Қазақстан Республикасы темiр жолдарының уақытша жарғысын бекiту туралы

      Ескерту. Қаулының күші жойылды - ҚР Үкіметінің 2007 жылғы 28 желтоқсандағы  N 1321 Қаулысымен.

     Қазақстан Республикасының Үкiметi қаулы етедi:
     1. Қазақстан Республикасы темiр жолдарының қоса берiлiп отырған Уақытша жарғысы бекiтiлсiн.
     2. Қазақстан Республикасы темiр жол көлiгiнiң кодексi қабылданғанға дейiн Қазақстан Республикасы темiр жолдарының уақытша жарғысы қолданылады деп белгiленсiн.

     Қазақстан Республикасы
       Премьер-Министрiнiң
       бiрiншi орынбасары

                                       Қазақстан Республикасы
                                            Үкiметiнiң
                                      1996 жылғы 18 қаңтардағы
                                          N 70 қаулысымен
                                            БЕКIТIЛГЕН      

            Қазақстан Республикасы темiр жолдарының Уақытша
                                ЖАРҒЫСЫ 

                                I БӨЛIМ

                             Жалпы ережелер

      1. Осы Жарғының күшi Қазақстан темiр жолдарының жалпы желiсiне кiретiн және жалпы пайдалану үшiн ашылған темiр жолдар бойынша жүктердi, жолаушыларды, багажды, жүк багажы мен поштаны тасымалдауға, оның iшiнде тиеу мен түсiрiлуi кiрме темiр жолдарда, кемежай мен айлақтарда, сондай-ақ салынып жатқан темiр жолдар желiлерiнде атқарылатын жүк тасымалдарына қолданылады. 
      Әскери тасымалдар жол, теңiз, өзен және әуе әскери тасымалдарының Жарғысымен реттеледi. 
      2. Темiр жол көлiгi аса маңызды негiзгi салалардың бiрi болып табылады, бiртұтас өндiрiстiк-шаруашылық кешен ретiнде қызмет етедi және басқа көлiк түрлерiмен қатар мемлекеттiң әлеуметтiк-экономикалық дамуын және жүк жөнелтушiлердiң, жүк алушылардың, жолаушылардың тасымалдарға деген қажеттiлiгiн қанағаттандыру, олардың бағыт алған пункттерге дер кезiнде жеткiзiлуiн, тасымалданатын жүктер мен багаждың сақталуын, пойыз қозғалысының қауiпсiздiгiн қамтамасыз етедi. 
      3. Осы Жарғы темiр жолдардың, заңды және жеке тұлғалардың, сондай-ақ экспедиторлық және олардың атынан iс-әрекет ететiн темiр жол көлiгiнiң қызметiн пайдаланатын, бұдан әрi жүк жөнелтушiлер, жүк алушылар, жолаушылар деп аталатын өзге де кәсiпорындардың, сондай-ақ тiкелей аралас қатынас тасымалдауларына қатысатын көлiктiң басқа түрлерi кәсiпорындарының құқықтарын, мiндеттерi мен жауапкершiлiгiн айқындайды. 
      Жүк жөнелтушiлер, жүк алушылар, сондай-ақ экспедиторлық және олардың атынан iс-әрекет етушi өзге де кәсiпорындар мен жолаушылар темiр жолдармен бiрге тасымалдаудың келiсiлген көлемiн, жылжымалы құрамдар мен жүктердi тасымалдау дайындығына жататын уақтылы есептесулердi, қозғалыс қауiпсiздiгiн, темiр жолдағы жылжымалы құрамдардың, контейнерлердiң, алмалы тасымалдау құрылғыларының түгелдiгiн қамтамасыз етудi орындауға қатысты тасымалдаулар бойынша, сондай-ақ жылжымалы құрамдарды, контейнерлердi, басқа мүлiктi жалдау жөнiнде өзiне қабылданған мiндеттемелердiң әрi осы Жарғыда және жүк жөнелтушiлер, жүк алушылар, жолаушылар мен темір жолдар арасындағы шарттарда көзделген басқа да ережелердiң орындалуын қамтамасыз етуге тиiс. 
      4. Темiр жол қызмет көрсетуiн пайдаланушы жүк жөнелтушiлер, жүк алушылар және жолаушылар темiр жолдармен жүктер мен жолаушыларды тасымалдауға байланысты жұмыстар мен қызметтердiң орындалуына қолданылып жүрген заңдарға қайшы келмейтiн қосымша шарттар жасай алады. 
      5. Темiр жол тасымалдауларын жоспарлау, жүктердi, жолаушыларды, багажды, жүкбагажы мен пошта тасымалдауларының негiзгi шарттары, кiрме темiр жолдарды пайдалану жөнiндегi негiзгi ережелер, сондай-ақ темiр жолдардың басқа көлiк түрлерi мен өзара қарым-қатынасы Жарғымен реттеледi. 
      6. Халықаралық тiкелей темiр жол және аралас қатынастардағы жолаушылар мен жүктердi тасымалдаулар Қазақстан Республикасының Үкiметi немесе оның тапсыруы бойынша Қазақстан Республикасының Көлiк және коммуникациялар министрлiгi жасайтын тиiстi шарттар мен келiсiмдер негiзiнде жүзеге асырылады. 
      7. Қазақстан Республикасы Көлiк және коммуникациялар министрлiгi Қазақстан Республикасының мүдделi министрлiктерiнiң, ведомстволарының, ұйымдарының қатысуымен Жүк тасымалдау ережесiн, Жолаушыларды, багаж бен жүкбагажын тасымалдау ережелерiн әзiрлеп, бекiтедi, кейiннен оларды Тасымалдау және темiр жол көлiгi тарифтерi ережелерiнiң жинағына басып шығарады, сондай-ақ Тиеу мен жүктердi бекiтiп, байлаудың техникалық шарттарын, темiр жол және басқа көлiк түрлерiнiң қатысуымен тiкелей аралас қатынастарда жүктердi тасымалдаудың ережесiн және жүктердi, багаждарды және жүкбагаждарын жөнелтушiлер және алушылармен темiр жолдардың өзара қатынасын реттейтiн басқа да нормативтiк актiлерiн бекiтедi. 
      Қазақстан Республикасының темiр жолдарында тиiстi құжаттарды қабылданғанға дейiн КСРО Министрлер Кабинетi мен КСРО Жол қатынастары министрлiгi бекiткен нормативтiк актiлер қолданылады. 
      8. Тасымалдауға тiкелей қатысушы темiр жол көлiгiнiң кәсiпорындарында, мекемелерi мен басқа да ұйымдарында (бұдан әрi - ұйымдарда) бiрыңғай есепке алу-есептеу уақыты - Мәскеу уақыты қолданылады. 
      9. Темiр жол стансаларындағы, вокзалдарындағы, пойыздардағы және жолаушыларға, жүк жөнелтушiлер мен алушыларға қызмет көрсететiн басқа жерлерде ақпарат пен жарнама, сондай-ақ темiр жол көлiгi кәсiпорындарының, мекемелерi мен ұйымдарының атаулары, қызметтiк iс-қағаздарын жүргiзу, құқықтық және ғылыми-техникалық ақпарат қазақ және орыс тiлдерiнде жасалады. 
      10. Пойыздар қозғалысын, жолаушылар мен жүктердi тасымалдаудың технологиясын қамтамасыз етуге байланысты қызметтiк қарым-қатынас, есепке алу, есеп беру, коммерциялық және техникалық құжаттар, темiр жол көлiгiнiң кәсiпорындарындағы, мекемелерi мен ұйымдарындағы телеграф байланысы орыс тiлiнде жүзеге асырылады. 
      11. Темiр жолдар жүктердiң, жолаушылардың, багаждардың, жүкбагаждары мен пошталардың тасымалдауларын тиiстi операциялар жасау үшiн ашылған темiр жол стансаларының арасында жүзеге асырады. 
      Стансалар қабылдауға, тиеуге, түсiруге және жүктердi вагондармен және контейнерлермен ұсақ жөнелтулер арқылы беруге байланысты операцияларды, сондай-ақ жолаушыларды, багаждар мен жүкбагаждарын тасымалдауға байланысты операцияларды жасайды. 
      Тасымалдау құжаттарын ресiмдеу мен өткiзу төлемдерiн алу үшiн стансаларда тауар кеңселерi немесе тауар кассалары ұйымдастырылады. 
      Барлық немесе кейбiр операцияларды орындау үшiн стансаларды ашу және жабуға темiр жолдардың ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасының Көлiк және коммуникациялар министрлiгi жүзеге асырады, бұл жөнiнде кейiннен Тарифтер басшылықтамаларында және тасымалдау мен темiр жол көлiгiнiң тарифтерi ережелерiнiң Жинақтарында басылып шығады. 
      Бұл ретте олардағы басқа операциялары үшiн стансаны жабу жергiлiктi атқарушы өкiмет органдарының келiсуi бойынша жүзеге асырылады. 
      Стансалардың аталуын және атауын өзгертудi жергiлiктi атқарушы өкiмет органдарымен және Республиканың ономастика жөнiндегi комиссиямен келiсiлген темiр жолдардың ұсынысы бойынша Қазақстан Республикасының Көлiк және коммуникациялар министрлiгi жүзеге асырады. 
      12. Темiр жолдар бойынша жүктердi, жолаушыларды, багажды, жүкбагажы мен поштаны тасымалдау темiр жол парктерiнiң вагондарында, сондай-ақ меншiк немесе жалдау құқығындағы жүк жөнелтушiлердiң, жүк алушылардың, көлiк-экспедиция кәсiпорындарының көлiгiне жататын вагондарда жасалады. 
      Темiр жолдардың жалпы жүйесiне кiретiн темiр жолдар бойынша жүктердi, жолаушыларды, багажды, жүкбагажын және поштаны тасымалдауға арналған вагондар Қазақстан Республикасының Көлiк және коммуникациялар министрлiгi бекiтетiн Темiр жолдарды техникалық жағынан пайдалану ережелерiнiң талаптарын қанағаттандыруы тиiс. 
      13. Жергiлiктi жүк және қала маңындағы жолаушы тасымалдауынан басқа темiр жол қатынасының барлық түрлерiнде жүктердi, жолаушыларды, багажды тасымалдау тарифтер мен алымдарды Қазақстан Республикасының Көлiк және коммуникациялар министрлiгiнiң ұсынысы бойынша Қазақстан Республикасының Баға және монополияға қарсы саясат жөнiндегi мемлекеттiк комитетi белгiлейдi. 
      Осы Жарғымен белгiленген айыппұл мөлшерiн индекстеудi Қазақстан Республикасының Көлiк және коммуникациялар министрлiгiнiң ұсынысы бойынша Қазақстан Республикасының Қаржы министрлiгi жүзеге асырады. 
      Жаңа құрылған желiлер бойынша жүктердi, жолаушыларды, багажды, жүкбагажын және поштаны тасымалдау тарифтерi мен тәртiбi темiр жолмен сол желiнi құруды және қаржыландыруды жүзеге асырушы кәсiпорынмен шарт бойынша белгiленедi. 
      14. Облыстар мен Алматы қаласының атқарушы өкiмет органдары темiр жолдар мен темiр жол бөлiмшелерiнiң ұсынуы бойынша жолаушыларды қала маңындағы қатынастарда жол жүру тарифтерiн белгiлеп, реттейдi. 
      Осы тарифтер темiр жолдардың қажеттi шығындарын өтеудi қамтамасыз ете алмайтын деңгейде белгiленген кезде қажеттi шығындар негiзiнде айқындалатын белгiленген және есеп айырысу тарифтерi арасындағы айырмасы темiр жолдарға тиiстi жергiлiктi бюджеттер қаражаты есебiнен өтеледi.
     15. Қазақстан Республикасының Көлiк және коммуникациялар министрлiгiнiң тарифтер қашықтығының, тасу төлемдерi мен айыппұлдардың есептелу тәртiбiн белгiлейдi. 
     16. Қазақстан темiр жолдарының стансаларында және жолаушы пойыздарында жолаушыларға және жүк иелерiне көрсетiлетiн мына қызметтер үшiн:
     төсек орын берiлгенi;
     "сол жаққа және керi қарай" алдын-ала билет сатылғаны;
     тiкелей плацкарттың ресiмделгенi;
     жолаушы пойыздарында орындардың брондалғаны;
     жолсапардан бас тартуға байланысты билеттердi қайтарғаны;
     ерте жөнелтiлетiн немесе төлемi жоғары санаттағы вагонға билеттердi қайта компостерлегенi;
     пойыз бастығы билеттi ресiмдегенi және оның жолаушыны төлемi жоғары вагон санатына көшiргенi;
     автоматты сақтау камераларында қол жүгiн сақтағаны;
     жүктiң баратын мекен-жайын ауыстырғаны үшiн тарифтер белгiленедi.
      Қазақстан темiр жолдарында бiрыңғай деңгейдi қамтамасыз ету мақсатында тарифтердi темiр жолдардың ұсынысы бойынша Қазақстан Республикасының Көлiк және коммуникациялар министрлiгi белгiлейдi. 
      Жүктердi тасымалдауға байланысты қосымша операциялар үшiн, пойыздар мен вокзалдарда жолаушыларға көрсетiлетiн қызметтер үшiн, жолаушылар мен жүк иелерiнiң тапсырысы бойынша орындалатын қосымша жұмыстар мен қызметтер үшiн қалған барлық тарифтер мен алымдар еркiн (нарықты) болып табылады және оларда темiр жолдар белгiлейдi. 
      Стансалардың жергiлiктi табыстарында қосымша жұмыстар мен қызметтер үшiн төлемдердi есепке алу тәртiбiн Қазақстан Республикасының Көлiк және коммуникациялар министрлiгi бекiтедi. 
      17. Өндiрiстiк-экономикалық қатынастарды тиiмдi түрде реттеуге, қызмет көрсетудiң сапасы мен өзара жауапкершiлiктi арттыруға жағдай туғызу үшiн темiр жолдар мен жүк жөнелтушiлер (жүк алушылар) қолданылып жүрген заңдарға сәйкес жүк тасымалдаудың қысқа мерзiмдi және ұзақ мерзiмдi шарттарын (контрактiлер) жасай алады. 
      Шарттарда (контрактiлерде) мыналар: 
     тасымалданатын жүктердiң көлемi;
     оларды орындауды ұйымдастырудың технологиясы мен жүктердi тасымалдау шарттары;
     темiр жолдар көрсететiн қызметтер тiзбесi;
     қосымша қызмет көрсеткенi үшiн шегерiмдер мен үстемелердi есепке ала отырып, жүктердi тасымалдаудың тарифтерi;
     жүктердi тасымалдағаны үшiн төлемнiң және темiр жолға тиесiлi басқа да төлемдердiң төлену тәртiбi мен мерзiмi;
     ерекше жағдайлар;
     шарт (контракт) күшiнiң мерзiмi;
     шарттың (контрактiнiң) орындалуы есепке алу, бақылау мен жауапкершiлiгi және басқа мәселелер көзделедi.

                             II БӨЛIМ  

          Жүктердiң тасымалдануын жоспарлау мен ұйымдастыру
 
        18. Тасымалданатын жүктердiң тиелуi мен түсiрiлуi темiр жол көлiгiнiң қоймалары мен жалпы пайдаланым орындары деп аталатын алаңдарда, сондай-ақ жүк жөнелтушiлердiң, жүк алушылардың, экспедиторлық кәсiпорындардың қарауына жататын немесе олар жалдайтын рельс маңындағы қоймалар мен жалпылық емес пайдаланым орындары деп аталатын алаңдарда жүргiзiледi. 
      Жалпы пайдаланым орындарында орындалатын тасымалдау жүктерi бойынша аса көлемдi операциялық стансаларда жүк аудандары ұйымдастырылады. 
      Жалпылық және жалпылық емес пайдаланым орындарының аумағы вагондардың, контейнерлердiң үздiксiз өңделуiн және автомобиль көлiгiнiң кедергiсiз жұмыс iстеуiн қамтамасыз етуi тиiс. Темiр жол стансаларының аумағына кiретiн жолдарды жақсартуды жергiлiктi атқарушы үкiмет органдары қамтамасыз етедi. 
      19. Жекелеген жүктердi өңдеуге байланысты жүк операцияларын жүзеге асыру үшiн: 
      стансаның жалпы пайдаланымдағы орындары арнайы қондырғылармен (эстакадалар, арнаулы алаңдар мен қоймалар, мал тиейтiн платформалар, суару пункттерi, дезинфекциялау - жуу қондырғылары және басқалар) жабдықталады; 
      жалпылық емес пайдаланым орындары тасымалдаудың берiлген көлемiн орындауды, олардың сақталуын, сондай-ақ вагондардың белгiленген мерзiмде өңделуiн қамтамасыз ететiн қатып қалған жүктердiң сусымалылығын қалпына келтiру кәсiпорындарда түсiрiлген жүктердiң қалдықтарынан жылжымалы құрамды тазартуға, ал қажет болған жағдайда оларды жууға арналған механизмдермен, қондырғылармен және құрылыстармен жабдықталады. 
      20. Тасымалдауларды қамтамасыз ету үшiн локомотивтердi, вагондарды, контейнерлердi және басқа техникалық құралдарды, қойма жайларын жалға беру қолданылып жүрген заңдарда белгiленген тәртiппен жүргiзiледi. 
      Тасымалдау мақсаттарына бөлiнген белдеу шегiнде темiр жол көлiгiнiң жерлерiн пайдалану тәртiбiн Қазақстан Республикасының Көлiк және коммуникациялар министрлiгi қолданылып жүрген заңдардың талаптарын сақтай отырып айқындайды. 
      21. Тасымалданатын жүктер мен багаждарды өлшеу үшiн темiр жолдардың жалпы пайдаланым орындарында, ал жүк жөнелтушiлер мен жүк алушылар - жалпылық емес пайдаланым орындарында, теңiз және өзен кемежайларында өлшеу құралдарының қажеттi көлемi болуға тиiс. 
      22. Өлшеу құралдары белгiленген тәртiппен мiндеттi түрде мемлекеттiк тексеруге және таңбалануға жатады. 
      Темiр жолдар техникалық қызмет үшiн (ведомстволық бақылау, жөндеу, бақылама тексеру) жүк жөнелтушiлердiң, жүк алушылардың, сондай-ақ басқа заңды ұйымдардың өлшеу құралдарының шарттық негiзiнде қабылдай алады. 
      23. Темiр жолдар Жүк тасымалдау ережелерiмен белгiленген тәртiппен жүктердi тасымалдаудың жылдық, тоқсандық жоспар-болжауларын әзiрлейдi және бекiтедi. 
      24. Тiкелей, жергiлiктi, сондай-ақ тiкелей аралас қатынастарда темiр жол көлiгiмен жүктердi тасымалдау жүк жөнелтушiлер темiр жол басқармаларына жоспарланған айдың басталуына дейiн жөнелтуден 14 күн бұрын, ал экспортқа тиелетiн жүктер бойынша 20 күн бұрын беретiн жан-жақты қамтылған айлық жоспарлар негiзiнде жүзеге асырылады. 
      Тасымалдаудың жан-жақты қамтылған айлық жоспарының нысанын Қазақстан Республикасының Көлiк және коммуникациялар министрлiгi белгiлейдi. 
      25. Шекаралық стансалар арқылы тiке темiр жол қатынасымен импорттық жүктердi тасымалдау шетелдiк темiр жолдардың тасымалдауға ұсынылатын көлемдерi негiзiнде жасалады. 
      26. Темiр жолдар айлық жоспарларда көрсетiлген мөлшерде, егер бұл мөлшер тиеу, вагондарды беру және алып кету шартының, кiрме жолдарды пайдалану шартының (уақытша келiсiмнiң) мүмкiндiгiне сәйкес келетiн болса, жүктердi тасымалдаудан бас тарта алмайды. 
      27. Темiр жолдар мен жүк жөнелтушiлердiң арасында жүктердi тиеу бойынша туындайтын түсiнбеушiлiктер сот арқылы шешiледi. 
      28. Жүктердiң номенклатураларын, тапсырыс берудiң айлық жоспарлар әзiрлеудiң, ұсынысы бойынша жүктердiң жоспардан артық және жоспардан тыс тасымалдауға рұқсаттың, айлық жоспарды өзгертудiң нысаны мен тәртiбi, тасымалдау жоспарының орындалу тәртiбi мен есебi, кем тиелген жүктi толықтыру Жүк тасымалдау, оның iшiнде аралас қатынаста жүк тасымалдау ережелерiмен және басқа да нормативтiк құжаттармен айқындайды. 
      29. Жүктердi тасымалдау маршруттық, вагондық, аз тонналық контейнерлiк және ұсақ жөнелтулермен жүзеге асырылады. Осы жөнелту түрлерiмен жүктердi, сондай-ақ үй заттарын тасымалдау шарттары Жүк тасымалдау ережелерiмен айқындалады. 
      30. Жүктер, оның iшiнде тез бұзылатындары тасымалдауға жүктiк жылдамдықпен, сондай-ақ жоғары жылдамдықпен қабылданады. Тасымалдау үшiн төлемдер Қазақстан Республикасының Көлiк және коммуникациялар министрлiгi белгiлеген вагондар ағыны бағытына жүру үшiн және әдеттегiндей пойыздарды қалыптастыру жоспарын ескере отырып, ең қысқа қашықтық бойынша айқындалады. 
      Жоғары жылдамдықпен тасымалдауға Жүк тасымалдау ережелерiмен белгiленген бағыттардағы жүктер қабылданады. 
      Жүктердi жергiлiктi қатынаста тасымалдау кезiнде темiр жолдар бастықтары жүктердi жоғары жылдамдықпен тасымалдау учаскелерiн белгiлеуге құқылы. 
      Тасымалдау жылдамдылығының түрiн жүк жөнелтушi айқындайды және жүк құжаттамасында көрсетедi. Егер берiлген жүктi тек белгiлi бiр жылдамдықпен тасымалдау талап етiлсе, онда жүк жөнелтушi бұл жылдамдықты жүк құжаттамасында көрсетуге тиiс. 
      31. Жүктердi тар табанды, темiр жол желiсiмен, сондай-ақ кең табанды темiр жол стансасынан тар табанды темiр жол стансасына және керi қарай тасымалдау Жүк тасымалдау ережелерiнде белгiленген тәртiппен жүргiзiледi. 
      Бiр темiр жол шегiнде тар табанды темiр жол желiлерi бойынша жүктердi тасымалдаудың тәртiбiн, тарифтердi қоса алғанда, темiр жол бастықтары белгiлейдi. 
      32. Жүк жөнелтушiлер тасымалдауға құндылығы жарияланған жүктердi ұсына алады. Құндылығы жарияланған жүктердi тасымалдауға ұсыну жүк тасымалдау ережелерiне сәйкес жүзеге асырылады. 
      Жүктiң жарияланған құндылығы үшiн осы Жарғының 13-бабында көзделген алым алынады. 
      33. Жекелеген жүктердi тасымалдауды қолданылып жүрген ережелерге сәйкес жүзеге асыру мүмкiн болмайтын жағдайларда жүк жөнелтушiнiң сұрауы бойынша темiр жол бастығы шарттық негiзде осы жүктi ерекше жағдайда тасымалдаудың тәртiбiн белгiлей алады. 
      34. Тiзiмiн Қазақстан Республикасының Iшкi iстер министрлiгiмен келiсе отырып, Қазақстан Республикасының Көлiк және коммуникациялар министрлiгi бекiткен тасымалдау жүк жөнелтушiмен келiсiм бойынша темiр жолдардың әскерилендiрiлген күзет қызметкерлерiнiң ерiп жүруiмен жүзеге асырылады. Мұндай жүктерге ерiп жүру және күзету үшiн жүк жөнелтушiлерден осы Жарғының 13-бабында көзделген алым алынады. 
      Жүк тасымалдау ережелерiнде белгiленген тiзбе бойынша жекелеген жүктердi тасымалдау жүк жөнелтушi немесе жүк алушы жолсерiктерiнiң ерiп жүруiмен жүзеге асырылады. 
      Жүк жөнелтушiлер, жүк алушылар жолсерiктердiң ерiп жүруiмен басқа жүктердi тасымалдауды Жүк тасымалдау ережелерiнде белгiленген тәртiппен жүзеге асыра алады. 
      35. Темiр жол жүк құжаттамасы жүктердi тасымалдау шарты болып табылады. Шартқа сәйкес жүк жөнелтушi жүк тасымалдауға ақы төлеуге және жүктi тасымалдауға беруге, ал темiр жол тасымалдау шарттарын сақтай отырып, жүктi оны тағайындалған стансаға дер кезiнде түгел жеткiзуге және темiр жол жүк құжаттамасында көрсетiлген жүк алушыға беруге мiндеттенедi. 
      Темiр жол жүк құжаттамасы жүктердi тасымалдау шартынан туындайтын тараптардың мүмкiн болатын мүлiктiк жауапкершiлiгiнiң бастапқы құжаты болып табылады. 
      Қазақстан Республикасының шегiнде, жүктердi тасымалдау бiрыңғай тасымалдау құжаттары бойынша жүзеге асырылады оның нысандарын Қазақстан Республикасының Көлiк және коммуникациялар министрлiгi әзiрлейдi және олар Жүк тасымалдау ережелерiнде жарияланады. 
      Жүк жөнелтушiлердi, жүк алушыларды жүк құжаттамасының бланкiлерiмен, тасымалдау құжаттарының, тасымалдаудың жан-жақты қамтылған айлық жоспарларының жиынтығымен жабдықтау, сондай-ақ жүк жөнелтушiлерге, жүк алушыларға құжаттардың көшiрмелерiн, оның iшiнде есептеу карточкаларының, вагондарды беру мен алу ведомостарының, қабылдаушы - тапсырушының жатнамаларының көшiрмелерiн берудi шығын калькуляциясына сәйкес ақыға темiр жолдар жүзеге асырады. 
      36. Жүк жөнелтушi жүктi тасымалдауға ұсынғанға дейiн тасымалдау кезiнде жүк пен жылжымалы құрамдардың контейнерлердiң қауiпсiздiгi, жүктiң сақталуы қамтамасыз етiлетiндей етiп тасымалдауға әзiрлеуге мiндеттi. Тасымалдауға жататын көкөнiс жемiстерiнiң, жемiстердiң, картоптың, басқа тез бұзылатын жүктердiң сапасы, сондай-ақ олардың ыдыстары мен оралуы Жүк тасымалдау ережелерiнiң, стандарттардың немесе өнiмге деген техникалық шарттардың талаптарына сай келуге және жүк жөнелтушi сапа туралы куәлiкте (немесе сараптық сертификатта) белгiлеген тасу мерзiмiнiң iшiнде жүктiң сақталуын қамтамасыз етуге тиiс. 
      Темiр жол көлігiмен тасымалданатын жүктердегi өнiмнiң сапасына, ыдысы мен оралуына қойылатын талаптар стандарттар мен өнiмнiң, техникалық шарттарында қарастырылуға және Қазақстан Республикасының Көлiк және коммуникациялар министрлiгiмен келiсiлуге тиiс. 
      Қазақстанға және Қазақстаннан жөнелтiлетiн жүктердi Қазақстан Республикасының темiр жолдарымен тасымалдау Қазақстан Республикасының темiр жолдарында қолданылатын жүк тасымалдау шарттары бойынша жүзеге асырылады. 
      Жарылғыш, тез тұтанғыш, радиоактивтi, улы және басқа да қауiптi жүктердi жөнелтушi және алушы, жүк жөнелтушiлер мен жүк алушылар темiр жолдармен тең дәрежеде, оларды тасымалдаудың қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге, осы жүктердi тасымалдау кезiнде апат жағдайын және ол болған жағдайда апат зардаптарын жоюға қажеттi құралдар мен жұмылдыру бөлiмдерiн ұстауға мiндеттi. 
      Қауiптi жүктердi тасымалдау кезiнде апат жағдайы туындағаны туралы темiр жолдардан хабар алған жағдайда жүк жөнелтушi (жүк алушы), темiр жолдар аталған бөлiмшелердi немесе өз мамандарын оқиға болған жерге жедел жiберуге мiндеттi. 
      Жүк жөнелтушi апат жағдайын жою, өзiнiң кiнәсынан болған пойыз қозғалысының үзiлiсi, оның iшiнде кәсiпорындарға, мекемелер мен ұйымдарға тиесiлi вагондар мен контейнерлерде тасымалдау кезiндегi үзiлiстер үшiн жауап бередi және оларға байланысты шығыстарды өтейдi. Өз кiнәсынан апат жағдайы туындағанда темiр жол да осындай жауапкершiлiкте болады. 
      37. Темiр жолдар берiлген жүктi тасымалдауға лайық жүк қалдықтары мен қоқыстардан тазартылған, реквизиттерi алынған, ал қажет болған жағдайда-жуылған және дезинфекцияланған жарамды вагондар мен контейнерлердi тиеуге беруге мiндеттi. Жүк жөнелтушiнiң құралдарымен тиеуге вагондар, контейнерлер берiлетiн уақыт туралы станса қызметкерi жүк жөнелтушiнi вагондарды беруден 2 сағат бұрын хабардар етедi. 
      Мұнай жүктерiн құю үшiн цистерналар мен мұнай битумына арналған бункерлiк жартылай вагондарды дайындауды темiр жол немесе жолдың есебiнен шарт бойынша жүк жөнелтушi, ал арнаулы (қоғамдық парк цистерналарынан басқа), жалданған, жеке меншiк цистерналарды дайындауды - жүк жөнелтушi жүргiзедi. 
      Жылжымалы құрамның жарамдылығын анықтау және берiлген жүктi тасымалдауға коммерциялық жағынан дайындауды: 
      вагондарды - егер тиеу өз құралдарымен жүргiзiлсе, жүк жөнелтушi немесе егер тиеу темiр жолдар құралдарымен жүргiзiлсе, темiр жолдар; 
      контейнерлердi, цистерналар мен бункерлiк жартылай вагондарды - жүк жөнелтушi жүзеге асырады. 
      Темiр жолдар жүк тиелген вагондарды кiрме жолдарға берген кезде олардың жүктiң белгiлi бiр түрiн тиеуге техникалық жарамдылығын қосар операция тәртiбiмен айқындайды. 
      38. Жүктердi вагондарға және автомобильдерге тиеу, сондай-ақ оларды түсiрудi: 
      а) темiр жол - жалпы пайдаланым орындарында. Жүктердi тиеу мен түсiру үшiн темiр жол жүк жөнелтушiден, жүк алушыдан еркiн тарифтер бойынша алым алады; 
      б) жүк жөнелтушi және жүк алушы - қауiптi және тез бұзылатын жүктердi, шикi мал өнiмдерiн, ауыр салмақты (бiр орында 0,5 тоннадан жоғары) және көлемсiз жүктердi; сұйық күйiнде, сусымалы және үймелi тасымалданатын, арнаулы жылжымалы құрамда және жүк жөнелтушiлер мен жүк алушылардың жолсерiктерi ерiп жүретiн жүктердi жалпылық емес пайдаланым орындарында, сондай-ақ жалпы пайдаланым орындарында жүзеге асырады. 
      Стансаларда жүктердi өңдеу Жүк тасымалдау ережелерiне сәйкес жүзеге асырылады. 
      Жүктердi контейнерлерге тиеу мен түсiрудi жүк жөнелтушiлер мен жүк алушылар жүргiзедi. 
      Темiр жолдар тиiстi механизмдер мен құралдары болған кезде көрсетiлген жүктердi тиеу - түсiру жұмыстарын өзi атқаруы мүмкiн. 
      39. Темiр жол көлiгiмен жүктердi, сондай-ақ жүкбагажын тасымалдау кезiнде жүк жөнелтушiлерге, жүк алушыларға және азаматтарға көлiк-экспедиция қызметiн жүзеге асыру үшiн темiр жол көлiгiнде кәсiпорындар құрылуы мүмкiн. 
      Жүк жөнелтушiлер мен жүк алушыларға шарт бойынша көлiк-экспедиция қызметiн жүзеге асырушы кәсiпорындар қолданылып жүрген заңдарда, осы Жарғыда және жүк жөнелтушiлер мен жүк алушыларға арналған Жүк тасымалдау ережелерiнде көзделген құқықтарды пайдаланады және мiндеттердi атқарады, жауапкершiлiкте болады. 
      40. Жүктер вагондар мен контейнерлерге негiзгi жүк жөнелтушiлердiң келiсiмi бойынша Көлiк және коммуникациялар министрлiгi белгiлейтiн тиеудiң техникалық нормаларына сүйене отырып, бiрақ вагон мен контейнерде көрсетiлген трафаретке сәйкес жүк көтерiмдiлiгiнен артпай тиелуге тиiс. 
      Жүктердi ашық жылжымалы құрамға тиеу Жүктердiң тиелуi мен байлануының техникалық шарттарымен белгiленген тиеу габаритi шегiнде жүргiзiледi. Ашық жылжымалы құрамдарда тасымалдауға рұқсат етiлген жүктердiң тiзбесi жүк тасымалдау ережелерiнде белгiленедi. 
      Сусымалы және үймелi түрде тасымалдануы мүмкiн жүктердiң тiзiмi Жүк тасымалдау ережелерiнде белгiленедi. 
      Жүк жөнелтушi, темiр жол тиеудi Жүк тасымалдау ережелерiн және Жүктердiң тиелуi мен бекiтiлуiнiң техникалық шарттарын сақтай отырып жүргiзуге мiндеттi. 
      41. Жүктердi тиеу, байлау және тасымалдау үшiн қажеттi құралдар мен материалдарды жүк жөнелтушiлер бередi. 
      Жекелеген тасымалдау құралдары (нан және көкөнiс қалқандары, пештерi) мен пакеттеу құралдарын (табандықтар, жүкарқан, тұтастырғыш) темiр жолдар осы Жарғының 16-бабына сәйкес шарт жағдайлары бойынша алымдар алу арқылы беруi мүмкiн. 
      Осы құралдар мен материалдарды тиеу кезiнде орнатуды және түсiру кезiнде оларды алып тастауды тиеу мен түсiрудi кiмнiң қаржысымен жасалғанына байланысты жүк жөнелтушi, жүк алушы немесе темiр жол атқарады. 
      Орнатылған құралдар жөнiнде жүк жөнелтушi жүк құжаттамасында көрсетедi. 
      Құралдардың техникалық күйi үшiн (темiр жол бергендерден басқаларына) жүк жөнелтушiлер жауап бередi. 
      Жүк жөнелтушiге тиесiлi барлық құралдар тағайындалған стансада жүк алушыға жүктермен бiрге берiледi. 
      42. Темiр жолдардың, жүк алушылар мен жүк жөнелтушiлердiң қаражатымен жалпылық және жалпылық емес пайдаланым орындарында жүзеге асырылатын жүктердiң механикаландырылған және механикаландырылмаған тиеу мен түсiру мерзiмi Жүк тасымалдау ережелерiнде белгiленедi. 
      43. Жүктердi тасымалдау, сондай-ақ контейнерлерде жүзеге асырылады. 
      Бұл мақсат үшiн темiр жолдарға, соның iшiнде шетел темiр жолдарына, кәсiпорындарға, ұйымдарға, теңiз және өзен кеме шаруашылықтарына, кемежайларға тиесiлi және стандарт талаптарына сай келетiн контейнерлер қолданылады. 
      Контейнерлермен тасымалдауға тыйым салынған жүктердiң тiзбесi Жүк тасымалдау ережелерiнде белгiленедi. 
      Үй заттары темiр жолдардың немесе көлiк-экспедиция кәсiпорнының пломбасымен контейнерлерде тасымалданады. 
      44. Жүктердi тасымалдауға ұсыну кезiнде трафарет, стандарт бойынша олардың салмағы немесе өлшеу жолымен айқындалатын, темiр жол жүк құжаттамасында айқындалуы және жазылуы тиiс. Жылжымалы құрамдардың толық сыйымдылығына дейiн тиеу оның белгiленген жүк көтерiмдiлiгiнен асып кетпейтiн болса, онда жүктердiң салмағын шартты түрде өлшеу арқылы есептеу жолымен анықтауға болады. 
      Жүктердiң салмағын анықтауды: 
      а) темiр жол - жалпы пайдаланым орындарында тиеу кезiнде; 
      б) жүк жөнелтушi - жалпылық емес пайдаланым орындарында, сондай-ақ осы Жарғының 38-бабының "б" тармағында көзделген жағдайда жалпы пайдаланым орындарында тиеу кезiнде жүргiзедi. 
      Жүк салмағын трафарет, стандарт бойынша, өлшеу арқылы есептеу жолымен немесе шартты түрде анықтауды барлық жағдайда жүк жөнелтушi жасайды. 
      Жүктердi темiр жолдар өлшегенi үшiн еркiн тарифтер бойынша алым алынады. 
      Жүктердiң салмағы мен санын көрсету тәртiбi және оны анықтау тәсiлi Жүк тасымалдау ережелерiнде белгiленедi. 
      45. Тиелген вагондар мен контейнерлер: егер жүктi темiр жолдар тиеген болса - темiр жолдарды пломбаларымен; жүктi жүк жөнелтушi, кемежай, теңiз айлағы тиеген болса, жүк жөнелтушiнiң, кемежайдың, теңiз айлағының пломбаларымен пломбалануы тиiс. 
      Вагондар мен контейнерлерде пломбасыз тасымалдауға жiберiлетiн жүктердiң тiзбесi, сондай-ақ вагондар мен контейнерлердi пломбалау тәртiбi, тиектеу қондырғыларын салу Жүк тасымалдау ережелерiмен белгiленедi. 
      Жүк жөнелтушiлердi, жүк алушыларды пломбалармен, пломбалық қысқаштармен, тиектi қондырғыларымен, оларды алып, салатын қондырғылармен, тәпiлермен, вагондар мен контейнерлердi пломбалау үшiн сым темiрлермен қамтамасыз ету үшiн темiр жол төлем ақы алып, аталған нәрселермен жабдықтайды. 
      46. Жүк жөнелтушi жүктi тасымалдауға ұсынған кезде жөнелту стансасына әрбiр жүк жiберiлiмге жүк құжаттамасы немесе Жүк тасымалдау ережелерiне сәйкес ресiмделген тасымалдау құжаттарының жиынтығын беруге тиiс. Тұрақты бағыттарды жалпы жүктердi тасымалдау кезiнде ережелерде көзделген жағдайларда бүтiндей бiр маршрутты немесе вагондар тобының, сондай-ақ контейнерлер жиынтығын тасымалдауға бiр жүк құжаттамасын жазуға рұқсат етiледi. 
      Темiр жол жүк құжаттамасының дұрыс және анық толтырылуы жүк жөнелтушi өкiлеттiк берген адамның немесе оның атынан iс-әрекет етушi ұйымның атынан қол қоюымен расталады. 
      Жүктiң тасымалдауға қабылданғанын растау ретiнде темiр жол жүк құжаттамасына күнтiзбелiк штемпель қоюға және жол ведомосы түбiршегiнiң тиiстi бағанына қол қойғызып, жүк жөнелтушiге түбiртек беруге мiндеттi. 
      47. Жүк жөнелтушi немесе оның атынан iс-әрекет етушi ұйым жүк құжаттамасына енгiзiлген мәлiметтiң дұрыстығына, сондай-ақ өздерi жүк құжаттамасында көрсеткен мәлiметтердiң бұрыстығының дәл еместiгiнiң немесе толымсыздығының, барлық салдарына қолданылып жүрген заңдарда және басқа да нормативтiк құжаттарда көзделген жауапкершiлiкке тартылады. 
      Темiр жолдың осы мәлiметтердiң дұрыстығын тексеруге, сондай-ақ жүктiң жүк жөнелтушi көрсеткен салмағын өлшеу арқылы тексеруге құқығы бар. 
      48. Жүктердiң кейбiр бағыттарда тиелуiне, Қазақстан Республикасының Үкiметiне бұл жөнiнде хабарлай отырып, темiр жол бастығы ұсынысының негiзiнде Көлiк және коммуникациялар министрiнiң нұсқауы бойынша ерекшелiк жағдайларда уақытша тыйым салынуы мүмкiн. 
      Табиғи зiлзала сипатындағы оқиғаларда (борасын, су тасқыны, өрт және т.б.) қирауда, апатта, көлiк коммуникацияларына әдейi тосқауыл қойғанда, сондай-ақ карантин жарияланғанда Көлiк және коммуникациялар министрiн хабардар ете отырып, темiр жол бастығының өкiмiмен жүк тиеудiң уақытша тоқтатылуы немесе оған шек қойылуы мүмкiн. Министр тиеу мен темiр жолдардың белгiлi учаскелерiнде пойыздар қозғалысының тоқтатылу, шектелу мерзiмiн белгiлейдi және жүктердiң дер кезiнде жеткiзiлмегендiгiне темiр жол кiнәлi болмағандықтан, олардан жауапкершiлiктi алу үшiн бұл туралы барлық темiр жол бастықтарына жариялайды. 
      Жүк тиеудiң тоқтатылғаны мен шектелгенi туралы станса бастығы жүк жөнелтушiлерге хабарлайды. 
      Жүк жөнелтушiлер тыйым салынған бағыттар бойынша жүк тиеудi тоқтатуға және жүк тиеудi тоқтату немесе шектеу туралы станса бастығынан жазбаша мәлiмдеме алғаннан кейiн 12 сағаттың iшiнде жүктi тасымалдауға ұсынуды доғаруға мiндеттi. 
      Тиеудi тоқтатуға немесе шектеуге байланысты пайда болған толымсыз тиеген жүктi толықтыру Жүк тасымалдау ережелерiнде белгiленген тәртiппен жүзеге асырылады. 
      49. Жүктердi тасымалдау үшiн есептесу тәртiбiн қолданылып жүрген заңдарға және Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң нормативтiк актiлерiне сәйкес Қазақстан Республикасының көлiк және коммуникациялар министрлiгi белгiлейдi. 
      Темiр жолға тиесiлi тасымал төлемдерiн төлеушiлер, егер осы жүк алушылар мен жүк жөнелтушiлер үшiн өзгеше есеп айырысу тәртiбi белгiленбесе, нақты ақшамен, банкiлердiң есеп айырысу чектерiмен және банк акцепттеген төлем тапсырысымен төлейдi. 
      Тасымал төлемдерiн төлеушiлер жүк стансадан жiберiлгенге дейiн төлейдi. Жетiспеген тасымал төлемдерiн темiр жолдың пайдасына алу және олардың артығын төлем жасаушылардың пайдасына төлеу жүк бағытталған стансаға жеткенде жүзеге асырылады. Төлеушiлердiң кiнәсiнен жүк тасымалдау үшiн дер кезiнде есеп айырысу жасалмаған кезде олардан әрбiр мерзiмi өткен күн үшiн төлем сомасының 0,1 процентi мөлшерiнде темiр жолдың пайдасына өсiм алынады; темiр жолмен жөнелту төлем енгiзiлгенге дейiн тоқтатылуы мүмкiн. 
      Тасымал төлемдерiн жасау мерзiмi жөнелту стансасында есеп-айырысқанда жүктi тасымалдауға қабылдаған күн, ал жүк барған стансада есеп-айырысқанда жүк сатып алушыға берiлген, тасымалдау құжатында көрсетiлген күнi болып табылады. Тасымал төлемдерiнiң асып кетуi мен жетпей қалуының есептеу мерзiмi шот ұсынылған сәттен бастап айқындалады. 
      50. Жүк жөнелтушiнiң немесе жүк алушының өтiнiшi бойынша темiр жол жүк тасымалдау ережелерiнде қарастырылған тәртiппен тасымалдауға қабылданған жүктi басқа мекен-жайға қайта жөнелтедi, яғни жүк алушыны немесе жүк баратын стансаны өзгерте алады. 
      Қайта жөнелту осы Жарғының 16-бабында көзделген алым алу арқылы жасалады. 
      51. Жүк алушыны немесе жүктiң тағайындалған стансасын өзгертудiң барлық жағдайында осындай өзгертулер жасауға өтiнiш берген ұйым осы өзгертулердiң салдары үшiн бiрiншi адресат алдында жауапты және жүк жөнелтушi, бiрiншi адресат пен нақты жүк алушы арасындағы есеп-айырысуларды реттеуге мiндеттi. 
      52. Темiр жолдар жүктердi тағайындалған жерiне белгiленген мерзiмде жеткiзуге мiндеттi. Жүктердi жеткiзу мерзiмi мен оларды есептеу тәртiбiн Қазақстан Республикасы Қаржы министрлiгiнiң келiсiмi бойынша Көлiк және коммуникациялар министрлiгi белгiлейдi. Егер жүк белгiленген жеткiзу мерзiмi өткенге дейiн тағайындалған стансасында темiр жолдың қаржысымен түсiрiлсе немесе жүгi бар вагон, контейнер жүк алушының қаражатымен түсiрiлсе жүк мерзiмiнде жеткiзiлген болып есептеледi. 
      Тиеу алаңының босатылмауына немесе жүк алушыға не оның атынан iс-әрекет жасайтын көлiк-экспедиция кәсiпорнына байланысты басқа себептердiң нәтижесiнде жалпы нысандағы актiмен ресiмделген тиеуге вагондар мен контейнерлердi беру кiдiртiлген кезде, егер белгiленген жеткiзу, мерзiмi өткенге дейiн жүк тағайындалған стансасына жеткiзiлген болса, онда жүк дер кезiнде жеткiзiлген болып есептеледi. 
      53. Жүктiң тағайындалған стансасына келгенi туралы темiр жол осы жүк келген күннен кейiнгi тәулiкте 12 сағаттан кешiктiрмей Жүк тасымалдау ережелерiнде белгiленген тәртiппен жүк алушыға хабарлауға мiндеттi. 
      Жүк алушының қаражатымен жүк түсiруге вагондарды, контейнерлердi беру уақыты туралы станса қызметкерi жүк алушыға вагондарды беруден кемiнде 2 сағат бұрын хабарлайды. 
      Жүк алушының атына жүктердiң келгенi туралы олардың мекен-жайына хабарлауды темiр жол шарт бойынша жүзеге асыруы мүмкiн. 
      Егер темiр жол жүк алушыға жүктiң келгенi туралы хабарламаса, онда жүк алушы вагондар мен контейнерлердiң тұрғаны үшiн жауап бермейдi және жүктiң келгенi туралы хабар жiбергенге жейiн жүктi сақтағаны үшiн төлем төлеуден босатылады. 
      Тағайындалған стансаға жүктiң келгенi туралы жүк алушыға хабарланбаған жүктердi, осы Жарғының 60 бабында көзделгендерден басқа жағдайларда сатуға жол берiлмейдi. 
      54. Жүктер тағайындалған стансада жүк құжаттамасында көрсетiлген жүк алушыға ол осы тасымалдауға байланысты темiр жолға тиесiлi барлық төлемдердi төлегеннен кейiн ғана берiледi. Жүк алушы жүктi алғаны жөнiнде жол ведомосына қол қояды. Жүктi жүк алушы уәкiлдiк берген адамға Жүк тасымалдау ережелерiнде көрсетілген тәртiппен беруге рұқсат етiледi. 
      55. Жүк алушының атына жiберiлуi шартпен, контрактiмен көзделмеген жүктiң, сондай-ақ атауы темiр жол жүк құжаттамасына сәйкес келмейтiн жүк келген жағдайда жүк алушы оны жауапты сақтауға стансадан қабылдап алуға мiндеттi. 
      Жүк алушы жүк сапасының бұзылуы немесе зақымдануы нәтижесiнде толық не жартылай қолдануға келмейтiндей болып өзгерген жағдайда ғана жүктi алудан бас тарта алады. 
      56. Жүктi жалпы пайдаланымдағы орындарда алғанда жүк алушы өзiнiң атына келген жүктi стансадан қабылдап алуға және шығаруға мiндеттi. Жүктiң стансада сақталу тәртiбi мен мерзiмi жүк тасымалдау ережелерiмен белгiленедi. 
      Келген жүк тағайындалған стансада тегiн 24 сағат бойы сақталады. Бұл мерзiм темiр жол қаражатымен жүктi немесе контейнерлердi түсiрген күнгi 24 сағаттан бастап немесе жүк алушының қаражатымен вагонды жүк түсiруге берген күнгi 24 сағаттан бастап есептеледi. Жүктi стансада аталған мерзiмнен артық сақтағаны үшiн еркiн тарифтер бойынша алым алынады. 
      Жүктi стансадан көлiк-экспедиция кәсiпорындары шығарған кезде жүктiң сақталғаны үшiн алым жүктi шығарған кәсiпорыннан алынады. 
      Жүк алушының немесе көлiк-экспедиция кәсiпорнының жүктi дер кезiнде шығарып тиемегенiнiң, сондай-ақ жүк алушыға байланысты себептермен кiрме жолдар мен стансаларда вагондардың кiдiруiнiң нәтижесiнде жүктiң бұзылуы мен зақымданғаны үшiн жүк алушы немесе көлiк-экспедиция кәсiпорны жауап бередi. 
      57. Тағайындалған стансада темiр жол жүктi беру кезiнде оның күйiн, салмағын, орнының санын мына жағдайларда: 
      жүк бұзылған вагонда, контейнерлерде, сондай-ақ пломбасы бұзылған немесе жолай стансалардың пломбасы қойылған вагонда контейнерде келген кезде; 
      жүк егер мұндай тасымалдау Жүк тасымалдау ережелерiнде көзделген ашық жылжымалы құрамда немесе пломбасыз жабық вагондарда тасымалданғанда жетiспеу, бұзылу не зақымдану белгiлерiмен келгенде; 
      тез бұзылатын жүк жеткiзу мерзiмi бұзылып немесе рефрижераторлық вагондарда тасымалданғанда температура режимi бұзылып келгенде; 
      темiр жол жарамды жөнелту стансасының пломбасы бұзылмаған вагондарға тиеген, сондай-ақ мұндай тасымалдау Жүк тасымалдау ережелерiнде көзделсе, ашық жылжымалы құрамдарда немесе пломбасы жабық вагондарда тасымалданғанда жүк жетiспеу, бұзылу не зақымдану белгiсiнсiз келгенде; 
      жүктi темiр жолдар жалпы пайдаланымдағы орындарда түсiрген кезде тексередi. 
      Жоғарыда аталған жағдайларда таралық және дара жүктердi темiр жол жүктiң тек бұзылған жерiндегi салмағы мен күйiн тексергеннен кейiн бередi. Ыдыс зақымданғаны немесе жүктiң күйiне әсер етуi мүмкiн басқа жағдайлар белгiлi болғанда темiр жол жүктiң зақымданған жерiне тексеру жүргiзедi. 
      Жүктiң беру кезiндегi салмағын тексеру осы жүктi тиеу кезiнде оның салмағын анықтау әдiсiне ұқсас жүзеге асырылады. Жүк алушыда және жүк тағайындалған стансада вагон таразысы болмаған жағдайда үймемен және бос тиелiп тасымалданатын жүктердiң салмағы тексерiлмей берiледi. 
      Егер жүктiң жөнелтiлген стансадағы салмағы мен тағайындалған стансадағы салмағының арасындағы алшақтық мыналардан: 
      салмағы жетпегенде - нетто салмағын анықтау нәтижесiнде салмақтың шектi осы жүк салмағының табиғи кему нормасынан және айырмасынан; 
      салмағы артық болғанда - нетто салмағын анықтау нәтижесiнде шектi алшақтықтан артық болмаса жүктiң салмағы дұрыс болып саналады. 
      Жүк алушының өтiнiшi бойынша салмақты, орындар санына, жүктiң күйiн тексеруге темiр жол шарттық негiзде басқа жағдайларда тексеруге қатысуы мүмкiн. Бұл ретте темiр жол еркiн тарифтер бойынша алымдар алатын болады. 
      Жүк алушы тиеу мерзiмiн бұзған кезде темiр жол өкiлiнiң жүк беруге қатысқанын жүк алушы жүк тасымалдау ережелерiнде белгiленген тәртiппен өтем төлейдi. 
      Тараптар келiскен уақытта темiр жол өкiлi жүктi беруге қатысу үшiн жүк түсiретiн жерге келмеген жағдайда темiр жол Жүк тасымалдау ережелерiнде белгiленген тәртiппен дәл осындай жауапкершiлiкте болады. 
      58. Егер темiр жол тағайындалған стансада жүктiң салмағын, орындар саны мен жүктiң күйiн, тарасын тексерiп бергенде жетiспеушiлiк, жүктiң, тараның бұзылғаны не зақымданғаны анықталса немесе осы жағдайлар жол барысында коммерциялық актiлермен белгiленген болса, онда тағайындалған станса жүктiң жетiспеуін, бұзылуы мен зақымдануының нақты мөлшерiн айқындайды. 
      Сараптау жүргiзу қажет болған жағдайда темiр жол өз бастамашылығымен немесе жүк алушының талап етуiмен Жүк тасымалдау ережелерiнде белгiленген тәртiппен сарапшыны немесе тиiстi маманды шақырады. 
      59. Жүктердiң уақтылы түсiрiлмегенiне және оларды стансадан жүк алушылардың немесе солардың атынан iс-әрекет жасайтын көлiк-экспедиция кәсiпорындарының әкетпеуiне байланысты стансада қиыншылықтар пайда болған кезде станса бастығының түсiрiлген жүктердi сақтағаны үшiн төлемдi, сондай-ақ жүк алушыға, жүк жөнелтушiге байланысты себептермен кiрме жолдарға берiлуiн күтiп кiрме темiр жолдарда немесе станса жолдарында белгiленген мерзiмнен 24 сағаттан артық вагондарды, контейнерлердi кiдiртiп пайдаланғаны үшiн төлемдердi немесе бос ұстағаны үшiн айыппұлды Жүк тасымалдау ережелерiнде белгiленген тәртiппен екi есе мөлшерге көбейтуге құқығы бар. 
      Сақтауға арттырылған төлем және вагондардың бос тұрып қалғаны үшiн айыппұл бұл туралы стансада хабарландыру iлiнгеннен кейiн 24 сағат өткен соң енгiзiледi. 
      60. Жүк алушылар немесе темiр жолдар жүктердiң түсiргеннен, реквизиттердi алғаннан (алынбайтындарынан басқа), кейiн вагондар мен контейнерлердiң iшкi және, сыртқы беттерiн, сондай-ақ вагондардың жүру бөлшектерiн тазалауға мiндеттi. Бұл ретте тұтас инвентарлық бекiту құралдарын оның iшiнде турникеттердi тазарту, техникалық дұрыс күйге келтiрудi жүк түсiрудi жүзеге асыратын ұйымдар жасайды. 
      Жануарларды, құстарды, шикi мал өнiмдерiн және тез бұзылатын жүктердi тасымалдаған соң вагондарды жуу, қажет болған жағдайда дезинфекциялау жүк алушының есебiнен темiр жол құралдарымен жасалады. 
      Темiр жол тазартылмаған, оның iшiнде реквизиттерi алынбаған (тұтастарынан басқа), тұтас инвентарлық бекiту құралдары (соның iшiнде турникеттерi) техникалық жағынан жарамсыз немесе қажет болған жағдайда, вагондар мен контейнерлер босатылғаннан кейiн жүк алушы жумаған болса, оларды тазартқанға, жуғанға, есiктерiн жапқанға дейiн, вагонның басқа тараптарын көлiктiк дәрежеге жеткiзгенге дейiн қабылдамауға құқылы, ал жылжымалы құрам зақымданған жағдайда - вагондардың зақымдануына жауапты жақпен ВУ-25 нысанды актiге қол қоюға және жүк алушыдан вагондардың, контейнерлердiң бос тұрғаны үшiн осы Жарлықпен 72, 133 және 134-баптарында белгiленген мөлшерде айыппұл немесе оларды пайдаланғаны үшiн төлем алады. 
      Иiсi жаман және вагондарды ластайтын жүктердi жүк алушының құралдарымен түсiрген соң вагондарды жүк алушылар жуады. Мұндай жүктердiң тiзбесi Жүк тасымалдау ережелерiнде белгiленедi. Вагондарды жууға жүк алушының өз құралдары болмаған кезде темiр жол (темiр жол бөлiмшесi) мен жүк алушының арасында қызмет көрсетуге осы Жарғының 16-бабына сәйкес ақы төлеп, нақты жүктердi тасымалдаудан кейiн вагондарды темiр жол құралдарымен жуу туралы шарт жасалады. 
      Темiр жол, жүк жөнелтушiлер, жүк алушылар арасындағы жазбаша келiсiм бойынша оларға тиесiлi немесе олар жалдаған арнаулы вагондардың, сондай-ақ айналма маршрутқа жасақталған вагондардың iшкi беттерiн тазалау жүргiзiлмеуi мүмкiн. 
      61. Темiр жол тежей алмайтын жағдайлардың нәтижесiнде жүктi тағайындалуы бойынша жеткiзуге немесе жүк құжаттамасында көрсетiлген жүк алушыға беруге мүмкiндiгi болмағанда және Жүк тасымалдау ережелерiнде белгiленген жүктi сақтаудың шектi мерзiмi өткенде темiр жол жүк жөнелтушiнiң жүк жөнiндегi нұсқауын орындайды, мұндай нұсқауларды жүк жөнелтушi мәлiмдеме алғаннан кейiнгi бiр тәулiк iшiнде беруге мiндеттi. 
      Жүк жөнелтушiден жауап келмеген кезде темiр жол оны Жүк тасымалдау ережелерiнде белгiленген тәртiппен тапсыруға (сатуға) құқылы. 
      Жүктi сату мүмкiндiгi болмаған жағдайда темiр жол жүктi Жүк тасымалдау ережелерiнде белгiленген тәртiппен жүк жөнелтушiге қайтаруға құқылы. 
      62. Шекаралық темiр жол стансаларына әрi қарай тасымалдауға рұқсат етiлмей түскен экспорттық жүктердi сату Жүк тасымалдау ережелерiнде белгiленген тәртiппен жүргiзiледi. 
      63. Берiлген (сатылған) жүк үшiн темiр жол алған осы темiр жолға тиесiлi соманы алып тастағандағы сома: 
      а) құнын төлеген болса - жүк құжаттамасында көрсетiлген жүк алушыға; 
      б) барлық басқа жағдайларда - жүк жөнелтушiге аударылады. 
      Тағайындалуы бойынша жеткiзiлмеген жүктерге қатысты талаптар беру мен қарауы үшiн белгiленген мерзiм өткенде жүк жөнелтушiге немесе жүк алушыға аталған соманы жiберу мүмкiндiгi болмаған кезде (соның iшiнде құжатсыз жүктi сатқан кезде) бұл сома Қазақстан Республикасы бюджетiнiң кiрiсiне түседi.
     Қазақстан Республикасы бюджетiнiң кiрiсiне аударылып қойған. басқа ұйымға берiлген (сатылған) жүк сомасы жүк жөнелтушiге немесе жүк алушыға талап ету не қуыным тәртiбiмен кейiннен өтелген жағдайда, темiр жол бұл соманы республика бюджетiне келесi аударым есебiнен төлейдi.

                             III БӨЛIМ

                      Темiр жолдың кiрме жолдары
 
        64. Темiр жолдың кiрме жолдарына темiр жолдардың үздiксiз рельс табандары бар жалпы желiлерiмен байланысты жеке кәсiпорындарға, ұйымдарға қызмет етуге арналған және: 
      а) жүк жөнелтушiлерге, жүк алушыларға және басқа да шаруашылық жүргізушi субъектiлерге; 
      б) темiр жолдарға тиесiлi жолдар жатады. 
      65. Республика темiр жолдарының жалпы желiлерiне темiр жолдың кiрме жолдарын қосуды Қазақстан Республикасының Көлiк және коммуникациялар министрлiгi немесе оның тапсыруы бойынша темiр жол бастығы шешедi. 
      Вагондарды тиеуге, түсiруге және тазартуға арналған кiрме темiр жолдарды, сондай-ақ қондырғыларды салу мен қайта жаңарту түйiсу темiр жолының бастығымен, ал көлемi жылына 5 млн. тонна және одан да көп жүк тасымалдауда Қазақстан Республикасының Көлiк және коммуникациялар министрлiгiмен келiсiлген жоба бойынша жасалады. 
      Кiрме темiр жолдардағы жол қондырғылары мен техникалық ғимараттардың құрылысы мен күйi құрылыс нормалары мен ережелерiнiң талаптарына сәйкес болуға тиiс және республика темiр жолдарында рұқсат етiлген техникалық тиеу нормасына сәйкес вагондарды өткiзудi, ал кiрме темiр жолдарда темiр жол локомотивтерi қызмет еткен кезде - осыған темiр жол бөлген локомотивтердi өткiзудi қамтамасыз етуi тиiс. 
      Кәсiпорындардың, мекемелердiң, басқа ұйымдар мен шаруашылық жүргiзушi субъектiлердiң жаңадан салынған кiрме темiр жолдары темiр жолмен жасалған шарт бойынша темiр жолдардың қарауына немесе техникалық қызмет көрсетуге берiлуi мүмкiн. 
      Түйiсу стансаларында кiрме темiр жолдарды салуға немесе қайта жаңартуға байланысты салынған ғимараттар мен қондырғылар темiр жолдың қарауына берiледi. 
      66. Бұрыннан бар кiрме темiр жолдың жаңадан салынып жатқандарының қосылуынан немесе қосымша өндiрiс алаңдарын салудан туындаған жұмыс iстеп тұрған темiр жолдарды дамыту және жаңаларын салу жөнiндегi жұмыстар осы объектiлердi салу жобалары мен сметаларында көзделуге және оны тиiстi кәсiпорындар, мекемелер, басқа ұйымдар мен шаруашылық жүргiзушi субъектiлер өз қаражаттары есебiнен жүзеге асыруға тиiс. 
      67. Салынған кiрме темiр жолдарды тұрақты пайдалану үшiн ашуға және осы жолға жылжымалы құрамды беруге және қабылдау комиссиясы аяқталған құрылысты пайдалануға әзiрленген темiр жолдары бар объектiнi қабылдағаннан кейiн, және темiр жол кiрме жолдарға қызмет көрсетуге тәртiбiн белгiленгеннен кейiн рұқсат етiледi. 
      Әрбiр кiрме темiр жолдың техникалық төлқұжаты, кiрме жолдарының жоспары, оның ұзынабойғы профилi және жасанды құрылысының сызбалары болуға тиiс. 
      Орташа тәулiктiк вагон айналымы 100 және одан да көп вагондары, жүк фронттарында 50 және одан да көп вагондары бар кiрме темiр жолдарда шарт жасасу бойынша тауар кеңселерiнiң филиалы ұйымдастырылуы мүмкiн. 
      Кiрме темiр жолдарға олар салынып жатқан кезде вагондарды беру темiр жол бөлiмшесi мен өздерiне кiрме жолдар салып жатқан құрылыс ұйымы немесе кәсiпорын арасында жасалатын уақытша келiсiм арқылы жүргiзiледi. 
      68. Кiрме темiр жолдарды дамыту, салу мен орналастыру тармақ иесi болып табылатын кәсiпорынның тасымалдау көлемiне, жұмыс технологиясына сәйкес болуға, тиеу мен түсiрудiң ырғақтылығын, маневрлiк жұмысты, вагондар мен локомотивтердiң тиiмдi пайдаланылуын қамтамасыз етуге тиiс. 
      69. Жүк жөнелтушiге (жүк алушыға) тиесiлi кiрме темiр жолдарды вагондар мен локомотивтердi ұстау темiр жол бөлiмiнiң бастығымен келiсiлген осы кәсiпорынның ұйымның, басшысымен бекiтiлген ережелермен реттелуге тиiс. 
      Республика темiр жолдарында жылжымалы құрамдары жүретiн құрылыстар мен құрылғылар Қазақстан темiр жолдары желiлерiне шығатын, кәсiпорындарға, мекемелерге, басқа ұйымдарға тиесiлi локомотивтер мен вагондар, Темiр жолдарды техникалық пайдалану ережелерiнiң талаптарына барлық жағынан сәйкес болуға тиiс. 
      Жүк жөнелтушiге (жүк алушыға) тиесiлi локомотивтiң түйiсу стансасына шығу тәртiбi Кiрме жолдарда қызмет көрсету мен қозғалысы ұйымдастыру тәртiбi туралы нұсқаулыққа сәйкес белгiленедi және оны темiр жол бөлiмiнiң бастығы бекiтедi. 
      70. Кiрме темiр жолдардың, кәсiпорындардың, мекемелер мен ұйымдардың қызметкерлерi пойыздар қозғалысына және темiр жолдардағы маневрлiк жұмыспен байланысты кiрме темiр жолдарды техникалық пайдалану ережелерiн, пойыздар қозғалысы жөнiндегi және сигнализация жөнiндегi нұсқаулықты, ал жүктердi тиеу мен бекiтуге жауапты қызметкерлер - жүктердi тиеу мен бекiтудiң техникалық шарттарын сақтауға мiндеттi. Бiлiм тексерудi темiр жол комиссиясы темiр жолдар қызметкерлерi үшiн белгiленген тәртiппен және кезеңмен жүргiзедi. Қажеттi бiлiм деңгейiн көрсетпеген адамдар жұмысқа жiберiлмейдi. 
      Кәсiпорындардың, мекемелердiң және басқа ұйымдардың қызметкерлерiнде темiр жолдарда қызметтiк мiндеттерiн орындау кезiнде сынақ нәтижесi туралы белгiленген үлгiдегi куәлiгi болуға тиiс және олар станса кезекшiсiнiң, маневрлiк немесе стансалық диспетчердiң өкiмдерiн дәл орындауға тиiс. 
      71. Станса бастығы, оның орынбасары, стансаның жүк ауданының бастығы, сондай-ақ темiр жол көлiгiнiң ревизоры мен инспекторлары қозғалыс қауiпсiздiгiнiң күйiн, вагон және контейнерлер паркi мен кiрме темiр жолдардағы темiр жол шаруашылығының сақталуын тексеруге құқылы. 
      Кiрме темiр жолдарда қозғалыс қауiпсiздiгiне және вагондар мен контейнерлер парктерiнiң сақталуына қауiп төндiретiн ақау байқалған кезде ақау жойылғанға дейiн станса бастығының немесе қозғалыс қауiпсiздiгi жөнiндегi ревизордың өкiмiнiң негiзiнде кiрме жолдарға вагондар беру тоқтатылуы тиiс. 
      Кiрме жолдарды жабудың салдары үшiн жауапкершiлiк осы жол қарамағына қарайтын кәсiпорынға жүктеледi. 
      72. Кiрме темiр жолдары бар жүк жөнелтушi (жүк алушы) мен темiр жолдың қарым-қатынасы кiрме темiр жолдарды пайдалану шартымен реттеледi. 
      Жеке меншiк локомотивтерi болған кезде жүк жөнелтушiге (жүк алушыға) тиесiлi кiрме темiр жолдарда вагондарды жинау мен маневрлiк жұмысты олардың өздерi жүргiзедi. 
      Жүк жөнелтушiнiң (жүк алушының) өз локомотивтi болмаған кезде вагондарды жинау мен маневрлiк жұмыстарды шарт бойынша темiр жол локомотивi жүргiзедi. 
      Жүк жөнелтушi, жүк алушы, олардың атынан iс-әрекет жасайтын көлiк-экспедиция кәсiпорны және темiр жол жүк операцияларындағы немесе оны күтiп тұрған вагондарды бос тұрғызғаны және контейнерлердi кiдiрткенi үшiн айыппұлдың орнына шарт жасасу негiзiнде вагондарды, контейнерлердi пайдаланғаны үшiн мөлшерiн Жүк тасымалдау ережелерiнде көзделген тәртiпке сәйкес темiр жол анықтайтын төлем төлеуге құқылы. 
      73. Кiрме темiр жолдарда вагондардың болу уақытын есептеу тәсiлi Жүк тасымалдау ережелерiнде белгiленедi. 
      Бұл ретте кiрме темiр жолдарда изотермиялық вагондардың, цистерналардың, бункерлi жартылай вагондардың, цемент тасығыштардың, транспортерлердiң және басқа арнаулы вагондардың болуы уақыты жеке есептеледi. 
      74. Басқа жүк жөнелтушiнiң (жүк алушының) кiрме темiр жолдары шегiнде өздерiнiң қоймалары немесе оған түйiсетiн кiрме темiр жолдары бар субклиенттерге, яғни жүк жөнелтушiлерге (жүк алушыларға) қызмет көрсету тәртiбi шартпен белгiленедi. Осындай шарт кiрме темiр жолдар және локомотив тиесiлi жүк алушылар мен субклиенттер арасында тiкелей жасалады. 
      Кiрме темiр жолдарда темiр жолдың локомотивi қызмет көрсеткен кезде темiр жол мен субклиент арасында вагондарды беруге және жинауға вагондардың (контейнерлердiң) зақымдануынан туындаған жауапкершiлiкке, сондай-ақ субклиентке байланысты себептермен түйiсу стансаларында пайдалануға байланысты барлық есептеулер жөнiнде шарт жасалады. Тармақ иесiнiң локомотивi кiрме жолдарда қызмет көрсеткен кезде субклиенттiң вагондарын (контейнерлерiн) пайдаланғаны, зақымдағаны үшiн темiр жолдың алдында темiр жолдар тармақтарының иелерi жауап бередi. Субклиентке қарағанда негiзгi тармақ иесi осы Жарғыға сәйкес негiзгi тармақ иесiне қатысты темiр жолдарда бар құқықтарға ие болады. 
      75. Темiр жолға тиесiлi кiрме жолдарда өздерiнiң рельс маңайындағы қоймалары және тиеу-түсiру алаңдары бар кәсiпорындармен, мекемелермен немесе ұйымдармен темiр жолдың қарым-қатынастары вагондарды беру мен жинау шарттарымен реттеледi. Темiр жолдың кiрме жолдарында вагондарды беру мен жинауды және маневрлiк жұмыстарды осы Жарғының 13-бабының негiзiнде белгiленген ақыға темiр жол локомотивi жүргiзедi. 
      Кәсiпорын, мекеме, ұйым және тиеу, түсiру фронттары аумағының шегiнде бұл жолдарды қар мен қоқыстан тазалау, сондай-ақ жарақтандыру кәсiпорынның, мекеменiң, ұйымның қаражатымен және оның есебiнен жүргiзiледi. 
      76. Кiрме темiр жолдарды пайдаланудың және вагондарды беру мен жинаудың шарттары кiрме темiр жолдардың жұмыс технологиясын және түйiсу стансасының алдыңғы қатарлы техникалық нормаларға негiзделген жұмыс технологиясын есепке ала отырып әзiрленедi. 
      Беру мөлшерi мен оның арасындағы интервалдарды айқындауда тиеу мен түсiру, фронты және берiлетiн вагондардың ең көп саны ескерiлуге тиiс. 
      77. Темiр жол локомотивi кiрме темiр жолдарға қызмет көрсеткен кезде вагондардың тиеу мен түсiруде тұрып қалған уақыты вагондар тиеу немесе түсiру орнына нақты берiлген сәттен бастап станса жүк жөнелтушiден (жүк алушы) вагондардың жинауға дайын екендiгi туралы хабар алған сәтке дейiн есептеледi. 
      Кәсiпорындардың, мекемелер мен ұйымдардың кiрме темiр жолдарында олардың локомотивтерi қызмет көрсететiн вагондардың бос тұрған уақыты (айналым) шығарма жолдарға вагондар берiлген сәттен бастап есептеледi. 
      Қабылдау-тапсыру операцияларының орны мен өндiрiс тәртiбi кiрме темiр жолдарды пайдалану шартымен белгiленедi. 
      Кәсiпорындардың, мекемелер мен ұйымдардың кiрме темiр жолдарында, сондай-ақ кәсiпорын, ұйым мен мекеме аумағының шегiнде және темiр жолға қарайтын кiрме жолдардағы олардың тиеу, түсiру фронттарында бос және жүгi бар вагондарды сақтау жүк алушы (жүк жөнелтушi) кәсiпорынның, мекеменiң, ұйымның қаражатымен және олардың есебiнен жүзеге асырылады. 
      Кәсiпорындарға, мекемелерге және ұйымдарға, сондай-ақ темiр жолдарға өздерiнiң тасымалдары үшiн (iшкi технологиялық тасымалдауларды қоса алғанда) иесiнiң (темiр жолдың немесе тиiсiнше кәсiпорынның, мекеменiң, ұйымның) рұқсатынсыз вагондар мен контейнерлердi пайдалануға немесе оларда жүктердi сақтауға, сондай-ақ иесiнiң рұқсатынсыз тиеу жұмыстары үшiн вагондарды ұстауға тыйым салынады. Бұл талапты орындамағаны үшiн тарап осы Жарғының 132-бабына сәйкес жауапкершiлiкте болады. 
      78. Жекелеген жағдайларда темiр жол жүк жөнелтушiнiң (жүк алушының) келiсуiмен оған тиесiлi темiр жолды, сондай-ақ кiрме темiр жолдың жүк жөнелтушi (жүк алушы) аумағының шегiндегi бiр бөлiгiн маневрлiк жұмыстар жасауға, жылжымалы құрамды қоюға және басқа мақсаттарға пайдалана алады. 
      Осы жолдарды темiр жолдар өз бетiнше басып алған жағдайда темiр жол кiрме темiр жолдарды алған вагондар санының есебiнен осы Жарғының 133-бабына сәйкес белгiленген шаманың екi есе мөлшерiнде кiрме темiр жол иесiне айыппұл төлейдi. 
      Егер кiрме жолды өз бетiнше басып алу осы жолдардың қалыпты жұмыс режимiн бұзса және белгiленген мерзiмнен асыра кәсiпорынға берiлген вагондардың кiдiруiне әкелiп соқтыратын болса, онда осы кiдiрту үшiн кәсiпорынға ешқандай жауапкершiлiк жүктелмейдi. 
      79. Кiрме темiр жолдарды пайдалануға, вагондарды беру мен жинауға шарттар 5 жыл мерзiмге жасалады. Стансаның немесе кiрме темiр жолдардың техникалық жабдықталуы, жұмыс технологиясы өзгерген жағдайда бiр жақтың талап етуi бойынша шарт оның күшi өткенге дейiн толық немесе iшiнара қайта қаралады. Кiрме темiр жолдарды пайдалану шарттары мен вагондарды беру және жинау шарттарына: 
      а) жүк айналымы тәулiгiне 50 вагонға дейiн болғанда - темiр жол бөлiмiнiң бастығы (немесе оның тапсыруы бойынша станса бастығы) және жүк алушы (жүк жөнелтушi) кәсiпорынның, мекеменiң, ұйымның басшысы; 
      б) жүк айналымы тәулiгiне 50 вагоннан астам болғанда - темiр жол бастығы (немесе оның тапсыруы бойынша темiр жол бөлiмiнiң бастығы) және жүк жөнелтушi (жүк алушы) кәсiпорынның, мекеменiң, ұйымның басшысы; 
      в) кәсiпорындардың, мекемелер мен ұйымдардың атынан iс-қимыл жасайтын бiрлескен көлiк шаруашылықтары болғанда - темiр жол бастығы (немесе оның тапсыруы бойынша бөлiм бастығы) және бiрiккен көлiк шаруашылығының басшысы қол қояды. 
      Кiрме жолдарды пайдалану және вагондарды беру мен жинау шарттары бойынша түсiнбеушiлiктердi: 
      а) тәулiгiне 50 вагонға дейiн орташа жүк айналымы бар кiрме темiр жолдар бойынша темiр жол бөлiмiнiң бастығы және жүк жөнелтушi (жүк алушы) кәсiпорындардың, мекемелердiң, ұйымдардың басшылары; 
      б) орташа жүк айналымы тәулiгiне 50 вагоннан астам кiрме темiр жолдар бойынша - темiр жол бастығы және жүк жөнелтушi (жүк алушы) кәсiпорынның, мекеменiң, ұйымның басшылары қарайды және шешедi. 
      Шарттар бойынша келiсiмге қол жетпеген кезде түсiнбеушiлiк соттың қарауына берiледi. 
      Даулы мәселелер шешiлгенге дейiн тараптардың барлық қарым-қатынастары бұрынғы шарттың қағидаларымен реттеледi.
     Қозғалыс қауiпсiздiгiн және вагондар мен контейнерлердiң сақталуын қамтамасыз етуге байланысты мәселелердi темiр жол бастығы шешедi.
     80. Бұрыннан бар кiрме темiр жолдарға жаңадан салынып жатқан кiрме темiр жолдарды қосуға: 
     темiр жолға тиесiлi кiрме жолдарға қосуға - темiр жол бастығының рұқсатымен;
     кәсiпорындарға, мекемелерге, ұйымдарға тиесiлi темiр жолдарға қосуға - темiр жол бастығымен келiсе отырып, тиiстi кәсiпорын, мекеме, ұйым басшыларының рұқсатымен жол берiледi.

                             IV БӨЛIМ

            Басқа көлiк түрлерiмен тiкелей аралас қатынас
 
        81. Темiр жол көлiгi тiкелей аралас қатынасты ұйымдастыра отырып, су (теңiз, өзен) және автомобиль көлiгiмен өзара iс-қимыл жасай отырып, жүк тасымалдауды жүзеге асырады. 
      Тiкелей аралас қатынас тасымалдаулары жүк бағытталған барлық жоқ бойына жасалған бiрыңғай көлiк құжаттары бойынша жүргiзiледi. 
      82. Тiкелей аралас қатынаста жүк тасымалдауды осы Жарғының және Тiкелей аралас қатынаста жүк тасымалдау ережелерiнiң негiзiнде жүргiзiледi. 
      Жарғының осы бөлiмiнде және аталған ережелерде қарастырылмаған бөлiгiнде тiкелей аралас қатынастар жүк тасымалдау кезiнде тиiстi көлiк түрлерiмен тасымалдауларды реттейтiн кодекстердiң, жарғылардың, ережелердiң нормалары қолданылады. 
      83. Тiкелей аралас қатынасқа: 
      а) жүк тасымалдау операциялары үшiн ашылған барлық темiр жол стансалары; 
      б) Қазақстан Республикасының Көлiк және коммуникациялар министрлiгi және үкiметаралық келiсiмдерде белгiленген тiзбе бойынша теңiз және өзен кемежайлары, айлақтары және автостансалар кiредi. Кемежайлар, айлақтар мен автостансалар қосылғаны жөнiнде телеграф арқылы немесе жазбаша хабардар еткен сәттен бастап тiкелей аралас қатынасқа қосылған болып есептеледi (ол кейiн Тасымалдау ережелерi мен тарифтер жинағында жарияланады). 
      84. Сұйық күйiнде тасымалданатын жүктер, су жолдары мен салдарда жеткiзiлетiн ағаш, сондай-ақ жарылғыш және күштi әсер ететiн улы заттар тiкелей аралас темiр жол-су қатынастарында тасымалдауға қабылданбайды. 
      Тiкелей аралас қатынастарда тасымалдауға қабылданатын тез бұзылатын, қауiптi жүктердiң, жүк жөнелтушiнiң немесе жүк алушының жолсерiктерiнiң ерiп жүруiн талап ететiн жүктердiң тiзбесi Тiкелей аралас темiр жол-су қатынастарында жүк тасымалдау ережелерiмен белгiленедi. 
      85. Тiкелей аралас темiр жол-су қатынасымен жүретiн жүктердi жүк қабылдаушы жақтың талап етуi бойынша темiр жолдан су көлiгiне немесе керi қарай тапсыру кезiнде аудару пункттерiнде: 
      вагон таразысында - темiр жол; 
      тауар таразысында - кемежай немесе айлақ өлшейдi. 
      Пломбаланған жабық вагондардағы жүктер орау пункттерiнде салынған пломбалардың дұрыстығын және олардағы бедерлемелердiң тасымалдау құжаттарында көрсетiлген деректермен сәйкес келуiн тексере отырып тапсырылады. 
      Жарамды ыдыспен келген, ашық жылжымалы құрамда тасымалданатын ыдыстық және дара жүктер орындар саны бойынша тапсырылады. Жүктердiң жетiспеушiлiк, бұзылу және зақымдану белгiлерi байқалған кезде олар салмағы мен күйi бойынша тапсырылады. 
      Контейнерлерде тасымалданатын жүктер контейнерлердiң күйi мен пломбасының дұрыстығын тексере отырып тапсырылады. 
      86. Тiкелей аралас темiр жол-су қатынастарында жүктердi контейнерлермен тасымалдау және оларды өзара пайдалану шарттары осы қатынастарда жүк тасымалдау Ережелерiне және мүдделi көлiк ұйымдарының арасындағы келiсiмдерге сәйкес жүзеге асырылады. 
      Контейнердегi жүктердi беру мен қабылдау үшiн ашылған пункттердiң тiзбесiн қарамағында аталған пунктi бар тиiстi көлiк ұйымы - контейнерлердiң кiмге тиесiлi екенiн және оның шектi брутто салмағын көрсете отырып хабарлайды. 
      Тiкелей темiр жол-су қатынастарында жүктердi тасымалдау үшiн көлiк ұйымдарына, жүк жөнелтушiлерге және жүк алушыларға, оның iшiнде шетелдiктерiне тиесiлi әмбебап контейнерлер пайдаланылуы мүмкiн. Тiкелей қатынастарда жүк тасымалдау үшiн арнаулы контейнерлердi пайдалану мүмкiндiгiн мүдделi көлiк түрлерiнiң басқару органдары алдын ала келiседi. 
      Тiкелей аралас темiр жол-су қатынастарында жоспар бойынша жүктердi тасымалдау үшiн жүк жөнелтушiлерге темiр жолға тиiстi контейнерлердi жiберу жөнелтушi темiр жол бастығының немесе орынбасарларының рұқсатымен жалға пайдалану шарты бойынша жүзеге асырылады. 
      87. Навигация ашылған және жабылған кезде аудару пункттерiнде жүктердi кемежайлардың темiр жолдардан қабылдануының басталу және аяқталу мерзiмдерiн кемежайлардың келiсуi бойынша теңiз және өзен кеме шаруашылықтары белгiлейдi және аудару темiр жолдарының басқармаларына хабарланады. 
      88. Жарияланған қабылдаудың аяқталу мерзiмi өткенге дейiн жөнелтушi стансалары су көлiгiмен тасымалдауға қабылданған және аудару пунктiне жеткiзу мерзiмiн сақтай отырып жеткiзiлген жүктердi аудару кемежайлары темiр жолдардан кедергiсiз қабылдайды. Бұл ретте навигацияның тоқтауына байланысты су көлiгiмен жүктердi жеткiзу мүмкiн болмаған жағдайда, кемежайлар жүк жөнелтушiден жүктi не iстейтiнi туралы сұрауға мiндеттi. 
      Жүктердi су көлiгiмен тасымалдауға қабылдау мерзiмiнiң аяқталғаны жарияланғаннан кейiн темiр жол тасымалдауға қабылдаған аудару пунктiне кешiктiрiлiп немесе навигация жабылғаннан кейiн жеткiзiлген жүктер кемежайлардың келiсуiмен оған тапсырылуы мүмкiн. Бұл жағдайда аудару темiр жолы жүк жөнелтушiден жүктi не iстейтiнi туралы сұрауға мiндеттi. 
      89. Тiкелей аралас темiр жол-су қатынастарымен келе жатқан және навигация жабылғаннан кейiн кемежайларда (айлақтарда) қалған жүктердi кемежай (айлақ) тиеп және оның тапсырысы бойынша темiр жол тағайындалуы бойынша жөнелтуге тиiс. 
      Жолда қыстап қалған және жүк иелерi тағайындалған темiр жол стансаларына жiберген iшкi және тiкелей су қатынастарының жүктерiн темiр жолдар дәл осындай тәртiппен тасымалдауға қабылдауға мiндеттi. 
      Бұл жүктердiң жеткiзiлу мерзiмi тиiсiнше жүктiң кемежайда (айлақта) кiдiрген уақытына ұзартылады. 
      90. Жүктердi қайта тиеу кезiнде: 
      а) кемелер мен қоймалардан вагондарға, сондай-ақ вагондардан кемелер мен қоймаларға тиеу-түсiру жұмыстарын кемежайлар (айлақтар) орындайды; 
      б) вагондар мен қоймалардан автомобильдерге, сондай-ақ автомобильдерден вагондар мен қоймаларға тиеу-түсiру жұмыстарын осы Жарғының 38-бабында баяндалған шарттар бойынша темiр жолдар орындайды. 
      91. Бiрнеше қабатты, ауыр салмақты, үлкен және ұзын жүктердi тиеу мен тасымалдау үшiн вагондар мен кемелерi жабдықтауды, сондай-ақ жүктердi жылжымалы темiр жол құрамдарында және кемелерде бекiтудi кемежайлар (айлақтар) жасайды. 
      Кемежай (айлақ) жасаған жұмыстардың құны, оның iшiнде материалдарға шыққан шығын жүк алушыдан алу үшiн жүк құжаттамасына енгiзiледi. Аталған жұмыстарды темiр жолдар шарт бойынша жүзеге асыра алады. 
      Тез бұзылатын жүктердi тасымалдау үшiн вагондарды пештермен жабдықтауды осы Жарғының 41-бабында баяндалған шарттар бойынша темiр жолдар жүргiзедi. 
      92. Тiкелей аралас темiр жол-су қатынасында жүктердi тасымалдауға арналған теңiз және өзен кемежайларындағы (айлақтарындағы) темiр жолдар темiр жолдарға тиесiлi. 
      Осы темiр жолдарды салу мен қайта жаңартуды кемежаймен (айлақпен) келiсiлген жобалар бойынша темiр жол жүргiзедi. 
      Тiкелей аралас темiр жол-су қатынастарында жүретiн жүктердi қабылдау мен жөнелтуге арналған қоймаларды салу мен қайта жаңартуды темiр жол басқармасымен келiсiлген жобалар бойынша кемежай (айлақ) жүргiзедi. 
      Аудару пункттерiндегi таразыларды (вагон таразысынан басқа) ұстау мен жөндеудi кемежай (айлақ) жүзеге асырады. Вагон таразыларын ұстау мен жөндеудi темiр жол жүзеге асырады. 
      93. Кемежай жанындағы станса мен кемежайдың жұмыс жағдайы темiр жол кеме шаруашылығымен (кемежаймен) 5 жыл мерзiмге жасаған тораптық келiсiммен айқындалады. Кемежайдың немесе стансаның техникалық жабдықталуы жұмысы технологиясы өзгерген жағдайда тараптардың бiрiнiң талап етуi бойынша тораптық келiсiм оның қолданылу мерзiмi өткенге дейiн толық немесе iшiнара қайта қаралуы мүмкiн. 
      Тораптық келiсiмдердi әзiрлеу мен жасау тәртiбi Тiкелей аралас темiр жол-су қатынастарында жүк тасымалдау ережелерiмен белгiленедi. Тораптық келiсiмдерден туындайтын дауларды сот қарайды. 
      94. Жүктердi жеткiзу мерзiмi темiр жол және су көлiгiмен тасымалдаудың жиынтығы бойынша айқындалады және темiр жол және су көлiгiнде қолданылып жүрген жүктi жеткiзу мерзiмiн есептеу ережелерiнiң негiзiнде есептеледi. 
      Жүктi барлық көлiк түрлерi бойынша осы тасымалдауға белгiленген жалпы мерзiмнен кешiктiрiп жеткiзiлген жағдайда кешiктiрiлгенi үшiн жауапкершiлiк жүктi кiдiрткен көлiк түрiне жүктеледi. 
      95. Тiкелей аралас темiр жол-су қатынастарында жүктердi тасымалдау үшiн төлем мынадай тәртiппен алынады: 
      темiр жолдан жөнелту бойынша: 
      а) жөнелту стансаларында - тасымалдауға қатысатын барлық темiр жолдардың ұзындығына, бұған қоса жүк транзитпен өтетiн темiр жолдарға (аудару темiр жолдарын қоса алғанда) төлем экспедиторлық ұйымдар арқылы жасалады; 
      б) тағайындалған немесе аудару кемежайларында (айлақтарында) - барлық су жолының ұзындығына; 
      кемежайлардан (айлақтардан) жөнелту бойынша: 
      а) жөнелту пунктiнде - барлық су жолының ұзындығына және жүк транзитпен өтетiн (аудару темiр жолдарын қоса есептегенде) темiр жолдардың ұзына бойына экспедиторлық ұйымдар арқылы; 
      б) тағайындалған пунктте - темiр жолдың ұзына бойына. 
      Кемежайға (айлаққа) вагондарды беру мен жинау алымдары жалпы негiзде алынады. 
      96. Тiкелей аралас қатынастарда жүк тасымалдау жөнiндегi темiр жолдардың, кеме шаруашылықтарының, кемежайлардың, айлақтардың, автокәсiпорындардың арасындағы есеп айырысулар қолданылып жүрген заңдарға және Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң нормативтiк құжаттарына сәйкес жүзеге асырылады. 
      97. Белгiленген тәртiппен келiсiлген қайта тиеудiң жоспарлық нормасының орындалуын есепке алу темiр жолдан басқа көлiк түрiне тапсырылатын жүктер бойынша және басқа көлiк түрлерiмен темiр жолға тапсырылатын жүктер бойынша жеке-жеке жүргiзiледi. 
      Есеп карточкаларының нысаны мен оларды жасау тәртiбi Тiкелей аралас темiр жол-су қатынастарындағы жүк тасымалдау ережелерiмен белгiленедi. 
      98. Темiр жолдар (стансалар), кемежайлар, айлақтар жүктердi қайта тиеудiң келiсiлген көлемiн орындамағаны үшiн мынадай мөлшерде айыппұл төлеу түрiндегi жауапкершiлiкте болады: 
      тасымалдануы әмбебапты және арнаулы вагондарда (рефрижератор мен транспортерлерден басқа) жоспарланған жүктер бойынша - тегi мен осiне қарамастан бiр вагон үшiн 675 теңге; 
      рефрижератор вагондары мен траснпортерлерде тасымалдау жоспарланған жүктер бойынша - ось санына қарамастан бiр вагон үшiн 1350 теңге; 
      контейнерлердi тасымалдау жоспарланған жүктер бойынша; 
      қоса есептегенде брутто салмағы 5 тоннаға дейiн бiр контейнерге 68 теңге; 
      брутто салмағы 10 тоннаға дейiн - бiр контейнерге 135 теңге; 
      брутто салмағы 20 тонна - бiр контейнерге 270 теңге; 
      брутто салмағы 30 тонна - бiр контейнерге 405 теңге. 
      Орташа тәулiктiк немесе берiлген тәулiктегi тығыздалған қайта тиеу нормасы бойынша тиелген не бос вагондарды беру тәртiбi, жоспарын орындамағаны үшiн есеп айырысу жағдайлары, оның iшiнде кемелер тiкелей варианттар бойынша өңделгенде, темiр жол мен кеме шаруашылығы (кемежаймен) тораптық келiсiмдер немесе шарттарда белгiленедi. 
      Кемежайда тиеу мен түсiруде вагондар нормадан артық тұрып қалған кезде кеме шаруашылығы (кемежай, айлақ) және темiр жол осы Жарғының 133-бабында көзделген жауапкершiлiкте болады. 
      99. Жүк жөнелтушi аралас қатынаста жүктердi буып-түю мен маркiлеуге қойылатын мемлекеттiк стандарттар мен басқа да нормативтiк-техникалық құжаттардың талаптарын бұза отырып жiберген жағдайда, әрi осы себептер тиеу-түсiру пункттерiнде вагондар мен контейнерлердiң тұрып қалуына және бiр көлiктен екiншi көлiкке жүктердi тапсыруды кiдiртуге әкеп соққанда жүк жөнелтушi жүк алмасудың кешiгуiндегi вагондар мен контейнерлердiң барлық тұрып қалу уақыты үшiн осы Жарғының 133, 134-баптарында белгiленген тәртiп бойынша жауапкершiлiкте болады. 
      100. Нақты тапсырыстарға дейiн жүктердiң сақталуына тапсыратын жақ жауап бередi, ал нақты тапсырылғаннан кейiн қабылдаған жақ жауап бередi. 
      Кемежайларда (айлақтарда) темiр жолдан қабылдаған тиелген және бос вагондар мен контейнерлердi күзетудi кемежайдың (айлақтың) қаражатымен және соның есебiнен жүргiзiледi. 
      Тiкелей аралас қатынастарда тасымалдауға қабылданған жүктердi сақтауға темiр жолдардың басқа көлiк түрлерiнiң кәсіпорындарының жауапкершiлiгi тиiстi көлiк түрiнде қолданылатын кодекстермен, жарғылармен, ережелермен айқындалады. 
      Жүктiң жоғалуына, жетпеуiне, бұзылғанына немесе зақымдануына темiр жолдардың, кеме шаруашылықтарының, кемежайлардың, автокәсiпорындарының кiнәлi екенi анықталса, тиiсiнше темiр жолдар кеме шаруашылығы кемежайлар, автокәсiпорындар жауапкершiлiкте болады. 

                              V БӨЛIМ 

           Жолаушыларды, багаждарды, жүкбагаждарын және поштаны 
                             тасымалдау 

      101. Темiр жолдар жолаушылар темiр жол көлiгiн пайдаланған кезде олардың жүру қауiпсiздiгiн, оларға қажеттi жайлылықты, вокзалдарда және пойыздарда сапалы қызмет көрсетудi, жолаушылардың багаждарының сақталуын және уақтылы тасымалдануын қамтамасыз етуге тиiс. 
      Осы мақсаттар үшiн темiр жолдар барлық жолаушы пойыздарының кесте бойынша қозғалысын қамтамасыз етуге мiндеттi. 
      Жолаушыларға қызмет көрсетуге арналған жолаушылар вагондары, вокзалдар мен басқа құрылыстар дұрыс техникалық жағдайда және санитарлық талаптарға сай болуға тиiс. 
      102. Жолаушыларды тасымалдауға арналған пойыздар: 
      қозғалыс жылдамдығына қарай жүйрiк, жүрдек және жолаушы; 
      жүру қашықтығына қарай алысқа қатынайтын, жергiлiктi және қала маңы; 
      жолаушыларға жоғары сапалы қызмет көрсетуге байланысты - фирмалық болып бөлiнедi. 
      Пойыздарды жiктеу Қазақстан Республикасының Көлiк және коммуникациялар министрлiгi белгiлейтiн тәртiппен жүзеге асырылады. 
      103. Жолаушылар мен багаждарды тасымалдауға байланысты операцияларды орындау үшiн ашылған стансалар осы операцияларды орындауды қамтамасыз ететiн талаптарға сай болуға тиiс. 
      Вокзалдарда билет кассалары болуға тиiс. Тасымалдау мөлшерiне қарай вокзалдар багаждарды қабылдауға және өткiзуге арналған үйлер мен қол жүктерiн сақтау камерасымен, күту залдарымен, анықтама бюросымен, транзит жолаушыларының, ана мен баланың демалатын бөлмелерiмен, ресторандармен және буфеттермен, жолаушыларға мәдени-тұрмыстық және санитарлық-гигиеналық қызмет көрсетуге арналған бөлмелермен (пошта, телеграф, радио тораптары, шаштараздар, медициналық көмек пункттерi және т.с.с.) жабдықталуға тиiс. 
      Жолаушылардың жағдайлары үшiн және олардың стансаларда отыру, түсу және өту қауiпсiздiгiн арттыру үшiн қалқандары немесе павильондары бар платформалар, өту тоннельдерi не көпiрлер салынады. 
      Вокзал маңы алаңдары көркейтiлуге және жаяу адамдар мен қала көлiгiнiң қолайлы және қауiпсiз қозғалысының талаптарына жауап беруге тиiс. 
      Вокзал маңы алаңдарын көгалдандыру жергiлiктi атқарушы өкiмет органдарына жүктеледi. 
      Темiр жол вокзалдары үйлерiн, стансаларды, жолаушы платформалары мен жолаушыларға қызмет көрсету жөнiндегi өзге де объектiлердi салу мен қайта жаңарту республикалық және жергiлiктi бюджеттердiң, сондай-ақ темiр жолдар қаражаты мен мүдделi заңды және жеке тұлғалардың ерiктi жарналарының есебiнен жүргiзiледi. 
      104. Жолаушылар вокзалдарда жолаушы пойызының жүру және келу уақыты, жолаушылардың жол жүру және багаждарды тасымалдау құны туралы, билет, багаж кассаларының жұмыс уақыты, вокзал үйлерiнiң орналасуы туралы, сондай-ақ халыққа көрсетiлетiн қызметтердiң тiзбесi туралы уақтылы және дұрыс ақпаратпен қамтамасыз етiлуi тиiс. 
      105. Жолаушы тасымалдау шарты жол жүру құжаты, ал багажды тасымалдау шарты багаж түбiртегi болып табылады. 
      Шартқа сәйкес темiр жол сатып алған жүру құжатына қарай жолаушыға пойыздан орын берiп, жолаушы мен оның багажын тағайындалған пунктке жеткiзуге мiндеттенедi, ал жолаушы жүру үшiн белгiленген тариф бойынша, ал багаж тапсырса багажды тасу үшiн ақы төлеуге мiндеттенедi. 
      Әрбiр жолаушының жол жүру құжатының болуы мiндеттi, ал темiр жол оны жолаушы айтқан тағайындалған стансаға дейін пойыздың жүру бағыты бойынша сатуды қамтамасыз етуге мiндеттi. 
      Жол жүру құжаттарының нысанын оларды сатуды ұйымдастыру мен оның жарамдылық мерзiмiн Қазақстан Республикасының Көлiк және коммуникациялар министрлiгi белгiлейдi. 
      Жолаушылар жоғалтқан және бүлдiрген жол жүру құжаттары қайта жаңартылмайды және оларға төленген ақша қайтарылмайды. 
      106. Жүру құжаттарының түгелдiгiне қарамастан вокзалдағы сақтау камералары жолаушылардың багажды және жүкбагажын тасымалдау ережесiнде сақтауға тыйым салынған заттар мен бұйымдардан басқа жолаушылардың қол жүктерi мен багажын қабылдауды және сақтауды жүзеге асырады. 
      107. Жолаушының: 
      а) пойыздың жүру бағыты бойынша жолаушылар операциясына ашылған және өзi көрсеткен тағайындалған стансаға дейiн кез-келген пойызға және кез-келген вагонға жүру құжатын алуға; 
      б) өзiмен бiрге 7 жастан аспаған бiр баланы тегiн, егер ол жеке орын алмаса және 7-ден 15 жасқа дейiнгi балаларды жасөспiрiмдер тарифi бойынша ақы төлеп алып жүруге (халықаралық тасымалдауларды қоспағанда); 
      в) үш өлшем сомасы бойынша қосқанда көлемi 200 см аспайтын, 36 кг аспайтын қол жүгiн (ұсақ заттарды есептемегенде) (бiр толық және бала билетiне) өзiмен бiрге тегiн алып жүруге; 
      г) белгiленген тарифi багаж тасымалдау бойынша ақы төлеп, жол жүру құжаты бойынша жалпы салмағы 100 кг аспайтын багажды тасымалдауға тапсыруға; 
      д) қала маңына жүретiн пойыздардан басқасында жол жүру құжатының жарамдылық мерзiмiн 10 тәулiктен асырмай ұзарта отырып, жолда аялдама жасауға; 
      е) жол жүру құжатының жарамдылық мерзiмiн (қала маңынан басқа): 
      жолда ауырған кезде - барлық ауырған уақытына (емдеу мекемесiнiң анықтамасын көрсеткен кезде); 
      жолаушыға пойыздан орын берiлмеген жағдайда - жолаушыға орын берiлетiн келесi пойыздың жүруiне дейiнгi уақытқа ұзартуға; 
      ж) жүру құжатына стансадағы кассадан қажеттi белгiнi соқтырып, билет алынған пойыздан ерте жүретiн пойызбен шығуға; 
      з) жол жүру құжаты алынған пойыз жүрiп кеткен сәттен бастап пойызға (қала маңындағыдан басқа) 3 сағат кешiккенде, ал ауруы немесе бақытсыз жағдайға ұшырауы салдарынан 3 тәулiк кешiккен кезде жол жүру құжатын плацкарттың құнын қосымша төлеп басқа пойызға жаңартуға немесе плацкарт құны шегерiлген жол жүру құнын қайтып алуға; 
      и) пайдаланылмаған жол жүру құжаттарын темiр жол стансасының кассасына қайтарған кезде; 
      пойыз жүргенге дейiн 24 сағаттан кешiктiрмей өткiзгенде жол жүрудiң толық құнын алуға; 
      пойыз жүргенге дейiн 24 сағаттан аз уақытта, бiрақ 6 сағаттан кешiктiрмей өткiзгенде билеттiң құнын және плацкарт құнының 50 процентiн алуға; 
      пойыз жүргенге дейiн кемiнде 6 сағат бұрын өткiзгенде билет құнын алуға құқығы бар. Бұл жағдайда плацкарт құны төленбейдi. 
      Керi қайтуға жол жүру құжаттарын қайтарғанда оларды сатып алған пункттерде пойыз жөнелгенге дейiн үш тәулiктен кешiктiрмей қайтарғанда, жолаушыға толық жол жүру құны төленедi, ал бұл мерзiмнен кешiктiрiп, бiрақ поезд жөнелгенге дейiн қайтарылғанда - плацкарт құны шегерiлген жол жүру құны төленедi. Керi қайту жол жүру құжаттарын керi қайту пункттерiнде қайтарған кезде тiке жол жүру құжаттарын қайтаруға бара-бар шарттар қолданылады; 
      к) бағытталған жолда жол жүрудi тоқтатқан кезде жүрiлмеген жол құнын (плацкарт құнынан басқа) қайтарып алуға құқығы бар. Ақшаны қайтару Жолаушыларды, багаж бен жүкбагажын тасымалдау ережелерiнде көзделген тәртiппен жүргiзiледi. 
      Жол жүру барысында жолаушылардың неғұрлым жоғары санаттағы вагонда орын алуы Жолаушыларды, багаж бен жүкбагажын тасымалдау ережелерiмен белгiленген тәртiппен жүзеге асырылады. 
      108. Жолаушылардың жеке топтарын тасымалдау үшiн темiр жолдар кәсiпорындарға, мекемелерге, ұйымдарға олардың алдын-ала тапсырыстары бойынша жол жүру құжаттарын сатады. 
      Кәсiпорындар, мекемелер мен ұйымдар аталған тапсырыстар бойынша алынған жүру құжаттарын темiр жол стансасының кассасына пойыз жүруiне дейiнгi 7 тәулiктен аз уақытта, бiрақ 3 тәулiктен кешiктiрiлмей қайтарған кезде плацкарт құнының 50 процентi ұсталады, ал жол жүру құжатын берудi пойыз жүруiне дейiн 3 тәулiктен кешiктiрiп қайтарғанда плацкарттың құны толық ұсталады. 
      Пойыз жөнелтiлмегенде немесе жолаушылар шығатын пункттен пойызды жөнелту 1 сағаттан аса кiдiртiлген кезде, жол құжатында көрсетiлген орындардың жолаушыларға берiлмегендiгiнен және басқа орындарды пайдалануға келiспеуiнен, жол жүрмей қалғанда, жолаушы науқастанып қалғанда жол жүру құжатының қайтарылу мерзiмiне қарамастан (бiрақ толық жүргенге дейiн қайтарылғанда) жол жүру құнынан сомалар ұсталмайды. 
      Темiр жолға қатысы жоқ жағдайлармен пойыз қозғалысында үзiлiс болып, жол жүру сапары тоқталған кезде жолаушыға жол құны жүрiлмеген қашықтық үшiн қайтарылады, ал темiр жолға қатысты жағдайлармен тоқталған кезде жол жүру құны толық қайтарылады. 
      Жолдаушылардың жеке топтарын тасымалдау үшiн жол жүру құжаттарын сатуға кәсiпорындардан, мекемелерден және ұйымдардан тапсырыстарды қабылдау, сондай-ақ жолаушыларға қайтарылатын жол жүру құжаттарының құнын төлеу Қазақстан Республикасының Көлiк және коммуникациялар министрлiгiмен белгiленген тәртiппен жүзеге асырылады. 
      109. Сатып алынған жүру құжатына сәйкес вагонда орын берiлмеген жағдайда темiр жол жолаушы келiскен жағдайда қосымша төлем алмай, басқа вагоннан, тиiстi неғұрлым жоғарғы санаттағы вагоннан орын беруге мiндеттi. Егер жолаушыға сатып алынған жүру құжатының құнынан төмен төлем төленетiн орын берiлсе, онда оған жүру құнының айырмасы қайтарылады. 
      110. Жолаушылар қоғамдық тәртiптi, жолаушы вагондары мен вокзал жайларын пайдалану ережесiн сақтауға және темiр жол көлiгiнiң мүлiктерiне ұқыптылықпен қарауға мiндеттi. 
      111. Темiр жол жолаушының жүру құжатын көрсетуi бойынша багажды тасымалдауды қабылдауға және оны багаж вагоны бар бағытта ең жақын пойызбен жөнелтуге мiндеттi. Жолаушының өтiнiшi бойынша жүру құжатында көрсетiлмеген басқа маршрут бойынша жөнелтiлуi мүмкiн. 
      Багаждың тасымалдауға қабылданғанын растау үшiн жолаушыларға багаж жiберiлетiн пойыздың нөмiрi мен күнi көрсетiлген багаж түбiртегi берiледi. 
      Жолаушы багажды тапсырған кезде тарифке сәйкес алым төлеу арқылы оның құндылығын жариялай алады. Жүкбагажын тасымалдау Жолаушыларды, жүктердi, багажды және жүкбагажын тасымалдау ережелерiмен белгiленген тәртiппен жүзеге асырылады. 
      112. Багаж тасымалдауда жолаушыдан өлшемi, оралуы мен қасиеттерi бойынша багаж вагонына қиындықсыз тиелетiн және орналастырылатын басқа жолаушылардың багажына зиян келтiрмейтiн заттар мен нәрселер қабылданады. 
      Багажбен тасымалдауға тыйым салынған тез тұтанғыш және басқа да қауiптi жүктердiң тiзбесi, сондай-ақ багаждың буып-түйiлуi мен салмағына қойылатын талаптар Темiр жолмен жолаушыларды, багажды және жүкбагажын тасымалдау ережелерiнде белгiленедi. 
      113. Багажды жеткiзу мерзiмi багажды жөнелткен пойыздың тағайындалған стансаға дейiнгi жүру уақытымен айқындалады (111-бап). 
      Егер багаж жолда қайта тиелетiн маршрутпен жүрсе, онда багажды жеткiзу мерзiмi келiскен пойыздардың осы маршрут бойынша жүру уақытына әрбiр қайта тиеуге бiр тәулiктi қосу арқылы айқындалады. 
      114. Багажды жеткiзу мерзiмi аяқталғаннан кейiн 7 тәулiк өткен соң тағайындалған стансаға келмесе, онда жолаушының багажды жоғалған деп санауға және оның құнын өтеудi талап етуге құқығы бар. 
      115. Багаж стансада багаж түбiртегiн көрсеткен адамға берiледi. Жеткiзiлген багажды беру станса жолаушылар тасымалдау жөнiндегi операциялар үшiн ашылған кездегi барлық уақытта жүргiзiледi. Багажды сақтағаны үшiн алым алынады. 
      116. 60 күннiң iшiнде талап етiлмеген багаж жергiлiктi сауда ұйымдарына сатуға осы Жарғының 61 және 62-баптарында белгiленген тәртiппен тапсыруға жатады. 
      Жолаушылардың вокзалдар мен пойыздарда ұмытылып қалған және табылған заттары Жолаушыларды, багажды және жүкбагажын тасымалдау ережелерiнде көзделген тәртiппен сатылады. Аталған багажды сатудан түскен қаражаттың 50 процентi темiр жолдың қарамағында қалады, ал қалғандары республикалық бюджетке енгiзiледi. 
      117. Пошта тасымалдаулары Қазақстан Республикасының Көлiк және коммуникациялар министрлiгi белгiлеген тiзбедегi пойыздарға қосылатын пошта вагондары арқылы жүзеге асырылады. 
      118. Темiр жолдар шарт бойынша темiр жол вокзалдарында жолаушыларға пошта, телеграф және телефон байланысы қызметiн көрсетуге, кезеңдiк басылымдарды сатуға арналған жайлар, ал пошта тасымалдауын қамтамасыз ету үшiн iрi темiр жол тораптарында поштаны тасымалдау бөлiмдерi үшiн қажеттi құрылғылары бар жайлар беруге мiндеттi. 
      119. Вокзалдардың негiзгi үйiнен тыс, поштаны тасымалдау бөлiмшелерiне арналған арнайы жайларды, сондай-ақ арнайы тұйықтарды, кiрме темiр жолдарды, тоннельдердi, сұрыптау алаңдарын, платформаларды және поштаны өңдеу үшiн қажет тағы сол сияқтыларды Мемлекет поштасының қаражаты есебiнен құрылыс ұйымдары салады. 
      Осы жайларды салу үшiн учаскелер перронға шығуды қамтамасыз ете отырып, вокзал ғимараттарына тiкелей жақын жерден бөлiнуге тиiс. 
      120. Темiр жолдар мен пошта тасымалдау тәртiбiн Қазақстан Республикасының Көлiк және коммуникациялар министрлiгi белгiлейдi. 
      121. Тасымалданатын поштаның жоғалғаны, зақымданғаны және кiдiргенi үшiн темiр жолдардың жауапкершiлiгi пошта мәселелерi жөнiндегi қолданылып жүрген заңдармен айқындалады. 

                              VI БӨЛIМ 

         Темiр жолдардың, жүк жөнелтушiлердiң, жүк алушылар мен 
                     жолаушылардың жауапкершiлiгi 

      122. Темiр жолдар мен жүк жөнелтушiлер тасымалдау жоспарының орындалмағаны үшiн мына мөлшердегi айыппұлдар түрiнде мүлiктiк жауапкершiлiкте болады: 
      әмбебап және арнайы вагондарда (рефрижератор вагондар мен траснпортерлерден басқа) тасымалдануы жоспарланып отырған жүктер бойынша - тегi мен өсiне (осности) қарамай бiр вагон үшiн 675 теңге; 
      тасымалдау рефрижератор вагондары мен траснпортерлерде жоспарланатын жүктер бойынша - ось санына қарамай бiр вагон үшiн 1350 теңге; 
      тасымалдау контейнерлерде жоспарланатын жүктер бойынша: 
      қоса есептегенде брутто салмағы 5 тоннаға дейiн - бiр контейнерге 68 теңге; 
      брутто салмағы 10 тонна - бiр контейнерге 135 теңге; 
      брутто салмағы 20 тонна - бiр контейнерге 270 теңге; 
      брутто салмағы 30 тонна - бiр контейнерге 405 теңге. 
      Вагондар мен контейнерлер жүк жөнелтушiнiң кiнәсiнен жiберiлмегеннен басқа жағдайларда вагондар мен контейнерлердi бермегенi үшiн темiр жол жауап бередi. 
      Тасымалдау жоспарын орындамағаны үшiн жүк жөнелтушi мынадай жағдайларда: 
      тиеуге берiлген вагондар мен контейнерлердi пайдаланбағанда; 
      жоспарда көзделген вагондар мен контейнерлерден бас тартқанда; 
      жүк жөнелтушiнiң кiнәсiнен тиеу мен түсiрудi күтiп стансада бос тұрған вагондар мен контейнерлер пайдаланылмағанда жауапкершiлiкте болады. 
      Сонымен бiрге жүк жөнелтушi тағайындалған жолдар мен стансалар бойынша жүктердi тасымалдау жоспарының орындалмағаны үшiн жауапты болады, оның iшiнде келiсiлген тасымалдау жоспары бүтiндей алғанда тегi мен осiне қатыссыз вагон үшiн 270 теңге; 
      қоса есептегенде брутто салмағы 20-дан 30 тоннаға дейiн контейнер үшiн 120 теңге; 
      брутто салмағы 10 тонна контейнер үшiн 40 теңге; 
      қоса есептегенде брутто салмағы 5 тоннаға дейiн контейнер үшiн 20 теңге мөлшерiнде орындалған жағдайда жауапкершiлiкте болады. 
      Маршрут тиелуi қамтамасыз етiлмегенде - бiр маршрут үшiн 1000 теңге. 
      Жоспардан асырылған және жоспардан тыс жүк жөнелтушiнiң тапсырыстары бойынша темiр жол қабылдаған жүктердi тасымалдау жөнiндегi мiндеттемелердi орындамағаны үшiн темiр жол мен жүк жөнелтушi де осындай жауапкершiлiкте болады. 
      Жiңiшке табанды темiр жол желiлерi бойынша жүктердi тасымалдау кезiнде жүктердi тасымалдау жоспарының орындалмағаны үшiн айыппұл мөлшерiн Қазақстан Республикасының Көлiк және коммуникациялар министрлiгi белгiлейдi. 
      123. Жүк жөнелтушi тасымалдау жоспарын орындамағаны үшiн айыппұл төлеуден: 
      а) табиғи апат сипатындағы құбылыстар (су тасқыны, жер сiлкiнiсi, көшкiн, дауыл, тайфундар, борасын және т.б.) салдарынан темiр жолдың кiрме жолдарында қозғалыс үзiлгенде немесе қолданылып жүрген ережелерге сәйкес мұндай жағдайларда тиеу-түсiру жұмыстарына тыйым салынғанда; 
      б) осы Жарғының 48-бабына сәйкес жүктердi тиеуге тыйым салынғанда және тоқтатылғанда немесе шектеу жасалғанда; 
      в) жүк жөнелтушiмен алдын-ала келiсiлмей тиеудi көбейту үшiн жоспар нормасынан асырып берiлген вагондар (контейнерлер) пайдаланылмағанда; 
      г) жүк жөнелтушi онкүндiктiң басқа күндерi толық тиелмеген жүктiң орнын сол онкүндiк iшiнде толтырғанда; 
      д) мұнай мен мұнай өнiмдерiн тиеу мұнай өнiмдерiн құю стансалары мен тиеу-түсiру пункттерiнде жасалса, толтырмай тиеуге, жүк жөнелтушi осы айдың бiрiншi жартысында немесе тиiсiнше екiншi жартысында осы ай жартысының жекелеген күндерi жол берiлген жүктердi толтырмай тиеудiң орнын толтырған жағдайда босатылады. 
      Вагондарды (контейнерлердi) тығыз тиеу нәтижесiнде жүк жөнелтушi саны жоспарда көзделгеннен кем вагондарды (контейнерлердi) пайдаланған кезде осы вагондардың (контейнерлердiң) тиiстi санының толық тиелмегенi үшiн айыппұл алынбайды. 
      Егер жүк жөнелтушi тиеу күнiнен кем дегенде екi күн бұрын вагондардың (контейнерлердiң) пайдаланылмайтыны туралы стансаны ескертсе, онда айыппұл сомасының үштен бiрi кемидi. 
      124. Тасымалдау жоспарын орындамағаны үшiн темiр жол айыппұл төлеуден: 
      а) табиғи апат сипатындағы құбылыстар салдарынан (су тасқыны, жер сiлкiнiсi, көшкiн, дауыл, тайфун, борасын және тағы басқалары) вагондар мен контейнерлердi тиеуге беруге мүмкiндiк болмағанда, сондай-ақ темiр жолдарға қатысы жоқ себептермен көлiк жұмысын бұзатын басқадай кедергiлер болғанда; 
      б) осы Жарғының 48-бабына сәйкес жүктердi тиеуге тыйым салынғанда және тоқтатылғанда немесе шек қойылғанда; 
      в) жүк жөнелтушi жүк түсiрiлiп және тазартылып жатқан вагондар мен контейнерлердi кiдiрткенде. Мұндай жағдайда темiр жол бұл жүк жөнелтушiге ол осы себептермен кiдiрткен және шын мәнiнде тиеуге беруге мүмкiн болмаған вагондар мен контейнерлер санын бермегенi үшiн айыппұл төлеуден босатылады; 
      г) темiр жол белгiлi бiр күнтiзбелiк онкүндiктiң жекелеген күндерiнде вагондар мен контейнерлердi бермеудiң орнын осы онкүндiк iшiнде толтырған кезде; 
      д) мұнай және мұнай өнiмдерiн тиеу құю стансаларында немесе тиеу-түсiру пункттерiнде жүргiзiлгенде осы жарты айдың жекелеген күндерiнде осы жүктердi толымсыз тиеудiң орнын темiр жол осы айдың бiрiншi жартысында немесе екiншi жартысында толықтырғанда босатылады. 
      125. Тасымалдау жоспарының орындалмағаны үшiн есептесу тәртiбi мен мерзiмi Жүк тасымалдау ережелерiнде белгiленедi. 
      126. Темiр жол жүктi тасымалдауға қабылдаған сәттен бастап оны жүк алушыға бергенге дейiн, егер ол жүктiң жоғалуының, бұзылуының, жетiспеуiнiң немесе зақымдануының темiр жол тосқауыл бола алмаған және оларды болдырмау оған байланысты емес жағдайлардың салдарынан болғанын дәлелдей алмаса, жауапкершiлiкте болады. 
      127. Егер тасымалдауға қабылданған жүктiң жоғалуы, бұзылуы, жетiспеуi немесе зақымдануы: 
      а) жүк жөнелтушiнiң немесе жүк алушының кiнәсынан; 
      б) жүктiң ерекше табиғи қасиеттерiнiң салдарынан, сондай-ақ тасымалдау немесе сақтау кезiнде жүктi сақтау үшiн ерекше жағдайларды немесе сақтық шараларын талап ететiн жүктiң ерекше қасиеттерi жүк құжаттамасында көрсетiлмей, тасымалдауға тапсыру салдарынан; 
      в) егер - тиеу немесе түсiру жөнелтушiнiң не алушының қаражатымен жүргiзiлсе, жүктердi жабық вагондарға, контейнерлерге тиеу немесе түсiруге байланысты себептерден; 
      г) жүктi ашық жылжымалы құраммен тасымалдауға байланысты табиғи себептердiң салдарынан; 
      д) жүк алушының немесе жүк жөнелтушiнiң жолсерiктерi ерiп жүретiн жүктердi тасымалдаған кезде; 
      е) егер жолда ыдыстың зақымданған белгiсi болмаса, жүктердi тасымалдауға қабылдағанда ыдыстардан немесе ораулардың сыртқы түрiнен байқалмайтын кемшiлiктерiнен немесе жүктiң қасиеттерiне не стандарттарға сай келмейтiн ыдыстың пайдаланылуы салдарынан; 
      ж) жүк жөнелтушi жүк құжаттамасында көрсеткен хабарлардың бұрыстығы, дәл болмауы немесе толымсыздығы салдарынан; 
      з) жүк салмағының белгiленген нормалар шегiнде табиғи кемуiнiң салдарынан; 
      и) тасымалдау кезiнде тасу мерзiмi және температуралық режим сақталған кезде тез бұзылатын жүктердiң бұзылуы салдарынан болса темiр жол тасымалдауға қабылданған жүктiң жоғалғаны, бұзылғаны, жетiспеуi немесе зақымданғаны үшiн жауапкершiлiктен босатылады. 
      Егер жүк алушы темiр жолдың ысырапты тасымалдауға байланысты кiнәсiн дәлелдесе, онда аталған жағдайларда темiр жол жауапқа тартылады. 
      128. Темiр жол жүктiң жоғалуын, бұзылуын, жетiспеуiн және зақымдануын жүктi беру жөнiндегi шарт-контрактiдегi шотта жүк жөнелтушi көрсеткен баға есебiнен, қосымша құнға салынатын салықты ескере отырып өтейдi. 
      Жоғалған немесе жетiспеген жүк құнын өтеумен қатар, темiр жол жоғалған, жетiспеген жүктiң санына бара-бар мөлшерде осы жүк үшiн алынған тасымалдау төлемiн төлейдi. 
      Егер толық немесе жартылай жоғалған, бұзылған немесе зақымданған жүктiң құнын мұндай тәртiппен айқындау мүмкiн болмаса, онда оны Жүктердi тасымалдау ережелерiне сәйкес жүргiзiлетiн сараптама белгiлейдi. 
      Жарияланған бағалы жүк тасымалданған жағдайда темiр жол жүктiң жоғалғанын, бұзылғанын, жетiспеуiн немесе зақымданғанын жарияланған бағасының немесе оның жоғалған, бұзылған, жетiспейтiн немесе зақымданған бөлiгiне сәйкес мөлшерде, сондай-ақ бағаны жариялау алымын немесе алымның бiр бөлiгiн өтейдi. 
      Аталған өтеу мөлшерi: 
      егер бұзылудың немесе зақымданудың салдарынан осы жөнелтудiң барлық жүгiнiң бағасы түссе, онда осы толық жоғалған жүктi өтеу сомасынан; 
      егер зақымдану салдарынан осы жөнелтудегi жүктердiң бiр бөлiгiнiң ғана бағасы түссе, онда жүктiң бағасы түскен бөлiгiнiң жоғалғаны үшiн белгiленген өтеу сомасынан аспауға тиiс. 
      129. Жүктiң мерзiмi өтiп жеткiзiлгенi үшiн, оның iшiнде тiкелей аралас қатынастар тасымалдау кезiнде жолдың темiр жол бөлiгi үшiн темiр жол, егер мерзiмiн өткiзу өзiнiң кiнәсынан болмағанын дәлелдей алмаса, әрбiр кешiктiрiлген тәулiк үшiн тасымалдау көлемiнiң 5 процентi мөлшерiнде, бiрақ тасымалдау төлемiнiң 50 процентiнен асырмай жүк алушыға айыппұл төлейдi. 
      Жүк жөнелтушiге, жүк алушыға тиесiлi немесе олар жалдаған бос вагондарды берудi кешiктiргенi үшiн темiр жолдан да осындай мөлшерде айыппұл алынады. 
      130. Егер жеткiзу мерзiмi өткеннен кейiн жүк 7 күн iшiнде жүк алушының талап етуi бойынша оған бермесе, тiкелей аралас қатынастарда жүк тасымалдау кезiнде - жүктi тасымалдауға қабылдаған күннен бастап 30 күн өткенше, берiлмесе, онда жүк жөнелтушi мен жүк алушының жүктi жоғалған деп санауға және жүктi жоғалтқаны үшiн өтем талап етуге құқығы бар. 
      Бiрақ, егер жүк аталған мерзiм өткен соң келсе, онда жүк алушы жүктi қабылдауға және жоғалған жүк үшiн темiр жол төлеген соманы қайтарып беруге мiндеттi. Мұндай жағдайда жүктi темiр жол жалпы негiзде бередi. 
      131. Тасымалдауға тыйым салынған жүктi немесе жүктiң атауы не қасиетi темiр жол жүк құжаттамасында дұрыс көрсетiлмеген, тасымалдау кезiнде ерекше сақтық шараларын қолдануды талап ететiн жүктi бергенi үшiн жүк жөнелтушiден темiр жол шығындары үшiн салынатын айыптан басқа тасымалдаудың барлық қашықтығына ең жоғары тариф бойынша тасымалдау төлемiнiң 5 еселенген мөлшерiнде айыппұл алынады. 
      132. Жүк жөнелтушi, жүк алушы, кiрме темiр жолдардың иесi болып табылатын кәсiпорын темiр жолдың рұқсатынсыз қоғамдық парктiң вагондары мен контейнерлерiн өздерiнiң iшкi тасымалдауларына пайдаланғаны үшiн темiр жолға осы Жарғының 133, 134-баптарында белгiленген шамалардың 10 есе мөлшерiнде айыппұл төлейдi. 
      Бұл айыппұл вагондардың бос тұруы мен контейнерлердiң кiдiруi немесе оларды пайдаланғаны үшiн алынатын айыппұлдарға қарамастан алынады. 
      133. Жүк жөнелтушiнiң, жүк алушыны қаражатымен тиеуге, түсiруге немесе қайта тиеуге берiлетiн (вагондардың бос тұруы) белгiленген мерзiмнен асыра кiдiрткенi (тұрып қалғаны) үшiн жүк жөнелтушiден немесе жүк алушыдан, сондай-ақ салынып жатқан темiр жол желiлерiнде және осы желiлер қосылатын стансаларда вагондарды кiдiрткенi үшiн осы құрылысты жүзеге асырушы кәсiпорындардан немесе ұйымдардан айыппұл ұсталады. 
      Әмбебап вагондар (жабық, жартылай вагондар, платформалар), тұрып қалған кезде айыппұл мына мөлшерде ұсталады: 
      1-ден 6 сағатқа дейiн тұрып қалғанда - бiр вагон үшiн сағатына 8 теңге; 
      7-ден 12 сағатқа дейiн тұрып қалғанда - бiр вагон үшiн сағатына 16 теңге; 
      13-тен 18 сағатқа дейiн тұрып қалғанда - бiр вагон үшiн сағатына 24 теңге; 
      18 сағаттан аса тұрып қалғанда - бiр вагон үшiн сағатына 40 теңге. 
      15 минутқа дейiн бос тұрып қалу есепке алынбайды, 15 минут және одан да артық бос тұрып қалу толық бiр сағат деп қабылданады. 
      Цистерналар, цемент тасығыштар, транспортерлер, бункерлi жартылай вагондар, минерал тасушылар, және басқа да арнаулы вагондар (рефрижертордан басқа) тұрып қалғанда айыппұл мөлшерi екi есе, ал рефрижератор вагондары тұрып қалғанда - үш есе көбейедi. 
      Жүк алушыға, кiрме темiр жол иесiне байланысты себептермен тағайындалған стансада түсiрудi, қайта тиеудi күтiп тұрған вагондардың бос тұрғаны үшiн дәл осындай мөлшерлерде айыппұл алынады. 
      Жүк жөнелтушiге, жүк алушыға тиесiлi немесе олар жалдаған вагондардың темiр жолдарда бос тұрып қалуы кезiнде бос тұрғаны үшiн 50 процент мөлшерiнде айыппұл алынады. 
      Рефрижератор пойызының немесе рефрижератор секциясының вагондарын тиеуде, түсiруде немесе қайта тиеуден белгiленген мерзiмнен артық кiдiрткенi үшiн жүк жөнелтушiден, жүк алушыдан тиеуде, түсiруде немесе қайта тиеуде кiдiртiлген вагондар үшiн, сондай-ақ пойыздың немесе секцияның тиеу операцияларының соның күтiп тұрған вагондары үшiн де айыппұл алынады. 
      Вагондардың бос тұрғаны үшiн алынатын айыппұл жүктердi тасымалдау жоспарын орындамағаны үшiн алынатын айыппұлға қарамай ұсталады. Мұнда осы Жарғының 72-бабында қарастырылған шарт негiзiнде вагондарды пайдалану төлемi бойынша темiр жолдармен жұмыс iстейтiн жүк жөнелтушiлерден, жүк алушылардан жоғарыда аталған айыппұлдар ұсталмайды. 
      Жүктердi, соның iшiнде импорттық жүктердi кемеден тiкелей вагонға қайта тиеу кезiнде тораптық келiсiмге көзделген тәртiппен келiсiлген кемежайдың (айлақтың) тәулiктiк тапсырысында көрсетiлген вагондар саны темiр жолдың кiнәсынан берiлмеген кезде айлақта тұрып қалған кеме үшiн, сондай-ақ осы келiсiммен белгiленген мерзiмде олардың берiлмегенi үшiн темiр жол кемежайға (айлаққа) айыппұл төлейдi. Өздiгiнен жүретiн кеменiң бос тұрғаны үшiн бiр тәулiкке 5,5 теңге мөлшерiнде және өздiгiнен жүрмейтiн кеме үшiн - кемеден тиелмеген жүктiң әрбiр тоннасы үшiн 2,75 теңге мөлшерiнде айыппұл төленедi, рефрижератор кемесiнiң тұрып қалғаны үшiн айыппұл мөлшерi екi есе көбейедi. 
      134. Белгiленген мерзiмдерден артық контейнерлердi кiдiрткенi үшiн жүк жөнелтушiлер мен жүк алушылар, сондай-ақ салынып жатқан темiр жол желiлерiнде және осы желiлер түйiсетiн стансаларда контейнерлердi кiдiрткенi үшiн осы құрылысты жүзеге асыратын кәсiпорындар немесе ұйымдар мына мөлшерде айыппұл төлейдi: 
      брутто салмағы 30 тонна контейнерге сағатына 12 теңге; 
      брутто салмағы 20 тонна контейнерге сағатына 8 теңге; 
      брутто салмағы 10 тонна контейнерге сағатына 4 теңге; 
      брутто салмағы 5 тонна контейнерге сағатына 2 теңге; 
      брутто салмағы 3 тонна контейнерге сағатына 1 теңге; 
      брутто салмағы 3 тоннадан кем контейнерге сағатына 0,5 теңге. 
      Контейнерлердi кiдiрткенi үшiн айыппұл контейнерлерге жүк тасымалдау жоспарының орындалмағаны үшiн алынатын айыппұлға қарамастан ұсталады. 
      Бұл ретте осы Жарғының 72-бабында қарастырылған шарт негiзiнде контейнерлердi төлем бойынша пайдаланып темiр жолдармен жұмыс iстейтiн жүк жөнелтушiлерден, жүк алушылардан айыппұл алынбайды. 
      135. Жүк жөнелтушi мен жүк алушы вагондардың бос тұруы мен контейнерлердiң кiдiргенi үшiн айыппұл төлеуден: 
      а) егер вагондардың бос тұруы мен контейнерлердiң кiдiруi кiрме темiр жолдардағы қозғалыстың үзiлуiне әкеп соққан табиғи апат сипатындағы құбылыстардың себебiнен болған, сондай-ақ нәтижесiнде қолданылып жүрген ережелерге сәйкес тиеу-түсiру жұмыстарына тыйым салынған табиғи апат немесе кәсiпорында болған авариялар себебiнен болған жағдайда; 
      б) темiр жол жүк жөнелтушiнiң, жүк алушының тиеу-түсiру пункттерiндегi ең жоғары өңдеу техникалық қабiлетiнен артық мөлшерде вагондар (контейнерлер) берген жағдайда босатылады. 
      136. Егер жоспар мен мәлiмдемеде көзделген жүктердi тиеуге арналған бос вагондарды жүк жөнелтушiнiң тапсырысы бойынша беру жүк жөнелтушiге байланысты себептермен кiдiртiлген жүк жөнелтушi тиеу стансасында вагонды кiдiрткен барлық уақытқа осы Жарғының 133-бабында көзделген мүлiктiк жауапкершiлiкте болады немесе 72 бабының негiзiнде төлем жасайды. Егер жүк жөнелтушi осы вагондарды пайдаланудан бас тартқаны жөнiнде мәлiмдесе, бұл төлем немесе айыппұл, станса осындай мәлiмдеме алғанға дейiн есептеледi. 
      Жүк жөнелтушi өзiнiң өтiнiшi бойынша стансаға келген арнаулы бос вагондарды тиеуден бас тартқан кезде және есептiк тәулiк iшiнде осы стансада оны басқа жүк жөнелтушiлердiң пайдалану мүмкiншiлiгi болмағанда, темiр жол одан жүктердi тасымалдау жоспарын орындамағаны үшiн алынатын айыппұлдан басқа осы вагондардың жөнелту стансасынан тиеу стансасына дейiнгi, бiрақ 300 километрден аспайтын жүрiс үшiн тариф бойынша төлем алады. 
      137. Жүк жөнелтушiнiң экспортқа өнiм берудiң нормативтiк талаптарын бұзғаны үшiн, соның салдарынан шекаралық және кемежай маңы стансаларында экспорттық жүктерi бар вагондар мен контейнерлердi кедендiк, шекаралық немесе басқа бақылау органдары кiдiрткенi үшiн, сондай-ақ осы себептермен оларды теңiз, өзен кемежайы немесе шетел темiр жолдары қабылдаудан бас тартқан кезде жүк жөнелтушi бiр вагон үшiн 10 мың теңге және бiр контейнер үшiн 4 мың теңге мөлшерiнде айыппұл төлейдi. 
      Бұған қоса стансада вагондардың, контейнерлердiң нормативтен артық мәжбүрлi бос тұруын болдырған жақ осы Жарғының 133, 134-баптарында көзделген жауапкершiлiкте болады. 
      138. Вагонды, контейнердi жүк көтерiмдiлiгiнен (сыйымдылығынан) асырып жүк тиегенi үшiн жүк жөнелтушi осы жүктi тасымалдау тарифiнiң бес есе мөлшерiнде айыппұл төлейдi. 
      Сонымен бiрге, жүк жөнелтушi вагонды, контейнердi рұқсат етiлген нормадан асыра тиеуiнiң салдарынан пайда болған апат жағдайында темiр жолға шығындарды төлейтiн болады. 
      139. Жүк тиеуге тазаланбаған жылжымалы құрамды беруге жүк жөнелтушiнiң, кемежайдың, айлақтың, сондай-ақ темiр жол құрылысын жүзеге асырушы кәсiпорынның немесе ұйымның келiсiмiмен жол берiледi. Бұл жағдайда темiр жол осы вагондар мен контейнерлердi тазалауға және тиеуге мiндеттi жүк жөнелтушiнiң, кемежайдың, айлақтың сондай-ақ темiр жол желiсiн салушы кәсiпорынның немесе ұйымның пайдасына жәй вагон үшiн 200 теңге, арнаулы вагон үшiн 400 теңге және контейнер үшiн 100 теңге мөлшерiнде айыппұл төлейдi. Вагондар мен контейнерлердi тазалау үшiн жүк жөнелтушiлерге, кемежайға, айлаққа, сондай-ақ темiр жол желiсiн салушы кәсiпорынға немесе ұйымға тараптардың келiсiмi бойынша айқындалатын уақыт берiледi. 
      Жүк алушы, кемежай, айлақ, сондай-ақ темiр жол желiсiн салушы кәсiпорын немесе ұйым түсiруден (құйып алудан) кейiн тазаланбаған жылжымалы құрам мен контейнерлердi тапсырғаны үшiн темiр жолдың пайдасына аталған мөлшерде айыппұл төлейдi. 
      140. Темiр жол берген жылжымалы құрам немесе контейнерлер, алынбалы тасымалдау құралдары мен орау құралдарын зақымдаған немесе жоғалтқан кезде жүк жөнелтушi, жүк алушы, кемежай, айлақ, сондай-ақ басқа кәсiпорындар мен ұйымдар, оның iшiнде темiр жол желiсiн салушылар оларды жөндеуге немесе оларды зақымдаған немесе жоғалтқан кездегi бағалар бойынша жылжымалы құрамның зақымданған (жоғалған) бөлiгiнiң контейнердiң, алынбалы тасымалдау құралдары құнының бес есе мөлшерiнде темiр жолға айыппұл төлеуге мiндеттi. 
      Жүк жөнелтушi, жүк алушы, кемежай, айлақ, сондай-ақ басқа кәсiпорын, ұйым, оның iшiнде темiр жол желiсiн салуды жүзеге асырушылар зақымданған жылжымалы құрамның салдарынан болған темiр жол шығындарының айыппұлмен немесе жөндеу құнымен жабылмаған бөлiгiн өтейдi. 
      141. Темiр жол кәсiпорындарға, мекемелерге, ұйымдарға тиесiлi жылжымалы құрамдарды немесе контейнерлердi зақымдаған кезде темiр жол оларды жөндеуге немесе зақымдалған (жоғалған) жылжымалы құрам немесе контейнерлер бөлiгi құнының бес есе мөлшерiнде иелерiне айыппұл төлеуге, сондай-ақ айыппұлмен немесе жылжымалы құрам немесе контейнер иесiнiң жөндеу құнымен жабылмаған басқа шығындарын өтеуге мiндеттi. 
      Темiр жол зақымдаған немесе жоғалтқан жалға алынған жылжымалы құрамды ауыстыру тәртiбi жалдау туралы шартта көзделедi. 
      Кәсiпорындарға, ұйымдарға немесе мекемелерге тиесiлi темiр жол жоғалтқан вагондардың, контейнерлердiң орнына темiр жол олардың талап етуi бойынша уақытша тегiн пайдалануға вагондар мен контейнерлер беруге, ал 3 ай өткен соң вагондар мен контейнерлердi жоғалтқандардың орнына беруге мiндеттi. 
      142. Жүк жөнелтушiлерге, жүк алушыларға тиесiлi немесе олар жалға алған бос вагондар ұзақ уақыт бос тұрып қалғанда темiр жол жалдау шарты бойынша осы вагондарды бiр бағытта, сондай-ақ қатынасатын аудандарға жүктердi тасымалдауға пайдалануы мүмкiн. 
      Жүк жөнелтушiге, жүк алушыға тиесiлi немесе олар жалға алған вагондарды темiр жол өз бетiнше алғанда темiр жол оларға осы Жарғының 133, 134-баптарында белгiленген шаманың он есе мөлшерiнде айыппұл төлейдi. 
      Осы айыппұл вагондардың, контейнерлердiң бос тұрғаны үшiн айыппұл немесе оларды пайдаланғаны үшiн алынған төлемнен бөлек алынады. 
      143. Жүк тағайындалған стансаға келгенде тасымалдау шартындағы барлық құқықтар мен мiндеттер станса жүктiң келуi туралы алдын ала хабарлаған жүк алушыға көшедi. 
      Бұл ретте жүк алушы жүк жөнелтушiнiң дұрыс емес iс-әрекетiнiң салдарынан тасымалдауға байланысты темiр жолға төленген барлық айыппұлдарды, алымдарды, сондай-ақ шығындар мен зияндарды өтеудi жүк жөнелтушiден талап етуге құқылы. 
      Егер жүк тағайындалған станса ауданында жоқ жүк алушыға жiберiлген болса, осы жүк тасымалдау үшiн түпкiлiктi есеп айырысу жөнiндегi темiр жол алдындағы барлық жауапкершiлiк жүк жөнелтушiге жүктеледi. 
      144. Тиеу мен түсiруге вагондар кiрме темiр жолдарды пайдалану шартында немесе вагондарды беру мен алу шартында көзделген мерзiмнен 15 минуттан артық кешiгiп берiлгенi үшiн темiр жол жүк жөнелтушi мен жүк алушыға бiр вагон үшiн сағатына 8 теңге мөлшерiнде айыппұл төлейдi. 
      Вагондарды жинау темiр жол локомотивiмен жүргiзiлгенде немесе вагондар кiрме темiр жолдардан қабылданғанда кiрме темiр жолдардағы тиеу-түсiру орындарынан вагондарды жинау темiр жолдың кiнәсынан 15 минуттан аса кiдiртiлген кезде темiр жол жүк жөнелтушiге, жүк алушыға осы Жарғының 133-бабында көзделген мөлшерде айыппұл төлейдi. 
      Бұл айыппұл кiрме темiр жолдарды пайдалану шартында немесе вагондарды беру мен алу шартында көзделген мерзiм өткен сәттен вагондарды алу мерзiмi өткен сәттен бастап барлық кiдiрген уақытта ұсталады. 
      15 минуттан аса кiдiру толық бiр сағат деп қабылданады. 
      145. Темiр жол жолаушыдан тасымалдауға қабылданған багаждың жоғалғаны, жетiспегенi, бұзылғаны немесе зақымданғаны, сондай-ақ кешiктiрiп жеткiзгенi үшiн, егер жоғалту, жетiспеушiлiк, бұзылу немесе зақымдану, сондай-ақ мерзiмiнен кешiктiру өзiнiң жазығынан болмағандығын дәлелдей алмаса, толық мүлiктiк жауапкершiлiкте болады. 
      Жолаушыдан қабылданған багаждың жоғалғаны, бұзылғаны, жетiспегенi немесе зақымданғаны үшiн темiр жол: 
      а) тасымалдауға қабылданған құндылығы жарияланған багаж үшiн жарияланған құны мөлшерiнде және құнын жариялау үшiн алынған алымдар немесе алымның бiр бөлiгi мөлшерiнде; 
      б) тасымалдауға қабылданған құндылығы жарияланбаған багаж үшiн - тарифте көзделген мөлшерде, егер жолаушы жоғалған, жетiспеген, бұзылған немесе зақымданған багаждың нағыз құнын дәлелдесе - нағыз құны мөлшерiнде жауапқа тартылады. 
      Багажды кешiктiрiп жеткiзгенi үшiн темiр жол толық емес тәулiктi толыққа есептеп, бiрақ тасу төлемiнiң 50 процентiнен асырмай әрбiр күн үшiн тасу төлемiнiң 10 процентi мөлшерiнде айыппұл төлейдi. 
      Багажды кешiктiрiп жеткiзу багаж келуге тиiс күннiң 24 сағатынан бастап есептеледi. 
      Багажды кешiктiрiп жеткiзгенi үшiн айыппұлды жолаушының талап етуi бойынша құрастырылған актiнiң негiзiнде багаж бергенде тағайындалған станса бастығы төлейдi. 
      Жолаушының өзiмен алып жүретiн қол жүгiнiң бүтiндiгi мен түгелдiгiн қамтамасыз ету осы жолаушының мiндетi болып табылады. 
      Жүкбагажының жоғалғаны, бұзылғаны, жетiспегенi немесе зақымданғаны үшiн темiр жол жүктердiң жоғалғаны, бұзылғаны, жетiспегенi немесе зақымданғаны үшiн белгiленген тәртiппен жауапкершiлiкте болады. 
      Жолаушы пойызының кешiккенi үшiн темiр жол өз кiнәсынан кешiктiрiлген әрбiр сағатқа билет құнының 3 процентi мөлшерiнде жолаушыға айыппұл төлейдi, бұған қоса, егер жолаушы зиян шексе, оның орнын толтырады. Алынған айыппұлдың сомасы билет құнынан аспауға тиiс. 
      Кiнәсынан жолаушы пойызы кешiккен темiр жолдың немесе басқа шаруашылық жүргiзушi субъектiлердiң жауапкершiлiгiн белгiлеу тәртiбi, сондай-ақ кешiккенi үшiн жолаушыларға айыппұл төлеу тәртiбi Қазақстан темiр жолдары бойынша Жолаушыларды, багажды және жүкбагажын тасымалдау ережелерiмен айқындалады. 
      146. Тасымалдауға тапсырылатын багажда багажбен тасымалдауға тыйым салынған заттар (112-бап) табылған кезде багаж иесi багаж тасу құнының он есе мөлшерiнде айыппұл төлейдi, ал тиiстi жағдайларда қылмыстық жауапкершiлiкке тартылады. 

                              VII БӨЛIМ 

                    Актiлер, талап етулер, қуынымдар 

      147. Темiр жолмен тасымалдау кезiнде темiр жолдың, жүк жөнелтушiнiң, жүк алушының және жолаушылардың мүлiктiк жауапкершiлiгiне негiз болуы мүмкiн жағдайлар темiр жолдар жасайтын коммерциялық актiлермен, жалпы нысандағы актiлермен, техникалық және басқа да актiлермен куәландырылады. 
      Коммерциялық актiлер мына жағдайларда: 
      а) жүк немесе багаждың атауының салмағының, орын санының тасымалдау құжатында көрсетiлген деректермен үйлеспеуiн; 
      б) жүк немесе багаждың бұзылуы және зақымдануы; 
      в) жүк немесе багаж құжатсыз, сондай-ақ құжат жүксiз немесе багажсыз табылғанын; 
      г) темiр жолға ұрланған жүктiң немесе багаждың қайтарылғанын; 
      д) құжат бойынша жүк беретiн тауар кеңсесiнде (кассасында) ресiмделгеннен кейiн 24 сағаттың iшiнде темiр жолдың жүктi кiрме темiр жолдарға бермегенiн куәландыру үшiн жасалады. Бұл жағдайда коммерциялық акт жүк алушының талап етуi бойынша ғана жасалады. 
      Жоғарыда аталған жағдайларда темiр жол өзi немесе осы жағдайлардың тым болмаса бiрiнiң бар екенiн жүк не багаж жөнелтушi немесе алушы көрсеткен кезде темiр жол коммерциялық акт жасауға мiндеттi. 
      Коммерциялық актiлердiң, сондай-ақ жалпы нысандағы актiлердiң, техникалық актiлер мен басқаларын құрастырудың тәртiбi Жүк тасымалдау ережелерiмен белгiленедi. 
      148. Темiр жолға осы Жарғыдан туындайтын қуыным жасаудан бұрын оған талап қойылуы мiндеттi. 
      Темiр жолға талап қоюға тиiстi жағдайларда қуыным жасауға мыналардың: 
      а) жүгi жоғалған жағдайларда - жүктiң келмегенi туралы тағайындалған стансаның белгiсi бар жүк түбiртегiн, ал жүк түбiртегiн көрсету мүмкiн болмаған жағдайда - банкi растаған жүктiң құнының төленгенi туралы құжатты және жүктiң келмегенi туралы тағайындалған стансаның белгiсi бар жүктi темiр жолдың жөнелткенi туралы анықтаманы көрсеткен жағдайда жүк алушының; 
      б) жүгi жетiспеген, бұзылған және зақымданған жағдайда - өзiне темiр жол берген темiр жол жүк құжаттамасы мен коммерциялық актiнiң түпнұсқасын немесе коммерциялық актi (ол жоғалған жағдайда) жасалғаны туралы темiр жолдың белгiсi бар жүк құжаттамасының түпнұсқасы немесе темiр жолдың коммерциялық актi жасаудан бас тартуына шағым бергенi туралы құжаттарды көрсеткен жағдайда жүк алушының; 
      в) жүк дер кезiнде жеткiзiлмегенде жүк құжаттамасының түпнұсқасын көрсеткен жағдайда жүк алушының; 
      г) жүк беру кiдiртiлгенде - жүк құжаттамасы мен коммерциялық актiнi көрсеткен жүк алушының; 
      д) багаж жоғалғанда - багаж түбiртегiн ұсынушының, багаж жетiспеген, бұзылған, зақымданған немесе багаж кешiктiрiп жеткiзiлген жағдайда - жетiспеу, бұзылу, зақымдану туралы темiр жол берген коммерциялық актiнi немесе багаждың кешiктiрiп жеткiзiлгенi туралы жалпы нысандағы актiнi ұсынушының құқығы бар. Тиiстi түрде табыстау шартымен немесе сенiмхатпен ресiмделген кезде жүк алушы мен жүк жөнелтушi талап қою мен қуыну жөнiндегi өз құқықтарын өзге заңды тұлғаларға табыстай алады. 
      Төлемдердi, алымдар мен айыппұлдарды артық алу жөнiнде талап қою және оны қарау тәртiбi Жүк тасымалдау ережелерiмен белгiленедi. 
      149. Жүктердi тасымалдаудан туындайтын талаптар тағайындалған темiр жол басқармасына қойылады. 
      Тiкелей аралас қатынастарда жүктердi тасымалдаудан туындайтын талаптар: 
      а) егер соңғы пунктi темiр жол стансасы болса, тағайындалған темiр жол басқармасына; 
      б) тасымалдаудың соңғы пунктi (кемежай, айлақ және т.с.с.) болып табылатын басқа тиiстi көлiк кәсiпорнына (органға) қойылады. 
      Жолаушылар мен багажды тасымалдаудан туындайтын талап қоюлар талап етушiнiң қалауынша жөнелту немесе тағайындалған темiр жол басқармасына қойылуы мүмкiн. 
      Жүк жөнелтушiнiң, жүк алушының айыппұл туралы талап қоюлары тиiсiнше жөнелту немесе тағайындалған темiр жол басқармасына қойылады. 
      Кәсiпорындарға, ұйымдарға, мекемелерге тиесiлi немесе олар жалдаған жылжымалы құрам мен контейнерлердi темiр жолдың зақымданғаны туралы талап қоюларды аталған жылжымалы құрам немесе контейнер иесi не жалдаушы тұратын жердегi темiр жолдар қарайды. 
      Темiр жол бастығы талап қоюды қарауды темiр жол және стансалардың бөлiмшелерiне жүктей алады. 
      150. Жалпы сомасы 100 теңгеден кем емес бiрнеше құжаттамасы бойынша бiр мезгiлде келген жүктi кешiктiрiп жеткiзгенi үшiн айыппұл алу туралы талап қоюлардан, сондай-ақ азаматтардың талап қоюынан басқа, әрбiр жүк құжаттамасы бойынша 100 теңгеден кем сомаға жүк жөнелтушiнiң, жүк алушының және темiр жолдың талап қоюына тыйым салынады. 
      151. Талап қою арызына талап қоюды растайтын осы Жарғының 148-бабында көрсетiлген түпнұсқа құжаттар қоса берiлуге тиiс. 
      Жүктiң жоғалуына, жетiспеуiне, бұзылуына немесе зақымдануына қатысты талап қоюға талап қою құқығын растайтын құжаттардан басқа, жiберiлген жүктiң саны мен нақты құнын (алынбаған табыстар мен жүзеге асырылмаған нақты шығындарды қоспағанда) немесе жетiспейтiн жүктiң, бөлшектiң, қосалқы бөлшектiң және т.б. құнын растайтын құжаттар қоса берiлуге тиiс. 
      152. Темiр жолдарға алты ай мерзiм iшiнде талап қойылуы, ал айыппұл төлеу жөнiнде 45 күннiң iшiнде талап қойылуы мүмкiн. 
      Көрсетiлген мерзiмдер: 
      а) жүк немесе багаждың бұзылғанын, зақымданғанын немесе жетiспегенiн өтеу туралы талап қоюлар бойынша жүк немесе багаж берiлген күннен бастап; 
      б) жүктiң жоғалғаны үшiн өтем жасау туралы талап қоюлар бойынша - жеткiзу мерзiмi бiткен күннен бастап 7 тәулiк өткеннен бастап; 
      в) тiкелей аралас қатынаста тасымалдаудан туындайтын жүктiң жоғалуы үшiн өтем жасау туралы талап қоюлар бойынша - жүк тасымалдауға қабылдаған күннен 30 күн өткеннен бастап; 
      г) багаж жоғалғаны үшiн өтем жасау туралы талап қоюлар бойынша - багажды жеткiзу мерзiмi бiткен күннен кейiн 7 тәулiк өткеннен бастап; 
      д) жүктi немесе багажды кешiктiрiп жеткiзгенi туралы талап қоюлар бойынша - жүктi немесе багажды берген күннен бастап; 
      е) вагондардың бос тұруы мен контейнерлердiң кiдiргенi үшiн айыппұлды қайтару туралы талап қоюлар бойынша - айыппұлдың төленгенi туралы темiр жолдың инкассалық тапсырмасының (шотының) көшiрмесiн талап қоюшы алған күннен бастап; 
      ж) тасымалдау жоспарының орындалғаны үшiн айыппұл алу туралы талап қоюлар бойынша - айыппұлды төлеу үшiн жүк тасымалдау ережелерiмен белгiленген мерзiм аяқталғаннан бастап; 
      з) кәсiпорындарға, мекемелерге тиесiлi немесе олар жалдаған вагондарды темiр жолдың өз бетiнше пайдаланғаны үшiн айыппұл алу туралы талап қоюлар бойынша - кәсiпорындарға мекемелерге тиесiлi немесе олар жалдаған вагондарды тiркелген пунктiне жеткiзу мен қайтару мерзiмi өткеннен бастап; 
      и) қалған барлық жағдайларда - талап қою үшiн негiз болып табылатын оқиға болған күннен бастап есептеледi. 
      153. Темiр жол түскен талап қоюды қарауға және оның нәтижесi туралы өтiнiш берушiге талап қоюды алған күннен бастап мына мерзiмдерде мәлiмдеуге мiндеттi: 
      а) 3 ай iшiнде - темiр жол қатынасына тасымалдаудан туындаған талап қоюлар бойынша; 
      б) 6 ай iшiнде - тiкелей аралас қатынаста тасымалдаудан туындаған талап қоюлар бойынша; 
      в) 45 күннiң iшiнде - айыппұл төлеу туралы талап қоюлар бойынша; 
      г) 30 күн iшiнде азаматтардың кәсiпкерлiк қызметке қатысы жоқ жүктердi, жолаушыларды, багаж бен жүкбагажын тасымалдаудан туындайтын талап қоюы бойынша. 
      154. Темiр жол талап қоюды iшiнара қанағаттандырған немесе қабылдамаған кезде мәлiмдемеде қолданылып жүрген заңдарға немесе осы Жарғының тиiстi бабына сiлтеме жасала отырып, темiр жол шешiмiнiң негiзi көрсетiлуге тиiс. Бұл жағдайда талап қою өтiнiшiнде ұсынылған құжаттар өтiнiш берушiге қайтарылады. 
      Егер талап қоюды қарау кезiнде жүктiң мекен-жайы өзгергенi немесе басқа жүк алушыға берiлгенi анықталса, онда өтiнiш бойынша жүктiң мекен-жайы өзгертiлген нағыз жүк алушымен немесе ұйыммен тiкелей есеп айырысу үшiн талап қою өтiнiш берушiге жүктiң қайда, қашан және нақты кiмге берiлгенiн, өтiнiшi бойынша жүк мекен-жайының өзгертiлген немесе жүк берiлген ұйымның аты көрсетiле отырып қайтарылады. 
      155. Темiр жолға осы Жарғыдан туындайтын қуынымдар темiр жол талап қоюды қанағаттандырудан толық немесе жартылай бас тартқан кезде немесе осы Жарғының 152-бабында көрсетiлген мерзiм iшiнде темiр жолдан жауап алынбаған кезде ғана жасалуы мүмкiн. 
      Аталған қуынымдар белгiленген ведомстволық бағыныстылыққа, соттылыққа, сәйкес талап қойылған темiр жол басқармасы орналасқан жердегi сотқа темiр жолдың жауабын алған күннен бастап екi ай iшiнде немесе жауап беру үшiн белгiленген мерзiм өткен күннен бастап берiледi. 
      156. Осы Жарғыдан туындайтын темiр жолдардың жүк жөнелтушiлерге, жүк алушылар мен жолаушыларға қуынымдары белгiленген ведомстволық бағыныстылыққа, соттылыққа сәйкес алты айдың iшiнде сотқа берiлуi мүмкiн. 
      Бұл алты ай мерзiм: 
      а) тасымалдау жоспарын орындамағаны үшiн айыппұл алу бойынша айыппұл төлеу үшiн белгiленген бес күндiк мерзiм аяқталғаннан бастап; 
      б) қалған барлық жағдайларда - iзденуге негiз болған оқиға күнiнен бастап есептеледi. 
      157. Талап қоюдың танылған сомасына немесе соттың шешiмiмен төленетiн сомаға темiр жол жылдық 5 процентiн төлейдi.
     Проценттер талап қою берiлген күннен бастап ақша аудару немесе төлеу күнiне дейiн есептеледi.
     Жүк жөнелтушiлер мен жүк алушылар да жүк тасымалдаудан туындаған талаптар бойынша осындай проценттердi төлейдi.
     Барлық жағдайларда да айыппұл туралы iзденулер мен талап қоюлар бойынша проценттер есептеледi.
     Айыппұлдар туралы талап қоюлар мен қуынымдар бойынша барлық жағдайда проценттер есептелмейдi.

                           VIII БӨЛIМ  

                           Сақтандыру

      158. Қолданылып жүрген заңдарға сәйкес темiр жол көлiгiнiң жолаушылары жол жүру уақытына, сондай-ақ отырғызу хабарланған сәттен бастап стансада, вокзал аумағында (үйiнде) болған кезеңге бақытсыз оқиғадан мiндеттi сақтандыруға жатады. 
      Жолаушыларды мiндеттi сақтандыруды темiр жолмен шарт жасаған кез-келген сақтандыру ұйымы жүзеге асырады. 
      Мiндеттi сақтандырумен қатар жолаушылар өздерi қалаған кез-келген сақтандыру компанияларында (ұйымдарында) жол жүру кезiнде бақытсыз оқиғадан ерiктi сақтандырудың бiр немесе бiрнеше шартын жасай алады. 
      Сақтандырылған жолаушы көлiкте ұшыраған әрбiр бақытсыз оқиға туралы темiр жол акт жасауға және оны жолаушыға, ол қайтыс болған жағдайда оның мұрагерiне тапсыруға мiндеттi. 
      159. Жүк жөнелтушi, жүк алушы, өзге заңды немесе жеке тұлға (сақтандырушы) ерiктi түрде өз жүгiн (багажын) тасымалдау уақытына кез-келген сақтандыру ұйымында сақтандыра алады. Сақтандырылушы мен сақтандырушы арасындағы қарым-қатынас сақтандыру шартымен айқындалады.