Қазақстан Республикасының "Табиғи монополиялар туралы" заңның  15-ші бабын басшылыққа алып бұйырамын:
      1. 1998 жылдың 14 тамыздан Алқада мақұлданған Табиғи монополия субъектiлерiнiң қызметтердi (тауарларды, жұмыстарды) өндiру мен көрсету бағаларын есептегенде ескерiлетiн шығындарды қалыптастырудың ерекше тәртiбi туралы N 2/5 Нұсқаулық бекiтiлсiн.
     2. Табиғи монополияларды реттеу басқармасы (Е.Н.Попандопуло) табиғи монополия субъектiлерiнiң қызметтердi (тауарларды, жұмыстарды) өндiру мен көрсету бағаларын (тарифтерiн) есептегенде ескерiлетiн шығындарды қалыптастырудың ерекше тәртiбi туралы Нұсқаулық Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгiнде белгiленген тәртiпте мемлекеттiк тiркеуден өткiзiлуiн қамтамасыз етсiн.
     3. Ұйымдық-кадрлар бөлiмi осы Нұсқаулықты барлық аумақтық комитеттерге жiберсiн.
     4. Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгiнде 1996 жылғы 12 қарашада 220  номермен тiркелiп, алдында қолданылып жүрген "Шаруашылық жүргiзушi субъектiлер - табиғи монополияшылардың өндiретiн және сататын өнiмдерiнiң жұмыстарының, қызметтерiнiң өзiндiк құнына кiргiзiлетiн шығындардың құрамын және бағалар мен тарифтердi есептеу үшiн кiрiстердi қалыптастырудың Ерекше тәртiбi", осы Нұсқаулық мемлекеттiк тiркеуден өткеннен соң күшi жойылған деп есептелсiн.
     5. Осы бұйрықтың орындалуына бақылау жасау Комитет төрағасы орынбасарының мiндетiн атқарушы Е.А.Пушкареваға жүктелсiн.

     Төраға-Министр

Қазақстан Республикасының
Табиғи монополияларды реттеу
және бәсекелестiктi қорғау
жөнiндегi Комитетi алқасының
1998 жылғы "14" тамыздағы
N 2/5 қаулысымен бекiтiлген

Табиғи монополия субъектiлерiнiң
қызметтердi (тауарларды, жұмыстарды) өндiру мен көрсету
бағаларын (тарифтерiн) есептегенде ескерiлетiн шығындарды
қалыптастырудың ерекше тәртiбi туралы
Нұсқаулық

1. Жалпы ережелер

      1. Осы нұсқаулық "Бәсекелестiктi дамыту және монополиялық қызметтi шектеу туралы" Қазақ КСР-нiң, "Табиғи монополиялар туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес әзiрленген.
      2. Нұсқаулық табиғи монополия субъектiлерiнiң қызметтердi (тауарларды, жұмыстарды) өндiру мен көрсету бағаларын (тарифтерiн) есептегенде ескерiлетiн, табиғи монополия субъектiлерiнiң қызметтердi (тауарларды, жұмыстарды) өндiру мен көрсетуге жұмсалатын шығындарын қалыптастырудың ерекше тәртiбiн (бұдан былай - Ерекше тәртiп) белгiлейдi.
      3. Ерекше тәртiп бәсекелестiк ортасы жоқ табиғи монополия субъектiлерiнiң тауарлары, жұмыстары, қызметтерi бағасының негiзсiз өсуiн бағаларға кiретiн шығындарын реттеу арқылы тежеу мақсатында ендiрiледi.
      4. Ерекше тәртiп Қазақстан Республикасының табиғи монополия субъектiлерiнiң Мемлекеттiк регистрiне кiргiзiлген табиғи монополия субъектiлерiнiң қызметтерi (тауарлары, жұмыстары) бағаларын (тарифтерiн) олардың меншiк түрiне қарамастан қалыптастыру барысында қолданылады.
     5. Ерекше тәртiп төмендегiдей қызмет түрлерiмен айналысатын табиғи монополия субъектiлерiне қолданылады:
     электр және жылу қуатын бөлiп-тарату;
     темiр жол магистральдарын пайдалану;
     магистральды құбыр желiлерiмен мұнай және мұнай өнiмдерiн тасымалдау;
     магистральды және бөлу құбыр желiлерiмен газ және газ конденсатын тасымалдау;
     жергiлiктi желiлер жүйесiн пайдалана отырып телекоммуникациялық қызметтер көрсету;
     су шаруашылығы және канализация жүйелерiнiң қызмет көрсетуi;
     пошта байланысының қызметтерi;
     аэронавигация, порттар, аэропорттар қызметтерi;
     Қазақстан Республикасының заң актiлерiмен белгiленген басқа да қызмет түрлерi.
      6. Табиғи монополия субъектiлерi қызметтерiнiң (тауарларының, жұмыстарының) бағасын Қазақстан Республикасының Табиғи монополияларды реттеу және бәсекелестiктi қорғау жөнiндегi комитетi мен оның аумақтық органдары (бұдан былай - Өкiлеттi орган) белгiленген тәртiпке сәйкес бекiтедi.
      7. Табиғи монополия субъектiсiнiң есеп саясаты Өкiлеттi және бiлiктi органдармен келiсiледi және "Ерекше тәртiптiң", бухгалтерлiк және салық есептерiнiң талаптарына сәйкес болуы керек.

2. Табиғи монополия субъектiлерiнiң тауарлары, жұмыстары,
қызметтерi бағаларына кiретiн шығындарды реттеу тәртiбi

      8. Табиғи монополия субъектiлерiнiң қызметтерiне (тауарларына, жұмыстарына) бағалар мен тарифтердi қалыптастыруда табиғи монополия субъектiсi қызметiнiң негiзгi түрiне жататын және Қазақстан Республикасының Қаржы министрлiгiнiң бухгалтерлiк есеп және аудит әдiстерi Департаментi бекiткен бухгалтерлiк есеп стандарттарына сәйкес, осы Ерекше тәртiпте көрсетiлген шектеулерде ескерiлген шығындар есепке алынады.
      9. Бағаларға (тарифтерге) кiргiзiлетiн материалдық шығындар бiлiктi органда бекiтiлген немесе сарапшылық бағалаудан өткен өнiм (қызмет) бiрлiгiн шығаруға жұмсалатын шикiзат, материал, отын, қуат шығындау нормаларымен анықталады.
      Бiлiктi орган - салалық министрлiк немесе табиғи монополия субъектiсi коммуналдық меншiкте болған жағдайда жергiлiктi атқарушы органдар.
      10. Бағаларға (тарифтерге) шикiзатты, материалдарды, отынды, қуатты, құрал-жабдықты сатып алуға, консалтингтiк, маркетингтiк қызметтер, мердiгерлiк әдiспен жүргiзiлген жөндеу жұмыстары үшiн, белгiленген тәртiпке сәйкес өткiзiлетiн тендерлердiң нәтижелерi бойынша анықталған сырт ұйымдар жүзеге асыратын өндiрiстiк сипаттағы басқа да қызметтер үшiн жұмсалатын шығындар енедi.
      11. Бағаларға (тарифтерге) нормативтiк-техникалық жоғалтулармен байланысты шығындар енедi.
      Бағаларда (тарифтерде) ескерiлетiн техникалық жоғалтулардың нормаларын бiлiктi орган бекiтедi.
      12. Техникалық қайта жарақтануға, жөндеу-қалпына келтiруге және негiзгi өндiрiстiк қорларды бабында сақтауға қажеттi қаржылар осындай шараларды өткiзудiң қажеттiгiне құжаттық-техникалық дәлелдемесi болған жағдайда бағаларға (тарифтерге) енгiзiледi. Табиғи монополия субъектісі тапсырған техникалық негіздемелерді сараптаудан өткізуге, Өкілетті орган Білікті органды немесе тәуелсіз сарапшыны тартуға құқылы.
      ЕСКЕРТУ. 12-тармақ өзгертілді және толықтырылды - ҚР Табиғи монополияны реттеу және бәсекелестікті қорғау жөніндегі агенттігінің 1999.05.17. N 28-ОД бұйрығымен .
      13. Еңбекке ақы төлеу жүйесi, әкiмшiлiк қызметкерлерге жататын жұмысшылардың категориясы, сондай-ақ өндiрiстiк қызметкерлердiң нормативтi саны бiлiктi органның Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтiк қорғау министрлiгiмен келiсе отырып белгiлеген тәртiпте анықталады.
      Еңбекке ақы төлеу шығымдарын есептегенде қызметкерлердiң нормативтен аспайтын нақты саны есепке алынады.
      Табиғи монополия субъектiлерi үшiн қызметкерлердiң нормативтi саны жыл сайын бiлiктi орган әзiрлеген және Еңбек және халықты әлеуметтiк қорғау министрлiгiмен келiсiлген нормативтi үлгiлер негiзiнде белгiленедi.
      Табиғи монополия субъектiлерi қызметкерлерiнiң санының нормативтiк үлгiлерi ұйымдық-техникалық шарттардың өзгеруi және өндiрiстiң ерекшелiктерi ескерiлiп, бес жылда бiр реттен кем болмайтындай қайта қаралады.
      Бағаларға (тарифтерге) енгiзiлетiн өндiрiстiк персоналдың еңбекақысын төлеу шығындары бұған дейiнгi тарифтерге енгiзiлген еңбекақы төлеу шығындары негiзiнде Қазақстан Республикасының Ұлттық статистикалық агенттiгi жариялаған мәлiметтер бойынша бағалар (тарифтер) өзгеруiнен алдыңғы мерзiм iшiндегi инфляция индексi ескерiле отырып есептеледi.
      Өкiлеттi орган бағаларға (тарифтерге) енгiзiлетiн өндiрiстiк персоналға еңбекақы төлеу шығындарын ұлғайтуға дәл сондай қызмет түрiмен айналысатын басқа табиғи монополия субъектiлерiнiң еңбекақы төлеу шығындарын теңеме талдау жүргiзу арқылы келiсiм бермеу немесе өзгерту туралы шешiм қабылдауға құқылы.
      14. Табиғи монополия саласындағы мемлекеттiк кәсiпорындардың еңбекақы төлеу шығындарын, олардың басшыларының, басшыларының орынбасарларының, бас (аға) бухгалтерлерiнiң қызмет жалақысының мөлшерiн, сыйлықақы беру жүйесiн және басқаша ынталандыруларды "Мемлекеттiк кәсiпорын туралы" Заң күшi бар Қазақстан Республикасы Президентiнiң Жарлығына сай мемлекеттiк басқару органдары осы Нұсқаулыққа сәйкес және Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтiк қорғау министрлiгi белгiлеген тәртiпте белгiлейдi.
      15. Бағаларға (тарифтерге) пайдалану мерзiмiне бiрқалыпты бөлiнген немесе атқарылған жұмыс, қызмет көлемiне пропорционал бөлiнген (өндiрiстiк әдiс) әдiспен негiзгi құралдар бойынша амортизациялық аударымдар енедi.
      Амортизацияларды үстеудiң өндiрiстiк әдiсi табиғи монополия субъектiсiнiң қызметi тоқтатылса, активтерi қозғалыссыз сақтауға, сол сияқты табиғи монополия субъектiсiнiң өндiрiстiк қуатын қалпына келтiру тиiмсiз деп есептелген жағдайларда бiлiктi органмен келiсе отырып қолданыла алады.
      Өкiлеттi орган бiлiктi органнан табиғи монополия субъектiсi жариялаған негiзгi құралдарды пайдалану мерзiмiн сараптауды талап ете алады немесе бұл жұмысқа басқа тәуелсiз сарапшыны тарта алады.
      Үстеудiң жылдам әдiсi бойынша есептелген амортизациялық аударымдарды тарифтерге енгiзу моральдық жағынан тез ескiретiн негiзгi құралдардың кейбiр түрлерi бойынша, сол сияқты жылдам қайта жарақтану және өндiрiске ғылыми-техникалық жетiстiктердi ендiру қажет болған жағдайда ғана рұқсат етiледi. Мұндайда тұтынушылар мүддесi ескерiлген және бұқаралық тыңдаудан өткен, амортизациялық аударымдар есебiнен инвестицияларды қайтару көзделген табиғи монополия субъектiсiнiң Өкiлеттi органның қатысуымен бiлiктi орган бекiткен инвестициялық бағдарламасы болуы тиiс.
      Табиғи монополия субъектiсiнiң негiзгi құралдарын қайта бағалау бiлiктi және Өкiлеттi органдармен келiсiле отырып жүргiзiледi. Келiсiлу барысында жүргiзiлетiн қайта бағалаудың амортизациялық аударымдар мен бюджетке төлеулер арқылы тарифтерге әсерiнiң есебi ұсынылады.
      Қайта бағалаудан кейiн бағаларға (тарифтерге) енгiзiлетiн амортизациялық аударымдардың өсуi Өкiлеттi органның шешiмiмен кезең- кезеңмен жүргiзiле алады.
      ЕСКЕРТУ. 15-тармақ өзгертілді - ҚР Табиғи монополияны реттеу және бәсекелестікті қорғау жөніндегі агенттігінің 1999.05.17. N 28-ОД бұйрығымен .
      16. Тендерлiк негiзде алынған банк несиелерi үшiн проценттер бағаларға (тарифтерге) енедi.
      Мұндайда банктiң ұзақ мерзiмдi несиелерi үшiн проценттер табиғи монополия субъектiсiнiң осы нұсқаулықтың 4 бөлiмiнде белгiленген тәртiппен бекiтiлген инвестициялық бағдарламасы аумағында ескерiледi.
      17. Бағаларға (тарифтерге) заңмен белгiленген нормалар шегiнде мiндеттi қауiпсiздендiру түрлерiне жұмсалатын шығындар қосылады.
      18. Бағаларға (тарифтерге) әкiмшiлiк мақсаттағы шығындарды қосу әдетте алдындағы тарифтерде бағалар (тарифтер) көтерiлер алдындағы мерзiм iшiндегi инфляция индексi ескерiлген шығындар шегiнде жүргiзiледi.
      Өкiлеттi орган дәл сондай қызмет түрiмен айналысатын табиғи монополия субъектiсi шығындарының теңеме талдау нәтижесiнде не табиғи монополия субъектiсiнiң тауар, жұмыс, қызмет сату көлемi кемiп кеткен және табиғи монополия субъектiлерiнiң қызметiнiң тиiмдiлiгi төмендеген жағдайда бағаға (тарифке) қосылатын әкiмшiлiк мақсаттағы шығындарды қысқарту туралы шешiм қабылдай алады.
      Инфляция индексi үстiнен әкiмшiлiк мақсаттағы шығындарды көбейту, сол сияқты оларға әкiмшiлiк басқару жүйелерi мен құралдарын жетiлдiру аталған мақсаттарға қаржы салудың экономикалық әсерлiлiгiнiң есебiн ұсынғаннан кейiн тек Өкiлеттi органның келiсiмiмен ғана жүргiзiлуi мүмкiн.
      19. Өкiлдiк шығындар, байланыстың қымбат түрлерiне, мерзiмдi баспасөзге, қызмет көлiгiне жұмсалатын шығындарды, мәлiметтiк, кеңестiк, маркетингiлiк қызметтердi бағаларға (тарифтерге) Өкiлеттi органмен келiсiлген лимит мөлшерiнде табиғи монополия субъектiсi енгiзедi.
      20. Табиғи монополия субъектiсiнiң бағаларын (тарифтерiн) қалыптастыруда мыналар есептелмейдi:
      нормадан тыс техникалық шығындар мен коммерциялық шығындар, қоймадағы тауарлық-материалдық қорлардың бүлiнуi және жетiмсiздiгi, басқа да өндiрiстiк емес шығыстар мен шығындар;
      бүлдiргiш заттарды нормадан тыс лақтыру мен төгу үшiн ақы төлеу;
      үмiтсiз қарыздар;
      шаруашылық келiсiм шарттарын бұзғаны үшiн салынатын айып ақша, үстеме айып ақша, айыппұл және басқа да санкциялар;
      пайданы жасырғаны (төмендеткенi) үшiн айып ақша, үстеме айып ақша;
      ұрлықтан шегiлген зиян; сапасыздықтан шегiлген шығын;
      қызмет көрсетушi өндiрiстер мен шаруашылықтарды (тегiн бөлмелер беру, қоғамдық тамақтандыру ұйымдарының коммуналдық қызмет ақысын төлеу) ұстауға жұмсалатын шығындар;
      денсаулық сақтау объектiлерiн, мектеп жасына дейiнгi балалар мекемелерiн, оқу мекемелерiн, кәсiптiк-техникалық училищелердi, қызмет көрсету мерзiмi бiлiктi органмен келiсiлген және технологиялық мұқтаждыққа байланысты қажеттi (медициналық, толық жабдықталмаған мектептер, оқыту- дайындау орталықтарынан басқа);
      денсаулықты нығайту лагерьлерiн, мәдениет және спорт объектiлерiн, тұрғын үй қоры объектiлерiн ұстауға жұмсалатын шығындар;
      мәдени-ағарту, денсаулықты нығайту және спорттық шараларды (демалыс кештерi, спектакльдер, концерттер, лекциялар, диспуттар, ғылым және мәдениет қайраткерлерiмен кездесулер, жарыстар, т.б. өткiзу) өткiзуге арналған шығындар;
      кәсiпорын қызметкерлерiне тұрғын үй жағдайын жақсартуға, саяжайлар алуға және үй шаруашылығын жүргiзуге бөлiнген қарыздарды (процентсiздердi қосқанда) өтеуге жұмсалатын шығындар;
      саяжай серiктестiктерiн көркейту (жол салу, энергиямен және сумен қамтамасыз ету, жалпы түрдегi басқа шығындар шығару) жөнiнде, гараждар салу жөнiнде шығындар;
      қаланы көркейту, ауыл шаруашылығына көмек көрсету жөнiнде атқарылған жұмыстарға және осындай басқа да жұмыстарға жұмсалатын шығын;
      қызметкерлер мен олардың балаларына кәсiпорын есебiнен емделуге, демалуға, экскурсиялар мен саяхат жасауға жолдамаларды төлеу, кәсiптiк ауруларды емдеуге жұмсалатын шығындардан басқа;
      денсаулық сақтау органдарымен өз қызметкерлерiне медициналық көмек көрсету туралы жасалған келiсiм - шарт бойынша емханалар қызметiне ақы төлеу шығындары, медициналық сақтандырудың мемлекеттiк қорынан басқа;
      қауiпсiздендiру төлемдерi (кәсiпорын өз қызметкерлерiнiң пайдасына жеке басты және мүлiктi қауiпсiздендiру туралы жасаған келiсiм-шарт бойынша кәсiпорындар төлеген жарна);
      қызметкерлерге, оның iшiнде балаларын тәрбиелеп отырған әйелдерге қосымша берiлген (заңда көрсетiлгеннен тыс) демалыс үшiн ақы төлеу, демалысты пайдалану орнына бару-келу жолына ақы төлеу;
      демеушiлiк көмек көрсетудiң барлық түрлерi;
      заңда көрсетiлгеннен тыс кәсiпорын қызметкерлерiне жеңiлдiктер беру (қызметкерлердi тегiн не арзан бағамен тамақтандыру, денсаулықты нығайту топтарына, үйiрмелерге, клубтарға қатысуына, тiс жөндетуiне ақы төлеу, т.б.);
     мерейтойларға немесе қызметкерлердi ынталандыру үшiн берiлетiн
сыйлықтар алуға (оның iшiнде автомашина, пәтер, ұзақ мерзiмдi
тұтыну заттары және т.б. тауарлар), сондай-ақ қызметкерлердiң жеке есепшотындағы қаржының процентiн ұлғайтуға жұмсалатын шығымдар;
     тұрғын үйге, пәтерақыға, жатақханадағы орын үшiн төленетiн ақы;
     мектеп жасына дейiнгi мекемелердегi, демалыс үйлерi мен сауықтыру лагерьлерiндегi балаларды тамақтандыру үшiн қаржының орнын толтыру;
     ұжымдық шартта белгiленген мақсаттарға сай кәсiподақтарға қаржы аудару.    

3. Табиғи монополия субъектiлерiнiң бағаларына
(тарифтерiне) қосылатын пайданы шектеу

     21. Пайда табиғи монополия субъектiсiнiң бағасына (тарифтерiне) Өкiлеттi орган бекiткен iске қосылған активтер (негiзгi құралдар мен таза айналым капиталы) ставкасы бойынша қосылады.
     Табиғи монополия субъектiсiнiң таза айналым капиталы былайша анықталады:
     ақшалай қаржы қосу тауарлы-материалдық қорлар алу ағымдағы мiндеттемелер, мұның iшiнде:
     ақшалай қаржы өзiне мынадай баптарды қосады -
     1) қысқа мерзiмдi қаржылық инвестициялар;
     2) жолдағы ақшалай аударымдар;
     3) банкiлердегi арнайы шоттағы ақшалай қаржы;
     4) аккредитив түрiндегi ақшалай қаржы;
     5) валюталық шоттағы қолма-қол ақша;
     6) кассадағы қолма-қол ақша
     тауарлы-материалдық қорлар -
     1) қысқа мерзiмдi несиелер;
     2) аяқталмаған өндiрiс;
     3) тауарлар
     ағымдағы мiндеттемелер -
     1) қысқа мерзiмдi несиелер;
     2) салық бойынша қарыздар;
     3) үстемеленген шығындар;
     4) несиелiк қарыз.

4. Табиғи монополия субъектiлерiнiң инвестициялары

     22. Табиғи монополия субъектiлерiнiң инвестициялық бағдарламаларын Өкiлеттi органмен келiсе отырып бiлiктi орган бекiтедi.
     23. Инвестициялар табиғи монополия субъектiсiнiң өз қаржысы немесе қарызға алған қаржысы есебiнен жүзеге асырыла алады.
     Кәсiпорынның өз қаржысының көзi болып таза кiрiс (пайда) және амортизациялық аударымдар табылады.
     Қарызға алынған қаржы таза кiрiс және (немесе) амортизациялық аударымдар есебiнен қайтарылуға тиiс.

5. Ерекше тәртiптiң бұзылғаны үшiн жауапкершiлiк

     24. Ерекше тәртiптiң бұзылуына жол берген табиғи монополия субъектiлерi Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауапкершiлiкке тартылады.