1-бап.  "Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы" 1995 жылғы 28 қыркүйектегi Қазақстан Pecпубликасының  Конституциялық заңына  (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің Жаршысы, 1995 ж., N 17-18, 114-құжат; Қазақстан Республикасы Парламентiнің Жаршысы, 1997 ж., N 12, 192-құжат; 1998 ж., N 7-8, 71-құжат; N 22, 290-құжат; 1999 ж., N 10, 340-құжат; N 15, 593-құжат) мынадай өзгерiстер мен толықтырулар енгiзiлсiн:

      1) 4-баптың 4-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
      "4. Қазақстан Республикасының Президенттігіне, Қазақстан Республикасы Парламентiнiң, соның iшiнде партиялық тiзiмдер бойынша, мәслихаттардың депутаттығына кандидат ретінде, сондай-ақ жергілікті өзiн-өзi басқару органдарының мүшелiгiне кандидат болып тiркелу уақытына қарай сотталғандығы заңда белгiленген тәртiппен өтелмеген немесе алып тасталмаған адам тiркеуге жатпайды.";

      2) 5-баптың 3-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
      "3. Кандидаттардың сайлауға тең құқықтармен және шарттармен қатысуына кепiлдiк берiледi.";

      3) 9-бапта:
      1-тармақтың 2) тармақшасының төртiншi абзацы алып тасталсын;

      2-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
      "2. Мәслихаттардың депутаттарын сайлау кезiнде басқа кандидаттарға қарағанда дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың дауыс санының көпшiлiгiн алған кандидат сайланған болып саналады.";

      4) 10-бапта:
      3-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
      "3. Сайлау комиссияларының өкілеттiк мерзiмi - бес жыл.
      Аумақтық, округтiк және учаскелiк сайлау комиссияларын саяси партиялардың ұсыныстары негiзiнде тиiстi мәслихаттар сайлайды.
      Әрбiр саяси партия тиiстi сайлау комиссиясының құрамына бiр кандидатура ұсынуға құқылы. Саяси партия сайлау комиссиясының құрамына осы саяси партияның мүшесi болып табылмайтын кандидатура ұсынуға құқылы.
      Мәслихат белгiлеген, сайлау комиссияларын құру мерзiмiне дейiн бiр айдан кем болмауға тиiс мерзiмде саяси партиялардың ұсыныстары болмаған жағдайда, мәслихаттар сайлау комиссиясын өзге қоғамдық бiрлестiктердiң және жоғары тұрған сайлау комиссияларының ұсынысы бойынша сайлайды.
      Сайлау комиссиясының құрамына ұсынылған адамдар оның жұмысына қатысуға келісетіні туралы өтiнiштерiн қоса бередi. Сайлау комиссиясының төрағасы, төрағаның орынбасары, хатшысы сайлау комиссиясының алғашқы отырысында сайланады.
      Сайлау комиссияларының жаңа құрамын құру сайлау комиссияларының өкілеттiк мерзiмi аяқталардан кемінде екi ай бұрын басталады және өкілеттiк мерзiмiнің бiтуіне кемiнде үш күн қалғанда аяқталады.
      Сайлау комиссияларын құратын органдар сайлау комиссияларының өкілеттiк мерзiмi iшiнде олардың құрамына өзгерiстер енгiзуге құқылы.";

      мынадай мазмұндағы 6, 7 және 8-тармақтармен толықтырылсын:
      "6. Сайлау комиссиялары өз өкiлеттiктерiн жүзеге асыруы кезінде олардың қызметіне араласуға жол берілмейді.
      7. Сайлау комиссиясының қызметi сайлау комиссиясын құратын органның шешiмi бойынша немесе жоғары тұрған сайлау комиссиясы өтінішінің негiзiнде сот шешiмiмен тоқтатылуы мүмкiн.
      8. Сайлау комиссиясының мүшесiн, осы Конституциялық заңның 19-бабының 6 және 7-тармақтарында көрсетiлген жағдайларды қоспағанда, өкiлеттiктерiнен айыруға болмайды.";

      5) 12-бапта:
      3) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
      "3) Парламент Мәжiлiсінің депутаттарын сайлау жөнiндегi сайлау округтерiн құрады, олардың бiрыңғай нөмiрлерiн белгiлейдi және бұқаралық ақпарат құралдарында жариялайды.";

      3-1) тармаққа алып тасталсын;

      5) тармақшада:
      "iс-әрекетiне" деген сөз "iс-әрекеттерiне (әрекетсiздігіне)" деген сөздермен ауыстырылсын;

      "сайлау жүйелерi саласында халықаралық-ынтымақтастықты жүзеге асырады" деген сөздермен толықтырылсын;

      6) тармақшада:
      "тәртiбiн" деген сөзден кейiн ", сондай-ақ қорғалу дәрежесiн," деген сөздермен толықтырылсын;

      "дауыс беруге арналған жәшiктер мен" деген сөздер "дауыс беруге арналып, мөлдiр материалдан жасалған жәшiктiң нысанын және" деген сөздермен ауыстырылсын;

      "Парламент мәжiлiсi" деген сөздер "Парламенттің және мәслихаттардың" деген сөздермен ауыстырылсын;

      8) тармақшада "адамдары мен бастамашыл топтарын" деген сөздер "адамдарын" деген сөзбен ауыстырылсын;

      9) тармақша ", мерзiм-мерзім ақпарат бюллетенін шығарады." деген сөздермен толықтырылсын;

      15) тармақшада:
      "олардың қызметiне" деген сөздер "олардың қызметiнің осы Конституциялық заңның талаптарына сәйкес келуін" деген сөздермен ауыстырылсын;

      мынадай мазмұндағы сөйлеммен толықтырылсын:
      "Осы Конституциялық заңның бұзылуы анықталған кезде тиiстi сайлау комиссиясының қызметін тоқтату туралы өтiнiшпен сайлау комиссиясын құратын органға немесе сотқа жүгiнедi;";

      мынадай мазмұндағы 16-1), 16-2), 16-3) және 16-4) тармақшалармен толықтырылсын:
      "16-1) Орталық сайлау комиссиясының ресми wеb-сайтына сайлау заңдары жөнiндегi нормативтiк құқықтық актiлердi, сайлауды тағайындау мен өткізу туралы, сондай-ақ болып өткен сайлаудағы дауыстарды есептеу нәтижелерi туралы ақпаратты орналастырады;
      16-2) Қазақстан Республикасының сайлаушы азаматтарының бiрыңғай электрондық Тiркеу тізілімін жүргiзедi;
      16-3) электрондық сайлау жүйесiн пайдалана отырып сайлау өткiзу кезiнде тиiстi сайлау комиссияларының мүшелеріне оны қолдануды үйретеді;
      16-4) бұқаралық ақпарат құралдары арқылы халыққа сайлауда электрондық сайлау жүйесiн пайдалануды үйретудi ұйымдастырады;";

      17) тармақшада "Республика" деген сөз "Қазақстан Республикасының" деген сөздермен ауыстырылсын;

      6) 13-бапта:
      тақырыбындағы "және оларды құру тәртібi" деген сөздер алып тасталсын;

      3-тармақ алып тасталсын;

      7) 14-бапта:
      3) тармақшада:
      "төменгi" деген сөз "төменгi тұрған" деген сөздермен ауыстырылсын;

      "іс-әрекеттеріне" деген сөзден кейiн "(әрекетсiздiгіне)" деген сөзбен толықтырылсын;

      "осы Конституциялық заңның бұзылуына жол берген сайлау комиссияларының қызметiн тоқтату туралы сайлау комиссиясын құратын органға немесе сотқа жүгiнедi;" деген сөздермен толықтырылсын;

      5) тармақшада "және бастамашыл топтарын" деген сөздер алып тасталсын;

      мынадай мазмұндағы 6-1) тармақшамен толықтырылсын:
      "6-1) дауыс беруге арналған учаскелердiң бірыңғай нөмiрленуін белгiлейдi;";

      7) тармақшада "Парламент Сенаты, мәслихаттар депутаттарын және" деген сөздер алып тасталсын;

      9) тармақша "Орталық сайлау комиссиясының ресми wеb-сайтында жариялау үшiн тиiстi сайлау округтерi мен учаскелерi бойынша дауыстарды санау хаттамаларын Орталық сайлау комиссиясына бередi;" деген сөздермен толықтырылсын;

      11) тармақша "және бастамашыл топтарын" деген сөздер алып тасталсын;

      12) тармақшадағы "Республика" деген сөз "Қазақстан Республикасының" деген сөздермен ауыстырылсын;

      8) 15-бапта:
      тақырыбындағы "және оларды құру тәртiбi" деген сөздер алып тасталсын;

      1-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
      "1. Округтiк сайлау комиссиялары сайлау oкругтерiнде Парламент Мәжiлiсiнің және мәслихаттардың депутаттарын сайлауды ұйымдастыру мен өткiзудi қамтамасыз етедi.";

      9) 16-бапта:
      3) тармақшада:
      "iс-әрекеттерiне" деген сөзден кейiн "(әрекетсiздігіне)" деген сөзбен толықтырылсын;

      "Осы Конституциялық заңның бұзылғаны анықталған кезде сайлау комиссиясының қызметiн тоқтату туралы өтiнiшпен сайлау комиссиясын құратын органға немесе сотқа жүгiнеді;" деген сөздермен толықтырылсын;

      4) тармақша алып тасталсын;

      5) тармақшада "және бастамашыл топтарын" деген сөздер алып тасталсын;

      10) 17-бапта:
      тақырыбындағы "және оларды құру тәртiбi" деген сөздер алып тасталсын;

      1-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
      "1. Учаскелiк сайлау комиссиялары тиiстi сайлау учаскелерiнде Президенттi, Парламент Мәжiлiсiнiң және мәслихаттардың депутаттарын, жергiлiктi өзiн-өзі басқару органдарының мүшелерiн сайлауды ұйымдастыру мен өткiзудi қамтамасыз етедi.
      Учаскелік сайлау комиссиялары жетi мүшеден тұратын құрамда құрылады.";

      11) 18-баптың 3) тармақшасындағы "жасайды" деген сөз "нақтылайды" деген сөзбен ауыстырылсын;

      12) 19-бап мынадай редакцияда жазылсын:

      "19-бап. Сайлау комиссиясы мүшесiнiң мәртебесi

      1. Сайлау комиссияларының мүшелерi мемлекеттiк органдардың өкiлдерi болып табылады және мемлекеттiң қорғауында болады.
      2. Сайлау комиссиялары мүшелерiнiң құқықтық жағдайы Қазақстан Республикасының Конституциясымен, осы Конституциялық заңымен және өзге де заң актiлерiмен айқындалады.
      3. Орталық сайлау комиссиясының төрағасы, төрағасының орынбасары, хатшысы, мүшелерi және оның аппаратының қызметкерлерi өз өкiлеттiктерiн кәсіби тұрақты негiзде жүзеге асырады.
      4. Сайлау комиссиясының осы баптың 3-тармағында аталмаған мүшелерi сайлау өткiзу кезеңiнде өздерiнiң келiсiмiнсiз жұмыс берушiнiң ұйғарымы бойынша жұмыстан шығарылмайды не басқа жұмысқа ауыстырылмайды.
      5. Сайлау комиссиясының мүшесi:
      1) тиiстi сайлау комиссиясының отырыстары туралы, жедел шешiм қабылдауды қажет ететiн жағдайларды қоспағанда, қырық сегiз сағат бұрын хабардар етiледi;
      2) сайлау комиссиясының отырысында сөз сөйлеуге, тиісті сайлау комиссиясының құзыретіне жататын мәселелер бойынша ұсыныстар енгiзуге және олар бойынша дауыс берiлуiн талап етуге құқылы;
      3) күн тәртiбiне сәйкес отырыстың басқа қатысушыларына сұрақтар қоюға және оларға мәнi бойынша жауаптар алуға құқылы;
      4) өзi құрамында тұрған сайлау комиссиясының құжаттарымен және материалдарымен танысуға, олардың куәландырылған көшiрмелерiн алуға;
      5) өзi құрамында тұрған сайлау комиссиясы мүшелерінің төрттен үшiнің даусымен расталған уәкiлеттігі бойынша төменгi тұрған сайлау комиссиясының қызметiн тексерудi жүзеге асыруға құқылы;
      6) Қазақстан Республикасы Конституциясының, осы Конституциялық заңының және өзге де заңдарының талаптарын, жалпыжұрт таныған әдеп нормаларын сақтауға мiндеттi;
      7) өзiне жүктелген мiндеттердi, сайлау комиссиясының және оның төрағасының, жоғары тұрған сайлау комиссиясының шешiмдерi мен нұсқауларын орындауға мiндеттi;
      8) азаматтардың сайлау құқықтары мен заңды мүдделерiнің сақталуын және қорғалуын қамтамасыз етуге, шешiмдер қабылдау кезiнде әдiл және тәуелсiз болуға, сондай-ақ кандидаттар мен партиялық тiзiм ұсынған саяси партиялардың қызметiне жария баға беруден аулақ болуға мiндеттi;
      9) өзi өкiлi болып табылатын саяси партияның не өзге де қоғамдық бiрлестiктiң шешiмдерiмен байланысты болмайды және олардың мүдделерiн қорғауға құқығы жоқ.
      6. Сайлау комиссиясының мүшесi сайлау комиссиясының белгiленген өкілеттiк мерзiмi аяқталғанда, оның қызметi тоқтатылған кезде, сондай-ақ:
      1) мiндеттерiн атқарудан босату туралы өз еркiмен өтiнiш берген;
      2) Қазақстан Республикасының азаматтығынан айырылған;
      3) тиiстi сайлау комиссиясы құрылған әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктiң шегiнен тыс тұрақты тұрғылықты жерге кеткен;
      4) соттың оған қатысты айыптау үкiмi заңды күшiне енген;
      5) оны iс-әрекетке қабiлетсiз, iс-әрекетке қабiлетi шектеулi, хабар-ошарсыз кеткен деп тануы немесе оны қайтыс болған деп жариялағаны туралы сот шешімi заңды күшiне енген;
      6) қайтыс болған жағдайларда сайлау комиссиясын құрған органның шешiмi бойынша өз мiндеттерiн атқарудан босатылады.
      7. Комиссия мүшесi лауазымдық өкiлеттiгiн бiрнеше мәрте бұзған немесе мiндеттерiн тиiсiнше орындамаған жағдайда сайлау комиссиясын құратын орган оны лауазымын атқарудан босатады.
      8. Жоғары тұрған сайлау комиссиясы сайлау комиссиясын құратын орган осы Конституциялық заңның 10-бабында белгiленген тәртiппен сайлау комиссиясының мүшесiн сайлағанға дейiн осы баптың 6 және 7-тармақтарында көзделген негiздер бойынша шығып қалған комиссия мүшесiнiң орнына аумақтық немесе округтiк сайлау комиссиясының мүшесiн тағайындайды.
      9. Сайлау комиссиясы бiр ұйымның қызметкерлерiнен тұрмауға тиiс.
      10. Сайлау комиссиясының мүшесi тиiстi комиссия орналасқан әкiмшілік-аумақтық бiрлiк аумағында тұруға тиiс.";

      13) 20-бапта:
      тақырыбы "және олардың әрекеттерiне шағым жасау" деген сөздермен толықтырылсын;

      4-тармақ мынадай мазмұндағы екiншi бөлiкпен толықтырылсын:
      "Сайлау комиссиясының үй-жайында сайлау процесiне қатысы жоқ бөгде адамдардың болуына тыйым салынады.";

      5-тармақта:
      екiншi сөйлем алып тасталсын;

      үшiншi сөйлем мынадай редакцияда жазылсын:
      "Сайлау комиссиясының оның шешiмiмен келiспейтiн мүшелерi ерекше пiкiрiн айтуға құқылы, ол дереу жоғары тұрған сайлау комиссиясының назарына жеткiзiледi және жазбаша түрде комиссия отырысының хаттамасына тiркеледi.";

      6-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
      "6. Егер осы Конституциялық заңда шағым берудiң өзге мерзiмдерi белгіленбесе, сайлау комиссиясының шешiмдерi мен iс-әрекеттерiне (әрекетсiздiгiне) шешiм қабылданған немесе iс-әрекет (әрекетсiздiк) жасалған күннен бастап он күн iшiнде жоғары тұрған сайлау комиссиясына немесе сотқа шағым берiлуi мүмкiн. Көрсетілген мерзiмдер өткеннен соң сайлау комиссиясының шешiмiне, немесе iс-әрекеттерiне берiлген арыздар қарауға жатпайды. Жоғары тұрған сайлау комиссиясына алдын ала жүгіну сотқа жүгінудің мiндеттi шарты болып табылмайды.
      Жоғары тұрған сайлау комиссиясына берiлген өтiнiште өтiнiш беру үшiн негіз болған мән-жайлар мiндеттi түрде жазылады және өтiнiш иесi өз талаптарын негiздеген дәлелдемелер көрсетiледi.
      Өтiнiштер сайлау комиссиясы мен сотта бiр мезгiлде қаралған кезде, сайлау комиссиясы сот шешiмi күшіне енгенге дейін өтінiштi қарауды тоқтата тұрады. Сот түскен өтiнiш туралы және оны қарау нәтижелерi бойынша сот шешiмiнiң заңды күшiне енгенi жөнiнде сайлау комиссиясын хабардар етедi.
      Сот сайлау комиссиясы шешiмінiң күшін жойған жағдайда сот шешiмiнiң негiзiнде мәселенiң мәнi бойынша жаңа шешiмдi - шешiмiнің күшi жойылған сайлау комиссиясы немесе жоғары тұрған сайлау комиссиясы қабылдауға мiндеттi. Тиiстi сайлау комиссиялары сот шешімін орындауға мiндеттi.";

      8-тармақ мынадай мазмұндағы сөйлеммен толықтырылсын:
      "Сайлау комиссиясы мүшелерінің еңбегiне қосымша ақы төлеу сайлау өткізуге бөлiнген қаражаттың есебiнен жүзеге асырылады.";

      9-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
      "9. Президенттiкке, Парламенттің, мәслихаттардың депутаттығына, жергілікті өзін-өзi басқару opгандарының мүшелiгiне кандидаттар, кандидаттардың сенiм бiлдiрген адамдары сайлау комиссияларының мүшелерi бола алмайды.
      Кандидаттардың жұбайы (зайыбы) мен жақын туыстары, сондай-ақ кандидаттарға тiкелей бағынышты адамдар осы кандидат қатысатын сайлау округінде сайлауды тікелей ұйымдастыру мен өткiзудi қамтамасыз ететiн сайлау комиссияларының құрамында бола алмайды.
      Аталған адамдар тиiстi кандидатты тiркеген күннен бастап тiркеудiң күшi жойылғанға дейiн немесе сайлау науқаны тоқтатылғанға дейiн сайлау комиссиясындағы өз қызметiн тоқтата тұрады.";

      14) мынадай мазмұндағы 20-1-баппен толықтырылсын:

      "20-1-бап. Сайлау комиссияларының қызметiндегi жариялылық

      1. Сайлау комиссияларының қызметi жариялы және ашық түрде жүзеге асырылады.
      Сенiм бiлдiрiлген адамдар, байқаушылар, бұқаралық ақпарат құралдарының өкiлдерi сайлау процесiнің барлық сатыларына қатысуға, сондай-ақ сайлау комиссияларынан сайлау процесi туралы кез келген ақпаратты алуға құқылы.
      Сенiм білдiрiлген адамдардың, байқаушылардың, бұқаралық ақпарат құралдары өкiлдерiнің осы Конституциялық заңмен берiлген құқығын ешкiм шектей алмайды.
      2. Сайлау комиссиялары жалпыға қолжетiмдi телекоммуникациялық желiлерде орналастырылатын, ал осы Конституциялық заңмен көзделген жағдайларда өзгедей жолмен жариялауға жататын өз шешiмдерiмен барлық адамдардың еркiн танысуы үшiн жағдай жасайды.
      3. Сайлау комиссиясының отырыстарына кандидаттар, сенім білдірілген адамдар, байқаушылар, қызметтік куәлігі мен редакцияның тапсырмасы болған кезде бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдері қатыса алады.
      Депутаттыққа кандидаттар, партиялық тiзiмдер ұсынған саяси партиялар тиiстi сайлау комиссияларының отырыстары және күн тәртібi туралы алдын ала хабардар етiледі.
      4. Дауыс беру күнi дауыс беруге арналған сайлау учаскесi ашылған сәттен бастап және сайлау учаскесiнде сайлаушылардың дауыстарын санау кезiнде дауыс беру нәтижелерi анықталғанға дейiн бiр мезгiлде әрбiр кандидаттан бiр сенім бiлдiрiлген адам, қызметтiк куәлiгi мен редакцияның тапсырмасы болған кезде әрбiр бұқаралық ақпарат құралынан бiр өкiл және Қазақстан Республикасының әрбiр саяси партиясынан, қоғамдық бiрлестiгiнен, коммерциялық емес ұйымынан бiр байқаушы және шет мемлекеттер мен халықаралық ұйымдардың байқаушылары қатысуға құқылы.
      5. Байқаушының өкiлеттігі, оның тегi, аты, әкесiнiң аты, сайлау учаскесінің нөмiрi (сайлау комиссиясының атауы), сайлау болатын күн көрсетiлiп, жазбаша нысанда куәландырылуға тиiс. Ол құжат оны берген ұйымның мөрiмен расталады және ол байқаушының жеке басын куәландыратын құжатты көрсеткен кезде жарамды болады. Құжаттар сайлау комиссиясының төрағасына не оны алмастыратын адамға байқаушыны тiркеу үшiн көрсетiледi.
      6. Сенiм бiлдiрiлген адамдар, байқаушылар, бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдерi:
      1) сайлау комиссиясының отырысына қатысуға;
      2) сайлаушылар тiзiмдерiмен танысуға, дауыс беруге, соның iшiнде, дауыс беруге арналған үй-жайдан тыс жерде дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың саны туралы ақпараттар алуға;
      3) әскери бөлiмдерде, Қазақстан Республикасына тиесілі және сайлау күні жүзуде жүрген кемелерде, демалыс үйлерiнде, санаторийлерде, тұрақты емдеу-профилактикалық мекемелерде, шалғайдағы және қатынасу қиын аудандарда орналасқан азаматтар тұратын мекендерде, алыс мал шаруашылығы учаскелерiнде, тергеу изоляторлары мен уақытша ұстау изоляторларында, Қазақстан Республикасының шет мемлекеттердегi шетелдiк мекемелерінiң жанынан құрылған сайлау учаскелерiн қоса алғанда, тиiстi сайлау учаскесiнiң дауыс беруге арналған үй-жайларында дауыс беру және дауыстар санау кезiнде болуға;
      4) тасымалданатын сайлау жәшiгiн бақылап жүруге, соның iшiнде оларды тасымалдау кезiнде көлік құралында болуға;
      5) сайлау учаскесiнде, дауыс беруге арналған пунктте дауыс беру барысын, дауыстар санау және дауыс беру нәтижелерiн ресiмдеу рәсiмiн барлық аталған рәсiмдердi анық көру мүмкіндігін қамтамасыз ететiн жағдайларда байқауға;
      6) тиiстi сайлау комиссиясының және (немесе) оның мүшелерiнiң шешiмдерiне, iс-әрекеттерiне (әрекетсiздiгiне) жоғары тұрған сайлау комиссиясына немесе сотқа шағымдануға;
      7) сайлаушылардың дауыс беруге арналған үй-жайға келу мүмкiндiгi болмаған жағдайда олардың дауыс беруге арналған үй-жайдан тыс жерде дауыс беруiн өткiзу кезiнде қатысуға;
      8) учаскелiк сайлау комиссиясының мүшелерi пайдаланылмаған сайлау бюллетеньдерiн есептеу және жою кезiнде қатысуға;
      9) дауыс беру барысына және оның қорытындыларын шығаруға кедергi жасамай, фото-, дыбыс- және бейне жазбалар жасауға;
      10) дауыс беру өткізiлгеннен кейiн сайлау комиссиясының дауыс беру қорытындылары туралы хаттамаларымен танысуға, олардың куәландырылған көшiрмелерiн алуға;
      11) сайлау комиссиясы мүшелерiнiң назарын осы Конституциялық заң талаптарының бұзылуына аударуға, оларға бұзушылықтар туралы тиiстi жазбаша өтiнiштер, актiлер табыс eтугe және табыс еткенi туралы белгi соқтыруға құқылы. Сайлау комиссиясының төрағасы, оны алмастыратын адам сенiм бiлдiрiлген адамдардың, байқаушылардың талаптары бойынша дауыстарды санау хаттамасына өздерi жасаған актiлердi қоса беруге мiндеттi.
      7. Сенiм бiлдiрiлген адамдар, байқаушылар, бұқаралық ақпарат құралдарының өкiлдерi:
      1) жеке басы мен өкілеттiгiн куәландыратын құжаттарын өздерiмен алып жүруге;
      2) сайлау процесiне, сайлау комиссияларының дауыстарды санау және шешiм қабылдау рәсiмiне араласпауға;
      3) сайлау комиссиясының жұмысына кедергi келтiретiн iс-әрекеттер қолданбауға;
      4) сайлау учаскесiнде тиiстi сайлау комиссиясы белгiлеген мінез-құлық ережелерiн сақтау жөнiндегi сайлау комиссиясы мүшелерiнiң талаптарын орындауға;
      5) өз ескертулерін құжатталған, дұрыс және тексеpугe болатын фактiлермен негіздеуге;
      6) Қазақстан Республикасының осы Конституциялық заңының және өзге де заңдарының талаптарын сақтауға;
      7) алаламауға, нақты кандидатқа, саяси партияға артықшылық бермеуге міндеттi.
      8. Шет мемлекеттер мен халықаралық ұйымдардың байқаушылары, сондай-ақ шетелдiк бұқаралық ақпарат құралдарының өкiлдерi Қазақстан Республикасы Сыртқы iстер министрлiгiнiң ұсынуы бойынша Орталық сайлау комиссиясының жанында аккредиттеледi. Шет мемлекеттерден келген жеке тұлғаларды Орталық сайлау комиссиясы аккредиттемейдi.
      Орталық сайлау комиссиясы байқаушыларға сайлау науқанын өткізу кезеңiнде олардың қызметi үшiн негiз болып табылатын белгiленген үлгiдегi куәлiк бередi. Шет мемлекеттер мен халықаралық ұйымдардың байқаушыларын аккредиттеу дауыс беру күнінен бес күн бұрын аяқталады.
      Осы Конституциялық заңда көзделген жағдайларда Орталық сайлау комиссиясы шет мемлекет, халықаралық, ұйым байқаушысының, сондай-ақ шетелдiк бұқаралық ақпарат құралдары өкілiнiң аккредиттелуiн кері қайтарып алуға құқылы.
      9. Байқаушылардың қызметiн қаржылық және ұйымдық жағынан қамтамасыз ету байқаушыларын жiберген тараптардың қаражаты есебiнен жүргiзiледi.
      10. Байқаушылар Қазақстан Республикасының заңдарын немесе халықаралық құқықтың жалпыжұрт таныған нормаларын бұзған жағдайда тиiстi сайлау комиссиясы байқаушыны тiркеудiң күшiн жоюға немесе Орталық сайлау комиссиясына шет мемлекеттiң, халықаралық ұйымның байқаушысын, сондай-ақ шетелдiк бұқаралық ақпарат құралдары өкiлiнiң аккредиттелуiн керi қайтарып алу туралы ұсыныс енгiзуге құқылы.";

      15) 21-баптың 2-тармағында "жиырма бес проценттен" деген сөздер "осы әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктегі әрбiр депутаттық мандатқа сайлаушылардың орташа санының он бес процентінен" деген сөздермен ауыстырылсын;

      16) 23-бапта:
      2-тармақта:
      1) тармақшада "сайлаушылардың үш мыңнан аспауы" деген сөздер "шамамен үш мың сайлаушы болуы" деген сөздермен ауыстырылсын;

      3) тармақша алып тасталсын, 2) тармақшадағы "сақталуы;" деген сөз "сақталуы ескерiле отырып құрылады." деген сөздермен ауыстырылсын;

      3-тармақта "астаналық" деген сөз алып тасталсын;

      17) 24-бапта:
      2-тармақ алып тасталсын;

      3-тармақта "тұру" деген сөз "тұрғылықты жерi бойынша тiркелу" деген сөздермен ауыстырылсын;

      5-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
      "5. Сайлаушылардың тұрғылықты жерi бойынша тiзiмiн тиiстi жергiлiктi атқарушы орган халықты есепке алуды жүзеге асыратын органдар ұсынған мәліметтердің негізінде жасайды.
      Әрбір сайлаушы сайлау жарияланған немесе тағайындалған кезден бастап тиісті жергілікті атқарушы органда сайлаушы ретінде тіркелуге құқылы.
      Егер сайлаушыға сайлаудан кемiнде отыз күн бұрын сайлау күнi өзiнiң тiркелген орны бойынша дауыс беруге арналған үй-жайға келу мүмкiндiгi болмайтыны белгiлi болса, оның өзiнiң болатын жерi бойынша жергіліктi атқарушы органға өзiн тиiстi сайлаушылар тiзiмiне енгiзу жөнiнде жазбаша өтiнiш беруге құқығы бар.
      Осы тармаққа сәйкес азамат өтiнiш жасаған кезде жергілiктi атқарушы орган азаматты тiркелу орны бойынша сайлаушылар тiзiмiнен шығаруды және оны сол азамат дауыс беретiн учаскенiң сайлаушылар тiзiмiне енгiзудi ұйымдастырады.
      Әрбiр сайлау учаскесi бойынша сайлаушылардың тiзiмiне тиiстi әкiм қол қояды және ол дауыс беру басталардан жиырма күн бұрын тиiстi сайлау комиссиясына акт бойынша тапсырылады.
      Басқа құзыреттi органдар мен ұйымдардың деректерiмен алдын ала салыстырылған сайлаушылар туралы мәлiметтердi жергiлiктi атқарушы орган әр жылдың 1 шiлдесiне және 1 қаңтарына электрондық жеткiзушi арқылы және қағазға түсiрiлген күйiнде тиiстi аумақтық сайлау комиссияларына тапсырады.
      Жергiлiктi атқарушы органдардың лауазымды адамдары тиiстi сайлау комиссиясына тапсырылған сайлаушылар тiзiмдерiнiң, сондай-ақ сайлаушылар туралы деректердiң дұрыстығы үшiн жауапты болады.";

      10-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
      "10. Сайлаушылар (таңдаушылар) тiзiмдерiне нақтылау енгiзу соттың немесе жоғары тұрған сайлау комиссиясының шешiмiн орындауды қоспағанда, дауыс берiлетiн күннiң алдындағы күнi сағат жиырмада тоқтатылады.";

      18) 25-баптың 1-тармағында:
      2) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
      "2) тиiстi сайлау учаскелерi аумағында тұрғылықты жерi бойынша тiркелген азаматтар;";

      5) тармақшаның екiншi сөйлемi алып тасталсын;

      19) 26-бапта:
      1-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
      "1. Азаматтардың тұрғылықты жерi бойынша құрылған сайлау учаскелерiндегi сайлаушылар тiзiмдерiн дауыс беретiн күнге он бес күн қалғанда тиiстi сайлау комиссиялары танысу үшiн сайлаушыларға бередi.
      Әскери бөлiмдерде, Қазақстан Республикасына тиесiлі және сайлау күнi жүзуде жүрген кемелерде, демалыс үйлерiнде, санаторийлерде, тұрақты емдеу-профилактикалық мекемелерде, шалғайдағы және қатынасу қиын аудандарда орналасқан азаматтар тұратын жерлерде, алыс мал шаруашылығы учаскелерiнде, тергеу изоляторлары мен уақытша, ұстау изоляторларында, Қазақстан Республикасының шет мемлекеттердегi шетелдiк мекемелерінiң жанынан құрылған сайлау учаскелерi бойынша сайлаушылар тiзiмдерi сайлаушыларға танысу үшiн дауыс беруге бес күн қалғанда; жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының мүшелерiн сайлау өткiзiлетiн кезде құрылған сайлау учаскелерi бойынша - дауыс беруге жетi күн қалғанда берiледi.";

      4-тармақта:
      бiрiншi сөйлем мынадай редакцияда жазылсын:
      "Әрбiр азамат (таңдаушы) сайлаушылар тiзiмдерiндегi өзi туралы деректердi тексеруге және тiзiмге енгiзiлмегенi, дұрыс енгiзiлмегенi немесе тiзiмнен шығарып тасталғаны, сондай-ақ тiзiмдердегi сайлаушы (таңдаушы) туралы деректерде жаңсақтық жiберiлгенi үшiн шағымдануға құқылы.";
      екiншi сөйлемде "үш күн мерзiмнен кешiктiрмей, ал дауыс беру қарсаңында және дауыс беретiн күнi дереу" деген сөздер "сайлау комиссиясына арыз келiп түскен күнi" деген сөздермен, "арыздарда" деген сөз "арыздарды" деген сөзбен ауыстырылсын;
      төртiншi сөйлемде "үш күн iшiнде, ал сайлау қарсаңында және сайлау күнi дереу" деген сөздер "арыз келіп түскен күні" деген сөздермен ауыстырылсын;
      бесiншi сөйлемде "қосымша" деген сөз алып тасталсын;

      20) 27, 28 және 29-баптар мынадай редакцияда жазылсын:

      "27-бап. Сайлау алдындағы үгіт

      1. Сайлау алдындағы үгiт - сайлаушылардың белгiлi бiр кандидатты, саяси партияны жақтап немесе қарсы дауыс беруге қатысуына түрткi болу мақсатындағы қызмет.
      2. Сайлау алдындағы үгiт кандидаттар тiркелген күннен басталып, сайлау болатын күннің алдындағы күнгi жергілiктi уақыт бойынша нөл сағатта аяқталады. Қайтадан дауыс берудi өткiзген кезде сайлау алдындағы үгiт қайтадан дауыс беру күнi тағайындалған күннен басталып, сайлау болатын күннiң алдындағы күнгi жергiлiктi уақыт бойынша нөл сағатта аяқталады.
      3. Сайлау алдындағы үгiт:
      1) бұқаралық ақпарат құралдары арқылы;
      2) сайлау алдындағы жария iс-шараларды (сайлау алдындағы жиналыстарды және сайлаушылармен (таңдаушылармен) кездесулердi, сайлау алдындағы жария пікір таластар мен пiкiр алысуларды, митингiлердi, шерулердi, демонстрацияларды және осы Конституциялық заңда тыйым салынбаған өзге де сайлау алдындағы iс-шараларды), кандидаттардың және олардың сенiм бiлдiрген адамдарының сайлаушылармен (таңдаушылармен) жеке кездесулерін өткiзу жолымен;
      3) баспа, дыбыс-бейне және өзге де үгiт материалдарын шығару және (немесе) тарату жолымен жүзеге асырылады.
      4. Мыналарға:
      1) мемлекеттiк органдарға, жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарына, сондай-ақ қызметтік мiндеттерiн орындау кезінде олардың лауазымды адамдарына;
      2) Қарулы Күштердiң, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың әскери қызметшiлерiне, ұлттық қауiпсiздiк органдарының, құқық қорғау органдарының қызметкерлерi мен судьяларға;
      3) сайлау комиссияларының мүшелерiне;
      4) діни бiрлестiктерге сайлау алдындағы үгiттi жүргiзуге, кез келген сайлау алдындағы үгiт материалдарын таратуға тыйым салынады.
      5. Мемлекеттiк органдардың лауазымды адамдары болып табылатын кандидаттарға өзiнiң лауазымдық немесе қызмет жағдайының артықшылықтарын пайдалануға тыйым салынады.
      Осы Конституциялық заңда мыналар:
      1) бағынышты немесе басқа да қызмет жағынан тәуелдi адамдарды, аталған адамдар кандидаттың сенiм бiлдiрген адамдары ретiнде үгіттi жүзеге асыратын жағдайларды қоспағанда, сайлау алдындағы үгіт жүргiзуге тарту;
      2) кандидаттың, партиялық тiзiм ұсынған саяси партияның сайлануына септiгiн тигiзетiн қызметтi жүзеге асыру үшiн мемлекеттiк органдар орналасқан үй-жайларды пайдалану, егер өзге кандидаттарға, саяси партияларға аталған үй-жайларды осындай шарттармен пайдалануға кепiлдiк берілмесе, лауазымдық немесе қызмет жағдайының артықшылықтарын пайдалану деп ұғынылады;
      Осы тармақта белгiленген шектеулердi сақтау лауазымды адамдарға өздерiнің қызметтiк мiндеттерiн орындауға кедергi келтiрмеуге тиiс.
      6. Кандидаттар не олардың сенiм бiлдiрген адамдары болып тiркелген журналистердiң, бұқаралық ақпарат құралдары редакциялары лауазымды адамдарының сайлауды бұқаралық ақпарат құралдары арқылы көрсетуге қатысуына құқығы жоқ.
      7. Бұқаралық ақпарат құралдары кандидаттардың, саяси партиялардың сайлау науқанын объективтi көрсетудi жүзеге асыруға; кандидаттың немесе саяси партияның ар-намысына, қадiр-қасиетiне және iскерлiк беделiне көрiнеу нұқсан келтiретiн үгiт материалдары мен өзге де ақпаратты жариялаудан аулақ болуға; өтiнiш келiп түскеннен кейін баспа басылымының таяудағы нөмірінде сол бетте, сондай көлемде және сол қаріппен немесе теледидар не радио хабарларында жиырма төрт сағат iшiнде сондай уақытта аталған адамдарға ар-намысын, қадiр-қасиетін және iскерлiк беделін қорғауы үшiн терiске шығаруды тегiн жариялауына мүмкiндiк беруге мiндеттi.
      Бұқаралық ақпарат құралдары тиiстi сайлау комиссияларының сайлау алдындағы науқан барысы туралы ақпаратты және осы Конституциялық заңда белгiленген хабарламаларды жариялауына кiдiрiссiз мүмкiндiк туғызады.
      8. Бұқаралық ақпарат құралдарының лауазымды адамдары, осы Конституциялық заңның 29-бабының 1-тармағында көрсетiлген материалдарды жариялау жағдайларын қоспағанда, кандидаттар мен саяси партиялардың сайлау алдындағы науқан барысында айтқан пiкiрлерi үшін жауапты болмайды.
      9. Сайлау науқаны үшiн арнайы әзiрленген баспа материалдарын, соның iшiнде безендiрiлген материалдарды, сондай-ақ омырауға тағатын белгiлердi, жалауларды, жалаушаларды тегiн таратуды қоспағанда, сайлаушыларға тегiн немесе жеңiлдiк шарттарымен тауарлар, бағалы қағаздар беріп, қызметтер көрсету, сондай-ақ лотереялар, қайырымдылық акцияларын өткiзу, ақша төлеу не осындайларға уәде беру арқылы сайлау алдындағы үгiттi жүргiзу сайлау алдындағы жөнсiз үгіт деп саналады. Сайлау алдындағы жөнсiз үгіттi жүргiзуге тыйым салынады.
      Сайлау жарияланған (тағайындалған) кезден бастап, кандидаттарға, партиялық тiзiмдерiн ұсынған саяси партияларға, сондай-ақ олардың атынан немесе оларды қолдап кeз келген жеке және заңды тұлғаларға, ойын-сауық және спорттық iс-шараларын ұйымдастыруды қоспағанда, қайырымдылық iс-шараларын өткiзуге тыйым салынады.
      Кандидаттың, партиялық тiзiмiн ұсынған саяси партияның, сондай-ақ олардың сенiм бiлдiрген адамдарының осы тармақта белгiленген ережелердi бұзуы кандидатты, партиялық тiзiмдi тiркеу туралы шешімнің күшiн жоюға әкеп соғады.
      10. Қандай да бiр адамның бейнесiн - оның жазбаша келiсiмiнсiз, ал ол қайтыс болған жағдайда мұрагерлерінің жазбаша келiсімінсiз пайдалану арқылы сайлау алдындағы үгiт жүргiзуге тыйым салынады.

      28-бап. Сайлау алдындағы үгіт жүргiзу құқығы

      1. Мемлекет азаматтарға, қоғамдық бiрлестiктерге Қазақстан Республикасының осы Конституциялық заңына, өзге де заң актiлерiне сәйкес белгілi бiр кандидатты, саяси партияны жақтап не қарсы кедергiсiз сайлау алдындағы үгiт жүргiзу құқығына кепiлдiк бередi.
      Осы Конституциялық заңға сәйкес сайлау қорларын құрмайтын азаматтар, қоғамдық бiрлестіктер қаржыландыруды талап етпейтiн сайлау алдындағы үгіт жүргiзуге құқылы.
      2. Осы Конституциялық заңға сәйкес белгiленген тiркеу мерзiмi аяқталған кезден бастап, үгіт науқаны аяқталғанға дейiн кандидаттардың, партиялық тiзiмiн ұсынған саяси партиялардың өздерiнiң сайлау алдындағы бағдарламаларын баспасөзде және басқа да бұқаралық ақпарат құралдарында үгiттеуге және насихаттауға құқығы бар.
      Кандидаттардың, партиялық тiзiмдерiн ұсынған саяси партиялардың сайлау алдындағы үгiт жүргiзуi үшiн бұқаралық ақпарат құралдарына қол жеткiзуiнiң тең жағдайына кепiлдiк беріледi.
      3. Мемлекет кандидаттарға өз бағдарламаларымен бұқаралық ақпарат құралдарына шығуы үшiн бiрдей қаражат бөлiнуіне кепiлдiк бередi. Әрбiр кандидаттың телевизиядан он бес минуттық сөз сөйлеуiне, радиодан он минуттық сөз сөйлеуіне, сондай-ақ баспа басылымдарында 0,1 баспа табақтан аспайтын көлемде екi мақала жариялауына қаражат берiледi.
      Партиялық тiзiмдерiн ұсынған саяси партиялар теледидарда Орталық сайлау комиссиясы ұйымдастыратын, ол белгiлейтiн уақыт көлемiнде саяси пікiр-сайыстарға қатысуға құқылы.
      Бұқаралық ақпарат құралдары тiркелген кандидаттарға және партиялық тiзiмдерiн ұсынған саяси партияларға шарттық негiзде эфир уақытын, баспасөз бетiнен орын бередi. Бұқаралық ақпарат құралдарында кандидаттарға және партиялық тiзiмдерiн ұсынған саяси партияларға эфир уақытын, баспасөз бетiнен орын беру туралы шарттың талаптары белгiлi бiр кандидатқа, саяси партияға артықшылық туғызбауға тиiс. Эфирден және баспасөзден орын беру төлемiнiң мөлшерi, шарттары мен тәртiбi туралы мәлiметтердi тиiстi телерадиохабарларын тарату ұйымы, мерзiмдiк баспа басылымының редакциясы сайлаудың тағайындалғаны туралы шешім ресми жарияланғаннан кейiнгі оныншы күннен кешiктiрмей хабарлауға және жариялауға тиiс, сондай-ақ Президент сайлауы кезiнде - Орталық және облыстық сайлау комиссияларына, Парламенттiң, мәслихаттардың депутаттары мен жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдары мүшелерiн сайлау кезiнде өзге де аумақтық, сондай-ақ oкругтік сайлау комиссияларына берiлуге тиiс.
      Бұқаралық ақпарат құралы кандидаттардың, партиялық тізімін ұсынған саяси партиялардың бірiне эфир уақытын, баспасөз бетiнен орын бөлуге берген келiсімi басқа да кандидаттарға, партиялық тізімдерін ұсынған саяси партияларға эфир уақытын, баспасөз бетiнен орын бөлуге келiсiм беруі болып табылады.
      Кандидаттар мен партиялық тiзiмдерiн ұсынған саяси партиялардың бұқаралық ақпарат құралдарына шығуының кезектілігі жазбаша өтініштердің келiп түсу ретiмен не егер өтiнiштер бiр мезгiлде келіп түссе, жеребе бойынша белгiленедi.
      Кандидаттардың телевизия мен радиода сөйлеп жатқан сөздерiн бөлуге және сөйлеген сөздерiне iле-шала, сондай-ақ баспа басылымдарындағы сөздерiне сол нөмiрде түсiнiктеме жасауға тыйым салынады.
      4. Сайлау комиссияларының өтiнiмi бойынша жергiлiктi мемлекеттiк басқару және өзiн-өзi басқару органдары кандидаттарға сайлаушылармен кездесуi үшiн шарттық негiзде үй-жай бередi. Сайлау комиссиялары бөлiнген үй-жайда кандидаттардың сайлаушылармен кездесуiнiң кестесiн жасайды және оны бұқаралық ақпарат құралдарында жариялайды. Үй-жай беру шарты барлық кандидаттар үшін бiрдей болуға тиiс.
      5. Тиісті сайлау комиссиялары партиялық тізімдер бойынша дауысқа түсетiн кандидаттардан басқа кандидаттарға плакаттар, листовкалар, ұрандар мен өзге де үгіттiк баспа материалдарын басып шығару үшiн бiрдей мөлшерде ақша бөледi. Барлық үгiттiк баспа материалдарында сол материалдарды шығарған ұйым, олар басылған жерi мен таралымы, тапсырыс жасаған тұлғалар, қандай қаражаттан төленгендiгi туралы мәлiметтер болуға тиiс. Yгiттiк баспа материалдарын Қазақстан Республикасының аумағынан тысқары жерлерде дайындауға, анонимдiк үгiт материалдарын таратуға тыйым салынады.
      6. Жергiлiктi атқарушы органдар тиiстi сайлау комиссияларымен бiрлесiп барлық кандидаттар үшiн үгіттiк баспа материалдарын орналастыру үшiн орын белгiлейдi және оларды стендтермен, тақталармен, тұғырлықтармен жарақтандырады. Үгiттiк баспа материалдары барлық кандидаттар үшiн тең құқықтар қамтамасыз ететiн жағдайда орналастырылады.
      Кандидаттар үгiттiк баспа материалдарын тиiстi объект иесiнiң рұқсатымен өзге де орындарда iлiп қоюға құқылы.
      Үгiт материалдарын ескерткiштерге, ескерткіш тұғырларға, тарихи, мәдени немесе сәулеттiк құндылығы бар үйлер мен ғимараттарға, сондай-ақ дауыс беруге арналған үй-жайларға iліп қоюға тыйым салынады.
      Сайлау комиссиясының үй-жайы мен дауыс беруге арналған үй-жайда кандидаттың фотосуретiмен және Орталық сайлау комиссиясы белгiлеген мәліметтердің стандартты жиынтығымен, бiр нысанда кандидаттар туралы ақпарат орналастырылады.
      7. Президенттiкке, Парламент және мәслихат депутаттығына кандидаттар өз сайлау қорларының қаражаты есебiнен бұқаралық ақпарат құралдарына шығуға, сайлау алдындағы жария іс-шараларды өткізуге, қосымша үгіт материалдарын шығаруға байланысты шығындарды төлеуге, сондай-ақ көлiк және iссапар шығыстарының орнын толтыруға құқылы. Бұл мақсатқа кез келген басқа көздерден өзге ақша тартуға, сайлау науқаны барысында кандидаттар пайдаланатын, кандидаттардың сайлау қорлары қаражатынан ақысы төленбеген жеке және заңды тұлғалардың кез келген тауарын, жұмысы мен қызметiн қабылдауға, аталған жеке және заңды тұлғаларға осы қызметтердің көрсетiлгенi үшін кандидат тарапынан жәрдемнің кез келген түріне тыйым салынады.
      Кандидатқа, саяси партияларға сайлау алдындағы үгітті жүргiзуге байланысты қызмет көрсететiн жеке және заңды тұлғаларда олардың осы қызметтердi қабылдауға жазбаша келiсiмi болуға тиiс. Жазбаша келiсiмi жоқ тұлғалар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауапты болады.
      8. Орталық және жергiлiктi атқарушы органдардың мерзiмдi баспа басылымдары сайлау комиссияларының хабарламаларын, сайлауға қатысатын кандидаттар туралы деректердi Орталық сайлау комиссиясы белгiлеген тәртiппен және көлемде жариялауға мiндеттi.
      9. Сайлаумен байланысты қоғамдық пікірге сұрау caлу нәтижелерін жариялаған кезде бұқаралық ақпарат құралдары сұрау салуды жүргiзген ұйымды, сұрау салуды жүргізуге тапсырыс берген және оның ақшасын төлеген адамдарды, сұрау салу жүргiзілген уақытты, ақпарат жинау әдiсiн, сұрау салудың нақты тұжырымын, сұралғандардың саны мен сұрау салу нәтижесінің қателiк коэффициентiн көрсетуге мiндеттi.
      Бұқаралық ақпарат құралдарында қоғамдық пікірге сұрау салу нәтижелерiн, сайлау нәтижелерiнiң болжамын, сайлауға байланысты өзге де зерттеулердi дауыс берiлетін күн алдындағы бес күн ішінде және дауыс берiлетiн күні жариялауға жол берілмейдi.
      Сайлау күнi дауыс берілетiн үй-жайда немесе дауыс беру пунктiнде қоғамдық пiкiрге сұрау салуға тыйым салынады.

      29-бап. Кандидаттың, саяси партияның сайлау алдындағы
              бағдарламасы

      Президенттiкке, Парламент және мәслихат депутаттығына, жергiлiктi өзін-өзi басқару органының мүшелiгiне кандидат, партиялық тізімін ұсынған саяси партия өзінің болашақ қызметiнiң сайлау алдындағы бағдарламасын баяндайды. Сайлау алдындағы бағдарламада Республиканың конституциялық құрылысын күштеп өзгерту, оның тұтастығын бұзу, мемлекет қауiпсiздігіне нұқсан келтiру, әлеуметтік, нәсілдiк, ұлттық, дiни, тектiк-топтық және рулық араздықты қоздыру, қатыгездiк пен зорлық-зомбылыққа бас ұру, сондай-ақ заңдарда көзделмеген әскерилендiрілген құралымдар құру идеялары уағыздалмауға тиiс.
      Аталған талаптар бұзылған жағдайда тиiстi сайлау комиссиясы кандидатты тiркеуден, саяси партияның партиялық тiзiмін тiркеуден бас тартуға, ал кандидат немесе саяси партия мұндай сайлау алдындағы бағдарламаны тiркелгеннен кейiн ұсынған жағдайда кандидатты немесе партиялық тiзiмдi тiркеу туралы шешiмнiң күшiн жоюға құқылы.";

      21) 30-бап алып тасталсын;

      22) 31-бап мынадай редакцияда жазылсын:

      "31-бап. Сенiм бiлдiрілген адамдар

      1. Кандидаттардың, партиялық тiзiмдерiн ұсынған саяси партиялардың өздерiне сайлау науқанын жүргiзуге көмектесетiн, сайлау алдындағы үгiттi жүргізетін, кандидаттар, саяси партиялар мүдделерiн білдіретін сенiм бiлдiрiлген адамдары болуына құқылы.
      2. Кандидаттар, партиялық тiзiмдерiн ұсынған саяси партиялар сенiм бiлдiрiлген адамдарын өздерінің қалаулары бойынша анықтайды және оларды тiркеу үшiн тиiстi сайлау комиссиясына хабарлайды.
      Кандидат, саяси партия сенiм бiлдiрiлген адамдар ретiнде ұсынған адамдар тиiстi сайлау комиссиясына өзiнiң сенiм бiлдiрiлген адам болуға келiскенi туралы өз өтінішін табыс етедi.
      3. Сайлау комиссиясы сенiм бiлдiрiлген адамдарды тiркегеннен кейiн оларға тиiстi куәлiк бередi.
      4. Сенiм білдiрiлген адам Қазақстан Республикасының азаматы болуға тиiс, ол Сенат депутатын сайлау кезiнде мәслихат депутаты, қандай да бiр сайлау комиссиясының мүшесi, саяси мемлекеттiк қызметшi лауазымындағы адам болмауға тиiс.
      5. Сенiм бiлдiрiлген адамдар кандидаттың, партиялық тiзiмiн ұсынған саяси партияның өздерiне жазбаша түрде берген өкілеттiгі шегінде әрекет етедi.
      6. Сенім білдiрiлген адамдар сайлау науқаны аяқталғаннан кейiн, өз ұйғарымымен, кандидаттың және партиялық тізiмiн ұсынған саяси партияның шешiмiмен, сондай-ақ кандидатты, партиялық тiзімдi тіркеудiң күшi жойылған жағдайда өз мәртебесiнен айырылады.";

      23) 32-баптың 2-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
      "2. Сайлау комиссияларының үй-жайларынан және дауыс беруге арналған үй-жайлардан тыс жерлерде бұрыннан ілулi тұрған баспа үгiт материалдарын сол орындарында қалдыруға болады.";

      24) 33-бапта:
      2-тармақта:
      1) тармақша ", үй-жайды жалға алуға, iссапар шығыстарына, консультанттарға, сарапшыларға, лингвистикалық комиссияның мүшелерiне еңбек ақы төлеуге" деген сөздермен толықтырылсын;

      2) тармақшада "мемлекеттiк" деген сөз алып тасталсын;

      мынадай мазмұндағы 4-тармақпен толықтырылсын:
      "4. Шетелдiктерге, азаматтығы жоқ адамдарға, шетелдік заңды тұлғаларға кандидаттарды, партиялық тiзiмiн ұсынған саяси партияларды ұсыну мен сайлауға, сайлауда белгiлi бiр нәтижеге қол жеткізуге септігiн тигiзетiн қызметтi жүзеге асыруға тыйым салынады.";

      25) 34-бапта:
      1-тармақта:
      "Мәжiлiсi" деген сөз алып тасталсын;

      "Парламент" деген сөзден кейiн "және мәслихаттар депутаттарын" деген сөздермен толықтырылсын;

      3-тармақтың 3) тармақшасы "қайырмалдықтарына" деген сөзден кейін ", сондай-ақ жеке және заңды тұлғалардың анонимдiк қайырмалдықтарына" деген сөздермен толықтырылсын;

      4-тармақта екiншi сөйлем мынадай редакцияда жазылсын:
      "Қорға келiп түскен ақшаның жалпы сомасы туралы ақпаратты сайлау өткiзiлгеннен кейiн он күн ішінде:
      Қазақстан Республикасының Президентiн, Парламент Мәжілісінің депутаттарын партиялық тiзiм бойынша сайлау кезiнде - Орталық сайлау комиссиясы;
      Парламент Сенатының депутаттарын сайлау кезiнде - облыстық (республикалық маңызы бар қалалардың және астананың) сайлау комиссиялары;
      Парламент Мәжiлiсiнiң депутаттарын сайлау кезінде бiр мандатты сайлау округтерiнен сайлауға түсетiн кандидаттарға қатысты және мәслихаттардың депутаттарын сайлау кезiнде - oкругтік сайлау комиссиялары бұқаралық ақпарат құралдарында жариялайды.";

      6-тармақта:
      бiрiншi сөйлем мынадай редакцияда жазылсын:
      "Сайлау қорын құрайтын ақша қаражаты кандидат, партиялық тiзiм тiркелгеннен кейiн тиiстi сайлау комиссиясы банк мекемелерiнде ашатын арнаулы уақытша шоттарға түсiрiледi.";

      төртiншi сөйлем мынадай редакцияда жазылсын:
      "Банктер тиiстi сайлау комиссиясына арнаулы уақытша шотқа келiп түскен қаражат және олардың жұмсалуы туралы апта сайын есеп бередi. Тиiстi сайлау комиссиясының сұратуы бойынша сол мәлiметтер жиырма төрт сағаттың ішiнде берiледi.";
      бесiншi сөйлемде "тәртiбiн" деген сөзден кейiн "және тиiстi банк мекемесiн" деген сөздермен толықтырылсын;

      8-тармақ мынадай мазмұндағы бөлiктермен толықтырылсын:
      "Қайтадан дауыс беру өткізілген кезде өздеріне қатысты қайтадан дауыс беру өткiзiлетiн кандидаттардың арнаулы уақытша шоттары бойынша қаржы операциялары қайтадан дауыс беру тағайындалған күнi қайта жаңғыртылады және сайлау күнінің алдындағы күнгi сағат он сегiзде тоқтатылады.
      Сайлау қорына ол құрылған кезден бастап түскен ақшаның жалпы сомасы осы Конституциялық заңмен белгiленген шектен acпaуғa тиiс.";

      10-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
      "10. Кандидаттың, партиялық тiзiмiн ұсынған саяси партияның осы баптың 1-8-тармақтарында белгiленген ережелердi, сондай-ақ Орталық сайлау комиссиясы белгiлеген сайлау қорлары қаражатын жұмсау тәртібін бұзуы - кандидатты, партиялық тiзiмдi тiркеу туралы шешiмнiң күшiн жоюға, ал сайлау өткiзiлгеннен кейiн кандидаттың Президент, Парламент депутаты, мәслихат депутаты, жергiлiктi өзін-өзi басқару органының мүшесi ретiнде тiркелуiне дейін тиiстi аумақ немесе округ бойынша сайлауды жарамсыз деп тануға әкеп соғады.";

      26) 35-баптың 1-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
      "1. Президенттi, Парламент, мәслихаттар депутаттарын, сондай-ақ жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының мүшелерiн сайлау кезiндегi сайлау iс-шараларын қаржыландыруды Орталық сайлау комиссиясы жүзеге асырады.";

      27) 36-бапта:
      1-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
      "1. Сайлау науқандарына республикалық бюджеттен бөлiнген қаражатты кандидаттардың жұмсауын бақылау Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жүзеге асырылады.";

      3-тармақта "өзге де мемлекеттiк органдар" деген сөздер "мемлекеттiк органдардың мамандары" деген сөздермен ауыстырылсын;

      28) 37-бапта:
      2-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
      "2. Сайлау бюллетеньдерi мемлекеттiк тiлде және орыс тілiнде басылады.
      Сайлау бюллетеньдерi сайлау округiндегi сайлаушылардың жалпы санының 0,1 процентi резервiмен сайлау округiндегi сайлаушылардың санына тең мөлшерде дайындалады.";

      3-тармақта "сайлауға жетi күн қалғанға дейiн" деген сөздер "сайлаудан кем дегенде бiр күн бұрын" деген сөздермен ауыстырылсын;

      4-тармақ алып тасталсын;

      29) 38-баптың 2-тармағы "сайлаушыларды" деген сөзден кейiн "бұқаралық ақпарат құралдары арқылы, сондай-ақ өзге де әдiстермен" деген сөздермен толықтырылсын;

      30) 39-бапта:
      1-тармақта:
      бiрiншi сөйлемде "немесе бөлмелер" деген сөздер алып тасталсын;

      екiншi сөйлем мынадай редакцияда жазылсын:
      "Бұл ретте байқаушылар, сенiм бiлдiрілген адамдар, бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдерi мен сайлау комиссиясы мүшелерiнiң сайлау жәшiктерін, жасырын дауыс беруге арналған кабиналарға кірудi және шығуды бақылауына жағдай жасалуға тиiс.";

      2-тармақта:
      екiншi сөйлем "Тиiстi сайлау комиссиясының төрағасы" деген сөздерден кейiн "бiр мезгiлде дауыс беруге арналған үй-жайдағы сайлаушылардың санын реттейдi;" деген сөздермен толықтырылсын;

      мынадай мазмұндағы бөлiктермен толықтырылсын:
      "Дауыс беру күнi сайлау учаскесiнде сайлау процесiне қатысы жоқ бөгде адамдардың болуына тыйым салынады.
      Қазақстан Республикасының Сайлау туралы заңдарын бұзған жағдайда, учаскелiк сайлау комиссиясының мүшесi оның жұмысына қатысудан дереу шеттетiледi, ал байқаушы мен өзге адамдар сайлау комиссиясының жазбаша нысанда қабылданған дәлелдi шешiмi бойынша дауыс беруге арналған үй-жайдан шығарылады.
      Осы шешiмнің орындалуын iшкi iстер органдары жүзеге асырады, олар сонымен қатар сайлау комиссиясының шеттетiлген мүшесiн, сондай-ақ шығарылған байқаушыны немесе өзге адамды Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жауаптылыққа тарту жөнiнде шаралар қабылдайды.";

      3-тармақ мынадай мазмұндағы сөйлеммен толықтырылсын:
      "Iшкi iстер органдарының қызметкерлерi дауыс беруге арналған үй-жайда комиссия төрағасының шақыруымен ғана болуға тиiс және тәртiп қалпына келтiрiлгеннен кейiн не комиссия төрағасының өтініші бойынша ол жерден дереу шығуға мiндеттi.";

      31) 40-бапта:
      3-тармақ алып тасталсын;

      4-тармақтың 1) тармақшасындағы "комиссия" деген сөздiң алдынан "дауыс беру басталардан отыз минут бұрын" деген сөздермен толықтырылсын;

      32) 41-бапта:
      5-тармақ мынадай мазмұндағы бөлiкпен толықтырылсын:
      "Сайлау комиссиясының төрағасы мен хатшысының бюллетеньдер бepуге құқығы жоқ.";

      6-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
      "6. Жекелеген сайлаушылар денсаулық жағдайына, отбасының сырқат мүшесiне күтiм жасау себебiне байланысты дауыс беруге келе алмаған жағдайда, учаскелiк сайлау комиссиясы олардың дауыс беру күнi жергiлiктi уақыт бойынша сағат он екiден кешiктiрілмей берiле алатын жазбаша өтініші бойынша осы сайлаушылардың тұрған жерiнде дауыс берудi ұйымдастыруға тиiс.
      Осы тармақта көрсетілген өтініш келіп түскен жағдайда, сайлау комиссиясының төрағасы өтiнiш берген сайлаушының сайлаушылар тiзiмiндегi аты-жөнiнің тұсына тиiстi белгi қояды.
      Дауыс беруге арналған үй-жайдан тыс жерде дауыс берудi ұйымдастырған кезде тасымалданатын жәшiктердi сайлау комиссиясының екі мүшесi алып жүредi.
      Учаскелiк сайлау комиссиясының мүшелерi байқаушыларды, сенiм бiлдiрілген адамдарды және бұқаралық ақпарат құралдарының өкiлдерiн сайлаушылардың дауыс беруге арналған үй-жайдан тыс жерде дауыс беруі туралы хабардар етуге мiндеттi.
      Сайлау комиссиясының мүшелерi дауыс беруге арналған үй-жайдан тыс жерде дауыс берудi ұйымдастыру үшiн шыққан кезде оларға байқаушылар не сенiм бiлдiрілген адамдар iлесiп жүруге құқылы.
      Дауыс беруге арналған үй-жайдан тыс жерде дауыс берудi ұйымдастыру кезiнде сайлау комиссиясының мүшелерi, сайлау бюллетеньдерiнiң бүлiнуi мүмкiн екендiгi ескерiле отырып, олардың қажеттi мөлшерiмен қамтамасыз етiлуге тиiс.
      Дауыс беруге арналған үй-жайлардан тыс жерлерде дауыс берiлген жағдайда бюллетень (бюллетеньдер) сайлаушыларға дауыс беруге арналған үй-жайдан тыс жерде дауыс беру туралы өтiнiштерiнiң негiзiнде берiледi, олар бұл туралы өтiнiштерiне қол қояды.
      Бюллетень (бюллетеньдер) берген комиссия мүшесi оған өз қолын қояды, сондай-ақ дауыс беруге арналған үй-жайдан тыс жерде дауыс беру туралы өтiнiшке де қол қояды.";

      7 және 8-тармақтар алып тасталсын;

      9-тармақта "6, 7 және 8-тармақтарына" деген сөздер "6-тармағына" деген сөздермен ауыстырылсын;

      33) 42-бапта:
      1-тармақта:
      бiрiншi сөйлемде "немесе бөлмелерде" деген сөздер алып тасталсын;

      5) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
      "5) тиiстi сайлау комиссиясында тiркелген байқаушы.";

      2-тармақта:
      бiрiншi бөлiкте "не "Барлық кандидаттарға қарсы дауыс беремiн" деген жолдың оң жағында орналасқан шаршының" деген сөздер алып тасталсын;

      екiншi бөлiкте "не "Барлық саяси партияларға қарсы дауыс беремін" деген жолдың оң жағында орналасқан шаршыға" деген сөздер алып тасталсын;

      3-тармақта "не "Барлық кандидаттарға қарсы дауыс беремін" деген жолдың оң жағында орналасқан шаршының" деген сөздер алып тасталсын;

      мынадай мазмұндағы 3-1-тармақпен толықтырылсын:
      "3-1. Бюллетеньге қарындашпен белгi қоюға, сондай-ақ оған қандай да болсын түзету енгiзуге жол берiлмейдi.";

      5-тармақ алып тасталсын;

      34) 43-бапта:
      1-тармақта:
      екінші сөйлемдегі "Бұл peттe" деген cөздep "Дауыс беру уақыты өзгерген жағдайда" деген сөздермен ауыстырылсын;

      мынадай мазмұндағы бөлiктермен толықтырылсын:
      "Дауыстарды санауды сайлау комиссиясының мүшелерi дауыс беру қорытындысы анықталғанға дейiн үзіліссiз жүргiзедi, қорытындылар осы Конституциялық заңға сәйкес дауыстарды санау кезiнде қатысатын адамдардың назарына жеткiзiлуге тиiс. Сайлау учаскесiнде дауыстарды санау уақыты санау басталған кезден бастап он екi сағаттан аспауға тиiс.
      Дауыс беруге арналған үй-жайдағы дауыстарды санау жүргiзiлетiн столдар учаскелiк сайлау комиссиялары мүшелерiнiң iс-әрекетiн үй-жайдағы қатысушы барлық адамдардың көрiп отыруы қамтамасыз етiлетіндей етiп орналастырылады. Дауыстарды санау кезiнде қатысатын сенiм бiлдiрiлген адамдар мен байқаушылар дауыстарды санауды бюллетеньдердегi белгілердiң көрiнiп тұруы қамтамасыз етiлетiндей қашықтық пен жағдайда байқап тұрады.
      Сайлау бюллетеньдерiн санау кезiнде комиссия төрағасы немесе комиссияның белгiлi бiр мүшесi қатысушыларға сайлау бюллетенiн көрсетедi және сайлаушының ерiк бiлдiруiн жариялайды.
      Бұл ретте бюллетеньдер әрбiр кандидат, партиялық тiзiмiн ұсынған саяси партия бойынша және жарамсыз бюллетеньдер бойынша жеке-жеке қатталып жиналады.";

      3-тармақтың екiншi бөлiгi алып тасталсын;

      мынадай мазмұндағы 3-1-тармақпен толықтырылсын:
      "3-1. Дауыс беру аяқталған соң бюллетеньдер салынған жәшіктердi ашқанға дейiн учаскелiк сайлау комиссиясы сайлаушылардың тiзiмдерi бойынша бюллетеньдер алған сайлаушылардың есебiн жүргiзедi және олардың жалпы санын анықтайды. Учаскелiк сайлау комиссиясының төрағасы не оның орнындағы комиссия мүшесi санау нәтижелерiн жария етедi және оларды дауыс беру нәтижелерi туралы хаттамаға енгiзедi.
      Бiрiншi болып тасымалданатын сайлау жәшiктерi кезегiмен ашылады. Тасымалданатын сайлау жәшiгіндегі бюллетеньдердің саны дауыс беруге арналған үй-жайдан тыс жерде дауыс беру мүмкiндiгiн жасау туралы жазбаша өтiніштердiң санына сәйкес келуге тиіс. Егер тасымалданатын сайлау жәшiгiнде белгiленген үлгідегі сайлау бюллетеньдерiнің саны жазбаша өтініштердің тиісті санынан артық болып шықса, онда бұл жәшіктегі барлық сайлау бюллетеньдерi жарамсыз деп танылады. Бұл жағдайда тасымалданатын сайлау жәшігінен алынған барлық сайлау бюллетеньдерiнiң жарамсыз деп танылғаны туралы акт жасалады, онда сонымен бiрге осы тасымалданатын жәшiктiң көмегiмен дауыс беруге арналған үй-жайдан тыс жерде дауыс берудi өткiзген комиссия мүшелерiнiң тегi, аты, әкесiнiң аты көрсетiледi. Дауыс беруге арналған тасымалданатын жәшiктер ашылғаннан кейiн тұрақты жәшiктер ашылады.";

      4-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
      "4. Жәшiктердi ашардың алдында пайдаланылмаған барлық бюллетеньдердi тиiстi сайлау комиссиясы санайды және жояды. Сайлау комиссиясы сайлаушылардың тiзiмдерi бойынша:
      1) учаскедегi (дауыс беру пунктiндегi) сайлаушылардың (таңдаушылардың) жалпы санын;
      2) бюллетеньдер алған сайлаушылар (таңдаушылар) санын;
      3) комиссияның әрбiр мүшесi берген бюллетеньдер санын анықтайды.";

      мынадай мазмұндағы 4-1-тармақпен толықтырылсын:
      "4-1. Жәшiктердi ашқаннан кейiн сайлау комиссиясы бюллетеньдердiң саны бойынша:
      1) дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың (таңдаушылардың) жалпы санын;
      2) әрбiр кандидат үшiн, әрбiр саяси партия үшiн берілген дауыстар санын;
      3) жарамсыз ден танылған бюллетеньдер санын;
      4) учаскелiк сайлау комиссиясы алған бюллетеньдер санын;
      5) жойылған бюллетеньдер санын анықтайды.
      Дауыс беруге арналған жәшiктерден алынған бюллетеньдердiң саны сайлаушылар тiзiмдерiнің және дауыс беруге арналған үй-жайдан тыс жерде дауыс беру туралы өтiнiштердiң негiзiнде берiлген бюллетеньдер санынан асып кеткен жағдайда, сайлау комиссиясының әрбiр мүшесi берген бюллетеньдер саны анықталады.";

      5-тармақта:
      4) тармақша "сайлаушылардың" деген сөздiң алдынан "белгi қарындашпен қойылған, түзету немесе өзге де бұрмалау iздерi бар, сондай-ақ" деген сөздермен толықтырылсын;

      мынадай мазмұндағы бөлiкпен толықтырылсын:
      "Дауыстарды тiкелей санау кезiнде жарамсыз сайлау бюллетеньдерi дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың (таңдаушылардың) бюллетеньдерi қатарынан алып тасталады.";

      7-тармақта "кем дегенде үштен екi даусымен" деген сөздер "жартысынан астамы даусымен" деген сөздермен ауыстырылсын;

      мынадай мазмұндағы 7-1-тармақпен толықтырылсын:
      "7-1. Учаскелiк сайлау комиссиясы (Сенат депутаттарының сайлауы кезiнде аймақтық сайлау комиссиясы) сенiм бiлдiрілген адамның талабы бойынша дауыстарды қайта санауды осы баптың 1 және 2-тармақтарында белгiленген мерзiмде бiр рет қана жүргiзедi.";

      8-тармақ мынадай мазмұндағы бөлiктермен толықтырылсын:
      "Дауыс беру нәтижелерi туралы хаттамаларды қарындашпен және әр түстi сиялармен толтыруға, сондай-ақ оларға қандай да бiр түзетулер енгiзуге жол берiлмейдi. Бұл ретте дауыс беру нәтижелерiнiң сандық мәнi сөзбен жазылып қайталануы тиiс.
      Хаттаманың көшiрмесi жалпыжұрттың танысуы үшiн сайлау учаскесiнiң үй-жайындағы арнайы белгiленген орынға дереу iлiнедi және үй-жайда екi күн бойы тұрады.
      Осы Конституциялық заңға сәйкес, дауыстарды санау кезiнде қатысқан адамның тiлегi бойынша оған комиссия төрағасы мен хатшысының қолдары қойылып, сайлау комиссиясының мөрiмен куәландырылған хаттаманың көшiрмесi беріледi.";

      мынадай мазмұндағы 8-1 және 8-2-тармақтармен толықтырылсын:
      "8-1. Сайлау округi бойынша сайлау нәтижелерi округтiк сайлау комиссиясының отырысында анықталады, ол отырыс орны мен уақыты туралы мәлiметтер бұқаралық ақпарат құралдарында жариялана отырып, округтік сайлау комиссиясы дауыс берiлетiн күннен кемiнде он күн бұрын айқындаған сайлау учаскелерiнiң бiрiнде өткiзiледi. Нәтижелер осы учаскеге жеткiзiлетiн учаскелiк сайлау комиссияларының хаттамалары негiзiнде анықталады.
      Сайлау округi бойынша сайлау нәтижелерi туралы хаттаманың көшiрмесi жалпыжұрттың танысуы үшiн сайлау учаскесiнің үй-жайында ілінедi және үй-жайда үш күн бойы тұрады.
      Осы Конституциялық заңға сәйкес, дауыстарды санау кезінде қатысқан адамның тiлегi бойынша оған комиссия төрағасы мен хатшысының қолдары қойылып, сайлау комиссиясының мөрiмен куәландырылған хаттаманың көшірмесі беріледі.
      8-2. Округтік сайлау комиссиясы дауыс беру күнінен бастап бес күннен кешіктірмей сайлау учаскелеріндегі дауыстарды санаудың нәтижелері туралы алдын ала жиынтық тiзiмдеме жасайды және оны жалпы жұрттың танысуы үшiн өз отырысы өткен сайлау учаскесiнiң үй-жайында iледi.
      Ресми жиынтық тiзiмдеме учаскелiк сайлау комиссияларының дауыстарды санаудың нәтижелерi туралы алынған хаттамаларының негiзiнде жасалады, оған округтiк сайлау комиссиясының төрағасы мен хатшысы қол қояды және ол жалпы жұрттың танысуы үшiн iлiнедi.";

      9-тармақтың екiншi сөйлемi "мүшесiнiң" деген сөзден кейiн "және дауыстардың дұрыс саналмағандығы фактілерiн табыс еткен өтiнiш берушілердің" деген сөздермен толықтырылсын;

      35) 44-бапта:
      4-тармақта:
      1) тармақшада:
      "Парламент" деген сөзден кейiн "Сенатының" деген сөзбен толықтырылсын;

      "Орталық сайлау комиссиясы" деген сөздерден кейiн ", Парламент Мәжiлiсiнiң депутаттарын сайлау қорытындылары туралы тиiстi округтiк сайлау комиссиялары" деген сөздермен толықтырылсын;

      2) тармақшада "тиiстi аумақтық сайлау комиссиясы" деген сөздер "тиiстi аумақтық және округтік сайлау комиссиялары" деген сөздермен ауыстырылсын;

      5-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
      "5. Орталық (аумақтық) сайлау комиссиясының хабарламасында: сайлау датасы, сайлаушылар (таңдаушылар) тiзiмдерiне енгiзілген және дауыс беруге қатысқан азаматтардың жалпы саны; сайлау округтерiнiң жалпы саны; дауысқа түскен кандидаттардың жалпы саны; дауыс беруге арналған үй-жайдан тыс жерде дауыс берген сайлаушылардың саны; сайлауға қатысқан саяси партиялардың саны; қайтадан сайлау өткiзiлетiн округтердiң саны; тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiк бойынша Президенттiкке, Парламент Сенаты депутаттығына әрбiр кандидат үшiн, әрбiр саяси партия үшiн берiлген дауыстар саны; сайланған Президент, Парламент Сенатының, мәслихаттардың депутаттары, жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының мүшелерi, олардың тегi, аты, әкесiнiң аты, туған жылы, атқаратын лауазымы (жұмысы), тұрғылықты жерi, сондай-ақ кандидаттың қалауына қарай оның саяси партияға қатыстылығы, қай ұлтқа жататыны туралы мәлiметтер көрсетiледi.
      Тиiстi округтiк сайлау комиссиясының хабарламасында: сайлаушылар тiзiмдерiне енгiзiлген және дауыс беруге қатысқан азаматтардың жалпы саны; әрбiр кандидат үшiн берiлген дауыс саны; сайлау учаскелерi бойынша жарамсыз деп танылған бюллетеньдердiң саны; Парламент Мәжiлiсiнiң депутаттығына, мәслихаттар депутаттығына сайланған адамдардың тегi, аты, әкесiнiң аты, туған жылы, атқаратын қызметi (жұмысы), тұрғылықты жерi, сондай-ақ кандидаттың қалауына қарай оның саяси партияға қатыстылығы, қай ұлтқа жататыны туралы мәлiметтер көрсетiледi.
      Орталық және аумақтық сайлау комиссияларының хабарламаларындағы деректер - сайлау округтерi бойынша, ал округтiк сайлау комиссияларының хабарламаларындағы деректер сайлау учаскелерi бойынша ұсынылады. Тиiстi сайлау комиссиясы сайлаудың алдын ала қорытындылары туралы тiзiмдеме нысанындағы хабарламаны дауыстарды санау аяқталғаннан және тиiстi хаттама жасалғаннан кейiн қырық сегiз сағаттан кешiктiрмей жариялайды.";

      36) 47-бапта:
      1-тармақтың екiншi бөлiгi алып тасталсын;

      3-тармақта:
      "жарияланғанға дейiн" деген сөздерден кейiн ", сондай-ақ оларды Президент, Парламент депутаты ретiнде тiркегенге дейiн Орталық сайлау комиссиясының келiсiмiнсiз" деген сөздермен, "қолдануға," деген сөзден кейiн "қылмыстық жауаптылыққа тартуға," деген сөздермен толықтырылсын;

      "оларды тиiсiнше Орталық сайлау комиссиясының, тиiстi аумақтық немесе округтiк сайлау комиссиясының келiсiмiнсiз" деген сөздер алып тасталсын;

      37) 48-бап мынадай мазмұндағы 3-тармақпен толықтырылсын:
      "3. Егер сайлау комиссиясы өзiнiң атына берiлген өтiнiштi тексеру кезiнде өтiнiште көрсетiлген мән-жайларды құқық қорғау органдарының тексеруi қажет деп тапса, онда тиiстi органдар сайлау комиссиясының өтiнiшi бойынша мән-жайларды тексередi және өтiнiштi алған күннен бастап - үш күндiк мерзiмде, ал егер өтiнiш дауыс берілетiн күн алдындағы бес күнге жетпейтін уақыт ішінде не дауыс берілетін күні алынған жағдайда дереу өтiнiш бойынша шешiм шығарады.";

      38) 49-бапта:
      тақырыпта "шағым беру мерзiмдерi" деген сөздер "шағым беру және олардың күшiн жою" деген сөздермен ауыстырылсын;

      "дауыс беруден бес күн бұрын" деген сөздер "дауыс беру алдындағы бес күнге жетпейтiн уақыт iшiнде" деген сөздермен ауыстырылсын;

      мынадай мазмұндағы бөлiктермен толықтырылсын:
      "Жергiлiктi мемлекеттiк басқару және өзiн-өзi басқару органдарының, кәсiпорындар мен ұйымдардың, олардың лауазымды адамдарының сайлау туралы заңдарды бұзатын шешiмдерi мен iс-әрекеттерiне сотқа шағым жасалады.
      Соттар, прокуратура органдары мен сайлау комиссиялары өз жұмысын сайлау процесi кезiнде, оның iшiнде демалыс күндерi және сайлау өтетiн күнi, шағымдарды қабылдау мен қарауды осы Конституциялық заңда белгiленген мерзiмде қамтамасыз ететіндей етiп ұйымдастырады.";

      39) 50-бап мынадай редакцияда жазылсын:

      "50-бап. Қазақстан Республикасының сайлау туралы заңдарын
               бұзғаны үшін жауаптылық

      1. Тұлға:
      1) сайлау комиссиясының жұмысына араласқан;
      2) дауыс беруге кедергi келтiрген;
      3) кандидатты, партиялық тiзiмдердi тiркеуге байланысты мiндеттердi орындауға кедергi келтiрген;
      4) дауыстарды санауға және сайлау қорытындыларын анықтауға байланысты мiндеттердi орындауға кедергi келтiрген;
      5) кандидатты, саяси партияны сайлау мақсатында өзiнiң лауазымдық немесе қызмет жағдайының артықшылықтарын пайдаланған;
      6) сайлау құжаттарын қолдан жасаған;
      7) дауыстарды көрiнеу қате санаған;
      8) сайлау нәтижелерiн көрiнеу қате айқындаған;
      9) дауыс беру құпиясын бұзған;
      10) Республика азаматының өз сайлау құқығын еркiн жүзеге асыруына зорлық-зомбылық жасау, алдау, қорқыту, сатып алу жолымен кедергi келтiрген жағдайда заңмен белгiленген қылмыстық жауаптылықта болады.
      2. Тұлға:
      1) осы Конституциялық заңның талаптарына сәйкес мәлiметтердi бермеген немесе жарияламаған;
      2) сайлау комиссиясының өз құзыретi шегiнде қабылдаған шешiмiн орындамаған;
      3) сайлау алдындағы үгiттi кандидатты, саяси партия ұсынған партиялық тiзiмдi тiркегенге дейiн, сайлау күнi не соның алдындағы күнi жүргiзген;
      4) сайлау алдындағы үгіт жүргiзу құқығына кедергi келтiрген;
      5) кандидаттар, саяси партиялар туралы көрiнеу жалған мәлiметтер таратқан немесе олардың ар-намысы мен қадiр-қасиетiне нұқсан келтiретiн өзге де iс-әрекеттер жасаған;
      6) сайлау комиссиясы мүшелерiнiң құқықтарын бұзған;
      7) азаматтардың сайлаушылар тiзiмiмен танысу құқығын бұзған;
      8) сайлаушылар тiзiмдерiн жасау үшiн сайлаушылар туралы жалған мәлiметтер берген;
      9) басқа адамдар үшiн дауыс беру мақсатымен азаматтарға сайлау бюллетеньдерін берген;
      10) сайлауға қатысу үшін демалыс бермеген;
      11) бұқаралық ақпарат құралдары арқылы сайлау алдындағы үгіт жүргiзу талаптарын бұзған;
      12) анонимдi үгiт материалдарын дайындаған немесе таратқан;
      13) үгiт материалдарын қасақана жойған немесе зақымдаған;
      14) кандидаттарға, партиялық тiзiмдерiн ұсынған саяси партияларға олардың сайлау қорларынан тыс қаржылық (материалдық) қолдау көрсеткен;
      15) кандидатты сайлау үшiн шет мемлекеттерден, ұйымдардан, азаматтардан, азаматтығы жоқ адамдардан қайырмалдық алған;
      16) сайлауға байланысты қоғамдық пiкiрге сұрау салу жүргiзудің талаптарын бұзған;
      17) сайлауда кандидаттардың, саяси партиялардың сенiм бiлдiрiлген адамдарының, бұқаралық ақпарат құралдарының өкiлдерi мен байқаушылардың заңды қызметiне кедергi келтiрген жағдайда Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген әкiмшілiк және өзге де жауаптылықта болады.
      3. Осы Конституциялық заңның бұзылуы анықталған кезде сайлау комиссиясы сотқа не прокуратураға жүгiнуге құқылы.
      4. Кандидат, саяси партия осы Конституциялық заңның талаптарын бұзған кезде, кандидатты тiркеуден бас тарту немесе тiркеудiң күшiн жою үшiн негiз болып табылатын талаптарды қоспағанда, оларға ескертiледi, ал қайта бұзған кезде тиiстi сайлау комиссиясы кандидатты, партиялық тiзiмдi тiркеу туралы шешiмнiң күшiн жояды.";

      40) мынадай мазмұндағы 9-1-тараумен толықтырылсын:

      "9-1-тарау. Электрондық сайлау жүйесiн пайдаланып сайлау
                  өткiзудiң ерекшелiктерi

      50-1-бап. Электрондық сайлау жүйесi

      1. Сайлау өткiзу кезiнде сайлаушылардың тiзiмiн жасау, дауыс беру, дауыс берудiң қорытындыларын белгiлеу мен сайлау нәтижесiн анықтау үшiн сайлау округi аумағында электрондық сайлау жүйесi пайдаланылуы мүмкiн.
      Электрондық сайлау жүйесiн пайдаланып сайлау өткiзген кезде осы Конституциялық заңның нормалары электрондық сайлау жүйесiн пайдаланудың ерекшелiктерi ескеріле отырып қолданылады.
      2. Электрондық сайлау жүйесi - сайлауға әзiрлену мен оны өткiзу кезiнде ақпараттық процестердi автоматтандыруға арналған ақпараттық технологиялардың, ақпараттық желiлердiң және оларды бағдарламалық-техникалық қамтамасыз ету құралдарының жиынтығы.
      Электрондық сайлау жүйесiнде пайдаланылатын бағдарламалық-техникалық құралдар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес сертификатталуға тиiс.
      3. Электрондық сайлау жүйесiн пайдаланып сайлау өткiзген кезде сенiм бiлдiрiлген адамдар, байқаушылар, бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдерi осы Конституциялық заңда көзделген құқықтар мен мiндеттерге толық көлемде ие болады.
      4. Электрондық сайлау жүйесi Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген тәртiппен құрылған мемлекеттiк комиссия оны қабылдағаннан кейiн пайдаланылады.
      Электрондық сайлау жүйесi пайдаланылатын сайлау округтерi мен сайлау учаскелерiн Орталық сайлау комиссиясы олардың электрондық дауыс беруге дайын болуына қарай анықтайды.
      5. Электрондық сайлау жүйесiнiң жабдықтары учаскелiк сайлау комиссиясы мүшелерiнiң қатысуымен дауыс беруге үш күн қалғанда ашылып, орнатылады, ол туралы акт жасалады.
      Жабдықтарды ашу және орнату кезiнде сенiм бiлдiрiлген адамдар, байқаушылар және бұқаралық ақпарат құралдарының өкiлдерi қатысуға құқылы.
      Электрондық сайлау жүйесiнiң жабдықтары орнатылған кезден бастап сайлау учаскесiн күзетудi iшкi iстер органдарының қызметкерлерi қамтамасыз етедi.
      6. Жергiлiктi атқарушы органдар дауыс берiлетiн күнi сайлау учаскесi ашылған кезден бастап дауыс беру нәтижелерi Орталық сайлау комиссиясына берiлгенге дейiн электрондық дауыс беру өткiзiлетiн учаскелерге электр энергиясының үздiксiз берiлуiн қамтамасыз етедi.
      7. Электрондық сайлау жүйесiн пайдалану тәртiбінiң осы Конституциялық заңмен регламенттелмеген бөлiгiн Орталық сайлау комиссиясы белгiлейдi.

      50-2-бап. Электрондық сайлау жүйесіне қойылатын талаптар

      1. Электрондық сайлау жүйесi Конституция және осы Конституциялық заң талаптарының сақталуын, оған енгізілетiн және одан шығатын ақпараттардың дұрыстығын, толықтығын және уақтылығын қамтамасыз етуге тиiс.
      2. Электрондық сайлау жүйесi ақпараттарға рұқсат етiлмеген жолмен қол жеткiзудi, ақпараттарды жинаушы, өңдеушi, жинақтаушы, сақтаушы, iздестiрушi және берушi бағдарламалық-техникалық құралдардың жұмыс ырғағын бұзуды, аталған құралдардың iстен шығуын болдырмайтын тиiстi қауiпсiздiк шараларымен қамтамасыз етiлуге тиiс.
      3. Сайлауда электрондық сайлау жүйесiн пайдаланған кезде мыналарға:
      Орталық сайлау комиссиясы белгілегеннен басқа электрондық жүйелердi пайдалануға;
      оны ортақ қолжетiмдi телекоммуникациялық желiлерге және электрондық сайлау жүйесінде қолданылмайтын өзге де ақпараттық жүйелер мен байланыс желiлеріне қосуға;
      электрондық дауыс берудi өткiзуге, дауыстарды санауға, сайлау нәтижелерi туралы ақпараттарды беруге заңсыз араласып, бақылау жасауға жол берiлмейдi.
      4. Электрондық сайлау жүйесi кез келген енгізілген ақпаратты оның енгізілуiне қарай iс-әрекеттi cипаттап және енгiзудiң дәл уақытын көрсете отырып, автоматты түрде сақтауға мүмкiндiк беретiн бағдарламалық-техникалық қамтамасыз ету құралдарын (дауыс беру туралы деректердi жазу құрылғысын) қамтуға тиiс.

      50-3-бап. Электрондық сайлау жүйесiн пайдаланып дауыс
                беруге арналған үй-жай

      1. Электрондық сайлау жүйесін пайдаланып дауыс беруге арналған үй-жай, дауыс беруге арналған кабинада дауыс берудi қоспағанда, қатысып отырған адамдарға электрондық сайлау жүйесiн пайдаланып дауыс беру кезiндегi iс-әрекеттің көрінуі қамтамасыз етілетіндей болып жабдықталады.
      2. Электрондық сайлау жүйесiн пайдаланып дауыс беруге арналған үй-жайда электрондық сайлау жүйесiне қызмет көрсетуге Орталық сайлау комиссиясы белгiлеген тәртіппен рұқсат алған маман бола алады.

      50-4-бап. Электрондық сайлау бюллетенi

      1. Электрондық сайлау жүйесін пайдаланып сайлау өткiзген кезде дауыс беру электрондық сайлау жүйесi құралдарымен жасалатын электрондық бюллетеньмен жүргiзiледi.
      2. Электрондық сайлау бюллетенiнiң мәтiнi мемлекеттік тiлде және орыс тілінде жазылады және осы Конституциялық заңның 37-бабының 1-тармағында белгiленген талаптарға сай келуге тиiс.

      50-5-бап. Электрондық дауыс берудi ұйымдастыру

      1. Сайлау комиссиясының төрағасы дауыс беру басталардан отыз минут бұрын комиссия мүшелерінің қатысуымен:
      электрондық сайлау жүйесінің дұрыс жұмыс iстеп тұрғандығын тексередi;
      комиссияның сайлаушыларды есепке алуға және электрондық дауыс беруге арналған құрылғыны беруге жауапты мүшелерiн анықтайды.
      Электрондық сайлау жүйесiнiң жұмысын тексерген кезде дауыс беруге арналған үй-жайда сенiм бiлдiрiлген адамдар, байқаушылар және бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдерi болуға құқылы.
      Осы тарауда көзделген жағдайларды қоспағанда, электрондық сайлау жүйесiне қатысты ic-әрекеттi кiмнiң болса да жүзеге асыруына тыйым салынады.
      2. Дауыс беру басталғанға дейін сайлау комиссиясының төрағасы электрондық сайлау жүйесін қосудың мөр басылып жабылған паролiн ашады және электрондық сайлау жүйесiн оны енгізу жолымен iске қосады. Бұл ретте қатысушыларға парольдің сақталу шараларының бүтiндiгiне алдын ала көз жеткiзу мүмкiндiгi қамтамасыз етiлуi тиiс.
      3. Сайлаушы электрондық дауыс беруге сайлаушылардың тiзiмдерi негiзiнде сайлаушының жеке басын куәландыратын құжатын көрсетуi бойынша жiберiледi.
      4. Дауыс беруге арналған үй-жайдан тыс жерде дауыс берген кезде осы Конституциялық заңға сәйкес сайлаушылар дауыс беруге арналған тасымалданатын құрылғының көмегімен дауыс бередi, ол дауыс беруге арналған үй-жайдан тыс дауыс берген барлық сайлаушылардың дауыстары туралы деректердiң сақталу мүмкiндiгiмен қамтамасыз етілуге тиiс.
      Осы Конституциялық заңның 41-бабының 6-тармағына сәйкес берген өтiнiштерi негiзiнде сайлаушылар тiзiмiнен олар туралы деректер электрондық дауыс беруге арналған тасымалданатын құрылғыға алдын ала енгізiлiп қойылады.
      5. Сайлаушы электрондық дауыс берудi жасырын дауыс беруге арналған кабинада жүзеге асырады, онда осы Конституциялық заңның 42-бабының 1-тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда, дауыс беретiн адамнан басқа адамның қатысуына тыйым салынады.
      Сайлаушы электрондық дауыс беру бюллетенінен электрондық дауыс беруге арналған құрылғыны басқару элементтерiн пайдалану жолымен өзi дауыс бергiсi келетiн кандидаттың аты-жөнiн табады және соған дауыс бергенiн растайды.
      Сайлаушы саяси партия үшiн дауыс берген кезде электрондық дауыс беруге арналған құрылғыны басқару элементтерiн пайдалану жолымен өзi дауыс бергiсi келетiн саяси партияның атауын табады және соған дауыс бергенiн растайды.
      Дауыс беруге арналған кабинада дауыс берген сайлаушы электрондық дауыс беруге арналған құрылғыны сайлау комиссиясының мүшесіне бередi.
      6. Электрондық дауыс беруге және дауыстарды санауға кедергi келтiретін техникалық ақаулар туындаған жағдайда сайлау комиссиясы бағдарламаны қайта қосу туралы шешiм қабылдауға құқылы, ол хаттамамен ресiмделедi және оған сайлау комиссиясының мүшелерi қол қояды.
      Бұл шешiмнiң орындалуы электрондық сайлау жүйесiн пайдалануды қамтамасыз ететiн маманға жүктеледi.
      7. Егер жабдықтың техникалық жай-күйi сайлауды тиiстi дәрежеде өткiзуге мүмкiндiк бермесе, онда тиiстi сайлау учаскесiнде дауыс беру Орталық немесе тиiстi аумақтық сайлау комиссиясының шешiмiмен ақауларды жоюға және дауыс берудi ұйымдастыруға қажеттi мерзiмге кейiнге қалдырылады.
      Тиiстi сайлау учаскесiнде ақаулар туындағанға дейiн дауыс берген сайлаушылар кейінгі дауыс беруге жалпы негiзде қатысады.

      50-6-бап. Электрондық сайлау жүйесiн пайдаланған
                кезде дауыстарды санау

      1. Электрондық дауыс берудi пайдаланған кезде дауыстарды санау электрондық сайлау жүйесiмен жүргізiледi.
      Дауыстарды санау осы Конституциялық заңмен белгіленген уақытта басталады, бiрақ осы учаскедегі дауыс беруге арналған барлық құрылғылардағы деректер электрондық сайлау жүйесiне енгізілмей тұрып басталмауы керек.
      Дауыстарды санау туралы мәлiметтер дауыс беру туралы деректер құрылғысында тiркелуге тиiс.
      2. Сайлау учаскесiндегі электрондық дауыс беру нәтижелерi туралы ақпарат электрондық жүйемен электрондық хаттамаға енгізiлiп, ол комиссия мүшелерiнiң электрондық цифрлық қолтаңбаларымен расталады.
      Сайлау комиссиясының мүшелерi қол қойған электрондық хаттаманың қағаздағы көшiрмесi сайлау учаскесiнің үй-жайында жалпыжұрттың танысуы үшiн арнайы белгіленген орынға iлiнедi және үй-жайда екi күн бойы тұрады.
      3. Осы Конституциялық заңға сәйкес дауыстарды санау кезiнде қатысқан адамның тiлегі бойынша оған комиссия төрағасы мен хатшысының қолдары қойылып, тиiстi сайлау комиссиясының мөрiмен расталған, электрондық дауыс беру нәтижелерi туралы электрондық хаттаманың қағазға түсiрiлген көшiрмесi беріледi.

      50-7-бап. Электрондық сайлау жүйесiн пайдаланған
                кезде сайлау қорытындыларын белгiлеу

      1. Электрондық сайлау жүйесiн пайдаланған кезде сайлау округтері бойынша сайлау қорытындыларын электрондық хаттамалар негiзiнде Орталық сайлау комиссиясы белгілейдi және олар тиiстi сайлау комиссияларына хабарланады.
      Электрондық сайлау жүйесі арнайы бөлiнген коммуникациялық желiлерге осы тармаққа сәйкес ақпарат беру үшін қажеттi мерзімге ғана қосылады.
      2. Егер дауыс беру осы Конституциялық заңның 50-5-бабының 7-тармағымен көзделген тәртiппен кейiнге қалдырылған жағдайда, тиiсті сайлау округы бойынша сайлау қорытындылары тиiстi сайлау округының барлық учаскелерiнде дауыс беру өткiзiлгеннен кейiн белгiленедi.

      50-8-бап. Электрондық сайлау жүйесiн пайдаланып
                дауыс беру нәтижелерiне шағымдану

      1. Жоғары тұрған сайлау комиссиясына немесе сотқа электрондық сайлау жүйесiн пайдаланып дауыс беру нәтижелерiне шағымдану кезінде дауыс беру туралы деректердi жазуға арналған құрылғы дәлелдеме ретiнде қаралады.
      2. Дауыс беру туралы деректердi жазуға арналған құрылғылар осы баптың мақсаттары үшін тиiсті облыстық (республикалық маңызы бар қала, астана) аумақтық сайлау комиссиясында сақталады.

      50-9-бап. Дауыс беру туралы деректердi жазуға
                 арналған құрылғыларды сақтау

      Дауыстар саналғаннан кейiн дауыс беру туралы деректердi жазуға арналған құрылғы пакетке салынып, сайлау комиссиясының мөрiмен бекiтiледi және тиiстi облыстық (pecпубликалық маңызы бар қала, астана) сайлау комиссиясына берiледi.
      Дауыс беру туралы деректердi жазуға арналған құрылғылар сайлау аяқталған күннен бастап бір жыл бойына сақталады.";

      41) 54-бапта:
      1-тармақта:
      "қандай да бір дiн қызметшiсi болмауға және" деген сөздер алып тасталсын;

      "33-бабындағы 2-тармаққа" деген сөздер "33-бабының 2 және 3-тармақтарына және" деген сөздермен, "құқығы" деген сөз "құқығына ие" деген сөздермен ауыстырылсын;

      2-тармақта "Бұл ретте" деген сөздерден кейiн "Президентке кандидаттың Қазақстан Республикасында кемiнде он бес жыл тұру фактiсiн Орталық сайлау комиссиясы анықтайды, ал" деген сөздермен толықтырылсын, "белгiлейдi", "белгiлеу рәсімі Республиканың Конституциялық Кеңесінің Конституцияның 41-бабындағы 2-тармақтың ресми түсiніктемесi" деген сөздер тиiсiнше "анықтайды", "анықтау рәсімі Республика Конституциялық Кеңесінің Конституцияның 41-бабының 2-тармағына ресми түсiндiрме беруi" деген сөздермен ауыстырылсын;

      3-тармақ алып тасталсын;

      42) 55-бапта:
      3-тармақтың бiрiншi абзацының бесiншi сөйлемiндегi "қабылданған күннен бастап үш күн ішiнде" деген сөздер алып тасталсын;

      5-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
      "5. Егер кандидаттарды тiркеу мерзімі аяқталатын күні Президенттікке екіден кем кандидат тiркелген жағдайда, Орталық сайлау комиссиясы кандидаттарды ұсыну мерзiмiн жиырма күннен аспайтын мерзiмге ұзартады.";

      43) 56-бапта:
      2-тармақта "екi" деген сөз "бiр" деген сөзбен ауыстырылсын;
      3-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
      "Президенттікке кандидатты қолдап қол жинауды сенiм бiлдiрiлген адамдар ұйымдастырады және кандидаттың Конституциямен және осы Конституциялық заңмен белгіленген талаптарға сәйкестігін тексеруден кейiн бес күннен кем емес мерзiмде осы Конституциялық заңның 55-бабының 3 және 4-тармақтарында белгiленген оны ұсыну туралы құжаттар негiзiнде Орталық сайлау комиссиясы беретiн қол қою парақтарымен ресiмделедi.";

      8-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
      "8. Қойылған қолдардың дұрыстығын тексеру, осы баптың 2-тармағына сәйкес, Президенттікке кандидатқа қажеттi дұрыс қойылған қолдар саны анықталғанға дейiн жүргізiледi.";

      44) 57-бап алып тасталсын;

      45) 58-баптағы "үш", "бес" және "он" деген сөздер тиiсiнше "бес", "жетi" және "он бес" деген сөздермен ауыстырылсын;

      46) 59-бапта:
      2-тармақта:
      бірiншi сөйлемде:
      "жеке қаражатынан" деген сөздер алып тасталсын;

      "жүз мәрте" деген сөздер "елу мәрте" деген сөздермен ауыстырылсын;

      екiншi сөйлемде:
      "жеті" деген сөз "бес" деген сөзбен ауыстырылсын;
      "жағдайларда" деген сөзден кейін ", сондай-ақ кандидат қайтыс болған жағдайда" деген сөздермен толықтырылсын;

      5-тармақтың 4-1) тармақшасы алып тасталсын;

      6-тармақтың 3-1) тармақшасы алып тасталсын;

      7-тармақта:
      3) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
      "3) мынадай жағдайда:
      кандидат ұсыну ережелерiн бұзған, тiркеу үшін қажетті құжаттарды табыс етпеген;
      кандидат Конституцияда және осы Конституциялық заңда оған қойылатын талаптарға сәйкес келмеген;
      кандидат өзiнiң сайлау алдындағы науқанында лауазымдық немесе қызмет жағдайын пайдаланған;
      кандидат өзiн тiркегенге дейiн, сайлау күні не соның алдындағы күнi сайлау алдындағы үгiт жүргiзген;
      сот кандидаттың және (немесе) оның сенiм бiлдiрiлген адамдарының басқа кандидаттың ар-намысы мен қадiр-қасиетіне нұқсан келтiретін, оның iскерлік беделiн түсiретiн жалған мәлiметтердi тарату фактiсiн анықтаған;
      сот кандидат пен оның сенiм бiлдiрілген адамдарының сайлаушыларды сатып алу фактiлерiн анықтаған;
      осы Конституциялық заңда белгiленген өзге де жағдайларда кандидатты тiркеуден бас тартады немесе тiркеу туралы шешiмнің күшiн жояды;";

      мынадай редакциядағы 3-1) тармақшамен толықтырылсын:
      "3-1) Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлықпен күрес туралы заңдарына сәйкес кандидаттың немесе оның жұбайының (зайыбының) декларацияда көрсеткен табысы мен мүлкі туралы мәлiметтердiң дұрыс еместiгi анықталған жағдайда кандидатты тіркеу туралы шешiмнің күшiн жояды.";

      мынадай мазмұндағы бөлiктермен толықтырылсын:
      "Тіркеуден бас тартуға немесе тiркеудiң күшін жоюға қатысты кандидаттар тиiстi сотқа шағым жасай алады.
      Дауыс беретiн күнге екі күн қалғанда кандидатты тiркеу туралы шешiмнiң күшін жоюға немесе бұған дейiн тiркеуден шығарылған кандидатты қалпына келтіруге жол берілмейдi.";

      47) 60-баптың 1 және 2-тармақтарында ", бiрақ дауыс беруден кемiнде жетi тәулiк бұрын" деген сөздер алып тасталсын;

      48) 61-баптың 1-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
      "1. Тiркеу мерзiмi аяқталғаннан кейін кандидаттардың шығып қалуы нәтижесiнде Президенттікке екiден кем кандидат қалған жағдайда, Орталық сайлау комиссиясы өз қаулысымен сайлауды екi айдан аспайтын мерзімге ұзартады.";

      49) 63-баптың 1-тармағының екiншi сөйлемi мынадай редакцияда жазылсын:
      "Кандидаттардың біреуі шығып қалған жағдайда, сайлау бюллетенiне неғұрлым көп дауыс алған келесi кандидат енгізіледi.";

      50) 64-бапта:
      1-тармақта "Президент сайлауында бір ғана кандидат дауысқа түссе және ол сайланбай қалса, егер" деген сөздер алып тасталсын;

      екiншi сөйлем алып тасталсын;

      51) 65-баптың 2-тармағының 3) тармақшасы алып тасталсын;

      52) 68-баптың 1-тармағында "Премьер-Министрдiң" деген сөзден кейiн "сайлау қорытындылары шығарылғаннан кейін он күн ішінде берiлуi мүмкін" деген сөздермен толықтырылсын, "өтiнiш жасауы" деген сөздер "өтiнiшi" деген сөзбен, "Мәжiлiс Төрағасының" деген сөздер "Мәжілiс Төрағасының," деген сөздермен ауыстырылсын;

      53) 70-бапта "2-тармағы мен" деген сөздер "2 және 3-тармақтарына және" деген сөздермен ауыстырылсын;

      54) 71-бапта:
      2-тармақтың 1) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын:
      "1) облыстық (республикалық маңызы бар қалалар мен астана), қалалық, аудандық мәслихаттар сессияларында жүргiзiледi. Саяси партиялар өздерiнiң мәслихаттардағы өкiлдері арқылы Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының депутаттығына кандидатуралар ұсынады. Бұл ретте бiрнеше мәслихаттан бір кандидат ұсынылуы мүмкiн;";

      4-тармақтағы "қабылданған күннен бастап үш күн ішiнде" деген сөздер алып тасталсын;

      7-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
      "7. Кандидаттарды тiркеу мерзiмi аяқталған күнi Сенаттың депутаттығына екiден кем кандидат тiркелген жағдайда, Орталық сайлау комиссиясы тиiстi аумақтық сайлау комиссиясының ұсынуы бойынша кандидаттарды ұсыну мерзiмiн жиырма күннен аспайтын мерзiмге ұзартады.";

      55) 72-бапта:
      1-тармақтағы "елу" деген сөз "жиырма бес" деген сөздермен ауыстырылсын;

      3-тармақта "осы Конституциялық заңға сәйкес құрылатын бастамашыл топтар жүзеге асырады" деген сөздер "сенiм бiлдiрілген адамдар ұйымдастырады" деген сөздермен ауыстырылсын;

      56) 73-бапта:
      2-тармақта:
      бiрiншi сөйлемде:
      "өзінiң жеке қаражатынан" деген сөздер алып тасталсын;

      "жиырма бес" деген сөздер "он бес" деген сөздермен ауыстырылсын;

      екiншi сөйлемдегi "жетi" деген сөз "бес" деген сөзбен ауыстырылсын, "жағдайларда" деген сөзден кейiн ", сондай-ақ кандидат қайтыс болған жағдайда" деген сөздермен толықтырылсын;

      3-тармақта:
      "сайлау күнінен кемiнде қырық күн бұрын" деген сөздер "барлық қажетті құжаттар алынғаннан кейiн" деген сөздермен ауыстырылсын;

      "сайлау күніне" деген сөздерден кейiнгi "кем дегенде" деген сөздер алып тасталсын;

      4-тармақтың 4-1) тармақшасы алып тасталсын;

      5-тармақтың 3-1) тармақшасы алып тасталсын;

      6-тармақта:
      3) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
      "3) мынадай жағдайда:
      кандидат ұсыну ережелерiн бұзған, тiркеу үшiн қажеттi құжаттарды табыс етпеген;
      кандидат Конституцияда және осы Конституциялық заңда оған қойылатын талаптарға сәйкес келмеген;
      кандидат өзiнiң сайлау алдындағы науқанында лауазымдық немесе қызмет жағдайын пайдаланған;
      кандидат сайлау алдындағы үгiтті өзiн тiркегенге дейiн, сайлау күнi не соның алдындағы күнi жүргiзген;
      кандидаттың және (немесе) оның сенім білдiрiлген адамдарының басқа кандидаттың ар-намысы мен қадір-қасиетіне нұқсан келтіретін, оның іскерлік беделiн түсiретiн жалған мәлiметтердi таратқан фактiсiн сот анықтаған;
      сот кандидат пен оның сенiм бiлдiрілген адамдарының сайлаушыларды сатып алу фактiлерiн анықтаған;
      осы Конституциялық заңда белгiленген өзге де жағдайларда кандидатты тіркеуден бас тартады немесе оны тіркеу туралы шешiмнiң күшiн жояды;";

      мынадай редакциядағы 3-1) тармақшамен толықтырылсын:
      "3-1) Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлықпен күрес туралы заңдарына сәйкес кандидаттың немесе оның жұбайының (зайыбының) декларацияда көрсеткен табысы мен мүлкi туралы мәлiметтердің дұрыс еместiгi анықталған жағдайда кандидатты тiркеу туралы шешiмнiң күшiн жояды.";

      мынадай мазмұндағы бөлiктермен толықтырылсын:
      "Тiркеуден бас тартуға немесе тiркеудiң күшiн жоюға қатысты кандидаттар тиiстi сотқа шағым жасай алады.
      Дауыс беретiн күнге екi күн қалғанда кандидатты тiркеу туралы шешiмнiң күшiн жоюға немесе бұған дейiн тiркеуден шығарылған кандидатты қалпына келтiруге жол берілмейдi.";

      мынадай мазмұндағы 8-тармақпен толықтырылсын:
      "8. Тиістi аумақтық сайлау комиссиясы Сенат депутаттығына кандидаттарды тiркеу туралы хаттама жасайды, ол үш күндік мерзiмде Орталық сайлау комиссиясына табыс етiледi.";

      57) 74-баптың 1 және 2-тармақтарында тиiсiнше ", бірақ дауыс беретiн күнге кемінде жетi тәулік қалғанда" және ", бiрақ дауыс берiлетiн күннен кемінде жетi тәулiк бұрын" деген сөздер алып тасталсын;

      58) 75-бап мынадай редакцияда жазылсын:

      "75-бап. Сенат депутаттығына кандидаттың сайлау қорының
               мөлшерi

      Кандидаттың сайлау қоры:
      1) жалпы сомасы Қазақстан Республикасының заңдарымен белгіленген ең төменгi жалақының екі жүз есе мөлшерiнен аспауға тиiс кандидаттың жеке қаражатынан;
      2) жалпы сомасы Қазақстан Республикасының заңдарымен белгіленген ең төменгі жалақының бес жүз есе мөлшерiнен аспауға тиiс Қазақстан Республикасының азаматтары мен ұйымдарының ерiктi қайырмалдықтарынан құралады.";

      59) 76-баптың 1-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
      "1. Тіркеу мерзiмi аяқталғаннан кейiн кандидаттардың шығып қалуы нәтижесiнде Сенат депутаттығына екіден кем кандидат қалған жағдайда, Орталық сайлау комиссиясы тиісті облыстық (республикалық маңызы бар қала және астана), қалалық сайлау комиссиясының ұсынуы бойынша, өз қаулысымен сайлаудың мерзiмiн ұзартады, бiрақ ол екi айдан аспауға тиiс.";

      60) 77-баптың 2-тармағындағы "депутаттардың жалпы санының" деген сөздер "сайланған депутаттар санының" деген сөздермен ауыстырылсын;

      61) 79-баптың 1-тармағының екiншi сөйлемi мынадай редакцияда жазылсын: "Кандидаттардың бipeуi шығып қалған жағдайда, сайлау бюллетеніне неғұрлым көп дауыс алған келесi кандидат енгiзiледi.";

      62) 80-бапта:
      1-тармақтағы "бiрден-бiр немесе екі кандидат дауысқа түскен кезде ол (олар) сайланбай қалса," деген сөздер "екі кандидат дауысқа түскен кезде олар сайланбай қалса," деген сөздермен ауыстырылсын;

      4-тармақ алып тасталсын;

      63) 81-баптың 2-тармағының 3) тармақшасы алып тасталсын;

      64) 83-баптың 2-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
      "2. Сенат депутаттары өкілеттiгiнің конституциялық мерзiмi бiтуiне бiр жыл қалғанда шығып қалған депутаттың орнына сайлау өткiзiлмейдi.";

      65) 84-баптың 1-тармағында "Республика Премьер-Министрiнің" деген сөздерден кейiн "сайлау қорытындылары шығарылғаннан кейiн он күн iшiнде берiлуi мүмкін" деген сөздермен толықтырылсын, "Мәжiлiс Төрағасының" деген сөздер "Мәжіліс Төрағасының," деген сөздермен ауыстырылсын;

      66) 86-баптағы "2-тармағына" деген сөздер "2 және 3-тармақтарына" деген сөздермен ауыстырылсын;

      67) 87-бапта:
      1-тармақтағы "республикалық және жергiлiктi қоғамдық бiрлестiктерде" деген сөздер "саяси партияларда" деген сөздермен ауыстырылсын;

      2-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
      "2. Саяси партиялардың Мәжілiс депутаттығына кандидаттар ұсынуын олардың жоғары органдары әрбiр кандидат дауысқа түсетiн сайлау округiн көрсете отырып жүргiзедi. Саяси партияның депутаттыққа кандидат етiп осы саяси партияның мүшесi болып табылмайтын адамдарды ұсынуға құқығы жоқ. Саяси партия әрбiр сайлау округiнде Мәжiлiс депутаттығына бiр ғана кандидатты ұсына алады. Мәжіліс депутаттығына кандидаттар ұсыну туралы шешiм саяси партияның жоғары органы мүшелерінің жалпы санының көпшiлiк даусымен қабылданады және хаттамадан үзiндi көшiрмемен ресiмделедi. Бiрыңғай жалпыұлттық сайлау округінiң аумағы бойынша Мәжіліс депутаттығына сайлау үшін адамдарды партиялық тiзiмге енгiзудi саяси партияның жоғары органы жүргiзедi. Саяси партиялардың партиялық тiзiмдерге осы саяси партияның мүшесi болып табылмайтын адамдарды кiргізуге құқығы жоқ. Бiрыңғай жалпыұлттық сайлау округiнiң аумағы бойынша Мәжілiс депутаттығына сайлану үшiн партиялық тiзiмге енгізiлген адамның аумақтық сайлау округтерi бойынша ұсынылуға құқығы жоқ.";

      мынадай мазмұндағы 2-2-тармақпен толықтырылсын:
      "2-2. Саяси партиялар сайлау өткiзу кезеңiнде сайлау блоктарын құра алады, олар Орталық сайлау комиссиясында тiркеледi. Сайлау блоктарын кемiнде екi саяси партия құра алады.
      Саяси партия сайлау өткiзу кезеңiнде бiр ғана сайлау блогына кiре алады. Сайлау блогына кiру туралы шешiмдi саяси партияның жоғары органы қабылдайды.
      Сайлау өткiзу кезеңiнде сайлау блоктарына осы Конституциялық заңда саяси партиялар үшiн көзделген ережелер қолданылады.";

      3-тармақтың бiрiншi абзацында:
      "Қоғамдық бiрлестiктiң жоғары органының шешiмi үш күн мерзiм ішінде" деген сөздер "Саяси партияның жоғары органының шешiмi" деген сөздермен ауыстырылсын;

      6-тармақта "және бiр партиялық тiзiмнен" деген сөздер алып тасталсын;

      7-тармақта "алпыс күн" деген сөздер "екi ай" деген сөздермен ауыстырылсын;

      8-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
      "8. Кандидаттарды тiркеу мерзiмi аяқталған күнi тиiстi сайлау округі бойынша Мәжілістің депутаттығына екiден кем кандидат тiркелген жағдайда, Орталық сайлау комиссиясы тиiстi округтік сайлау комиссиясының ұсынуы бойынша кандидаттарды ұсыну мерзiмiн жиырма күннен аспайтын мерзiмге ұзартады.";

      68) 88-бапта:
      "өз қаражатынан" деген сөздер алып тасталсын;

      "жиырма бес" деген сөздер "он бес" деген сөздермен ауыстырылсын;

      екiншi сөйлемде:
      "жетi" деген сөз "бес" деген сөзбен ауыстырылсын;

      "жағдайларда" деген сөзден кейiн ", сондай-ақ кандидат қайтыс болған жағдайда" деген сөздермен толықтырылсын;

      бесiншi сөйлемде "жағдайда" деген сөзден кейiн ", сондай-ақ партиялық тiзiмге енгiзiлген жалғыз кандидат қайтыс болған жағдайда" деген сөздермен толықтырылсын;

      69) 89-бапта:
      2-тармақта:
      бiрiншi абзацта "Қоғамдық бiрлестiктен" деген сөздер "Саяси партиядан" деген сөздермен ауыстырылсын;

      1) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
      "1) саяси партияның жоғары органы отырысының осы саяси партияның әділет органдарында тіркелгені туралы құжаттың көшiрмесi қоса тiркелген тиiстi сайлау округі бойынша кандидат ұсыну жөнiндегi хаттамасынан үзiндi көшірме;";

      2) тармақшадағы "қоғамдық бiрлестiктен" деген сөздер "саяси партиядан" деген сөздермен ауыстырылсын;

      3-1) тармақша алып тасталсын;

      4) тармақшадағы нүктенiң орнына нүктелi үтiр қойылып, мынадай мазмұндағы 5) тармақшамен толықтырылсын:
      "5) кандидаттың өзін ұсынған саяси партияның мүшесi екендiгiн растайтын құжат.";

      3-тармақтың 2-1) тармақшасы алып тасталсын;

      6-тармақта:
      1) тармақшадағы "қоғамдық бiрлестiкке" деген сөздер "саяси партияға" деген сөздермен ауыстырылсын;

      3) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
      "3) мынадай жағдайда:
      кандидат ұсыну ережелерін бұзған, тiркеу үшiн қажеттi құжаттарды табыс етпеген;
      кандидат Конституцияда және осы Конституциялық заңда оған қойылатын талаптарға сай келмеген;
      кандидат өзiнiң сайлау алдындағы науқанында лауазымдық немесе қызмет жағдайын пайдаланған;
      кандидат сайлау алдындағы үгiттi өзін тiркегенге дейiн, сайлау күні не соның алдындағы күні жүргізген;
      кандидаттың және (немесе) оның сенім бiлдiрiлген адамдарының басқа кандидаттың ар-намысы мен қадiр-қасиетiне нұқсан келтiретiн, оның iскерлiк беделiн түсіретін жалған мәлiметтердi таратқан фактiсiн сот анықтаған;
      сот кандидат пен оның сенiм бiлдiрілген адамдарының сайлаушыларды сатып алу фактiлерiн анықтаған;
      осы Конституциялық заңда белгіленген өзге де жағдайларда кандидатты тiркеуден бас тартады немесе оны тiркеу туралы шешiмнiң күшiн жояды;";

      мынадай редакциядағы 3-1) тармақшамен толықтырылсын:
      "3-1) Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлықпен күрес туралы заңдарына сәйкес кандидаттың немесе оның жұбайының (зайыбының) декларацияда көрсеткен табысы мен мүлкi туралы мәлiметтердiң дұрыс еместігі анықталған жағдайда кандидатты тiркеу туралы шешiмнің күшін жояды.";

      мынадай мазмұндағы бөлiктермен толықтырылсын:
      "Тiркеуден бас тартуға немесе тiркеудiң күшін жоюға қатысты кандидаттар тиiстi сотқа шағым жасай алады.
      Дауыс беретiн күнге екi күн қалғанда кандидатты тiркеу туралы шешімнiң күшiн жоюға немесе бұған дейiн тiркеуден шығарылған кандидатты қалпына келтiруге жол берiлмейдi.";

      7-тармақтың бiрiншi бөлігінде:
      4) тармақша алып тасталсын;

      5) тармақшадағы "болған жағдайда жүргiзіледi." деген сөздер алып тасталып, мынадай мазмұндағы 6) тармақшамен толықтырылсын:
      "6) партиялық тiзiмге енгізілген адамның осы тiзiмдi ұсынған саяси партиядағы мүшелiгін растайтын құжат болған жағдайда жүргiзіледi.";

      екiншi бөлiк алып тасталсын;

      8-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
      "8. Бiр саяси партиядан саяси партиялар арасында бөлiнетiн депутаттық мандаттардың белгiленген санының отыз процентiнен аспайтын адамдар саны енгiзілген бір ғана тiзiм тiркеуге жiберіледi.";

      9-тармақта:
      3) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
      "3) мынадай жағдайда:
      саяси партия партиялық тiзiмдi ұсыну ережелерiн бұзған, тiркеу үшiн қажетті құжаттарды табыс етпеген;
      партиялық тiзiмдi ұсынған саяси партия немесе оның сенiм бiлдiрiлген адамдары сайлау алдындағы үгiтті партиялық тiзiмдi тiркегенге дейiн, сайлау күнi не сайлау алдындағы күнi жүргiзген;
      партиялық тiзiмдi ұсынған саяси партияның немесе оның сенiм бiлдiрiлген адамдарының, кандидаттың, партиялық тiзiм ұсынған басқа саяси партияның немесе партиялық тiзiмге енгiзiлген адамның ар-намысы мен қадiр-қасиетiне нұқсан келтiретiн, олардың iскерлiк беделiн түсiретiн жалған мәлiметтердi таратқан фактiсiн сот анықтаған;
      бүкiл партиялық тiзiмнің жиырма бес проценттен астамын құрайтын адамдар партиялық тiзiмнен шыққан;
      партиялық тiзiмдi ұсынған саяси партияның немесе оның сенiм бiлдiрiлген адамдарының сайлаушыларды сатып алу фактiлерiн сот анықтаған;
      осы Конституциялық заңда белгіленген өзге де жағдайларда партиялық тiзiмдi тiркеуден бас тартады немесе тiркеу туралы шешiмнiң күшiн жояды.
      Тiркеуден бас тартуға немесе тiркеудiң күшiн жоюға қатысты партиялық тiзiмдi ұсынған саяси партия тиiстi сотқа шағым жасай алады.
      Дауыс беретiн күнге екi күн қалғанда партиялық тiзiмдi тiркеу туралы шешiмнің күшiн жоюға немесе бұған дейiн тiркеуден шығарылған партиялық тiзiмдi қалпына келтiруге жол берiлмейдi;";

      мынадай мазмұндағы 4) тармақшамен толықтырылсын:
      "4) мынадай жағдайда:
      партиялық тiзiмге енгiзiлген адам Конституцияда және осы Конституциялық заңда кандидатқа қойылатын талаптарға сай келмеген;
      партиялық тiзiмге енгiзілген адам өзiнiң сайлау алдындағы науқанында лауазымдық немесе қызмет жағдайын пайдаланған;
      партиялық тiзiмге енгiзiлген адам сайлау алдындағы үгіттi партиялық тiзiм тiркелгенге дейiн не сайлау күнi жүргiзген;
      партиялық тiзімге енгiзiлген адамның немесе оның сенiм бiлдiрiлген адамдарының кандидаттың, партиялық тiзiмдi ұсынған саяси партияның немесе партиялық тiзiмге енгiзiлген басқа адамның ар-намысы мен қадiр-қасиетiне нұқсан келтiретiн, олардың iскерлiк беделiн түсiретiн жалған мәлiметтердi таратқан фактiсiн сот анықтаған;
      Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлықпен күрес туралы заңдарына сәйкес партиялық тiзiмге енгiзілген адамның және оның жұбайының (зайыбының) табысы мен мүлкi туралы декларацияда көрсеткен мәлiметтердiң дұрыс еместiгi анықталған;
      сот партиялық тiзiмге енгізілген адамның не оның сенiм бiлдiрілген адамдарының сайлаушыларды сатып алу фактiлерiн анықтаған;
      осы Конституциялық заңда белгiленген өзге де жағдайларда партиялық тiзiмге енгiзілген адамды осы тiзiмнен алып тастау туралы шешiм қабылдайды.
      Партиялық тiзiмге енгiзiлген адамды осы тiзiмнен шығару туралы шешiмге партиялық тiзiмдi ұсынған саяси партия не партиялық тiзiмнен шығарылған адам тиiстi сотқа шағым жасауына болады, оның шешiмi түпкiлiктi шешiм болып табылады.
      Партиялық тiзiмге енгiзiлген адамды дауыс беретiн күнге екi күн қалғанда алып тастау туралы шешiм қабылдауға жол берілмейдi.";

      70) 90-бапта:
      1 және 2-тармақтардағы ", бiрақ дауыс берілетiн күннен кемiнде жетi тәулiк бұрын," деген сөздер алып тасталсын;

      2-тармақтағы "Қоғамдық бiрлестiктiң жоғарғы" деген сөздер "Саяси партияның жоғары" деген сөздермен ауыстырылсын;

      3-1-тармақта:
      мынадай мазмұндағы екiншi сөйлеммен толықтырылсын:
      "Партиялық тiзiмге енгiзiлген адам бұл туралы Орталық сайлау комиссиясына жазбаша өтініш бере отырып, өз кандидатурасын партиялық тізімнен қайтарып ала алады.";

      "Бұл жағдайда" деген сөздер "Бұл жағдайларда" деген сөздермен ауыстырылсын;

      "күшiн жою" деген сөздерден кейiн "не партиялық тiзiмге енгiзілген адамды алып тастау" деген сөздермен толықтырылсын;

      4-тармақта:
      "хақылы" деген сөз "тиiс" деген сөзбен ауыстырылсын;
      "қоғамдық бiрлестiктiң" деген сөздер "саяси партияның" деген сөздермен ауыстырылсын;

      71) 91-бап алып тасталсын;

      72) 92-баптың 2) тармақшасындағы "республикалық қоғамдық бірлестiк" деген сөздер "саяси партия" деген сөздермен ауыстырылсын;

      73) 93-баптың 1-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
      "1. Тiркеу мерзiмi аяқталғаннан кейiн кандидаттардың шығып қалуы нәтижесінде тиiсті сайлау округі бойынша Парламент Мәжiлiсiнiң депутаттығына екiден кем кандидат қалған жағдайда, Орталық сайлау комиссиясы округтік сайлау комиссиясының ұсынуы бойынша өз қаулысымен сайлаудың мерзiмiн ұзартады, бiрақ ол екi айдан аспауға тиiс.";

      74) 95-баптың 1-тармағының екiншi сөйлемi мынадай редакцияда жазылсын:
      "Кандидаттардың бipeуi шығып қалған жағдайда, сайлау бюллетенiне неғұрлым көп дауыс алған келесі кандидат енгiзiледi.";

      75) 96-бапта:
      1-тармақта "бiр ғана кандидат немесе екi кандидат дауысқа түскен кезде ол (олар) сайланбай қалса," деген сөздер "екi кандидат дауысқа түскен кезде олар сайланбай қалса," деген сөздермен ауыстырылсын;

      4 және 5-тармақтар алып тасталсын;

      76) 97-баптың 2-тармағының 3) тармақшасы алып тасталсын;

      77) 97-1-баптың 5-тармағында:
      үшiншi бөлiк мынадай редакцияда жазылсын:
      "Саяси партияны тарату не саяси партиядағы мүшелiгiн тоқтату осы партияның партиялық тiзiмi бойынша сайланған Парламент Мәжiлiсi депутаттарының өкiлеттiгін тоқтату үшiн негiз болып табылады.";

      мынадай мазмұндағы бөлiкпен толықтырылсын:
      "Саяси партиялар Орталық сайлау комиссиясына жазбаша өтiнiш және саяси партияның жоғары органы отырысы хаттамасынан үзiндi көшiрме бере отырып, кандидаттардың партиялық тiзiмдегi кезектiлiгiн өзгертуге құқылы.";

      78) 99-баптың 2-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
      "2. Мәжiлiс депутаттары өкiлеттiгiнiң конституциялық мерзiмi бiтуiне бiр жыл қалғанда, шығып қалған депутаттың орнына сайлау өткiзiлмейдi.";

      79) 100-баптың 1-тармағында "Республика Премьер-Министрiнiң" деген сөздерден кейiн "сайлау қорытындылары шығарылғаннан кейiн он күн ішінде берiлуi мүмкін" деген сөздермен толықтырылсын, "Мәжiлiс Төрағасының" деген сөздер "Мәжiлiс Төрағасының," деген сөздермен ауыстырылсын;

      80) 101-баптың 2-тармағындағы "төрт" деген сөз "үш" деген сөзбен ауыстырылсын;

      81) 102-бапта "2-тармағына" деген сөздер "2 және 3-тармақтарына" деген сөздермен ауыстырылсын;

      82) 103-бапта:
      1-тармақ "сондай-ақ" деген сөзден кейін "олардың құрылымдық бөлiмшелерi және" деген сөздермен толықтырылсын;

      2-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
      "2. Республикалық немесе жергiлiктi қоғамдық бiрлестіктердiң, олардың құрылымдық бөлiмшелерiнiң мәслихат депутаттығына кандидаттар ұсынуын, әрбiр кандидат дауысқа түсетін сайлау округін көрсете отырып,
      олардың жоғары органдары жүргiзедi. Қоғамдық бiрлестiктiң осы қоғамдық бірлестiктің мүшесі болып табылмайтын адамдарды депутаттыққа кандидат етіп ұсынуға құқығы жоқ. Қоғамдық бiрлестік не оның құрылымдық бөлiмшесi әрбiр сайлау округiнде мәслихат депутаттығына бір ғана кандидат ұсына алады. Mәcлихат депутаттығына кандидаттар ұсыну туралы шешiм республикалық немесе жергiлiктi қоғамдық бiрлестіктiң, оның құрылымдық бөлiмшесiнiң жоғары органы мүшелерiнiң жалпы санының көпшiлiк даусымен қабылданады және хаттамадан үзiндi көшiрмемен ресiмделедi.";

      3-тармақтың бiрiншi абзацындағы "үш күн мерзiмнен кешiктiрілмей" деген сөздер алып тасталсын;

      6-тармақта "үш" және "екi ай" деген сөздер тиiсiнше "екi" және "бiр ай" деген сөздермен ауыстырылсын;

      7-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
      "7. Егер кандидаттарды тiркеу мерзiмi аяқталған күнi тиiстi сайлау округi бойынша мәслихат депутаттығына екіден кем кандидат тiркелген жағдайда, аумақтық сайлау комиссиясы тиiсті округтiк сайлау комиссиясының ұсынуы бойынша кандидаттар ұсыну мерзiмiн жиырма күннен аспайтын мерзiмге ұзартады.";

      83) 104-бапта:
      2-тармақта:
      1) тармақшадағы "тиiсiнше Республика Әдiлет министрлiгiнде, облыстық, қалалық (республикалық маңызы бар қаланың, Республика астанасының) әдiлет басқармасында" деген сөздер "әдiлет органдарында" деген сөздермен ауыстырылсын;

      4) тармақша алып тасталсын;

      3-тармақтың 3) тармақшасы алып тасталсын;

      6-тармақта:
      3) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
      "3) мынадай жағдайда:
      кандидат ұсыну ережелерiн бұзған, тiркеу үшiн қажеттi құжаттарды табыс етпеген;
      кандидат Конституцияда және осы Конституциялық заңда оған қойылатын талаптарға сәйкес келмеген;
      кандидат өзiнiң сайлау алдындағы науқанында лауазымдық немесе қызмет жағдайын пайдаланған;
      кандидат сайлау алдындағы үгітті өзiн тiркегенге дейiн, сайлау күнi не соның алдындағы күнi жүргiзген;
      кандидаттың және (немесе) оның сенім білдiрiлген адамдарының басқа кандидаттың ар-намысы мен қадiр-қасиетiне нұқсан келтiретiн, оның iскерлiк беделiн түсiретiн жалған мәлiметтердi таратқан фактiсiн сот анықтаған;
      сот кандидат пен оның сенiм бiлдiрiлген адамдарының сайлаушыларды сатып алу фактiлерiн анықтаған;
      осы Конституциялық заңда белгiленген өзге де жағдайларда кандидатты тiркеуден бас тартады немесе тiркеу туралы шешiмнің күшiн жояды;";

      мынадай редакциядағы 3-1) тармақшамен толықтырылсын:
      "3-1) Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлықпен күрес туралы заңдарына сәйкес кандидаттың немесе оның жұбайының (зайыбының) декларацияда көрсеткен табысы мен мүлкi туралы мәлiметтердiң дұрыс еместiгі анықталғанда кандидатты тiркеу туралы шешiмнiң күшiн жояды.";

      мынадай мазмұндағы бөлiктермен толықтырылсын:
      "Тiркеуден бас тартуға немесе тiркеудiң күшiн жоюға қатысты кандидаттар тиiстi сотқа шағым жасай алады.
      Дауыс беретiн күнге екi күн қалғанда кандидатты тiркеу туралы шешiмнiң күшiн жоюға немесе бұған дейiн тiркеуден шығарылған кандидатты қалпына келтiруге жол берiлмейдi.";

      8-тармақтағы "қырық" деген сөз "жиырма бес" деген сөздермен ауыстырылсын;

      84) 105-бапта:
      1 және 2-тармақтардағы ", бiрақ дауыс берілетiн күннен кемiнде жетi тәулiк бұрын," деген сөздер алып тасталсын;

      2-тармақта "бiрлестiктiң" деген сөзден кейiн ", қоғамдық бiрлестiктiң құрылымдық бөлiмшесiнің" деген сөздермен толықтырылсын;

      85) 106-бап мынадай редакцияда жазылсын:

      "106-бап. Мәслихат депутаттығына кандидаттың сайлау
                қорының мөлшерi

      Кандидаттың сайлау қоры:
      1) жалпы сомасы Қазақстан Республикасының заңдарымен белгiленген ең төменгi жалақының жүз есе мөлшерiнен аспауға тиiс кандидаттың жеке қаражатынан;
      2) кандидатқа өзiн ұсынған қоғамдық бiрлестiк бөлген, жалпы сомасы Қазақстан Республикасының заңдарымен белгiленген ең төменгі жалақының екi жүз есе мөлшерiнен аспауға тиiс қаражаттан;
      3) жалпы сомасы Қазақстан Республикасының заңдарымен белгiленген ең төменгi жалақының үш жүз есе мөлшерiнен аспауға тиiс Қазақстан Республикасының азаматтары мен ұйымдарының ерiктi қайырмалдықтарынан құралады.";

      86) 107-баптың 1-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
      "1. Тiркеу мерзiмi аяқталғаннан кейiн кандидаттардың шығып қалуы нәтижесiнде тиiстi сайлау округi бойынша мәслихат депутаттығына екiден кем кандидат қалған жағдайда, аумақтық сайлау комиссиясы тиiстi округтік сайлау комиссиясының ұсынуы бойынша өз шешiмiмен сайлау мерзiмiн ұзартады, бiрақ ол екi айдан аспауға тиiс.";

      87) 109-бап алып тасталсын;

      88) 110-бапта:
      1-тармақта "не бiр кандидат дауысқа түскен жағдайда ол сайланбаса," деген сөздер алып тасталсын;

      4-тармақ алып тасталсын;

      89) 111-баптың 2-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
      "2. Дауыс беруге қатысқан сайлаушылар басқа кандидаттарға қарағанда көп дауыс берген кандидат мәслихаттың сайланған депутаты болып есептеледі.";

      90) 113-баптың 2-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
      "2. Мәслихат өкiлеттігінің конституциялық мерзімiнiң аяқталуына бiр жыл қалғанда шығып қалған депутаттың орнына сайлау өткiзiлмейдi.";

      91) 114-баптың 2-тармағы мынадай мазмұндағы бөлiкпен толықтырылсын:
      "Сайлауларды өткiзу тәртiбiн Орталық сайлау комиссиясы осы Конституциялық заңға сәйкес айқындайды.";

      92) 115-баптағы "2-тармағына" деген сөздер "2 және 3-тармақтарына" деген сөздермен ауыстырылсын;

      93) 117-бапта:
      3-тармақта "үш күн мерзiмнен кешiктiрiлмей" деген сөздер алып тасталсын;

      8-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
      "8. Кандидаттарды тiркеу мерзiмi аяқталған күні жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының мүшелiгiне екiден кем кандидат тiркелген жағдайда, аумақтық сайлау комиссиясы кандидаттар ұсыну мерзiмiн ұзартады, бiрақ ол жиырма күннен аспауға тиiс.";

      94) 118-бапта:
      2-тармақтың 4) тармақшасы алып тасталсын;

      3-тармақтың 3) тармақшасы алып тасталсын;

      6-тармақта:
      3) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
      "3) мынадай жағдайда:
      кандидат ұсыну ережелерiн бұзған, тiркеу үшін қажеттi құжаттарды табыс етпеген;
      кандидат Конституцияда және осы Конституциялық заңда оған қойылатын талаптарға сәйкес келмеген;
      кандидат өзiнiң сайлау алдындағы науқанында лауазымдық немесе қызмет жағдайын пайдаланған;
      кандидат сайлау алдындағы үгiтті өзiн тiркегенге дейiн, сайлау күні не соның алдындағы күнi жүргізген;
      кандидаттың және (немесе) оның сенiм бiлдiрiлген адамдарының басқа кандидаттың ар-намысы мен қадiр-қасиетiне нұқсан келтiретiн, оның iскерлiк беделiн түсiретiн жалған мәлiметтердi таратқан фактiсiн сот анықтаған;
      сот кандидат пен оның сенiм бiлдiрiлген адамдарының сайлаушыларды сатып алу фактiлерiн анықтаған;
      осы Конституциялық заңда белгіленген өзге де жағдайларда кандидатты тiркеуден бас тартады немесе тiркеу туралы шешiмнiң күшiн жояды;";

      мынадай редакциядағы 3-1) тармақшамен толықтырылсын:
      "3-1) Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлықпен күрес туралы заңдарына сәйкес кандидаттың немесе оның жұбайының (зайыбының) декларацияда көрсеткен табысы мен мүлкі туралы мәліметтердің дұрыс еместiгi анықталған жағдайда кандидатты тiркеу туралы шешiмнiң күшiн жояды.";

      мынадай мазмұндағы бөлiктермен толықтырылсын:
      "Тiркеуден бас тартуға немесе тiркеудiң күшiн жоюға қатысты кандидаттар тиiстi сотқа шағым жасай алады.
      Дауыс беретiн күнге екі күн қалғанда кандидатты тiркеу туралы шешiмнің күшін жоюға немесе бұған дейiн тiркеуден шығарылған кандидатты қалпына келтiруге жол берілмейдi.";

      8-тармақтағы "он бес" деген сөздер "он үш" деген сөздермен ауыстырылсын;

      95) 119-баптың 1 және 2-тармақтарында, бiрақ дауыс берілетін күннен кемінде үш күн бұрын," деген сөздер алып тасталсын;

      96) 120-бап алып тасталсын;

      97) 121-баптың 1-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
      "1. Кандидаттарды тiркеу мерзiмi аяқталған күнi жергiлiктi өзін-өзі басқару органдарының мүшелiгіне екiден кем кандидат тiркелген жағдайда, аумақтық сайлау комиссиясы тиiстi округтік сайлау комиссиясының ұсынуы бойынша өз шешiмiмен сайлау мерзiмiн ұзартады, бiрақ ол бір айдан аспауға тиiс.";

      98) 124-баптың 4-тармағы алып тасталсын;

      99) 127-баптың 2-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
      "2. Жергiлiктi өзін-өзі басқару органы өкiлеттігiнің Қазақстан Республикасының заңдарымен белгiленген мерзімi аяқталуына бір жыл қалғанда жергiлiктi өзiн-өзi басқару органының шығып қалған мүшесiнiң орнына сайлау өткiзілмейдi.";

      100) 128-бап алып тасталсын;

      101) 129-бап мынадай редакцияда жазылсын:

      "129-бап. Кезектен тыс сайлау өткiзген кезде Парламент
                 Сенатының жаңа сайланымы депутаттарын сайлау
                 тәртiбi

      1. Кезектен тыс сайлау өткiзген кезде Сенаттың жаңа сайланымы депутаттарының сайлауы жөнiндегi сайлау іс-шаралары, дауыс берудi өткiзудi, сайлау қорытындыларын белгілеудi және Сенат депутаттарының өкiлеттiк мерзiмiн айқындауды қоспағанда, осы Конституциялық заңға сәйкес өткiзiледi.
      2. Сенаттың жаңа сайланымы депутаттарының сайлауы бойынша таңдаушылардың - облыс (республикалық маңызы бар қала, астана) мәслихаттары депутаттарының бiрлескен отырысында дауыс беру Сенат депутаттарының екi мандатына бiр мезгiлде өткiзіледi.
      3. Аумақтық сайлау комиссиясы барлық тiркелген кандидаттарды сайлау бюллетенiнде әлiпби тәртiбiмен орналастырады. Кандидаттың аты-жөнiнiң оң жағынан қай кандидатқа дауыс бергенiн белгiлеу үшiн екі шаршы орналастырылады. Бiр шаршы - алты жылға сайланатын кандидат үшiн, екiншiсi үш жылға сайланатын кандидат үшiн белгi қоюға арналады.
      4. Таңдаушы дауыс беру кезiнде өзi дауыс беретiн кандидаттардың аты-жөнінің оң жағындағы бос тұрған екi шаршыға кез келген белгiнi, тиiсiнше бiр шаршыға белгiнi - алты жылға сайлау үшiн, екiншi шаршыға үш жылға сайлау үшiн қояды.
      5. Дауыс санау мен дауыс беру нәтижесiн анықтау Сенат депутаттарының екi мандаты бойынша бөлек жүргiзіледi.
      6. Сенаттың жаңа сайланымы депутаттарының сайлауында дауыс беруге қатысқан таңдаушылар санының елу процентiнен астамының даусын алған кандидаттар сайланған деп есептеледi.
      7. Егер Сенат депутаттары дауыс берудің бiрiншi турында сайланбаса, қайтадан дауыс беру өткiзiледi. Қайтадан дауыс беру әртүрлi бюллетеньдер бойынша, бір бюллетень алты жылға сайланатын кандидатқа дауыс беру үшін, екiншiсi үш жылға сайланатын кандидатқа дауыс беру үшiн жүргiзiледi. Сайлау бюллетенiне дауыс беруге қатысқан таңдаушылардың неғұрлым көп дауысына ие болған екi кандидат енгiзiледi. Басқа кандидатпен салыстырғанда таңдаушылар дауысының көбiне ие болған кандидат сайланған деп есептеледi.";

      102) 130 және 132-баптар алып тасталсын.

       2-бап.  Осы Конституциялық заң ресми жарияланған күнiнен бастап қолданысқа енгiзiледi.

       Қазақстан Республикасының
      Президентi