Ескерту. Бұйрықтың күші жойылды - ҚР Ауыл шаруашылығы министрінің 2012.01.17 № 10-1/18 (қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      Қазақстан Республикасының 2002 жылғы 10 шiлдедегi "Ветеринария туралы" Заңының 8 бабына және 26 бабының 1 тармағының 1), 2)-тармақшаларына сәйкес, БҰЙЫРАМЫН:
      1. Қосымшада берiлiп отырған нұсқаулықтарды бекiтуге:
      1) қойдың хламидиоздық iш тастауы ауруының алдын алу және жою ережесiн;
      2) қой мен ешкiнiң жұқпалы агалактия ауруының алдын алу және жою шараларын;
      3) қой мен ешкiлердiң скрепи ауруының алдын алу және жою туралы нұсқаулықты;
      4) қой мен ешкiлердiң висна-маеди ауруының алдын алуына және жоюына арналған нұсқаулықты;
      5) қой мен ешкiлердiң аденоматоз ауруының алдын алу және жою нұсқаулығын;
      6) қой мен ешкiлердiң инфекциялы катаральды қызба (көк тiл), блютанг ауруының алдын алуына және жоюына арналған нұсқаулықты.
      2. Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлiгiнiң облыстық Астана және Алматы қалалары аумақтық басқармалары ветеринария Департаментiмен бiрге (Мыңжанов М.) заңнамада белгiленген тәртiпте осы бұйрықтан туындайтын қажеттi шараларды қабылдауға.
      3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау ветеринария Департаментiнiң директоры (М.Т. Мыңжановқа) жүктелсiн.
      4. Осы бұйрық Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгiнен мемлекеттiк тiркеуден өткен күнiнен бастап күшiне енедi.

      Қазақстан Республикасының
      Премьер-Министрiнiң
      орынбасары-Министр

Ауыл шаруашылығы Министрлiгiнiң
2003 жылғы 14 мамырдағы N 263
бұйрығымен бекiтiлген

Қой мен ешкiнiң хламидиоздық iш тастауы ауруының
алдын алу және жою ережелерi

1. Жалпы ережелер

      1. Қойдың хламидиоздық iш тастауы - қағанақ қабықтарының қабынуы, iш тастау, төлдiң шала жансар тууы арқылы ерекшеленетiн жұқпалы ауру. Қоздырғышы хламидиялар тобына жататын микроб. Ауру қоздырғышының көзi - ауру қойлар мен хламидия алып жүретiн малдар. Хламидиялар сүтпен, несеппен, нәжiспен, iш тастаған соң шаранамен және қынаптан аққан сорамен бөлiнедi. Аурудың жаппай жұғуы малдарды ұстау, қоректендiру күту технологиясының бұзылуы болып саналады.

      2. Балау үшiн iндеттанулық деректердi, клиникалық белгiлерiн, патологиялық-анатомиялық өзгерiстердi ескере отырып, бактериологиялық және серологиялық зерттеулер жүргiзедi.

2. Дауалау шаралары

      3. Қазақстан Республикасының Ветеринария туралы заңының 25 бабының 1), 2), 3) тармақшаларына сәйкес ауыл округтерiнiң басшылары және ветеринария саласының мамандары ауру шығып таралмайтын iс-шараларды жүзеге асыруға тиiстi.

      4. Қойларды жеке-жеке секцияларға бөлiнген қораларда қозылатқан жөн. Босаған секцияларды 2%-тiк Na ОН-пен, 2% формальдегидпен, тұнықталған 3% активтi хлоры бар хлорлы әкпен залалсыздандырады. Мөлшерi - 1 шаршы метрге 0,5 литрден 3 сағат уақытқа дейiн ұстау керек. Үш сағаттан кейiн секциялар жуылады, кептiрiледi сонан кейiн ғана басқа қозылайтын қойлар енгiзiледi. Қой қозылаған кезде аптасына 1 рет қолданылатын құралдарды залалсыздандырады жоғарыда көрсетiлген дәрiлермен. Тастанды төлдi, малдың шуын, шала жансар туған қозыларды жояды.

      5. Ауру шығатын күдiк туса сау қой ешкiлердi иммундейдi формалинделген вакцинамен. Сонымен қатар өлтiрiлген эмульсин вакцина қолданылады. Югославияда тiрi аттенуацияланған жақсы нәтиже беретiн вакцина шығарылды.

      6. Қойлар мен ешкiлердi серологияға тексермейдi, тек ауруды анықтау үшiн ғана тексередi.

3. Ауруға қарсы күресу шаралары

      7. Ауру шықты деп күдiктенгенде аудан диагностикалық орталығына шудың кесiндiлерiн, iш тастағанда қынаптан аққан сораны, iш тастаған қозысын немесе оның ұлпалы мүшелерiн, iш тастаған малдың қан сарсуын жiбередi.

      8. Іш тастаған қозыны, шуды, ұлпалы мүшелердiң кесiндiлерiн аудан диагностикалық орталығына 72 сағаттың iшiнде жеткiзiлуi тиiс.

      9. Хламидиоздық iш тастау байқалған шаруашылықта шектеу қойылады да тез сауықтыру үшiн шұғыл шаралар қолданады. Қойды бағып күтудiң, күйекке қосудың, сақман алудың ветеринариялық-санитарлық талаптарының сақталуын қатаң бақылайды.

      10. Iш тастаған қойларды етке өткiзедi. Тастанды төлдi, малдың шуын, шала жансар туған қозыларды жояды. Ауру малдың ұшалары мен iшкi құрлыстарын қайнатылғаннан кейiн ғана шығарады. Ұшалар мен iш құрлыстарын ауру деп күдiктенген малдың клиникалық белгiлерi болмаса, бұлшық еттерiнде, мүшелерiнде патологиялық өзгерiстер болмаса тоқтаусыз шығарылады.

      11. Барлық қойларды, қозыларды төрт ай сайын КБР (комплемент бiрiктiрушi реакция) бойынша тексередi де өлтiрiлген эмульсин вакцинамен егедi. Шаруашылықта сақманды 2 рет хламидиозды iш тастаусыз сәтті өткiзген соң барлық малдың қан сарсуын КБР мен тексерiп бiр рет терiс нәтиже алғанда сау деп жариялайды.

      12. Дұрыс туған қой мен ешкiлердiң сүтiн қайнатып немесе айран ретiнде қолданады.

      13. Қой қораларын, жабдықтар мен саймандарды, арнайы киiм-кешектердi, аяқ киiмдерi мен малшылардың қолдарын жоғарыдағы көрсетiлгендей залалсыздандырады.

      14. Iш тастандыларын, шуларын, қой-ешкi өлекселерiн утильдейдi.

      15. Қолайсыз отардың жүнiн ең соңында қырқады да қырыққан жердi, құрал-жабдықтарды залалсыздандырады.

      16. Қолайсыз отардан алынған жүндi, терiнi залалсыздандырады мал өнiмдерiн залалсыздандыру ережелерiне сәйкес.

      17. Хламидиоздық iш тастау ауруы бар қолайсыз шаруашылыққа қойылған шектi 30 күннен кейiн соңғы қойлар сойылғаннан күнiнен санағанда алады. Соңғы қой, ешкiнi сойғаннан кейiн соңғы ветеринариялық-санитарлық шараларды өткiзгеннен кейiн.

      18. Осы нұсқаулықты мемлекеттiк ветеринариялық инспекторлар мен жеке және заңды тұлғалар мiндеттi түрде орындауға тиiс "Жеке және Заңды тұлғалардың мiндеттi түрде орындайтын ветеринариялық iс-шараларының ережесi" бойынша шыққан Ауыл шаруашылығы Министрлiгiнiң бұйрығына сәйкес.

Ауыл шаруашылығы Министрлiгiнiң
2003 жылғы 14 мамырдағы N 263
бұйрығымен бекiтiлген

Қой мен ешкiнiң жұқпалы агалактия ауруының
алдын алу және жою шаралары

1. Жалпы түсiнiк

      1. Қой мен ешкiнiң жұқпалы агалактиясы - малдың желiнi, буындары және көздерi зақымданып, сүтi қайтуымен ерекшеленетiн аса жұқпалы ауру. Ол энзоотия түрiнде, көбiнесе қой қозылағаннан кейiн болады. Жұқпалы агалактиямен қой мен ешкi жынысына, жасына және тұқымына қарамай ауырады. Қоздырғышы арнайы фильтрден өтетiн микробтар тобына жатады. Ауырған малдарда вирус 8 айға дейiн сақталады. Ауру қоздырушысының бастауы - ауру және ауырып жазылған жануарлар. Қоздырушы сыртқы ортаға сүтпен, нәжiспен, шаранамен, көзден, қынаптан аққан сорамен бөлiнедi. Аурудың берiлуiне топырақ, көң, малды қарайтын адамдардың киiмi әсер етедi. Жасырын кезеңi 12 сағаттан 60 күнге дейiн.

      2. Балау. Жұқпалы агалактияға диагноз қойғанда басқа себептерден пайда болған маститтерден ажырату керек.

2. Қой мен ешкiлердiң жұқпалы агалактия ауруларын жою
шаралары

      3. Жұқпалы агалактия байқалғанда сол ферманы немесе отарды аурудан сау емес деп жариялап шектеу қойылады.

      4. Қой мен ешкiлердiң дереу мастит болуына, iш тастауына, буындар мен көздерiнiң ауырмауына назар аударған жөн.

      5. Iш тастаған малдарды қауiптi отарда оқшаулайды. Iш тастанды төлдi, шуды, көңдi, ластанған төсенiштi өртейдi, iш тастаған жердi залалсыздандырады. Ауру және ауру деп күдiктенген малдарды оқшаулап емдейдi.
      Емi. Көздерi ауырған малдарды қараңғылау жерде ұстайды да көздерiн 1 проценттiк бор қышқылының су ерiтiндiсiмен жуады, немесе альбуцидпен күнiне 3 рет.
      Желiндерiн емдеу үшiн йодты калийдiң және йодтың су ерiтіндiсін қараңғылау жерде ұстайды да көздерiн 1 проценттiк бор қышқылының су ерiтiндiсiмен жуады күнiне 3 рет.
      Буындары қабынғанда 1 проценттiк тотыяйынның ерiтiндiсiн тері астына ауырған буыннан төменiрек жiбередi - 10г ұнтақты 1 литp дистилляциялық суға. Ол ерiтiндiнi 2-3 рет стерильдi мақтадан жасалған фильтрден өткiзедi. Мөлшерi әр буынға 2-3 мл үлкен малға, қозыларға 1-1,5 мл. Келесi 2 күннен кейiн мөлшерiн азайтып жiбередi - 1,5 мл үлкендерге, 0,3-1,0 қозыларға 4-5 рет 2 күн аралатып. Осылармен бiрге пенициллин немесе новарсенолды уротропин мен бiрге қолданады:
      а) пенициллиндi бұлшық етке физиологиялық ерiтiндiсiмен күнiне 3 рет - 200 000 мөлшерде 10 мл физиологиялық ерiтiндiсiнде;
      б) новарсенолды 0,01 г/кг дозада 5 проценттiк ерiтiндi ретiнде көк тамырға жiберу арқылы қолданады. Егер оған қоса 10% уротропин ерiтiндiсiн күнiне 3 рет 4-5 сағат аралатып 4 мл дозада бiр апта бойы жiберiп отырса, емнiң нәтижесi едәуiр артады. Бұнымен қоса жүректiң қызметiн жақсартатын дәрiлердi қолданған жөн;
      в) Йодтың су ерiтiндiсiн және йодты калийдiң (йодтың 1 бөлiгi, йодты калийдiң 2 бөлiгi, 170 су бөлiгi дистилляцияланған) қан тамырына жiбередi 1 күн аралатып келесi мөлшерде:

      ЖАСЫ                                         МӨЛШЕРI
                                                     (мл)

      1 айдан - 3 айға дейiн.............................0,5
      3-тен - 6 айға дейiн...............................1,0
      6-дан - 12 айға дейін..............................2,0
      1 жылдан - 2 жылға дейiн...........................3,0
      2 жастан жоғары....................................4,0

      Созылмалы түрде өткенде йод пен йодты калийдiң су ерiтiндiсiн терi астына жiберудi 12-14 күннен кейiн қайталайды сол мөлшерде.
      Медикаментозды емдеуден басқа қоректендiру мен жайлаудың сапасын көтерген жөн.
      Шектеудi соңғы ауру малды жойғаннан кейiн 60 күннен кейiн алады. Малдарды басқа шаруашылық субъектiлерге тұқымға және басқа мақсатпен алуға 8 айдан кейiн ғана болады егер сол мерзiмде ауру байқалмаса.

      6. Барлық емделiп сауыққан малдар оқшауланып 8 ай тұрады. Басқа емделуге келмейтiн малдарды етке жiбередi.
      Тез сауықтыру ушiн ауру малдарды выбраковкаға шығарып етке тапсырады.

      7. Еметiн қозылар мен лақтарды оқшаулап сау малдардың сүтiмен қоректендiредi. Қолайсыз отардағы басқа малдарды жаңа жайылымдарға таяды, жаңа суаттардан суарады да ветеринариялық бақылауға алады да 5-10 күн сайын клиникалық тексеруден өткiзедi.

      8. Ауырған мал тұрған қораны, ауланы мұқият механикалық жолмен тазалап 2 проценттiк күйдiргiш натрий, калий ерiтiндiсiмен, 20 проценттiк жаңа күйдiрiлген әк пен, 2 проценттiк лизол ерiтiндiсiмен залалсыздандырады-дезинфекциялайды. Сауыншылардың қолын залалсыздандыру үшiн 2 проценттiк екiуглеводты қышқылды соданы қолданады.

      9. Лажсыз сойылған ауру малдардың етiн бактериологиялық тексеруден өткiзгеннен кейiн ғана қолданады Ауыл шаруашылығы Министрлiгiнiң 351 бұйрығына сәйкес.

      10. Терiлердi күнге кептiредi де тоқтаусыз қолданады.

      11. Жайлауға, қыстаққа баратын малдарды айдау жол бағытын облыстық ветеринария бөлiмiмен келiседi, ветеринария Департаментiнiң АШМ рұқсатын алғаннан кейiн.

      12. Ауру және жазылған қошқарларды табиғи немесе қолдан ұрықтандыруға жiберiлмейдi. Жазылған саулықтарды сау қошқарлардың ұрығымен ұрықтандырады.

      13. Қолайсыз отардан тұқымға және қолдануға мал берiлмейдi. Сегіз айдан кейiн ауырған мал болмаса, сонда ғана беруге болады.

      14. Шектеудi соңғы ауру малды жойғаннан кейiн 60 күннен кейiн алады. Малдарды басқа шаруашылық субъектiлерге тұқымға және басқа мақсатпен алуға 8 айдан кейiн ғана болады егер сол мерзiмде ауру байқалмаса.

Ауыл шаруашылығы Министрлiгiнiң
2003 жылғы 14 мамырдағы N 263
бұйрығымен бекiтiлген

Қой мен ешкiлердiң скрепи ауруының алдын алу және жою туралы
нұсқаулық

1. Жалпы түсiнiк

      1. Скрепи (қышыма) өте созылмалы түрде өтетiн қойлар мен ешкiлердің iндет ауруы. Бұл аурудың жасырын кезеңi өте ұзақ та созылмалы өтетiн iндет. Орталық жүйке жүйесiнде дегенеративтi өзгерiстер болады да соның салдарынан жүруi бұзылады (атаксия), дiрiлдейдi (тремор), қышынады, жүндерi түседi. Ауырған малдар өледi. Ауру барлық жерде кездеседi Австралия мен Егемендiк Республикалар Одағынан басқа.

      2. Қоздырушысы-преон-қарапайым белок түрi. Оның барын қойлар мен ешкiлердiң, тышқандардың, көр тышқандардың ауырғандарынан ғана бiлiнедi. Скрепи агентi ультракүлгiн, ионизациялық сәулелерге, қайнаған суға, 10-12% формалин ерiтiндiсiне төзiмдi келедi. Автоклавта 121 градус ыстықта 30 минут iшiнде жойылады, 0,5% гипохлорид ерiтiндiсiнде инактивацияланады.

      3. Сыртқы ортада саулықтар, үлкен ешкiлер, тұқымдарына байланысты, ауырғандары байқалады. Қолайсыз отарда қоздырғыш горизонтальдi (малдың малға) және вертикальдi (құрсақтағы төлге) тарайды. Аурудың өте ұзақ жасырын кезеңi басқа жерде ошақ көзi пайда болуына әсер етедi. Жасырын кезеңi бiрнеше айдан бiрнеше жылға дейiн созылады.

      4. Диагнозды клиникалық белгiлерiнен, эпизоотиялық көрсеткiштерiнен және мидың гистологиялық өзгерiстерiн талдап зерттеп қояды. Скрепидi қотырдан, темiреткеден (Tepi зақымданған жерлердiң қырындыларын тексередi) ажыратады. Жүйке формасын виснадан, ауески, листериоз ауруларынан (бактериологиялық және вирусологиялық тексередi), ценуроздан ажырату қажет.

2. Ветеринариялық-санитарлық тұрақтылық аумағында жүзеге
асырылатын шаралар

      5. Аурудың алдын алу. Скрепиге қарсы егетiн вакцина жоқ, сол себептен ауруды болдырмау үшiн отарды iндет аурулардан таза аумақтық малдарымен толықтыру қажет.

      6. Жануарлар иелерi жүргiзетiн ұйымдастыру шаруашылық шаралары:
      1) малды орналастыруда, азықтандыруда және пайдалануда ветеринариялық-санитарлық ережелердi орындау;
      2) мал жайылымдарын және суаттарын қалыпты ветеринариялық-санитарлық жағдайда ұстау;
      3) көңдi және өлексенi уақытында зарарсыздандыру;
      4) мал қораларын реттi профилактикалық дезинфекция, дератизация дезинсекция, дезакаризация жүргiзу;
      5) мал фермаларын, қораларын дезинфекциялық тосқауылдармен қамтамасыз ету;
      6) мал шаруашылығы объектiлерiнiң аумақтарын қоршау;
      7) ветеринариялық маманның рұқсатынсыз сойылған малдың етін, басқа да өнiмдерiн тағамға, малазығына және сатуға жiбермеу;
      8) барлық малдарды паспортизациялау және үйлестiру;
      9) жаңадан әкелiнген малдарды диагностикалық зерттеулер және ветеринариялық емдеу жүргiзу мақсатында 30 күн бойы оқшаулап ұстау;
      10) мал азығын малдың инфекциялық ауруларынан таза аумақтарда дайындау;
      11) асхана және қасапхана қалдықтарын термикалық зарарсыздандыру;
      12) қолайлы және қолайсыз аумақ малдары арасындағы қатынасты болдырмау.

      7. Ветеринариялық мамандар орындайтын арнайы iс-шаралары:
      1) малдарға жыл сайын клиникалық тексерiс жүргiзу;
      2) малдарға ветеринариялық алдын алу иммундеу және емдеу жұмыстарын жүргiзу;
      3) малдарға жоспарлы диагностикалық зерттеулер жүргiзу.

3. Қойлар мен ешкiлер арасында скрепи шыққан жағдайдағы
жүргiзiлетiн iс-шаралар

      8. Скрепи ауруында иммунитет болмайды. Белгiлi реакциялармен
қандағы антиденешiктер бiлiнбейдi.

      9. Мал иелерiмен орындалады:
      1) бiрнеше жануар кенеттен өлген, бiр мезгiлде ауырған немесе олар әдеттен тыс мiнез көрсеткен жағдайлар туралы ветеринариялық мамандарға хабарлауға және ветеринариялық мамандар келгенге дейiн ауру деп күдiк келтiрiлген жануарларды оқшаулап ұстау жөнiнде шаралар қолдануға;
      2) ветеринариялық маманның рұқсатынсыз ауырды деген малды бiр жерден екiншi жерге айдауға тиым салынады;
      3) союдың алдында ветеринариялық тексеру жүргiзбей және сойылғаннан кейiн ұшалары мен мүшелерiне ветеринариялық-санитарлық сараптама жасамай өткiзуге жол бермеу;
      4) iндет ошағының аумағына бөтен адамдарды және көлiктердi енгiзуге тиым салынады;
      5) малдың көңiн, өлексесiн және ауру малдың басқа да қалдықтарын зарарсыздандыру.

      10. Ветеринариялық мамандар-лицензиаттар ветеринариялық-инспекторлардың қадағалауымен орындайды:
      1) ауру және ауру деп күдiк туғызған малдарды оқшаулап емдеу;
      2) ауру малды емдеу, емдеуге жарамсыз малдарды арнайы бөлiнген жерде союды және олардың өнiмдерiн өңдеудi ұйымдастыру, лажсыз дезинфекция, дезинсекция, дератизация жүргiзу;
      2) Лажсыз дезинфекция, дезинсекция, дератизация жүргiзу.
      Ауру анықталған кезде 30 күнге карантин қойылады да барлық ауру, күдiктi қой мен ешкiлердi сойып, ветеринариялық-санитарлық шараларды жасап, дендерi сау малдарды әкелiп орындарын толтырады. Сонан кейiн ғана карантиндi алуға болады.
      Ауру және күдiк туғызған малдарды сойғаннан кейiн еттерiнде дегенеративтi өзгерiстер болса, терiлерi зақымданған болса ұшалары мен мүшелерiн утильге жiбередi немесе жояды. Егер етте өзгерiстер болмаса ұшаларды қайнатады, iш құрлыстары мен бас-сирақтарын жояды.

Ауыл шаруашылығы Министрлiгiнiң
2003 жылғы 14 мамырдағы N 263
бұйрығымен бекiтiлген

Қой мен ешкiлердiң висна-маеди ауруының алдын алуына және
жоюына нұсқаулық

1. Жалпы түсiнiк

      1. Висна-маеди созылмалы өтетiн вирус қоздырып екi түрде өтетiн - висна (кахексия, қажу)-орталық жүйке-жүйесiнiң зақымдалуына қарай атаксия мен паралич байқалады, дiрiл-безгек болмайды; маеди (тұншығу)-өкпенiң қабынуы.

      2. Қоздырғышы-рибонуклеинқышқылы (РНК) бар ретровирус вириондардың көлемi 70-100 нм. Фенолға, формалинге вирус сезiмтал келедi, ал ультракүлгiн сәулеге төзiмдiлiгi мол. Вирустың малдарға жұғатын, организмде тарайтын жолдары белгiсіз. Маеди өкпенi зақымдайды, висна-орталық жүйке жүйесiн.

      3. Диагноз эпизоотиялық жағдайға, клиникалық белгiлерге, патологоанатомиялық өзгерiстерге қарап қойылады. Диагнозды дәлелдеу үшiн вирусты өсiрген клеткалардан бөлiп шығарып серологиялық реакциялармен идентфикациялайды. Бұл аурудың иммунитетiнiң бар-жоғы белгiсiз.

2. Алдын алу және жою

      4. Висна-маеди ауруына қарсы вакцина жоқ. Барлық күрес шаралары скрепи ауруыныкi сияқты. Ең бiрiншi аурудың қоздырғышын кiргiзбеу, таратпау. Шаруашылық субъектiде ауру шыға қалған кезде тез арада диагнозды анықтап аурудың көзiн құрту. Ауру шыққан жағдайда 30 күндiк карантин қойылады да барлық қой мен ешкiлердi ауыстырады сау малға. Карантиндi барлық ауру мен күдiктi малдарды сойып, ветеринариялық-санитарлық шараларды сапалы жүргiзiп бiткеннен кейiн ғана сау малдарды әкелiп сойылған малдардың орнын толтырады. Сау малдарды аурудан таза региондардан алады Ауылшаруашылық министрлiгiнiң 14 қарашадағы 2002 жылғы N 367 бұйрығына сәйкес. Сойылған малдардың еттерiн қоңдылығы жақсы болса қайнатады ал iш құрлыстарын утильге жiбередi. Ал кахексиялы ұшаларды iш құрлыстары мен аяқ бастары мен утильге жiбередi.

Ауыл шаруашылығы Министрлiгiнiң
2003 жылғы 14 мамырдағы N 263
бұйрығымен бекiтiлген

Қой мен ешкiнiң аденоматоз ауруының
алдын алу және жою нұсқаулығы

1. Жалпы түсiнiк

      1. Қой мен ешкiлердiң аденоматоз ауруы өте созылмалы өтетiн iндет ауруы. Бұл ауруда өкпенiң, бронхалардың эпителилерi тыс өсiп өкпеде жалқаяқ тәрiздi қатерлi iсiктер пайда болады (өкпе қатерлi iсiгi). Ауру көп мемлекеттерде және Қазақстанда да кездеседi.

      2. Қоздырғышы - онкорнавирус С-типтi құрамында рибонуклеин қышқылы (РНК) бар, гесагональды формалы, 56 градус ыстықта тез жойылады, бiрақ 20 градус суықта 4 жылға дейiн сақталады.

      3. Диагнозды эпизоотиялық көрсеткiштерге (аурудың созылмалы түрде өтетiнi, үлкен қойлардың ауруы, жаңа қойларды әкелiп қосқаннан кейiн аурудың шыққаны), клиникалық белгiлерге (инкубациялық мерзiмi ұзақ, өкпе синдромы, тұмсығынан көпiршiген қоймалжың ағу), патологоанатомиялық өзгерiстерге (өкпеде көп қатты түйiншектердiң пайда болуы, өкпедегi эпителидiң қоймалжың тәрiздi шамадан тыс өсуi.

      4. Балауда маедиден, бактериалды пневмониядан ажырату қажет. Иммунитетi зерттелген жоқ.

2. Аурудың алдын алу және жою шаралары

      5. Аденоматозға қарсы қолданатын вакцина жоқ. Ең бiрiншi ауруды болдырмауға тырысу керек, және қой, ешкiнi аурудан таза региондардан алу қажет. Ауру шыққан кезде 30 күндiк карантин құрылады да барлық қой-ешкiлердi арнайы жерде сойып ветеринариялық- санитарлық шараларды caпалы өткiзiп iндет жоқ жерлерден сау малдарды әкелiп сойған малдардың орнын толтырады Ауыл шаруашылығы Министрлiгiнiң 367 бұйрығына сәйкес.
      Сойылған малдардың еттерiн өте арық болса утильге жiбередi ал қоңдылығы жаман болмаса ұшаларды қайнатады, iш құрлыстары мен бас-сирақтарын утилизацияға жiбередi, терiлерiн дезинфекциялайды.

Ауыл шаруашылығы Министрлiгiнiң
2003 жылғы 14 мамырдағы N 263
бұйрығымен бекiтiлген

Қой мен ешкiлердiң инфекциялы катаральды қызба (көк тiл), блютанг ауруының алдын алуына және жоюына
нұсқаулық

1. Жалпы түсiнiк

      1. Блютанг немесе инфекциялы катаральдi қызба немесе көк тіл-вирусты трансмиссивтi ауру ас қазан жүйесi мен дем алу жүйелерiн қабындырып кейбiр жерлердiң кiлегей қабаттарын өлi етке айландырады, пододерматитке, бұлшық еттердi дегенеративтi өзгерiстерге ұшыратады. Қоздырғышы - рибонуклеинқышқылы (РНК) вирус, көлемi 100 нм аралығында, сыртқы ортада төзiмдi. Вирус трипсинге, қышқыл РН-қа, 3% күйдiргiш натриге, 70% этил спиртiне сезiмтал келедi, ал эфирге, хлороформға, дезоксихолатқа төзiмдi.
      2. Диагнозды эпизоотиялық жағдайға, клиника белгiлерiне, патолого-морфологиялық өзгерiстерiне және лабораториялық зерттеулерге қарап қояды. Осы ауруды басқа аурулардан ажырату керек, яғни гидроперикардиттен, iрi қараның обасынан, күлден, жұқпалы сүйелден, аусылдан, везикулярдi стоматиттен, некробактериоздан.

2. Блютанг ауруының алдын алу

      3. Басқа аурудан сау мемлекеттерден алынатын қой, ешкiлердi 30 күндiк карантинге қояды. Осы кезде қандарын комплемент байлау реакциясына (РСК) тексередi. Қой мен ешкiлердi қыс кезiнде алады. Малдарды әкелгеннен кейiн тағы 30 күндiк карантинге қояды шыбын-шiркейлер жоқ жерге. Қойларды тағы РСК-ға тексередi. Тексерген қанмен басқа қойларды егедi, тышқан балаларын және 8 күндiк тауық эмбриондарын. Биопроболарды апта сайын қайталайды 4 апта бойы. Қанмен еккенде 5 қойдыкiн қосып еккен сайын 2 қойдан егедi. Блютанг ауруы шыққан кезде алынған топты қайтадан қайта жiбередi немесе сояды. Ауру бар мемлекеттерде жыл сайын вакцинамен егедi.

      4. Аурудың алдын алу үшiн төмен жердегi шөптердi шабу қажет және қой-ешкiлердi жоғары жерлерге жаяды немесе шыбын, маса жоқ жерге жаяды, шыбын-шiркейлер қорқатын дәрi-дәрмектердi қолданады. Ауру өршiген кезде қой қырқуға тыйым салынады. Ауру шыға қалған кезде ауру малды белгiлейдi, оқшаулайды да емдейдi немесе сояды, басқаларын вакциналайды.

      5. Иммунизацияға 1946 жылдан берi төрт штаммнан жасалған, аттенуровты, тауық эмбрионында сериялық пассаждан өткен төмен температура режимiнде вакцина қолданады. Соңғы жылдарда Оңтүстiк Африка Мемлекетiнде жасалған вакцинаны қолданады. Ол құрғақ бiрнешe вирус типтерiнiң 14 антигенiнен жасалған вакцина. Иммунитет 10 күннен шығып бiр жыл сақталады. Тағы бiр инактивтi бетапропиолакты вакцина ұсынылған 5-20 мл мөлшерiн жiберетiн, антиденешiктер 8-10 күннен кейін пайда болады да 14 күнi ең жоғары деңгейге жетiп бiр жылға дейін сақталады.

3. Блютанг ауруын жоюға арналған iс-шаралар

      6. Арнайы емдеуге арналған химиотерапевтикалық емдер жоқ. Сол себептен ауру малдарды ыстықтан, желден, жауын-шашыннан, әсiресе тік түсетiн күн сәулелерiнен қорғайды. Оларға жиi-жиi суды ауыстырады, жұмсақ, құнарлы жем шөппен қоректендiредi. Ауызтұмсықтарын күшi жоқ антисептикалық ерiтiндiлермен жуып отырады.
      Ауру өршiген кезде сойылған еттер мен бақа шикiзаттарын қайнатуға немесе өнеркәсiптiк өңдеуге жiбередi. Бұлшық еттерiнде дистрофиялық өзгерiстерi бар, терi астын қан талаған, кахексияға ұшыраған ұшаларды бас-сирақтарымен, iш құрлыстарымен утильге жiбередi. Ауру малдардың және күдiк туғызғандардың терiлерiн дезинфекциялайды.