Ауыл шаруашылығы өсiмдiктерiнiң, жануарлар мен микроорганизмдердiң гендiк қорын сақтау, дамыту және тиiмдi пайдалану мақсатында Қазақстан Республикасының Үкiметi қаулы етеді:
1. Қоса берiлiп отырған "Ауыл шаруашылығы өсiмдiктерiнiң жануарлар мен микроорганизмдердiң гендiк қорын сақтаудың, дамыту мен пайдаланудың 2001-2005 жылдарға арналған" республикалық мақсатты бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) және оны жүзеге асыру жөнiндегi іс-шаралар бекiтiлсiн.
2. Қазақстан Республикасының Бiлiм және ғылым министрлiгi - Бағдарламаның ғылыми бөлiгiн мемлекеттiк тапсырыс нысаны бойынша қаржыландыруды, Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлiгi ауылдық тауар өндiрушiлерге сатылатын элиталық тұқымды, асыл тұқымды жануарларды, олардың эмбриондарын және ұрығын арзандатуды республикалық бюджетте отандық ауыл шаруашылығы өнiмдерiн өндiрушiлердi субсидиялауға көзделген қаражат есебiнен қамтамасыз етсiн.
3. Орталық және жергiлiктi атқарушы органдар гендiк қорды сақтау, элиталық тұқым шаруашылығы мен асыл тұқымды мал шаруашылығын дамыту жөнiндегi iс-шараларды жүзеге асыруға жәрдем көрсетсiн.
4. Республикалық мақсатты ғылыми-техникалық бағдарламалар туралы" Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетiнiң 1993 жылғы 26 мамырдағы N 434 қаулысына мынадай толықтыру енгiзiлсiн:
көрсетілген қаулымен бекітілген, Республикалық мақсатты ғылыми-техникалық бағдарламалардың тізбесі мынадай мазмұндағы 13-тармақпен толықтырылсын:
"13. Ауыл шаруашылығы өсімдіктерінің, жануарлар мен микроорганизмдердің 2001-2005 жылдарға арналған гендік қорын сақтау, дамыту мен пайдалану".
5. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап күшіне енеді.
Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі
"Ауыл шаруашылығы өсiмдiктерiнiң, жануарлар мен
микроорганизмдердiң гендiк қорын сақтаудың, дамыту мен
пайдаланудың 2001-2005 жылдарға арналған" бағдарламасының
ПАСПОРТЫ
Бағдарламаның атауы Ауыл шаруашылығы өсiмдiктерiнiң,
жануарлары мен микроорганизмдерiнiң
гендiк қорын 2001-2005 жылдарға
арналған сақтау, дамыту мен пайдалану
Бағдарламаны әзiрлеу үшiн Қазақстан Республикасының Президентi
негіздеме Н.Ә. Назарбаевтың агроөнеркәсiп кешенi
қызметкерлерiнiң 2000 жылғы 8 ақпанда
болған республикалық кеңесiндегi
тапсырмасы.
2000 жылғы 8 ақпандағы N 17-13-/И-205
хаттамасының 4-тармағы Қазақстан
Республикасы Үкiметi мәжiлiсiнiң 2000
жылғы 28 наурыздағы N 8 хаттамалық
шешiмiнiң 2-тармағы
Бағдарламаның негiзгі Бiлiм және ғылым министрлiгi, Ауыл
әзiрлеушiлерi шаруашылығы министрлiгi, Ұлттық
академиялық аграрлық зерттеулер
орталығы
Iске асыру мерзiмi 2001-2005 жылдар
Бағдарламаның мақсаты Селекцияда, тұқым шаруашылығында,
асыл тұқымды мал iсiнде және
биопрепараттар өндiрiсiнде ауыл
шаруашылығы өсiмдiктерiнiң,
жануарлар мен микроорганизмдердiң
гендiк қорын сақтауды, дамыту мен
тиiмдi пайдалануды қамтамасыз ету
Бағдарламаның мiндеттерi Өсiмдiктердiң, жануарлар мен
микроорганизмдердiң бағалы гендiк
қорының ғылымнан ауыл тауар
өндiрушiлерiне қарай жылжытудың
тиiмдi жүйесiн құру
Негiзгі iс-шараларды Бағдарламаны iске асыру жөнiндегi
атқарушылар шараларда айқындалған
Қаржыландыру Республикалық бюджет қаражаты
Бағдарламаны көлемi мен көздерi
қаржыландыру көзi болып табылады.
2001-2005 жылдарға арналған
бағдарламаны ғылыми қамтамасыз етудiң
қаржыландыру көлемi - 1850 млн.
теңгенi, ал отандық ауыл тауар
өндiрушiлерiне сатылған гендiк қордың
өнiмiн субсидиялау 5585 млн. теңгенi
құрайды. Олардың жыл сайынғы
көлемдерi тиiстi жылға арналған
республикалық бюджет туралы Қазақстан
Республикасының Заңына сәйкес
нақтыланатын болады.
Күтiлетiн түпкi Бағдарламаны iске асыру гендiк қордың
нәтижелерi да, сол сияқты бөлiнетiн бюджеттiк
қаражаттың да қалыптасуын, сақталуын,
дамуы мен тиiмдi пайдаланылуын
қамтамасыз етедi, сондай-ақ
республиканың ауыл тауар өндiрушiлерi
үшiн қажеттi бәсекелестiк қабiлеттi
өнiмдердi өндiру мен сатуды, басқару
мен бақылауды, ұйымдастыру
құрылымдарын ғылыми қамтамасыз етудi
қалыптастыруға мүмкiндiк бередi.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің
2000 жылғы 1 тамыздағы
N 1167 қаулысымен
бекітілген
"Ауыл шаруашылығы өсiмдiктерiнiң, жануарлар мен микроорганизмдердiң гендiк қорын сақтаудың, дамыту мен пайдаланудың 2001-2005 жылдарға арналған" республикалық мақсатты
бағдарламасы
Астана-2000 ж.
1. Кiрiспе
Агроөнеркәсiп кешенi өндiрiсiнiң тиiмдiлiгiн және оның өнiмдерiнiң бәсекелестiк қабiлетiн арттыру ағымдағы кезеңнiң басты мiндеттерiнiң бiрi болып табылады. Бұл ретте табиғи ресурстар - топырақты, суды, ауыл шаруашылығы өсiмдiктерiнiң, жануарлар мен микроорганизмдердiң гендiк қорын ұтымды пайдалануға жетекші орын берiледi. Алайда, жинақталған гендiк әлеуетті тиiмдi пайдалануға деген кешендi көзқарастың болмауынан оны сақтаудың және жоғалтудың нақты қаупi туындады.
Осы республикалық мақсатты бағдарлама ауыл шаруашылығы өсiмдiктерiнiң, жануарлар мен микроорганизмдердiң гендiк қорын сақтаудың, дамыту мен пайдаланудың проблемаларын шешу үшiн және Қазақстан Республикасының Президентi Н.Ә. Назарбаевтың АӨК қызметкерлерiнiң 2000 жылғы 8 ақпандағы республикалық кеңесiндегi тапсырмасына сәйкес әзiрлендi.
2. Өсiмдiктердiң, жануарлар мен микроорганизмдердiң қолда бар гендiк қорының қазiргі жай-күйiн талдау
Ауыл экономикасын реформалау процесiнде тұқым шаруашылықтары мен асыл тұқымды мал шаруашылықтарының өнiмдерi баға теңсiздiгiнен және ауыл тауар өндiрушiлерiнiң сатып алу қабiлетiнiң төмендiгiнен сұранысқа ие бола алмай қалды. Нәтижесiнде осы шаруашылықтар экономикасының құлдырауына әкеп соқты және олардың сан миллион қарыздары бар.
Ғылыми бағдарламаларды қаржыландырудың көлемiн қысқарту ауыл шаруашылығы бейiнiндегi ғылыми-зерттеу институттарын қиын жағдайға қалдырды, iргелi және қолданбалы ғылыми-зерттеулердiң, оның iшiнде өсiмдiктердiң, жануарлар мен микроорганизмдердiң гендiк қоры саласындағы зерттеулердiң де көптеген бағыттарын тоқтатуға әкеп соқтырды.
2.1. Өсiмдiктердiң қолда бар гендiк қорының
жай-күйі және оны пайдалану
Республикадағы ауыл шаруашылығы өсiмдiктерiнiң гендiк қоры 30 мыңнан астам үлгiнi құрайды, оның iшiнде: дәндi дақылдар - 18,4, жемдiк - 3,2, көкөнiс және картоп - 3,5, жемiс-жидек - 4,5 және басқа дақылдар - 1,0 мың. Қазiргi уақытта олар бейiмделмеген үй-жайларда сақталуда, оларды есепке алу, жаңалау және сақтау жөнiндегi жұмыстар жеткiлiксiз жүргiзiлуде. Осы себептi бидайдың Ақбидай, Балбидай, Қызылбидай, Сарымағыз, Қазақстан 126, Қызыл жұлдыз; арпаның - Прекоциус - 143; жүгерiнiң - Кремнилi жергiлiктi, алманың - апорт Алматы, алмұрттың - Орман аруы, сарымсақтың - Іле, пияздың - Пiскем, еркек шөптiң - Ақсеңгiр жергiлiктi, Ақтөбе, жоңышқаның - Жетiсу жергiлiктi, сыңғақмасақтың - Бозой сорттарына құрып кетудiң нақты қаупi төнiп тұр.
Қолда бар гендiк қорларды пайдалана отырып, республикада селекциялау жұмыстары 50 дақыл бойынша 38 ғылыми ұйымда жүргiзiлуде. Алайда егiлiп жүрген ауыл шаруашылығы дақылдарының 1000-нан астам сорты мен будандарының тек 221-i немесе 20 пайызы ғана қазақстандық селекция.
Республикада - бастапқы және элиталық тұқым шаруашылығы ғана сақталған. Тәжiрибе-эксперименттiк және элиталық тұқым шаруашылықтарының материалдық базасы әлсiз күйiнде қалып отыр, ал бұл көп жағдайда ғылыми жұмыстардың нәтижесiне керi әсерiн тигiзедi. Сатылған элиталық тұқым үшiн жәрдемақының жеткiлiксiз бөлiнуi, олардың қаржылық жағдайының нашарлауына әкелiп соқтырды. Нәтижесiнде олардың өндiрген өнiмiнiң өзiндiк құны жоғары және ауыл тауар өндiрушiлерi үшiн қол жетiмсiз болып қала бередi. Бұл жаппай көбейетiн тұқым шаруашылықтары жүйесiнiң құлдырауына әкеп соқтырды. Қорытындысында дәндi дақылдар егiсiнiң 25% астамы бабына келтiрiлмеген, 20% сортқа жатпайтын, 50% астамы-төртiншi және белгiсiз репродукциялармен және 50% жуығы аудандастырылмаған сорттармен егiлген едi.
1-кесте
Дәндi дақылдардың сорттарын пайдаланудың 1999 жылғы
көрсеткiштері
! Облыстар ! Аудандасты. ! Өндірісте ! Оның ішінде: ! Аудандас. |
1 Ақмола 32 34 20 14 12
2 Ақтөбе 9 12 6 6 3
3 Алматы 19 18 6 12 13
4 Шығыс 19 29 9 20 10
Қазақстан
5 Жамбыл 7 7 1 6 6
6 Батыс 9 12 3 9 6
Қазақстан
7 Қарағанды 16 6 3 3 13
8 Қызылорда 11 6 1 5 10
9 Қостанай 23 33 11 22 12
10 Павлодар 16 14 8 6 8
11 Солтүстік 16 34 13 21 3
Қазақстан
12 Оңтүстік 9 6 4 2 5
Қазақстан
--------------------------------------------------------------------------
2.2. Ауыл шаруашылығы жануарларының қолда бар гендiк
қорының жай-күйi және оны пайдалану
Ғасырлар бойғы халықтық сұрыптаудың базасында және соңғы 50 жылда ғалымдардың күш-жiгерiмен қалыптасқан Қазақстан жануарларының гендiк қоры республиканың түрлi табиғи-климаттық аймақтары мен өңiрлерiне жерсiндiрiлген ауыл шаруашылығының мол өнiмдi жануарларының алуан түрлерi, тұқымдары, типтерi мен аталық iздерiнен тұрады. Қазiр қой мен ешкiнiң - 17, iрi қараның - 11, жылқының - 13, түйенiң - 2, шошқаның - 6 және балықтардың, маралдардың, аралардың көптеген тұқымдары мен құстардың кросстары бар.
Асыл тұқымды мал зауыттарының, асыл тұқымды мал репродукторлары мен асыл тұқымды мал фермаларының қалыптасқан желiсi жаңа нарықтық қатынастарға бейiмделе алмады. Олардың басым көпшiлiгi ғылыммен байланысын үзiп алды. Олар субсидиялар мен жәрдемақыларды жеткiлiксiз алды, жануарлардың асыл тұқымдық сапасын сақтай алмады және нәтижесiнде тауарлық шаруашылықтарға айналды.
2-кесте
Асыл тұқымды мал шаруашылықтары мен асыл тұқымды малдың
1990-2000 жылдардағы санының динамикасы
---------------------------------------------------------------------------
Жану. ! 1990 жыл ! 1995 жыл ! 2000 жыл
арлар.!--------------------------------------------------------------------
дың ! Асыл ! Асыл !Жалпы ! Асыл ! Асыл !Жалпы !Асыл ! Асыл !Жалпы
түрле.!тұқымды!тұқымды!мал !тұқымды!тұқымды!мал !тұқымды!тұқымды!мал
рі !мал ша.!мал !санын.!мал ша.!мал !санын.!мал ша.!мал !санын.
!руашы. !саны, !дағы !руашы. !саны, !дағы !руашы. !саны, !дағы
!лықта. !мың бас!үлес. !лықта. !мың бас!үлес. !лықта. !мың бас!үлес.
!рының ! !тік !рының ! !тік !рының ! !тік
!саны, ! !салма.!саны, ! !салма.!саны, ! !салма.
!дана ! !ғы, % !дана ! !ғы, % !дана ! !ғы, %
---------------------------------------------------------------------------
Ірі 326 1463,4 15 304 379,4 5 120 137,4 3,5
қара
мал
Қой 191 6346,9 18 185 3015,8 12 73 392,4 4
Шошқа 64 806,2 25 57 109,1 5 7 36,9 3,9
Жылқы 77 146,3 9 77 33 2 20 10,4 1,1
Түйе 13 7,4 5 15 10,2 7 7 5,2 5,4
Құс 21 12697,7 21 21 6249,3 19 12 1111,0 6,4
Марал - - - - - - 3 7,4 -
Барлығы 692 661 242
---------------------------------------------------------------------------
Осы себептер бойынша қаракөл, қазақтың асыл тұқымды биязы жүндi, арқар-меринос қойларының, гемпшир типтi қойдың қазақы құйрықты қоймен будандарының, еттi iрi қараның санта-гертруда тұқымының, жылқының дон және ганновер тұқымының бас саны күрт қысқарды. Галовей еттi iрi қарасының, қойдың алтай тұқымының, оңтүстiк-қазақстан меринос қойы және шошқаның iрi ақ және ақсай қара ала тұқымдарының құнды түрлерi жоғалып барады. Iрi қараның қалмақ, герефорд тұқымдары, қойдың-цигай, дегерес, құйрықты қойдың жергiлiктi тұқымының тұқымдастары, кроссбредтi қойдың солтүстiк типі, сирек реңдi (көк, янтарь, алтын, күмiс, жылтыр, гулигаз, ақ) қаракөл қойлары; жылқының - кеңестiк және орыстың ауыр жүк тартатын тұқымы мен көшiм жылқысы жойылудың сәл-ақ алдында тұр.
2.3. Микроорганизмдердiң қолда бар гендiк қорының
жай-күйi және оны пайдалану
Республика каталогында микроорганизмдердiң 730 түрi мен клеткалардың желiсi; 73-актиномицеттер, 202-бактериялар, 74-ашытқылар, 147-мицелийлi, 125 және 8-фитопатогендi және зоопатогендi саңырауқұлақтар, 3-хламидийлер, клеткалар түрiнiң 18 желiсi, 86-вирустар есепте тұр.
Қазақ мал дәрiгерлiгi ҒЗИ штаммалар мұражайында 300-ден астам мәдени түрi сақталынып отыр.
Қазақ тамақ өнеркәсiбi ғылыми-зерттеу институтында сүт қышқылды бактериялардың 40 мәдени түрi, ашытқының 30 мәдени түрi және мицелийлi саңырауқұлақтардың 22 штаммасы бар.
Биотехнология жөнiндегi ұлттық орталықтың (БҰО) кәсiпорындарында биологиялық белсендi заттардың өнеркәсiптiк микроорганизмдер-продуценттерiнiң коллекциясы құрылды.
Фармацевтикалық биотехнология институтының коллекциясында микроорганизмдердiң 119 мәдени түрi, оның iшiнде интерферонның, В2 витаминiнiң және т.б. өнеркәсiптiк, маңызды геннинженерлiк продуценттерi бар. Фармацевтикалық биотехнология институты Микробиология институтымен бiрлесе отырып микроорганизмдердiң өнеркәсiптiк мәдени түрлерiнiң каталогын дайындады,онда 169 өнеркәсiптiк штамма-продуценттер мен түрлi тест-мәдени түрлерi жөнiнде мәлiметтер бар. БҰО-тың Ауыл шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының мұражайында микроорганизмдер мен вирустардың 190 штаммасы, өндiрiстiк және бақылау штаммаларының клеткалары мәдени түрлерiнiң 21 желiсi, түрлi саңырауқұлақтардың 120 оқшаулауышы, бидайдың 16000 сорттық үлгісі сақталуда.
Алайда микроорганизмдердiң қолда бар штаммаларының жоғалу тенденциясы күшейiп барады. Олардың көбiсi Қазақстанда жасалғанымен, Ресей Федерациясының ғылыми ұйымдарында ғана сақталған.
3. Бағдарламаның мақсаты мен мiндеттерi
Бағдарламаның мақсаты - селекцияда, тұқым шаруашылығында, тұқым асылдандыру iсiнде және ауыл шаруашылығы өнiмiнiң iшкi және сыртқы рыногында бәсекелестiк қабiлеттi өндiрiске арналған биопрепараттарды шығаруда ауыл шаруашылығы өсiмдiктерiнiң, жануарлардың, құстардың, балықтардың, аралар және микроорганизмдердiң гендiк қорын сақтауды, дамыту мен тиiмдi пайдалануды қамтамасыз ету.
Бағдарлама мақсатына жету үшiн мыналарды көздейдi:
- Бағдарламаны ғылыми-зерттеу жұмыстарын дамытуды, ғылыми мекемелер жүйесiнiң ұйымдық құрылымын жетiлдiру есебiнен ғылыммен қамтамасыз ету жөнiнде шаралар кешенiн жүргiзу;
- шығарылған және алынған бағалы гендiк қорды ғылымнан ауыл тауар өндiрушiлерiне жеткiзудiң және оны жоғары сапалы және бәсекелестiк қабiлеттi өнiм өндiру үшiн тиiмдi пайдаланудың айқын жүйесiн жасау;
- бағалы гендiк қорды сақтау, дамыту және пайдалануға мемлекеттiк бақылауды күшейту жөнiндегi шараларды жүзеге асыру;
- бағалы гендiк қорды сақтау, дамыту мен пайдалану және оның тиiмдiлiгiн арттыруға мемлекеттiк қолдауды күшейту жөнiнде шаралар қабылдау;
- бағалы гендiк қорды сақтау, дамыту және пайдалану саласында заң базасын жетiлдiру.
4. Жұмыстардың негізгi бағыттары және бағдарламаны
iске асырудың тетiктерi
4.1. Бағдарламаны атқарушылар
Бағдарламаны ғылыммен қамтамасыз етуге - Қазақстан Республикасы Бiлiм және ғылым министрлiгiнiң Ұлттық академиялық аграрлық зерттеулер орталығы, ал гендiк қорды шаруашылықтық пайдалануға және тұқым мен асыл тұқымды шаруашылығы өнімдері мал өнімдерінің сапасын бақылауды жүзеге асыруға - Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлігі жауапты болып табылады.
1-сурет. Бағдарламаның құрылымдық компоненттері
Ауыл шаруашылығы өсімдіктерінің, жануарлар мен
микроорганизмдердің гендік қорын сақтау, дамыту және
пайдалану
Функционалдық блок
Гендік қорды Гендік қорды
қалыптастыру және дамыту
сақтау
Гендік қорды пайдалану
Бағдарламаны іске асыруды қамтамасыз ету блогы
Ғылыммен Ұйымдастырушылық Құқықтық
қамтамасыз ету қамтамасыз ету қамтамасыз ету
Кадрлық және ақпараттық Қаржылық
қамтамасыз ету қамтамасыз ету
Бағдарламаның субъектілері (қатысушылары)
Мемлекеттік басқару органдары (Министрліктер, ведомстволар,
жергілікті басқару органдары), ғылыми-зерттеу институттары,
жоғары оқу орындары, сондай-ақ тәжірибелік элиталық тұқым
және асыл тұқымды мал шаруашылықтары, асыл тұқымды мал
шаруашылықтарында және элиталық тұқым шаруашылығы
саласында қызмет көрсететін және лицензияның негізінде жұмыс
істейтін заңды және жеке тұлғалар
Бағдарламаны қолданылатын объектілері
Ауыл шаруашылығы өндірісінің салалары, тамақ өнеркәсібі, мал
дәрігерлігі дәрі-дәрмектер, тағамдық қоспалар өндіретін салалар
4.2. Бағдарламаны ғылыммен қамтамасыз ету
Iргелi және қолданбалы ғылыми зерттеулер бойынша бюджеттiк бағдарламалар шеңберiнде мыналар көзделiнедi:
гендiк қорды қалыптастыру және сақтау бойынша:
- елiмiзде гендiк қордың қолда барының бәрiн түгендеу және генетикалық құндылығына баға беру шаруашылықтық - бағалы белгiлерi бар ген көздерiн - донорларды табу және бөлiп шығару;
- гендiк қорды құжаттау және мемлекеттiк тiркеу жүргiзу;
- гендiк қор жөнiндегi деректердiң ақпараттық банкiн жасау;
- ғылыми мекемелердiң немесе базалық шаруашылықтардың жанынан ғылыми-зерттеу жұмысында пайдаланатын ауыл шаруашылығы дақылдарының тұқымына және жануарлардың, құстардың, балықтардың ұрықтары мен эмбриондарына арналған орталық және аймақтық сақтау орындарын ашу;
- микроорганизмдер мәдени түрлерiнiң мұражайы мен эталондық және активтiк штаммаларды бақылайтын лаборатория ұйымдастыру;
гендiк қорды қолдау және дамыту бойынша:
- бұрыннан бар ген көздерi мен шаруашылықтық бағалы белгiлерi бар донорларды үнемi қолдау және оларды жаңаларымен толықтыру;
- өсiмдiктердiң жаңа түрлерiн кешендi зерттеу және жерсiндiрудi жүзеге асыру жануарлардың тұқымдарын, типтерiн, аталық желiлерін, құстың кросстарын жетiлдiру, микроорганизмдердiң жаңа штаммаларын алу;
- өсiмдiктердiң тұқымдарын, жануарлардың ұрықтары мен эмбриондарын, микроорганизмдердiң штаммаларын сақтаудың технологиялық режимдерiн жетiлдiру;
- өсiмдiктердiң, жануарлардың гендiк қорын және микроорганизмдер штаммаларын отандық және әлемдiк көздерден үнемi толықтыру;
- деректердiң ақпараттық банкiн гендiк қоры туралы жаңа деректермен толықтыру және оларды ұдайы тұтынушыларға жеткiзiп отыру;
- агроөнеркәсiп және биотехнологиялық кешендерi үшiн микроорганизмдердiң жаңа штаммаларын жасау және өндiру;
- ауыл шаруашылығы дақылдарының мол өнiмдi, ортаның стресстiк факторларына төзiмдi жаңа сорттары мен будандарын шығару;
- жануарлардың жаңа тұқымдарын, типтерi мен желiлерiн, тауықтар мен үйректердiң кросстарын шығару.
Бағдарламаның негiзгi мiндеттерi мен көрсеткiштерi және оларды орындау кезеңдерi 1-қосымшада келтiрiлген.
Ғылыми мекемелердiң ұйымдастыру құрылымын жетiлдiру, ғылыми-зерттеу институттары мен тәжiрибе-эксперименттiк шаруашылықтардың қызметiн үйлестiрудi жақсарту бойынша:
- мыналарда:
А.И. Бараев атындағы қазақ астық шаруашылығы ҒЗИ;
В.Р. Вильямс атындағы қазақ егiншiлiк ҒЗИ;
Қазақ жемшөп өндiру және жайылым ҒЗИ;
Қазақ картоп және көкөнiс шаруашылығы ҒЗИ;
Қазақ жемiс-жидек және жүзiм ҒЗИ;
Қазақ орман шаруашылығы және агроорманмелиорация ҒЗИ;
Қазақ қаракөл (қуаңшылық өсiмдiктерi бойынша) ҒЗИ;
БҰО ауыл шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтында;
- өсiмдiк шаруашылығы мен сақтау бойынша - 8
селекциялық-генетикалық орталықтарын (СГО) құру.
- мыналарда:
Қазақ мал шаруашылығы ҒЗТИ;
Қазақ қой шаруашылығы ҒЗТИ;
Солтүстiк мал шаруашылығы және мал дәрiгерлiгi ҒЗИ;
Қазақ қаракөл шаруашылығы ҒЗИ;
Атырау ауыл шаруашылығы ҒЗИ;
Оңтүстiк Қазақстан ауыл шаруашылығы ҒЗИ;
ат спорты жөнiндегi "Қазақ тұлпары" РМҚК;
өнiмдi жылқы шаруашылығы бойынша "Мұғалжар" АҚ;
Қазақ құс шаруашылығы ҒЗИ;
Қазақ балық шаруашылығы ҒЗИ-ында мал шаруашылығы, құс шаруашылығы, балық шаруашылығы және сақтау бойынша 10 селекциялық-генетикалық орталықтарын құру;
- Қазақ өсiмдiк қорғау ҒЗИ-да, Қазақ мал дәрiгерлiгi ҒИ-да, Қазақ тамақ өнеркәсiбi ҒЗИ-да, Фармацевтикалық биотехнология институты мен БҰО-ның ауыл шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтында микроорганизмдердi сақтайтын мұражайлар құру және оларды толықтыру.
Республиканың ғылыми мекемелерiнiң, орталық және жергiлiктi атқарушы органдарының гендiк қорды сақтау, дамыту және пайдаланудағы iс-қимылын үйлестiру мақсатында Қазақстан Республикасының Үкiметi Жоғары ғылыми-техникалық комиссиясының жанынан Ауыл шаруашылығы өсiмдiктерiнiң, жануарлар мен микроорганизмдердiң гендiк қоры жөнiндегi ұлттық кеңес құрылатын болады.
Гендiк қор жөнiндегi ұлттық кеңестiң құрамына бағдарламаның ғылыммен қамтамасыз ету жөнiндегi әкiмшiсi ретiнде Бiлiм және ғылым министрлiгiнiң, бағдарламаның iс жүзiнде гендiк қорын пайдалану жөнiндегi әкiмшiсi ретiнде Ауыл шаруашылығы министрлiгiнiң, Табиғи ресурстар және қоршаған ортаны қорғау министрлiгiнiң, Энергетика, индустрия және сауда министрлiгiнiң, Ұлттық ғылым академиясының, Ұлттық академиялық аграрлық зерттеулер орталығының, Биотехнология жөнiндегi ұлттық орталықтың өкiлдерi, өсiмдiктердiң, сонымен қатар жануарлар мен микроорганизмдердiң гендiк қоры жөнiндегi үйлестiру кеңестерiнiң басшылары енедi.
Гендiк қор жөнiндегi ұлттық кеңестiң төрағасы болып бағдарлама басшысы және тең төрағасы болып Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы вице-министрi тағайындалады (2-сурет).
Бағдарламаның жауапты атқарушысы - Ұлттық академиялық аграрлық зерттеулер орталығы ауыл шаруашылығы өсiмдiктерiнiң, жануарлардың гендiк қоры (3-сурет) жөнiндегi үйлестiру және аймақтық кеңестерiн құрады және олар туралы Ережелердi бекiтедi.
кадрлық және ақпараттық қамтамасыз ету бойынша:
- ғылыми-зерттеу институттарының, жоғары оқу орындарының, ауыл шаруашылығы және селекциялық тәжiрибе станциялары мен тәжiрибе-эксперименттiк кәсiпорындардың селекциялық-генетикалық және тұқым асылдандыру орталықтарының, асыл тұқымды мал шаруашылықтарының, ғалымдардың және инженерлiк-техникалық қызметкерлердiң, ғылыми мекемелер мен ұйымдар мамандарының, тағы басқа арнайы рұқсаты бар заңды және жеке тұлғалардың қатысуын қамтамасыз ету;
- гендiк қор бойынша жоғары бiлiктi мамандар даярлау мақсатында жоғары оқу орындарының оқу процесiне және тиiстi оқулықтар мен оқу-әдiстемелiк құралдарға өзгерiстер енгiзу;
- гендiк қор бойынша жоғары бiлiктi ғылыми кадрларды ТМД және алыс шет елдердiң ғылыми орталықтарында, аспирантура, докторантура тағлымдамадан өткiзу арқылы даярлауды қамтамасыз ету;
- ғалымдар мен мамандардың көрмелер мен конференцияларға, оның iшiнде шет елдiктерiн ұйымдастыру мен оларға қатысуын қамтамасыз ету;
- әлемнiң түрлi елдерiмен ақпарат, гермоплазма және микроорганизмдердiң мәдени түрлерiн алмасу;
2-сурет. Бағдарламаны іске асыру жөніндегі жұмыстарды
үйлестіру схемасы
Қазақстан
Республикасының
Үкіметі
Қазақстан Республикасы
Үкіметінің жанындағы
Жоғары
ғылыми-техникалық
комиссия
ҚР Ауыл шаруашылығы |
министрлігі және ___ | __ ҚР экономика
оның құрылымдық | | министрлігі
бөлімшелері | Ауыл шаруашылығы |
| өсімдіктерінің, |
ҚР Табиғи | жануарлар мен |
ресурстарды және | микроорганизмдердің |
қоршаған ортаны ___|__ гендік қоры жөніндегі___|
қорғау | ұлттық кеңес |
министрлігі | |
| | |
ҚР Энергетика, | | | ҚР Қаржы
индустрия және ____| | |__ министрлігі
сауда министрлігі |
ҚР Білім және ғылым ____ ҚР Ұлттық ғылым
министрлігі академиясы
|
ҚР Ұлттық академиялық |
аграрлық зерттеулер |
орталығы |
|________________________|
|
________________________|_______________________
| |
Өсімдіктердің гендік Жануарлардың гендік Микроорганизмдердің
қоры жөніндегі қоры жөніндегі гендік қоры жөніндегі
үйлестіру үйлестіру үйлестіру кеңесі
кеңесі кеңесі
3-сурет. Бағдарламаны іске асыру жөніндегі жұмыстарды ұйымдастыру
схемасы
ҚР АШМ ҰААЗО ҚР БҒМ
Ауыл шаруашылығы өсімдіктері мен
жануарларының гендік қоры жөніндегі үйлестіру
кеңестері
Ауыл шаруашылығы Ауыл шаруашылығы
өсімдіктерінің гендік қоры жануарлары, құстары мен
жөніндегі бас ғылыми ұйым балықтарының
гендік қоры жөніндегі бас
ғылыми ұйым
Ғылыми қызметкерлердің, жергілікті басқару органдарының, тұқымның және асыл тұқымды малдың сапасын, оларды өндіру мен сатуды бақылау жөніндегі ұйымдардың өкілдері қатысатын ауыл шаруашылығы өсімдіктерінің, жануарлардың, құстар мен балықтардың гендік қоры жөніндегі аймақтық ғылыми-техникалық
кеңестер
Бағдарламаның қоса орындаушылары - ҚР БҒМ ғылыми ұйымдары,
ҚР ҰҒА, ҰААЗО, БҰО, жоғары оқу орындары, тәжірибе-эксперименттік
шаруашылықтар
Лицензияның негізінде Лицензияның негізінде
жұмыс істейтін элиталық жұмыс істейтін асыл
тұқым өндіру және сату тұқымды мал өсіру және
жөніндегі тұқым сату жөніндегі
шаруашылықтары агроқұралымдар
Фермерлік (шаруа) шаруашылықтар, акционерлік
қоғамдар, өндірістік кооперативтер, жеке қожалықтар
және тағы басқа агроқұралымдар
- аймақтық семинарларды ұдайы өткiзу фермерлердi агроқұралымдардың басшылары мен мамандарын оқыту жөнiндегi курстар ұйымдастыру;
4.3. Бағалы гендiк қорды ғылымнан ауыл тауар өндiрушiлерiне қарай жылжытудың жүйесiн құру және мемлекеттiк бақылауды күшейту
Аталған мiндеттердi шешу үшiн:
- "Тұқым шаруашылығы туралы" Қазақстан Республикасының Заңы, "Асыл тұқымды мал шаруашылығы туралы" Қазақстан Республикасының Заңына өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы" Қазақстан Республикасының Заңы, "Селекциялық жетiстiктердi қорғау туралы" Қазақстан Республикасының Заңын iске асыруға арналған нормативтiк-құқықтық актiлер, "Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы" Қазақстан Республикасының Кодексiне гендiк қорды сақтау және пайдалану бойынша заңдарды бұзған үшiн жауапкершiлiктi көздейтiн өзгерiстер мен толықтырулар әзiрленедi;
- "Асыл тұқымды мал шаруашылығы туралы" және "Лицензиялау туралы" Қазақстан Республикасының Заңдарына сәйкес тұқымдық өнiмдi өндiрумен және сатумен (тұқымдық жануарлар, ұрық және эмбриондар), ауыл шаруашылығы жан-жануарларының және гендiк инженерия өнiмiнiң тұқымдық құндылығын үдете өндiру және бағалау бойынша қызмет көрсетумен айналысатын субъектiлердiң қызметiн лицензиялау үшiн жаңа бiлiктiлiк талаптары әзiрленедi;
- элиталық тұқым шаруашылығы саласындағы қызметке лицензиялар беруге арналған бiлiктілік талаптары әзiрленедi (тиiстi құқықтық базаны қабылдаған соң);
- Ауыл шаруашылығы министрлiгi мен Ұлттық академиялық аграрлық зерттеулер орталығының қолда бар гендiк қорды пайдалану жөнiндегi бiрлескен кешендi жоспары әзiрленедi;
- Тұқымды сақтайтын және дистрибьютерлiк желiсi бар сүттiк мал шаруашылығы бойынша екi асыл тұқым орталығы құрылады;
- бәсекелестiк ортада жаппай көбейтетiн тұқым өсiру шаруашылықтарының жүйесiн қайта өркендету үшiн жағдайлар жасау жөнiнде шаралар қабылданады;
- малды қолдан ұрықтандыру тұқымдық жануарларды тауар өндiрушiлер мен халыққа одан әрi сату үшiн көбейту жөнiнде қызмет көрсетуге маманданған құрылымдарды дамытуға жағдайлар жасалады;
- Қазақтан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлiгi жүйесiнiң тұқым iсi және тұқым шаруашылығы жөнiндегi инспекторларының мәртебесi мен өкiлеттiлiгi белгiленген тәртiппен айқындалады және бекiтiледi.
5. Қажеттi ресурстар және бағдарламаны қаржыландыру
көздерi
Ауыл шаруашылығы өсiмдiктерiнiң, жануарлары мен микроорганизмдердiң гендiк қорын сақтауға, дамыту мен пайдалануға бағытталған iргелi және қолданбалы сипаттағы ғылыми зерттеулер бағдарламалары конкурстық негiзде қалыптастырылатын болады.
2001-2005 жылдарға арналған бағдарламаны ғылыммен қамтамасыз ету үшiн республикалық бюджеттен 1850,0 млн. теңге талап етiледi. Бағдарламаның осы бөлiгiн жыл сайын қаржыландыруды Қазақстан Республикасының Білiм және ғылым министрлiгi республикалық бюджетте ғылымды қаржыландыруға көзделген қаражаттың есебiнен жүзеге асырады.
3-кесте
Бағдарламаны ғылыми қамтамасыз етудi қаржыландырудың көлемi
(млн.теңге)
---------------------------------------------------------------------------
Бағ.! Жұмыстардың ! Бар. ! Оның ішінде жылдар бойынша
дар.! бағыттары !лығы !---------------------------------------
лама! !2001- ! 2001 ! 2002 ! 2003 ! 2004 ! 2005
! !2005 !
! !жылдар!
---------------------------------------------------------------------------
30 01. Өсімдіктердің
гендік қоры
01.01. Сақтау 273 32 61 60 60 60
01.02. Дамыту 297 34 66 66 66 65
01.03. Пайдалану 466 64 101 101 100 100
Жиынтығы 1036 130 228 227 226 225
30 02. Жануарлардың
гендік қоры
02.01. Сақтау 206 23 46 46 46 45
02.02. Дамыту 224 25 49 50 50 50
02.03. Пайдалану 351 48 76 76 75 76
Жиынтығы 781 96 171 172 171 171
30 03. Микроорганизмдердің
гендік қоры
03.01. Сақтау 9 1.0 2.0 2.0 2.0 2.0
03.02. Дамыту 9 1.0 2.0 2.0 2.0 2.0
03.03. Пайдалану 15 2.0 3.0 3.0 3.0 4.0
Жиынтығы 33 4.0 7.0 7.0 7.0 8.0
Барлығы 1850 230 406 406 404 404
---------------------------------------------------------------------------
Селекциялық-генетикалық орталықтарының, элиталық-тұқым шаруашылықтары мен асыл тұқымды мал шаруашылықтарының (бiрегей және элиталық тұқымдар, асыл тұқымды малдың, асыл тұқымды төл, ұрығы, асыл тұқымды жұмыртқа, эмбриондар) өнiмдерiн сататын, осындай қызметке арнайы рұқсаты бар, отандық ауыл тауар өндiрушілерге сататын өнiмдерi қолданылып жүрген нормативтiк-құқықтық актiлерде айқындалған тәртiппен арзандатылады. 2001-2005 жылдарға арналған субсидиялаудың қажеттiлiгi 5585 млн. теңгенi құрайды.
4-кесте
Бағдарламаны іске асыру кезінде ауыл шаруашылығы өнімін
отандық өндірушілерге жәрдемақы берудің көлемі
---------------------------------------------------------------------------
Бағ.! Бағдарламаның !Барлы.! Оның ішінде жылдар бойынша
дар.! субсидияланатын !ғы !--------------------------------------
лама! міндеттері !2001- ! 2001 ! 2002 ! 2003 ! 2004 ! 2005
! !2005 !
! !жыл. !
! !дарға,!
! !млн. !
! !теңге !
---------------------------------------------------------------------------
1 ! 2 ! 3 ! 4 ! 5 ! 6 ! 7 ! 8
---------------------------------------------------------------------------
39 Ауыл шаруашылығы дақыл. 3873 728 728 728 844 845
дарының элиталық тұқым.
дарын өндіруді субсидия.
лау (отандық ауыл шаруа.
шылығы тауар өндірушіле.
рінің сатып алатын тұқым.
дарының өзіндік құнын
40% арзандату)
39 Коллекциялық табын құру 228 96 66 66 - -
үшін сатып алынатын мал.
дың және арнаулы жабдық.
тың құнын өтеу;
СГЦ және СПС тұқымдық 1484 240 240 334 335 335
малдарын өсіруді субсидия.
лау (отандық ауыл шаруа.
шылығы тауар өндірушіле.
ріне сатылған тұқымдық
өнімнің құнын ішінара
арзандату)
---------------------------------------------------------------------------
Барлығы 5585 1064 1034 1128 1179 1180
Элиталық тұқым шаруашылығы мен асыл тұқымды мал шаруашылығын ғылыми зерттеулердi қаржыландыру мен субсидиялаудың жыл сайынғы көлемi тиiстi жылға арналған "Республикалық бюджет туралы" Заңға сәйкес нақтыланатын болады.
6. Бағдарламаны iске асырудан күтiлетiн нәтижелер
Бағдарламаны iске асыру:
- бағалы гендiк қорды ғылымнан ауыл тауар өндiрушiлерiне қарай жылжытудың жүйесiн ретке келтiруге;
- қызметi бағалы гендiк қорды пайдалануға байланысты барлық заңды және жеке тұлғаларды аттестациядан өткiзуге және олардың қызметiн лицензия беру арқылы регламенттеуге;
- мемлекеттiк қолдау жүйесiн құруға және бағалы гендiк қорды сақтау, дамыту және пайдалануға мемлекеттiк бақылауды күшейтуге;
- бағалы гендiк қорды сақтау, дамыту және пайдалану саласындағы қызметтiң заңдық базасын жетiлдiруге;
- өсiмдiк шаруашылығы бойынша - 8, мал шаруашылығы бойынша - 8, құс шаруашылығы бойынша - 1, балық шаруашылығы бойынша - 1 селекциялық-генетикалық орталық және мал шаруашылығы бойынша дистрибьюторлық жүйесi бар 2 селекциялық тұқым асылдандыру орталығын ұйымдастыруға;
- өсiмдiктердiң, жануарлар мен микроорганизмдердiң гендiк қорына арналған орталық және аймақтық сақтау орындарын құруға;
- қолда бар гендiк қорды түгендеудi, тiркеудi, құжаттауды аяқтау, шаруашылықтық бағалы көрсеткiштерi бар донорларды бөлiп алуға;
- ауыл шаруашылығы өсiмдiктерiнiң, жануарлар мен микроорганизмдердiң гендiк қоры туралы деректердiң ақпараттық банкiн құруға;
- жеміс-жидектердiң сорттары мен будандарының, ағаштардың қуаңшылық және дәрілік дақылдардың аса бағалы түрлері мен сорттарының жиынтығын табиғи жағдайда сақтап қалуға;
- дәндi-дақылдардың, дәндi-бұршақты және техникалық дақылдардың 67, көкөнiс-бақша дақылдары мен картоптың - 18, жемiс-жидек дақылдары мен жүзiмнiң - 41, жемдiк дақылдардың - 21 сорты мен буданын шығаруға және мемлекеттiк сорт сынағына жiберуге;
- селекциялық-генетикалық орталықтарда iрi қараның, қой мен ешкiнiң, жылқының, түйенiң, балықтың бiрегей және жойылып бара жатқан және құс кросстарының коллекциялық тобын қалыптастыруға және сақтауға;
- сүттi сауын сиырының: қара ала, қызыл, қуқыл сары ала және қоңыр аймақтық типтерiн; еттi iрi қараның, қойдың ұзын жұмсақ жүндi және сауын ешкiлерiнiң мол өнiмдi тұқымдары мен типтерiн шығаруға;
- шошқа, жылқы, түйе, маралдардың, құстардың, балықтар мен аралардың тұқымдарын жетiлдiруге;
- жыл сайын элиталық тұқым мен асыл тұқымды мал өнiмдерiн республикалық ауылшаруашылық тауар өндiрушiлерiнiң сұранымын қамтамасыз ететiндей көлемде өндiруге және сатуға мүмкiндiк бередi.
5-кесте
Асыл тұқымды жануарлардың, құстар мен балықтардың
элиталық тұқымдарын өндірудің жыл сайынғы көлемі
---------------------------------------------------------------------------
Өнім түрлері ! Өлшем ! Республика ! Оның ішінде
! бірлігі ! бойынша ! ҰААЗО
! ! барлығы ! бойынша
---------------------------------------------------------------------------
Ауыл шаруашылығы дақылдарының
элиталық тұқымдары мың тонна 50,0 40,0
Сауын малы мың бас 10,0 1,8
Етті мал мың бас 6,8 4,8
Қой мен ешкі мың бас 87,0 46,2
Түйе мың бас 0,5 0,03
Тұқым асылдандыру мақсатына млн. 2,5 1,3
арналған жұмыртқа дана
Қазақстан тұқысының шабақтары млн. дана - 2,0
---------------------------------------------------------------------------
***
Бағдарламада белгiленген кешендi шаралар гендiк қорды, сол сияқты бөлiнетiн бюджеттiк қаражатты да қалыптастыруды, сақтауды, дамыту мен тиiмдi пайдалануды қамтамасыз етедi, сондай-ақ iшкi және сыртқы рыноктарда бәсекелестiк қабiлеттi ғылыми және ауыл шаруашылығы өнiмiн ғылыми қамтамасыз ету, басқару мен бақылау жүйесiнiң ұйымдастыру құрылымдарын қалыптастыруға мүмкiндiк бередi.
Ауыл шаруашылығы өсімдіктерінің,
жануарлар мен микроорганизмдердің
гендік қорын сақтаудың, дамыту мен
пайдаланудың 2001-2005 жылдарға
арналған" республикалық мақсатты
бағдарламасына
1-қосымша
"Ауыл шаруашылығы өсiмдiктерiнiң, жануарлар мен микроорганизмдердiң
гендiк қорын сақтаудың, дамыту мен пайдаланудың 2001-2005 жылдарға
арналған" республикалық мақсатты бағдарламасының негізгі ғылыми
міндеттері мен көрсеткіштері және олардың орындалу кезеңдері
---------------------------------------------------------------------------
Ішкі бағдарлама, ! Бағдарлама кезеңдерінің орындалу нәтижелері
міндеттер ! (нақты көрсеткіштер)
!------------------------------------------------------
! 2001-2003 жылдар ! 2004-2005 жылдар
---------------------------------------------------------------------------
1 ! 2 ! 3
---------------------------------------------------------------------------
Сыртқы ортаның
стресстік факторла.
рына төзімді, мол
өнімді жаңа сорттар
мен будандар шығару
үшін ауыл шаруашылы.
ғы өсімдіктерінің
генетикалық ресур.
старын жасау,
сақтау, дамыту және
пайдалану, олардың
тұқымы шаруашылығын
ұйымдастыру.
---------------------------------------------------------------------------
01.01. Ауыл шаруашы. Ауыл шаруашылығы өсімдік. Ауыл шаруашылығы өсім.
лығы өсімдіктерінің тері мен олардың жабайы діктерінің қолда бар
гендік ресурстарын туыстастарының қолда бар гендік қорын түгендеу,
қалыптастыру және гендік қорын түгелдеу, тіркеу және оларды құ.
сақтау, құжаттау, оларды құжаттау жұмыста. жаттау, шаруашылықтық
деректерінің ақпа. ры жүргізіледі, деректе. бағалы белгілері
раттық банкін жасау, рінің ақпараттық банкі (өнімділігі, сапасы,
гендік қорын сақтауды құрылады. Жетекші ғылыми. қысты күнгі суыққа,
ұйымдастыру зерттеу институттарында құрғақшылыққа, бакте.
гендік қорды сақтаудың рияға, зиянкестерге
тәсілдері мен режимдерін төзімділігі және т.б.)
жасау және жетілдіру, бар гендік көздерді -
қолда бар гендік қорды донорларды бөлу; ген.
сақтауды ұйымдастыру дік қорды маңызды био.
жөніндегі жұмыстарды логиялық, шаруашылық.
бастау көзделінеді. тық - бағалы белгілері
бойынша бағалау
принциптері мен тәсіл.
дерін әзірлеу және
олардың гендік қоры
деректерінің ақпарат.
тық банкін құру жөнін.
дегі жұмыстар аяқтала.
ды. Ауыл шаруашылығы
өсімдіктері мен олар.
дың жабайы туыстаста.
рының бұрыннан бар
гендік қорын сақтайтын
ұлттық сақтау орны
ұйымдастырылып, өсім.
дік тұқымының 40 мың
үлгісін сақтауға қою
көзделінеді.
---------------------------------------------------------------------------
01.02. Қажетті Елдің ішіндегі ғылыми Екпе өсімдіктердің
шаруашылықтық ұйымдармен және халықара. жабайы туыстастарын
- бағалы белгілері лық ғылыми орталықтармен экспедициялық жинау
бар донорларды гендік алмасуды жолға қою; жұмыстары жалғастырыла.
жинау, жерсіндіру, екпе өсімдіктерінің жабайы ды. Селекциялық жұмыс.
кешенді зерделеу туыстастарын экспедициялық тар үшін құнды шаруа.
және бөлу, қазіргі жинауды, оларды зерделеуді шылықтық - бағалы бел.
бар коллекцияларды ұйымдастыру, оларды прак. гілері бар донорлар мен
қолдауды тикалық селекцияда пайда. қолдағы бар ген көзде.
ұйымдастыру. лану үшін құндылығы бойынша рінің сақталуы қолда.
бағалау көзделінеді. Ген нылады. Гендік қорды
көздерінің қажетті типтерін бағалау тәсілдері же.
тауып, іріктеудің тәсілде. тілдіріледі. Табылған
мелік негіздері мен прин. ген көздері ауыл шаруа.
циптері жасалып, бұрыннан шылығы дақылдарының
бар коллекцияларды тірі анағұрлым өнімді жаңа
күйінде қолдау жұмыстары сорттары мен будандарын
жүргізілді. Осы мақсатта шығару мақсатында прак.
жыл сайын шаруашылықтық тикалық селекцияда қол.
бағалы белгілері бар 1 дану үшін селекционер.
мыңға дейін донорлар мен лерге беріледі. Ауыл
ген көздері бөліне отырып, шаруашылығы өсімдікте.
10,0 мыңнан астам коллекция рінің гендік қоры ката.
үлгілері зерделенеді және логына толықтыру басын
деректердің ақпараттық шығаруға дайындалды.
банкіне қажетті толықтырулар
енгізіледі.
---------------------------------------------------------------------------
01.03. Селекция, Күздік жұмсақ бидайдың - 3, Күздік жұмсақ бидайдың
ауыл шаруашылығы қатты бидайдың - 1, жаздық - 2, қатты бидайдың -
дақылдарының жұмсақ бидайдың - 6, қатты 1, жаздық жұмсақ бидай.
сыртқы ортаның бидайдың - 6, арпаның - 9, дың - 5, қатты бидайдың
стресстік фак. сұлының - 2, дәнді-бұршақты - 5, арпаның - 10, сұ.
торларына төзімді дақылдардың - 2, жарма да. лының - 3, дәнді-бұрша.
мол өнімді жаңа қылдардың - 1, жүгері буда. қты дақылдардың - 2,
сорттары мен нының - 3, техникалық дақыл. жарма дақылдарының - 1,
будандарын шығару: дардың - 2 және сорголық да. жүгері буданының - 2,
- дәнді дақылдар, қылдардың - 3 сортын шыға. техникалық дақылдардың
дәнді-бұршақты, рып, мемлекеттік сорт сына. - 2 және сорголық да.
жарма және ғына (МСС) жіберу қарастыры. қылдардың 3 сортын шы.
техникалық дақылдар луда. Самоклондар мен ғару және мемлекеттік
дигаплоидтар негізінде сорт сынағына беру; 60
алынған 3 сорт мемлекеттік бидай-эгилопсты будан.
сорттау сынағына беріледі. дардың, F3-F9 алло және
жетіплазмалық кешен.
дерінің инфекциялық
фонда иммунитет фак.
торларының пайда болу
заңдылығын зерделеу
және ауруларға төзім.
ділігі бойынша болаша.
ғы зор нысандарды бө.
ліп алу үшін инфекция.
лық фонда 3-5 мың үл.
гіні тесттен өткізу
қарастырылады. Селек.
ция үшін бастапқы ма.
териал ретінде 20-30
константты нысан шыға.
рылып, бидай мен арпа.
ның 2 сомаклоны мен
дигаплоиды МСС-на
беріледі.
---------------------------------------------------------------------------
- көкөніс-бақша Дәстүрлі селекция жолымен Картоптың дәстүрлі се.
дақылдары картоптың ыстыққа да, лекция жолымен алынған
жапырақ ширатқыш вируске 2 сорты және гендік
де төзімді 2 сорты, клет. инженерияның негізінде
калық селекцияның негізінде алынған 1 сорты; қор.
картоптың сор жерлерге ғалған жер қабаты үшін
төзімді 1 сорты, томат пен томаттың 1 сорты, қияр,
қиярдың бір-бір сорты, пияз, сарымсақ, қарбыз,
пияздың саңырауқұлақ және асқабақтың бір-бір сор.
бактериялар тудыратын ты; қауынның 2 сорты
ауруларға төзімді, топырақ шығарылып, МСС-на бе.
-климат жағдайларының ріледі. Небары картоп
қолайсыздығына жерсінген 6 пен көкөніс-бақша да.
сорты шығарылып, МСС-на қылдарының 12 сорты шы.
беріледі. Фермерлік шаруа. ғарылды. Олар вирус жә.
шылықтар үшін картоп тұқымы не саңырауқұлақ тудыра.
шаруашылығының жүйесін тын ауруларға төзімді.
жасау көзделінеді. лігімен, жергілікті
жағдайларға бейімділі.
гімен ерекшеленеді.
Биотехнология негізін.
де көкөніс-бақша дақыл.
дарының, сондай-ақ кар.
топтың аса сапалы тұ.
қымдық, материалын өсі.
ру технологиясын жасау
көзделінеді.
---------------------------------------------------------------------------
- жеміс-жидек Алманың - 5, алмұрттың - 3, Алманың - 7, алмұрттың
дақылдары және шиенің - 2, тәтті шиенің - 3, шиенің - 2, тәтті
жүзім - 2, қара өріктің - 2, шиенің - 3, қара өрік.
қарақаттың - 2, тің - 2, қарақаттың -
таңқурайдың - 2, жүзімнің 1, таңқурайдың - 1, жү.
- 1 (барлығы 9 сорт) мол зімнің - 3 (барлығы 22
өнімді және шаруашылық сорт) шаруашылықтық ба.
үшін бағалы белгілері ғалы белгілерінің (мол
(жергілікті жағдайға өнімді, бөрікбасы ша.
тасымалдауға шыдамды және ларға төзімді, ұзақ
т.б.) бар сорттары шығары. сақталатын, тасымал.
лып, МСС-на беріледі; дауға шыдамды және
қалемшелері ағаштанып т.б.) деңгейі өте жо.
кеткен жеміс дақылдарының ғары сорттары шығары.
телітушілерін көбейту лып, МСС-на беріледі.
технологиясы жасалды және
алмұрт үшін аласа өсетін
тұқымдық телітуші бөлініп,
ҚР МСС-на беріледі.
---------------------------------------------------------------------------
- жемдік дақылдар Көп жылдық бұршақ тұқымдас Көп жылдық бұршақ тұ.
дақылдардың - 5 және көп қымдастардың - 7 және
жылдық астық тұқымдас да. көп жылдық астық тұқым.
қылдардың - 4 (барлығы 9 дас шөптердің - 5 (бар.
сорт) мол өнімді, жемдік лығы 12 сорт) шаруашы.
сапасы өте жақсы, жергілік. лықтық-биологиялық бел.
ті жағдайда өсіруге бейім гілері (мол өнімді, қо.
сорты шығарылып, МСС-на ректі, жақсы желінеді,
беріледі. Шөл жерлердің тұяқкестілік пен оруға
фитогенетикалық ресурстары төзімді, ұзақ жылдар
жиналады және зерттеледі. өсе береді және т.б.)
өте жоғары сорты шыға.
рылады және МСС-на
беріледі.
---------------------------------------------------------------------------
01.04. Бастапқы ҰААЗО-ның ғылыми ұйымдарын. Ауыл шаруашылығы да.
көшеттік тұқымдар да Р-1, Р-2, суперэлита қылдарының бұрынғы және
және аудандастырыл. және ҰААЗО-ның ҚР АШМ бе. жаңадан шығарылған ау.
ған ауыл шаруашылығы кіткен тәжірибе шаруашылық. дандастырылған супер.
дақылдарының элиталық тары мен элиталық тұқым элиталық және элиталық
тұқымдарын өндіру шаруашылықтарында физикалық сорттарын МЕМСТ талап.
және себу сапасы бойынша тарына сай келетін себу
1-сынып, сорттық тазалығы дәрежесіне жеткізе оты.
жағынан 1-санат талаптарына рып, түпкі көшіттіктер.
сай келетін элиталық тұқымын де тұқым өндіру жұмысы
облыстардың, тіпті тұтастай жалғастырылды. Ауыл
республика қажетін өтейтін. шаруашылығы дақылдары.
дей көлемде өндіру. Тазарту, ның элиталық тұқымын
сақтау және одан әрі жыл сайын өндіру мен
репродукциялау үшін тұқым өткізуді 50 мың тоннаға
шаруашылықтарына өткізу жеткізу көзделінеді.
ұйымдастырылды.
---------------------------------------------------------------------------
02. Ауыл шаруашылығы
жануарларының, құстар
мен балықтардың гендік
қорының жаңаларын
шығару және бұрыннан
бар тұқымдарын,
типтерін, желілері
мен кросстарын
жетілдіру үшін
қалыптастыру, сақтау,
дамыту және пайдалану,
оларды сату үшін өсіру
---------------------------------------------------------------------------
02.01. Қазақстанның Ауыл шаруашылығы жануарла. Ауыл шаруашылығы жану.
ауыл шаруашылығы рының типтері мен желілерін арларының, құстардың
жануарларының, құс. зерделеу және іріктеу мақ. және балықтардың бұрын.
тары мен балықтарының сатында республика аймақ. нан бар гендік қорын
түрлері мен тұқымда. тарына тексеру жүргізіледі. сипаттау мен тіркеу
рының және жеке түрле. Селекциялық зерттеулерде жұмыстары аяқталады.
рінің иммуногендік, және тұқым асылдандыру Қазақстанның гендік қор
фено- және цитогендік ісінде одан әрі пайдалану жануарларының, құстары.
мониторингін жүргізу. үшін гендік қор мал табынын ның және балықтарының
қалыптастыру көзделінеді. альбомын дайындау, жа.
нуарлардың, құстарының
және балықтарының ген.
дік қоры жөніндегі де.
ректердің ақпараттық
банкін құру және ұрық
пен эмбриондарды сақ.
тау мен пайдалану жө.
ніндегі жұмыстарды
бастау көзделініп отыр.
---------------------------------------------------------------------------
02.02. Жануарлардың Ауыл шаруашылығы жануарла. Селекциялық-тұқым
гендік қорын клетка. рының, құстары мен балық. асылдандыру ісіне аса
лық деңгейде (хромо. тардың тұқымдарының, түр. керекті гендік қорды
сомдар, гендер) кө. лері мен желілерінің гендік жануарларды, құстарды,
бейтудің, сақтаудың қорын сақтау, көбейту мақ. балықтарды селекциялық-
(гаметаларды, эмбри. сатында республика аймақтары генетикалық зерделеу
ондарды криосақтау) бойынша жеті селекциялық- жұмыстары жалғастырыла.
биотехнологиялық генетикалық орталық құрыла. ды. Қазақстанның аса
тәсілдерін жетілдіру. ды. Селекциялық-тұқым асыл. бағалы және гендік қор.
дандыру жұмыстарында пайда. ды жануарлардың, құс.
лану үшін малдың жеке түр. тардың және балықтардың
лерінің жинақталу барысын топтарын құру, негізгі
тездету мақсатында ұрық пен мал түліктерінің 30 мың
эмбриондар банкін қалыптас. шәуеті мен 2850 эмбри.
тыру, малды көбейтудің био. онын сақтауға қою қара.
технологиялық тәсілдерін стырылады.
жетілдіру жағы қарастырылуда.
---------------------------------------------------------------------------
02.03. Жануарлардың, Майлылығы 3,8%-4,0% 5,0-6,0 ҚР оңтүстік-шығыс және
балықтардың қазіргі мың кг сүт сауылатын сауын солтүстік аймақтарында
бар және жаңадан сиырының жаңа қоңыр типін қоңыр, қара ала сиыр
жасалған тұқымдарын, жетілдіру кезіндегі селек. және қызыл сиырлардың
желілерін, типтерін цияның әдістері мен тәсіл. майлылығы 3,6-3,9% 4,5
және құстардың крос. дері; меншіктің жекеменшік -5,0 мың кг сүт сауыла.
старын жетілдіру: нысанындағы шаруашылықтар. тын аймақтық типтері;
- ірі қара мен да ірі қараны өз төлінен ҚР солтүстік-шығыс ай.
шошқа өсіру жүйесі; мағында майлылығы 3,7-
эмбрионды көшіру негізінде 3,8% 4,0-4,5 мың кг сүт
табынды өз төлінен өсірудің сауылатын аймақтық типі
биологиялық және биотехно. шығарылады:
логиялық тәсілдері; Қазақтың ақбас сиыры.
қазақтың ақбас сиырын ның аймақтар бойынша
жетілдіру негізінде селекция гендік қоры табыны;
әдістері мен тәсілдері, Қазақстанның оңтүсті.
Қазақстанның солтүстік гінде галловей малының
өңірінде аймақтық тип гендік қоры табыны;
құрылымын қалыптастыру; Батыс Қазақстанда етті
Қазақстанның оңтүстік-шығы. ірі қараның герефорд
сы үшін санта-гертруда малының гендік қоры
тұқымының негізінде етті табыны; етті ірі қара.
ірі қараның жаңа тұқымын ның әулиеқол, санта-
шығару кезінде селекция гертруда, қалмақ сиыры
әдістері; шошқа тұқымдарының коллекция.
шаруашылығында тұқым-аралық лық гендік қоры табыны;
будандастырудың тиімді Қазақстанның оңтүстік
әдістері мен тәсілдері шығысында шошқаның
әзірленеді. ақсай қара ала тобының
массиві құрылады.
---------------------------------------------------------------------------
- қой, ешкі, жылқы Көп салалы экономика Асыл тұқымды мал кәсі.
және түйе жағдайында қойдың еділбай, порындары мен фермерлік
қазақтың биязы жүнді құй. шаруашылықтарында эк.
рықты қойлары және сарыарқа стремальды жағдайларға
тұқымдарының өнімділік тез көндігетін, тез
сапасын арттырудың селек. жетілуімен, ет өнімді.
циялық-генетикалық тәсіл. лігімен ерекшеленетін,
дерін әзірлеу; әрқайсысының тірі сал.
- мал тобын құру бағытында: мағы 55-60 кг тартып,
а) (түгі 400 г, жіңішкелігі әрқайсысынан 2,2-3,0 кг
18-19 Мкм) және кашимир жүн қырқылатын, жалпы
(түгі 150-200 г, жіңішкелігі саны 3,5 мың саулық
16,5 Мкм дейін) түріне жата. тобы құрылады.
тын түбітті ешкілер; Қошқарларының тірідей
в) өнімділік сапасын саланы салмағы 100 кг және
жүргізу технологиясының одан да астам тартатын,
жасалған элементтерімен жуылған 7,0 кг жүн қыр.
үйлестіргенде ұрғашыларынан қылатын, жүнінің ұзын.
600-800 кг сүт сауылып, дығы 10 сантиметрден
әрқайсысынан 40 кг ет кем түспейтін, ал сау.
алынатын сүт бағытындағы лықтары тиісінше 56 кг
ешкілер шығара отырып, қыл. тартып, 3,0 кг жуылған
шық жүнді ешкілерді сапалық жүн қырқылатын, жүнінің
жағынан өзгертудің теориялық ұзындығы 9,5 см тұқым
негіздері тәсілдерін жасау; қуалағыштығы нығайтыл.
- эмбрион көшіру және ұрық ған аса бағалы мал то.
клеткаларымен микроманипуля. бын құру көзделінеді,
циялау жолымен қойдың аса сондай-ақ қойдың жүні.
құнды тектік түрлерін нің талшығы өте жіңіш.
көбейтудің жеделдетілген ке (10-14 Мкм) жеке
тәсілін жасау, гендік ресур. түрі шығарылатын бола.
старды сақтау мақсатында ды.
қой мен ешкінің түрлі Қойдың өсімтал үлгісі
тұқымдары мен түрлерінің шығарылады, оның көр.
коллекциялық тобын құру; сеткіштері мынадай:
- еркек қозыларын өсіру жә. саулықтарының төлшіл.
не жыл сайын 100-ден астам дігі 170%, қошқарлары.
басын сату мақсатында таза ның тірілей салмағы -
қанды австралия мериносын 75-80 кг, саулықтарі.
репродукциялауды жалғастыру; нікі - 53-55 кг, өсі.
сондай-ақ шаруашылықтарда руге қалдырылған еркек
селекциялық тұқым асылдан. тоқтылары - 55-57, ұр.
дыру жұмыстарын жүргізу ғашы тоқтылары - 35-37,
тәсілдерін жасау; қозылары енелерінен
- қаракөл қойы индивидуумда. айырар кезде 25-27 кг
рының жыныстық арақатынасы, тартады.
жеке түрлер реңдерінің әр Ұзын қылшық - түбіт
түрлілік себептері мен жүнді ешкілердің қыр.
салдарларын және Қазақстан. қылатын жүні бойынша
ның түрлі табиғи-климаттық әлемдік ұқсастарына
аймақтарындағы тұқым қуалау сай келетін, ал тірілей
ауытқушылығының кездесу салмақтары олардан 15-
жиілігін айқындау; 20% асып түсетін жаңа
- мұғалжар, адай, қабы тұқымы шығарылады және
жылқыларының интенсивтік олардың күйітінің түрлі
түрлері мен зауыттық аталық мерзімдік технологиясы
іздерін құру мен шығарудың мен одан әрі өсіруге
селекциялық-генеологиялық қалдырылған төл өсіру
және технологиялық тәсіл. технологиясы жасалды.
дерін, сондай-ақ қазақтың Қаракөл қойы тұқымдары.
қос өркешті түйелерінің ның жыныстық арақатына.
генеалогиялық тобы мен сын реттеудің қолайлы
олардың қалмақ түйелерімен әдістерін жасау көзде.
будандарының өнімділігін луде, қаракөл қойының
және сыныптық құрамын түсін генетиканың берік
зерделеу; теориясымен реңдендіру.
- қазақтың қос өркешті дің жаңа жүйесіне ұсы.
түйесінің селекциялық-асыл ным беріліп, тұқым қу.
тұқымды сапасын жетілдіру алау ауытқушылығын
және бураларының тірілей сақтау тәсілдері ұсы.
салмағы 900-1100 кг тарта. нылды.
тын, інгендерінен 12 ай Қошқалар мен текелер.
сауғанда 1000-1200 кг сүт дің ұрықтарын сақтаудың
сауылатын генеалогиялық қазіргі заманғы биотех.
тобын құру көзделеді. нологиялық тәсілдері
жасалады. Қазақтың
жалғыз өркешті түйесі.
нің жаңатұқымы үшін
негіз және түйе өнімді.
лігін ерте бастан анық.
тау үшін цитогенети.
калық маркер пайдалану
тәсілдері жасалатын
болады.
---------------------------------------------------------------------------
- тауықтар мен Табиғи жарықтандыру кезінде Тауықтар мен үйректер.
үйректердің терезелі құс қораларының дің бұрыннан бар крос.
кросстары клеткалық бөліктерінде стары жетілдіріледі
мекиендеріне мол өнімділік және мол өнімді жаңа
дарыған таңдаулы үйір мен кросстары шығарылды.
олардың туыстастарынан Тұқым асылдандыру мақ.
селекциялық ұя іріктеліп, сатында жыл сайын жұ.
көбейтілетін болады, мыртқа саны 2,5 млн.
үйректердің түбіт-қауырсыны. данаға жеткізілді.
ның өсуі және жетілуі, олар.
ды үйректердің тірі кезінде
жұлу мүмкіндіктерін анықтау
бойынша зерделеу жұмыстары
басталды.
Жыл сайын тұқым асылдандыру
мақсатында 1,3-1,5 млн.
дана жұмыртқа сатылады.
---------------------------------------------------------------------------
- балықтар Сату үшін Қазақстан тұқысы. Сату үшін Қазақстан
ның жыл сайын 5 млн. шабағы тұқысының 20 млн. ша.
өсірілетін болады. бағы өсірілетін болады.
---------------------------------------------------------------------------
02.04. Асыл тұқымды Жыл сайын СГО-да мынадай Жыл сайын СГО-да мына.
жануарлар, құстар мал түліктері өсіріліп, дай мал түліктері
мен балықтар өсіру, сатуға дайындалады: өсіріліп, сатуға дайын.
мал шаруашылығы асыл тұқымды 900 бас сауын далады: асыл тұқымды
бойынша коллекциялық сиыры, 2460 бас етті ірі сүтті ірі қара - 1800
мал тобын, селекция. қара, 15000 бас биязы жүнді бас, етті ірі қара -
лық-генетикалық, се. қой тұқымы, 2000 бас 4820 бас, 29000 бас
лекциялық-тұқым асыл. биязылау жүнді қой тұқымы, биязы жүнді қой тұқымы,
дандыру орталықтарын 6000 бас етті-майлы қой, 4000 бас биязылау жүнді
ұстау 1400 бас қаракөл қой тұқымы, қой, 12000 бас етті-
500 бас ешкі, 25 бас түйе, майлы қой, 2100 бас қа.
230 бас жылқы. ракөл қойы, 1200 бас
Құс: 50000 дана тауық ешкі, 30 бас түйе, 250
жұмыртқасы, 3000 дана үйрек бас жылқы,
жұмыртқасы. құс: 900000 дана тауық
Қазақ тұқысының 800 бас жұмыртқасы, 400000 дана
жөндеу үйірі құрылады. үйрек жұмыртқасы.
Қазақ тұқысының 1000
бас жөндеу үйірі
құрылады.
---------------------------------------------------------------------------
03. Микроорганизмдер.
дің гендік қорын құру,
сақтау және агроөнер.
кәсіп кешенінде тиімді
пайдалану.
---------------------------------------------------------------------------
03.01. Биотехнология. Микроорганизмдердің Микроорганизмдердің
да пайдаланылатын тіршілік және физиологиялық өнеркәсіптік мәдени
микроорганизмдердің қабілетіне әсер ететін түрлерін сақтау бойынша
штаммалары туралы факторлар зерделеніп, биотехнологиялық өнді.
деректердің ақпарат. микроорганизмдер штаммаларын ріске арналған практи.
тық банкін құру, сақтаудың қолайлы тәсілдері калық ұсыныстар беріле.
түрлі анықтау тобына жасалады, микроорганизмдер. тін болады және коллек.
жататын микрооргани. дің пайдалы штаммаларын сақ. циялық мәдени түрлерді
змдердің өнеркәсіпке тап қалуға және Қазақстан құжаттауды бір ізге
бағалы мәдени түрле. микроорганизмдері туралы түсіру жүйесі жасалады.
рін ұзақ сақтау деректер банкін құруға Биотехнологияда пайда.
тәсілдерін жасау. арналған ұсыныстар беріледі. ланылатын микроорга.
низмдер штаммалары
жайлы деректердің ақпа.
раттық банкін жасау жұ.
мыстары аяқталады.
---------------------------------------------------------------------------
03.02. Қолда бар Микроорганизмдер штаммала. Халықаралық талаптарға
коллекциялардың рының бұрыннан бар коллек. сәйкес микроорганизм.
негізінде микроор. циясы мен оларды ұзақ сақ. дердің бірыңғай Ұлттық
ганизмдер мәдени түр. тауға талдау жасау көзде. коллекциясын қалыптас.
лерінің бірегей луде және коллекциялық тыру және жұмыс істеу.
ұлттық коллекциясын мәдени түрлеріне деген ха. іне арналған норматив.
жасау және биотехно. лықаралық талаптарға сәйкес тік-техникалық құжат.
логия үшін құнды оларды бағалаудың өлшемі, тама әзірлеуді аяқтау
микроорганизмдер сондай-ақ микроорганизм. көзделуде.
штаммаларын құжаттау; дердің бірыңғай Ұлттық
коллекцияны жаңадан коллекциясын құру үшін
шығарылған штаммалар. ұсыныстар жасалды.
мен толықтыру және
оларды сақтаудың
қазіргі кезге сай
тәсілдерін жасау.
Халықаралық ынтымақ.
тастық ауқымында
микроорганизмдер
мәдени түрлерімен
алмасу.
---------------------------------------------------------------------------
03.03. Агроөнеркәсіп Өсімдіктер мен жануарларды Биопрепараттар мынадай
кешені үшін аурулардан қорғау дәрі-дәр. жағдайларда пайдаланы.
биопрепараттар өндіру мектерін өндіру кезінде латын болады: өсімдікті
микроорганизмдердің бел. аурулардан қорғау
сенді штаммаларын, тамақ ісінде - 3 вакцина,
және қайта өңдеу өнеркәсіп. диагностикумдарда - 5;
тері үшін биопрепараттар тамақ және қайта өңдеу
пайдалану жөнінде ұсыныстар өнеркәсібінің түрлі
дайындалатын болады. салаларында: нан пісіру
ісінде - 1, консерві.
леу ісінде - 1, алько.
голсіз сыра қайнату
ісінде - 1, дермитика.
лық дәрі-дәрмектер
рама жемге арналған
дәрі-дәрмектер өндіру
ісінде - 1.
---------------------------------------------------------------------------
Қазақстан Республикасы Үкіметінің
2000 жылғы 1 тамыздағы
N 1167 қаулысымен
бекітілген
"Ауыл шаруашылығы өсiмдiктерiнiң, жануарлар мен микроорганизмдердiң
гендiк қорын сақтаудың, дамыту мен пайдаланудың 2001-2005 жылдарға
арналған" республикалық мақсатты бағдарламасын жүзеге асыру жөніндегі
іс-шаралар
---------------------------------------------------------------------------
N ! Іс-шаралардың атауы ! Аяқтау нысаны ! Жауапты ! Орындалу
р/с! ! ! орындаушылар! мерзімі
---------------------------------------------------------------------------
1 Қазақстан Республикасы Үкіме. ҚР Үкіметінің Үкімет жанын. 2000 ж.
тінің Жоғары ғылыми-техникалық жанындағы Жо. дағы Жоғары І тоқсан
комиссиясы жанынан Ауыл шаруа. ғары ғылыми- ғылыми-техни.
шылығы өсімдіктерін, жануарла. техникалық калық комиссия
ры мен микроорганизмдерінің комиссиясының
гендік қоры жөніндегі ұлттық нормативтік
кеңес құру құжаты
---------------------------------------------------------------------------
2 Ауыл шаруашылығы өсімдіктері. ҚР ҰААЗО Ұлттық акаде. 2000 ж.
нің, жануарлар мен микроор. нормативтік миялық аграр. І тоқсан
ганизмдердің гендік қоры бұйрығы лық зерттеулер
жөніндегі үйлестіру және орталығы
аймақтық кеңестерін құру
---------------------------------------------------------------------------
3 Селекциялау ісінде және ауыл Нормативтік Ұлттық акаде. 2000 ж.
шаруашылығы дақылдарының тұ. бұйрық миялық аграр. ІV
қым шаруашылығында және асыл лық зерттеулер тоқсан
тұқымды мал шаруашылығында орталығы
ғылыммен қамтамасыз етудің,
сақтаудың, дамыту мен
пайдаланудың белгіленген
тәртіппен 2001-2005 жылдарға
арналған кеңейтілген тақырыптық
жоспарын жасау
---------------------------------------------------------------------------
4 Елімізде бар бүкіл гендік Ауыл шаруа. Ұлттық акаде. 2001 ж.
қорға түгендеу жүргізу және шылығы өсім. миялық аграр. ІІІ
гендік құндылығына баға беру, діктерінің, лық зерттеулер тоқсан
ген көздерін - шаруашылықтық жануарлар орталығы
бағалы белгілері бар донор. мен микроор.
ларды табу және бөліп шығару ганизмдердің
гендік қоры
жөніндегі
ұлттық кеңес.
ке есеп
---------------------------------------------------------------------------
5 Ауыл шаруашылығы өсімдіктер. Ауыл шаруа. Ұлттық акаде. 2001 ж.
інің, жануарлары мен микро. шылығы өсім. миялық аграр. ІV
организмдерінің гендік қорын діктерінің, лық зерттеулер тоқсан
құжаттау және мемлекеттік жануарлар орталығы
тіркеу жүргізу мен микроор.
ганизмдердің
гендік қоры
жөніндегі
ұлттық кеңес.
ке есеп
---------------------------------------------------------------------------
6 Жетекші ғылыми ұйымдардың және Білімғылым. Білім және 2001 ж.
асыл тұқымды мал шаруашылықта. мині мен Ауыл. ғылым министр.
рының жанынан ауыл шаруашылығы шарминінің лігі, Ауыл
дақылдарының негізгі түрлері нормативтік шаруашылығы
және мал тұқымдары бойынша бұйрығы министрлігі,
селекциялық-генетикалық орта. Ұлттық акаде.
лықтар, сондай-ақ тұқым сақтау миялық аграр.
орындары мен дистрибьютерлік лық зерттеулер
желісі бар селекциялық-тұқым орталығы
асылдандыру орталықтарын құру
---------------------------------------------------------------------------
7 Ғылыми зерттеу жұмысында пай. Білімғылым. Ұлттық акаде. 2001 ж.
даланатын ауыл шаруашылығы минінің миялық аграр.
дақылдарының тұқымдарына, жа. нормативтік лық зерттеулер
нуарлардың, құстардың, балық. бұйрығы орталығы
тардың ұрықтары мен эмбрион.
дарына арналған орталық және
аймақтық сақтау орындарын
құру
---------------------------------------------------------------------------
8 Қолда бар ген көздері мен Ауыл шаруа. Ұлттық акаде. Тұрақты
шаруашылықтық бағалы белгілері шылығы өсім. миялық аграр.
бар донорларды үнемі қолдау діктерінің, лық зерттеулер
және оларды отандық және әлем. жануарлар орталығы
дік жаңа көздерден толықтыру мен микроор.
ганизмдердің
гендік қоры
жөніндегі
ұлттық кеңес.
ке есеп
---------------------------------------------------------------------------
9 Ауыл шаруашылығы өсімдіктер. Ауыл шаруа. Ұлттық акаде. Тұрақты
інің, жануарлар мен микроор. шылығы өсім. миялық аграр.
ганизмдердің гендік қор дерек. діктерінің, лық зерттеулер
терінің ақпараттық банкін жа. жануарлар орталығы
сау және оны гендік қор туралы мен микроор.
жаңа мәліметтермен тұрақты ганизмдердің
толықтыру және оларды ауық- гендік қоры
ауық тұтынушыларға жеткізіп жөніндегі
отыру ұлттық кеңес.
ке есеп
---------------------------------------------------------------------------
10 Ғылыми-зерттеу жұмыстарында Ауыл шаруа. Ұлттық акаде. 2001-
пайдалану үшін өсімдіктер шылығы өсім. миялық аграр. 2005
тұқымдарының 40 мың дана діктерінің, лық зерттеулер ж.ж.
үлгісін, 310,0 мың шәуһетті жануарлар орталығы
және 2850 эмбрион мен микро. мен микроор.
организмдердің 1,0 мыңға ганизмдердің
жуық штаммасын сақтауға қою гендік қоры
жөніндегі
ұлттық кеңес.
ке есеп
---------------------------------------------------------------------------
11 Ірі қара малдың, қой, ешкінің, Ауыл шаруа. Ұлттық акаде. 2001-
жылқының, түйенің, балықтардың шылығы өсім. миялық аграр. 2005
және құс кросстарының сирек діктерінің, лық зерттеулер ж.ж.
кездесетін және жойылып бара жануарлар орталығы, Ауыл
жатқан тұқымдарының коллекция. мен микроор. шаруашылығы
лық тобын қалыптастыру мен ганизмдердің министрлігі
сақтау гендік қоры
жөніндегі
ұлттық кеңес.
ке есеп
---------------------------------------------------------------------------
12 Элиталық-тұқым шаруашылығы Ауылшармині Ауыл шаруашы. 2000 ж.
және асыл тұқымды мал шаруа. мен Білім. лығы министр. ІІІ
шылықтарын аттестациялау ғылымминінің лігі, Білім тоқсан
жөніндегі ведомствоаралық бірлескен және ғылым
сараптық комиссиялар құру бұйрығы министрлігі,
Ұлттық
академиялық
аграрлық
зерттеулер
орталығы
---------------------------------------------------------------------------
13 Ауыл шаруашылығы дақылдары Ауылшармині Ауыл шаруашы. 2001 ж.
мен жануарларының гендік мен Білім. лығы министр. І
қорын пайдалану жоспарын ғылымминінің лігі, Білім тоқсан
әзірлеу бірлескен және ғылым
бұйрығы министрлігі
---------------------------------------------------------------------------
14 Республикалық бюджеттен Ауылшармині Ауыл шаруашы. Жыл
бастапқы элиталық тұқым мен Қаржы. лығы министр. сайын
шаруашылығы мен асыл тұқымды минінің лігі, Қаржы
мал шаруашылығын қолдауға нормативтік министрлігі
қаражат бөлудің тәртібін құқықтық
әзірлеу актісі
---------------------------------------------------------------------------
15 Ауыл шаруашылығы дақылдарының Ауыл шаруа. Ұлттық акаде. 2001-
мол өнімді, ортаның стресстік шылығы өсім. миялық аграр. 2005
факторларына төзімді сорттары діктерінің, лық зерттеулер ж.ж.
мен гендік қорларын шығару жануарлар орталығы
мен микроор.
ганизмдердің
гендік қоры
жөніндегі
ұлттық кеңес.
ке есеп
---------------------------------------------------------------------------
16 Помологиялық бақтарда жеміс- Ауыл шаруа. Ұлттық акаде. 2001-
жидек дақылдарының сорттары шылығы өсім. миялық аграр. 2005
мен будандары коллекциясының, діктерінің, лық зерттеулер ж.ж.
қорға қалдырылған көшеттік. жануарлар орталығы
терде - ағаш дақылдарының си. мен микроор.
рек кездесетін тұқымдарын және ганизмдердің
коллекциялық көшеттіктерде - гендік қоры
қуаңшылық өсімдіктері мен жөніндегі
дәрілік өсімдіктердің аса ұлттық кеңес.
құнды түрлері мен сорттарын ке есеп
сақтап қалу
---------------------------------------------------------------------------
17 Дәнді-дақылдардың, дәнді-бұр. Ауыл шаруа. Ұлттық акаде. 2001-
шақты және техникалық дақыл. шылығы өсім. миялық аграр. 2005
дардың - 67, көкөніс-бақша діктерінің, лық зерттеулер ж.ж.
дақылдары мен картоптың - 18, жануарлар орталығы
жеміс-жидек дақылдары мен мен микроор.
жүзімнің - 41, жемдік дақыл. ганизмдердің
дардың - 21 сорты мен буданын гендік қоры
шығару және мемлекеттік сорт жөніндегі
сынағына жіберу ұлттық кеңес.
ке есеп
---------------------------------------------------------------------------
18 Сауын сиырының: қара ала, Ауыл шаруа. Ұлттық акаде. 2001-
қызыл, қуқыл сары ала және шылығы өсім. миялық аграр. 2005
қоңыр аймақтық типтерін, етті діктерінің, лық зерттеулер ж.ж.
ірі қараның, қойдың ұзын би. жануарлар орталығы
язы жүнді және сауын ешкіле. мен микроор.
рінің мол өнімді типтері мен ганизмдердің
желілерін шығару гендік қоры
жөніндегі
ұлттық кеңес.
ке есеп
---------------------------------------------------------------------------
19 Бәсекелестік секторында жаппай Ауыл шаруа. Ауыл шаруа. Тұрақты
көбейтетін тұқым шаруашылықта. шылығы өсім. шылығы министр.
ры жүйесін қайта өркендету діктерінің, лігі, Білім
үшін жағдай жасау жөнінде жануарлар және ғылым
шаралар қолдану мен микроор. министрлігі,
ганизмдердің Ұлттық академи.
гендік қоры ялық аграрлық
жөніндегі зерттеулер
ұлттық кеңес. орталығы
ке есеп
---------------------------------------------------------------------------
20 Малды қолдан ұрықтандыру, Ауыл шаруа. Ауыл шаруа. Тұрақты
асыл тұқымды малды одан әрі шылығы өсім. шылығы министр.
тауар өндірушілерге сату үшін діктерінің, лігі, Білім
көбейту жөнінде қызмет көрсе. жануарлар және ғылым
туге маманданған құрылымдарды мен микроор. министрлігі,
дамытуға жағдай жасау ганизмдердің Ұлттық академи.
гендік қоры ялық аграрлық
жөніндегі зерттеулер
ұлттық кеңес. орталығы
ке есеп
---------------------------------------------------------------------------
21 Республикалық және аймақтық Ауыл шаруа. Ұлттық акаде. 2001-
ғылыми-практикалық конферен. шылығы өсім. миялық аграр. 2005
циялар, семинарлар, көрмелер, діктерінің, лық зерттеулер ж.ж.
аукциондар өткізуді ұйымдасты. жануарлар орталығы,
ру, оқулықтар, плакаттар, бук. мен микроор. Аграрлық уни.
леттер, кітапшалар шығару, ганизмдердің верситеттер,
фермерлерді, агроқұралымдардың гендік қоры ғылыми ұйымдар,
басшылары мен мамандарын жөніндегі жергілікті
оқыту ұлттық кеңес. атқарушы
ке есеп органдар
---------------------------------------------------------------------------
22 ҚР, ТМД елдерінің ғылыми Ауыл шаруа. Білім және 2001-
орталықтары мен халықаралық шылығы өсім. ғылым министр. 2005
ғылыми орталықтарда аспиран. діктерінің, лігі, Ұлттық ж.ж.
тура, докторантура, тағлым. жануарлар академиялық
дамалар арқылы жоғары білікті мен микроор. аграрлық
ғылыми кадрлар даярлауды ганизмдердің зерттеулер
ұйымдастыру гендік қоры орталығы
жөніндегі
ұлттық кеңес.
ке жыл сайын.
ғы есеп
---------------------------------------------------------------------------
23 Ассоциацияларды ауыл шаруашы. Құрылтай. Ұлттық акаде. 2001-
лығы дақылдары мен жануарла. шылық миялық аграр. 2005
рының гендік қорымен айналы. құжаттары лық зерттеулер ж.ж.
сатын заңды және жеке тұлғалар орталығы, Ауыл
бірлестіктеріне жәрдем көрсету шаруашылығы
министрлігі
---------------------------------------------------------------------------
24 - "Селекциялық жетістіктерді Нормативтік- Ауыл шаруашылы. 2001 ж.
қорғау туралы" ҚР Заңының құқықтық ғы министрлігі,
жобасын іске асыру үшін кесімдер Білім және ғы.
нормативік-құқықтық актіні; лым министрлігі,
- "Асыл тұқымды мал Қазақстан Ұлттық академи.
шаруашылығы туралы" ҚР Заңына Республикасы ялық аграрлық
өзгерістер мен толықтырулар заңдарының зерттеулер
енгізу туралы" Қазақстан жобалары орталығы
Республикасының Заңының Ауыл шаруашылы. 2001 ж.
жобасын; ғы министрлігі,
- "Тұқым шаруашылығы туралы" Білім және ғы.
ҚР Заңының жобасын әзірлеу лым министрлігі
---------------------------------------------------------------------------
25 Қазақстан Республикасының Қазақстан Ауыл шаруашылы. 2002 ж.
Әкімшілік құқық бұзушылықтар Республикасы ғы министрлігі,
туралы кодексіне гендік қорды Заңының Ұлттық академи.
сақтау және пайдалану жөніндегі жобасы ялық аграрлық
заңдарды бұзғаны үшін зерттеулер
жауапкершілікті көздейтін орталығы
өзгерістер мен толықтырулар
әзірлеу
---------------------------------------------------------------------------
