Жер заңдарын дұрыс және біркелкі қолдану мақсатында, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы
қаулы етеді :
1. Жер құқықтық қатынастары мәселелерін реттейтін заңдар Қазақстан Республикасының Конституциясына негiзделген Қазақстан Республикасының Жер кодексінен (бұдан әрі - Жер кодексі) және Қазақстан Республикасының осыған сәйкес қабылданатын нормативтiк құқықтық актілерінен тұрады.
Егер Қазақстан Республикасының жер, экология, орман, су заңдарында, жер қойнауы, өсiмдiктер мен жануарлар дүниесi, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы заңдарында өзгеше қарастырылмаса, жер учаскелерiн иелену, пайдалану және оларға билiк ету, сондай-ақ олармен мәмiле жасасу бойынша мүлiктiк қатынастар Қазақстан Республикасының азаматтық заңдарымен реттеледi.
Жер кoдексі қолданысқа енгiзiлгенге дейiн қабылданған жер қатынастарын реттейтiн нормативтiк құқықтық актiлер осы Кодекске қайшы келмейтiн бөлiгiнде қолданылады.
2. Жер құқығы қатынастарынан туындайтын даулар сот тәртiбiмен қаралады.
Жер құқығы қатынастары деп жерге меншiк құқығын және өзге де құқықтарды жүзеге асыра отырып, жер ресурстарын, жекелеген субъектiлерге бекітілген жер учаскелерiн басқаруға байланысты жердi пайдалану және қорғау жөнiндегi құқықтық қатынастарды ұғыну керек.
Жер құқығы қатынастарынан туындайтын талаптарға (арыздарға), атап айтқанда: жер учаскелерін беру және оларды алып қою туралы (Жер кодексінің 2, 3, 4, 5, 9-тараулары); жер учаскелерін алып қоюға байланысты шығындарды өтеу туралы (Жер кодексінің 2 және 20-тараулары ); меншік құқығы және жер пайдалануды даулау туралы (Жер кодексінің 3 және 4-тараулары); Әкімдердің жер учаскелерін беру тәртібіне шағымдану туралы (Жер кодексінің 43-47-баптары ); кепіл шартына шағымдану туралы (Жер кодексінің 8-тарауы ); Жер кодексінің 92, 93, 94-баптарына сәйкес, жер учаскелерін алып қою туралы; сервитут белгілеу немесе тоқтату туралы (Жер кодексінің 7-тарауы ); жер учаскесіне меншік құқығын немесе жер пайдалануын куәландыратын мемлекеттік актілерді тіркеуден және беруден бас тарту және тағы басқалары туралы талаптар жатқызылады.
3. Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің (бұдан әрі - АК) 117-бабының 1-тармағына сәйкес, жер учаскелері жылжымайтын мүлікке жатады. Осыған байланысты жер учаскелеріне құқық туралы талап арыздар Қазақстан Республикасы Азаматтық іс жүргізу кодексінің (бұдан әрі - АІЖК) 33-бабының бірінші бөлігіне сәйкес, олардың орналасқан орны бойынша сотқа берілуі тиіс.
4. Соттар істі сот талқылауына әзірлеген кезде тараптардың өзара қатынасының сипатын, даулы құқықтық қатынастың туындау себебін және уақытын анықтауы, тараптардың жер учаскесіне құқығын белгiлейтiн және құқықты куәландыратын құжаттар беруін талап етуі керек.
Олардың негiзiнде азаматтар және заңды тұлғалардың жер учаскесiне тиiстi құқықтары (жеке меншiк құқығы, жер пайдалану құқығы, сервитуттар және жер учаскесiне өзге де заттық құқықтар) туындайтын құжаттар жер учаскесiне құқық белгiлейтiн құжаттар болып табылады. Оларға, атап айтқанда, әкімдердің жер учаскесiне құқық беру туралы құқықтық актiлерi, сатып алу-сату шарттары (айырбастау, сыйға тарту немесе жер учаскесiн иелiктен шығару туралы өзге де мәмiлелер) және жер учаскесiне жеке меншiк құқығын, жер пайдалану құқығын және жерге өзге заттық құқықтарды тану туралы сот шешiмдерi жатқызылуы мүмкін.
Құқық белгiлейтiн құжаттардың негiзiнде жер учаскелерiнiң меншiк иелерiне және жер пайдаланушыларға жер қатынастары жөніндегі уәкілетті орган берген жер учаскесінің ұқсастырылған сипаттамаларын көрсететін құжаттар жер учаскесiне құқықты куәландыратын құжаттар болып табылады. Құқықты куәландыратын құжаттарға жер учаскесiне жеке меншiк құқығы актiсi, тұрақты жер пайдалану құқығы актiсi және уақытша (өтеулi, өтеусiз) жер пайдалану құқығы актiсi жатады. Құқықты куәландыратын құжаттарды жер қатынастары жөніндегі уәкілетті орган ғана береді.
Азаматтарға және заңды тұлғаларға Жер кодексі қолданысқа енгiзiлгенге дейiн бұрын қолданылып жүрген Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес берiлген жер учаскелерiне құқықты куәландыратын құжаттар Қазақстан Республикасының жер заңдарында белгiленген жер учаскелерiне құқықтардың өзгеруi ескерiліп, заңдық күшiн сақтайды. Мұндай құжаттарды жер учаскелерiне меншiк құқығын немесе жер пайдалану құқығын куәландыратын құжаттарға Жер кодексіне сәйкес ауыстыру құқық иелерiнiң қалауы бойынша ғана жүзеге асырылады.
5. Соттар жер учаскелерін жеке меншікке және пайдалануға беру, сондай-ақ оларды алып қою туралы Жер кодексінің 16, 17, 18, 19-баптарының талаптарына сәйкес шешім қабылдаған мемлекеттік органның өкілеттігін тексеруі тиіс. Жер учаскелерін беру кезінде әкім өз өкілеттігін асыра пайдаланған жағдайда, оның шешімі заңда қарастырылған негіздер бойынша, АІЖК 27-тарауының тәртібімен жарамсыз деп танылуы мүмкін.
Осы мақсатта сот жер учаскелерінің орналасқан орны мен шекараларын анықтайды, нақты кенттің, қаланың, ауданның немесе облыстың аумағына кіретін жерлерді куәландыратын құқықтық құжаттарды тексереді.
6. Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 23 қаңтардағы "Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару туралы" Заңының 26, 29, 30, 33-баптарына сәйкес, әкім азаматтармен, заңды тұлғалармен және мемлекеттiк органдармен өзара қарым-қатынастарда тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бірліктердің мүдделерiн бiлдiредi. Демек, жер учаскелерін беру және оларды алып қою жөніндегі шешімдер мен әрекеттер дауланған кезде іс бойынша тиісті аумақтық бірліктің әкімі тарап болып табылады. Сондықтан, заңды тұлға құрмай кәсіпкерлік қызметпен айналысатын азаматтар немесе заңды тұлғалар іс бойынша екінші тарап болған жағдайда, мұндай арыздар АІЖК 30-бабына сәйкес мамандандырылған ауданаралық экономикалық соттардың қарауына жатады.
7. АК 118-бабына сәйкес, жылжымайтын заттарға меншiк құқығы және басқа да заттық құқықтар, бұл құқықтарға шек қою, олардың пайда болуы, ауысуы және тоқтатылуы міндетті мемлекеттiк тiркелуге жатады.
АК 195-бабына сәйкес, меншiк құқығымен қатар заттық құқықтарға: жердi пайдалану құқығы; шаруашылық жүргiзу құқығы; оралымды басқару құқығы; азаматтық немесе өзге заңдармен көзделген (мысалы, сенімгерлік басқару құқығы, жеке меншіктегі жер учаскелерін уақытша пайдалану құқығы, жер қойнауын пайдалану құқығы; сервитут; кепіл және басқалары) басқа да құқықтар жатады.
Жеке меншiк құқығы, бiр жылдан астам мерзiмге жерді пайдалану құқығы, жер учаскесін кепiлге беру немесе жер пайдалану, сервитуттар және жер учаскесіне басқа да заттық құқықтар мемлекеттiк тiркеуден өткен кезден бастап пайда болады.
Жер кодексінің 63-бабы 2-тармағына сәйкес, жер учаскесi мен тұрақты және ұзақ мерзімді уақытша жер пайдалану құқығын өндіріп алу Қазақстан Республикасының азаматтық және азаматтық iс жүргiзу заңдарында белгiленген тәртiппен жүргiзiледi және тіркелуге жатады.
8. Бір жер учаскесіне екі және одан да көп меншік иелерінің (жер пайдаланушылардың) меншік құқығының туындауы, сондай-ақ аралас жер учаскелерінің шекарасын бұзу туралы дауды шешкен кезде сот Жер кодексінің 43-бабында белгіленген талаптарды назарға алуы керек.
Жер кодексінің 43-бабының 11-тармағына сәйкес, егер атқарушы органның жер учаскесiн беру жөніндегі шешiмiнде өзгеше көзделмесе, жер учаскесiнiң нақтылы (белгiлi бiр жердегi) шекарасы белгiленгенге және жер ресурстарын басқару жөнiндегi аумақтық орган жер учаскесiне құқықты куәландыратын құжаттарды бергенге дейiн жер учаскесiн пайдалануға жол берiлмейдi. Осы норманы сақтамау жер учаскесiн өз бетiнше иеленiп алу деп танылады. Құқықты куәландыратын құжаттары ресiмделмеген жер учаскелерiмен мәмiлелер жасауға жол берiлмейдi.
Соттар, атқарушы органның жер учаскесіне құқық беру туралы өз шешімін онда көрсетілген талаптар орындалғанға дейін, мәселен, тұлға жер учаскесіне мемлекеттік акті алғанға дейін, өзгертуі, жоюы мүмкін екенін назарға алуы керек. Аталған құжаттарды алған сәттен бастап жер пайдаланушы жеке меншік, тұрақты немесе уақытша жер пайдалану түріндегі жер пайдалану құқықтарына ие болады, сондықтан құқық туралы туындаған дау сот тәртібімен ғана шешілуі тиіс.
9. Үйге (құрылысқа, ғимаратқа) меншiк құқығы не шаруашылық жүргiзу құқығы немесе оралымды басқару құқығы, Жер кодексінде көзделген жағдайларды қоспағанда (Жер кодексінің 52-бабы ), аталған үйлер (құрылыстар, ғимараттар) орналасқан жер учаскесiне заңдарда белгiленген тәртiппен тиiсiнше меншiк құқығына не тұрақты жер пайдалану құқығына немесе уақытша ұзақ мерзiмдi жер пайдалану құқығына ұласады. Жер кодексінің 23, 34, 37-баптары талаптарының тәртібімен әкімнің шешімі негізінде жерге және оны тіркеуге мемлекеттік акт беріліп, жер учаскесінің иесіне тапсырылған кезде жер учаскесіне аталған құқықтар туындайды. Жер учаскесі және оған тұрғызылған үйлер (құрылыстар, ғимараттар) бір-бірімен тығыз байланысты. Осыған байланысты, жылжымайтын мүлік тиісті иеліктен шығарылмайынша, үйлер (құрылыстар, ғимараттар) орналасқан, сондай-ақ оларды пайдалануға арналған жер учаскесiн иелiктен шығаруға жол берiлмейдi.
10. Жер учаскесiне жеке меншiк құқығын немесе жер пайдалану құқығын тоқтату негiздерi Жер кодексінің 81-бабында көзделген.
Жоғарыда көрсетілген баптың 2 және 3-тармақтарында көзделген жағдайларды қоспағанда, меншiк иесiнен жер учаскесiн және жер пайдаланушыдан жер пайдалану құқығын олардың келісімінсіз алып қоюға жол берілмейді.
Мақсаты бойынша пайдаланылмайтын немесе Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзып пайдаланылған жер учаскелерін мәжбүрлеп алып қоюға Жер кодексінің 92, 93-баптарының негізінде және аталған нормативтік құқықтық актінің 94-бабында белгіленген тәртіппен жол беріледі.
Ескерту. 10-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Сотының 2011.12.30 № 5 Нормативтік қаулысымен.
11. АК 267-бабына сәйкес, егер мемлекеттiк басқару органының, жергiлiктi өкiлдi немесе атқарушы органның, не лауазымды адамның заңдарға сәйкес келмейтiн нормативтік немесе жеке акт шығаруы салдарынан меншiк иесiнiң және басқа тұлғалардың мүлiктi иелену, пайдалану және оған билiк ету жөнiндегi құқықтары бұзылса, мұндай акт сот тәртiбiмен жарамсыз деп танылады. Аталған актілерді шығару салдарынан меншiк иесiне келтiрiлген зиянды тиiстi өкiмет немесе басқару органы тиiстi бюджет қаражатынан толық көлемде өтеуі тиiс. Осындай негіздер бойынша меншік иесіне және жер пайдаланушыға келтірілген зияндар толық көлемде өтелуі тиіс (Жер кодексінің 165-бабы ). Бұл ретте, жер заңдарымен меншік иесіне және жер пайдаланушыларға келтірілген зияндарды өтеудің ерекшеліктері белгіленгенін ескеру қажет. Сондықтан соттар, жер-құқықтық қатынасын назарға алып және келтірілген зияндарды өтеу тәртібін айқындай отырып, Жер кодексінің 166-бабының ережелерін және азаматтық заңдардың жалпы ережелерін басшылыққа алуы керек.
12. Жер кодексінің 53-бабына сәйкес, жер учаскесі екі немесе бірнеше тұлғаның ортақ меншігінде немесе ортақ жер пайдалануында болуы мүмкін. Өз кезегінде жер учаскесіне ортақ меншік немесе ортақ жер пайдалану әрбір меншік иесінің және жер пайдаланушының үлестері анықталып, үлестік меншік немесе үлестік жер пайдалану нысанында немесе үлестері анықталмай, ортақ бірлескен меншікте, бірлескен жер пайдалануда болады.
Осы ережені ескере отырып, соттар жер учаскесін бөлісу немесе пайдалану тәртібін айқындау туралы талаптарды қараған кезде Жер кодексінің 54-60-баптарында көзделген ерекшеліктерді ескеруі қажет.
Соттар, шаруа қожалығының мүшесі оның құрамынан шыққан кезде жер учаскесін бөліп шығаруға байланысты талап арыздарды қараған кезде, шаруа қожалығына берілген жер учаскесі, егер шартта өзгеше көзделмесе, ортақ бірлескен немесе ортақ үлестік жер пайдалану құқығында не меншіктің ортақ бірлескен немесе ортақ үлестік құқығында болатындығын назарға алуы керек. Осыған байланысты, соттар жер учаскесіне меншік немесе жер пайдалану нысанын, шаруа қожалығы мүшелері арасындағы шарт талаптарын және Жер кодексінің 54-59-баптарының талаптарына сәйкес, жер учаскесін бөліп шығару туралы мәселелерді шешу үшін өзге де мән-жайларды анықтауы керек.
Шаруа (фермер) қожалығының қызметі аяқталған кезде қатысушылар арасындағы мүлікті, жер учаскесін және жер пайдалану құқығын бөлу Қазақстан Республикасының "Шаруа немесе фермер қожалығы туралы" 1998 жылғы 31 наурыздағы Заңының 20-бабының 2, 3, 4-тармақтарында, сондай-ақ АК-нің 225-бабында көзделген жағдайларда және тәртіппен жүргізіледі.
Ескерту. 12-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2011.12.30 № 5 Нормативтік қаулысымен.
13. Соттар, бірлесіп иеленушілер арасында ортақ учаскені пайдалану тәртібі бұрын анықталғаннан кейін туындаған ортақ бірлескен меншіктегі немесе ортақ бірлескен жер пайдалану құқығындағы жер учаскесін пайдалану тәртібі туралы дауларды қарағанда ортақ меншіктегі үйге жапсарлас салу, үстіне салу және қайта салу жолымен бірлесіп иеленушілердің біреуінің үлесін көбейту жер учаскесінің мөлшерін өзгертуге негіз болып табылмайтынын ескеруі керек. Бір меншік иесі тұрғын үйдің бір бөлігін басқа біреуге иеліктен шығарған жағдайда, соның ішінде оның бөлігі мұраға қалдыру, сыйға тарту және өзге де жағдайлардың нәтижесінде өткенде, егер үйдің басқа иелерінің құқықтарына қысым жасалмаса, пайдалану тәртібі жаңадан анықталуы мүмкін. Егер үй иелерінің біреуі құрылыстың өзіне тиесілі бөлігін үшінші тұлғаның пайдасына иеліктен шығарса, онда бұрын белгіленген жер учаскесін пайдалану тәртібі жаңа меншік иесі үшін де міндетті болады ("Тұрғын үй қатынастары туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 19-бабы ).
14. Жеке тұрғын үйдің ортақ жер учаскесін пайдалану тәртібін анықтау туралы даулар бойынша шешімдер шығарған кезде шешімнің қарар бөлігінде: әр тарапқа берілетін учаскелердің мөлшері және шекаралары, ортақ меншіктегі жер учаскелерінің мөлшері және шекаралары, үйге, қора-жайларға, ғимараттарға учаскелер арқылы өтетін жолдардың мөлшері мен шекаралары және назар аударуға тұратын басқа да мән-жайлар көрсетілуі тиіс.
15. Соттар, кондоминиумнің жеке мүшесіне жер учаскесі нақтылы бөлінуі мүмкін еместігін, өйткені Жер кодексінің 62-бабына ,»"Тұрғын үй қатынастары туралы" Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 16 сәуірдегі Заңының 31-бабына сәйкес, кондоминиумнің құрамына кіретін жер учаскесі қатысушыларға ортақ үлестік меншік құқығы бойынша тиесілі екенін назарға алуы керек. Бұл ретте, үй-жайдың әр меншік иесі немесе тұрақты пайдаланушы (жалдаушы) жер учаскесін тұрмыстық қажеттіктерді қанағаттандыру үшін ғана пайдалануға құқылы.
16. Соттар, өз бетінше басып алынған жерлерді қайтару және өз бетімен салынған құрылыстарды бұзу туралы талап арыздарды қарау кезінде, заңдарда белгiленген тәртiппен осындай мақсаттарға арнап бөлiнбеген жер учаскесiнде салынған, сондай-ақ қажеттi рұқсат алынбай салынған тұрғын үй, басқа қосалқы құрылыстар, құрылыс немесе өзге де жылжымайтын мүлiк өз бетiмен салынған құрылыс болып табылатындығын ескеруі керек.
Өз бетімен салынған құрылыс, АК 244-бабының 3 және 4-тармақтарында көзделгеннен басқа реттерде, оны жүзеге асырған тұлғаның есебiнен бұзылуы тиiс, егер құрылысты жүзеге асырған тұлғаға осы жер учаскесі белгіленген тәртіппен, салынған құрылысты орналастыруға берілген жағдайда, сот өз бетімен салынған құрылысқа меншік құқығын тануы мүмкін.
17. Жер кодексінің 170-бабының 2-тармағына сәйкес, өздерiне жер пайдалану құқығымен тиесiлi жер учаскелерiн кейiнгi жер пайдалануға (қосалқы жалға) берген азаматтар және мемлекеттiк емес заңды тұлғалар 2005 жылдың 1 қаңтарына дейiн, кейiнгi жер пайдалану жөніндегі шарттарды бұзуға мiндеттелген.
Жалға берушiлердiң аталған құқықтары iске асырылмаған жағдайда уәкілетті орган АК 401-бабының 2-тармағына және Жер кодексінің 170-бабының 2-тармағына сәйкес, жерді қосалқы пайдалану (қосалқы жалдау) шарттарын бұзу және жер пайдаланушылардың (жалға берушiлердің) құқықтарын тоқтату туралы сотқа талап беруге құқылы, ал қосалқы пайдалануға берілген жер учаскелерi алынып, арнайы жер қорына өтеді.
Бұл орайда қосалқы жалдау шартының мерзімі бітпеуі, бастапқы жер пайдаланушының осындай шартты бұзу жөнінде еркі болмауы не кейінгі жер пайдаланушының даулы жер учаскесін өзіне беру туралы арызы болуы уәкілетті органның жоғарыдағы негіздер бойынша қосалқы жалдау шартын бұзу туралы талабын қанағаттандырудан бас тартуға негіз болып табылмайтынын соттар назарда ұстауы қажет.
18. Шартты жер үлесі құқығына байланысты барлық даулар сот тәртібімен қаралады. Бұл ретте, шартты жер үлесінің иесі Жер кодексінің 170-бабының 4-тармағында белгіленген мерзім ішінде жерге байланысты құқығын іске асырмаса, онда шартты жер үлесіне оның құқығы күшін жоятыны және жер учаскесі аудандық (қалалық) атқарушы органның шешiмiмен іске асырылмаған шартты жер үлестерi есебiнен арнайы жер қорына енгізілетіні назарға алынуы керек.
Қазақстан Республикасының "Жер туралы" 2001 жылғы 24 қаңтардағы Заңына сәйкес, шартты жер үлесіне құқығы бар жеке тұлғалар өз құқықтарын: жер учаскесін жеке меншікке сатып алу; шаруа немесе фермер қожалықтарын немесе тауарлы ауыл шаруашылығы өндірісін дербес жүргізу үшін жер учаскесін уақытша ортақ немесе бөлек жер пайдалануға алу; шаруашылық серіктестіктің жарғылық капиталына салым ретінде, акционерлік қоғамның акцияларын төлеуге немесе өндірістік кооперативіне жарна ретінде беру жолымен өз құқықтарын заңдастыруға міндетті болған.
Шартты жер үлесiнiң иесі шаруа немесе фермер қожалығын құру үшiн шаруашылық серіктестіктің қатысушылар құрамынан шыққан кезде, егер шартта өзгеше көзделмесе, үлестi немесе пайды, жер учаскесiн қоса алғанда нақтылы бөлiп алуға (бөлiсуге) құқығы бар. Бұл ретте нақтылы бөлiнетiн жер учаскесiнiң орналасқан жерi Жер кодексінің 54-бабында, 101-бабының 3 және 4-тармақтарында көзделген тәртiппен анықталады.
Ескерту. 18-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2011.12.30 № 5 Нормативтік қаулысымен.
19. Азаматтар және мемлекеттік емес заңды тұлғалар Жер кодексінің 20-бабының 2-тармағына сәйкес, жер учаскелеріне жеке меншік құқығының субъектілері бола алады.
Бұл ретте, жер учаскесінің меншік иесі болып табылатын азамат Қазақстан Республикасының азаматтығынан шыққан кезде оның меншік құқығы Жер кодексінің 24-бабының 5-тармағына және 66-бабына сәйкес иеліктен шығарылуға немесе қайта ресімделуге жататынын соттар назарға алуы керек.
Шетел азаматтарына, азаматтығы жоқ адамдарға, шетелдік заңды (мемлекеттік емес) тұлғаларға жер учаскелерін жеке меншікке беру мәселені шешкен кезде соттар Жер кодексінің 23-бабының 4-тармағын басшылыққа алуы керек. Жер кодексінің 34-бабының 2-тармағына сәйкес, тұрақты жер пайдалану құқығы шетелдік жер пайдаланушыларға тиесiлi болмайды.
Уақытша өтеулi жер пайдалану құқығы шаруа немесе фермер қожалығын және тауарлы ауыл шаруашылығы өндiрiсiн жүргiзу үшiн шетелдiк тұлғаларға және азаматтығы жоқ адамдарға 10 жылға дейiнгi мерзiмге берiледi (Жер кодексінің 37-бабының 5-тармағы).
Шартты жер үлесiнiң иесi болып табылатын азамат Қазақстан Республикасының азаматтығынан шыққан кезде оның жер үлесiне құқығы тоқтатылған болып саналады (Жер кодексінің 103-бабының 7-тармағы).
Ескерту. 19-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2011.12.30 № 5 Нормативтік қаулысымен.
20. Бөтен жер учаскелерiн шектеулi мақсатта пайдалану, оның iшiнде жаяу өту, көлiкпен өту, қажеттi коммуникацияларды тарту және пайдалану, және өзге қажеттер үшiн пайдалану құқығы сервитут болып табылады.
Меншік иесі немесе жер пайдаланушы тек Қазақстан Республикасының Жер кодексінде және өзге де заң актілерінде көзделген жағдайларда ғана мүдделі жеке және заңды тұлғаларға жер учаскелерiн шектеулi мақсатты пайдалану құқығын беруге міндетті.
Осындай негіздерге: мүдделі тұлға сервитут белгілеу туралы талап қойған жағдайда шығарылатын сот шешімі; мүдделi тұлғаның меншiк иесiмен немесе жер пайдаланушымен шарты негiзiнде сервитут белгiлеуді көздейтін нормативтiк құқықтық актiлер жатады.
Сервитут Жер кодексінің 75-бабының талаптарына сәйкес мемлекеттік тіркелуге жатады (7-тармақтың 3 абзацын қайталау).
21. Күші жойылды - ҚР Жоғарғы Сотының 2010.06.25 N 1 (ресми жарияланған күнінен бастап күшіне енеді) Нормативтік қаулысымен.
22. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының "Соттардың жер туралы заңдарды қолдану тәжірибесінің кейбір мәселелері туралы" 1998 жылғы 14 мамырдағы N 2 нормативтік қаулысының күші жойылды деп танылсын.
23. Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына сәйкес, осы нормативтік қаулы қолданыстағы құқық құрамына кіреді, сондай-ақ жалпыға міндетті болып табылады және ресми жарияланған күнінен бастап күшіне енеді.
Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Сотының Төрағасы
Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Сотының судьясы,
жалпы отырыс хатшысы