Минскіде 1996 жылғы 17 қаңтарда жасалған Қазақстан Республикасы
мен Беларусь Республикасы арасындағы Қазақстан Республикасының
аумағында тұрақты тұратын Беларусь Республикасы азаматтарының құқықтық
статусы және Беларусь Республикасының аумағында тұрақты тұратын
Қазақстан Республикасы азаматтарының құқықтық статусы туралы шарт
бекітілсін.
Қазақстан Республикасының
Президенті
Қазақстан Республикасы мен Беларусь Республикасы арасындағы
Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын Беларусь
Республикасы азаматтарының құқықтық статусы және Беларусь
Республикасының аумағында тұрақты тұратын Қазақстан Республикасы
азаматтарының құқықтық статусы туралы
Шарт
(ҚР халықаралық шарттары бюллетені, 2000 ж., N 3, 29-құжат)
(1999 жылғы 8 маусымда күшіне енді - "Дипломатия жаршысы" ж.,
Арнайы шығарылым N 2, 2000 жылғы қыркүйек, 80 бет)
Бұдан әрi қарай "Тараптар" деп аталатын Қазақстан Республикасы
мен Беларусь Республикасы
олардың арасындағы қарым-қатынастарды одан әрi дамыту мақсатында,
екінші мемлекет аумағында тұрақты тұратын бiр мемлекет азаматтарының құқықтық статусына байланысты мәселелердi реттеу қажеттiлiгiн мойындай отырып,
өз азаматтарының мүддесi үшiн екi Тараптың аумағында олардың тұруының теңдей жағдайларын қамтамасыз етуге ұмтыла отырып,
1993 жылы 22 қаңтарда Минск қаласында қол қойылған Азаматтық, отбасылық және қылмыстық iстер жөнiндегі құқықтық жәрдем және құқықтық қарым-қатынастар туралы конвенцияның ережелерiн еске ала отырып,
өздерi қатысушылары болып табылатын адам құқықтары туралы жалпы жұрт таныған халықаралық құжаттардан туындайтын олардың мiндеттерiн қуаттай отырып,
төмендегiлер жөнінде келiстi:
1-бап
1. Егерде ол осы екiншi Тарап берген рұқсат негізінде оның аумағында тұрақты тұрып жатса және мұнымен бiрге өз азаматтығы Тарабының аумағында тұрақты тұратын тұлға болып табылмаса, Осы Шарттың мақсаттары үшiн бiр Тараптың азаматы екінші Тараптың аумағында тұрақты тұрушы болып есептеледi.
2. Осы Шартта:
а) "азаматтық Тарап" екiншi Тараптың аумағында тұрақты тұрушы бiр Тараптың азаматы болып табылатын азаматтың Тарабын білдiредi;
б) "тұру Тарабы" екiншi Тараптың азаматы аумағында тұрақты тұратын Тарапты бiлдiредi.
2-бап
1. Осы Шартқа сәйкес екiншi Тараптың аумағында тұрақты тұрушы бiр Тарап азаматының статусын куәландыратын, Тараптар мойындайтын куәлiк тұру Тарабының құзiреттi органдары беретiн құжат немесе аталған тұлғаның азаматтық Тарап заңдарына сәйкес жеке басын немесе азаматтығын растайтын құжаттарда тұру Тарабының құзiреттi органдары жасайтын белгiлер, сондай-ақ дипломаттық және қызмет паспорттарын есептемегенде, мемлекеттiк шекараны кесiп өтуге құқық беретiн құжаттар болып табылады.
2. Тараптар осы баптың 1-тармағында аталған құжаттар және белгілер үлгілерiмен, сондай-ақ осы Шартқа сәйкес екiншi Тараптың аумағында тұрақты тұратын қандай адамдарға бiр Тараптың азаматтық статусын беретiндiгi туралы мәлiметтермен алмасады. Аталған алмасулар Тараптардың консулдық мекемелерi арқылы жүзеге асырылады.
3. Екінші Тараптың аумағында тұрақты тұратын бiр Тарап азаматының оқуы, жұмысы, iс-сапары, әскери қызметi осы Шартпен анықталатын оның құқықтық статусына әсерiн тигiзбейді.
3-бап
1. Екінші Тарап аумағында тұрақты тұратын бiр Тараптың азаматы тұру Тарабының Конституциясы мен заңдарын сақтауға, салт-дәстүрлерiн құрметтеуге мiндеттi.
2. Екiншi Тарап аумағында тұрақты тұрушы бiр Тараптың азаматы азаматтық Тарабымен құқықтық байланысын сақтайды және олардың ұлттық заңдарына сәйкес екi Тараптың көмегi мен қорғауын пайдалана алады.
4-бап
1. Екінші Тарап аумағында тұрақты тұратын бiр Тараптың азаматы, осы Шартта белгiленген алып тастаулардан басқа, тұру Тарабының азаматтарындай құқықтар мен бостандықтарды пайдалана алады және мiндеттердi орындайды.
2. Екiншi Тарап аумағында тұрақты тұратын бiр Тараптың азаматы төмендегi құқықтарды пайдаланбайды:
а) тұру Тарабының ең жоғары мемлекеттік қызмет орындарына және мемлекеттiк биліктің өкiлдi органдарына сайлау және сайлану;
б) тұру Тарабы өткiзетiн бүкiлхалықтық дауыс беруге (жалпы мемлекеттік референдумға) қатысу;
в) тұру Тарабының дипломатиялық қызметінде, қауiпсiздiк органдарында, iшкi iстер органдарында, атқару өкiметінің орталық және жергілiктi органдарында, судьяның, прокурордың қызмет орнына жұмысқа тұра алмайды.
5-бап
1. Екінші Тарап аумағында тұрақты тұратын бiр Тараптың азаматына берiлген азаматтық Тарап оқу орындарында мемлекеттiк үлгiдегi бiлiм туралы құжаттар олардың берiлу мерзiмiне қарамастан, тұру Тарабы аумағында танылады.
2. Осы баптың 1-тармағында көрсетiлген құжаттар екiншi Тарап аумағында тұрақты тұрушы бiр Тараптың азаматына Тараптардың аумақтарында орналасқан оқу орындарына түсуге құқық бередi және жұмысқа қабылдануда күшi бар.
6-бап
1. Тараптар өз заңдарына сәйкес екiншi Тарап аумағында тұрақты тұратын бiр Тараптың азаматтарына осы азаматтарға тиесiлi меншікті иелену, пайдалану және қолдану құқығына кепiлдiк бередi.
Екiншi Тарап аумағында тұрақты тұрушы бiр Тарап азаматтарының меншiкті сатып алуы тұру Тарабының заңдарымен реттеледi.
2. Екінші Тарап аумағында тұрақты тұрушы бiр Тараптың азаматы, егерде Тараптар арасындағы басқа келiсiм-шартта өзгесi көзделмеген болса, тұру Тарабының қолданыстағы заңдарына сәйкес мемлекеттiк меншікті жекешелендiруге қатысады.
7-бап
Тараптардың мемлекеттiк шекарасын, оның ішінде үшінші мемлекеттермен арадағы шекараларды кесiп өтуге құқық беретін құжаттарды өтiнiш жасаған күннен бастап бiр айдан кешiктiрмей тұру Тарабының тиiстi органдарымен келiсу бойынша тұру Тарабындағы азаматтық Тараптың консулдық мекемелерi бередi.
8-бап
1. Екінші Тарап аумағында тұрақты тұратын бiр Тарап азаматының құқықтық қабiлетi мен жұмыс iстеу қабiлетi тұру Тарабының заңдарымен белгіленедi.
2. Екінші Тарап аумағында тұрақты тұратын бiр Тарап азаматының жұмыс iстеу қабiлетiн шектеу немесе қалпына келтiру iстерi бойынша, сондай-ақ екiншi Тарап аумағында тұрақты тұратын, хабарсыз жоқ болып кеткен бiр Тарап азаматын тану туралы немесе қайтыс болды деп мәлiмдеу туралы iстер жөнiнде және екiншi Тарап аумағында тұрақты тұратын бiр Тарап азаматының қайтыс болған сәтін белгiлеу туралы iстер бойынша бiр Тараптың құзiреттi органдары екiншi Тараптың тиiстi мекемелерiне хабар бередi.
9-бап
1. Бала асырап алу немесе оны болдырмау, қамқоршылықты немесе шапағатшылықты белгiлеу немесе болдырмау, егер екінші Тараптың аумағында тұрақты тұратын бiр Тараптың азаматы бала асырап алушы, қамқоршы немесе шапағатшы болып табылған жағдайда, ал бала асырап алу немесе оны болдырмау, қамқоршылық немесе шапағатшылық белгiлеу немесе оны болдырмауды жүзеге асыруға қатысы бар тұлға тұру Тарабының азаматы болып табылса, осы Тараптың заңдарымен реттеледi.
2. Екiншi Тарап аумағында тұрақты тұратын бiр Тарап азаматына
қатысты бала асырап алу немесе оны болдырмау жүзеге асырылып жатса,
қамқоршылық пен шапағатшылық белгiленiп немесе оны болдырмау көзделгенде
азаматтық Тараптың заңдары қолданылады.
10-бап
Тараптар арасында осы Шартты қолдануға немесе түсiндiруге
байланысты пайда болатын даулар консультациялар және келiссөздер жолымен
шешiледi.
11-бап
Осы Шарт Тараптар оның күшiне енуi үшiн қажеттi iшкi мемлекеттiк
процедуралардың орындалғаны туралы бiр-бiрiне мәлiмдеген сәттен бастап
күшiне енедi.
12-бап
Осы Шарт ол күшіне енген күннен бастап бес жыл бойында қолданыста
болады және әрбір ретте, егер Тараптардың бірде бірі аталған мерзім
біткенше алты ай бұрын қарсылығы туралы хабарламаса, келесі бесжылдық
мерзімге өздігінен ұзартылады.
Минск қаласында 1996 жылғы 17 қаңтарда екі дана болып, әрқайсысы
қазақ, белорус және орыс тілдерінде жасалды, сондай-ақ барлық мәтіндердің
күші бірдей.
Қазақстан Республикасы Беларусь Республикасы
үшін үшін
"Қазақстан Республикасы мен Беларусь Республикасы
арасындағы Қазақстан Республикасының аумағында
тұрақты тұратын Беларусь Республикасы азаматтарының
құқықтық статусы және Беларусь Республикасының
аумағында тұрақты тұратын Қазақстан Республикасы
азаматтарының құқықтық статусы туралы шартты бекiту
туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасының
қазақша аудармасының сапасы бойынша
Қорытынды
Шарт мәтiнiнiң көлемi шағын (4,5 бет). Алайда аудармасында олқылықтар, кемшiлiктер көп кездеседi. Мәселен, заң жобасының атауында және шарт мәтiнiнің iшiнде "құқықтық статус", "азаматының статусы" "азаматтық статус" деген тiркестер бар. Ал осындағы "статус" деген сөздi "мәртебе" деп аударып жүргенiмiзге бiраз жылдың жүзi болды.
Сол секiлдi "признаваемым" деген сөз 2-бапта "мойындайтын", ал 5-бапта "танылатын" болып жүр.
2-баптың 3-тармағында "Екiншi Тараптың аумағында тұрақты тұратын бiр Тараптың азаматының оқуы, жұмысы, iс-сапары, әскери қызметi осы Шартпен анықталатын оның құқықтық статусына әсерiн тигiзбейдi" деген сөйлем "Екiншi Тараптың аумағында тұрақты тұратын бiр Тарап азаматының оқуы, жұмысы, iссапары, әскери қызметi оның осы Шартпен белгiленетiн құқықтық мәртебесiне әсерiн тигiзбейдi" деп аударылуға тиiс. (Орысшасы: "Учеба, работа, командировка, военная служба гражданина одной Стороны, постоянно проживающего на террритории другой Стороны, не влияет на его правовой статус, определяемый настоящим Договором.")
3-баптың 1-тармағындағы "салт-дәстүрлерiн" деген сөздердi "дәстүрлерi мен әдет-ғұрыптарын" деген сөзбен ауыстыру керек (орысшасын қараңыз: "традиции и обычаи").
4-баптың в) тармақшасы мүлдем қате аударылған. Салыстырып көрелiк.
Қазақша нұсқасы:
"в) тұру Тарабының дипломатиялық қызметiнде, қауiпсiздiк органдарында, iшкi iстер органдарында, атқару өкiметiнiң орталық және жергiлiктi органдарында, судьяның, прокурордың қызмет орнына жұмысқа тұра алмайды". Мұның орысшасы: "в) занимать должности, назначение на которые в соответствии с законодательством Стороны проживания связано с принадлежностью к ее гражданству".
5-баптың 1-тармағындағы "оқу орындарында" деген сөздер "оқу орнында" ("в учебном заведении") деп жекеше түрде алынуға тиіс.
6-баптың 1-тармағындағы "қолдану құқығына" деген сөздерді "билік ету құқығына" ("право на распоряжение") деген сөздермен, ал 2-тармақтағы "егерде Тараптар арасындағы басқа келісім-шартта өзгесі көзделмеген болса, тұру Тарабының қолданыстағы заңдарына сәйкес" деген сөздерді "егер Тараптар арасындағы шартта өзгеше көзделмесе, тұру Тарабында қолданылып жүрген заңдарға сәйкес" ("в соотвестствии с законодательством, действующим в Стороне проживания, если иное не предусмотрено другим договором между Сторонами") деген сөздермен ауыстыру керек.
7-баптағы "консулдық мекемелері" деген сөздер "консулдық мекемесі" деп жекеше түрде алынуға тиіс.
8-баптың 1 және 2-тармақтарында "дееспособность" деген сөз "жұмыс істеу қабілеті", ал 9-бапта "попечительство", "попечитель" деген сөздер "шапағатшылық", "шапағатшы" болып аударылған. Бұлар әлдеқашаннан тиісінше "әрекет қабілеттілігі", "қорғаншылық", "қорғаншы"
деп аударылып жүр.
11-баптағы "процедуралардың" деген сөзді "рәсімдердің" деп,
"мәлімдеген сәттен" деген сөздерді "хабарлаған кезден" ("с момента
уведомления") деп аударған абзал.
Көріп отырғанымыздай, шағын Шарт мәтінінде кемшіліктер көп.
Оларды жөндемейінше, Шарттың мемлекеттік тілдегі нұсқасын
депутаттардың талқылауына ұсынуға мүлде болмайды.
Мамандар:
Орынбекова Д.
Нарбаев Е.
Заңның мәтіні ҚР Парламентінен түскен ресми жіберілімнен алынды.