3,0-5,0

<0,32

Солтүстік және
орталық аудандар

Азот қосылыс-
тары, жылына г/м 2

>4,0

2,0-4,0

<0,28

Солтүстік және
орталық аудандар

Сутегі иондары, жылына г/м 2

>300

200-300

<20

Солтүстік және
орталық аудандар

                                      Төтенше экологиялық жағдайды
                                      жариялау ережесiне 11-қосымша

           Жер бетi суларының химиялық ластануының
          дәрежесiн бағалауға арналған көрсеткiштер

Р/с
N

Көрсеткiш

Өлшем

Салыстырмалы
қанағаттан-
дырарлық
жағдай

эколо-
гиялық
зiлзала

төтенше
эколо-
гиялық
жағдай

1

2

3

4

5

Негізгi көрсеткіштер:

1

Химиялық заттар, ШЖШ 1-2
қауіптілік сыныбы

10-нан
астам

5-10

<5

  

3-4 қауіптiлiк сыныбы

100-ден
астам

50-100

<50

2

ХЛК (10)

 

 

 

  

1-2 қауіптiлiк сыныбы

80-нен
астам

35-80

<35

  

3-4 қауіптiлiк сыныбы

500-ден
астам

100-500

<100

Қосымша көрсеткіштер:

1

Иiстерi, дәмi, баллдары

4-тен
астам

3-4

<3

2

Жүзгiш қоспалар: мұнай
және мұнай өнімдері

Көрiнетін
ауданның
2/3 ала-
тын қара-
қоңыр
түсті
үлбір

Ашық
жолақтар
немесе
дақтардың
күңгірт
түсі

жоқ

3

Ортаның реакциясы, рН

5,0-5,6

5,7-6,5

>6,5

4

ОХП оттегіні химиялық
пайдалану (фонға антропогендiк құрама), мг/дм 3

20-30

10-20

<10

5

Ерiтiлген оттегі,
қанығу пайыздары

10-20

20-50

>50

6

Биогендiк заттар:

 

 

 

  

Нитриттер (NO 2 ), ШЖШ

10-нан
астам

10-5

5-1

  

Нитраттар (NO 3 ), ШЖШ

20-дан
астам

20-10

10-1

  

Аммоний тұздары
(NH 4 ), ШЖШ

10-нан
астам

10-5

5-1

  

Фосфаттар (РО 4 ), мг/дм 3

0,6-дан
астам

0,6-0,3

0,03-0,05

7

Минералдану, мг/дм 3
(өңiрлiк деңгейден acу)

3-5

2-3

Өңірлік
деңгей

8

ТЖК (түптiк жинақталу
коэффициентi)

n*10 4
астам

n*10 3 -
n*10 4

n*10

9

К ж  (гидробионттарда
жинақталу коэффициентi)

n*10 5
астам

n*10 4 -
n*10 5

n*10 4

                                      Төтенше экологиялық жағдайды
                                      жариялау ережесiне 12-қосымша

                Тұщы су экожүйелерiнiң жай-күйiн
                 бағалауға арналған көрсеткіштер

Р/с
N

Көрсеткiш

Өлшем

Салыстырмалы
қанағаттан-
дырарлық
жағдай

эколо-
гиялық
зiлзала

төтенше
эколо-
гиялық
жағдай

1

2

3

4

5

Негізгi көрсеткіштер:

1

Фитопланктон

Балдыр-
лардың
болмауы
немесе
түрлерінiң
жекелеген
даналары

Көк-жасыл
балдыр-
лардың үлдірі, жіп
тәрiздес-
терiнiң
өрiмдерi,
балдыр-
лардың
басқа
топтары
өкілдерi

Фитопланк-
тонның
табиғи дамуы

2

"а" хлорофилiнiң
шоғырлануы, мкг/л

50-ден
астам

50-30

30-10

3

Фитопланктонның орта-
ша жылдық биомассасы,
мг/дм 3

100-ден
астам

100-50

50-10

4

Жiп тәріздес балдыр-
лардың фитомассасы,
кг/м 2

3-тен
астам

3,0-2,6

<2,6

5

Зоопланктон

Сауытты
коловрат-
калаpдың
жекелеген
даналары,
олардың
қысқы
жұмырт-
қалары

Сауытты
коловрат-
калардың
саны мен
әртүрлі-
лiгiнiң
күрт
азаюы,
төменгі
шаянтәрiз-
ділердің
жекелеген
даналары

Зоопланк-
тонның
табиғи
дамуы

6

Зообентос

Оттегiнi
қажет
етпейтiн құрттардың
(тубифи-
цид) тек
кейбiр
түрлерінің
болуы

Түптiк
жануарлар
саны мен
әртүрлі-
лiгiнiң
күрт
азаюы,
тубифи-
цидтiң
(олигохет)
және
танипо-
диннің
(хироно-
мид) болуы

Зообен-
тостың
өңiрлiк
деңгейде
табиғи
дамуы

7

Вудивис бойынша био-
тикалық индекс (өңiр-
лiк ерекшелiктердi ес-
кере отырып), баллдар

1-ден аз

1-2

2-ден
астам

8

Олигохеттік индекс,
олигохеттер санының
барлық зообентостар
санына қатынасы,
пайызбен

100-ден
астам

100-86

86-дан аз

9

Балушкин бойынша
хирономидтiк индекс

9,0-ден
астам

6,5-9,0

6,5-тен кем

10

Ихтиофауна

Балықтар-
дың баға-
лы және
сирек
кездесетiн
түрлерiнiң
жойылуы;
кәсіптік
балық
қорларының
болмауы

Балықтар-
дың баға-
лы және
сирек
кездесетiн
түрлерiнiң
олардың
қорларынан
50-25%
азаюы,
кәсіптік
балық қор-
ларының өз
қорларынан
50-25%
азаюы.

Ихтиофауна-
ның табиғи
жай-күйінің
сақталуы;
аулау шама-
сы балықтар-
дың табиғи
өсiмiн
бұзбайды

11

Балықтардың созылмалы
токсикозбен  байла-
нысты ауруы (миопа-
тия, жара аурулары
және т.б.), жылдық
аулаудан % есебiмен

50-ден
астам

50-ге
дейін

Белгiлердiң
жоқтығы

12

Су сапасының интег-
ралды көрсеткiшi:
шаянтәрiзділерге
биотестілеу (шашақ
мұрт шаяндар және
цериошаяндар), 50 %
және одан астамының
қырылуы

100 және
одан да
көп рет
араласу
еселiгi
кезiнде
байқал-
майды

50-ден
100 ретке
дейiн
араласу
еселiгi
кезінде
байқал-
майды

Араласпаған
судағы өлiм
алдында
әрекеттер

  

тиiсiнше 96 және 48
сағат iшiндегi шаяндар

100 және
одан да
көп есе

50-ден
100 есеге
дейiн

 

Қосымша көрсеткіштер:

1

Планктонның Пантле
және Бук бойынша
суда тiршiлiк ететiн
организмдер индексi
(Сладечектiң
түрлендiруiнде)

4-тен
астам

4-3

<3

2

Олигохеттік индекс:
- Цанеp бойынша,
тубифицидтердiң мың
дана/м 2

50-ден
астам

50-10

<10

  

лимнобрилюстер

100-ден
астам

100-50

<50

  

- Парел бойынша

0,8-ден
астам

0,8-0,5

<0,5

                                      Төтенше экологиялық жағдайды
                                      жариялау ережесіне 13-қосымша

        Cу ресурстарының сарқылуын бағалауға арналған
                        көрсеткiштер

Көрсеткiш

Өлшем

Салыстырмалы
қанағаттан-
дырарлық
жағдай

эколо-
гиялық
зiлзала

төтенше
эколо-
гиялық
жағдай

Беттiк ағынның көлемiн
қайтарыссыз алу, жол
берiлетiн нормадан сан
рет

2-ден
астам

2-ге
дейiн

Жол берiлетiн
норма

                                      Төтенше экологиялық жағдайды
                                      жариялау ережесіне 14-қосымша

     Теңiз суларының химиялық ластану дәрежесiн бағалауға
                    арналған көрсеткiштер

Р/с
N

Көрсеткiштер
(шоғырланулар мг/дм 3
берiлген)

Өлшем

Салыстырма-
лы қанағат-
тандырарлық
жағдай

эколо-
гиялық
зiлзала

төтенше
эколо-
гиялық
жағдай

  

Негізгі көрсеткiштер:

1

1-2 қауіптілік
сыныбындағы химиялық
заттар

10-нан
астам

10-5

5-1

  

3-4 қауiптілік
сыныбындағы

100-ден
астам

100-50

50-10

2

ХЛК(10) 1

  

  

  

  

1-2 қауiптілік
сыныбындағы

80-ден
астам

80-35

35-10

  

3-4 қауiптілік
сыныбындағы

500-ден
астам

500-100

100-10

  

Қосымша көрсеткiштер:

1

Оттегіні биологиялық пайдалану (ОБТ 5 )

100-ден
астам

100-10

10-1

2

Еріген оттегі, мг/дм 3

2-ден аз

2-3-тен аз

3-6

  

1 ХЛК(10) - ШЖШ-дан барынша асатын 10 ластаушы заттарға
арналған сулардың химиялық ластануының формальды жиынтық
көрсеткiшi

                                       Төтенше экологиялық жағдайды
                                      жариялау ережесіне 15-қосымша

       Теңiз айдындарының экологиялық жай-күйiн бағалауға
                      арналған көрсеткiштер

Р/с
N

Көрсеткiш

Өлшем

Салыстырма-
лы қанағат-
тандырарлық
жағдай

эколо-
гиялық
зiлзала

төтенше
эколо-
гиялық
жағдай

  

Негізгі көрсеткiштер:

1

Планктонның және
макрозообентостың биомассасы, бақылаулық деңгейден %-бен 1

30-дан аз
немесе
300-ден
астам

30-50
немесе
200-300

100

2

Планктонды қоғамдас-
тықтардағы түрлердiң
саны (түрлiлiк
әралуандылық
бақылаулық деңгейден %)

50-ден аз

50-80

80-100

3

Ихтиофаунаның және
омыртқасыздардың
кәсіптiк қорлары,
бақылаулық деңгейден
%-бен

Кәсiптiк
балықтар мен омыртқа-
сыздар
қорларының
олардың
қорлары-
нан 50
және одан
да көп %-ға
азаюы

Кәсiптiк
балықтар мен омыртқа-
сыздар
қорының
олардың
қорла-
рынан
50-25-ке
азаюы.

Кәсiптiк
балықтардың
болуы

4

Зообентос қоғамдас-
тығының, соның iшiнде
бастапқы түрлерінің
жай-күйi (бақылаулық
деңгейден %)-бен

Зообентос
топтарының
кезеңдiк пайда
болуы және
жойылуы,
бастапқы
түрлерiнiң
20 % аз
болуы,
қоғамдас-
тықтың
күйзелуi

Ipi
организм-
дердің
жойылуы. Тек оли-
гохет-
тердiң
немесе
полихет-
тердiң
болуы.
Бастапқы
түрле-
рiнiң
20-50%
болуы

Көрiнетiн
әртүрлiлiк.
Еркін
қозғалатын
организмдер-
дің болуы.
Организм-
дердiң
шаянтәрізді
және басқа
да топтары.

5

Микроорганизмдердің
индикаторлық
нысандарының саны,
микроорганизмдердің
жалпы санынан %-бен

60-тан
астам

60-30

30-дан аз

6

Орналасушы
гидробионттардың үлесi,
қоғамдастықтың жалпы
биомассасынан %-бен

50-ден
астам

50-25

25-тен аз

7

Бастапқы өнiм деңгейi,
бақылаулық деңгейден
%-бен

0 шамасын-
да немесе
300-ден
астам
(гиперэв-
трофиро-
лау)

50-ден аз
немесе 200-300
(эвтро-
фиролау)

100

8

Макрофиттердiң жай-күйі

Макрофит-
тердiң
жойылуы

Макро-
фиттер
аудан-
дарының
күрт
азаюы,
таллом-
дарда
уытты
ластаушы
заттардың
көп шо-
ғырлануы

Қалыпты

  

Қосымша көрсеткiштер:

1

Гидробионттардың
морфологиялық өзгеруi
(дененiң өлшемi және
салмағы, кемiстi
нысандардың пайда болуы
және т.б.), бақылаулық
деңгейден %-бен

50-ден астам

50-20

20-дан аз

      1 бақылау деңгейi - 10 және одан көп жыл iшiнде алынған
бiрқатар көпжылдық деректер бойынша көрсеткiштiң орташа мәнi.

                                       Төтенше экологиялық жағдайды
                                      жариялау ережесіне 16-қосымша

      Шаруашылық объектілерiнiң учаскелеріне арналған жер
      асты суларының ластану дәрежесiн бағалауға арналған
                         көрсеткiштер

Р/с
N

Көрсеткiш

Өлшем

Салыстырма-
лы қанағат-
тандырарлық
жағдай

эколо-
гиялық
зiлзала

төтенше
эколо-
гиялық
жағдай

  

Негізгі көрсеткiштер:

1

Ластаушы заттардың
мөлшерi (нитраттар,
фенолдар, ауыр металдар, синтетикалық
беттiк белсендi
заттар, мұнай), ШЖШ

100-ден
астам

10-100

3-10

2

Хлорорганикалық
қосылыстар, ШЖШ

3-тен
астам

1-3

1-ден аз

3

Канцерогендер,
бенз(а)пирен, ШЖШ

3-тен
астам

1-3

1 аз

4

Ластану аймағының
ауданы, км 2

8-ден
астам

3-5

3-тен аз

5

Минералдылық, г/л

100-ден
астам

10-100

10-нан аз

  

Қосымша көрсеткiштер:

1

Ерiген оттегi, мг/дм 3

1-ден аз

1-4

4-тен астам

                                       Төтенше экологиялық жағдайды
                                      жариялау ережесіне 17-қосымша

         Топырақтың жай-күйiн экологиялық бағалауға
                   арналған көрсеткiштер

Р/с
N

Көрсеткiштер
(шоғырланулар мг/дм 3
берiлген)

Өлшем

Салыстырма-
лы қанағат-
тандырарлық
жағдай

эколо-
гиялық
зiлзала

төтенше
эколо-
гиялық
жағдай

1

2

3

4

5

  

Негізгі көрсеткiштер:

1

Жерлердің тозуы салда-
рынан ауылшаруашылығы
айналымынан шығарылған
ауданы, жалпы ауылша-
руашылығы алқаптарының
ауданынан %-бен

50-ден
астам

50-30

30-ға дейін

2

Қарашірік қабатының
жойылуы

А+В

Апах (А1)

0,1 А-ға
дейiн

3

Топырақ бетінің
абиотикалық тасындылар-
мен жабылуы, см

20-дан
астам

20-10

10-нан аз

4

Топырақ тығыздығының
өсуі, тең салмақ
сынамасының еселігі

1,4-тен
астам

1,4-1,3

1,3-ке дейін

5

Жерасты суларының
деңгейден асуы, шекті
мәнінен %-бен

50-ден
астам

50-25

Рұқсат
етілген
деңгейі

6

Радиоактивтік ластану, Ku/км 2 :

  

  

  

цезий-137

40-тан
астам

40-15

15-ке
дейін

стронций-90

3-тен
астам

3-1

1-ге дейін

плутоний (изотоптар
сомасы)

0,1-ден
астам

0,1-0,05

0,05-ке
дейін

7

10 жыл кезең iшiнде
жыртылған жерлердiң
қарашiрiктен айырылуы,
салыстырмалы пайызбен

25-тен
астам

25-10

10-нан аз

8

Тез ерiгіш тұздар
мөлшерiнiң көбеюi,
г/100 г

0,8-ден
астам

0,8-0,4

0,4-ке
дейiн

9

алмасу натрийi үлесiнiң
көбеюі, КАС 1 -нан %-бен

25-дан
астам

25-15

15-ке дейін

10

Химиялық заттардың
ШЖШ артуы:

  

  

  

1-қауiптiлiк сыныбы
(бенз(а)пирендi,
диоксиндерді қоса
алғанда);

3-тен
астам

3-2

2-ге дейін

2-қауiптілік
сыныбындағы

10-нан
астам

10-5

5-ке дейін

3-қауiптілік
сыныбындағы (мұнай
мен мұнай өнiмдерiн
қоса алғанда)

25-тен
астам

20-10

10-ға дейін

11

Белсендi микробтық
масса деңгейiнiң
төмендеуi, еселiгi

100-ден
астам

100-50

50-ге дейін

12

Топырақтың фитоуытты-
лығы (өскіндер санының
азаюы), фонмен салыс-
тырғанда еселiгі

2-ден
астам

2,0-1,4

1,4 дейiн

  

Қосымша көрсеткiштер:

13

Ластанған негiзгi а/ш
өнiмдерiнiң үлесi,
тексерiлген көлемiнен
%-бен

50-ден
астам

50-25

25-ке дейін

14

Қосымша көрсеткiштердi
қараңыз (2.10-кесте)

  

  

  

      1 КАС - катиондық алмасу сиымдылығы

                                       Төтенше экологиялық жағдайды
                                      жариялау ережесіне 18-қосымша

         Деформациялардың экологиялық қауіпсiздігін және
         геологиялық ортаның өзгеруiн бағалауға арналған
                         көрсеткіштер

Р/с
N

Көрсеткiш

Өлшем

Салыстырма-
лы қанағат-
тандырарлық
жағдай

эколо-
гиялық
зiлзала

төтенше
эколо-
гиялық
жағдай

1

Таулы алқаптардың аномальды техногендік деформациялары (0,00001 сал. өлшем жоғары) және индукцияланған сейсмикалылық, аумақ ауданынан пайызбен

40-50-ден
астам

40-20

20-ға дейiн

2

Геологиялық ортаның аномальды деформация-
сына әкеп соқтыратын
жер қойнауын пайдалану
кезiндегі тау алқапта-
рының механикалық
бұзылуы, тау жыныста-
рының аномальды
деформациясы және т.б.

0,0001

0,0001-
0,00001

0,000001-
ден аз

3

Техногендiк жүктемемен түсіндірiлетiн жер бетiнiң төмен түсуi, көшкiндер, селдер, карстер, аумақтың %

30-дан
астам

30-20

20-дан аз

                                       Төтенше экологиялық жағдайды
                                      жариялау ережесіне 19-қосымша

        Жер бетiндегі экожүйелердiң жұтаңдануын бағалауға
                        арналған көрсеткiштер

Р/с
N

Көрсеткiш

Өлшем

Салыстырма-
лы қанағат-
тандырарлық
жағдай

эколо-
гиялық
зiлзала

төтенше
эколо-
гиялық
жағдай

1

2

3

4

5

Негізгі көрсеткіштері:

1

Кеңiстік белгілер

  

  

  

1.1

Жұтаңданған
аумақтардың ауданы, %-бен

  

  

  

1.1.1

Адамға тiкелей қауiп төндiрмейтiн (уытты емес жыныстардың үйiндiлерi; карьерлер, ауылшаруашылығы және орманды алқаптардың жұтаңдануы)

75-тен
астам

75-5

5-тен аз

1.1.2

Ғимараттар мен құрылыстардың бұзылуына қауiп төндіретін (антропогендік төмен түсулер, көшкiндер, қиратындылар, әскери полигондар және т.б.)

50-ден
астам

50-1

1-ден аз

1.1.3

Бөлшектердi ауамен, ағыс арқылы жер бетi су айдындарына және ағынды суларға көшiру мүмкiндiгiмен суларынан оқшауланған уытты жыныстардың үйiндiлерi

20-дан
астам

20-0,1

0,1-ден аз

1.1.4

Жер асты суларын ластау қаупiмен (жер асты сулары қорғалмаған) карьерлік шұңқырлар және уытты жыныстар үйiндiлерi

5-тен
астам

5-тен аз

Жоқ

1.2

Аумақтың жыралармен
бөлшектелуi, км/км 2

2,5

2,5-0,7

0,7-ден аз

2

Серпiндiк белгiлер

  

  

  

2.1

Жер бетi экожүйелерінің
жұтаңдану жылдамдығы;
жылына ауданның %-ы

4-тен
астам

4-0,5

0,5-тен аз

2.2

Бөлiнген жайылымдар аудандарының ұлғаю жылдамдығы, жылына ауданның %-ы

8-ден
астам

8-2

2-ден аз

2.3

Өсiмдiктердің жылдық
өнiмiнің азаю
жылдамдығы, жылына %

7,5-тен
астам

7,5-3,5

3,5-тен аз

2.4

Топырақтың органикалық заттар құрамының азаю жылдамдығы, жылына %

7-ден
aстам

7-0,5

0,5-тен аз

2.5

Шымтезектiң бәсеңдену (минералдану) жылдамдығы, мм/жыл

40-тан
астам

40-1

1-ден аз

2.6

Тұзды топырақ ауданының ұлғаю жылдамдығы, жылына %

5-тен
астам

5-1

1-ден аз

2.7

Эрозияланған топырақ ауданының ұлғаю жылдамдығы, жылына ауданның %-ы

5-тен
астам

5-0,5

0,5-тен аз

2.8

Көшпелi құмдар ауданының ұлғаю жылдамдығы, жылына ауданның %-ы

4-тен
астам

4-0,5

0,5-тен аз

2.9

Қолайсыз агросуландыру жағдайлары бар жерлердiң салыстырмалы ауданының ұлғаю жылдамдығы, жылына бағалы ауылшаруашылығы алқаптары ауданынан %-бен

1-ден
астам

1-0,1

0,1-ден аз

Қосымша көрсеткiштер:

1

Экожүйелер жағдайының құрылымдық-функционалдық сипаттары

Экожүйелер iшiндегi
өзара
байланыс-
тың қай-
тарымсыз
бұзылуы

Экожүйе-
лердегі
қайтарым-
сыз процес-
терсiз
қоғамдас-
тықтар
құрылы-
мының
бұзылуы

Экожүйе-
лердегі
бірқатар
құрамдас
бөліктер
жұтаңдану-
ының жеке-
леген белгілерінің
болуы мүмкін

2

Трофикалық құрылым -
меншiкті салмақтың
өзгеруi

Фитофаг-
тардың
меншікті
салмағының
50%-ға өсуі, зоофагтар
және
сапрофаг-
тар мен-
шікті салмағының
50% азаюы

Фитофаг-
тардың
меншікті
салмағының
20%-ға өсуі,  зоофагтар
және
сапрофаг-
тар мен-
шікті салмағының
20% азаюы

Үнемі (норма шегіндегі
тербелістер)

                                      Төтенше экологиялық жағдайды
                                      жариялау ережесіне 20-қосымша

       Аумақтың экологиялық жағдайының индикаторы ретiнде
    өсiмдiктердiң жай-күйiн бағалауға арналған көрсеткiштер

Р/с
N

Көрсеткiш

Өлшем

Салыстырма-
лы қанағат-
тандырарлық
жағдай

эколо-
гиялық
зiлзала

төтенше
эколо-
гиялық
жағдай

1

2

3

4

5

1

Биоәралуандылықтың кемуi (Симпсон әралуандылығы индексi, нормадан %-бен)

50-ден
астам

50-10

10-нан аз

2

Жүктеме индикаторлары түрлерінің тығыздығы %-бeн

50-ден
астам (аз)

20-50-ден
астам (аз)

20-дан астам (аз)

3

Тамырлы (немесе квазитамырлы) қауымдастықтардың ауданы, жалпы ауданнан %

5-тен
астам

5-80-нен
аз

80-нен
астам

4

Табиғи шөптi өсiмдiктердің түрлiк
құрамы

Екiншi түрлер
молшылығы-
ның азаюы

Басым түрлерi
екiншiге
ауысты

Доминант-
тар,
субдоми-
нанттар және
сипатты
түрлердің
табиғи
ауысуы

5

Доминанттардың бағалы түрлерінің жастық спектрi, салыстырмалы бiрлiкте жаңаруы

0,1-ден аз

0,1-0,3

0,3-тен астам

6

Ормандылық, оңтайлы-
лықтан (аймақтылықтан)
%-бен

10-нан аз

10-90

90-нан аз

7

Негізгi орман түзушi
тұқымдардың сүрек
қоры, қалыптыдан %-бен

30-дан аз

30-80

80-нен
астам

8

Сүрекдіңнiң техногендiк
шығарындылармен
зақымдануы, жалпы
ауданнан %-бен

50-ден
астам

50-5

5-тен аз

9

Қылқан жапырақты
тұқымдардың техно-
гендiк шығарындылармен
зақымдануы (қылқан жапырақтылардың зақымдануы), %-бен

50-ден
астам

50-5

5-тен аз

10

Сүрекдiңнiң ауруы, %-бен

50-ден
астам

50-10

10-нан аз

11

Орман дақылдыларының жойылуы, орман дақылдарымен жұмыс iстеу ауданынан %-бен

70-тен астам

70-5

5-тен аз

12

10 жылдан кем емес уақыт iшiнде ағаш өспеген өртең ауданы %-бeн

10 мың
га-дан
астам

10-5 мың га

5-тен аз

13

Зиянкестерден
зақымданған егiстер
ауданы, жалпы ауданнан
%-бен

50-ден
астам

50-10

10-нан аз

14

Егiстердiң жойылуы, жалпы ауданнан %-бен

30-дан
астам

30-5

5-тен аз

15

Жайылымдық құрғақ далалы және шөлейт өсiмдiктерiн жобалық өсiру қалыптыдан %-бен

10-нан
астам

10-80

80-нен аз

16

Жайылымдық өсімдiктер-
дiң өнiмдiлiгi,
ықтималдылықтан %-бен

5-тен
аз

5-80

80-нен
астам

17

Сирек түрлердің таралу аймағының өзгеруi

Таралу
аймағының
жойылуы

Таралу
аймағының
аудандары-
ның
бөлiнуi
және
қысқаруы

Жоқ

18

Қорықтар өсiмдiктерiнiң зақымдануы

Қалыптасу
ауысуларын
туғызатын

Қауымдас-
тық ауы-
суларын
туғызатын

Қауымдастық
ауысуларын
туғызбайтын
фенотип-
тіктер

19

Жасыл екпе ағаштар
ауданы (ipi қалалар мен өндiрiстік орталықтардағы адам басына шаққанда), нормативтiктен %-бен

1-ден аз

10-30

30-дан
астам

                                       Төтенше экологиялық жағдайды
                                      жариялау ережесіне 21-қосымша

        Аумақтық экологиялық жағдайының индикаторы ретiнде
           фаунаның жай-күйiн және жануарлардың тектiк
         қорының өзгеруiн бағалауға арналған көрсеткіштер

Р/с
N

Көрсеткiш

Өлшем

Салыстырма-
лы қанағат-
тандырарлық
жағдай

эколо-
гиялық
зiлзала

төтенше
эколо-
гиялық
жағдай

1

Биоәралуандылықтың
азаюы, бастапқыдан
%-бен

50-ден
астам

50-5

5-тен аз

2

Антропогендiк жүктеме индикаторы түрлерiнiң тығыздығы, %-бен

50-ден
астам

50-20

20-дан аз

3

Жануарлардың (соның iшiнде киiктердiң)
аңшылық-кәсiптік санының (тығыздығының) азаюы қалыпты санынан есемен

10-нан
астам

10-2

2-ден аз

                                       Төтенше экологиялық жағдайды
                                      жариялау ережесіне 22-қосымша

     Аумақты бағалауға арналған биохимиялық көрсеткiштер

Р/с
N

Көрсеткiш

Өлшем

эколо-
гиялық
зiлзала

төтенше
эколо-
гиялық
жағдай

1

2

3

4

  

Негізгі көрсеткіштері:

1

Топырақтағы C:N қатынасы

4-тен аз

4-8

су бетiнде

4-тен аз
немесе
20-дан астам

4-8-ден аз
немесе
20-16

өсiмдiктерде

4 аз

4-8

өсімдікті азықтарда

4-тен аз
немесе
16-дан астам

4-тен аз
немесе
8-16

2

Шабылған өсiмдiктер мен өсiмдiктi азықтардағы химиялық элементтердiң мөлшерi: сынап, кадмий, қорғасын, күшән, сурьма, никель, хром, МРД-дан артуы бойынша

10-нан астам

10-1,5

селен, үлпілдек-құрғақ заттың мг/кг;

0,02-гe кем
немесе
0,5-тен
астам

0,02 - 0,05

фтор, үлпiлдек-құрғақ заттың мг/кг;

2-ден кем немесе 200-ден астам

2-10
немесе
50-200

мыс, үлпiлдек-құрғақ заттың мг/кг;

3-тен аз
немесе
100-ден
астам

3-5 немесе
50-200

таллий, бериллий, барий,
фонының артуы бойынша

10-нан астам

10-1,5

  

Қосымша көрсеткiштер:

1

Аномальды ландшафт ауданын
ескергенде, азықтардағы
(алымы) Ca:P қатынасы, %
(бөлiмi)

<0,1  немесе >10
___________
   > 20

0.4-0.1  немесе
5-10
_____________
>20

2

Аномальды ландшафт ауданын ескергенде, өсiмдiктер мен азықтардағы (алымы) Ca:Sr
қатынасы, % (бөлiмi)

<1
___
>20

<10-1
_____
>20

3

  

  

  

  

  

Шабылған өсiмдiктер мен өсiмдiктi азықтардағы биологиялық маңызды микроэлементтер мөлшерiнiң деңгейi, үлпілдек-құрғақ заттардың мг/кг-мен

  

  

мырыш

10-нан аз
немесе
500-ден
астам

10-30
немесе
100-500

темiр

20-дан aз
немесе
500-ден
астам

20-50
немесе
200-500

молибден

0,2-ден аз
50-ден астам

0,2-2
немесе
10-50-ден
астам

кобальт

0,1-ден аз
немесе
50-ден астам

0,1-0,3
немесе
5-50

бор

0,1-ден аз
немесе
300-астам

0,1-0,3
немесе
30-300